maandorgaan van W B I O ~ O G I A MARITIMA"

Nederlandse Vereniging van Zee-aquariumliefhe bbers .

: (Opgericht: 12 November 1939)

TIJDSCHRIFT VOOR ZEEBIOLOGIE

Jaargang no. 14 Oct. 1964

REDACTIE:H.Aov. Vlimmeren Ridder van Doorne Jr. B a l i s t r a a t 96 DEN HAAG

Telefoon: 63.97.21/98.60.17

Cont r ibu t ie BM i n c l . abonn. op DE TiOR f log- - U i t s l u i t e n d abonn. f 12,50 ( ~ i r o 27.83.96 t . n o v , Mevr. A,GoW, v.Vlimmeren-Schippers , Den ~ a a g )

VarCe Mede werkers: D o Lute i jn :Techns Verzorging W. Hinners & Fam, vod L e t : Expedi t ie

I N D I T NUMMER o.a,

Artemia kweken 138 Kleinode van de See 139 Vacantie I t a l i e 141 Jubileum congres 146 In h e t K O R t 148 Hoogspanningskabels 149 Korte be r i ch t en 150

N N P, P, '+N c+ (D o (D Y S Y a a jl. P, P P, GQ O?? C-

(D'S 3

9 2

( VAN DE REDACTIE ]

A l l e r e e r s t onze excuses voor de noodomslag welke sommigen van U om deze October KOR z u l t a a n t r e f f e n , DE KOR moest i n verband met h e t bekend maken van h e t jubileum congres t i j d i g de deur w i t en de hoeveelheid omslagen d i e nog beschikbaar w a s , vras n e t n i e t toe re ikend . W i j hopen d a t U ons d i t z u l t vergeven; w i j meenden e r goed aan t e doen om U deze KOR zo spoed ig mogel i jk t oe t e zenden om U op de hoogt5 t e s t e l l e n van h e t programma voor h e t

Congres. Tussen twee haak j e s , U komt t och ook? Al le bi jzonderheden v i n d t U op pagina 46 van deze KOR en mocht U de d a t a ve rge t en z i j n :

JUBILEUM CONGRES BM, ZATERDAG 14 EN ZONDAG 15 NOVEMBER

Het coagres wordt gehouden i n Gouden Wieken t e Scheveningen. Voor de d i r e c t e Bus en t ramverbindingen verwijzen w i j U naar de KOR van September,

W i j hopen U a l l e n daa r t e ontmoeten!

D i t nummer i s e c h t voor Elck Bat Vils geworden, Voedsel voor h e t aquarium - Buitenlandse b e r i c h t e n - Het s l o t van een vacan t i e vangtocht aan de I t a l i a a n s e kus t - Programma Jubileum congres en dan een nieuwe r u b r i e k I n h e t KOR%, Deze nieuwe r u b r i e k wordt verzorgd door onze s e c r e t a r i s de heer van Welzen d i e d a a r i n i n h e t k o r t voor ons belang- r i j k e a r t i k e l e n u i t de bu i t en l andse pe r s doorgeef t , D i t k e e r i e t s over Vitamine B12, h e t p lank tonne t , aas- g a r n a a l t j e s , s l akken en schelpen.

W i j hopen d a t deze r u b r i e k i e d e r e maand kan worden g e p l a a t s t N a t u u r l i j k i s een i e d e r v r i j om de heer van Welzen b i j t e s t a a n , W i j z i e n met b e l a n g s t e l l i n g u i t naa r Urn b i j d r agen .

DE REDACTIE

ARTEMIA'S KWEKEN

Over h e t kweken van Artemia's i s i n DE KOR reeds enkele malen geschreven, doch de nieuwe methode waarover de TetraKraftWerke ( l e v e r a n c i e r s van aquariumbenodigdheden, W.O. Artemia e i e r e n ) ons en ige t i j d geleden b e r i c h t t e i s de moeite waard om h i e r even t e beschr i jven , We beginnen met de Artemia e i e r e n e Zo mogelijk dienen ze ve r s t e z i j n dan k r i j g e n de bes t e oogst . De TetraKraftWerke l e v e r t thans e i e r e n i n een gepatenteerde vorm onder de handelsnaam Sal temia DoW. Het i s een b lokje zout waarin de e i e r e n zijn verpakt . De doser ing i s voldoende voor een ha lve l i t e r mater ( tek . 1, )

We nemen nu 2 melk of wi jn f l e s sen van &n l i t e r (b1 ank g l a s ) en doen h i e r i n een halve l i t e r water , Wc? doen daa r in de e i e r e n en keukenzout of een b lokje Sal temiao Een door luch t ing wordt op de f l e s s e n geze t a l s aangegeven i n tek . 2. De f l e s s e n z i j n l u c h t d i c h t ges lo ten dus w e kunnen de l u c h t voor beide f l e s s e n gebruiken en daarna nog een aquarium door- luch ten , A1.s we nu l a rven nodig hebben

f i g . 1 s l u i t e n w e de lucht toevoer af. I n ongeveer 2 minuten verzanelen de l a r v e n z ich op dc bodem e n de l ege e i e r s c h a l e n gaan d r i j v e n , We b1 azen nu i n omgekeerde r i c h t i n g door de f l e s s e n me3,rdoor àe i ~ r v c n dcor ?e s l a n g naa r kuiken Bonai, De lar.ven vaxgen we 3-g in eei, zeef ( TeVr >Kraf-t!jerke b ~ o n g t h iervoor z e l f s e e r s p c c i a l c zeematerbestendige x e 2 - s e t i n de hûndel) D e zeef spoelen f i g , 2 en dan i n h e t czqua;.i~m e f s y ~ e l e n , ( z i e t ek , 3 . ) Op deze w i j ze k m nen e l k e 2-3 dagen over een hoeveelheid l a i v e n kcschikken, i.30

