jul, 2018. godine - volimdanilovgrad.me€¦ · aktivizam i kultura užešča mladih u demokratskim...

Jul, 2018. godine

Aktivizam i kultura učešća mladih u demokratskim procesima na lokalnom nivou

4

Predgovor 7

Izdavač

NVO “9. decembar”

Za izdavača

Jovana Đurišić

Autor

Ognjen Marković

Urednik

Ognjen Marković

Tiraž

50 kopija

Dizajn i štampa

BRAIN MEDIA - PODGORICA

Publikacija predstavlja dio projekta „Zajedno za veće učešće mladih na lokalnom nivou “ koji sprovodi NVO “9. Decembar”, uz podršku Ministarstva sporta Crne Gore. Termini koji su u ovoj publikaciji izraženi u muškom gramatičkom rodu, podrazumijevaju prirodni muški i ženski rod lica na koje se odnose.

Sadržaj publikacije predstavlja isključivu odgovornost priređivača i ne odražava nužno stavove donatora.

1. Predgovor 72. Metodologija – ciljevi, izvori informacija

i istraživačke metode 83. Pregled i analiza međunarodne

pravno-normativne regulative 103.1 Omladinska politika Ujedinjenih nacija 103.2 Omladinska politika Evropske Unije 133.3 Omladinska politika Savjeta Evrope 19

4. Nacionalni pravni, institucionalni i strateški okvir 21

5. Osvrt na pregovore o članstvu u EU i pitanje mladih – status quo 26

6. Mladi u Crnoj Gori – društveni, ekonomski i politički kontekst 27

7. Ključni nalazi istraživanja 298. Quo vadis, iuventus? – analiza promjene u

stavovima danilovgradske omladine 2015-2018 339. Preporuke i predlog mjera za unapređenje

položaja mladih na lokalnom nivou 3610. Bibliografija 3811. O autoru 41

SADRŽAJ:


76

Predgovor

1. Predgovor

Aktivno učešće mladih u procesu donošenja odluka i akcijama

na lokalnom i regionalnom nivou je od suštinske važnosti ako želimo

da izgradimo demokratskija, otvorenija i bogatija društva1.

Poštovani čitaoci i čitateljke,

Publikacija koja je pred Vama je nastala sa prvenstvenim ciljem da kreatorima javnih politika i opštoj javnosti u Danilovgradu, ali i cijeloj Crnoj Gori skrene pa-žnju na problem isključivanja mladih iz procesa donošenja odluka na lokalnom nivou. Osim toga, nastojali smo da osvijetlimo neke od uzroka i manifestacija nedostatka aktivizma mladih na lokalnom nivou i pokušamo da definišemo pri-jedloge za efikasniju inkluziju mladih u sve društvene procese koje ih se tiču.

Nadamo se da će ova publikacija biti korišćena prilikom izrade konkretnih pla-nova akcije, uključujući Lokalni plan akcije za mlade, strateških dokumenata o in-formisanosti građana i građanki o aktivnostima Opštine, te prilikom utvrđivanja prioriteta i kreiranja javnih poziva za dostavljanje projekata od strane omladin-skih organizacija i organizacija za mlade.

Koristimo priliku da se zahvalimo svim pojedincima koji su dali doprinos pri-premi ove publikacije, a posebno učesnicima fokus grupa. Iskrenu zahvalnost dugujemo Ministarstvu sporta koje je prepoznalo značaj zagovaranja učešća mladih u procesu donošenja odluka na lokalnom nivou i razvoja volonterizma, i koje u kontinuitetu pruža podršku projektima i organizacijama koje djeluju u ovoj oblasti.

Danilovgrad, jul 2018.

Ognjen Marković, Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM)

1 Preambula Evropske povelje Savjeta Evrope o participaciji mladih u lokalnom i regionalnom životu

Pa ja iskreno mislim da svi oni daju lažna obećanja, i da istinski i suštinski ne podržavaju mlade u pravom smislu. Sve aktivnosti sprovode kako bi ispunili svoje obaveze, a ne zato što to žele” učenica 4. razreda Gimnazije”


98

Metodologija – ciljevi, izvori informacija i istraživačke metode

2. Metodologija – ciljevi, izvori informacija i istraživačke metode

Osnovni cilj istraživanja sprovedenog za potrebe pripreme ove publikacije je bio da se ukaže na to koji su nedostaci i prepreke na planu uključivanja mladih u procese donošenja odluka na lokalnom nivou, kao i da se na osnovu istraženih podatka utvde činjenice i odnosi koji postoje unutar zajednice, te da se ukaže ma bitne odrednice ponašanja, stavova i percepcije mladih prema aktivizmu mladih, volonitranju i društvenom angažmanu u Danilovgradu. U mjeri u ko-joj su dostupni podaci to dozvoljavali, nastojali smo i da ukažemo na ključne probleme sa kojima se mladi suočavaju u zajednici. Sa stanovišta projekta koji sprovodi NVO “9. decembar”, bilo je posebno važno sagledati koliko je efikasna, odnosno da li postoji, komunikacija između ključnih aktera na lokalnom nivou sa jedne, i mladih, sa druge strane.

