juan hernandez. las empresas transnacionales en américa latina
TRANSCRIPT
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
1/350
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
2/350
E :
. . .
H
/EH . E EA A , 8148015 B
.: 94 601 70 91F : 94 601 70 40
@ .
/EH . C C .
E , 220018 D .: 943 01 74 64
F : 94 601 70 40
/EH . B C A 138
C , 3301006 G
./F : 945 01 42 87
. . . .
A B D / A D
19, . B48006 B
.: 94 655 29 44
G , 40 5 228013
./F : 91 523 38 24. @ .
C : J H , F , A D A I
A : J H , F , A D A , I G , B A , G G , , E G B , AC A .
D : C . : J C .
F : I .
: 2013.D . : B 1473 91I B : 978 84 89916 82 1
F :
E A C A E I E D CI H ,
C
C G .
:// . / / /3.0/
E CC : C D 3.0 E . ,
,
. , .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
3/350
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
4/350
3
CELAC: C E L
CE E: C E ECE AL: C E A L CCG : C G CIADI: C I A D ICI : C I CNM : C N M (E )C .B : C BC : C C AENIC: C E NC I: C IC A: C AC M: C MC : C C : C : C D CAF A: L C E
, C D( , )
EE : E ELA: (
)EN : E N E C: E K: (C
I )E N: E E : E E E: E E
E LN: E L NFDI: F D IFMI: F M IFI E A: F I , ,
A CC )F M: F MF MB: F M
BF : M FG7: G 7 (A , C , E ,
F , I , J )
G8: G 8 (A , C , E ,F , I , J , )G20: G 20 (G8 A ,A , A , B , C , C , II , M , , E )GE HA: M HGFI: G F II+D: I DIAC: IBE 35: B EICEM: F I E , , M I ).IC E A:
IED: I E DIFI: I F III A: I I I IL : I L ( I
)INE: I N E (E I F: I F(E )I F: F I
I A: I A (E )LAB: (C
A )ME C : M C NN : N
CDE: C D E
EA: E AI : I DG: D GMAL: M
A LMC: M CNG: N GNGD: N G
DN : N
: AH: A @ HIB: I BIDE C: I D E ,
C
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
5/350
4
NC: N C LD CDE
N D: N D
D: D
D: DC: C
ENA: N A (C )ICA : I C ME: M EMIG: M I G
D: D MCBI: B ICE: C EEAC: E A CF E: F EIL : I L JCE: J C
EJN: J NLC: L C
: EA:
E AI : AD IC
: FMI, B C E CE
E: EE: EG : G NA : N NC AD: C N
C DNEB: N E B
(C )
N : N D: D: :
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
6/350
5
1: : 1980 2010 217 2: : 2005220 3: ( ) 223 4: : 225 5: 226 6: 236 7: 242
1: , 102
1: 71
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
7/350
, , ,
,
,
, ,
( ) ( )
,
,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
8/350
,
,
,
,
,
.
,
,
, ,
,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
9/350
8
. ,
,
D C G ,
. ,
.
, ,
,
,
E . E
E E
A ,
.
1 E A
/E H (09/24) (I
, F ) C A C A E
A H I E
D C I
G
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
10/350
9
E
,
E E A
. , , B
C , ,
G B , G C
, B
, B
, ,
, .
C A
. , , ,
, .
,
.
A
, ,
.
,
, ,
. ,
,
, ,
, .
E
, , ,
.
D
,
;
.
,
,
EE , E H A .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
11/350
10
, , ,
; ,
.
A . ,
. .
, A . C B ,
.
E C 2010. E C 15
, , B , C .
. A
,
.
E B ,
B ,
; , .
A G
F .
, ,
E
E , 2011,
E E ,
( A C
F /EH ). H
E A, AB, E K,CG , C C
A D G .
,
,
A D .
E B ,
I H ,
A E E ,
/EH I H .
I :
D J H (E , , C ); A
(A "C ",
G ); A G(C D I B ); C B ( G ICE , C ); A G(I , B ).
,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
12/350
11
E: B A ,
F A , EA I : A
, D
C . ,
.
. E , J H
/EH E
D
; F /EH
,
; A D A
/EH
K I /EH A I.
E , A G I
, B
B A F A , E A
,
, A G G C D I B
.
E , E G B
A
A
D
C
.
, A C F J C
C DG E (
)
F , I ,
.
E JH J C
,
, A D A
.
E
,
. A ,
A G
D E , A I C E .
, EB
A :// . . H I
E D CI ,
/ E H
( /EH ) :// . . . .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
13/350
E E D : J H
12
A
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
14/350
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
15/350
E E D : J H
14
5.1. L
5.2. L
5.3. L
: 5.4. L 2008
:
5.5. L 5.6. L D 5.7. L 5.8. L
5.9. E 5.10. L 5.11. E
5.12. L 5.13. L 5.14. L
5.15. L 5.16. L D6. C
1. ILa da c de e a ca a a e e
e a ab e ec ca, ec ca,a e a a, de c dad de a e a
e a ec a , a b , a c e ce a ede de a e d c ac a e e
e ac a e .La e ac e de de , a e e e ac d ca a a de ca a de a e e a
a ac a e , a a e a a a eca a e a de de ec de a
e e a a ac a e a de eccde de ec de a a a , ede a a d a E ad de De ec , a a
e a ac de de e , a e de a e , a
a a e e a a a a ae e c a de a de c ac a. H e ca
e ca a e a a ca e a de a a a b a edad
a e c de a c a e d a e .E e b e ac a , e de cec c d c de a e e a
a ac a e e e e ac a c a e a c a adde dad. N e c a a e a
eb a de ced e a e a c a e de de ec de a a a
e a ec e ed a e a c dac de a c a a ba e de
de de a e e a a ac a e ac a e d a e .
De de e a e ec a, e e e de cb e ce a de e a a da
a e a e e e e e a ca ac e cade a e aL M e e a de ec de a e e a a ac a e
e a de c de a a . De dee a de a dad, e e a a e a deDe ec C a G ba a a dad de
de a e ac a e ece e dea ac dad ec ca de e a
e a e , e c e ec ae a e De ec b a d e L e
c de a a e a de c a. Le dee c a ac a c a e a , aa a c de c d de c d c a e ee a c de a Re ab dad S c a C
a a c da de ec de ae e a a ac a e , e dec de ec de a a , e e a de ec de a a a c a e . La d a
e e e De ec I e ac a de C e c e De ec I e ac a de De ecH a De ec I e ac a de T aba
e e e e e de e de .
E a c e c e e c a e a ac a d ca c ca. E dec , e e e
de e d a a ea dade c a e d ca a de a e de c a , e
a ab a de S a Sa Ga c a V e a
(2004: 3), a a a e b de a ac e de e c a dade a de e e
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
16/350
E E D : J H
15
( )
, ,
E
e ca e e dad . E a c c de e e e e ba a e e e e de e
a e e c a a a b dade e, a , a a e a a a a e a
e e c cab e e e e e. E a e a ,a c dad a d ac e e a
e e e e a e e de a aa a a e a de ada a e a
c . La dea e a e ec e e cade a c a d ca e ac a a a e
a a e c a e d ca de a ee e a a e e :
La d c e e / ca de e a a c ca de a
c e b ca e a d caada a de b e ea e e dec a a (S a Sa
Ga c a V e a , 2004: 1). E ab ac ad e e e de c ,
ec c d c de a e e aa ac a e a dec a ac e
e ada e eca ad dea Re ab dad S c a C a a
c d de c d c a, e e e e
e d ad c e . E a ea a ea c e a, a e a e a dea a a c d ca e e e e e e
a c e e ac a e , b cae e a c e a , E ad ce a e a e e a ac a e c ea e c
a de d ac ca e e adae e e cace e . La a a e c a
ca e c a e e e a aeb a e e e e e ca
a e a e a e . La dea e b ace e a de a a e ac e dede e e a e de a e
d c ec c a e e d a dee a e cac a a a , e e a a
e a ca dec a a a e a ec a a c e de ac a a de
e a de c de a e e aa ac a e .
L a d c , a c a c a e c e e a, e ca ,
e c a, e , c e E ad deDe ec , e a e da dea a e e ec e a. M a de a d c ae a a e e c a a
e a e e d e ee ce a e ac a e de
da a C c b a a e eca a c dade d e a , de de
a a ece c c , a eca , a a e
e e e e a a ba e de c a a b a e ac a c e
e e e a de a e e aac a e . La ba ac a ace
ad a c de e a a
de c b c : de e adad, e a a a a e dad
d ca. C a a S a Sa (2004:2), e e de De ec dc de a e e a
e d cac e dada e a dea dede ec c ba e e a c a e e c ea ,
e e e e e e . Lae c de e e a a cab eced e e a
ad edec b e ed a e aac ac de a e ce a a e, a e a a
, c a dec ede e e a dadaed a e c e c , e ,ed a e a a e a a de c e c . La
a de c e c e e e ac e e a a ca d ca
e e e a adec a cce a e de de a e d c a
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
17/350
E E D : J H
16
e e e de ca a . A , a ae a a , c e c a e ec a
a a de b c a ad ; aa a e c a, a e a , de
ce e a e e aac dad de a ec c ac a a c e a,
a c e c da de de ade c ac a e e e a a e adec a a
a e cac a de e cad a e a ae dad e ada e a ad
a . E a d c ae a a de d de de a c e de
de c a a a ac de ae a d ca ba e .
La e ce a dea c ec a c e Z be(2007: 53) a de ad e e e c c de
a de e ab ac c e ae e de de . C e c e ede ba ad d a e a
ca ac dad de e a c a e de c a ec de e ab d e de a
e de e ac a c edade ; de e e de e e a ca ac
dad de b a e e a de e e
b ad . A ba a de de , aad c a a e a, e a ece a ba . E e ca e a a b edad
e c a a, a e e e e a e be ac a ed a e e De ec C
a G ba e e a de ec dea e e a a ac a e . A ,
b a e a b a e de c e c e ee e e E ad , e e a e e
e b ec d de a dad , e e aa c a e e a d ca ada
e a de a da e . S e e c a c e c a e ec a . Ade , e
e a ad a e be a ee d e a d de c
ca a e a a ced e e a ea e e e ab ec d , ca ece de
c e , e a e a a baca de a a d e de e a
e dad d ca.
P ad , a b ac e e e c ea a a e ada a e a de a
de e ab ac ab a, c a ee a a b e a c ca
de c d de c d c a a e ac a e e a a c c . Lade e ab ac e e a, a
e eda a ece a c ad cc e , de a Re ab dad S c a
C a a, c a e c ac a a c edade e a a, ade
de c e a de a e aca e d de a e e a a ac a e
ac a . E a d de e c de ec a e e, a a de e a e c c
e a e e a de e ac e be ade E ad ece e e ac a
e a a e de a e cde e a e a e e ac
a e de c de a e e aa ac a e e e a de a
de De ec C e c a G ba . Laa ad a d ca e a ea e ee c d c a d a e b e
a a e ca e c e e ac a ca a a de a b e a
c ca e a de a ad b c
ac a ad .