UIT ZUID-AFRii<A

Cezei dagen k r e s g i k eeyr, cxe:ci?l;i 5,:: -va.;i be-I: S-&.i-d- $f -i?:c,x:.::.se Pa.no:r,si*, Ap::il 196 4, onder' oGvn, ii.L;?..j.ri :IZ?-L [;;z "ol.serLGe ai.-Lihl ~ . i j n b i j Z ~ ~ i d e ~ e cmL.2 z;?.: % I ' o ~ :

, . Die ixzn aeestroon x n Ii-,sa,:;ij o k LeALgs L.-e 0 o ~ i . 7 ~ ~ ; VJCL nic a l l c n b! ? i 7 water ;ia C;.-k?,n n i ~ , i; :?r OOLC G ~ C Y Y ' T L C --$i< J C.)

seidsamc v i s s e k 'n b ~ ~ i , %zin vr.c-cic?..r fi? ti;;!:-,i..idi-;,; cii gzao d aan t rekk ingsk i .,g -:LF d u i k ~ ~ s o J . E J L ~ ~ : L J :-L is b:-ezc-i n

llvreemdelingel' 2s t r e k i s s e S v s k m , q n Bclcnd-s U , t s l .~o duiker d r , krthur VrighU? h e h g t c r olit62ir daJu e- l i ikc scor2e ir, p l a a s l i k c wa-lcrs begin h e l efi s3cioe:idc i n ~ a o n p ~ s van Natalse watel-s genord b e i , D y o Li5.gh-L s c skkpe7:djic? i s on v i s s e t e versarnel, g n tydverdryf wat h m na ? n koe:

wasige ondersese wereld van s t i l t e voer. 16 hom daarop t o e om k l e u r v o l l e ko raa lv i s se van d i e Chaetodon-familie t e versamel. I n Oktober 1962 t e rwyl dr . Wright digby d i e noordpier i n Durban i n water van 25 voet d i e p geduik h e t , h e t hy op 'n onverwagte vonds afgekom, 'n V i s van d i e s p e s i e Taenionotus t r i a c a n t h u s h e t h e l d e r k l e u r i g en met 'n byna deurskynende skooiiheid 'voor hom u i t beweeg. Hy h e t d i e v i s met @ n n e t gevang en d i t aan prof , JOLOB, Smith (van Selekant-faam) aan d i e U n i v e r s i t e i t van Rhodes, Grahamstad ges tuur . Prof Smith h e t beves t ig d a t d i t d i e e e r s t e keer i s d a t h i e r d i e seldsame v i s i n Suid- Afrikaanse maters ges i en i s en d a t hy voorheen s l e g s langs d i e ooskus benoorde Zanzibar ges i en is , Seder t hy d i e e e r s t e keer d i e v i s T. t r i a c a n t h u s teëgekom h e t , h e t dr . Viright neer van d i e v i s s o o r t i n *n verske idenhei t k l eu re swazt, b ru in , w i t : g loen en g e e l - gevind, Sommige van d r , Wright s e i n t e r e s s a n t s t e ontdekkings s l u i t en voorbeelde i n vzx 'n s o o r t netbrdie bui ten- gewone naam van BbudefduZ, Hiezdie s k a a r s vissoorJü i s voorheen s l e g s t e r _ ncorde vzn Posambieh aangr-bre-ï". Twee besonder rzooie s o o ~ l e n i s digbg Durbax gevafig, Een, m s U sn grysagt igd fyroen k leu r en g e e l v i m e , s e l y f i s m t blou r e ë ~ b o o g k l e u r e oor-kek, DLe ander ee2 i s A. d i c U wat ook h i e r verbee ld word, D r , Wrigh* h e t reeds sewe ander s o o r t e AbudefduP geverg Taarvan -Lwee - A , chromis nigej-US en L, pAcherr r imus voorhee:~ o n o ~ p t c k e n was C

cri^ frcc,eie k l e n i o ~ L o t o g s i l lns-breren d i t a i U i k e i , B i j dex? f o t o g s sJorid ~rezae1.a; L, % voorbeeld van d i e oclds 2ze "SaerAionotus t rLacsnthus n

=ai; dlgby C-;.r3;?.me 2a,-e Leut dr. Wrigh*, gevind i s o --. ,. .. o,?J5c - - . --- .. d. -13 hc'5 u:.;) ~ - - > ~ c ? e : ~ ~ l . i n g e ser:oon-te on -h verve.i-,

3. 52. vlrFgh-k se jongste o n t d ~ k k i n g i s "Ab~defdu i d iscki" , qiezcllc s i s =?os < i e en12.3~ l i l sy E O O F V , i s m o e ë r s l û g s -.

c o ~ e j - ~ s :-+-J ?r3 IJ~LJc~:k. tek cm:yctrefe,

1:s" 11ce;i c3 i n k r ~ o o o n t U di% a r t i k e l - &n om de inhoud &n om he'^ Z ~ i ~ a i r i k o r r s - t e r l e z i n g aan t e bieden, al l e % r e u i !-k he% ds-t i k U Ce Src~A.e i l l u s t r a t i e s n i eS kan l c , t ~ n zie:^, & Bot - Vlaardingen 140

VERSLAG VAN EEN VACANTIE AAN DE

Zondagmorgen begon dd t e r u g r e i s , Woensdagavond stonden de Kokerknormen t e pronken i n h e t aquariums We hadden ze inderhaast gepoot i n twee melkflessen maar de bodem u i t was geslagen, Spirographen moet U n o o i t i n h e t zand s teken , t e n s l o t t e i s er aan het* cndereinde van de koker een d u i d e l i j k g a a t j e t e bespeuren t e r w i j l de worm - volgens h e t boek van Borra- daile- aan zuurstof komt door een cons tante waterstroom i n de koken- op t e nekken, Voor ons h e e f t de Spirographis nog een andere betekenis: Evenaas de Bretonse exemplaren waren onze I t a l i a a n s e Spiro- graphen weer r i j kbegroe id met rood-bruin en g roenn ie r t j e s , vooral i n h e t onders te gedeel te van de koker. Deze begroeiing ,ontstaat g e d e e l t e l i j k t o e v a l l i g ? b i j microscopisch onder- zoek i s echter d u i d e l i j k t e z ien , d a t v e z e l t j e s , k o r r e l t j e s ,en andere p a r t i k e l t j e s door de worm b i j de bouw van z i j n koker worden verwerkt, Bet i s h e e l goed denkbaar, d a t op dezelfde manier ook sporen van wierea worden vas tgek i t . Hoe he t ook z i j g met de Spirographen i s e r een menigte van exotische w i e r t j e s en algen i n ons aquarium t e r e c h t gekomen, De grotere s t r u i k j e s werden vóbr h e t t r a n s p o r t verwijderd, aangezien ook af s tervende roodwieren h e t mater bederven. D i t ,afsterven begin t n a a r g c h i j n l i j k d i r e c t nadat h e t wier u i t zjjn koele omgeving (15-16 C ) aan de oppervlakte mordt gebracht.