Istraživanje je sporovedeno tokom jula 2018. godine u Danilovgradu, korišće-njem metode fokus grupe (ukupno 3), a koje su trajale između 1h:30m i 2h. Sa-govornici su bili: 1) učenici trećeg i četvrtog razreda Gimnazije “Petar I Petrović Njegoš”; 2) članovi političkih partija i nevladinih organizacija i 3) studenti i pri-pravnici2 . Razgovori su rukovođeni identičnom metodologijom, a formulisano je nekoliko ključnih tema o kojima su ispitanici razgovarali. Tokom fokus grupa je moderator postavljao potpitanja koja su tražila primjere i preciziranje izjava. Urađeni su zapisnici sa fokus grupa koji su uz audio materijal služili kao empirijski sadržaj koji je bio predmet analize.

Formulisane teme kojima se rukovidio tok fokus grupa su:

• Opšti problem mladih u Danilovgradu;• Poznavanje nadležnosti nacionalnih i lokalnih institucija za sprovođenje

omladinske politike;

• Uzroci pasivnosti mladih;• Problemi komunikacije i saradnje sa opštinom, školama i nevladinim orga-

nizacijama;

• Predlozi mjera za poboljšanje položaja i uključivanje mladih u društve-no-ekonomske procese.

2 1) Ukupno 7 gimnazijalki, od kojih su 5 maturantkinje i 2 učenice trećeg razreda, i 3 učenika trećeg razreda Gimnazije „Petar I Petrović

Njegoš“; 2) Ukupno 3 članice političkih partija između 22-27 godina, 4 člana političkih partija između 21-29 godina i 3 predstavnice

lokalnih nevladinih organizacija; 3) Ukupno 4 studenta (Ekonomskog fakulteta, Fakulteta političkih nauka i Filozofskog fakulteta), 2

pripravnice, 2 volontera i 2 nezaposlene djevojke.

Napomena: neki od učesnika i učesnica predstavljaju duplu ciljnu grupu: npr. članica političke partije i nezaposlena.

Za potrebe ove publikacije, u smislu pojmovnog određenje mladih, korišće-na je definicija iz Zakona o mladima (Službeni list Crne Gore, broj 42/2016 od 11.7.2016. god) člana 2, kojim se mladi definišu kao lica navršenih 15 do 30 go-dina života. Dodatno, korišćena je definicija omladinske politike istog zakona, a koja po članu 3 predstavlja skup mjera i aktivnosti koje subjekti omladinske po-litike preduzimaju za poboljšanje položaja mladih, njihovog društvenog i ličnog razvoja i uključivanja u društvene tokove.

Takođe, u okviru cjelokupnog istraživanja, realizovali smo i desk research koje je obuhvatilo mapiranje, prikupljanje i analizu relevantnih strategija, zakona i pod-zakonskih akata, kako na nacionalnom, tako i na nivou Ujedinjenih nacija, Evrop-ske unije i Savjeta Evrope.

Glavni nedostatak publikacije je broj održanih fokus grupa, i što zbog ograni-čenog obima projekta, istraživanjem nisu bili obuhvaćeni predstavnici lokalne samouprave, škola i drugih relevantnih aktera, već su informacije dobijene isklju-čivo od strane mladih.

Publikacije je podijeljena na osam djelova. U prvom dijelu su sadržane infor-macije o metodološkim karakteristikama i istraživačkim metodama koje su kori-šćene u pripremi publikacije. U drugom poglavlju je predstavljena međunarod-na pravno-normativna regulativa, sa fokusom na UN, EU I SE. U trećem poglavlju je predstavljen nacionalni pravni, institucionalni i strateški okvir. U četvrtom po-glavlju je dat osvrt na pregovore o članstvu u EU i pitanje mladih, a u petom poglavlju na društveni, politički i ekonomski kontekst u kome mladi u Crnoj Gori žive. U šestom poglavlju su predstavljeni ključni nalazi istraživanja, a u sedmom analiza promjene u stavovima danilovgradske omladine 2015-2018. Na samom kraju, u okviru osmog poglavlja su predstavljene preporuke i predlog mjera za unapređenje položaja mladih na lokalnom nivou.


1110

Pregled i analiza međunarodne pravno-normativne regulative

3. Pregled i analiza međunarodne pravno-normativne regulative

Demokratski, tačnije, polu-demokratski i tranzicioni režimi podrazumijevaju ili bi barem trebalo da podrazumijevaju značajnu uključenost mladih u kreiranju društvene stvarnosti. Isti se ugledaju na velike međunarodne sisteme, koji su već i decenijama unazad počeli da kreiraju svoje prve zakonske i strateške in-strumente, koji su imali/imaju za cilj veće uključivanje i osnaživanje mladih.

U tom smislu, u sljedećem dijelu slijedi pregled pravno-normativne regulative Ujedinjenih nacija, Evropske unije i Savjeta Evrope.