La ac a c ca a ea c da c de a a c c a e ac e e e
e e e e cad a de c ac a, e ea ac dad ec ca a a de
de ac c d ca de a eca (M e e , 2011: 37). La a
de e a a a a c c a deE ad S c a de De ec , e e a a
e e ce de deba e d c ae e b e a e a de a de e a d c .
La a c e e d ca e a ae a d c e e ca e e
e a dad b e dad. La e ac e c a e e ada a a dac e a ec a de a ea dad. E a
e ac e e c ca
a e a a , a e a c ee ac a e a d ad e
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
18/350
E E D : J H
17
c a de a c ca c c e a de ae e a a ac a e . De da
a a b e dad e e a dad,a e e e de a a a
c a e c d c a e de a deaba . N e e e e e d c e e
De ec I e ac a de De ecH a e De ec I e ac a deT aba , a e de a de
a a a e de e e acee ad .
2. E D :
L e d a e a a
ba ac e a cad e e . S c a ec
c a e , c a e , ec c , c d c a ec ad e e
c (Fa a , 2005: 31) d c dede . De a , e e ab e de ce de
ba ac de ce c
(Caba e , 2010: 21 95, Ca de , 2006:1 12)de a ac ca, ec ca,
c a , c a d ca; e dede c e ce ada , ca ace de aba ca
da a dad.
C e c a e aba d a a dea dee ab dad de a ba ac , a c
e e de a a d , c ec e c aa a e de de e
eca c a. C e e d e e c a c ec a a ac e e a ba acac a a, c a e ac e ac e ,
a ac e ec ca , a a aca ac de e cad e da
d e e , a d e cac de a d cc , a d cac e de a e ac e
ab a e a e c e a de ac ee e ada e e ac c
(S a Sa , 2003:168), de a e
e be a de a c ec e c a ed ce. U a c a e e ca c e de c
de de e ad ce a d e e e e ec c e b ace a
da e a e be a , e e d d cc e ce a a e d debe b d a
e. C a a Sac , da e a ade e cad c de a e e de a e
c ce ed da e. e e d cc e ad a a de c ec eec c , ac a a e ec de a ac .S e ba , a e a de a ac e a
a e e ace ab e c ,a c a d c a a e a c ca, c a
e de ec c e. E d dea a de a dade , e d a a e
e e de e c e a a a
c , a a e a de e d e c e de e d (Sac , 2005:188).
De a e e e e c d b e ce a ee a d e c a , e c c e , e
e e de e b e e d ce e ee e cad de ec a (S aSa , 1998:176 232). La ec a e
ba a a c e de c ca e a de ec de a a a e
b ca e e ac b d ad a a ;a c e ba ada e c de c c a e ac acade c e c ba .
La OIT c de a e a a ba ee e a a a a de e b . La a e
c e ec ca e a ece b ea a e c e c a e ; aea dade ba e e e d a eba
a e cac a de a a a ec e ac a e . Se a be a ad e
D
D D ,
.
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
19/350
E E D : J H
18
c e c de d c a ac ad ,e a e e ecc e e ec
a c a. C de a ada ec e c a aca e ac a e e a ca e e
e c e a a e ec c dade ac a e . Ede e b de a a ba e edea d a a de a dade c a e . E aac a dad, a a e e e c e c
d a a ece c ec e c a a c de , ede e d ca a
b e d b e , a e a e de a e ,e e a c dade (OIT, 2004: 4).
E e e e e de d de a ba acec ca. S a , c e
ca a c ec e c a a ca dede e ec c d a ad , e
e ad de a c e ac de e ae e e . D c de d , e ec de
e e e ce de a de a a ee c e e a e a de de ec b e de
e ac e ca de eca de e de de ce
e ab e, e de a ac a ac dee cad .
La e da e a a e e ae e e e e de a a e e e e a e
De ec a a a de ab da a e ac de e ac e e b ace a
ca b cad e ce baad . La c de de e c
a a c de De ec , a a de a de E ad de
c b c c e d c ,
de ec b e , a e a ac dede e , e c de e a dad e de e a a a a, a a
de a e d c e a a e deada ac d c de edec . La
c e a e a e , a c ac ea ac a e E ad e a e
a a e a d e ca,ec ca d ca e e a e ec
e be a (Fa a, 2001: 13 15). P e
Ba ce a c de a e a De ecde e e e ca a c ea e a
c d c e a a a c e c a a e e de d da e de c a e
c e e e a c , e a de e , ee ac a a a e c ac de e e eec c e c c . E De ec a de
ac a e de d c e d a a c e ee a c ca a ... (Ba ce a, 1992:46). U de a e c a e e c c
a ede c d c a ac e e ae eca d c e e ecc a
a a e e a ac c a e de e a(C e e Ge d ea , 2002: 33). da
a dad.
E e a d ecc , Fa a c a e a c
e ac a e e e e De ec ee a e d c , c a a a
c e de a ba ac e be a : Lad ca d ca2 a a a ace b e a
ed cc de a e e e c a a a e c ad e de a a, c a d cc ca a de e e c d c ad
de e ab de a . A e aa de ec c ec c a c
a a ce de a e e ec c de e a a ba a
a de de c ac , a d cae e a c e de e a e
d c e a a a c ce a de ad dec a ac e a a a (Fa a, 2001:37).
2 La d ca d ca e e e ad de ac e e c a e e, a) a c dac de c ce
de de c e c a, c ad a de b e a
de a e dad a edad de a c c e deac c c e c , c de ca c e e c
c a ; b) a de cac e e c cede De ec e a, e e e , deDe ec e a c ce a de a c e c a, e
e d e ; c) a e a ac e e e a a a c e e a ac de de de
abe d c c ac dad a a e e e caa a a a de c a; d) e a e a e dad d ca c de ce e a de a aab ac a e e a , e a e de E ad be a ,c a c e e a c de a b e ca
c e ca a a c e e de c e e c a de a e e a (Fa a 2001: 35).
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
20/350
E E D : J H
19
La d ca d ca e de a a a e ae c a de a ba ac ; e a
d c e e a , a e e a a , c d cad e e a
de e a ad , e c ac a e e a ae , a e ac e de de e e a e
de a e a e c a dec a a a ce ec a de de ec a e e a ac e a e e de (Se , 2010:387 421). E a c ad cc e e e c
da a dad. A a, e ca,ab da e de a a
e e e e a e a c e a a adade de e d a d c . A , a
e a dad a e dad, a c ac
e e De ec c a a b d aca a a a e ac e de de . P a
a e, a e ec c dad c e ca de De ecdebe c a c c e de aS c a, a Ec a, a e a e a3
a P ca. La e d c a edad e ea e e ca c e ac c e c a
a ba ac . Ade , c a aD O (2007: 108), e ac a ,
e d c , ba a a ad a e
a de d a , de e ac a a . La c e c a d cac ca debe e a a d ca a
c a c e a a c cea a e b e de De ec
(M e e , 2007: 46). e e a d cea a e de c e c c(A a d, 1998:17 43). La e e ac ea e a a ba ada e de ec a
e a e c c a e a a a
e c de c c debe ade a e a a cac a de a a.
La ba ac e e a a a e ac ce c a de De ec . E E adde a de e e a a ce a de a
d cc e a a e a d cba e c da c e e de a
3
A a a Ca (2008) a a a a e e dee a e a a a e c ca deDe ec .
e a dad ae a a , a e a ,ba ada e a c e a e eec c d a e (J Ca a ,2007:14 40). E De ec C a G ba ,e dec a Le Me ca a, e e c e ac d c ada a e ac e de dee e E ad ec e d a e , ede a a a De ec e a a c d e
a a ac .
De de a e a de De ec e ae c d b e ec a e a dca d ca ba e a . A , e
a ab a de T (2000:188 191) e ac e de a de c a e e a
a ec de ac de De ec c aa de de a e ec a ba c
e e e c a e de a e ec a d ca
c a . M e e (2007:11 51) cde a e e a de De ec , c ade a ea dad c e a, ede e a e acab de a e a e c a a a de ad ca ad c a . U a e a a deDe ec ( a ec a d ca) de
c a e de a a , e a ade a a ea dad e a a e c
a e e e . De a , e a ae de e a e de a
e e , c c d c cc . E ce de e a a e
c e c debe e a e De ec ,c a ea dad c a e a e e e a(M e e , 2007: 47) a ade, E ece a
e a a a e a a e e e a ,e de e de a a a ab a de a
a d ca c e ec a d c a , a de e a , e c c be e
De ec c e e e a
e c de a c a e d a e (M e e :2011:127).
E D
, ( , 2007: 47)
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
21/350
E E D : J H
20
E e a d b e e a, a ba acec ca e c a e c ece a e de de a e d c , e
b ca a ac a a e a de a e e aa ac a e a d c ade a a e e ce c d c e ca .
La e ce a a e e e e e ade de de c ac a e ac a a a a
ba ac e be a . E b dec ac a de a a b e e
e d d e de e ecc ea e e cad .
La ece dad de e a c
e e c a e de a de c ac a eded c a e de a da c e a
ba ac ec ca e e e a d ea c e e e e a a . E de
be a , de de a e c a e e e ca, d b e da e , e e e ad ab cac de a de c ac a e e e a a
e E ad de De ec , e a e a ad ae e de a a e de a
dec e de a a c de
E ad Nac ac a a a ac ee ac a e . La O a ac M d a deC e c (OMC), e Ba c M d a , e F dM e a I e ac a (FMI), e G8, G20
e e c e d e a c ece a e de de e de a c dada a de
d e a e a. I c e c ca e e de a a a a e de
c a e e a de c ca. 4 N b a e, ea e e de, a c de c be
Be a d (2004: 21) e a d c de
4 C a a Ra e , A e ca a a e a a, ea a : a a c ac e de E ad (E ad
U d , Ca ad M c , U E ea, MERCOSUR,ASEAN...), a e e a ba e ed c
a c e , a a ac e be a e a ede d e d a . E e e ac e
e a e a c a e a ad , a aO a ac de Nac e U da , c aO a ac M d a de C e c . E
de c c de c de c dada e e c e e e c a e e de e ee ac e . V a e Ra e (2003:16).
e ac e d de de e e ce c de c c de ce de
d cc e d cc c a . P aa e, a ca e be a e e a
c dada a c d e , a a e ec a , a a ca e a a a c ac a , a De ec b c a
ada , a a e dad de de ee ec e a , a a ec e ab a e de ec c a e
a ac e de e ac e , a a dec ac a e e e a a d a e ec a e
a E ad de De ec E ad a e cde a e e a a ac a e .
La ba ac c e e a a de c ac a e e ced e a , d d a a
c dac de a be ad de e cad , b e e a c ad . La a a
c de de ec a , a de eac a a e d b , e
dec , a a ac de De ec , ab e aa a de c ac a de e cad a a de a
a ac de c e . La dec ac a e a a e e a ce de
ac dade ad a a ced ea e d de a c e da e ec a ea ca a c dac de b e e cad . Lade a e be a a e a c a a
d e a a a a a a de ae c a de c ca (Fa a , 2005: 81).
