1

ေမ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

စစမႈေရးရာ၊ စစဘကေရးရာ

မငးေသ

ဤစာတမးသည စစမႈေရးရာ သေဘာတရားက တ႔ထ တငျပထားေသာ စာတမးျဖစသည။ စစေရးသေဘာတရားက နဒါနးသေဘာ ျပသထားျပး စစေရးတညေဆာကမႈပသ႑ာနက ႏငငတကာအျမငျဖငလညး တငျပထားသညကေတြ႕ရသည။ စစပြအမးအစားမား၏ ကြျပားျခားနားမႈက ရငးလငးစြာတငျပထားသည အျပငအရပဘကစစဘကဆကဆေရးတြင အရပဘကအျမင၊ စစဘကအျမငႏင ျဖစသငျဖစထကသည ယတတနေသာ အၾကျပခကမားက အရပဘကစစဘက ဆကဆေရး ေကာငးမြနမႈအတြက အၾကျပတငျပထားသညကေတြ႕ရသည။

အယဒတာ

1

ေမ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

စစမႈေရးရာ၊ စစဘကေရးရာ

မငးေသ

ဤစာတမးသည စစမႈေရးရာ သေဘာတရားက တ႔ထ တငျပထားေသာ စာတမးျဖစသည။ စစေရးသေဘာတရားက နဒါနးသေဘာ ျပသထားျပး စစေရးတညေဆာကမႈပသ႑ာနက ႏငငတကာအျမငျဖငလညး တငျပထားသညကေတြ႕ရသည။ စစပြအမးအစားမား၏ ကြျပားျခားနားမႈက ရငးလငးစြာတငျပထားသည အျပငအရပဘကစစဘကဆကဆေရးတြင အရပဘကအျမင၊ စစဘကအျမငႏင ျဖစသငျဖစထကသည ယတတနေသာ အၾကျပခကမားက အရပဘကစစဘက ဆကဆေရး ေကာငးမြနမႈအတြက အၾကျပတငျပထားသညကေတြ႕ရသည။

အယဒတာ

1

ေမ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

စစမႈေရးရာ၊ စစဘကေရးရာ

မငးေသ

ဤစာတမးသည စစမႈေရးရာ သေဘာတရားက တ႔ထ တငျပထားေသာ စာတမးျဖစသည။ စစေရးသေဘာတရားက နဒါနးသေဘာ ျပသထားျပး စစေရးတညေဆာကမႈပသ႑ာနက ႏငငတကာအျမငျဖငလညး တငျပထားသညကေတြ႕ရသည။ စစပြအမးအစားမား၏ ကြျပားျခားနားမႈက ရငးလငးစြာတငျပထားသည အျပငအရပဘကစစဘကဆကဆေရးတြင အရပဘကအျမင၊ စစဘကအျမငႏင ျဖစသငျဖစထကသည ယတတနေသာ အၾကျပခကမားက အရပဘကစစဘက ဆကဆေရး ေကာငးမြနမႈအတြက အၾကျပတငျပထားသညကေတြ႕ရသည။

အယဒတာ

2

စစမႈေရးရာ၊ စစဘကေရးရာ

စစဆသညမာ

War is the continuation of politics by other means.Karl Von Clausewitz (1780 – 1831)Prussian General and Military theorist

စစဆသညမာ တစနညးနညးန႔ ျဖစေနတ အဆကမျပတႏငငေရး ျဖစသည ဟ နားလညႏင သည။

War; Conflict between or among Political Groups.( စစ : ႏငငေရးအပစမားအၾကာငး ပဋပကၡ )

ႏငငတကာႏငငေရးတြင စစေရးပါဝါသည သမာရးကပစအတငးရသည။ ႏငငႏင ႏငငတကာ အဖြ႕အစညး

မားသည တစဖကႏင တစဖကအျပနအလန လႊမးမးခပကငႏငရန ျခမးေျခာကမႈမား ျပလပၾကသည။

စစေရးအငအားသးၾကသည။ ထသ႔အျပနအလနလႊမးမးရနအတြက လပေဆာငၾကရငး စစပြမားျဖစလာ

ၾကသည။ မညသညေခတ၊ မညသည နယပယတြငျဖစေစ၊ လ႕ယဥေကးမႈတြင စစေရးအငအားသးျခငး

ကသ႔ေသာအျပအမမားက ေတြ႕ရရသည။ စစပြမား ေပၚေပါကလာျခငးသည လ႕ဗဇအေဟာငးမား

တနျပနေပၚထြကလာျခငးပငျဖစသည။ လသည သဘာဝအရ ရနလတတေသာ သေဘာရသည။

လ၏အၾကမးဖကမႈပစက ၾကညျခငးအားျဖင စစပြမားက အတနးအစားခြျခား သတမတႏငသည။

စစျဖစရေသာအေၾကာငးအရငးမားရသည။ ျငမးခမးရေသာအေၾကာငးအရငးမားရသည။ စစေရးပါဝါက

အျပညအဝ အသးချခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ အကးသကေရာကမႈမားသည ဂလဘယ ႏငငေရးတြင

သသာေသာဆတယတမႈမားက ျပသလာသည။ အခနၾကာလာသညႏငအမ စစေရး မဟာဗဟာမား

နကနလာသည။ ပမသမေမြ႕လာသည။ စစေရးနညးပညာမား ပမ တးတကလာသည။ စစေရးနညးပညာရပ

မား ပမ ကယျပန႔နကနလာသည။ ေခတကာလၾကာ ျမငလာသည ႏငအမ ျဖစေပၚလာေသာ စစေရးဘက

စြမးရညမားသည ၾကးမားေသာအလငအျမနျဖင ေျပာငးလလာသည။ ရကဖကေသနတေနရာတြင

စကေသနတမား အစားထးလာသည။ စကမႈနညးပညာ ဖြ႕ျဖးတးတကမႈသည စစဘကသးလကနကမား

အစြမးထကျမကလာျခငးက သယေဆာငလာသည။ ၂၀ ရာစတြငျဖစပြားေသာ ကမာၻလးခ စစပြမားသည

သာဓကပငျဖစသည။

စစေအးျပးဆးသညကာလေနာကပငး စစပြျဖစပြမႈမားသည အသြငအမးမးကြျပားလာၾကသည။ အရပဘက-

စစဘက အၾကားတြင အခးမညသညလပရပမားေၾကာင ျပညတြငးစစမားျဖစပြားခသည။ စစဘကတြင

နညးပညာျမငမားလာမႈေၾကာင ဖကအားျပငးလကနကမား သးစြလာခၾကသည။ စစပြမားသည တရားေသာ

စစလား၊ မတရားေသာစစလား ဆသညက အျငငးအခန ျဖစေနၾကဆျဖစသည။

3

မမအကးစးပြားႏငယဥ၍ ျဖစေပၚလာေသာစစပြမားက တရားသည၊ မတရားသည ခြျခားရနကား

ခကခေသာပဒစာပင ျဖစေနဆျဖစသည။ တရားေသာစစက ဘယလဆငႏြႏငမလဆသည ေမးခြနး သည

အခနႏငအမရေနဆျဖစသည။ စစပြတြင ေျဖာငမတမနကနေသာစတဓာတျဖင တကခက ပါက တရားေသာ

စစဟ၍ ဆခင ဆႏငပါလမမည။

စစတ႔၏သဘာဝ

စစဆသညမာ အဘယနညး။ အၾကမးဖကမႈ၊ ျပစဒဏခတမႈ၊ လမးတးသတျဖတမႈ၊ ဓာတ

လကနကျဖငတကခကမႈ၊ လသတမႈ စသညအရာမားက မညကသ႔ေသာစစဟ သတမတမညနညး။ စစသည

ႏငငေရးအပစမားအၾကား ျဖစပြားေသာ ပဋပကၡပငျဖစသည။ သမာရးကေတြးၾကညလင ႏငငေရးအပစမား

ဆသညမာ ႏငငမားပငျဖစသည။

စစဆသညမာ

- စစဆသညမာ ျပငးထနကယျပန႔စြာ ခကရနျဖစပြားျခငး ျဖစသည။- စစဆသညမာ အႏငရရန အစြမးကနသတပတတကခကေနၾကေသာ လႏစဥး၏ပရပက အကယခ႕

ထားျခငး ပငျဖစသည။- စစဆသညမာ တစဖကရနသအား မမလအငဆႏၵအတငး လကနာေစရန အစြမးကန ၾကးပမးအား

ထတျခငး ျဖစသည။- စစဆသညမာ ရနသက ကၽြႏပတ႔၏ လအငဆႏၵမားက လးဝဥ လကေလာလာသည အထ

ရနသ႕ အေပၚသ႔ ကငၾကရာေသာ အၾကမးဖကမႈပင ျဖစသည။

စစ၏ရညမနးခက / ရညရြယခက

ရညမနးခကႏင ရညရြယခကက ခြျခားျမငရနလအပသည။

- ရညမနးခကသည ေရရညျဖစသည။

- ရညရြယခကသည ေရတျဖစသည။

ရညရြယခကတငးသည ရညမနးခကက အေကာငအထညေဖာေသာ လပရပမားပငျဖစရမည။

ရညရြယခကျဖငလပေသာအရာတငးသည ရညမနးခကက ေရာကေစရန ေကးဇးျပေသာ အေၾကာငး

တရားမား ျဖစေစရမည။

စစ၏ရညမနးခကက ပါရနဗလခပျဖစသ ႏငငေရးသေဘာတရားပညာရင ကေလာစဝစဇက

ဤသ႔ဆထားသည။

4

စစ၏အေရးအၾကးဆးရညမနးခကမာ ရနသအျပးအပငခပျငမးေရးပငျဖစသည။ ထတညေသာ ရညမနးခကေအာငျမငေစရန စစျပငသ ႏစဥးစလးက အခနႏငအမ အစြမးကန အျပနအလန ထးႏကတကခကၾကသည။

ဤသ႔ျဖင ထပတထပမျဖစေသာ တနျပနထးႏကခကမား ျဖစေပၚလာျပး စစအတငးအတာမ၊ အတားအဆးမ

ေသာအၾကမးဖကမႈ အဆးအစြနအဆငသ႔ ေရာကရလာသည။

စစသည ရနသအျပးအပငးခပျငမးသြားေစရန အဆကမျပတျပငးထနစြာထးႏကတကခကေသာ အၾကမးဖကမႈျဖစျပး စစျဖစရာတြငနားလညမႈယျခငး၊ ၾကမးၾကပမႈက ကန႔သတထနးခပျခငးမား လးဝ မရအပ။အတငးအတာမသည စစသေဘာတရားတြင ျပငးထနမႈက ထနးခပေသာ အေတြး အေခၚမး ျဖညစြကျခငးသည စစ၏သဘာဝႏင လးဝ ဆန႔ကငသည။

စစပြ၏ရညရြယခကမာ ရနသက လကနကမေစျခငးတညး…….

ကေလာဇဝစဇ၏ အဆအရစစမႈေရးရာတြင အဓကရညမနးခက သးရပရသည။ ၎တ႔မာ -၁။ ရနသ၏ လကနကကင အငအားစက ေအာငႏငျပး ဖကဆးပစရန၂။ ရနသ၏ ပစၥညးအငအားႏင အျခားအငအား အေျခအျမစမားက သမးပကရန၃။ မမဘကသ႔ ျပညသလထ ေရာကရလာေစရန တ႔ျဖစသည။

လသားမားက စစပြသ႔ တြနးပ႔ေနေသာ တြနးအားႏစရပရသည။

- ပငကယဗဇအရ ရနလစတ (Hostile Feeling )- ရနလေသာ ရညရြယခက ( Hostile Intention )

(စစ၏ရညရြယခကျဖစေသာ ရနသကလကနကမေစျခငးသည ရနသအျပးအပငခပျငမးေရးက ေကးဇးျပေသာ အေၾကာငးတရားၾကးျဖစသည။)