STEKELHUI DOGEN .Aan zees ter ren vonden we ove ra l h e t 8 10 armige H a r l e k i j n t j e Coscinas t e r i a s t e n u i s pina, We vonden d i t levendige d i e r ----- onder s tenen, v lak aan de kus t of langs de r o t s e n i n d ieper nater, We hadden de keus u i t a l l e maten tussen 1-15 cm, ,* Door de e rva r ing w i j s geworden kosen we de k l e i n s t e exemplaren waarvan we e r + 10 hebben meegeriomen, De d i e r t j e s hebben zich onderweg gevoed met de P a t e l l a v s , d i e we i n dezelf de zak hedden gedaan. Onnodig t e zeggen, d a t de s t e r r e t j e s allemaal i n blakende welstand aankwamen. Ook i n 1959 leerden Ire Coscinaster ias trouwens kennen a l s een bizonder t a a i e 600r t .

In het aquarium z i j n ze overigens alweer f l i n k gegroeid 141

Over een j a a r moaten ze e r waar sch i jn l i jk weer u i t * Voor wie g r o t e exemplaren meebrengt: Noordzeesterren ( ~ b t e r i a s rubens) en zeeappe l t j e s worden door Cosc inas ter ias zonder meer opgegeten, Van het leuke Ganzevoetje ( ~ s t e r i n a gibbosa) vonden me s l e c h t s twee exemplaren i n de haven van Imperia, waar ook een enorme zmartgekleurde Ophioderma longicauda) rond- kroop, een s l a n g s t e r met puntige s langeoht ige bewegende armen, d i e e l k een l eng te van n e l 1 5 cm haalden* Het d i e r w i s t -weer i n h e t water temiggeworpen- een encrnie sne lhe id t e bereiken, wa8 z i j n g r i e z e l i g h e i d nog accent- ueerde, Verschi l lende gewone s l a n g s t e r r e n (Ophiotrix f r a g i l i s ) werden evenmin meegenomen. Van h e t gewone zeeappel t je Paracentrotus l i v i d u s werden enige groene en paars ige exemplaren meegenomen t e r g r o o t t e van een dubbel t je t o t een kwartje. Ze overleefden h e t t r a n s p o r t b i j n a al lemaal maar voeren i n h e t aquarium een v r i j verborgen bestaan. De pracht ige , witgepunte paarse appel Sphaerechinus -- g r a n u l a r i s vonden me a l l e e n maar i n volwassen vorm, aan de bu i t enz i jde van de dam, vaar ook enkele pikzwarte Arbacia l i x u l a ' s t e z ien naren,. Zowel aan de binnen a l s 'aan de bu i t enz i jde van de dam' lagen ove ra l de u i t ~ e r p s e l e n van de zeekomkommer Holothuria f o r s k a l i Ook de d ic reh z e l f l i e t e n z i c h soms bewonderen. a l s ze i n de schaduw van een r c t s b l o k lagen t e l i ggen of t r a a g rondkropen, Bewonderen i s trouwens een overdreven woord, e e r l i j k gezegd vonden n e e r n i e t s aan, De dingen naren g r i j s b r u n n van k leu r en deden nog h e t meeste denken aan buitenmodel ui twerpselen, I n h e t aquarium z i j n ze misschien wel i n t e r e s s a n t , maar Ge hebben e r geen ogenblik aan gedacht deze 20 cm lange geval len mee t e nemen.

ZEEWIEREN Over de zeewieren van San Bartolomeo hoor t U nog wel eens i n een a p a r t a r t i k e l , We hadden de indruk, d a t onze vang- p l a a t s n i e t bizonder r i j k was maar ook n i e t ongunst ig a f - s t a k b i j de omgeving, Over h e t algemeen waren de wieren k o r t en gedrongen, h e t epiphytendom was overweldigend, zodat de begroei ing maar a l t e vaak h e t ka rak te r had van een vacht , I n de Middellandse Zee i s de winter h e t hoog-seizoen, i n de zomer gaan va le wieren door de warmte a c h t e r u i t , 142

Van d i t l a a t s t e hebben m e n i e t vee l gemerkt, De f l o r a was bedui- dend r i j k e r dan i n Apri l 1959, maar volgens de bewoners van de Riv iera , i s de natuur daar d i t j aa r meer dan een een maand achterop, door de koude.,....