3. E D CG3.1. DG La dad c a e ac a a e e a
a ac a e e c a c e dec ec c de a a (Zaba ,
2006: 5 10). a e a e a ca ac eca de e De ec G ba .
E de c ec c de a e e aac a e a c ce ac e e de e e a a ac a e ,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
22/350
E E D : J H
21
, a a ac e , a c cae a e , a a ca e , a e aa a e e e de c
ec c , de de ... e ec c a e ed a b e a e e
ca a e , e e a d a a d c ade de c a
dad c a e ac a (He deZ b a e a, 2011: 529 555).
N e ede b a e de ec ea e a a De ec d , c c , e ec d e a , c e c
e c a b a ; a e e de a e a a de e cad de a ac ac deca a de c e e a a a a
c a e . La e e a a ac a ede e a a a e de ac dadec ca ac a d e e e e ade e ac c a e e e
b ada ; e a a e c dea a e a e a e de De ec
C e c a G ba a a a e a de
e e e5
. E a ecc e c e a e ea c a e e e ca da a d cc a de c e c e ac a . S a
a de a OMC, a ad e a e b a e a e de c e c e e e , c a de e ac e a de
c de d e e c a b a e a b a e e e e c c e a (Te e ba ,
2010: 153 229). E De ec I e ac a
5
Pa a a de c e d a e a de De ecC a G ba L M , a e He deZ b a e a (2012: 135 138)
d , e a , c e c , a c ad d ca e e e ca .
La ba ac ec ca a d ade a c e a e e e e a de dad deE ad de De ec , c e c de
a a a de a be ade e a de e b c de a ad de a e a
e ca ab ac a e E ad S c a e e c a c a c ada a
ec ca , e c d c a ede a e a de de ec c a e .La e ac e a , e ca
de ac dad de ab e c a e de E ad , e a c ad de de a
e ec a d c ced e a a eca d c ec a e , c c e , e e
c a ad , c a a a e e e e d a a e ac e de de a a
ed ac de a d c e e de ec c c a
. E e e a a e a edadb d e de e d c ec a e
(Fe a , 2004:16 19). La c ac a acde a e de a e ac e ec ca
e e e c a e a.
La ba ac a ace ad a c de e a a de c
b c ; e de e a dad, e a a a a e dad d ca. La a a de a a e c a
de c de c c , a ac dad e de a a a e c a de a d cc e ac a e e e de ec de a a a c a e a
e e ad e Habe a a de ada e de e dad (J Ca a ,2007: 22).
3.2. E Re ec a a d da de c e
be a a de E ad , a e ea a b e a e d ec a e a
e dad de ca a e e a b e aca ac dad de E ad de a e e
,
(
C , 2007: 22).
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
23/350
E E D : J H
22
d a e E ad de B e e a , a e ca e ca ac dad e ad a. La
dea b ca e da e a e a ed acde da ca b ca a a e
a de e e ece a a aa e a a a de a a c a (T e ,2010: 28 32). A a ca e a ac a e abde de ec e e e a e e
e ce de de ec c a e de ac dada a, c d de a c a e b e a6.E a e e c , e c a a e de FMI,e Ba c M d a , ac e d e e a e dec e c de a OMC a ad e a e
b a e a e , a a e a ae a de E ad de B e e a . La c
de a be a a de E ad e b e a c e a c ec e c a
c e ab e de a ba ac . E aa e a e e ac c a de e b a a a a e de ada
ed b c de be e c , e a deca a7. E ade a a e de E ad e
a e a e a e e e de E ad deB e e a , e dec , e ca b ca e de ec c a e , e a e a
c de c e c de a e dcac e c a e . S a a a de cc a e a de
e e d (De a F e e He deZ b a e a, 2006: 203).
E e ac a d da de c e e c a , e11 de Se e b e de 2001 (S e , 2005: 25)
a c a a eac ac de de ebe a a ad , a e e c de
d e de a ede de da e ac e e a de ca a ,
6 La de a dade ca e e b e e ea e ec a be e a c a c e ac de a c
ec ca a ca de a e, e e e a aca a a ca de a d e a de aba .
7 Pa a a e a b e ac de a e e a de ca a a c e b e
e ac e e a , b e a c e b ca
b e e c de a e ac e ab a e , a e(A Fe de R d e , 2012).
e a c a b dade de c eaeca de e ac e e a
de e a d da de be a a. U a e, e c a a e a dec e ca
ede , a e , d a a e de c aad a de a ca e be a e .
E E ad e e c e a de b dad e a ec ca e ac a e e, de
ac e d c a ca e a e c ada ,d c a e e . La a de
e e cad E ad aca ea a e e dec ec e c a a e (Pac ec ,1999:123 158). La e ed a e aa e a a de a de ca ac , a dad
de de ca a e ac e dec e c e e ac a c e bade e ad , e e e de a d da
eac d de c e e c a e a a e(Ca a c a, 2004: 29).
E a e de E ad edede c a e de de a de ca a .La be a a ac a a e ad
ca e e ed ada a a c cc de
e cad d a e d a ac ac e b ca e e E ade a e . La e be a a c a
e a a dad e a e de c a e ea e a a a c a a edad e
c E ad (A S e , 2001:101).L E ad e b de G8, e ec a e e EEUU, a e c ad c e a c e a c e c a e a c
a ad e a e b a e a e de c e c
e e e , a a e e c ea e ec ca . La a e a dad, ae e e ac de a e de a ONU a
ed ac de De ec I e ac a de De ec H a a De ec de C e cG ba a d a a a a e
c a e .
C e c M e e (2011: 124) e Le e d b a e a c a ac a e e
E ad a de ace e e a a e ae a a de de , e a e a
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
24/350
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
25/350
E E D : J H
24
L E ad e a e de a ada c a de a be a a e ac aed a e e ec c e c c dea c e a e a e ec c
a c e a . E c e e e e ec c ea ec a e a e a a be a a e a a a, ec a e de a ce dec e e c a e e b a , a
e e e c a e e a a ea dad. LaOMC e e e e e de a e b .La e e a a ac a e a c a dee a dec e , a e e a a
e a e e e c a e a be a ae a a a e ad ca e a d da de
c e a c e e c a , b ca e e e a
d a de e cad , a e ede e e , e a e e a ede a e e a a ac a e , de ec c a e ab a e , e a e caa ec a a de E ad . Red c eE ad de B e e a e e c de a
a a c a e e e e a ece eE ad e e e e de c c a .
E E ad e c a d da
e a a a de be a a e e c da. E ec c e a c ace a c e a e a e ca
b d ac a d c ad . La e e c a ee e e c a de a OMC de a ca de
FMI e Ba c M d a e c e a ad a de a be a a
e a a a e e E ad ce a e . A e a d da de c e e c a e ac ada
c e e cad c e ca c e de
E ad de B e e a e e e a e a ece ae be a e a ec a a d e a a a d c de a e ece e . Lade e ac e , a ac e , be ad de
e cad e a de E ad e d c c ad . La
be a a e a a a e e edac e a e e ada . L a ad
e a e b a e a e de c e c ee e e e c e a e
c c de a d da de be a a de E ad e c , e deb da a a
c e e ac a e a E ad de a ad a e e a
a ac a e . La e e a a ac a e be e c a a de e a ca .
E E ad F ac ad a d da dec de e c a a c ca c e a e e de e d e e, e ,
de e de c a be a a c a e . La d a ec
a a e e e a a d e a e c e ec a ad c ad , ca e e dad, a e e a
a ac a e a a a a deE ad ac a . I c a e e
c edade e a a a de E ad ,a c , e c a e e c a dee a ac de de e e e de a e ,
e e e c de c edade E ad . L d ce de E ad Fa d
e c d a a a de a dadea a a dec e c ec a , a ee c a de e c b c , e cad
a , a d c a aa e ca a, a a e c a de ca ca e
a c c e e a ada.
L E ad F ac ad eda b ca e ee c d de a e ac e be a d ec a
, ca e e d e de eca a e , a e e c d ec a d
e e a a ac a e , c e e ee a e ad a e e ed dec a de e ac .
P , a c e a c e ae ac a e , ed de aa de e be a , e e e a ad ec a de d c de be a a
e a a a e e a. De de a Se daG e a M d a , a ad a a dec a e a c a a d cc a a
ac de a be a a e c ada.E e c d c a e ec ca d da a ac a a a ac de c d ,
a e e e a ca ec ca ee a . S e ca c c e
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
26/350
E E D : J H
25
e a a ca de a c ea c e a (K a e , 2001:183 216). La
ca de c d c a dad a e dea e, e e a
ac ad c a ec e ae a e be a e de a ee c e a a ec ad a aa a c a e .
3.3. E ,
La a ac a ac de e cad de
a a , ca a e , e ca c a e ce e e d cac e c a e
d ca a e a a e a e a ede a ec a ba ada. L c
a e a d c e ab ec d a e a be a e e ca e
e d d cac e a c a e . A , ac de a be a a de E ad , e
e a a de a e c a ac dac de a ac e a
e a e de c e c a a a , ed a c a d b d a adec e e c de E ad . A ec a
e e a a c de c d c , c e de e a dad, e a a
a a, e dad d ca, a dcac de d c (Me cade ,2003: 99).
La d e e ac e a e dc e e e e e e aE ad ac c e e ce a (L eA , 1999:7 21), c de a d a e e e
ae a a a ac a a ae a a ca c b d ada a ce
de e . La c edade de a a a ecea a e ada a a dad de de a
e d c , e ae a E ad e a de a a e
d c ac a e a . La dea dea d c e e e e c de
e a d c e e a e a a
dad ca (S a Sa , 1998: 19)9,ca de a e d c a
e e ac e c e ee e ac a c a e e e (Fa a,
2001:15). E a d c ede ae a e, a e , c a e e c a dea a a d ca e e
e c edad, e e a de dd e e e a a ac . E a dea ec ec ada c e ede de a e ec a de a c a d ca
e e ab ece c d ced e dee c a a e de a a da a e a d a a ada
de a e d c . P , e
e c e a a a e e e a de a d c de de a dade a ac
a e c ada a a ee c ac eca a a de a ba ac e be a .
La ba ac de a a e ded cc a a d ca a d e
de a a ac d ca. C ec J Ca a (2007: 17) e e
e a d c e c e e e a ab e ,
e b e c a a e e e a a c a cede e de d aa c a , de d e e e a e
e a de a a de e ec a e a e de c e a ede a a .