စစေရးရႈေထာင

ႏငငတကာဆကဆေရးနယ

ႏငငတကာဆကဆေရးတြင စစေရးအငအား၏ က႑

ႏငငတငး၏ အမးသားရညမနးခကသည အကးစးပြားပငျဖစသည။ အကးစးပြားသာလင အစစမနဆးေသာ

အမးသားေရးရညမနးခကျဖစသညဟ ႏငငတငးက ခယသည။ ႏငငတကာေရးရာမားတြင ႏငငအငအားက

5

အေျချပ၍ ႏငငေရးကစားကြကထြငၾကသည။ ႏငငေရးကစားျခငး၊ ႏငငေရးပရယာယဆငျခငးတ႔သည ႏငင

တကာစနစထတြင ပါဝငေနေသာ အျပအမမားျဖစသည။

ပါဝါဟသည တစပါးသက ထနးခပႏငစြမးရျခငးပငျဖစသည။ ႏငငအဆငျဖင ၾကညလင အျခားႏငငက

ဩဇာလႊမးမးႏငျခငးျဖစသည။ ႏငငမားအေပၚ ဩဇာလႊမးမးႏငမႈအတငးအတာသညပငလင ႏငငအငအား

က တငးတာသည အစစအမနေပတတစေခာငးျဖစေပလမမည။

ႏငငပါဝါက အၾကမးဖငးအားျဖင (၂) မးခြသည။ ျမငႏငျခငး၊ မျမငႏငျခငးဟ၍ အၾကမးဖငးသတမတသည။

အခ႕ေသာ အငအားမားသည မျမငရ၊ ထေတြ႕လ႔ မရ။ ကငတြယလ႔ မရေခ။ အခ႕ေသာ ပါဝါမားသည ျမငရ။

သရသည။ ဤအခကကပင မတည၍ အမးသားအငအား၏ သရပက ထငဟပေစသည။

ျမငရျခငး၊ ထေတြ႕ကငတြယ၍ ရျခငးက tangible ဟ သးႏနး၍ မျမငရ၊ မထရ၊ မကငရသည ပါဝါက

intangible power ဟ ေခၚျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင tangible power ႏင intangible power ဟ၍ ပါဝါက

အမးအစား (၂) မးခြသည။

အမးသားအငအားက ပေဖာထစစရာတြင အေၾကာငးအခကမားစြာရသည။ မားေသာအားျဖင တညေနရာ၊

လဥးေရ၊ သယဇာတ၊ လ႕အရငးအျမစ၊ ပညာ၊ နညးပညာ၊ အစရသညတ႔က အေျခတည၍ ျဖစေပၚလာသည

ဟ ဆၾကသည။ ထအထတြင စစေရးအငအားသည ျမငရေသာ ပါဝါတစပါးျဖစသည။

စစေရးအငအားက ထေတြ႕ကငတြယ၍ ရသည။ အကယ၍ စစေရးအငအားသည ကယေပာကလကအသြင

ျဖစေနျခငးသည ၂၁ ရာစ၏ အပမကလားဟ ထငမားစရာရသည။ သ႔ေသာ ပညာရငမားသည အမးသား

အငအား တစနညး အမးသား ပါဝါက တငးတာရာတြင စစမႈေရးရာက ထရ၊ ကငရေသာ အမးအစားထတြင

ထညသြငးထားဆပငျဖစသည။

အကးစးပြားႏင စစေရး တ႔၏ အေပါငးအစပ

ပညာရငမားသည အကးစးပြားႏင စစေရးအငအား၏ အေပါငးအစပက တြကဆၾကသည။ အကယ၍

အငမတန ရနလေသာ အကးစးပြားႏင စစေရးအငအားတ႔ ပးေပါငးမလင ပဋပကၡမားႏင စစပြမားက

ေပၚေပါကေစေသာ အေၾကာငးျဖစသညဟ ဆသည။

စစပြမားက ဖနတးသညမာ အကးစးပြား လလားခကမားၾကးျခငးေၾကာငဟ အဆတငသည။ ဗဒၶဘာသာ

အေတြးျဖင ေတြးလင အကးစးပြား ရမၼကၾကးျခငးသည ဆႏၵမဟတ ေလာဘ ပငျဖစသည။ ေလာဘတ႔ ဥး

ေဆာငလင စစပြမားျဖစသည။ လအမား ေသေၾကသညဟ ေကာကခကဆြသည။ ေလာဘသညပင စစ၏

အေၾကာငးအရငးျဖစသည။

6

စစေရးသပၸသမားမားသည ႏငငေရးသမားမားႏင ရႈေထာငျခငး မတၾက။ ဥးတညခကတ႔ မတျခငးေၾကာင

ျဖစတနရာသည။ စစက အဓပၸာယဖြငသည အဆမား မားစြာရသည။ ထအထတြင စစ၏ အကးဆကက

ပညာရငတငး အေလးထား တြကဆၾကသည။ စစသည ေနာကဆးဆးျဖတခကမားက အေကာငအထည

ေဖာသည ေနရာတြငသာ သးသညဟ မတခကခသည။

ပဋပကၡမား၏ ေနာကဆး ေျဖရငးနညးသည စစပြပငျဖစသည။ စစပြမားျဖင အဆးသတဆးျဖတခကမားက

ခမတၾကသည။ ဆလသညမာ ႏငသည၊ ရႈးသညက သတမတသညမာ စစပြပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင

စစသည အႏ ရာယၾကးသည။ ထ႔အျပင သကေရာကမႈလညး ၾကးသည။ ထေရာကမႈလညး ၾကးစြာရသည။

လ႕အသကမားျဖင ၾကးစြာ အသးျပရျခငးေၾကာင စစ၏ သကေရာကမႈသည လြနလြနကက ျဖစရပမားက

ေပၚေပါကေစသညမာ အဆနးမဟတေတာေခ။

စစမႈႏင စစပြမားက ျခမးေျခာကေသာ အရာမားရသည။ စစသည ယဥေကးမႈမားက ျခမးေျခာကသည။

စစသည သေဘာတရားေရး၊ ဝါဒေရးမား၏ ၾက႕ခငမႈက ျခမးေျခာကသည။ စစသည လ႕အသကမားက ျခမး

ေျခာကႏငသည သာမက ယၾကညခက၊ ခယခကႏင သေဘာထားအျမငမားကပါ အဆးအျဖတေပးႏင

သည။

၂၀ ရာစ အငဒေယာလဂတကပြမားက သအရမား ခငျခငး၊ မခငျခငးကပင အဆးအျဖတေပးေနသည

မဟတ။ စစအငအားၾကးျခငး၊ ေသးျခငးကလညး အဆးအျဖတေပးခသည။ ႏငငတကာစနစတြင စစအငအား

ျပငဆငမႈျဖင ဝါဒေရးရာ တကပြက အႏင၊ အရႈးဆးျဖတေပးလမမညဟ အေမရကနႏင ဆဗယကအပစတ႔က

ယဆခၾကသည။ စစေအးကာလတကပြသည အငဒေယာလဂတကပြတစခတညးမဟတ၊ စစအငအားျပင

ဆငျခငးကာလၾကးလညးျဖစသည။

သမငးဆငရာ အႏစခပ

ကမာၻ႕သမငးက အႏစခပၾကညလကလင ကာလ (၂) ပါးကသာ ေတြ႕ရသည။ ထကာလမာ စစပြကာလမား

ႏင ျငမးခမးေရးကာလ ဟ၍ ကာလ (၂) မးကသာ ေတြ႕ရသည။ ထကာလႏစမး၏ ေရခနက တငးတာလင

လညး စစပြကာလသည ျငမးခမေရးကာလထက ပ၍ မားသည။ ျမငသညက ေတြ႕ရသည။ လ႕သမငးက

ၾကညလငလညး ျငမးခမးေရးရရန အခြငအလမးမား ရေနသညထက ပဋပကၡမားျဖစရန အေၾကာငးတရား

မားက ပမမားျပားသညက ေတြ႕ရသည။ ျငမးခမးေရးလခငလင စစက ျပငပါ ဟယဆသည အယအဆ

ၾကမးၾကမးက ေတြ႕ရသညလညး ရသည။

စစျဖစပြားရျခငး အေၾကာငးမား

စစျဖစပြားရျခငး အေၾကာငးတရားမား မားစြာရသည။ စစျဖစပြားလငလညး စစပြမားသည အသြငသ႑ာန

အားျဖင မတၾက။ စစျဖစရျခငး အေၾကာငးမား ကြျပားသလ ျဖစပျဖစနညးလညး ကြသည။ စစပြမားျဖစပက

7

ႏငငေရးသပၸရႈေထာငမ ၾကညသည။ ႏငငတကာဆကဆေရး ရႈေထာငမ ၾကညသည။ မားေသာအားျဖင ေယ

ဘယသေဘာၾကညျခငးႏင အႏစတၾကညျခငး ဟ၍ ကြျပားျခငးျဖစသည။

အႏစတၾကညျခငးသည သပၸသေဘာပ၍ ဆနသည။ ပ၍ နညးလမးတက ျဖစသည။ မကခရသေဘာႏင

မကခရသေဘာ ကြျခငးပငျဖစသည။ မကခရၾကညၾကညျခငးသည ႏငငေရးသပၸသေဘာဆန၍ မကခရ

သေဘာၾကညျခငးသည ႏငငတကာဆကဆေရး ရႈေထာင သေဘာဆနသညက ေတြ႕ရသည။

ႏငင၏ နယစညးေဘာင အတြငးမ စစပြမားက အႏစတၾကညျခငးက ႏငငေရးသပၸရႈေထာငဟ သတမတ

သည။ ႏငင၏ နယစညးက ေကာ၍ စစပြမားက သရပခြျခငးသည ႏငငတကာဆကဆေရး ရႈေထာငဟ ေခၚ

ႏငသည။

ႏငငေရးသပၸရႈေထာင

စစပြအမးအစားမား

စစပြအမးအစားက အၾကမးဖငးအားျဖင ၇ မးခြျခားႏငသည။

- Conventional War သမာရးက စစပြ

- Unconventional War သမာရးက မဟတေသာ စစပြ

- Guerrilla War ေျပာကကားစစ

- Counter-guerrilla War တနျပနေျပာကကားစစ

- Civil War ျပညတြငးစစ

- Rebellion and Revolution ပနကနထၾကြမႈ / ေတာလနေရး

- Low-intensity warfare မျပငးထနေသာ စစဆ/ စစပအေျခအေန

စစပြအမးအစားခြျခားနညး

စစပြတြင အသးျပေသာ မဟာဗဟာ၊ နညးဗဟာႏင ဘာရညရြယခကႏငတကခကၾကသလ ဘယသေတြတကခကၾကသလ၊ ဘယလလကနကေတြႏင အသးျပျပး တကခကၾကသလ၊ ဘယလ ပစေတြန႕တကခကၾကသလ ဆတာေတြအေပၚ အေျခချပး စစပြေတြက အမးအစားခြျခားၾကသည။

စစပြႏငတကပြ၏ ကြျပားျခားနားခက

စစပြႏငတကပြက ခြျခားသျမငရနလအပသည။ စစပြတြင တကပြေပါငးမားစြာပါဝငသည။ တကပြတြငဆတခြာရျခငး၊ တကပြကရႈးျခငးသည စစပြကရႈးျခငးမဟတ။ တခါတရ စစပြေအာငႏငေရးအတြက

8

မဟာဗဟာအရ အသာစးရရန ဆတ ခြာရျခငးမားလညးရႏငသည။ တကပြျဖစျခငးကလညး စစျဖစျခငးဟဆရနမရႏငေခ။ စစပြသည အၾကးစား ျဖစသည။ တကပြသည အေသးစားျဖစသည။ တကပြမားကသးသပ၍စစပြဟ သတမတႏငေသာ လကၡဏာရမရ ဆးျဖတႏငသည။

(၁) သမာရးက စစပြ (Conventional War)ႏစႏငငအၾကား စစစြမးရညမတမးမယမးရေသာစစသားမားႏင သမာရးကလကနကမားက အသးျပ၍

တကခကေသာစစက သမာရးကစစပြဟေခၚသည။

သမာရးကစစပြတြင သမာရးကလကနကမား၊ သမာရးကခယမးမးေကာကမားကအသးျပသည။ တငကား

မား၊ စစသေဘၤာမား၊ တကေလယာဥမား၊ အေျမာကမားႏင အျခားေသာ ဖကဆးေရးလကနကမား

ပါဝငသည။

ဥပမာ - အာရပ - အစၥေရး စစပြ၊ အႏၵယ - ပါကစၥတန စစပြ၊ ေဖာကကလနကၽြနး စစပြ(၁၉၈၂)၊ ကရးယား

စစပြ။ ေဖာကကလနကၽြနးစစပြသည ျဗတသဝနၾကးခပ မာဂရကသကခာလကထကတြင အာဂငတးနား

ႏငငအနး ေဖာကကလနကၽြနးအေပၚ ပငဆငမႈ အျငငးပြားျခငးကအေၾကာငးျပ၍ ျဗတနႏင အာဂငတးနား

ႏငငတ႔ ျဖစပြားေသာ စစပြ ျဖစသည။

ႏငငအားလးသည ဂနဗာကြနဗမးရငးမာ ထတျပနထားေသာ စစစညးမဥး၊ ဥပေဒမားက လကနာရန

တာဝနရသည။ ဂနဗာ စာခပတြင

၁။ သ႔ပနးမားႏင ဆကဆမႈ၊

၂။ ဒဏရာရသမား ၾကညရႈ႕ေရး၊

၃။ အရပသားမား၏ အသကႏင ဥစၥာပစၥညးမား ကာကြယေပးျခငး စေသာ စစသညတ႔

လကနာအပေသာ ကငဝတဆငရာ ႏငငတကာသေဘာတညခကမားပါဝငသည။

(၂ ) သမာရးကမဟတေသာ စစပြ ( Unconventional War )စစေရးစြမးရညျပညတညေဆာကထားေသာႏငငမားအၾကား ေခတမနညးပညာျမင ဖကလကနကမား