3.1 Omladinska politika Ujedinjenih nacija

Agenda Ujedinjenih nacija za mlade zasnovana je na Svjetskom programu akcije za mlade (WPAY), i usvojena je na Generalnoj skupštini 1995. godine. WPAY pruža politički okvir i praktični vodič za nacionalne akcije i međunarodnu podršku unapređenju situacije u kojoj se mladi ljudi širom svijeta nalaze, pokri-vajući petnaest prioritetnih područja koja je međunarodna zajednica identifi-kovala i prezentovala, a tiču se osnovnih pitanja, posebnih ciljeva i aktivnosti usmjerenih ka ostvarivanju tih ciljeva koje su razni akteri predložili3. Pomenuta prioritetna područja, između ostalih, obuhvataju: obrazovanje, zapošljavanje, si-romaštvo i glad, zdravlje, životnu sredinu, maloljetničku pravdu, aktivnosti u slo-bodno vrijeme, djevojke i mlade žene, učešće, globalizaciju, HIV/ AIDS, oružane konflikte, pitanja integracija.

UNDP Strategija za mlade 2014-2017 – Osnaživanje mladih za održivu bu-dućnost je kreirana da dopuni i ojača Strateški plan UNDP za 2014-2017. godi-nu kroz uključivanje mladih u sve oblasti. Ona nudi i podržava Akcioni plan UN agencija za mlade (SWAP) kao dio Akcionog plana Generalnog Sekretara UN-a, a posebno u oblasti zapošljavanja, političkog uključivanja, društvenog angažma-na i zaštite prava4.

Strategija ima tri ishoda: (1) povećano ekonomsko osnaživanje mladih; (2) po-boljšan građanski angažman mladih i učešće u odlučivanju i političkim procesi-ma institucija i (3) ojačano angažovanje mladih u izgradnji pomirenja i dijaloga;

3 Analiza strateškog, zakonskog i institucionalnog okvira u vezi sa zapošljavanjem i participacijom mladih, Ujedinjene nacije u Crnoj

Gori, 2012, dostupna na: http://www.un.org.me/Library/Youth-Empowerment/6%20Analiza%20strate%C5%A1kog%2C%20zakon-

skog%20i%20institucionalnog%20okvira%20u%20vezi%20sa%20zapo%C5%A1ljavanjem%20i%20participacijom%20mladih.pdf

4 UNDP Strategija za mlade 2014-2017 – Osnaživanje mladih za održivu budućnost, dostupna na: http://www.undp.org/content/

dam/undp/library/Democratic%20Governance/Youth/UNDP_Youth-Strategy-2014-17_Web.pdf

Strategija ima deset vodećih principa: 1) ljudska prava, 2) rodna ravnoprav-nost, 3) održivost, 4) nacionalno vlasništvo i liderstvo, 5) učešće, 6) inovacije, 7) saradnja Jug-Jug, 8) volonterizam, 9) međugeneracijska razmjena znanja i 10) raditi sa i za mlade ljude.

Startegija ima četvorostruki pristup: razvoj kapaciteta, zagovaranje i uvođenje u glavne tokove, vođstvo i pristup kroz prizmu nacionalne politike.

Nacrt Akcionog plana UN agencija, koji je Međuagencijska mreža za razvoj mladih usvojila u Ženevi, u januaru 2013. godine daje detaljan pregled pred-loženih područja saradnje među UN tijelima u domenu pitanja identifikovanih od strane Generalnog sekretara u svojoj Agendi petogodišnjeg akcionog plana, i to: zapošljavanje, preduzetništvo, politička inkluzija, građanstvo i zaštita prava i obrazovanje, uključujući obrazovanje o reproduktivnom zdravlju.

Rezolucija Generalne skupštine UN-a o politikama i programima koje/i uključuju mlade iz 2003. godine5 (A/RES/58/133) između ostalog prepoznaje veliki značaj osnaživanja mladih ljudi kroz izgradnju njihovih kapaciteta za posti-zanje veće nezavisnosti, prevazilaženje ograničenja za njihovo učešće i pružanje mogućnosti da samostalno donose odluke koje utiču na njihov život i blagosta-nje. Takođe, podstiče države članice da pripremaju nacionalne preglede i ak-cione planove za zapošljavanje mladih, koji mogu biti integrisani u nacionalne akcione planove zapošljavanja ili izdvojeni kao zasebna dokumenta, kako bi se u potpunosti iskoristili postojeći podaci i statistika, kao i uključivanje mladih i omladinskih organizacija u ovaj proces.

Rezolucija Generalne skupštine UN-a o politikama i programima koje/i uključuju mlade iz 2013. godine6 (A/RES/68/130) poziva države članice da promovišu jednake mogućnosti za sve, da eliminišu sve oblike diskriminacije prema mladima, uključujući diskriminaciju na osnovu rase, boje, pola, jezika, religije, političkog ili drugog mišljenja/uvjerenja, nacionalnog ili socijalnog porijekla, imovine, rođenja ili drugog statusa, te da podstiče društvenu integraciju mladih osoba sa invaliditetom, mladih migranata i generalno mladih na ravnopravnoj osnovi sa drugima.