E c a e ca , a c dac dea d c ad e e ca ac e caa a e e b de a ba ac
ec ca e de d c e ac a
(Za a e , 2003: 407). E e e 9 La e e c a de a d c de b
ae a a ca e e ac a a ac a ee e e a e a c e e a ac dad de a
e e a a ac a e de ec de ac dade d e a a a a e ac a
e e a de ec . C c e ade e a c a c a d a e ac e ac a e
c e de ec de a c dade d e aa b e de c c a dad b e
ac a e a e de ec c e a a a
e cac a a a a c a . S de de e ae ec a e c e c a a c e c a ee ac a e e d b dade de .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
27/350
E E D : J H
26
a e a a c e e e e e e aa d ca a e ac e de de
ca a a. E De ec c c ,b ca e e a e c de a e c a
ca ec ca de de , a ec ac e ca ab e , e eca e c a adec ada a aca ac e ca ce a e de a ba ac .La e e c a de a e e a ac eec c a c e a ae a a e ( ae e a a ac a e , a OMC, e FMI, eBa c M d a e G8) e e e a d e a ad c a de e e
e a ca e a c d ce a a e de De ec I e ac a (Fa a,
2001:145), a c ca ada ee a e c e c e ac a ed
de a e ac a a d c dec ce c a , d ada dec e a e cac a d ca a c ad a,adec ada a e a a b a e de e cde c c (Ca , 2001: 229 241).Ade , c e de c c , a e ade c a c e a a e e dec ca , e e c e a e d a
de e ec c a a c ca de a de b e e de ab ad e e e e a . T d e e e a a e e e
c ac a a b a e a dad e c a dea e e a dad ab acc de a e . La
a e a de a a d ca ada dec e c c a a c e ec
e ac a a a a a . Eb a ac de a a e ec e e a e b e a b ac , e e e
ca d a , d ca c e ce a e a a a de De ec .
La a e ac a e de c e c ee e a ada e a OMC,
a ad e a e b a e a e , e FMI eBa c M d a c e De ecC e c a G ba , e ca e e ea de a e ac a e , b e dde E ad e c10 . E a a ,
10 J Ca a (2007:18) ec e a c a cacde S a e e d e a ede be a e a e
a c a de e de ae e a a ac a e a c ca
ada a a a d de ecac e de e d a d c ,
ce ca a d c de aa de c ac e c e c a e e a
a c a. L E ad e c a e ad dea e c a de de a ebae ac e e de a eb a de a ce a ac
a a, a e a eda de a ada a a de De ec G ba de
C e c . E a d c e e e ae a deb dad a a e a a e e a a
a e a de De ec I e ac a deC e c a a dad de De ec
I e ac a de De ec H a eDe ec I e ac a de T aba . Ca e aa ac ad e
, e e c d ede e a c c de a a de
c a a a ac a e , b e d, de c e ad a c e . Se
e ed a e a c a de d e :c e c a e e e a a e , c e G7(c e e c a de de a e
d a ad ), da e a a a ae a e ac de c e c d a ;
c e c e Ba c M d a eF d M e a I e ac a ( e cede de ac e d de B e W d ), aOCDE a OMC, e a c a ada dec eac de de ec , c a ee ab ece a a e e ac a e ade ec c a ac a e(Ca e a, 1999: 108).
e e e de a a ac e e ac a e (b e a c a a a de a e c a e
a e ac a e , FMI, Ba c M d a ...), aede be a e a e e e e a de
c e e ac a e a e (a , ac e d
de G8) ede be a e a e e eab ca e e a e e ede de e b ca ea de ac e d e ec , c e ...e c.
( ) E D C ,
.
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
28/350
E E D : J H
27
La e e a a ac a e e c e ee de a e e ec c ec d c a d ec a d ec a e e a
d cc a a e a a e e ac a , ed a e ac e d a e e
a e a e ca a d a ecae ec c de e c de c c , a
a e de c e da e de de e d c a e . P a a e,
c e de e ac , ba ad e ede e e a de c ac a, e a a a ae a e dad d ca. N e e
ac a d De ec U e a De ec G ba ad e b c(Fa a , 2005: 147).
La ba ac a c dad ea d c (A a , 1998: 63 66)
d de E ad e c c be aDe ec C a G ba , e ea a ecec de de c c d e a e e a d ca e ac a . De ec ce ca ,
a c c ba e , a aada e a b ca . La d da de
d c e a a a e d
ac a ada de a e dad a ade De ec I e ac a de De ecH a de De ec I e ac a deT aba , a e de e a ac ,
e a ec e d a c e ad e a eca ac e ca de De ec I e ac a . N
a ca ace de c a e a ede c ec c de a e e aa ac a e . P a a e, c d
de c d c a de a a ac a e e
de a a ca de a edad a e a dad ada e c deDe ec , e d a e ac e ada ,e e e ca , de a b ac e e e da a
de ec c a e de a e e aa ac a e .
La a ac a ac de a e ac d ca ad e e, de ac e d c S aSa (1998:82 .) e e e ec c e
e a c de a ba ac e be a . Ee cad c , e ab ec d e C e
de Wa , c a de dede a e ca a e e c a e ca b d c de c a e dad a a
e e de ac ac ca aa. La e a a ec a d c ec ca
ca de a c e aa e e . E a de cc a ec a a E ad Pe c , e e e a e a ad
E ad e a e a e a c e a e a e
a e e ad , c a e e a aac a e . La ca de a e e c a
ca e e E ad de e e ed a ea e a e e ac .
De de e a e ec a a ec a ee e E ad ba c a e e a d a dad
a de be a a a dec eea e e a a . J a a e e e
a e e , e ac ada c a b cac de E ad e a e c a de de , e a
c e e e c a a a c e e c ae de e a e e de ec a
ac a e . E e e e d , Fa a (2001:22)c de a c e e c a b ca a d e
de e cad c d , aca ac dad de e de ca a ead ac a e , e c de a
ec a a, a e ec c dad de ba e d a e , e ad de de dadde ae c a b ca , e e dee c a dad, ca e a a , ca e ,ca b a a a e c a e ... . C a a e ada e e c e e e a c e e c ade a a dad de E ad , ce ca a
e a de a e e a a ac a e de a c e e a e a . Lab e c e e c a a e b dad ab a e
c e e , a e , e c e e ea a ca c ab a e de E ad
e c . E E ad ede e e ea ec a d e a ca b caee b ad a de a a.
E E ad S c a e e a ad e
e M e e (2011: 125) de a E ade cad E ad de c e e c a ec
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
29/350
E E D : J H
28
ca, d de a c e dad e a eceb e e e e .
S (2006:103 107) a a a cac c e a e ec . Pa e de c
d cad e de de e e de a ede e de c de a OMC de ae e a a ac a e e de a
e ac e ab a e . La a c a ea,11 e a d cada de c e a, e
e ab ec c de ede e d e e de a a ac a e a e
a a c ba c e c a e . Ge e a c ec e ec c c a e,
e c e , ed ed ad a
de ca ac e de a ac a e eC a, Ta a d a B a , de d de c e
a a e a e d c c e ad .L e ec e a ade e e
e a a e a a e e a ad c dad, ed c c e c a e , a
a , d be e c . P e e , aa c a b e a ed de ada a
ac de e a e ec a de c e ad de Ta a d a B a . A e ,
a a e a ca e d Ac e d C e c a e de L e eac de a e a de b e c e c de a
OMC, eda d e ada da eccac a . E e ad e a aca a de c e , a a abad a c eada , de ec ada c d e de
N e, eb a d da d a ca . Sc de a e e e e de c e a
a cac e e a de a d e a
c a de aba ... I e d c d c e ab ec d e e e d de e a, e a e a a ac ad e
de a de d a a da deb e e cad c e ec a
de c a a aba ad e
11 La a c a e a ca 25 a e ec ad ad , a b c e a e ac , e ec a ac , d c de ab d , e de
e e edade c a e a a , e c.
a a e c a a e ead a a a ad , de N e de S12 (S , 2006:107).
P a a e, e a c de a ea OMC ace de a a ece c a e e a
a e e ed e . N e e ced e e e a ed
a e cac a de a e e a ac de a b ec c ac de ca a e de a
e ca c a a e ca a d a e c de b e de e de da, a a de e e
e . E de a e a e de ae a c e c a e e a ea c
e , e ace c a e e aac de e ec ea e . E e a e a
d ca, a c e e c a e a c e d
e a e a b e e e eda a a ca a e a e a (S , 2011:65).
La d da de c e e c a e e eb e a a ad d de ea a e a a e de e ac de c c , ed a e c
ca c a a e e c de ac e de E ad de De ec . Ade
, a c cc de a ec aba ada e e d e a
a a ad a e ad e e ba ae a c ac de ede a e ea e de e e a a ac a e , e
e d c ade a c a e de E ad , da e a e e de
e c . Pa ece e e E ad debe
12 L e a e ac ad c a ada ac de
d ca a e de a de a ba ace a e c a , e e ac de e e c ,
e a ac de de ec ab a e c a e ,e a a de acc d ca ba a ad Va e c a (2012).
,
E D .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
30/350
E E D : J H
29
a e a c d a , adec a e e e eaa a e e e a (Fa a, 2001: 32).
4.
ELa c ec ca a c e a e a
c e e ada a c d ca e ea c de a UE; a e a c e d e
ca de e e e ac d deeb a e E ad S c a de De ec e
e a e, e a a a ec a d ca e ac a de de ec a de c e de ac .
La e a e a a e e de e eE ad e De ec eca de ac a e d a e a a d c a a a
c edad. Ya E e ad abe de c dad e ad a de ce ec c
e e a e e a a c a d cc e e c a ,ec c a e a a a a de
e e e e e c a e (H b ba ,2011: 60). La c e ca dca d e de d ca a a
a e e a a e ca e ae ec ca ; e a a e a ca cac de
e a e c de ca a .
De a , e a e a a a de c a d ac a a c e ade E ad de De ec . e e e e
e a b ea de a a e ee a e e a e ac a c a
a c a ed ad a e a e ec a c c d e a c edad c , e
a c a e a e e a de a e ac eec ca (M e e , 2011: 122). La
a d ca ba c a e e a ed cc de ca a de ac ac a
e d cc de a e a de aba ae a de de ec c a e ca
b ca . E dec , e E ad de De ec debee a e ac de a a c a
e e e e a e b e e a c ade c de d ac , ad , de
e ac , a a de ca c a e eDe ec S c a , . A a c
a e c be a e e e a ec cca a a.
A e e Za e Fe de L a (2009)c de a e, ba c d c eca a a , a de e a de De ec
ede ca e ea dad, a de e a de aba ba e. C e a e e, e e ca e a
ed da a da de c a a e a ad c a a ac a e De ec e ,
c e a e e, ba a e ca e b e ae a e de e e de a
e a de De ec a a ec a e e ec e a de a ad e . S e ba ,e a de c a a, e de de e de
a, e ad de c e e , e eb e a ad ca a e e De ec
(c ca c e e c ab e e ade a c e b e a de a ede a I ac ) , ec a e e, e ac d c e ca a a de d cc .
De de e a e ec a, A ba R c (2011) ade ad a ad a c a a E adde De ec , a a e a ac de de e , a a
a a a ce a e , e c ae a c a e d a e a e d e
ace a . a a de E ad de De ec ,e de a a ecede e ,
a a a a e a c d c ec a e ece a a a a e e e c c d
a de c ac a a a a e ac de ade a a. E ca a e ab e, e
( ) , ,
,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
31/350
E E D : J H
30
e a e e e c , debe da a a e a e e e, , da e a b e a
dea eda c a ea e e, eec e ada a ada ab ada
de de e e e , ade e e adac a d a c e a (A ba R c , 2011: 3). E
a a d ecc , A e P a e (2011a:16) a a e e e b e de a e e
a e d e a ad , e aa e ad e e a c de ad a
a b e a e a. Pe e a a b a edadd a ada de e a dad e e ae c ad a A a d e a ade e a ca a a e b e de de ec a
a .