ကအသးျပ၍ ျဖစေသာစစပြက သမာရးကမဟတေသာစစ ဟေခၚသည။

အစလကအျပလကဖကဆးႏငေသာလကနကမား၊ ႏကလးယားကလကနက၊ ဓာတလကနက ႏင

ဇဝလကနကမားက တကပြတြင အသးျပသည။ အဆပဓာတေငြ႕၊ မးေလာငဗးစသည သမာရးက စစပြတြင

အသးမျပေသာ လကနကမားျဖင တကခကေသာစစပြက Unconventional War ဟ သတမတႏငသည။

ဥပမာ - ပငလယေကြ႕စစပြ(၁၉၉၁)၊ ၎စစပြတြင Tomahawk ဟေခၚေသာ စမတဗးမားအသးျပခ သည။

အရန - အရတ စစပြ (၁၉၈၀ - ၈၈)၊ ၎စစပြတြင ဓာတလကနကမားအသးျပခသည။

9

အေမရကန - ဂပန စစပြ (၁၉၄၅ )၊ ၎စစပြတြင အေမရကနသည ဂပနႏငငရ ဟရရးမားျမ႕ ႏင

နာဂစကျမ႕တ႕က ႏကလးယားဗးျဖငတကခက၍ ဒတယကမာၻစစၾကးက အဆးသတပစခသည။

(၃) ေျပာကကားစစ (Guerrilla War)မမထကအငအားၾကးမားသာလြနေသာတပမားျဖင ရငဆငတကပြဝငရေသာအခါ ေျပာကကား စစက

အသးျပၾကသည။ အထးသျဖင စစအငအားၾကးမားေသာႏငငၾကးႏင စစအငအားနမပါးေသာ ႏငငမားျဖစေသာစစပြမားတြင စစေရးအငအားနညးေသာႏငငမ တပမား၊ စစအပစမားက ေျပာကကားနညးျဖငတကခကေသာစစပြမားက ေျပာကကားစစဟေခၚသည။ မမဘကမ ကဆးမႈအနညးဆးႏင ရနသ႕အငအားၾကးတပကအၾကးမားဆး ျဖခြငးသညနညး သည ေျပာကကား နညးပငျဖစသည။

ေျပာကကားစစနညးဗဟာမားHit and run ( ပစေျပး ေျပး သည) ႏင Ambush (ခခ တကခကျခငး) တ႔ ျဖစသည။

(မတခက- ႏငငနယပယအရၾကးမားျခငး၊ လဥးေရအရမားျပားျခငး တ႔သည စစအငအားၾကးမားျခငး ဟ

ေခၚဆ၍ မရႏငေခ။ ဥပမာ- ေမာစတနး၏ တရတကြနျမနစတပမားသည ႏငငနယပယအရ၊ လဥးေရအရ

မားျပားျခငးမရေသာလညး စစေရးစြမးရညၾကးမားထကျမကေသာ ဂပနတပမားက ေျပာကကားနညးျဖင

တကထတခသည။)

ထငရားေသာ ေျပာကကားစစမဟာဗဟာမားက ဥပမာျပရေသာ ေမာစတနး၏ ေျပာကကားနညး (၁၈၉၃ -

၁၉၇၆ )၊ ဗယကနမ ေခါငးေဆာငၾကး ဟခမငးေလာငးလာ ဗလခပငယငဂယက၏ ေျပာကကားနညး (၁၉၁၂ -

)၊ အယကငးဒါး၏ နညးဗဟာမား ျဖစၾကသည။

ေျပာကကားတကပြဆငႏႊျခငးက လကနကကက၍ သပနထေသာငးကနးျခငးဟလညး သျမင

ႏငသည။

(၄) တနျပနေျပာကကားစစ (Counter-Gurellia War)တနျပနေျပာကကားစစက ေသာငးကနးမႈ ေခမႈနးေရးစစဟ ေခၚသည။ လကနကကငသ ပနထ၍

ေသာငးကနးျခငး(ဝါ)ေျပာကကားနညးျဖင သပနထသမားက တနျပနေခမႈနးသည စစက တနျပနေျပာကကားစစ ဟ ေခၚသည။

Counter-Gurrillia also called Counter insurgency (COIN). (တနျပနေျပာကကားနညးကေသာငးကနးမႈေခမႈနးေရးဟေခၚသည။)

တနျပနေျပာကကားစစနညးဗဟာမားSearch and Destroy (ရာမယ ေတြ႕ရငဖကမယ)၊ ေျမေအာကဗးခကငးမားက ဖကဆးျခငး၊ ရြာသားေယာငေဆာငထားေသာ သပနမားက ရာေဖြဖမးဆးျခငး၊ အန႔ခေခြးမားအသးျပ၍ သပနက ရာေဖြျခငး စသည အရာ

10

မားျဖစသည။ဥပမာ - ျမနမာတပမား၏ ေသာငးကနသျဖခြငးေခမႈနးေရးဗဟာ။

(၅) ျပညတြငးစစ (Civil War)တစႏငငတညးတြင ႏငငေရးအယအဆကြျပားေသာ ႏငငေရးအပစမားအၾကား လကနကကင

တကခကျခငးက ျပညတြငးစစျဖစသညဟ ေယဘယအားျဖင အမးအစားခြျခားႏငသည။

ဝါဒေရး၊ အယအဆေရးကြျပားျခငးသည တစႏငငတညးမာပင လမးစမတျခငး ၊ ယဥေကးမႈ ကြျပား ျခငး၊ဘာသာေရး ကးကြယမႈအယဝါဒမတညျခငး၊ သမငးေၾကာငးအရ ကြျပားေနျခငးစသည အရာမား ကအေျခခသည။ ထသ႔ မတညမႈမားျဖင စေပါငးျဖစတညေနေသာႏငငမားတြင ျဖစေလ ျဖစထ ရေသာ စစသညျပညတြငးစစပငျဖစသည။

Civil WarAn armed conflict between politically organized groups within a state, usually

fought eight for control of the state or to establish a new state.

ျပညတြငးစစ

ႏငငတစခအတြငးရေသာ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးမားအၾကား လကနကကငပဋပကၡျဖစပြား ျခငးက

ျပညတြငးစစဟ ေခၚသည။ အထးသျဖင ႏငငသစတညေဆာကရန လကရႏငငေရးျဖစစဥ အားလးက

ထနးခပႏငရန ရညရြယၾကသည။

ျပညတြငးစစသည အေၾကာငးကစၥအမားအျပားက အေၾကာငးျပ၍ ျဖစပြားေလရသည။ အထးသျဖင

လမးစအမားအျပား စေပါငးေနထငၾကေသာ ႏငငမားတြင ျပညတြငးစစျဖစရန အလားအလာ မားျပားသည။

လမးစမားျပားျခငးေၾကာင ဘာသာစကား၊ ကးကြယယၾကညမႈ၊ ဓေလထးတမး အစဥအလာ၊ အေတြးအေခၚ

အယအဆ၊ ယဥေကးမႈ စသညအရာမား ကြျပားလာသည။ ထကြာျခားမႈ သည ပဋပကၡျဖစျခငး၏

အေၾကာငးလညးျဖစသည။ အမားအားျဖင ျပညတြငးစစသည ခြထြကေရး ကသ႔ေသာအေရးမားေၾကာင

လညးေကာငး၊ တနးတညမေသာအခြငအေရးမား မရေသာ အေျခ အေနမားက အေၾကာငးျပ၍လညး

ေကာငး၊ ဝါဒေရးကငစြမႈမတညျခငးေၾကာငေသာလညးေကာငး စသညအေၾကာငးအခကမားအေပၚ

အေၾကာငးျပ၍ ျပညတြငးစစျဖစပြားေလရသည။ လမးစ ပဋပကၡမားေၾကာင ျဖစပြားေသာ ျပညတြငးစစမား

သည သာဓကေပါငးေျမာကမားစြာရသည။

ဥပမာ ဆကပရပတြင ဂရႏင တရကတ႔ျဖစပြားေသာ လမးစ ျပညတြငးစစ (၁၉၆၀)

လကဘႏြနတြင ခရစယာနႏင မဆလငတ႔ဘာသာေရးအရ ျဖစပြားေသာစစပြ (၁၉၇၀)

ရဝမဒါတြင ဟတႏင တြတစလမးမားျဖစေသာ ျပညတြငးစစ၊ ေဘာစနးယားတြင မဆလငႏင

11

ဆာဖလမးမားျဖစပြားေသာ ျပညတြငးစစ စသည ျပညတြငးစစမား သည လမးစ ကြျပားျခငးက

အေၾကာငးျပ၍ ျဖစပြားေသာ ျပညတြငးစစမားျဖစသည။

ေျမာကကရးယားကြနျမနစအစးရႏင ေတာငကရးယားဒမကရကတစအစးရတ႔ ဝါဒေရးအရျဖစပြား ေသာ

ျပညတြငးစစ၊ ေျမာကဗယကနမႏငေတာငဗယကနမတြငလညး ကရးယားစစပြႏင အလားတေသာ

စစပြျဖစပြားခသည။ ၎စစပြမားသည ကြနျမနစဝါဒႏင အရငးရငဝါဒတ႔အေပၚ ဝါဒေရးကငစြမႈ

ကြျပားျခငးေၾကာင ျဖစပြားေသာ ျပညတြငးစစမားပငျဖစသည။

ယေန႔အထ ေျမာကကရးယားႏငေတာငကရးယားႏငငသည ေပါငးစညး၍မရဘ ႏငငႏစျခမးကြကာ

ႏငငတစခခငးအေနျဖင သးသန႔ရပတညေနသည။ ေတာငဗယကနမႏငေျမာကဗယကနမသည ေခါငးေဆာင

ၾကးဟခမငး၏ စြမးေဆာငခကေၾကာင စညးလးေသာ ဗယကနမႏငငအျဖစ ေပါငးစညးရပတညႏငခသည။

ျမနမာႏငငတြငလညး ေတာငတနးႏင ေျမျပန႔ခြျခား၍ ျပညတြငးစစ ျဖစေအာငဖနတးခကမားက နယခ႕

ကလနဝါဒမားကလပေဆာငခသည။ တဖန ကြနျမနစ၊ ဆရယလစ၊ ဒမကရကတစ၊ ဖကဒရယ၊ ခြထြကေရး

စသညတ႔က အေၾကာငးျပ၍ျပညတြငးစစမား ျဖစခၾကသည။

ႏငငတြငးျဖစပြားေသာစစပြမားသည ႏငငတငးလလၾကေတြ႕ရေသာသာဓကက ေတြ႕ရသည။ အေမရကန

ႏငငတြင လမညးကၽြနမား ဖကသမးေရး၊ မဖကသမးေရးက အေၾကာငးျပ၍ ေတာငႏင ေျမာက ျပညတြငးစစ

ျဖစပြားခသည။ ေတာငကရယားႏင ေျမာကကရးယား ဝါဒကငစြမႈမတညမႈ အေပၚအေၾကာငးျပ၍ ျပညတြငး

စစျဖစပြားခသည။ ေတာငဗယကနမႏင ေျမာကဗယကနမျပညတြငး စစျဖစခသည။ ေခါငးေဆာငၾကး

ဟခမငးက ဗယကနမက ျပနလည ေပါငးစညးႏငခသည။ ထ႔အတ တရတႏငငတြငလညး ေမာစတး

ေခါငးေဆာငေသာ ကြနျမနစအစးရႏင ခနေကရတ ဥးေဆာငေသာ ကမငတနတပမား ျပညတြငးစစျဖစပြား

ခသည။ ခနေကရတတပမား ထငဝမကၽြနးအထ ဆတခြာခရျပး ထငဝမကၽြနးက ေျခကတယ၍ အေမရကန

တပမား၏ အကာအကြယျဖင ရပတညခ ရသည။

ျမနမာႏငငတြင ပထစအစးရလကထကမစတင၍ ဗမာျပညကြနျမနစပါတႏင ျဖစပြားေသာျပညတြငး စစ၊

တငးရငးသား လကနကကငတပမားႏင အစးရျဖစပြားေသာ ျပညတြငးစစမားသည ျပညတြငး စစျဖစပြား

ေသာ သာဓကေကာငးမားပင ျဖစသည။

(၆) ပနကနထၾကြမႈ / ေတာလနေရး (Rebellion and Revolution)တတယကမာၻမ ႏငငမား ဝါဒေရးကြျပားမႈႏင လမးစကြျပားျခငးက အေၾကာငးျပ၍ မၾကာခဏ