Rezolucija 2250 Savjeta bezbjednosti iz 2015. godine7 – Mladi, mir i bezbjednost (A/RES/2250) poziva države članice da razmotre načine povećanja inkluzije i predstavljanja mladih u odlučivanju na svim nivoima u lokalnim, nacionalnim i regionalnim nivoima, kao i međunarodnim institucijama i

5 Rezolucija dostupna na: http://undocs.org/A/RES/58/133

6 Rezolucija dostupna na: http://www.un.org/en/ga/search/A/RES/68/130&referer=http://www.un.org/en/ga/68/resolutions.

shtml&Lang=E

7 Rezolucija dostupna na: http://unoy.org/wp-content/uploads/2250-annotated-and-explained.pdf


1312


mehanizmima za prevenciju i rješavanje sukoba, uključujući institucije i mehanizme za borbu protiv nasilnog ekstremizma, i, po potrebi, da razmotre uspostavljanje integrisanog mehanizma za značajno učešće mladih u mirovnim procesima i procesima rješavanja sporova.

Rezolucija Generalne skupštine UN-a o politikama i programima koje/i uključuju mlade iz 2015. godine8 (A/RES/70/127) naglašava ulogu obrazovanja i zdravstvene pismenosti u poboljšanju zdravstvenih ishoda u životu, i u tom smi-slu podstiče države članice da promovišu zdravstveno obrazovanje i zdravstve-nu pismenost među mladima, uključujući obrazovne i informativne strategije i programe zasnovane na dokazima, kako u, tako i van škole, te kroz javne kampa-nje i povećanje pristupa mladih pristupačnim, sigurnim, djelotvornim, održivim i pogodnim zdrastvenim uslugama za mlade. Dalje, poziva države članice da razmotre uključivanje omladinskih delegata u njihove delegacije na svim re-levantnim sastancima u Generalnoj skupštini, Ekonomskom i Socijalnom savjetu i njegovih komisija i relevantnih konferencija Ujedinjenih nacija (po potrebi), imaju-ći u vidu principe rodne ravnopravnosti i nediskriminacije. Takvi predstavnici mla-dih treba da budu izabrani kroz transparentan proces koji osigurava da upravo oni imaju odgovarajući mandati da zastupaju mlade ljude svojih zemalja.

Rezolucija Generalne skupštine UN-a o politikama i programima koje/i uključuju mlade iz 2017. godine9 (A/RES/72/146) poziva države članice da ubr-zaju napore za smanjivanje digitalnih podjela među mladima obezbjeđivanjem potpunog i adekvatnog integrisanja informacionih i komunikacionih tehnologi-ja u obrazovanje i obuku na svim nivoima, uključujući i razvoj nastavnih plano-va i programa, obuku nastavnika, kao i podršku konceptu cjeloživotnog učenja. Dalje, zahtijeva se od država članica da uključe rodnu perspektivu u sve ra-zvojne napore, priznajući da je postizanje rodne ravnopravnosti i osnaživanje svih žena i djevojčica od ključnog značaja za postizanje održivog razvoja i za napore u borbi protiv gladi, siromaštva i bolesti, kao i za jačanje politika i pro-grama koji nastoje poboljšati, osigurati i proširiti puno i efikasno učešće mladih žena u svim sferama političkog, ekonomskog, socijalnog i kulturnog života kao ravnopravni partneri.

Rezolucija 55/1 Komisije za društveni razvoj o politikama i programima koje/i uključuju mlade iz 2017. godine10 (E/CN.5/2017/L.4) podstiče države čla-nice da razviju sveobuhvatne politike, programe i akcione planove fokusirane na najbolje interese mladih, naročito onih siromašnih i onih koji su ugrože-ni ili marginalizovani. Takođe, poziva države članice da podstiču i promovišu

8 Rezolucija dostupna na: http://undocs.org/A/RES/70/127

9 Rezolucija dostupna na:http://www.un.org/en/ga/search/A/RES/72/146&referer=/english/&Lang=E

10 Rezolucija dostupna na: http://undocs.org/E/CN.5/2017/L.4

omladinske organizacije i one usmjerene na mlade kroz finansijsku, obrazovnu i tehničku podršku i promociju njihovih aktivnosti, ali i puno i efikasno učešće mladih, omladinskih organizacija i organizacije usmjerenih na mlade u procesi-ma donošenju odluka, uključujući i razvoj, primjenu i praćenje politika, progra-ma i aktivnosti.

3.2 Omladinska politika Evropske Unije

Svrha „omladinske politike“u kontekstu Evropske unije danas je stvaranje uslova za učenje, prilike i iskustva koja osiguravaju i omogućavaju mladim ljudima da razvijaju znanje, vještine i sposobnosti da budu nosioci demo-kratije i da se integrišu u društvo, a prvenstveno da zauzmu aktivan stav ka-ko u civilnom društvu tako i na tržištu rada. U isto vrijeme, podstiče se i razvija koncept nacionalnih politika sa ciljem unapređenja situacije u kojoj se mladi lju-di u EU/SE zemljama članicama nalaze. EU institucije koriste različite mehanizme za podsticanje zemalja članica da preduzmu mjere za razvoj međusektorskih holističkih politika u kojima se mladi ljudi tretiraju kao resurs i koje aktiv-no rade na uključivanju mladih ljudi i nevladinih omladinskih organizacja u procese donošenja odluka o pitanjima koja utiču na njih. Ipak, iako vlade pojedinačnih zemalja članica sve više postaju svjesne potrebe za raznim oblici-ma podrške i kreiranja strategija za mlade ljude, njihova sopstvena omladinska politika i njihovi kapaciteti za implementaciju su veoma različiti širom Evrope.