ANEIViONEN Dg gro te rode paarde-anemoon Act in ia equina wordt door F iedler overa l aan de ro tskus ten algemeen genoemd, maar we hebben ek met veel moeite 3 ontdekt aan de Cap Ivíimosa b i j Cervo, maar de d ie ren i n woelig water tussen de r o t s s p l e t e n huisden, prac t i sche onbereikbaar voor onze nagels . Aan de dam hebben ne geen enkele exemplaar gezien, hoewel L;e n a a r s t i g i n a l l e r o t s s p l e t e n hebben gekeken. De wasroos Anemonia s u l c a t a nas daarentegen t a l r i j k . We vonden ve ld je s paarsgepunte d ieren b i j h e t havent je en i n h e t ondiepe gebied tegenover h o t e l Mayola, naar ze ook i n 1959 t e vinden varen. I n d ieper water vonden we enkele reusacht ige exemplaren, d i e daar -schuin onder een s teen- een mare bedrerging vormden voor a rge loze grondels en andere vissen. Alle 30 exemplaren overleefden de r e i s en vonden h u l weg i n diverse aquaria , I n de haven van Imperia vonden me aan de binnenkant van de Ooste l i jke p icz ( z i e a fb ) een p lekje waar h e t vol stond met Aiptas ia muta- b i l i s , een s i e r l i j ke ane- es moon d ie oppervlakkig l i j k t o p de masroos,mnar waarvan de t e n t a k e l s veel s p i t s e r z i j n en i n twee kransen rechtop s t a a n , De Aiptas iaP s stonden d icht b i jeen tus sen de mossel t jes , of s t e v i g verankerd i n s p l e t e n en groeven, waar ze haas t n i e t l o s t e maken waren, E r haddeh zich e c h t e r ook ve le exemplaren op he t slavrier vas tgeze t Haven van dat h i e r r i j k e l i j k Imperia groeide,

Alles b i j e e n plukten we nog voldoende exemplaren naar onze z in , De meeste d i e ren werden l a t e r b i j de S u l c a t a v s i n &n c u b i t a i n e r ges top t onder h e t motto:het z i j n ddk anemonen. D i t b leek een f i a s c o : eenmaal t h u i s konden we de Aip tas i a ' s z e l f s n i e t meer terugvinden, Waarschi jn l i jk t o t a a l ve r t ee rd door h e t "maagsap" van de S u l c a t a v s o Gelukkig bleken e r tussen de meegebrachte wieren van d i t . ,

p lek je nog ve r sch i l l ende k l e j n e anemoontjes t e z i tken , zodat we e r nu enkele i n h e t aquarium proberen groot t e br engen. De achternaam mutab i l i s (kwetsbaar) h e e f t de anemoon waar- s c h i j n l i j k t e danken aan z'n gewoonte rode ne te ldraden (acont ien) u i t t e s t o t e n zodra ze wordt aangeraakt,

De haven van Imperia hee f t ons nog meer leuke d i e r t j e s t e z i en gegeven. lt!e hadden de indruk, d a t h e t een r i j k vang- gebied i s maar de t i j d ontbrak voor nauwkeuriger i n s p e c t i e . Zo zu l l en e r aan de bu i t enz i jde van de enorae havenpieren wel vee l mooie p l ek jes z i j n , misschien wemelt h e t e r wel van de Spirographen en manteldieren, Op h e t p l a a t s j e naar we Aiptas ia vonden, groeiden namelijk vee l w i t t e zakpijpen ( ~ t y e l a sp.?) t e r w i j l e r ook h e t kolonievormende manteldier Clavel ina lepadiformis vondene Deze kolonies bestonden u i t groepen 3 cm lange, vaasvormige zakpi j p j e s , doorschijnend met h e i w i t t e s t r e p & . en een gel ige maaginhoud. De he le s t r u c t u u r van de d i e r t j e s was door de wand heen z ich tbaar . De kolonies groeiden ove ra l aan de havenmuur en op s t enen langs de kant , ze leverden een p r a c h t i g gez ich t op. D i t d i e r t j e i s ech t weer eens een p le i tbezorge r voor de k le ine aquariumbakjes, waarin men éQn d i e r s o o r t ongestoord kan bekijken. Temidden van de l ' c o l l e c t i e " waren me de C l a v e l l i n a q s a l gauw kwi j t , De volgende keer zu l l en we ze a p a r t meenemen. Samen met Cla- v e l l i n a vonden me ook een menigte sponsjes en vugsponsjes onder de s tenen , evenals Bot ry l lus l e a c h i , de o ran je ge le i - k o r s t ,

B e s l u i t : Dnze vacant ie z i a l de pracht ige d a t me levend i h

t er weer op. We denken tevreden t e r u g aan dingen d i e we hebben gezien en aan h e t moois h e t aquarium hebben gekregen,

Nog één s t e r k verhaa l w i l l en m i j U n i e t onthouden: De tweede dag zouden me een bergpas gaan r i j d e n , de pracht ige 144

Col de l a F a u c i l l e , stAvonds maren de 6 c u b i t a i n e r s opnieuw v e r v e r s t en van zuurs to f voorzien, We hadden e r voor gezorgd, d a t e l k e zak gehee l gevuld w a s . Tot onze s c h r i k bemerkten we na z o g n 1.000 m s t i j g e n , d a t de c u b i t a i n e r s b o l begonnen t e s t a a n , de v e r k l a r i n g w a s gauw gevonden: de l u c h t werd i j l e r . Tegen de t i j d , d a t me boven de boomgrens za t en en de e e r s t e plakken sneeuw op de berg- w e i t j e s t e z i e n waren, z a t en me dan ig i n a n g s t , De c u b i t a i n e r s s tonden volkomen bo l , de p las t i cwand voelde aan a l s een trommelvel. Elk ogenbl ik vreesden we een d o f f e knal t e horen, De zakken hebben h e t e c h t e r gehouden, toen de a f d a l i n g begon maren we eens t e meer o v e r t u i g d van de bruik- baarheid van d i t t r anspo r tmidde l , Over h e t t r a n s p o r t v a l t ve rder wein ig t e zeggen. I n e l k e l 0 1,