ျဖစပြားေသာ အေရးအခငးမား ျဖစသည။

12

ပနကနထၾကြမႈ (Rebellion)

ပနကနထၾကြမႈဆသည Rebellion တြင လကနကကငအငအားသး၍ ပနကနျခငးမဟတေခ။ အေရးအခငးမား၊

အဓကရဏးမားဖနတး၍ ျပညသလထက ျပညသလထက လၾကကမား နညးနရညးမား အသးျပ၍

ပနကနထၾကြျခငး က Rebellion ဟေခၚသည။

(ပနကနထၾကြျခငးသည အစးရတစရပကေျပာငးလေစျခငး၊ လမႈဝနးကငၾကးတစခလးက ေျပာငးလ ေစျခငး

ေလာက အငအားမၾကးမားေခ။ မမတ႔ေတာငးဆခငရာတစခခကေသာလညးေကာငး၊ မမတ႔၏ ဆႏၵက

ေသာလညးေကာငး၊ ျပညသလထက ျပညသလထအားက အသးျပ၍ ျပညသ အေလးထားေသာ အရာ

တစခခက အဆငျမငတငေသာ Promotion ပြတစခႏင အလားသ႑ာန တသည။ မမတ႔ရညရြယ

ဥးတညခကထားေသာအရာက ေပၚျပလာျဖစေအာင ျမငတငျခငးသည Rebellion လပျခငးပငျဖစသည။

ျပညတြငးတြငျဖစပြားခေသာ ဥပမာတစခက ထတေဖာျပရေသာ ၂၀၀၇ ခႏစတြငျဖစပြားခေသာ

ေရႊဝါေရာငေတာလနေရးသည Rebellion ပငျဖစသည။ ၎ေရႊဝါေရာငေတာလနေရးက ေတာလန ေရး

(Revolution) ဟ အမညတပထားေသာလညး အမနတကယတြင ၎သညေတာလနေရး အဆငမဟတေခ။

Rebellion ထၾကြမႈအဆငသာရသည။

ဥပမာ - ဂါဇာကမးေျမာငတြင ေကာငးသားသမဂၢႏင ရမားျဖစပြားေသာ အဓကရဏး။

ေတာလနေရး (Revolution)

ေတာလနေရးသည အစးရတစရပက ျဖတချခငး၊ လမႈဝနးကငၾကးတစခလးက ပသ႑ာန ေရာ၊

အႏစသာရပါ အရနအဟန ႏင အလငအျမနေျပာငးလေစျခငးျဖစသည။ ေတာလနေရးတြင

စြမးရညျမငေတာလနေရးသမားမားက စညးစညးလးလး စရးထားျပး အစးရတစရပကျဖတချခငး၊

လမႈဝနးကငက အခနအနညးငယအတြငးေျပာငးလ ေစေအာငလပေဆာငေသာ ေဆာငရြကခကမား က

ေတာလနေရးဟ အဓပၸာယသတမတႏငသည။

(၇) မျပငးထနေသာစစ(ဝါ) ကြကကားစစ (Low intensive Warfare)

ၾကၾကား ၾကၾကားျဖစေသာစစဟ သတမတႏငသည။ တခါတရမသာ တကပြျဖစလကျပနျငမသြားလကႏင ျဖစပြားေသာ စစမးက Low intensive Warfare ဟေခၚသည။ ရဖနရခါမသာျဖစတတသည။ သ႔ေသာ အဆးသတရနခကခသည သေဘာရသည။ အတြငးၾကတ၍ ရနေထာငျခငးသေဘာေဆာငသည။ အငအားရမ ထခေသာ တကပြမး၊ စစပြမးျဖစသည။ အျခားေသာအခနမား တြငျငမးခမးေနသေယာင တညျငမေနသေယာငရသည။

13

ၾကၾကားစစက ဥပမာျပရေသာ ျဗတသႏင အငးရစတ႕ေျမာကအငယာလနတြငျဖစပြားေသာ စစအမးအစားက Low intensive Warfare အဆငဟ သတမတႏငသည။ ၁၉၇၀ ႏင ၁၉၉၇ ႏစ အတြငး ျဗတနဝနၾကးခပဂၽြနေမဂာလကထက IRA – Irish Republican Army ႏင အဂၤလနတ႔ႏင တကေသာစစသည အေကာငးဆးဥပမာျဖစသည။ IRA တပမေတာသည မေမာလငေသာ အခနတြင ၎တ႔ဆႏၵေဖာထတ၍ အလမရေၾကာငးသတေပး တပလန႔လကေသာသေဘာ ျဖစေအာင စစပြက ဖနတးလကသည။

စစတ႔၏သေဘာသည ရႈပေထြးသည။ မားျပားေသာ အမးအစားမကြေပါငးမားစြာရသည။ သမာရးကစစပြႏငသမာရးကမဟတေသာစစပြမားသည ႏငငအခငးခငးၾကားျဖစပြားေသာ စစပြအမးအစားမားျဖစျပးေျပာကကားစစ၊ ျပညတြငးစစ၊ ပနကနထၾကြမႈ၊ ေတာလနေရး၊ ၾကၾကားစစပြမားသည ႏငငတစခအတြငးျပညတြငးမာ ပငျဖစေသာစစပြမားျဖစသည။

စစေရးအငအား

ႏငငအငအားက စစေရးအငအားေတာငတငးျခငး၊ အားေပာျခငးျဖင တငးတာသည။ ကမာၻ႕ႏငငေရးတြင

ဩဇာလႊမးမးႏငျခငးသည စစေရးအငအားအေပၚ မားစြာ မတညေနသည။ စစအငအားသည ဩဇာလႊမးမး

ျခငးတြင တကရကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး အကးျပသည။

ႏငငပါဝါက အၾကမးဖငးအားျဖင အမးအစား (၄) မး ခြႏငသည။

Superpower

Great Power

Middle-ranking Power

Small Power

ဟ၍ ႏငငပါဝါက အမးအစား (၄) မးခြသည။

ဤေနရာတြင ႏငငတစခ၏ စစေရးအငအားသည မမႏငငအတြငး သာမက နယနမတမဥးကပါ ေကာလြန၍

ဩဇာသကေရာကႏငသည။

စစေအးကာလအတြငး စပါ ပါဝါ ႏစႏငငသာ ရခသည။ အေမရကနျပညေထာငစႏင ဆဗယကျပညေထာငစ

တ႔ ျဖစသည။ စပါ ပါဝါျဖစျခငးသည ႏကလးယားပါဝါ ပငဆငျခငးသည အႏင အရႈးက ဆးျဖတေပးမည ဝက

ဖျဖစသည။

14

Superpower Great Power Middle-ranking Power (or) Regional PowerUSAUSSR

BritainFranceChinaIsraelRussia

IndiaPakistanSyriaIraqNigeriaGermanyJapan

စစေရးအငအားက ေမာငးႏငသည ဖကတာမား မားစြာရသည။ စစအငအားၾကးမားျခငးက ျဖစေစသည

အခကမားမာ -

(က) စစသားအငအားအေရအတြက (သ႔) လကနကကငအငအားစ အရြယအစား

(ခ) စစေရးစြမးရည

(ဂ) လကနကအငအား အေရအတြက

(ဃ) စစေရးအသးစရတ

(င) စစေရးစြမးရညျမငသငတနး (စစေရးေလကငမႈ)

(စ) စစေရးစတဓာတ/ တကရညခကရည ျမငမာျခငး

(ဆ) ဖြ႕စညးပ (စစတပဖြ႕စညးပ)

( ဇ) စစေရးေခါငးေဆာငမႈ

စသညျဖင အခကမားစြာရသည။

ဤအခကမာ စစေရးစြမးရညထကျမကျခငးသည အေရအတြကတစခတညးအားျဖင မသကဆငေခ။

အေၾကာငးမာ အေရအတြကဟသည လသားတတငးက အားျပ၍ တညေဆာကထားေသာ ကာကြယေရး

မဟာဗဟာျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။ ေခတသစတြင စစသားအေရအတြကထက စစသားတစဥးခငးစ၏

အရညအခငးႏင စစေရးစြမးရညျမငမားျခငးတ႔သည မားစြာ အေရးပါ အရာေရာကသည။ စစသည တစဥး

သည ရနသအေရအတြကက မညမအထ ေခမနးႏငသည ဆသည ေပတျဖင စစသားတစဥး၏ စစေရး စြမး

ရညက တငးတာေလရသည။ ရနသက မားမား ေခမနးႏငေလေလ၊ စစေရးစြမးရညျမငေလေလဟ ေယဘ

ယသတမတသည။

ႏငငတစႏငင၏ စစေရးအငအား ရညခနက တငးတာရာတြင ေအာကပါ ညႊနးကနးမားျဖင တငးတာသည။

- စစသားအေရအတြက၊

- စစသညတ႔၏ ကယရညကယေသြး (သ႔) စစေရးစြမးရည

- လကနကအေရအတြကႏင လကနကတ႔၏ အစြမး

15

- စစေရးအသးစရတ စသညတ႔သည စစအငအားက ေဖာျပရာ ညႊနးကနးမားျဖစသည။

စစသားအေရအတြက

စစအငအားၾကးမားရန စစသားအေရအတြက မားျပားျခငးသည ညႊနးကနးတစချဖစသည။ ၾကညး၊ ေရ၊ ေလ

တပေပါငးစၾကး တစခလး၏ စစသားအေရအတြကသည စစအငအားက ကနးဂဏနးျဖင ျပဆသည အခက

တစချဖစေနသည။ တရတႏငင၊ အေမရကနႏငငႏင ရရားႏငငတ႕သည ကမာၻတြင စစသားအေရအတြက

အမားဆးႏငငမားတြင ထပဆးက ပါဝငေနသည။

ႏငင စစသားအေရအတြကတရတႏငင၏ စစသားအေရအတြက (၃) သနး နးပါး - (၂.၉ သနး)အေမရကနႏငင၏ စစသားအေရအတြက (၁) သနး ခြ - (၁.၅၉ သနး)ရရားႏငင၏ စစသားအေရအတြက (၁) သနးေကာ - (၁.၂ သနး)

စစသားအေရအတြကသည တပမေတာတစခအတြက အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည အခကတစချဖစေသာ