E I e de F b e R e G ba e ,e e ad a e e F Ec c de Da ,
a de ec ad c c e a e ba ea ad e c c b e : ec c ,
e c , ed a b e a e , c a e ec c ; de aca e aca e a
be a a ba . E e b a a aa a c de a e a c a e de E adc ca e e e ; a e e e c
e c a de a a e c a de a e .Pa (2012) e e de e a ece a dec e a a , ba ada e
e be a , e d da a e e ede e a acc e e ca de ca a
a c a ad , e e ec e e ea a d e e a e ada de dec ec e ca c (c a ed
Ra Fe de D ) , b e d , ea c de e dad de c E ad
e a a a a ab a ad c c a aece dade de e d cc de ca a ce de a a c a
La c ca ac a a ca e ae de a e e e ac de de ae ac e de de de a e de De ec
de c e de ac , ca c a de d ac e de
e ac . A , a c de e dadde c ca de a c e e ea e
a c dad e e e e e e a
dec d d c a d c ad de ac ac e a ac a e , d de a
be a a a a edad a c ada.Ade , a a c de c ca de
a a e ac a e , de ac ac e ca a de a de c ac a
e e e a a de ced ee ec a e a a e a , e a ace e a a a c e d d a
e e de c ca ; a a e, aa cac de ac e d de a OMC, a
a bac de a e e c a e ca de c d c a dad de a
c e a c e a a a cac de a ad c de a UE de c
de e a e , a ce ce ad a ac a a e a a ac a e de a
e c e e c a . S e ba , e cde c c de dec e a ce de a e
e a ec a a a a c a e , e da e e a c de c e ba e
de a ced e d c deDe ec C a G ba .
4.1. C E Ac a ca E ea c a e
c e a e e cad c a b ec c ac de ca a e , e c e cac a ; b da a da e d e e a
b e c e e c a e a e e e a aa a ac e ca ac de e c b c . C e T a ad de Maa
c a e de d c b c c e c de a ac e c e ec d c ec c ad e e
ce de a de a a; cc ad a a c a ec c cae ea , a c e ab ec e Pac deE ab dad C ec e e e a 1997.Ade , e T a ad de L b a b d dca e e a b e c e e c a a b ec c ac de ca a e e c , a ed cc de a c a , a de e ac e e e a a ca b ca .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
32/350
E E D : J H
31
La U E ea c e a dad a baa d ec ce de E ad , e e e
de e cad a a de a d cada de 90 ad e de e be a e e e a
e . La ec e e c ec ca ac ad e a d d a e de c a
e e e a a de a c cce ea. La be ad de e deca a e e ca c a , e e cad a
eda ca, c ec ce a a c ad a c a dad a
a d ca c a a (A ba ac ,2011:); ad , c a e a
d c a e e e e ead . L de ec c a e , a E a de a
a dad de a da dad a edadec e ada e e b de dec a a ,
e e a ca c e e a de a ae e a a ca a .
La c ec ca, e ca, ea e a c da c de a c a d
a e a ac a e ab e, ede d c a c e de ad dec a eca e, c a d a
ec a e e e a e aba ,e a e e ea dad e ba aa c e a e eb a a ba c a e e e ab a ad d .
C a d e c , ba c de a dec cede c d e e da a e e a
c d e e de e de de e aa c ac d e e d c e d
c a d , e c a a ca dade a ac dad ec ca e a e de
a , c a e a e ca cad c aG a Rece (Na a , T e , Ga ,2011: 17 18).
E ea dad, c a a H (2011: 5) e ca a e a e d c d d a e d dece e a eced d a a cac a d a a a de de da . Pa ae a e d e de e a, E ad
a a d e e c a de e a de da ede ada a a ad a e b ca . S
ec e de a a e ade a e e e aa ac a a c dada ba a de
ec e e e a , de a e de e de c e ac de
a a .
Ra e (2011) c de a e e E a ea dad e de E ad a c e .L ba c de e , c a a de
e , d de e e de ec a ( ) e ec e e e cad ; a e e a a c e a
e e a a ca a e a de 3.450b e de e , e e a a ec a
d c a e ace e 45 b e . Laec a ac a e ede e ea a e de e cad , e e d e c e a
e ba c e e ee ec a c a de da be a a . B c e
e a e e c e a c a ed da dea e dad a e dec e ad
b e e e a a ca a a ba c . Nada e e c e e
de a e e E ad de De ec .
E G ec a, a ed da e a e eca e a a (FMI, Ba c Ce a
C E ea), e c e d a ae e e ba c de eba de a
ca e be a e e e a . See e c e e ea ec ca
e ada a a e e . N b a e ec e a e de ca a e
ba ca, c cc , a e a , d a e e a a a ab e a e e a ed da
e c ada . La a a a c a a a ac a e e ec ; e b e e c e ca b c a e e a a a a
a c d c e ab a e e a e e a.C a a T a V e (2011) e ac e d , e e e a e a de da
e e a a b ac e a ed dade a e dad ecede e , ede ec e ad c da e dede ec e ac a . C b a a ad c a de a de da d a, a de da deE ad debe e c a da d e
e e de e a ad a a aece dade e e e e de E ad . Y,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
33/350
E E D : J H
32
e , c d de a a c d c ad a ed da de a e dad e
a e de ec e ac a d e de e E ad a a de a c .
Pa ece e a a ab a de T a Je e ,e ce e de e de E ad U d , e c b
e 1802, ec e a e a ac a dad; ee a e dade ba ca a
e a a a e a be ade e e c e a e e . S e eb e ad
de e e e d a e ba cad c e eda, , da
a e e a ba c e ece e a e , a a c dada de
d e e e e ece. P e , cac a de, c a ece , a a e
d a e e e e de e e , ca a ec , b e a e a e ad e
c a .
Pa ab a c a ad cc ca ac aca e a c a e d a e c a
a c e a c e a ec e a ac ca de a c e de c ca .
La c ec ca a e b e a e ac a c a dad c e de ec c
d a a de c c aa ec a d c c a e ee e a a a de a c a e d a e . Eac ca a aba e a a c de
de ec c a e , ec c c a e a eb a de a ca
b ca , e e a a e a e ae e ac e e e e a a e e c d
c e de da e a a e e (R e ,2011).
De de a e ec a a a, e ca aa c e d de d E ad e
c e ba e , e a d da a a a a be ad ab a de ca a e
c e e c d c e a e a e ab dad a c e a; e d ca a
e a a a a e ac a , a a de ec de ca a e c a de
De ec I e ac a de De ecH a de c c c a e .
A , d e e e e ad a e 30de e e de 2012 ac e d e e
a c e a ca c a a e ee e e d c b c , ba a e
de T b a de J c a E e ; e ba , e e ad ad a a eac a aec a e e a e e e eda e a
e a dec a ac de e c e , a e e c a a c a e ab ece e
e e a a ac e ac a e e a ca de Ba c Ce aE e . P a a e, a ad d cad e 29de eb e de 2012 de 529.000 ede e e e c c e ba c , a de e a 1% a e a de a . U a
e , e da ec e a a a ede e e d e e a de ad a a ea ba a ce de a e dade e ce a ; ede a e e ca dade de d e a a
e ca a a a e a ec ad a c de ade da, a c a d a ba c e a ba c a a e eda c a e a ade da a e c a . De de
a e ec a a a, a e ac e dede a e e de c de
a dad a a a a a e de c e de e c a de a a d ca .
L c e e a e e a ad d c e c a de a UE, ba c a ,
a de de e e a a de a UEc a a e e e be a , e e e ee e de e e a 90 E a e ade e e ada e e be a . e e e ec e a a d e c a a ac a
e e ac a c a c e a a e dee ac e ab a e (Ba , 2011: 112)
e e c de a e e de e e ,
, E , 1802;
.
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
34/350
E E D : J H
33
c d a e dade e ca c e ac e de e a, de a ee e a a e a c e a e e e d a
b e e e cad c c a edac (Na a , T e , Ga , 2011:171189).
E Maa c e e a ecade c e ca c a , e c
e e de a de da ada de a e ; e c e , e e e a c
de e e a e e e ab e e aca a e c ac c ec a a d cae e , e a a e a de e e e e
e e e e ca da e a a bad e e c a a. E c a e ca , e e c e ac e d a ab da a a e ac a
c ada c a e a de I a a a ace ea. M c a de a ed da d cec ca de ac e d c e e e a e c e d
a e .
La Ca a de De ec F da e a e ,ad ada ada e de ede a C E ea, de Pa a eE e de C e , e e 2000, e
c a a T a ad de a U . See e a 50 de ec e ac ad c ad dad, be ad, a dad da dad. S
c ac de c a a a deDe ec I e ac a de De ecH a , e ca c e c a e edad ad e e a de ec de ca a .S dad a a a a e a e a de ae cac a d ca.
S e ba , e c a b e eec a c e e e d d b : a
b b a e ec a a e e d e; a a ca e c a e a ad ; a
a a e c a de a c ca a c e a c ca e e a ; e e ec a c a
de da be a a; e b a e de d ec a e d a c ca e ada; ec a e e de ca a e ; e
e d e a e a ad de ad de
c e c ed c ; e c a , e cede a e a a a ba ca
c e c a de a a c e a; e a ebaa a a e de ca a e ; e
be a e e ad a e b c e de a d ec de a e dade a
c e a Ade , a ca ca c a a, de ec c a e ec c , ac ca e a e de a e e a e ea
de e a de e c a e e e e de e de a
a e a a a, de a c e ac dee a e a ac a a c de c a de c a e .
La e a e a dad e ac a c
a a e ada e e e , e a e e e c a e da d a a a c
c ba e a a a e de de ac a e d a e e ac a a e a a d
ced e e e a de ecc a e e a c c c a e . E
G ec a, a a (C , FMI Ba cCe a ) e ab ece eca de e
e d e de b ee , e ca ed da e c a e
e ce ce a a be a a ac a . S(2012) e e de e a UE e e ce d , a a a a ad , e a c
eacc a a a de c ca de de aca de a . N e c e e ab a de
d c de c c . E a e e ad a a e e de e c d c e
a de c ca e e e a be a a e c de c c . Y de a c
e ac a a e deba e a c ac
b e a c e ca , a e e a d c ada e cad a a de eca e e de a UE .
4.2. C , E E
D . E E
L ec e e e a e eE ad de De ec , e e de a e ,
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
35/350
E E D : J H
34
eda e e e ad a a de ca a , ae de ec e e a de a e a
c e c a ba ada, e e e a de ec e de e a b ac e
eda d a d ada e e a c dea e ab dad ec ca. Vea a
e e .