zak hadden me ca . 3 l t r , wate r , Het verversen gebeurde i n een houten k r a t waarin een v e l p l a s t i c ne rd gelegd. De was- t a f e l s i n de h o t e l s b leken n l . n e t t e smal voor d i t doe l , Waa r sch i j n l i j k kunt U h e t procédé enorm vereenvoudigen dooh i n h e t s ch roe fdekse l van de c u b i t e i n e r twee s l a n g e t j e s aan t e brengen, waardoor U de zuurs to f i n b r e n g t , Wat b e t r e f t de s t e r f t e h e t volgende: aan h e t e inde van de tweede dag waren a l onze d i e r e n nog levend, toen s t i e r v e n e r enkele exemplaren van Trypterygion, D i t gaf een mare k e t t i n g - r e a c t i e waardoor 3/4 van de d i e r e n i n de c u b i t e i n e r over leed . I n de andere 5 zakken i s weinig doodgegaan, B i j een t r e i n r e i s van 24 uur h o e f t geen d i e r t e bezwijken, twee dagen g a a t ook nog, maar d r i e i s e i g e n l i j k t e vee l . Hkerbi j moeten we nog opmerken, d a t de temperatuur t i j d e n s de t e rugre i s -voor Middellandse Zee begrippen- gematigd was. Verge l i jken we onze r e s u l t a t e n met d i e van anderen, d i e t i j d e n s een h i t t e g o l f moesten r e i z e n , dan wordt wel d u i d e l i j k hoe onguns t ig de warmte i s voor h e t t r a n s p o r t , Wie i n de gelegenheid i s z i j n v a c a n t i e t i jd z e l f t e bepalen moet de maanden J u l i en Au@stus z i e n t e vermijden. I n A p r i l en Mei i s de R i v i e r a éEn bloemenpracht t e r w i j l i n September de d ru iven r i j p z i j n , Het water van de Middehlandse Zee had over igens i n A p r i l 1959 een temperatuur van 15 C. D i t voor degenen d i e menen, d a t h e t aan de R i v i e r a a l t i j d warm

A,P.Amir - Utrech t

a45

Jubileum Congres. --p

8

PROGRAMMA JUBILEUM CONGRES BM 1964

H e t onders taande programma i s -- voor lop igg ,de - o r g x ~ i s a t o r e n behouden z i ch he t r e c h t voor *om nog t v i j z ig ingen aan t e brengen. I n h e t algemeen z u l l e n d i e verander ingen bes%aan u i t ve rbe te r ingen! W i j menen e r goed aan t e doen h e t programma voor zo v e r h e t t hans gereed is aan U aan t e b i eden Za te rdag 10.00 uu r Zaa l open c o n t a c t , k o f f i e , gelegenheid t o t be-

z i c h t i g e n van a q u a r i a , t echn , hulpmiddelen en b ~ e k e n s t a l l e t j e ,

11.00 uu r Opening e c f e e s t r e d e door de V o o r z i t t e r , daarna k o f f i e ,

l 3 , O O uur Lunch ( ~ v e n t u e e l gezamenl i jk) 14*30 uur Lezing door de heer H, Compaan: Vangsten langs

de Nederlandse kus ten (met d i a P s ) 15.30 uur Thee 16 ,00 uur Lezing door de Heer H, Compaan: Vangsten l a5gs

vreemde kus t en (mot d i a v s ) l 7 , O O uur Vragen over de l e z ingen 18,00 uur Pauze, Zaa l g e s l o t e n , T i j d voor Diner 20,OO uur Zaa l open, 20,30 uur Lezing door de h s e r A,vo d,Nieunenhuizen (met d i a P s ) 22,OO uur Onder l ing c o n t a c t 24.00 uur Zaal s l u i t e n ,

Zondag

O9,OO uur Korren l a n g s h e t s t r a n d van Scheveningen, a l s h e t meer h e t t o e l a a t , De vangsJ~ wordt naa r de BM ke lder geb rach t en l a t e r ve rdee ld ,

l l n O O uur Zaa l open, o n d e r l i n g c o n t a c t , k o f f i e , 4- 13.30 uur Lunch, Di tmaal NIET gezamenl i jk i n h e t gebouv,

Aanbevolen eetgelegenheden z u l l e n op h e t congres bekend worden gemaakt,

4-11.30 uur Lezing over bu i t en l andse e rva r ingen 14,00 uur Filmprogramma, De g r o t e r e e k s t i t e l s waa ru i t nog

een keuze moet worden gemaakt beloof d a t d i t i e t s z ee r s p e c i a a l s g a a t morden,

15*00 uur Theepauze 17.30 uur S l u i t i n g door de v o o r z i t t e r .

W i j geloven d a t h e t bovenstaande programma zeker de moeite waard i s om naar Scheveningen t e konen. Zoals U z i e t i s ruime Oijd ge re se rvee rd voor o n d e r l i n g con t ac t . W i j hebben namel i jk op h e t vo r ige congres van BM d u i d e l i j k kunnen merken d a t h i e r a a n een g r o t e behoef te b e s t a a t en d a t h e t programma h i e r aan .d i en t t e worden aangepas t ,

Be t r e f f ende de gezamenl i jke lunch

Voor degenen d i e e r p r i j s op s t e l l e n op Zaterdag 14.11.64, dee l t e nemen aan de gezamenl i jke lunch i n h e t gebouw "OP GOUDEN WIEKEN", b e s t a a t deze mogel i jkheid , m i t s z i j h i e rvoo r op h e t s e c r e t a r i a a t van B I O L O G I A hMFtITIMA vóór 10 November opgave doen, De kos ten bedragen c a , f l , 3 9 5 0 per persoon, Denkt U e r n e l aan, Z O spoedig mogel i jk t e bespreken? I n i e d e r geva l vóór 10 NovemberOi! Het s p r e e k t vanzelf d a t deze gezamenl i jke lunch u i t s l u i t e n d t oeganke l i j k i s voor onze leden en hun genodigden,

B A N E E ------- B i j de r e d a c t i e l i g t t e r inzage h e t v e r s l a g van de zoölogische werkexcmsie naa r Banyuls s u r mer van 26/G -. 17/7/63, georganiseerd door h e t Zoölogisch X u s e ~ ~ o en k e t D ie r fy s io log i s ch ~ a b o i a t o r i u m van de U n i v e r s i t e i t van Ams-Lerdam, Voor degenen d i e van p lan z i j n om daar hun v a c a n t i e door brengen i s h e t n u t t i g om d i t v e r s l a g eens door t e nemen, Aangezien e r meeidere v indp l aa t s en en ve le s o o r t e n d i e r e n en mieren i n morden genoemd z u l t U e r p l e z i e r van kunnen beleven, Van s p e c i a a l belang voor ons i s wel de i n v e n t a r i s a t i e van de " g r o t t e de Bear" en h e t a r t i k e l over ; "Migrat ie van Paracen t ro tus l i v i d u s Lamarck en Arbacia l i x u l a Linné,

Red,

KOP13 Degenen d i e nog k o p i j hebben welke i n h e t D e c e m b e r ( ~ e r s t ) nummer van DE KOR moet morden g e p l a a t s morden dr ingend verzoch t om deze voor 1 November a.s, b i j de re f lac t i e i n t e l everen .