လညး အေရအတြကမားတငး စစပြမား၏ ေအာငပြက ရရေစသညဟ၍ တရားေသမတရန မသငေခ။

အေၾကာငးမာ သမငးအျဖစအပကမား၌ မတတမးမတရာမားက ျပသထားေသာ သာဓကမား ရေနျခငး

ေၾကာငလညးျဖစသည။

အလကဇနးဒါးသကဂရတ၏ စစတပတြင တပသားေပါငး ၃ ေသာငးခြသာ ရသည။ ထမသာရသာ တပသား

မားျဖင အေရ႕အလယပငးတစခြငမ အႏၵယရ အႏၵျမစဝမးလြငျပငအထ ျဖန႕ကကစးမးႏငခသည။ ထေဒသ

တြငးရ တပအငအားမားစြာရသည စစတပမားက ဖန႔ဖန႔တနေအာင အထ စြမးႏငခသည။ ဤသာဓကက

ၾကညျခငးအားျဖင စစသားအေရအတြကသည စစအငအားေတာငတငးေစျခငး၏ တကယအေၾကာငးအရငး

မနျဖစသညဟသည အယအဆက ကငလပႏငခသည။

ထအတပင ၁၉၆၅ ခႏစမ ၁၉၇၅ ခႏစအထျဖစပြားေသာ ဗယကနမစစပြတြင အေမရကနတ႔သည ဗယကနမ

တ႔က စစေရးအရ ရႈးနမခရသည။ ဗယကနမတြင အေမရကနက ခခေသာ စစသညအေရအတြကသည

အေမရကနတပႏင ယဥလင အလြနနညးပါးသညက ေတြ႕ရသည။

လကနကအေရအတြကႏင အဖကစြမးရည

လကနကအေရအတြကသည အေရးၾကးသည။ လကနကအေရအတြကထက လကနကမား၏ ဖကအား

စြမးရညသည ပ၍ အေရးၾကးသည။ စစေရးစြမးရညတြင စစသားအေရအတြကသည အေရးၾကးသည။ အဖက

လကနကအေျမာကအျမားပငဆငျခငးသညလညး အေရးၾကးသည။ စစသားတ႔၏ တကရညခကရည ကၽြမး

16

ကငမႈႏင လကနကမားက ကၽြမးကငစြာ ကငတြယအသးခတတမႈသညလညး အေရးၾကးသည။ ထ႔အျပင စစ

သညတ႔ အသးျပသည လကနကမား၏ အဖကစြမးရညျမငမားမႈသည စစပြတစခ၏ အႏငအရႈးက မားစြာ

အဆးအျဖတေပးႏငလမမည။

စစအငအားေတာငတငးျခငးသည စစသားမားအေပၚတြငသာ မမတညေခ။ ထ႔အတ လကနကတစခအေပၚ

တြငလညး အလးစ မမတညေနေခ။ အေၾကာငးအခကမား အားလးသညအေရးၾကးေသာ အေၾကာငးတရား

မားျဖစသည။

စစလကနကမားတြင သမာရးက လကနကမားႏင ေခတမလကနကမားဟ၍ အၾကမးဖငး ႏစမးခြျခားႏင

သည။ သမာရးက စစပစၥညးလကနကမားတြင ေသနတ၊ တငကား၊ စစေလယာဥႏင ဖကသေဘၤာ တ႔

ပါဝငသည။ သမာရးကစစလကနကမားက မဟာဗဟာကက ျပျပင၍ နညးပညာမားျဖင ေပါငးစပလက

ေသာအခါ ေခတမ ဖကအားျပငး လကနကမားျဖစလာသည။ ႏကလးယားလကနကသည ေခတသစ ဖက

အားျပငး လကနကအမးအစားျဖစသည။

သမာရးကလကနကမားက မဟာဗဟာေျမာက ေျပာငးလ၍ အသးျပပါက စစပြ၍ ရလဒက ေျပာငးေစသည။

အာဖဂနနစၥတန ေျပာကကားမားမားက အေမရကနက လကနကအငအားေထာကပေပး၍ ဆဗယက၏ ေလ

တပက ေခမနးႏငျခငးသည အေကာငးဆး သာဓကျဖစသည။ ဆဗယကတ႔၏ ယဆခကျဖစေသာ စစပြ

အႏင အရႈးသည လကနကအေရအတြက အေပၚ မားစြာ မခေနသည ဆသည အခကက ေကာငးစြာ

ေထာကျပေသာ ဥပမာျဖစခသည။

ႏကလးယားလကနက၏ အေရးပါမႈ

ေခတသစကမာၻတြင ႏကလးယားလကနကမားက မဟာဗဟာကက စနစတက အသးျပလာၾကသည။ စစ

ေရးအငအားေတာငတငးျခငးသညပင ႏကလးယားလကနကမားအေပၚ မခေနေပသည။ ႏကလးယား

လကနက အေျမာကအျမား ပငဆငလင စစအငအားေတာငတငးသည။ ႏလကနကမား မရလင

စစအငအား မရဟ၍ပင သတမတလာၾကေသာ အေနအထားအထပငျဖစလာခသည။

- ႏကလးယား ထပဖး

- ႏကလးယား ေလာငခာ

- ႏကလးယား၏ ေပါကကြအား (ျပငးအား) အစရသညတ႔သည ႏကလးယားလကနကအငအား၏

ပါဝါညႊနးကနးမားျဖစသည။

- ဒးခြငးဒးစနစမား

- ေလဆာ ဒးမား အထ တထြငဖနတးလာႏငသညက ေတြ႕ရသည။

17

ႏငငတကာလကနကကင ပဋပကၡမားတြင ဖကအားျပငးလကနကမား အသးျပလာၾကသည။ အထးသျဖင

WMD (weapon of mass destruction) ဟေခၚသည လအေျမာကအျမားေသေၾကေစသညဖကအားျပငး

လကနကမားသည ေပၚထြကလာၾကသည။

(၁) ႏကလးယား လကနက

(၂) ဓာတလကနက

(၃) ဇဝ လကနကမားသည ေခတသစ WMD မားျဖစသည။

စစေရးအသးစရတ

စစတပအငအားၾကးမားေစေရးအတြက ေငြေၾကးသည အဓကအေရးအၾကးဆးျဖစသည။ ေငြမရလင ဘာမ

တညေဆာက၍ မရေခ။ စးပြားေရးအငအားေတာငတငးသညႏငငမား၌ စစေရးအငအားကျဖညတငးရန လ

ေလာကေသာ အရငးအျမစမား ရရတတသည။ စးပြားေရးအငအားၾကးမားျခငးသည စစေရးအငအားၾကးရန

အေထာကအပေပးသည။ ထ႔ေၾကာငႏငငမားသည မမတ႔ႏငငအငအားေတာငတငးေစရန ႏငင၏ ဥစၥာဓန

ေတာငတငးေအာင ၾကးစားၾကသည။ ႏငငခမးသာလင ကာကြယေရးႏင လျခေရးအတြက စစဘကတြင

အခငအမာတညေဆာကႏငသည။

ကမာၻ႕ႏငငမားတြင ႏငငၾကးမားသည စစအငအားေတာငတငးေစရန စစေရးအသးစရတက မားစြာ အသးျပ

တတသည။ ႏငင၏ နယနမတၾကးလငလညး မမႏငင၏ နယနမတလျခေရး၊ ကာကြယေရးအတြက စစအင

အားက မားစြာ ထားရရသည။ ရရားႏင တရတႏငငတ႔သည ၾကးမားကယျပန႔သည နယနမတမဥးမားက ပင

ဆငထားျခငးေၾကာင ထနယနမတမားက ထပါး ကးေကာမႈ မခရေစရန စစတပအငအားက တးျမငထားရ

သည။

ႏငင၏ နယနမတသည ရရားႏင တရတတ႔ေလာက မၾကးမားေသာ ႏငငမားတြငလညး စစအငအားက

ၾကးမားစြာတညေဆာကထားေသာႏငငမားရသည။ ဥပမာ ေျမာကကရးယားႏင ကးဘားကသ႔ေသာ ႏငငမား

ျဖစသည။ ျပညပ အႏ ရာယက ျခမးေျခာကခရရန အလားအလာမားေသာ ႏငငမားသညလညး စစအငအား

က တးျမငတညေဆာကထားတတၾကသည။ ေျမာကကရးယားသည ကြနျမနစဝါဒလကသးဆပက ျဖညရန

တငးခေနေသာေၾကာငလညးေကာငး၊ ႏငငရပတညေရးအတြက စစဘကအငအားက ေတာငတငးေစမသာ

ရပတညႏငမညဟ ယဆထားေသာ စစဘကေခါငးေဆာငမား ျဖစေနျခငးေၾကာငေသာလညးေကာငး ျဖစတန

ရာအေျခအေနမား မားစြာရသည။

စစေရးအသးစရတသည

- စစဘကတညေဆာကေရး၊

- စစေရးအငအားတးခ႕ျခငး၊

18

- စစသညတ႔ ရပတညႏငေရး ႏင

- စစအငအားၾကးမားဖြ႕ျဖးရန စသည လပငနးတ႔အတြက အသးျပရသည။

ဒတယကမာၻစစၾကး ျပးဆးျပးေနာက ကလနႏငငမား လြတလပေရးရလာသည။ ထပမ၍ ႏငငသစမား

ေပၚထြကလာသည။ ႏငငတစခတြင စစတပတစခ အနညးဆး ရရသည။ ထ႔ေၾကာင တပမေတာတစခက

တညေဆာကရသည။ တပမေတာတညေဆာကရန စစေရးအသးစရတက ႏငငေတာက တပမေတာသ႔ ေပး

ရသည။ ဤမ စ၍ စစေရးအသးစရတသည ႏငငေတာအတြက အျမတမးရေနရသည မရမျဖစ အသးစရတ

ျဖစသည။

တပမေတာအတြက လကနကမားက ထတလပရသည။ လကနကမားက ဝယယရသည။ စစဘကယႏရား

မားက ဝယယရသည။ ထတလပရသည။ ေန႔စဥ တပရငး၊ တပမမားအတြက အသးစရတရသည။ စားစရတ၊

သြားလာသယယေရးစရတ၊ ေလကငေရးစရတ အစရသျဖင သးရသည။ စစအငအားတးခ႕ျခငးတြင -

(က) စစသားအေရအတြက တးျမငျခငး

(ခ) လကနကအေရအတြက တးျမငျခငး ႏင ေခတမလကနကမား တပဆငျခငး

(ဂ) စစသားမား စစေရးေလကငမႈ

(ဃ) ခယမးမးေကာကႏင လကနကမား အဆကမျပတ တးတကေနေစရန သေတသနျပ၊ တထြင

ဖနတးေရး လပငနးမား

(င) စစေရး ပညာေတာသငမား ေစလႊတျခငး

(စ) ေထာကလမးေရး နညးပညာမားႏင ျဖစစဥမား တညေဆာကျခငး စသည တ႔ ပါဝငသည။

၂၀၁၂ ခႏစတြင အေမရကနႏင တရတတ႔၏ စစေရးအသးစာရတမားက ႏငးယဥၾကညႏငသည။

အေမရကနျပညေထာငစ ၆၈၉ ဘလယ (အေမရကနေဒၚလာ)တရတျပညသ႕သမၼတႏငင ၁၂၉ ဘလယ (အေမရကနေဒၚလာ)စစေရးကာလ မတငမႏင စစေအးကာလ အျပး ႏငငမား၏ စစေရးအသးစရတမားက ႏငးယဥေလလာၾကည

လင စစေအးကာလအတြငး စစေရးအသးစရတမားသည အျမငမားဆးျဖစေနသညက ေတြ႕ရသည။

စစေရးစြမးရည

စစေရးစြမးရညက ျမငမားေစေသာ ကနးရငမားရသည။

- Training စစမႈပညာေရး/ စစေရးသငတနး

- Moral of Army တပမေတာတစစလး၏ ႏလးရည

- Leadership စစဘကေခါငးေဆာငမႈ အရညအေသြး အစရသညတ႔ ျဖစသည။

19

စနစတကစစေရးေလကငမႈမားျဖင ေလကငသငတနးေပးထားေသာ စစသညတစဥးသည ေလကငမႈ

မရသည ရနသ႕စစသား အေျမာကအျမားက ေခမနးႏငစြမးရသည။ စစေရးစြမးရညျပည စစသညတစဥးက

ေခတမလကနကမား တပဆငေပးလကပါက ပ၍ပင တကရညခကရည ျမငမားလာမညျဖစသည။

ဒတယကမာၻစစတြင စစေရးစြမးရညျမင ျဗတသစစသား သးေသာငး ေျခာကေထာငသည ေလကငရည

မျပညဝသည အတလစစသား ႏစသနးခြက ေခမနးပစလကႏငခသည။ ဤအခကသညပင ေလကငမႈ စြမး

ရည အကြာအဟက ႏငးယဥသးသပႏငသည။

မးခစစတဓာတဟ ေခၚရမည စစေရးစတဓာတ (သ႔) ႏလးရညသည တပမေတာတစခအတြက အေရးအၾကး

ဆးျဖစသညဟ ပင ဆႏငသည။ ဗယကနမစစပြတြင ဗယကနမတ႔သည အေမရကနႏင ျပငသစတပမားအား

မးခစစတဓာတျဖင ေအာငႏငသြားသညဟပင ဆႏငသည။

စစေခါငးေဆာငမႈ

ေရ႕တနးတြငလညးေကာငး၊ ေနာကတနးတြငလညးေကာငး စစဘကဆငရာေခါငးေဆာငမႈ အရညအေသြး

သည အေရးၾကးသည။ ေခါငးေဆာငညလင တပညသည။ ေခါငးေဆာငေတာလင ထးခၽြနလင တကပြ

တစရာ၊ ေအာငပြတစရာ ဆငႏငသည။ မားေသာအားျဖင အေတြ႕အၾကႏင ေလလာသငယမႈ၊ ခယခက

သေဘာထားတ႔သည စစေရးေခါငးေဆာငေကာငးျဖစရန ပပးေပးသည အဓကအေၾကာငးအခကမားျဖစ

သည။ စစေရးေခါငးေဆာငသည -

အမန႔ေပးမႈ တကျပတသားရသည၊

တပက လသလ စနစတက ထနးခပကြပကႏငရသည၊

ဆကသြယေရးႏငေထာကလမးေရး၌ ေစစပေသခာရသည။

စစေရးအေတြ႕အၾကႏင အကငးပါးမႈရရသည။

စစေရးေခါငးေဆာငမားသည မးခစစတဓာတထကသနျပငးျပသျဖစရမည။ အထးသျဖင စတဓာတႏင

အသဉာဏေပါငးစပထားျပး စစသညမားက စညးရးႏငစြမးရညျမငမားလင ေခါငးေဆာငေကာငးဟ ေခၚႏင

သည။

20

အရပဘက စစဘကဆကဆေရး

အရပဘက-စစဘက ဆကဆေရးသည ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရးလပေဆာငေနေသာ ႏငငမားတြငအလြန အေရးပါေသာ က႑တစရပျဖစလာသည။ အရပဘက အဖြ႕အစညးႏင စစဘကအဖြ႕အစညးႏစခအၾကား ထေတြ႕ ဆကဆရေသာ နယပယျဖစသည။ ဒမကရကတစ အဖြ႕အစညးတြင အရပဘက အာဏာရသည။ စစဘက အာဏာရသည။