Evropski pakt za mlade (2005) je uključio omladinu, kao značajan element, u ponovo pokrenuti lisabonski proces. Na nivou politika i strategija, Evropski pakt za mlade, kao sastavni dio Lisabonske strategije (Lisbon Strategy), i jedan od instrumenata za promovisanje razvoja i zapošljavanja, navodi da mladi ljudi i problemi mladih i dalje zauzimaju visoko mjesto na agendi EU politike. U tom dokumentu navodi se čitav niz mjera politike koje bi se koristile za rješavanje tri aspekta: zapošljavanje, integracija i društveno napredovanje; obrazovanje, os-posobljavanje i mobilnost; i usklađenost porodičnog i poslovnog života. Pono-vo se naglašava potreba za konsultovanjem mladih ljudi i njihovih organi-zacija po pitanju implementacije i praćenja Pakta na nacionalnom nivou, i osiguranjem da se nacionalni savjeti za mlade nađu među činiocima koji će biti konsultovani u ovom pogledu. Njime se takođe skreće pažnja i na činjenicu da brojni različiti aspekti javne politike prema mladima treba da budu integrisani (Denstad, 2009). 11

11 Analiza strateškog, zakonskog i institucionalnog okvira u vezi sa zapošljavanjem i participacijom mladih, Ujedinjene nacije u Crnoj Gori,

2012


1514


EU Strategija za mlade (2010–2018) ne koristi zvaničnu definiciju za određeni period u životu kada se osoba smatra „mladom”. Ova definicija varira od jedne države članice do druge i razmatra se u skladu sa vremenom i stepenom druš-tveno-ekonomskog razvoja. Kao instrument za sprovođenje EU Strategije za mlade, program „Mladi u akciji” za svoju cilјnu grupu ima mlade osobe u dobu između 13 i 30 godina. EU Strategija za mlade identifikuje osam polјa delovanja u kojima bi trebalo preduzeti inicijative, i to:

1. Edukacija i obuka: podrška jednakom pristupu mladih lјudi visokokvalitet-nom obrazovanju i obuci na svim nivoima, kao i stvaranje mogućnosti za do-životno učenje.

2. Zapošlјavanje i preduzetništvo: podrška integraciji mladih lјudi na tržište ra-da, ili kroz zapošlјavanje ili kroz preduzetništvo.

3. Zdravlјe i blagostanje: promovisanje zdravlјa i blagostanja mladih lјudi.

4. Participacija: promovisanje participacije mladih u reprezentativnoj demo-kratiji i civilnom društvu.

5. Volonterske aktivnosti: podržati i prepoznati vrijednost volontiranja mladih.

6. Socijalna inkluzija: borba protiv siromaštva mladih i socijalne isklјučenosti.

7. Mladi i svijet: podrška uklјučivanju mladih u procese donošenja politika (klimatske promjene, razvojna saradnja, lјudska prava) izvan Evropske unije i

8. Kreativnost i kultura: podrška mladima da budu kreativni i da imaju pristup kulturi.

Takođe, fokus obnovlјene Strategije za mlade EU, koju je predložila Evrop-ska komisija za 2019-2027 će biti na i) podsticanju učešća mladih u građan-skom i demokratskom životu, ii) povezivanju mladih ljudi širom Evropske unije i šire da bi podstakli volonterski angažman, učenje mobilnosti, solidarnost i inter-kulturalno razumijevanje, kao i iii) podršci osnaživanju mladih kroz kvalitet, ino-vacije i priznavanje omladinskog rada

Evropska unija je 2010. godine usvojila strategiju “Evropa 2020” s ciljem da se pomogne zemljama EU da izađu jače iz ekonomske krize, kako bi Evropa po-stala pametna, održiva i inkluzivna ekonomija sa velikim nivoom zapošljavanja, produktivnosti i socijalne kohezije, što su i tri prioriteta ove Strategije. Zapravo, Strategija Evropa 2020 predstavlja viziju evropske socijalne tržišne ekonomije u 21. vijeku. Jedna od 7 vodećih iniicjativa jeste i “Mladi u pokretu”. Cilj ove inici-

jative je da se poboljšaju rezultati i internacionalno poveća privlačnost evrop-skih visokih obrazovnih institucija, poveća opšti kvalitet svih nivoa obrazovanja i obuke u EU i poboljša stanje u zapošljavanju mladih ljudi

Novi EU paket za zapošljavanje mladih – Garancija za mlade (The European Youth Guarantee), je nastavak inicijative Mladi u pokretu, uspotavljene kroz Ini-cijativu za stvaranje mogućnosti za mlade, kojom se podstiče proaktivna uloga mladih u zapošljavanju. Između ostalog, njom se promoviše šema garancija za mlade, koja garantuje svim mladim ljudima (u periodu od 3 do 6 mjeseci nakon završetka školovanja) da će dobiti zaposlenje, moći da odrade pripravnički staž, moći da volontiraju ili prođu kroz dodatne obuke i steknu iskustvo.