In het K O R t . VITAMINE - B 12

Voor ve le d i e ren i s e r reeds aangetoond, d a t z i j , evenals ve r sch i l l ende wieren, n i e t bu i t en vitamine B 12 kunnen. D i t vitamine bevat h e t elemavt cobal t . Werner G. J a f f á publ i- ceerde i n Science, l&(1950)541 ,de r e s u l t a t e n van z i j n onder- zoek met r a t t e n , d i e h i j i n h e t voedsel een d o s i s cobal t - ch lo r ide toediende (0,2$). h e t bleek, d a t de s t e r f t e onder de jonge r a t t e n k l e i n e r werd en bovendien werden ze g r o t e r , dan de r a t t e n d i e geen coba l t ch lo r ide toegediend kregen, D e au teur ve ronder s t e l t , d a t h e t coba l t ch lo r ide de microf lora (o.a. de darmbacteriën) s t i m u l e e r t om vitamine B 12 t e maken, waarvan de r a t t e n u i t e i n d e l i j k prof i teerden . D i t delen w i j U mede, omdat vitamine B 12 ook i n n a t u u r l i j k zeewater voor- komt, t e r w i j l men e i g e n l i j k nog n i e t p rec ie s meet, waar d i t vandaan komt. Men vermoedt, d a t ook i n zee d i t vi tamine door bac te r i en gemaakt morden,

PLANKTON-NET Voor degnen onder U , d i e n e l eens plankton gaan scheppen, b e s t a a t e r uen handigheidje beschreven i n Turtox News 42(1964) 22-23, John,W F o e r s t e r , de au teur , tobde kenne l i jk -8;k met h e t bandje, waarmee aan de onderkant van het n e t h e t verzamelf l e s j e wordt vastgehouden. Krimpen of i n de knoop raken, of nog e r g e r , los raken hebben reeds m i g e planktonverzamelaar tandenknarsend naar h u i s doen gkuiic Om d i t voorgoed t e voorkomen, g a a t U a l s vo lg t t e werk. U zoekt een p l a s t i c f l e s j e met d i t o schroefdopo De dop wordt "onthoofd", zodat a l l e e n een r i n g met schroef- draad o v e r b l i j f t , Om deze r i n g wordt met een " s t ropu ( z o a l s wordt gebru ik t om b.v, de t u i n s l a n g aan de kraan t e bevest igen) h e t plankton-net bevestigd. Deze s t roppen bestaan ook a l van p l a s t i c of rylon. A l s U h i e raan enige zorg besteed*, i s losraken p r a c t i s c h u i tges lo ten . Gebruik e c h t e r geen conische afs lui tdoppen9 A l s U nu plankton g a a t scheppen, s c h r o e f t U h e t f l e s j e eenvoudig onderaan h e t n e t , Heeft U meerdere f l e s j e s , d i e op deailfde sch r i e fd raad passen, dan kunt U de vangst meteen i n h e t verzamelf les je mee naar hu i s nemen.

148

MYSIS

Iedereen d i e rege lmat ig met een schepne t j e gewapend de ondieptes l angs onze kus ten a f v i s t , maakt vroeger of l a t e r kennis met Mysis, h e t a a s g a r n a a l t j e , een k l e i n zwemmend k r e e f t j e , d a t t o t enkele cm, g roo t kan morden. V.A, Chekhova onderzocht h e t gedrag van Mysis mixta en Me o c u l a t a v, r e l i c t a --p i n de Golf van Riga. Een u i t t r e k s e l van z i j n v e r s l a g kunt U vinden i n Biol , Abstr , ~&(1964) 40746* Gedurende een h e l e zomer werd een u i t g e b r e i d onder- zoek naa r h e t gedrag van deze d i e r t j e s i n g e s t e l d c Enkele i n t e r e s s a n t e gegevens hebben w i j aan d i t u i t t r e k s e l ont- leend. Gedurende de zomer verbleven de mysiden i n h e t ge- bied van onderzoek (onderzocht t o t eer, d i e p t e van 40 m , ) per etmaal 21 uur op de bodem en a l l e e n @ s nscli ts nerden ze 3-4 uur bóven de bodzm a a n g e t r ~ f f ~ n , Dc nach-b b l e z k ook de t i j d t e z i j n , d a t ze voeduel opmrdcn i 1 1 de >oir:, van a l l s ï l e i d d r i t u s (afval), Fe ver p l -aa tv i , l~ ; sne lPe id ver ieerde van 9-20 cm pc3r r-inix-i, v,r?arbi' de > ~ g c e x ? ~ i ~ l e - ren z i ch s n e l l e r versla al,^ si? d a de gen : . c , ~ h t ~ ; . i . j p d i erer,, 's !!!iliters ve-trokken zs naar g~o-Lcre i i c y ~ o a , F k i , ; t i - ~ u , h van de twee onderzochte sooi-lzn l i e $ lil ct, ver :li Jize,-.,