အရပဘက-စစဘကဆကဆေရးသည အရပဘကနယပယႏင စစဘကနယပယ နယပယႏစခအၾကားဆကဆေရးက ေဖာျပျခငးဟ ေယဘယ ေကာကခကခႏငသည။ အရပဘက စစဘကဆကဆေရးဘာသာရပက ေလလာျခငးသည ႏငငေတာက စစဘကက ထနးခပျခငးက ေလလာျခငး မဟတ။ထသ႔ေသာ ေလလာပနညး စနစသည ကဥးေျမာငးေသာ ေလလာမႈ ပစျဖစသည။

အရပဘက စစဘကဆကဆေရးသည စစဘကအေပၚ အရပဘကက မညကသ႔ စနစတကလႊမးမးထနးခပထား သညက ေဖာျပသည။ အရပဘကစစဘကဆကဆေရးက ပညာရငအမးမးက ရႈေထာငအမးမးမ ေလလာသး သပၾကသည။ အၾကမးဖငးအားျဖင ႏငငေရးသပၸနယႏင လမႈေဗဒနယဟ၍နယပယႏစခ ျဖင ခြျခားေလလာသည။ ထနယပယမားမ ဆငပြား၍ ပညာရပနယပယအသးသးတြင ေလလာမႈကြာျခားသြားၾကသည။ အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးက ဥပေဒနယပယ၊ ဒနကနယပယ၊စတပညာနယပယ၊ ယဥေကးမႈနယပယ၊ မႏေဗဒ နယပယ၊ ေဘာဂေဗဒနယ၊ သမငးနယပယ၊သတမနေရးရာသမငး၊ မဒယာနယႏင စစဘက နယပယ ဟ၍ နယပယ ေပါငးစမ ေလလာၾကသည။သးသပၾကသည။

အရပဘက စစဘကဆကဆေရးအေပၚ နယပယေပါငးစမ ေလလာသးသပၾကေသာေၾကာင ရႈေထာငေပါငးစထြကေပၚလာသည။ အရပဘကစစဘက ဆကဆေရးအေပၚ မညကသ႔ေသာ ရႈေထာငမ ေလလာသညျဖစေစမေလလာလင မျဖစသည အေၾကာငးအရာ (၅) မးရသည။

- Civilian control of the military,- Military professionalism,- War,- Civil-military operations,- Military institutions

ႏငငတကာ ရႈေထာငျဖင အရပဘကစစဘကဆကဆေရးက ေဆြးေႏြးသေတသနျပရာတြင Non-stateActors မား၏ အခနးက႑က ထညသြငး ေဆြးေႏြးၾကသည။ အရပဘကဟ ဆရာတြင ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားႏင စစဘက ဆကဆေရးကပါ ထညသြငးေဆြးေႏြးမ ျပညစေပလမမည။ ယခငကႏငငမားသညသာ အခရာျဖစသည။ ႏငငမားတြင ျပညသႏင အစးရသာရသညဟ အၾကမးဖငးသတမတၾကသည။ ဒတယကမာၻစစအျပး ကလသမဂၢအဖြ႕ၾကး ေပၚေပါကလာျပးသည ေနာကပငး ႏငငမဟတေသာဇာတေကာငမား၏ အခနးက႑သည ၾကးထြားလာခသည။ စစေအးကာလျပးဆးသညေနာကပငး ႏငငတကာ

21

အဖြ႕အစညးမားသည နယပယအသးသးတြင ပစအမးမးျဖင ေပၚထြကလာၾကသည။ အဆပါ အဖြ႕အစညးမားသည ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယ အထ ေျခဆန႔လာႏငခသည။ ထ႔ေၾကာင အရပဘကစစဘကဆကဆေရးက ေလလာရာတြင အရပဘကဟေသာ ေဝါဟာရတြင ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားကပါထညသြငး အဓပၸာယသတမတမ ျပညစႏငသည။

အရပဘကစစဘကဆကဆေရး သမငးအကဥး

အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးသမငးက ေျခရာေကာကရာတြင အေရ႕တငးတြင ဆြနဇးႏင အေနာကတငးတြင ကေလာဇစဝပ တ႔ ေရးသားေသာ စစကမးမားမ ေျခရာေကာကႏငသည။ စစကမး အဆအမန႔မားျဖငေကာၾကားသည ဆြနဇးႏင ကေလာဇစဝပ ႏစဥးစလးသည စစဘကအဖြ႕အစညးသည ႏငငေတာ၏ အေစချဖစသည ဆသည အယအဆအေပၚ အျငငးပြားခၾကသည။

ကမာၻတြင ၂၀ ရာစ တစဝကေလာကအထ စစဝါဒၾကးစးခသညက သတမရမည။ စစဝါဒၾကးထြားလာျခငးသညစစဘက အဖြ႕အစညးသည လ႕အဖြ႕အစညးအတြငး ထးေဖာကေနရာယမႈ ၾကးထြားလာေစသည။ ထမစ၍စစဘက ဩဇာသည လ႕အဖြ႕အစညးတြင ခငျမလာသည။ စစဝါဒၾကးထြားျခငးႏငအတ စစတပမားေနရာယမႈမား ျပားလာသည။ တျဖညးျဖညး စစေဘာငကယလာသညဟပင ဆႏငသည။

အရပဘကစစဘက ဆကဆေရးက ေလလာ၍ ေတြ႕ရခကတစခ ရခသည။ အစးရ၏ အပခပေရးနယပယတြင စစဘကဝငေရာကစြကဘကမႈ ျဖစလာျခငး အေၾကာငးျဖစသည။ အစးရအပခပမႈ ညဖငးျခငးေၾကာငစစဘကသည အပခပေရးနယပယအတြငး ဝငေရာကလာႏငသည အခြငအလမး ပမျဖစလာသည။အထးသျဖင ဖြ႕ျဖးဆႏငငမားရ အပခပမႈ ညဖငးေသာ အစးရမားတြင စစဘကက အခြငအလမးသာမႈပမျမငမားသည။

ဒတယကမာၻစစျပးသည ေနာကပငးကာလမားတြင စစဘက အာဏာသမးမႈ ပမမားျပားလာခသသည။အထးသျဖင ၁၉၆၀ ႏင ၁၉၇၀ ခႏစအၾကား စစတပအာဏာသမးမႈသည ႏငငေတာေတာမားမားတြငျဖစပြားခသည။ ဤသ႔ေသာ အေျခအေနေၾကာင မညသညအေျခအေနတြင စစတပအာဏာသမးမႈ ျဖစပြားႏငသနညး ဆသည အခကက မဒယာႏင ပညာရငပငးမ စတဝငစားမႈ ၾကးထြားလာသည။ စစတပအာဏာသမးမႈျဖစပြားေအာင မညသ႔ေသာ အေျခအေနမားက တြနးအားေပးသနညး။ ေကးဇးျပသနညး ဆသညက ပညာရငတ႔ ေလလာ ခၾကသည။

အာဖရကႏငငမားျဖစေသာ တဂ၊ ကြနဂႏင ယဂႏၶာႏငငတ႔တြင စစဘကအာဏာသမးမႈေၾကာင ႏငငေရးအၾကြမႈ ျဖစေပၚခသည။ ေတာငအာဖရကႏငငမားတြငလညး အာဏာသမးမႈေၾကာင ႏငငေရး မျငမသကမႈမားျဖစေပၚခ သည။ ဘလးဗးယား၊ ခလ၊ အာဂငတးနား၊ ပါရာေဂြး၊ ပရးႏင ဥရေဂြး လကဝကြနျမနစမားၾကးထြားလာချပး ကြနျမနစဝါဒႏငစစတပေပါငးမသလျဖစ၍ အာဏာသမးမႈမား ျမငတကခရျခငး ျဖတတနရာသည။ ၂၀၀၆ ခႏစ တြင ထငးႏငငတြင အာဏာသမးမႈ သေႏၶတည၍ ဆကလကၾကးထြားလာသည။

22

ဘာလငတတငးျပကျပး စစေအးကာလ နဂးခပသြားခန၊ အေမရကနႏင ဆဗယကယနယတ႔တြင စစဘက၏အခနးက႑သည လ႕အဖြ႕အစညးအတြငး မညသ႔ရမညနညးဆသည သ႔ေလာ သ႔ေလာ ဒဘတအသစမားထြက ေပၚလာခသည။ စစေအးကာလ မတငမကပင ႏငငမား၏ အခနးက႑သည ကမာၻဇာတခတြငေနရာယမႈ ကဆငး လာသညက ေဆြးေႏြးျငငးခချပးျဖစသည။ စစဘကဥးေဆာငမႈ ေနရာတြင အရပသားအစးရမားဥးေဆာငမႈသည သသသာသာ ျမငတကလာခသည။ အခ႕ေသာႏငငမားတြင အရပသား အစးရ၏လကေအာကသ႔ တပမေတာ အား အလးစသြတသြငးထနးခပႏငခသညအထ ရလာခသည။

အယအဆသစ

အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးပညာရငမား၏ အၾကားတြင စစတပက ပေရာဖကရငနယ အဖြ႕အစညးတစခအျဖစ ရႈျမငသည အယအဆသစေပၚထြကလာခသည။ ျမနမာတြငလညး စစတပႏင တပမေတာ ဟသညအသး အႏးအေပၚတြင အယအဆကြျပားမႈမားရသည။ စစဘကအား အဆးျမငေထာငမ ရႈျခငးႏငအေကာငးဘကမ ၾကညျခငး အယအဆတ႔ ကြျပားလကရသည။

တကသလမားတြင အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးဘာသာရပဆငရာ သေတသနမားျပရာတြင

1. The European Way of War2. Concentration of Military Power3. Conversion of a Military Economy in Russia.4. Comparative Civil-Military Relations in the U.S. and Russia5. Civil-Military Relations in Nigeria6. Turkish Military Popularity7. Harassment in the British Military8. Group Cohesion