E a U E ea e ca da ab e e e c e c b e abe ad de ca a e e ca c a , e
e a e e e e e b deDe ec de T aba C a .Ade , de de a c a c e a ec de a ad ac a a deca a e e a e ac e
e eda e a a a a ac a e : E de 2010 e a b e
Pac de e a e c a a ae a a a dece de e cad
de aba ; e a de 2011 e Pac dee ; e d c e b e de 2011 e Pacde E ab dad C ec e Re ad c c e a e a d ec a c a
c e a a a ca ac dada c ad a de a a c a e ea
e de 2012 e e eMeca E e de E ab dad Ecca. La E a S c a e
de c a a e ec a a E a deca a . La a e a e a. E
a ab a de Habe a (2012: 105) ec e de a c a e ee de c a e de ec e a c cce ea: cada a eacc a c
ed da c ec ca a .Deb d a e a c e e c a e aU , d c e ca a ab a , e
e a e de a a e a e B e a e T b a de J c a E e e
e a be ade ec ca ,e a e c e e e
de ad de a a e a ada a a e e b , e e a
ac c de a ad cec ca .
La ecc de de ec c a e ec c e e a c de a U
E ea e e e a eca e a a a a a a
d c a ca a a de a c a ed a e . E T a ad b e aE ab dad, a C d ac aG be a a e ab ece e c a e a
e a a a cad e a ad d e aa a a e e c a e
ac a e e T b a de J c aE e ; e d a c a a a
ac c a a e a e e a0,1% de PIB. E e e b e de 2011 aC E ea a b e
e ac e e e a c de Pac deE ab dad C ec e , d da a
e d ece a a c e a a e ec a b e
ec e dac e de P ced e deD c E ce ; a c a a c eada
a a e a c e daded c e d c e a a a e e
Se e e E e , e Pac E P eP ced e de De e bMac ec c e e a c a a
a e e c a b e
a cad e a e a e c a e(Ra e , 2012: 5 16).
E ac e d a ca ad a e de c aa de a de a UE e Pa a e
E e e 14 de a de 2013 a de e a a C E ea a a
a e e ac a e de E ad e b e c e e
c a ca b de ec a de ac e
a e e ec a b e dea e ca de cada a ; b a a d E ad e b a e e a a
B e a , c a de e 15 dec b e de cada a , ec de a
e e a a a e e e c c e e.N a a e a a da e e
e e c a e e a a ca a ,e d , ad , a e a e e
a ca e ec a de ec
a , c a e c a e de ac dada a de a U E ea.
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
36/350
E E D : J H
35
La d ec a 2009/14 de 11 de a ee a d de a a a de
de a a 100.000 e , e deac d cada e 16 de a de 2013
de Ec a de ae a a e a c cac
e a de a e ba cade C e, e ca a a ce de a e e e13. La C c a ed da, a e e de e ad ec a ca e e e a e eca de eb a, e e ac
, a e de 16a c de a a e c a d c ac e (V da F c , 2013)14. Se e ae a a e e a a , a e a a
a a a e a ac de de e , b e d , e e b ece a a b ac
a a e e e ab a de a a deca a .
E e a c de a e ac e ab a e , edeba e b e a d ec a B e e a
be ad de e ac e , e L b Ve deb e a de ac de De ec de
T aba , a e e dad, a d ec a dee de aba a ce a
e e c a de T b a de J c a Ee e a a de a e be a
(Ba , 2011: 112 113). Ade , e
13 La ed da de c a e a e e e ; b a e, e ec e de e ab ad e a e e de a a dad de ced e
de a a a a a a .14
H (2013) e e de e E a c a e e aa a da de 10.000 e de e , c d c adaa a eca dac de 5.800 e c ca a de ba ca c a e a e e e a :2.000 e c ca a de de e de100.000 e 3.800 e a e e a e ac a. S e ec ab a d ca a c , c ae e e a de de ad , e e ea c de a ed da ba a a ca cba ca e e R a a U E ea. La
e a c d e e e a ec a dea , e e a a e ec a c ec e c a
d c e de e e : cabe de ca a a e e c
b e a ac e a, e c e a a, e aa de a a a e ac a c a de deba ca e a de de b de b e .
e d ca c e e a , e e a d ec a B e e a a de
a be ad de e ac de e c , eT b a e e e a e e
e e c a La a , V a a de abe ad de e cad , a e a a
acc de d ca a a ae a e de a c d c e de aba . E
ec de e a e M II de aC e ace ec de a e e c a
e c ada e ab ece a b d acde de ec c a e a e c acc ec a e de ec de e a a a
be ad ec ca de e e a.P ec e c a a e ec a e De ec I e ac a de De ec H a , a C e c E
ea de De ec H a , a Ca aS c a E ea d e c e de aO a ac I e ac a de T aba .
E e a La a , e c c de de e e e e a e e a
e a e e d de a a ac dadc aba ad e e e ace a ac d c e de aba de a ece ,S ec a. Pe e a e e c ac e c e
d ca ca , a e e ec a ed da de c c c ec
ba a a de b e e da a e e a e a de a a ac dad. La e e c a de T b a deJ c a e e d e a ed da dec c c ec ede e
b e c c ac de aba ad e e cada e e e e a de a
, , ,
,
E .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
37/350
E E D : J H
36
ecc de aba ad e . E dec ,a e a debe c c a e c a
be ade ec ca c a a a ae e e a b e e e a . E
e e ca a e e a La a , c e ade T b a E e , e e e a a
a ca d c ad cc e e de de a e ac e de e a
ede ace a e. A d e e a b ee ac de e c e a e ac
de aba ad e de a ad , e e dede c a e de a e ac ac a de
ece c (e de a e ec ), a ca a e ac de a de e ,Le a, a ab e a e e e .
T aba ad e cede e de R a a B a a aba a e A e a a ede c c e a a, de d e aa d a; e dad c a e
d c a . La e e a de ecc c c de a e c ca ea a a a d ec a e ea e
e e a ac a e de E e aba a eA e a a c aba ad e de a ad
c ca c e a . T d c a e, e e , Re e C b a,e e e a c ac ac a de a
de ece c e e e e e a b ac e ab a e c a ab e a e e e , e e a
c a e e de ec a a a aa de a de e de a e e a
a , e e e ca E a a. La a e ae e de ec b ac e de ca a
e e ac e e (He de Z b a e a,2009: 301).
C a a S (2011: 66 67) e ee e de e ca b ec c ,
e e ca a be adea c ada a b e c e c ( be ad dee ab ec e , de e ac de ec de c c ac de ca a e
e ca c a ) a a e e
e e a e e a e a a aa e e de a e d de e a
e a a e e ea ec a . E E a, e T b a de J c ade a C dade E ea a acad a e e c ada. E a ab a deS (2011: 67) [ e c aa e] e cad de d c e a
ab e a a e ecc de dd de a e ba a e e e e e
a ab e.
La e e a a ac a e e eae a de de a a ec a d
ca e c ca c de ec a ;d c e c a E a G ba :c e e e d ac e d de
c e c e e e , e e ea a de a a e a. P ca ea e e ce de a dea a a de ec de a e e a
a ac a e e ea e e aDe ec I e ac a de De ecH a (He de Z b a e a, 2009 Te e ba 2010).
La UE e e ad 1.300 a ad
b a e a e de e e , e a e e a 46% de a de ac e d e ed . Pa e de a dea e be a de
e a e e e d ec a e ac d c a a e de a . L de ecde a c ac e a a ece d ca
e e e d : a e e c a deb a e a b a e a a e c a de
e c e a . P ad , b ac e e e e a
de a e ac a e e d a aca e be a a De ec I e ac a de De ec H a a
e a e e . E c de aea dade d ca e c ada , e a
Re ab dad S c a C a a c d de c d c a a , a e
a e e b dad d ca. E De ecb a d , e L.
Te a cada O e De Sc e ,Re a E ec a b ad a ONU
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
38/350
E E D : J H
37
b e e de ec a a a e ac , ee e de e ac e d b a e a e dec e c e e c e a
a e a e ca a a ae e a e a ec a de a e .
C de a e b e de e ad be a debe e ec a e de ac e d a e
a a a a eba de de eca , e e , a e a ac deac e de ec a a
a de a c a d c b ee d a c e a de b ac e
a e a c dada a.
E ac e d e ac a e dea c ac , de c e ac a de a de c e ac ec ca c e c a de
a U E ea, e e e e e e a de ec be ade da e a e a
e ce a e . Se a a de a a caca a e ac e e e e de a UE, de
a ca de c d c a dad (M ,2011: 222). S a de adac a de c ca de c d c a
dad (a . 208 TFUE; 6 21 TUE;Re a e de C e , de 27 de de 20005 Re a e de Pa a eE e de C e , de 15 ded c e b e de 2004). U a e , aa e a d ca a e e
a a; c a dec a a ab d ada a c c e d
a e a e de a a de c e c ee e a ac a , ac
a ec da . Ade , e e e a e ce
a e , e e e e a a e e aa ac a e e ea , e e e a
de ec a .
E De ec de a c e e c a e e ee e e ad a a de ca a
e a c a a ec ca de ada E ad a a a a a a ba ca
ada; e de a a a e ce c aa d e e a. Ma a e (2011:
86) e e de e E a ac de ca c e a de c ec ca,
c e e debe adaa e a a ece dade a a e e
de ec eda c a c e d c a a E c a
ee aa e , a adec ac de a ca a a e ce c a dad de a ac .
Te a cada e e a c 107. 3. B de
T a ad , e e e e a Ceda a ba a da e a a e deada a e e ed a a a ee bac de a ec a de
E ad e b . La d ec a e e aad a de a D ecc Ge e a de aC e e c a de a C E ea,Ca (2009), e e de e e cde a c cac e a bada aC a d da e a e a a
c a a c c a de ac aca a e ca e . Se a e a ba ea a ee c a ba c a a da
a a da c e e e a a c . See a a a de a c c e ca a a
ba c , ade , c d b c .La a e a a e e e ac a
a a a de ca a e de e , a c e e e de e de b e e a
Fe e G e a a: da ae a de a ad e be a
a da b ca e c e dede a eb a de Le a B e , c
e ac e de e ca e ac a e de ba c . T da a d c ade e
e e d de ee e c e a c a d de G d
B a Me e , a a d Sa ,ec a d e ee c a a
a e de e a e d c a ec . E e aba e , a
c a e aba b d e aa a e ea .
E D
E
.
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
39/350
E E D : J H
38
Re e e ac e ada c a db e c e de E M a ed ca c a de e ac de
a e e a a ac a e e a e a e b e a e e a a
Re , a ca de a a cc a e e e ac a e P e
ee a a a a cac de de ecda e a e e ad e a ad
c c e e ea e a a a de ec c a e e a a e de c e e e c a e de a d dad de
a e a ? N e b e a dec ca d ca, de e e a a e e ,
e b e a de e ac e de de .