Rezolucija Savjeta Evropske unije i predstavnika vlada država članica o sprovođenju zajedničkih ciljeva za informisanje mladih (2005/C 141/03), koja se, između ostalog, odnosi i na povećanje stepena učešća mladih u njihovom informisanju ali i poziva zemlje članice da uspostave „strukturirani dijalog“ sa mladima i njihovim organizacijama, istraživačima u oblasti položaja i potreba mladih, i kreatorima javnih politika, kao mehanizam kojim će se osigurati sve-obuhvatan dijalog svih aktera omladinske politike na svim nivoima unutar EU (Denstad, 2009). Ovim je dat novi podsticaj politikama za obrazovanje, zapo-šljavanje i uključivanje sa željom za unapređenjem implementacije Evropskog pakta za mlade.

Rezolucija Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji su se sastali unutar Savjeta, u vezi sa zajedničkim ciljevima za učešće i informisanje mla-dih u cilju promovisanja njihovog aktivnog evropskog građanstva (2006/C 297/02) poziva države članice da razvijaju i podržavaju kontinuirani i strukturirani dijalog čiji je cilj osiguranje blagovremenog i efikasnog doprinosa mladih ljudi i drugih relevantnih aktera u oblasti mladih prema formulisanju politika relevan-tnih za živote mladih, sa fokusom na ostvarivanje prava na tačne informacije i učenje, učešće u porcesima donošenja odluka i veću zastupljenost mladih u sistemima reprezentativne demokratije.

Rezolucija Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji su se sasta-li unutar Savjeta godine o učešću mladih sa manjim mogućnostima (2008/ C 141/01) podvlači da bi prava mladih sa manjim mogućnostima, kao što su mlade žene i muškarci manje privilegovanog obrazovnog, socio-ekonomskog ili geografskog porijekla, mladi sa invaliditetom, itd, trebalo da budu posebno zastupljeni u nacionalnim programima i strategijama, jer ti mladi nemaju mo-gućnosti da aktivno učestvuju u obrazovanju, zapošljavanju i društvu.


1716



1918


Rezolucija Savjeta EU i predstavnika vlada država članica, koji su se sastali unutar Savjetu EU, u vezi sa omladinskim radom (2010/ C 327/01) poziva drža-ve članice da podrže kvalitet rada sa mladima i obrazovanje/obuku omladinskih radnika i omoguće omladinskom radu da dalje razvija svoj kvalitet. Potrebno je podržati razvoj novih strategija ili poboljšati postojeće u cilju izgradnje kapa-citeta omladinskih radnika i omladinskih lidera i podržati civilno društvo u im-plementaciji odgovarajućih oblika obuke za omladinske radnike i lidere.

Rezolucija Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji su se sastali unutar Savjeta, o podsticanju novih i efikasnih oblika učešća svih mladih u demokratskom životu u Evropi (2011/ C 169/01) poziva donosioce odluka da uz-mu u obzir mišljenja koja su izrazili mladi ljudi, podstičući opštu klimu dijaloga u društvu, uključujući socijalnu pravdu, kritičko razmišljanje, aktivni doprinos i izra-žavanje mišljenja. Rezolucija naglašava da „treba podržati i ohrabriti mlade ljude, i pojedinačno i kolektivno kroz omladinske organizacije, neformalne omladinske gru-pe i druge aktivnosti i inicijative“ u cilju postizanja punog učešća mladih u demo-kratskom životu. U istoj Rezoluciji, države se pozivaju da razmotre načine kako da podstaknu sve mlade ljude da se aktivno interesuju za demokratske procese, a posebno mlade sa „manjim mogućnostima“.

Generalni direktorat za obrazovanje i kulturu (eng.akronim DG EAC) pred-stavlja izvršno tijelo EU zaduženo za implementaciju politika u oblasti obrazova-nja, kulture, mladih, jezika i sporta. Direktorat podržava ove oblasti kroz različite projekte i programe, a kada je riječ o oblasti obrazovanja, to čini u okviru progra-ma Erasmus+. Za period 2014-2020, program Erasmus+ predstavlja instrument i novi program definisan sa ciljem unapređivanja procesa obrazovanja i obuča-vanja. Erasmus+ ima za cilj da unaprijedi vještine i zapošljivost mladih ljudi, uz unapređenje obrazovanja i obučavanja.