စသည အေၾကာငးအရာမားက အဓကထား သေတသနျပခၾကသည။

အရပဘက - စစဘက ဆကဆေရး

အဓပၸာယဖြငဆခက

အရပဘကစစဘကဆကဆေရးဆသညမာ

လ႕အဖြ႕အစညးႏင စစတပ (တပမေတာ) ဆကဆေရး

ႏငငသားႏင စစတပ ဆကဆေရး

တငးရငးသားႏင စစတပ ဆကဆေရး

အရပဘကအဖြ႕အစညးမားႏင စစတပဆကဆေရး ျဖစသည။

23

စစဘကတြင ဗလမး၊ ဗလခပ၊ အၾကပ၊ တပသား အထပါဝင၍ အရပဘကတြင သမၼတမ

ႏငငသား တစဥးအထ ပါဝငသည။

စစတပသည ပေရာဖကရငနယဆနရမည။ စစတပက စအေျချပစဥးစားနညးတစရပျဖင ရႈျမင၍ ပေရာဖကရင

နယဆနရမညဟ ဆျခငးျဖစသည။ ပေရာဖကရငနယဆနျခငးသည ပညာရငဆနျခငးပင ျဖစသည။

စစဘကမ တပမေတာသားမားက ပညာရငမားႏင ဥပမာျပစဥးစားခကျဖစသည။ ပညာရငဟသည

မမကၽြမးကငပငႏငရာနယပယတြင စြမးရညျပညဝသကသ႔ ပညာရငကငဝတစမားႏငလညး ျပညဝ သည။

စစဘကသညလညး ကာကြယေရးႏင တကခကေရးစြမးရညျပညဝျပး စစကငဝတ၊ စညးကမး ျပညဝရမည

ျဖစသည။ စစတြငးစညးကမးဥပေဒတြငသာမက ႏငငေတာ၏ ဥပေဒမားကလညး အရပဘက ကသ႔ ခြျခားမႈ

မရ၊ ႏငငသားတစဥးက လကနာေစာငထနးသလ ေစာငထနးရမညမာ ပေရာဖကရငနယ ကာကြယေရး

တပသား၏ အရညအေသြးျဖစသည။

အရပဘက အပခပေရးေအာက အျပညအဝ ထားရျခငး

အရပဘက အပခပေရးသည ဒမကရကတစ အေျခအေနတြငျဖစသည။ Civilian Control သည အရပဘက

မ စစဘကက ႏငစားျခငး မဟတေခ။ မမနယတြင မမတာဝနက ႏငငအတြက ဥပေဒေဘာငအတြငးမ

ထမးေဆာင ျခငးျဖစသည။

စစတပႏင အရပဘကဆကဆေရး မေျပလညမႈေၾကာင ဆးကးမားျဖစလာႏငသည။ တညျငမေသာ

လမႈအဖြ႕အစညးတြငသာ လမႈစးပြားဖြ႕ျဖး၏။ အကယ၍ အရပဘကႏင စစဘကတ႔ အားျပငမႈမား ျပငးထနေန

လင လမႈအဖြ႕အစညးအတြင အေႏာကအယကမားျဖစလာႏငသည။

စစတပသည အရပဘကႏင လမႈအကးစးပြားအတြက အထအရမခသည အဖြ႕အစညးတစချဖစသည။

စစအစးရ လကေအာကမ ရနးထြကလာသည အသြငကးေျပာငးေနသည ႏငငမားအဖ႔ စစဘကက႑ႏင

ပကသကေသာ ကစၥရပမားသည Sensitive issue ျဖစသည။ အထမခ ေရႊပနးကနျဖစသည။ သ႔ေသာ

ဒမကရကတစ ပတဝနးကင ပျပငလာရန အရပဘကႏင စစဘက ပမထေတြ႕ရမညပငျဖစသည။

ပညာအခႏင သမငးေနာကခအမနးတရားမားက ဖးအပႏငမ ႏငငတညေဆာကေရးက လငျမနစြာသြား

ႏငမည။ သ႔မဟတပါက ႏငငေရးအဖြ႕အစညးႏင လကနကကငအဖြ႕အစညးအၾကား ျပညသက ၾကားညပမည

ျဖစသည။ ဒမကရကတစျပညဝျခငးတြင ႏငငေရးအဖြ႕အစညးမား အရပဘကက တရားဝငကယစားျပျခငး

ျပညျပညဝဝ ရျခငး ျဖစသည။

24

စစဘကသညလညး မညမပင စစမႈထမးေစကာမ အရပဘကကယစားျပ ႏငငေရးပါတမားက ဝငေရာက

ကယစား ျပလင အရပဘကစစစစျဖစသညဟ ျပညသက ကယစားျပသည။ ဤအခကႏစရပသညပင

စစဘကႏင အရပ ဘက မကြမျပား တစသားတညးျဖစျခငးက ျပသည။

အရပဘကႏင စစဘကသည တာဝနသာ ကြျပားသည။ ႏငငသားမားျဖစျခငးတြင အားလးအတတပင

ျဖစသည။ ႏငငတာဝနအား ႏငငေရးနညးျဖင အရပဘကက ေဆာငရြက၍ စစဘကက ကာကြယေရးႏင

လျခေရး တာဝနက ယသည။

အထကပါအခကမားက ခပၾကညလင ဤသ႔ေသာ အႏစအသားက ေတြ႕ရမည။

စစတပအား ကာကြယေရးႏင လျခေရးက႑သာလင တာဝနေပးအပရန

စစဘကအရပဘကဆကဆေရးသည တညျငမေရးႏင မားစြာ ဆကစပေနျခငး

စစဘကအရပဘကဆကဆေရးသည စးပြားေရးတးတကမႈအေပၚ မတညသည။

စးပြားေရး ကဆငးလင အာဏာသမးမႈမား ေအာငျမငႏငသည အေျခအေနကေပးသည။

စစတပ၏ ေမာမနးခကသည အေရးၾကးသည။ စစတပ၏ အရညအေသြးျဖညတငးမႈသည မညသညဘကက

ဥးတညေနသနညးဆသညက ေလလာရနလအပသည။ ျပညတြငးပဋပကၡမားႏင ျပညႏကေနေသာ ႏငငမား

တြင ရသည စစတပသည ျပညတြငးတညျငမေအးခမးေရးက ေဆာငရြကရန အငအားျဖညတငးျခငးျပသည။

ျပညပကးေကာမႈအႏ ရာယက ျခမးေျခာကခရႏငေခမားသညႏငငသည ျပညပကာကြယေရးက ေရးရႈ၍ စစ

အငအားက ျဖညတငးေလရသည။ ျပညတြငးဗဟျပႏင ျပညပဗဟျပဟ၍ ရႈေထာငႏစမးေတြ႕ႏငသည။

စစဘကက ဘာကရညမနးသလ

စစတပသည ႏငငေရးအာဏာက ေမာမနးပါက အႏ ရာယရႏငသည။ အရပဘကစစဘက ကေတာကကဆ

ျဖစျခငးသည မညသည အေျခခအေၾကာငးအရငးေၾကာငျဖစသညဆသညက သးသပဆနးစစရန လသည။

ႏငငေရး ရညမနးခကတစခ စစဘကတြင ရေနလင အႏ ရာယရသည။ စစဘကမ တစဥးခငး၊ တစေယာက

ခငးက ႏငငေရး ရညမနးခကရျခငးသည အျပစမဟတ။ လသားမနလင ရညမနးခက အမးမးရ ႏငသည။

သ႔ေသာ စစတပတြင ႏငငေရးရညမနးခကက အစဥအျမ ဆပကငခငသည စတဓာတဓေလ အျမစတြယေန

လင လ႕အဖြ႕အစညးအတြကေရာ၊ ႏငငအတြကပါ စးရမဖြယျဖစသည။ ထဓေလသည သမငးအျဖစအပက

မားက တစဆင စြကပလာသညဆလင ပ၍ခကခႏငသည။ အရပဘကႏင စစဘကက အတတက အရပမား

လႊမးမးမႈ ျပငးထနေနလင ေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးျဖစရန မဟာဗဟာကက ေလာခရနလသည။

25

စစတပ၏ ကယပငဓနရာေဖြေရး စးရမခက

ေခတမတပမေတာျဖစရန ေငြေၾကးလအပသည။ ႏငငေတာမ ကာကြယေရး အသးစရတက စစတပက

ရရသည။ ထအစဥအလာသည သဘာဝကသည။ ႏငငတငးလလ ကာကြယေရးအသးစရတက စစတပအား

ႏငငေတာမ ထတေပးရသည။

ထသ႔ သဘာဝအစဥအလာမ ေဖာကထြက၍ စစတပသည မမရပတညေရးအတြက ျပညသ႕ထမရေသာ

အခြနမ မရပတညဘ မမတ႔ဘာသာ ေငြရာလင Abnormal Condition ျဖစသညဟ ေကာကခကခႏငသည။

မမဘာသာ ေငြေၾကးရာေဖြသည ရညရြယခကမား၊ ဥးတညခကမား ရေနလင မားစြာ စးရမဖြယရသည။

ဥးတညခကရရမက ဥးတညခကက အေကာငအထညေဖာသည သာဓကမားေတြ႕ရလင စစဘက

အရပဘက ဆကဆေရးက ထခကႏငသည။ စစဘကေရးရာ စးပြားေရးမားသည စးပြားေရးပစ၊

အသြငသ႑ာနတစချဖစေသာလညး စစတပပငစးပြား ေရးမားသည isolated Cover အခအချဖစျပး၊

ကယတာကယလေစ၍ ပတၾကမး၊ ပတရမးႏငျခငး၏ အရပအေယာင ျဖစသည။ သတထားဖြယ အသြငတစရပ

ျဖစသည။

ေခတမရန နညးပညာလအပ

စစဘကစြမးရညျမငတငေရးတြင ေငြေၾကးလသကသ႔ နညးပညာလညး လသည။ အရပဘကတြင

စစေရးစစရာ နညးပညာကၽြမးကငပညာရငမား ရလင အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးေကာငးႏငျခငး

လကၡဏာတစရပျဖစ သည။ စစဘကပညာရငႏင အရပဘကပညာရငကြျပားလင ဆကဆေရး တစစတစရာ

ခၽြတယြငးျခငး လကၡဏာ ျဖစသည။

ကယနယတြငကယဘရငဝါဒသည အရပဘက စစဘကတြင မရေကာငးေသာ အယအဆျဖစသည။

စစဘကနယ မ စစသားတ႔ အရပဘက အလပမားျဖစသည ႏငငေရးမား လပျခငးက ၾကဆလင အရပဘကမ

အရပသားတ႔ စစဘကတာဝနမားက တာဝနထမးေဆာငျခငးကလညး စစဘကမ ၾကဆမညျဖစသည။

တစနညးအားျဖင အျပန အလနေလးစားမႈရရနႏင အသအမတျပရနပငျဖစသည။

အရပသားအစးရ တရားဝငမႈ အျပညအဝျဖစရန လျခငး သကေရာကမႈ

အစးရသည တရားဝငျဖစမႈ အားနညးလင စစဘကလႊမးမးမႈ ျဖစလာႏငေခ မားျပားသည။ အရပဘကသည

အခငးခငးမညမညႊတျဖစ၍ ထနးမႏငသမးမရျဖစလင စစဘကလႊမးမးတတသည။ အရပဘကအပခပမႈ

ကယတငက တရားဝငမႈမရလငလညး စစဘကလႊမးမးတတသည။ စစဘကသည တရားဝငျဖစတညလာ

ေသာ အတတ ႏင အရပဘကကလညး တရားဝငေရြးေကာကခေသာ ပစၥပၸနတ႔ အဟပညရနလသည။

26

အရပဘက စြမးရည

အရပသားေအာက လးလးရေသာ အပခပေရးတြင အရပဘကက စစဘကအေပၚ တစစတစရာ ဩဇာ

သကေရာကႏင၍ ျဖစသည။ မဟာဗဟာသမားတ႔ အရပဘကမ ေခါငးေဆာငျဖစလင ျပတသားေသာ

အသႏင အေျမာအျမငတ႔ရအပသည။ ထအသႏင အေျမာအျမငက ေအာကပါအခကတ႔ျဖင ျဖညစြကရမည။

စစဘက အရပဘကဆကဆေရးတြင အဆငေျပေစရန၊ စစတပ၏ လားရာႏင လာရာက သရမည။

အထးသျဖင Vision & Mission က ရငးရငးလငးလငးသရမည။

ကာကြယေရးႏင လျခေရးမဝါဒက ေဖာျပ၍ ရငးလငးေသခာရမည။ တကျပတသားေသာ မဝါဒမားက

ခမတထားရမည။ မရငးမလငး၊ မျပတမသားျဖစလာလင ရႈပေထြးေစႏငသည။

စစဘက အရပဘက ဆနးစစခက

စစဘကပါဝငမႈ

စစဘကက႑က၊ စစဘကမလညးေကာငး၊ အရပဘကက႑က အရပဘကမ လညးေကာငး သးျခား

ခြထားရနလအပသည။ စနစတကခြျခားထားမသာ တညျငမမႈဒေရျမငတကမညျဖစသည။

စစဘကေရးရာမဝါဒမား ရငးလငးေစရန လအပသည။ External Focus ေလာ၊ Internal Focus

ေလာ။ သ႔ေသာ ႏစခစလး ေလာ။

မညသည က႑တြငတြင စစဘကမ ဝငေရာကကစားမညနညး။

စစဘကေနရာယမႈသည ဧရယာအေပၚ ကယသလား၊ ကဥးသလား ဆသညက ဆနးစစရန လအပ

သည။ သမာရးကေလာ၊ သမာရးက မဟတ ျခငးေလာ။

အေရးေပၚအေျခအေန ကာလ

စစတပသည ျပညပကးေကာမႈက ကာကြယေစာငေရာကရန တာဝနရသည။

ျပညပရနကာကြယျခငးသည ရငးလငးသည။ သ႔ေသာ ျပညတြငးေရးတြင ဝငေရာက ကည/

ေဆာငရြကလင ထခကမႈမားရႏငေခရသည။

ျပညတြငးေရးတြင တညျငမေရး အေၾကာငးျပခကမခငလပ စစဘကက ဝငေရာကေဆာကရြကလင

ျပညသက အျမငေစာငးႏငသည။

စစဘကအတြက ျပညတြငးေရးျပနာက ေျဖရငးသညအေပၚ အခြငအလမးေပၚလာႏငသည။

ထအခြငအေရးသည စစဘကအတြက မပစရကစရာ မကလးမျဖစေစသင။ ျပနာျပးလင

27

မလေနရာက ျပနလညသြားရန ျဖစသည။ သ႔မဟတပါက ေနရာဝငယျပးသား ျဖစသြားနငသည။

ပြလန႔တနးဖာခငးသည အေနအထားျဖစလာႏငသည။

စစဘကမ မမတာဝနမရသည ကစၥမားက ဝငေရာကေဆာငရြကျခငးသည ယာယသာျဖစသည။

အေရးေပၚအေျခအေနတြငသာျဖစသည။

အရပဘကမ မလကႏငေသာကစၥမားက လပေဆာငရာတြင စစဘကအတြက Time Frame

သတသတ ရရမည။ သ႔မဟတပါက အခနကန႔သတမႈသည ေရရညသေဘာျဖစႏငသည။ ထအခါ

စစအစးရႏင စစဘက အပခပေရးစနစသည အျမစတြယသြားမညျဖစသည။

လပငနးေဆာငရြကရာတြင အရပဘက ၊ စစဘက ၾကတငညႏငးမႈက ဥးစြာလပေဆာငထားရမည။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင စစဘက၏ တာဝနက ျပဌာနးထားရမည။ အေရးေပၚအေျခအေနတြင