E c de a ec a de e cad de a b e e e a, e e a e aa c de e a e de e
e a e ca a e e c de E ad ea c e e ec ca ; c
e e c a e de ca a e ee e e a de a a a e a aa de ca a . Re c (2012) e e de
e C a a be e a
ec a, c e ace d e a e a c e , e e a . C a ba a a ,
a e e . Wa S ee e ac e d e e ce de a b ee e a e . L ba ea e a e d e de a e a . S
e c a a , ec be a de d d . La d a
de e d e ada a a
ca a a e a de d e a dee e eda ace d e eec de b e e e a e abe cae . Y cede e ,
ba e e e e a deabe e e e ca ad
c b e e e a dea a eb a . Re e e ac e
c a a c e c de a e dade d a c de a b ac .
Ade , ba c e ca ad cd e b c , c e a e c d a a
ec a d c a e ec a c ade da b ca.
La e ce a e a a c e a e a aa bada e e C e de M de
e de eb e de 2012, e e a ba c ca a a ea e de de 50.000
e de e . E a e ae c ada e a a 6.000 ea a e a e d de e ca e (FROB).
E b e e e de e a e dadede e be e c a a a e a ae a ea e , e e e
a e de Te P b c . C a e ea a 17.616 e e ad e
E ad , de e 10.065 e ec ced e e a de a , e
e a ca b de acc e de d ca e a ac ec ca, a c
a a Med a dea (2012), a ba cae ea d e b c e e e a
e a ad e ad a de e ed c d e c a de
de da e e E ad e e e ea a, e a ed da, a c a e a
e ac e de e ca e. E d e e c a dee e e e a c a , e e d ec e a e a de da b ca e c ca c
e c a e e e 4% e 6,5%, ee e de ca . Pa a a ba ca a
e ac e ed da...
La ca a ac de Ba a a e de 27.000 e , e ca
de d b e de a e e ed cac
a dad. E e ca e de ec a c ee a e a c a b e a e ee a: ba c ece a e a
de de b c e e ca a, eca e de da e e a e a e a
e ec a a a a e c de e ca e de e ca e b a d a ec a c ea d de d e E ad . Ade ,
c a e e a a de a de dab ca ba c . N e
e e e ab dade a c a eca a e de a c , c e e
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
40/350
E E D : J H
39
e e de e a ea ba a ce de ae dade a c e a . P a a e, e e a b ac d ca ea ec e a ba c e e ac a ac ce de c d a ec d c ;
e e a c ec de ec deca a e d a b ac e(T e Ga , 2012).
La a e a a a a e ac e dede e a e a da e e e a
e a ab a e a a a bada eRea Dec e Le 3/2012 e e a a
ecc de ca a ec da e ec a e de Ob e a de
Re ab dad S c a (2012). La e ae c ada e de a a da
de e ac de a e ac e ab a e ec a de a acc d ca , ee e de de c de
C e de Wa , a adC e de B e a Pa Be . Ca a Ba (2012), a a de acada de a e a ee c b e de a dec a e a
de e e a c e e c a dede e ac de e a b e e abae c de a e c ac c ec a,a d c a e de aba ad e e
a de d ba a e ede a c a c a acada e ed c d e d de
eba a , a c a ac de ac e d c ec a a dec
e e a a , a a ed cc de
c e d ab a de de ec a abaa c e de e de de ec c e c c a .
S de a e d c ab a eac e a a d ca e c c
ca a aba a a ac a cc a e de de e e a a , a
e a ec e d cac e a c ae de a a ab a , e e e de a
e a de ca a . La e de c ade c a e a e e a ada a a
de a U E ea e ae ab dad a a e e e a a
e dad d ca a a de a c a ee e a a . C a a Bec (2012),
e a de e dad aca a ec ca e e a a ad
e e de be ba e a ac a e d ca cada e c e a
de b a, e b ee a c a aca c d ce e a a c c de
ac a a a ac de ede c a e e .
F e e a d cac e a a cede a e , e I e de Ob e a deRe ab dad S c a de 2012 ec e
e 30 de a 35 c a a de IBEX 35ee e e a a c a a e
a a ca e c a a SICAV,e dade a a ca e e a e e
E a a , e 85% de a e e a a a
ada dec a a ee c a deb da e a a e b de ae ec de ad ac , ebe e c a a 251 e b de a ad ecc e c b a a e b c
ed a de 754.000 e . Ade ,a e e a a a ac
b e e b e c e de d e e e e a , a
ac b e ac ed a
b e a e b e de ec a e ca e c e a . C e
C ,
2011 5.303
, 13%,
?
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
41/350
E E D : J H
40
b e e a e a e dad a c e ae a a, e de e e a
e e b e de 2011 be e c de5.303 e de e , e de ce de 13%, eda de ed
a e a e e a aba ad e aba ad a a e a d a d c
e e e de e e a ?
La e e c a de Ba c Ce a E ea a e P e e Ge e a e de
E ad E a e e ad e 30 dea de 2012 e a e ce ac e de e c a a a a ca dea e a ed a a ec e e ,
c da a e ac de De ece a . Ta ad a (2012) a a e
a a dec e a e e ad de e ce cc ec c e e a
e e c ba a c e e Ba cCe a de e de c a de da e e
e cad ec da de e de ec ade e e e a ba ca . E
c a e Ma D a , e eede dec d e e ad de e ce c , e
ea e e e a de debe a .
E e 2010 b e e ea ba a e a c , eF d E e de E ab dad F a c e a,
a a e e ca e de b e , c ee . E T a ad de L b a be
e e a e e e e a c 125 e aUE c a e a de a e e da
de c a c e de E ad . La c cc e d cae e a e ece a a e a e e
e a c e e, e , ae ce c e de a c 122 2 ea a a c e e c ad .P e e a a d d a e a dad. Lac e e c a a de De ec ede e
e e e ada e ba e a a e c a ece dad, e e e e a a ada
a c de be a a a dee a de a a a c a e . E
c a e ca , a c a bada ec ea a a e de a e a de a ade e , ec e e e a a e da
e d cac a e e a e aa e a de (L d , 2011: 1 5).P e de ec a a e da e
de ec , e e e de ca , dee a e ec a a, e a e a de a e ?La c da a c de a de e eece dad e d e a eda
d a e e, a de a e a dea a c a a ? La c a e
d a e b e c cee e e a e a e
e a a a a de
e e e .
E T a ad de E ab dad, C d ac
G be a a de a U Ec ca M e a a e Meca E e deE ab dad a cad e eb e
a e ec a e e ca e dade e de E ad ; Je a (2012)
e e de e e d e a ca ae a a dec a e e de a e a e de
a c e de c ca ede a e a e de de
c a e e e . Ac a c a
c ca e , a e ad , e e aa a c de de a de a ac a a e d c b c a de da
b ca a de a e e a acde ed da de a e e c a de a
a a c a e , ad , ee ab ece a e e c c ca de a
a c a c a a a a e de a a e ac a e e e . E
deba e a a e a a de be ac
eda b d ad a e a da a ca e ab ec da e e d e de
.
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
42/350
E E D : J H
41
a ca e e a a . E e ca e aa ba ca e a a e e e de
e a ad e c ad e e dee e a a : eM
e ab ece e a c 29 e e e c , a a e
ecc de a a, a ca c ec a e de a ed da de a e e e
b e e a debe ad a d .Med da a c ada e e P a P e
e a 2013 2014, e a ec a ae e b c , b da de e e
d ca b , ec e de ee
E c de dec e , a e a a bada e a de e a
a c e a d de e cac a ed a a:a ac a ac e de ba c a a
de 2008 c d c ced d eBCE, c a a c a e d a a
ac de da a d da a ae ac de c e a c e a .
P ad , Rec (2012) a a adb e e ca c e a c de e ca e
a c e ; e d d de adec e a c e a e a a
e c dad e ca e a dee e c b ca e ac a a de
a e e e e ec e e e c ce de e ec
ad e e a e d a a ca a daa a e c dade e d c
ade a a b e e e dec c e a c e a a da a e
a ca a da . Se a a, e de ae a a de , de a ca
, de ac a d a ece ad , dee a e ed da de e e e c a a a e
a a acabe ace a d d e e dee e c a e e e e e e .
La a da ec ca ec b da aba ca ada e a ad a aa e de a e c e de de da
ece dade de eca a ac . N ea a ad e c d a a de
a e a , de a ec ad c a. Ade , a ba ca ec be
de a 1% c a c e de dabe a a a e e e e e . La
a e a e e a b ac e e cacede a a a c a e ( ed cc de
a c a e , e a ab a e ) ae a e ec a a de a c d
de a ba ca ada, a eb a de c b c de E ad de
De ec . C a a A e P a e(2011a), c a d e a a de a a a e
ca a ad a a a ,e a e de T a ad e e a
a c a a . C a d e a a, e
ca b , de a a a a a aa ca c a e a b e a e , eec e a c e a
a e ac e a a c d acde a de d e a d e
e a .
E e d e ca e a G ec a e c ad eeb e de 2012, c a a a e a
d ca de a c a e ac e e ee e e eb e . La ed da e
e a C E ea, e Ba cCe a e F d M e a I e ac a , e ec a e a b ce 1,5% de PIB, de d de c a ,
eba a e a a e a aa a e a d a a . La b ac e
c a a e ec b e a a ac a e de ed e . E e de e Sa
ad e a e ecc a a a
ed da de a e dad, e ba , ab ac e de a e dade a c e ae d e e a e ab dad a c e a de
e a.
E c a b c e e eb da d d ca e e e e ede a de da, e e e a a ba ca. La
e a de a C c e a aa e d c e e de da e
b c , a e e e e a a ac eed e de a de da e a a. A e
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
43/350
E E D : J H
42
P a e (2012) e e de e aec e e e a c c a e a a,
ac e da a a a a a a ac eed e dad ab a de a ede e de de ec c a e de
c de c c . Y de ecc a e de a c dada a e ea?
E e ec ec c c e ea a c e e de ec e ae e e ad de e b c ,
e c e e e e a db d . S e a a a
e b e a e d a c e aa de e e a a ac a e c a
c c dad de b e e c e
ba e (Na a , 2011).
E e de e b d e e ab ac e de ca a , ec da e e a
e ec a a a a e da eca a , a a a a a acc e
a c e a , c de a a ca e de ec . La a ac , a
de e ac , a c e a e e de aca b ca , de de ec c a e
de a ecc c a , e ba ,ea dade d ca e . La UE e ac e d e ca dee e e ac d de eb a e E adS c a de De ec e e a e,e a a a ec a d ca
e ac a de de ec a de c e de ac .
4.3 A :
C e c A e a d Te e ba (2010)e e b e ca a e b a e
c De ec e e, e a c 7 c e e c a a a dad e a a ad
de E a de a C e Pe a I e ac a(R a 1998). E c c e , e a c 7e ab ece: A e ec de e e eE a , e e e de "c e de e a
a dad" c a e a de ace e c a d e c e a c a e de
a a e e e a ad e c c aa b ac c c c c e de
d c a a e ; e e e ac , e a a adK, ec e, O ac a deca c e a e ca e e c a e e
a de e a e e a e e ec a a e dad ca a a d e a
ca .
A e , e c de a "a a e c a ab ac c ", a ea de c d c a e
e a c e de ace c ad e e a 1 (a a ad K)
c a a b ac c , de c dadc a ca de E ad de a
a ac de c e e e ac a ae e a ca.