SLAKKEIT EN SCHELPEN

L a a t s t beleefden w i j weer een drama i n bakformaat. Onae c a l l i a c t u s p a r a s i t i c a , een t r o t s e commensaal, merd b e v r i j d van haar s l i jmr ingen , Het gebeurde n a t t e rum n a a r de z i n van h e t b e e s t , zodat e r lange a c o d i e n d r a d e n na= b u i t e n werden ges l inge rd , a l s f e e s t e l i j k e s e rpeb t ines . De p u i t a a l , d i e we toch a l n i e t hoog hadden aangeslagen wat i n t e l l i g e n t i e b e t r c f , vloog op 'een van d i e w i t t e d raadjes af en b e e t e r i n . Het e f f e c t was verblkffend: De arme p u i t - a a l t o l d e p i r o u e t t e s draa iend door h e t aquarium, de m i t t e draad u i t z i j n bek hangend. Even l a t e r z a t h e t b e e s t v rese luk t e h i j g e n onder een s t e e n , Nog geen v i j f minu-ben l a t e r was de p u i t a a l w i j l e n , Aangezien h e t bees t de draad n i e t h e e f t i n g e s l i k t r o e t he.L v e r g i f wel opgenomen z i j n door hnid en s l i j c v l i e z e n , Het s t u k j e tegen de p u i t c a l gep lek te draad bedrceg 2-3 mm cn r e i k t e nog n i e t t o t i n de slokdcrm. Het moei dus wel. een formidabel ve rg i f z i j n geweest, Eu i s h e t ve rg i f van s langen , Pietermannen en sommige v i r s o o r t e n n i e t mis, Het b e t r e f t meestal zee- complexe e iwi tverb indingen d i e t o t dusver n i e t i n s t ructuurfornu:-e werden ondergebracht, I n h e t d i e r l i j k l i c h a a c ingebrschJ6 veroorzaken ze h e f t i g e r e a o t i e s zoa l s door laa tbaar worden van de bloedvaten en tengronde gaan van rodc bloedlichaampjes. Wat ons e c h t e r i n t r i g e e r d e was de a k e l i g e plakkende eigenschap van de acon i t i en - draad en dus merd Mevrouw P a r a s i t i c a opnieuti g e t e ~ g d . Een van de t evoor sch i jn komende draden ( u i t een k l e i n e opening i n de z u i l ) nerd onder de microscoop gelegd, Het was een a f z i c h t e l i j k e aanbl ik : D e w i t t e draad b leek t e bes taan u i t een dikmandige b u i s , De wand van deze b u i s bestond u i t m i l l i a r d e n t i L I c ~ l

k o r t e c y l i n d e r s , r a d i a i r ge- r angsch ik t ( ~ i g . l) Elke c y l i n d e r f i g , l.

b leek een s o o r t harpoenkanon t e z i j n , bestaande u i t een f les , waarop een gemakkeli jk a f t e s t o t e n s t o p z a t f ig,2A

Werd deze s t o p verwi jderd , dan o n t r o l d e z i c h een harpoen aan een lange draad. ( f i g . 2 ~ ) D e l e n g t c van zo'n draad was z e l f s g r o t e r dan de gehe le doorsnede van de b u i s , en t i e n t a l l e n malen l ange r dan de c y l i n d e r waa ru i t ze nerd g e s l i n g e r d . B i j nauwkeurig k i j k e n bleken de c y l i n d e r s zodanig gerang- s c h i k t , d a t de t t s top" even b u i t e n de opperv lak te van de econ i t i end raad s t a k ( f i g , 5 ) En dan t e bedenken, d a t e l k e f l e s g e l u l d i s met v e r g i f , Arme pu i t aa l !

A < &air - Utrech t

SPONS EN KREEFT

Van de hand van N. Alam Khandker verscheen een zee r i n t e r e s s a n t a r t i k e l , waarvan ne U de inhoud. n i e t w i l l e n onthouden, Het i s n l , voor v e l e ke i enkee rde i en d u i k e r s nog s t e e & een raadsel. d a t e r i n Zeeland wei g r o l e en halfwas kì-+ecfJ~eii t e vinden z i j n , naar geen k l e i n t j e s , Koe nams- t ig d a n C O ~

naar gespeurd wordt; behoudens een z6i-2 zc ldza io vands-G zijn ze n i e t t e vinden, Baven~eno~r idc autewc ~ - ~ ~ t e ? . t ? hcn t i j c ! e l c een du ik-excurs ie b i j Venezve?-:i e; e e x spcns wcr6 FaligetrcE:?en van cao 45 x 23 cn, waerin b i j t o t v a l el1kele k - ~ a i t j e z nerden waargenomen, D i t was reden om 62 snons mee t e r2euen en op h e t droge u i t e l k a a r tc peutere:ic hlen vorld Lcci; 47 e x - van de s o o r t Panu l i ru s argus en een k r ab MiJ;rax t-errticosns' De g r o o t t e van de k r e e f t j a s , ( ue rvan i aan Ge bekende Lz.,~gous t e ) va r ig rde van 4 t o t L4 cm, Misschien i s d i t een t i p \ oo r de ve l e du ike r s u i t onze v e r m i g i n g , om i n d? komende maenden eens e x t r a aandacht aan spanzen-populat ies t e besteden: Het a r t i k e l s t a a t i n Trans,Aner,Fish S o c , 9 3 ( 2 ) ( 1 ~ 6 4 ) 2 ~ 5 , --.

151

CURACAO

U i t de An t i l l i aanse Nieuwsbrief nr. 12 van 18 Sept. 1964

vernamen w i j , d a t op 9 September i n h o t e l Curacao i s geopend: "The Aquarium" een zaak d i e gespec ia l i see rd i s i n de verkoop van t rop i sche vissen.

L

DIERENVERZENDING

Het s o u s t e r r a i n van de Haagse werkgroep begint t e werken. D e e e r s t e bakken met d i e ren s t a a n e r reeds s e d e r t J u l i en verscheidene vrienden en kenissen hebben reeds mat d ieren i n ontvangst kunnen nemen. Op h e t ogenblik wordt zee r hard gemerkt aan vol led ige v e r n i e u ~ ~ i n g van de e l e c t r i s c h e be- drading, deze was namelijk levensgevaar l i jk . Zodra d i t karwei ach te r de r u g i s gaan we verder met h e t gereed- maken van aquar i a en dan z a l g e s t a r t worden met de a f g i f t e van d ieren , We hopen t i j d e n s h e t congres zover t e z i j n d a t we U ons ondergronds domijn kunnen l a t e n zien. Inmiddels i s door de "aandeelhoudersn ( l e e s : de mensen d i e de kosten dragen) aanges te ld als commercieel l e i d e r de heer T.v.d.Let en a l s technisch b io logisch l e i d e r de heer H, compaan,

v1 e

Nieuwe methode voor h e t merken van v i s .