ေဆာငရြကႏငသည တာဝနမားကသာ စညးေဘာငသတမတေပးရနလအပသည။

အထကပါ ဆနးစစခကမား၊ တငျပခကမားသည စစဘက၊ အရပဘကဆကဆေရးတြင တညျငမေကာငးမြန

ေစရန နညးနာမားက တငျပျခငးသာ ျဖစသည။

ထြကေပါက မဟာဗဟာ အေၾကာငး

ပါကစၥတန ေရြးေကာကပြႏင အျခားျဖစထြနးမႈတ႔က အေၾကာငးျပ၍ အရပဘကႏငစစဘကဆကဆေရး

အေၾကာငး က ႏငငေရးသပၸပညာတြင သးျခားဘာသာရပအျဖစ သတမတျပး ေလလာဆညးပးလာၾကသည။

အထးသျဖင အာဆယႏင အာရႏငငတ႔၏ ျဖစထြနးမႈတ႔က ဗဟခကျပ၍ အရပဘကႏင စစဘကဆကဆေရး

အေၾကာငးအရာ က ပညာရငတ႔က ကမးေတြ ျပစလာၾကသည။

ဤသ႔ သးျခား ဘာသာရပအျဖစ ေရ႕တနးထတေလလာရသည အေၾကာငးကလညး အာဆယႏင အျခား

အာရႏငငတ႔တြင အရပဘကႏင စစဘကဆကဆေရးကစၥတ႔တြင ျပနာေတြတကခရျခငးေၾကာငျဖစသည။

ဤ အေၾကာငးတ႔က သေတသနလပရငး ပညာရငအသးသးက သအရအမးမး၊ အယအဆ အမးမး

ေဖာထတလာၾက သည။

အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးတြင ပညာရပဆငရာ စကားလးမား

Key WordsState necessity (ႏငငေတာလအပခက)Hybridized Authoritarianism (မးစပထားေသာ အာဏာပငစနစ)Entrance legitimacy (ဝငလမး တရားဝငမႈ)Restoration of Democracy (ဒမကေရစက ျပနလည ထနးသမးေပးျခငး)Exit Strategy (ထြကေပါက မဟာဗဟာ)

28

Political Manipulation (ႏငငေရးကစားျခငး)Constitutionalism (ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒဝါဒ)Hudge (အကာအရယျခငး)

စစဘကက အာဏာသမးေသာအခါ ဤသ႔ အဘယေၾကာင အာဏာသမးရသညက အေၾကာငးျပရသည။

ဤအေၾကာငးျပခကသည တရားဝငခငလမႈရရသည။ ထ႔ေၾကာင ဤအခကက ညႊနး၍ ႏငငေရးသပၸပညာရင

တ႔က အဝငတရားဝငမႈ - entrance legitimacy ဟသးသည။

အဝငတရားဝငခငလမႈအားေကာငးသည ျဖစေစ၊ အားနညးသညျဖစေစ အကာအရအမးမးယျပး စစဘက

အပခပမႈတ႔က ထေထာငၾကသည။ ထအခါ ေပၚေပါကလာေသာ အစးရစနစသည မးစပထားေသာ

အာဏာရငစနစ - hybridized authoritarianism ျဖစသည။ အဝငတရားဝငမႈႏင မးစပ အာဏာပငစနစ

တ႔သည ႏငငေတာ၏ လအပခက (state necessity) ကအေျခခသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ၊ အရပဘကႏင

ဆကဆရအးမည ျဖစသည။ အရပဘကႏင ဆကဆရာတြင ႏငငေရးကစားမႈက ျပလပၾကရသည။

အဝငတရားဝငမႈတြင အေၾကာငးျပခကေကာငးသလ အထြက မဟာဗဟာတြငလညး ေခာေခာေမြ႕ေမြ႕

အဆငေျပေစရသည။

ေလလာဆနးစစခက (Case Study)

ပါကစၥတနႏင အျခား အာဆယႏငငတ႔တြင အဝငတရားဝငမႈ အေၾကာငးျပခကသည မလမေလာက ျဖစခ

သည။ ဤမလေလာကမႈက ျဖညစြကအားျဖညရန ပါကစၥတနတြင ဗလခပၾကး မရာရကဖက လထဆႏၵခယပြ

ျပလပခသည။ ယငးအခကက အကာအရယျခငး ဟေခၚသည။

အငဒနးရားတြင တစမး၊ ထငးတြင တစမး၊ ဖလစပငတြင တစမး၊ ဘဂၤလားေဒရတြင တစမး၊ ပါကစၥတနတြင

တစမး ႏငငေရးကစားပခငး ျခားနားၾကသည။ ဤသ႔ အရပဘကႏင ႏငငေရးကစားၾကပတ႔က ႏငငေရးသပၸ

ပညာရငတ႔က ႏငငေရးကစားျခငး (Political manipulation) ေခါငးစဥေအာကတြင ေဆြးေႏြးၾကသည။

ဤအပငးတြင မြတစလငဥးေရမားေသာ ပါကစၥတန၊ အငဒနးရားႏင ဘဂၤလားေဒရတ႔တြင ျပနာတစမး

ထးျခားသည။ ဘာသာေရးသမားတ႔ႏင လကတြမဟာမတဖြ႕ရျခငးမား ရသလ အၾကမးဖကဝါဒ ဆန႔ကငေရး

လအပခကျဖင ဆန႔ကငရသညလညး ရသည။ ဆလသညမာ ဘာသာေရးအငအားစသည အရပဘက၊

စစဘကဆကဆေရးတြင ကနးရငတစပါး ျဖစေနျခငး ျဖစသည။

ပါကစၥတနတြင ဗလခပၾကး မရာရကဖသည ႏငငေရးကစားကြကအေနျဖင မမက ေထာကခေသာ ႏငငေရး

ပါတက ထေထာငသည။ အကာအရျပလပ၍ ေရြးေကာကပြ ကငးပျပလပေပးခရာ အရပဘကပါတတ႔က

အႏငရရသြားၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ပါကစၥတနတြင အရပဘက စစဘက ဆကဆမႈသည အရပဘကသ႔

ခနခြငေစာငးသြားသည။ စစဘကအပစးမႈ၏ ထြကေပါကအေနျဖင ဒမကေရစက ျပနလညထေထာငေပး

29

လကသည။ အရပဘက အပစးမႈအသစက စစဘကႏင သငျမတစြာ ဆကဆမည ဟနရသည။ အဘယ

ေၾကာငဆေသာ ပါကစၥတနႏငငေရး တြင ေရြးခယစရာ ႏစလမးရေနေသာေၾကာငျဖစသည။

အစြနးေရာကသမားတ႔က လ႕အဖြ႕အစညးက ဘာသာတရားလႊမးမးေရးက ေဟာသည။ ဘာသာေရးကငး

အရပဘကက ဒမကေရစေပၚထြနးေရး (ဒမကရကတကေဇးရငး) က ေဟာသည။ စစဘကသည ဘာသာ

တရား လႊမးမးေရးက ေရြးခယရန အေၾကာငးမရ၊ ဒမကေရစကသာ ေရြးခယရန လမးရသည။ ဤအေၾကာငး

သည အျခား အာဆယႏငငတ႔အတြကလညး အကးဝငပရေလရာ စစဘကက ဒမကေရစက ဖြငေပး၍

ထြကေပါကရာျခငးသည မနကနေသာ ေျခလမးျဖစသည။ အငဒနးရား၊ ထငးႏင ပါကစၥတနတ႔တြင ဤလမးျဖင

ထြကေပါက မဟာဗဟာ ရာခၾကသည။

ပါေဖာငးမငျပ တရားဝငမႈ

ပါကစၥတနႏငငေရးတြင အျခားႏငငတ႔ထပ ပ၍ထးျခားေသာ အခက တစခကရသည။ ပါကစၥတနအစးရႏင

ႏငငေရးထပအလႊာတ႔သည လြတလပေရးရျပး အခနမစျပး ဘာသာေရးႏင တစနညးမဟတ တစနညး

ႏငငေရး ကစားရသည။ သငျမတေအာငျပရသည။ တစဆကတညးတြင စစဘကအပစးမႈႏင ပါတႏငငေရး

အခတအဆကကလညး ႏငငေရးသပၸပညာတြင သးျခားဘာသာရပအျဖစ ေလလာသငေသာ အေၾကာငးအရာ

ျဖစသည။

ပါကစၥတနတြင စစဘကအပစးမႈ၏ ပထမဥးဆးတာဝနသည ပါတႏငငေရးအား ၾကား ထားရနျဖစသည။ ထငး၊

ဘဂၤလားေဒရ၊ ဖလစပငႏင အငဒနးရားတ႔တြင ပါတႏငငေရးက ၾကားထားရနအတြက ႏငငေရးသမားတ႔၏

အကင ပကမႈက မးေမာငးထး အသးျပသည။ တစျပငနကတညးတြင စစဘကအပစးမႈက ပ၍

လပျပႏငေၾကာငးက ျပျပး တရားဝငမႈက ထေထာငသည။ ယငးက Performance legitimacy ဟ ပါကစၥတန

ႏငငေရးသပၸပညာရငက နာမညေပးသည။ ပါေဖာငးမငျဖင တရားဝငမႈက ထေထာငသည။

သ႔ျဖင အာဆယအပါအဝင အာရႏငငတ႔တြင တရားဝငမႈက နညးအမးမးျဖင ထေထာငၾကေလရာ

အရပဘက စစဘကဆကဆေရး မကႏာစာတြင ပါေဖာငးမငျဖင တရားဝငထေထာငျခငးက ပ၍ ေရပနးစား

လာသည။ ႏငငသားတ႔ကလညး တရားဥပေဒအရ တရားဝငမႈထက လကေတြ႕အရ အကးရမႈက ၾကညျပး

တရားဝငမႈေပးခင လာၾကသည။ ဤအခကကပင ႏငငေရးရာတြင အေရႊ႕အေျပာငးတစပါးဟ ဆလာသည။

အေၾကာငးအရာအသစျဖစေသာ စစဘက - အရပဘက ဆကဆေရးတြင ရးသားေသာ ပြစား (honest

broker) ဆေသာ အယအဆလညး ေပၚသည။ စစဘကမ ထြကေပါက မဟာဗဟာ (exist strategy)

အေကာငအထညေဖာရာတြင ၾကားပြစား လ၊ မလ ဟ၍ စဥးစားမႈရသည။ ထ႔အျပင ထြကေပါက မဟာဗဟာ

သည distorted civil military configuration အရပဘက စစဘက ပပနးသ႑ာန အရပမဆးေစရန

30

လညး သတေပးသည။ ဤကား စစဘက အရပဘက ဆကဆမႈက ႏငငေရးသပၸပညာရငတ႔က တငျပပက

လရငးေဖာျပျခငး ျဖစသည။

အရပဘကႏင စစဘက (ေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးတစရပျဖစထြနးေရး)

လမႈအဖြ႕အစညးတစရပလးႏင စစဘကတ႔၏ ဆကဆေရး ျဖစသည။

- (၁) ဒမကရကတစ ထနးသမးမႈ (Democratic Control) သည ႏစလမးသြား နညးစဥျဖစျပး (

အရပဘက စစဘက)၊ (စစဘက အရပဘက) ဆကဆေရးေကာငး ျဖစသည။ အရပဘကမ စစဘက

သ႔ တစလမးသြား အမန႔ေပးျခငးမး မဟတရသလ စစဘကမလညး အရပဘကသ႔ တစလမးသြား

အမန႔ေပး ဆကဆျခငးမးလညး မျဖစသငေပ။

- (၂) စစဘကမ အသြငေျပာငးမႈ၊ အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးပကယြငးမႈႏင ဒမကရကတစ

ထနးခပမႈတ႔မ ျဖစလာေသာ ျပနာမားက ေကာငးစြာ ေျဖရငးႏငရမည။ ဤအေရးကစၥသည

လစလရႈထား၍ မရေသာ ျပနာမားျဖစျပး တညျငမေရးခမးေရးက ပကယြငးေစသည အေၾကာငး

ရငးမား ျဖစသည။

- (၃) ဒမကရကတစ ထနးခပမႈက ဥးစားေပးျပး အရပဘက စစဘက ဆကဆေရးက လစလရႈျခငးျဖင

ဒမကေရစ ျဖစစဥ ထြကေပၚလာမည မဟတ။

စာကးစာရငး

- Military Aspect of International relation

- Types of War at International Relation

- ကေလာဇဝပ၏ စစေရးဆငရာသေဘာတရားမား (ႏငငေတာကာကြယေရးတကသလ)/ကန႔သတ

- အရပဘကစစဘက-ဆကဆေရး (၁-၂-၃) ေနဇငလတ