Program u trajanju od sedam godina (period 2014-2020) ima budžet od 14,7 milijardi evra i predviđeno je da ponudi različite mogućnosti obrazovanja, obu-čavanja, rada i volontiranja za preko 4 miliona mladih u Evropi. Erasmus+ po-kriva nekoliko oblasti kada je riječ o obrazovanju i obučavanju: obrazovanje i razmjena za osoblje i institucije; stručno obrazovanje i obuka za studente, pri-pravnike, zaposlene, institucije, preduzeća; visoko obrazovanje za studente, za-poslene, ustanove i preduzeća; obrazovanje odraslih za osoblje, ustanove i pre-duzeća; evropske integracije za akademski i istraživački kadar i institucije.12

12 Participacija mladih u donošenju odluka, Kancelarija Ombudsmana Srbije i Centar za istraživanje u politici Argument, 2013

3.3 Omladinska politika Savjeta Evrope

Cilј omladinske politike Savjeta Evrope je da obezbedi mladim lјudima (tj. de-vojčicama i dječacima i mladim ženama i muškarcima) jednake mogućnosti za razvoj znanja, veština i kompetencija za njihovo aktivno učešće u svim aspekti-ma društva. Imajući takođe u vidu međusektorsku dimenziju omladinskih politi-ka, kao i značaj uklјučivanja mladih lјudi u njihovo formulisanje, implementaciju i praćenje, Savjet Evrope je u okviru deklaracije Budućnost omladinske politike Savjeta Evrope: Agenda 2020 definisao sljedeće prioritete omladinskih politika:

1. Ljudska prava i demokratija, a posebno: − pružanje mogućnosti mladim lјu-dima da u potpunosti uživaju u lјudskim pravima i lјudskom dostojanstvu; − promocija aktivnog učešća mladih u demokratskim procesima i strukturama; − promocija jednakih mogućnosti za učešće svih mladih lјudi u svim aspekti-ma njihovog svakodnevnog života; − sprječavanje svih formi rodno zasnova-nog nasilјa i obezbjeđivanje rodne ravnopravnosti; − promocija obrazovanja i tema održivog razvoja i očuvanja životne sredine među mladima; − facilitiranje pristupa mladih lјudi informacijama i savjetodavnim službama.

2. Zajednički život u različitim društvima, sa posebnim naglaskom na: − osnaži-vanje mladih lјudi za promovisanje kulturne različitosti i međukulturnog dija-loga i saradnje u njihovim svakodnevim životima; − sprječavanje i ublažavanje svih formi rasizma i diskriminacije po bilo kom osnovu; − podrška inicijativama mladih lјudi i njihovim organizacijama u prevenciji konflikta kao i postkonflik-tnim pomirenjima putem interkulturalnog dijaloga, uklјučujući i njegovu religi-oznu dimenziju; − podrška radu mladih lјudi sa mladim izbjeglicama, azilantima i raselјenim licima; − dalјe podsticanje razvoja podregionalne saradnje mladih u Evropi i šire; − podsticanje mladih da promovišu globalnu solidarnost i saradnju.

3. Socijalna inkluzija mladih, a posebno: − podrška integraciji socijalno isklјu-čenih mladih lјudi; − obezbjeđivanje pristupa mladih lјudi obrazovanju, obuci i radnom životu, posebno kroz promociju i priznavanje neformalnog obrazova-nja/učenja; − podrška tranziciji mladih iz obrazovanja na tržište rada; − podrška autonomiji mladih i njihovom pristupu pristojnim životnim uslovima; − obez-bjeđenje jednakog pristupa mladih lјudi kulturnim, sportskim i kreativnim aktiv-nostima; − podsticanje međugeneracijskog dijaloga i solidarnosti.

Evropski forum mladih je platforma međunarodne nevladine omladinske or-ganizacije i nacionalnih omladinskih savjeta u Evropi. Sjedište organizacije je u Briselu, a Forum je prepoznat kao partner Savjeta Evrope i Evropske unije u obla-sti rada sa mladima. Tokom promocije nacionalne strategije i politike za omladi-


2120

Nacionalni pravni, institucionalni i strateški okvir

nu u Rumuniji gospodin Peter Lauritzen, zamenik direktora Uprave za omladinu i sport Savjeta Evrope, predstavio je jedanaest indikatora za razvoj nacionalne strategije i politike za omladinu. Ovi indikatori predstavlјaju preporučene elemen-te svake nacionalne strategije za omladinu (ali se mogu primijeniti i na regional-nom i lokalnom nivou), i Evropski forum mladih ih je prihvatio i dalјe razradio.

Forum mladih radi na osposobljavanju mladih da aktivno učestvuju u društvu kako bi poboljšali svoje živote predstavljanjem i zagovaranjem njihovih potreba i interesa njihovih organizacija. U sadašnjem neizvesnom političkom i društve-nom kontekstu koji utiče na mlade ljude, oni mogu biti moćni katalizatori za pozitivne promjene i doprinose inovativnim rješenjima za evropske probleme. 13

Da bi prevazišli izazove sa kojima se suočavaju mladi, Evropski forum mladih ima tri glavna cilja:

• Veće učešće mladih• Snažnije omladinske organizacije• Povećana autonomija i inkluzija mladih