P , e "e e " c e de ac e c a de c d c e de
da, a ac de acce a a e ed c a e e a , e ca ada a ca aa de cc de a e de a b ac .
E e d c , eba ba e a ac e e a a de a da a a e a
ca e ab e , e b deC e E e e de e e de a UE e de e de a
C , de C e de Ad ac deFMI de C e de G b e de BCE a e
a C e Pe a I e ac a .
La de c a e e da e d c , b a e, a e ac e de de e e e ab e c de a e c
a c a e d a e e a a e de ae ab dad e a e ac a eDe ec I e ac a de De ecH a eda e d a de c
a c e . A a b e , a c c e c a ca dea c dada a e a e ea a ba a
e ce a e de e ab e dee dade c e e c a a a dad?
Ha e e e a c a a d e c aa e b a e de e
e a e ab e de ae .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
44/350
E E D : J H
43
E C e de Wa a adC e de Be B e a Pa , e e
a b e a a de a a a c e , ade e ac e c de a c ede E ad de B e e a . La a ac a a ad ada c a c e
c de e e dad e a a accde de ec c a e . E Pac I e ac a de De ec Ec c S c a e C a e de 1996 e ab ece e de e
b c debe e ea ec db e e a de de ec de a a a
c a e . V e a a b c de a e edad e e a e Pac I e ac a
e c ad , a de b ad c
e .15
Re ec a a de a de da e ea e d c e e a aa ac de a a e e a de a de da
b ca. M e T a (2012) e e dee e e E ad E a a de da b ca
c a ada a a e ca a ba c e e ab e de debac e e e a. Ne ede a d e b c a a a c a
de da ada de e ab e dea c .
La d c a de a de da d a e e aec d c a c ec e e
C a a a A ac de a De da deTe ce M d (Ec a e Acc , 2008);
a e 1927 Sac a de e c dede c c ae a de da a a a
ece dade e e e de E ad , a a ca e de c , a a
15 E C de De ec Ec c , S c a e C a e e 48 e d de e e 30 de ab a18 de a de 2012 a a E ad a e E a a a
e, e d de c de d b dad,e a dad e e de e de c a de de ec
a , ad e a ed da e a a e e ea a a a a a de ec ec c , c a e
c a e e de ecc a e e e ea ca a de ec c e c . A , eC ec e da a E ad a e e e a
ed da adec ada a a a e a a e a c ab dad a cab dad de da a d c ede Pac b a e ac a e .
e a a b ac e c ba e Ee e e De ec I e ac a , M
a ed Bed a , c de a e a c ca ede de e de a de a c dad
e ac a , e d e e de de dad a c a e de da c a da a a e
c e a De ec I e ac ac e e , e e ec a a cde De ec I e ac a c ad a aCa a de a Nac e U da . E e ad ecc , c e c e C a a aA ac de a De da de Te ce M d e
d a c ced d a e e,a e a a d e e d de c ca e e,
e e e c b c de De ec
I e ac a , a e c de ec a da e a e , a a dad be a a de E ad a e c a a ec a a e
a, debe e c de ad d (Ec ae Acc , 2008).
La d c a de a de da d a e de aa e a e ec ac e ca, a e
E ad U d e e a a a de dac ba a e 1898 e d a a de da de
E ad de S c a da c F a c a ReU d , a a e a ba a E e daXVI de a C c Fede a de 1866; e1914, e e a e c , M c e de a de a de da; e 1914 e S eS e e d a de da c a da
a e e I a e a de de a e aG e a M d a c E adU d ; e a e a e 14 a e
e a a a ed da; e de 2004, a a e a de Se dad Nac a ,C d e e R ce, e e e e 67% e95% de a de da de I a deb a ec d ada; Pa a a dec a a dad de ade da c a da c ba c e e e a A e a cE ad e a e ad a a a de da
e a (R D a , 2002).
C c , Ec ad e aC c e e e b e de 2008 c de
a d c c a e e E ad a a
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
45/350
E E D : J H
44
a e de a de da ada, d c ade a e a c c a e a a e
e d da e e P e de e Za a e .
E De ec I e ac a de De ecH a e De ec e a , c ada a e a c a e e a a
a ad ac e d e eE ad a Ca a de a Nac e U da
e e ab ece a ee e c a de ab ac e e ab ec da e e a c a e
a, c a a e a ca de da aa a Dec a ac e Pac ,
e a a e de a a cac de E ad , a c b e c
e e a e de De ec . S a e aa e e a e de b ce ac a e d de a
a e de E ad de ca c ee a . S c e eb a da aa a e ac a , e a ac a
e e a da a ac e d ec a e a c e d .
La ed da e a a C
E ea, e Ba c Ce a E e e F dM e a I e ac a c a d ec ae e c e De ec I e ac a de
De ec H a . La Ca a de Nac eU da , a Dec a ac de De ecH a Pac b e De ec C e
P c b e De ec Ec c ,S c a e C a e , a de b adc e . A ac e eda c
ada a C e c de V e a b e e
De ec de T a ad , e ec a e e e a c 53, e e ab ece e a aace ada ec c da a c dad
e ac a de E ad e c , ad e ac e d e c a e
ede e d cada a a ede De ec I e ac a Ge e a , e e ae ca c e . L ac e d de a T adebe ed a e a De ec I e ac ade De ec H a .
La ed da de a e, a de e ac e ,
a a ac e a eb a de E ad deB e e a a ec a d ec a e e a de ec de a c dada a , e ec a e e, a de ec de a e a de a ec da ,
e a, e e , e a c 5 dePac I e ac a de De ec Ec c ,S c a e C a e : L E ad Pa e ee e e e P c ec ce e e ee e c c de de ec a a ad c
e a e e e Pac e E ad , ed e e a e de ec ca e e a
ac e de e ada e , e aed da c a b e c a a a e a de e
de ec c e e c b e dee e b e e a e e a e a c e
dad de c ca . Se e a de ecab a e , de ec ec c , c a e
c a e e e a e de ec a abe a a, a e e ca , ebd e ad de ed deb e c a (a c 1 2 de Pac
I e ac a de De ec C e P c(Ec a e Acc , 2008).
Se a a e ac e d ad c a
T a debe e e a e e ba e a cde ac ad a a e e c e , e a e e
e e e de c e a de da e debea a ; b a e, e e da e
c e a e c e dee dad, a b e a e, e ab de de ec , ee ec e , e ca b da
e a de c c a c a d ca ab ac e de a a e , a e a a
e e ad de ece dad. E dec , debea e d ca e e e c de ac ad a a e e c e ; e
c de c e a edebe e a e c c e e
a e e ac ad Ha e dad e ac e d ad a T a? N ae ec e ab de De ec ?
La d c a de a de da d a e e
e de de a ed a a e a de ade da de e e e a c a a
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
46/350
E E D : J H
45
de a c ac c dada a a a a aa d a ; a e a a e a b e
a e a dade e e a dade de a a a c ba a c c dad
de e a a . A a de a , de e b c e e a b ac de
ec a a a de da e c e c eDe ec I e ac a de De ecH a c e De ec ac a
ce a a e ab e de daca ad . Se a a a De ec I e ac a de De ec H a ac e dde a T a e be e c a a a ba ca, aca a a a c a e d a e ? E de e
e e ; e e e e a ed a a a
a e e a de a de da, a ee c acde a e de a a a a de a a
a c a a a ac de a e a, d c a e e e a ac a ac de a
ba ca, e ed a de a a a e de ade da b ca.
5. El mercado ante los núcleoscentrales de los ordenamientos
jurídicos: crisis de la funciónreguladora de la norma
jurídica La e e e b e cadde a dad de c ac a a dad, eda
e ada, e a c a ac a , a a de ca a e d a a eca
de e a de a a a c a e . E ca c ede c a e de De ec e a d a d
c a c . E a d de a c de ac e ad a de a a d ca e
a e a de d e e e a e a .
5.1.
Se M e e (2011: 136) e c eac a de a ba ac de a ec a e
e d e a ea e de eac de ca a . N e e eeca de c de c c , a ea e a ec ca ac a e
e c . La OMC, a c e deB e W d , ac e d c e c a e de
e de ca c e e a b a e a ae e a a ac a e e e a d b
e dad de c ca. La c ec a OMC, e FMI e Ba c M d adebe e a ada c e a c c dee ec a ac e a e e a ec ca, a
a e a OIT e e a ec ab a e16.La e ec a ac ca, a c e
a e e e ad , a d
de aba de a e a de e d e e e e aONU a OMC. La c e a c e a
a OMC debe e d c e a a a A a b eaGe e a (Sa e a , 2010: 79 102). E a
a e ac a de ca a , a dec e ea ec a a a a a c a e , e ad a e
c e c a a e e e c a e , deba e c ,
ec c , d c .
E a U E ea a ed da dea e dad e a ec c a a de
FMI, a C E ea e Ba c Ce a ,a a a c dada a a dec e b eca ec ca. Ade , e ,
a a e de a ba ca, be a e eaccede a de e e e a c de c c . E e
e e e de e de C e de I a a, e e c a . A b
e b de a T a e a a aba ada a G d a Sac .
16 Pa a a e a a e ec , a e(B e , 2007).
E B C E
E ,
E .
-
8/19/2019 JUAN HERNANDEZ. Las Empresas Transnacionales en América Latina
47/350
E E D : J H
46
P a a e, a e de e e a a e a c e a e a
a a e e e ab e c ec c e e e de a c de
e dad de b e e e17 (U a e, 2012: 139 142 Ga a , 2012: 1962009). E de a c e e a UE e ad cee 16 a e c ba e e e c a ede e ab dad ca: ,
be ad e de ba c ce a e aad a e de c e de ad
ac de a ba ca ada e ac a . Ee e b e e a de e de eRa , a c ac de a e e a
a ac a e de ec a c e a
ba ca de e , a a ba ca ac a ,a c a a c e a e
d de e e ad c e dec e a e a a e e c a e ; a ,
de Ec a, Hac e da,De e a Med A b e e; e b ec e ade P e de c a, e e de e de I deC d O c a , e ec e a e e a deTe , e ec e a de E ad de Ec a,
17 Ma de G a ec (2013) a a e de de 2008e e e c a , e e e a
a a e c a e a d . E 2011 e c dae e e a d ad e aba d e a a
e a e de a e e e ad a a e de ac dad a a e a a. Ade , c ab e e de
e aba a d de a e a a .La e a a a a b e e e de a a ONU;J R e a aba d a ca de Re e e a eE ec a de Sec e a Ge e a a a De ecH a a E e a , a a ad a a a ec c e ec a de a e e a e a
ca ad e e Ba G d C a . E e ac e ada cac e e c e e
e e a de ec de a c dade a ec ada eRe b ca D ca a, Pe , A e a C e.A e a d a G e a a e a de a e e a Ce a
e e e a e de a a e e C M ee e c de P a a P e de c a de DDHH DIHde b e c b a , e e e a e e a F e a P b ca, a c c a a de a OPe e e C b a, e a c e d e a
e e e a e de