Aan boord van h e t Engelse Visserij-onderzoekingsvaartuig Ernes t Holt worden s e d e r t enige t i j d hormonen toegepast voor h e t merken van kabeljauw. Men h e e f t t i j d e n s de l a a t s t e t o c h t 640 kabeljauwen ingespoten met hormonen en de v i s daarne meer u i t g e z e t , Door de hormonen worden i n de kabeljauw bepaalde verander- ingen veroorzaakt zoa l s b.v. h e t verschrompelen van een vin. O p deze wijze gemerkte v i s sen z i j n l a t e r aan de hand van deze afwijkingen gemakkelijk t e i d e n t i f i c e r e n .

' c - '

DELPHINE Antony Alpers

l3+ x 21 cm., 270 pag., l 1 zw.w. f o t o t d Alfred 'Scherr Verlag - Bern., 1962

Men h e e f t vas tges te ld d a t de d o l f i j n w a t b e t r e f t i n t e l l e c t d i r ec t a c h t e r de mens vo lg t en da t ze z i zh aan mensen kunnen hechten en a l s vrienden met ze omgaan. I n Amerika gaat men zelfs zo ver d a t he t mbde aan h e t worden i s om een eigen d o l f i j n i n z i j n zwembczd t e hebben om mee t e kunlien spelen. Talloos z i j n ook de verhalen van d o l f i j n e n d i e zeelieden van de verdrinkingsdood hebben gered, Hoe merkwamdig d ie verhalen ook l i j k e n , men h e e f t if! de bekende orLclerzoekLngs- s t a t ions i n F lo r ida vas tges te ld dat deze levenslustige zeeb-a?.oiiers nog t o t v e e l g r o t e r e p r e s t a t i e s i n s t a a t zijn, De s c h r i j v e r h e e f t i n d i t boek z i j n e r v a i n g e n met dol f i jnen vastgelegd el1 h e e l t d a x b i j t o t z i j n v e r b u i g g geconstateerd d a t de d o l f i j n e n i n . stcm1; z i j n om t e sprekeri, ze l fs tandig -k denken en vriexJschap t e Bunnen tansn. Een boek d a t U met p l e z i e r cu3.t lezen el- U tc-t- nadeiiken zal brengen. RVD

THE SEAWAHD TBATZ -a --w

A p L , Evans .

12S x 183 cm,, 152 pag , ' 22 f o t o i s eri t a k , 12/6 s h , Phoenix House Ltd. London 1961

Misschien i s dit eex bes t je be een?. 'coel: oo i n de KOL? t c bespreken, maal- we viillerz h c t toch ri5.eJb n&aten crï.Vat het z o ' n echt g e z e l l i g Soek i n , , Geen zwaar determinee-vxxk o i b i o 1 o ~ ; i s c h ~ handleidi!.ig, m e 5 een p r e t t i g boekje, voo? Jongme 1e~zru m25 v r i e ~ d v i l j k s en f i j n e verhalen cvei d ie re2 d i e i n EX 12.í~gs d2 zee leven. Hoewel de verschi l lende vej:hnlen ro_nrtn-l.isch z i j n opges bcld is a l l e s g e b a s e e ~ ü op de ;.-vrkc ?i jkheicl , ?Ta e l k hoold~tii i ; enkele aantokeningen van ct enschappeli jk Sela3g.

111

PORPOISES AND SONAR Winthrop I. Kellog

13% x 20 am, 177 pag,, 24 afb. $ 1,50 The Univers i ty of Chicago, U S A , 1962

Seder t ib de l a a t s t e oorlog h e t bestaan van dierenge- lu iden onder water bekend i s doordat duikboot -af lu is te r - apparatuw werd gestoord, h e e f t h e t onderzoek naar geluiden van d i e r e n onder water , een g r o t e v lucht genomen, Ook i n N.derland h e e f t de bioloog W, H. Dudok van Heel op d i t g e b i e d be langr i jk werk v e r r i c h t , Kel log , de s c h r i j v e r van d i t b e k j e i s een van de g r o o t s t e expe r t s op h e t ge- b ied van d i e r e n geluiden onder water. I n h e t onderhavige boekje Machrijft h i j eerst de d o l f i j n en andere walvis- acht igen en vervolgehs k r i j g e n we een ve r s l ag van z i j n experimeaten met geluiden van de d o l f i j n , Op d i t boekje s l u i t a a r d i g aan h e t i n Nederland verschenen:

12 x 1% aai., 144 pag,, 22 f o t o ' s f 6,90 Uitgever43 Contact- Amsterdam, 1963

John L i l l y i s de man d i e opzien baarde door i n Li fe en enkele andere bladen z i j n sensa t ione le a r t i k e l e n t e plaatsen, waarin h i j z i j n experimenten b e s c h r i j f t waarin h i j probeerde met d o l f i j n e n t o t een gesprek t e komen. L i l l y gaat e r van u i t d a t deze d ie ren zeer i n t e l l i g e n t z i j n en hf j meent bewijzen t e hebben d a t de d o l f i j n e n .werke l i j l i e t s kunnen begr i jpen en ook met vers tand op bepaalde n f t u a t i e s kunnen reagereh. ' In i e d e r geva l i s h i j een groot expe r t op h e t gebied van h e t a f r i a t e n van d o l f i j n e n en z i j n experimenten v i j z e n e r op dot h i j wel eensbe l i jk kan hebben. A l s deze s a t e r i e Uw b e l a n g s t e l l i n g h e e f t kunnen m i j U di^ deskundi& geschreven boekje zeker aanbevelen.