Izmijenjena i dopunjena Evropska povelja Savjeta Evrope o participaciji mladih u lokalnom i regionalnom životu „Neka se čuje i tvoj glas!“ je razvije-na od strane Kongresa lokalnih i regionalnih vlasti savjeta Evrope14 promo-više aktivno učešće mladih u svojim zajednicima,a jer kroz isto mogu da nauče kako i zašto je važno biti aktvni građanin. Lokalne i regionalne vlasti treba su u okviru ove povelje prepoznate kao ključni akteri koji treba, između osta-log, da imaju poseban fond za podršku omladinskim klubovima i grupama, s posebnim akcentom na pomoć grupama koje su osnovali i vode sami mla-di ljudi. Takođe, svi koji su izabrani i koji rade u lokalnim i regionalnim vlastima treba da podrže učešće mladih, imajući u vidu da i sami Kongres prilikom odr-žavanja svojih sesija, uključuje omladinske delegate iz svih zemalja članica. Naime, od oktobra 2014. Kongres je pozvao mlade ljude iz različitih sredina - mlade aktiviste, omladinske radnike, studente, mlade političare - da učestvuju na svojim sjednicama, da se izjasne, rasprave i razmijene mišljenja sa članovima Kongresa o pitanjima koja su na dnevnom redu. Od 2016. godine, kao sastavni dio njihovog učešća, od mladih delegata se traži da se razviju sopstvene projek-ti na lokalnom i regionalnom nivou između sjednica.

13 https://www.youthforum.org/european-youth-forum-our-goals-vision

14 Kongres lokalnih i regionalnih vlasti je institucija Savjeta Evrope, odgovorna za jačanje lokalne i regionalne demokratije u državama

članicama SE i procjenu primjene Evropske povelje o lokalnoj samoupravi. Kao glas evropskih opština i regiona, radi na podsticanju kon-

sultacija i političkog dijaloga između nacionalnih vlada i lokalnih i regionalnih vlasti, kroz saradnju sa Komitetom ministara Savjeta Evrope.

Kongres je sastavljen iz dvije komore: Savjeta lokalnih vlasti i Savjeta regiona. Ima 324 predstavnika i 324 zamjenika, i svi su imenovani na

četiri godine, te predstavljaju više od 200.000 lokalnih i regionalnih vlasti iz 47 država članica Savjeta Evrope. Rad Kongresa organizovan je

u tri odbora: Nadzorni odbor, Upravni odbor i Komitet za aktuelne poslove.

4. Nacionalni pravni, institucionalni i strateški okvir

Prema podacima sa popisa stanovništva iz 2011. godine, u Crnoj Gori je živjelo 132 702 mladih uzrasta od 15 do 29 godina, odnosno 21,4% ukupnog stanov-ništva.15 Iako ovaj procenat učešća mladih u opštoj populaciji nije zanemarljiv, statistički posmatrano, mladi su prilično »nevidljivi«: relativno je malo napora do sada uloženo u pravcu adresiranja potreba, problema, interesa i ciljeva mladih kroz istraživanja i edukaciju, pa je stoga malo dostupnih statističkih podataka relevantnih za ovu populaciju.16 Sa druge strane, mladi predstavljaju posebno osjetljivu i ranjivu kategoriju stanovništva koja je izložena brojnim problemima, posebno u tranzicionim društvima koja se dinamično mijenjaju u procesu iz-gradnje punog demokratskog poretka.

Prisustvo vršnjačkog nasilja u društvu, porast maloljetničke delikvencije i go-vora mržnje među mladima, (ne)bezbjednost na internetu i isključenost iz pro-cesa donošenja odluka samo su neki od izvora i oblika ugrožavanja bezbjed-nosti i aktivnog učešća mladih u lokalnim zajednicama.

Shvatajući ključnu ulogu kapaciteta mladihza formiranje stabilnog i usklađe-nog društva i pod uticajem različitih nacionalnih i međunarodnih interesnih grupa, donosioci odluka u zemljama bivše Jugoslavije ponovo su uspostavili mehanizme omladinske politike usvajanjem relevantne dokumentacije i uspo-stavljanjem organa zaduženih za rješavanje pitanja vezano za položaj mladih. Stoga, izrada Nacionalnog plana akcije za mlade u Crnoj Gori (NPAM, 2006 - 2011), djelovala je kao multifunkcionalni zajednički okvir za postojeće i nove, ranije nepostojeće društvene mjere za sve oblasti od značaja za zdrav razvoj omladine i njihovo aktivno učešće u društvu.17

Sektor mladih nije uspostavljen odmah po usvajanju Nacionalnog plana akci-je za mlade (NPAM), a od 2009. godine kada je osnovana Kancelarija za mlade, u okviru projekta koji je sprovodila Međunarodna organizacija za migracije, pre-mještan je iz Ministarstva prosvjete koje je izradilo prvu omladinsku strategiju u Ministarstvo kulture i medija, koje je bilo nadležno za realizaciju. Iz Ministarstva je opet premješten u Sektor za sport i mlade i finalno u Upravu za mlade i sport, koja je, u međuvremenu, opet prešla u nadležnost Ministarstva prosvjete. Kao

15 http://www.monstat.org/userfiles/file/popis2011/saopstenje/saopstenje%20starost%204%2009%202011%20prevod.pdf

16 Strategija za mlade 2017 – 2021, radna verzija iz jula 2016. godine, op. cit. str. 5, file:///C:/Windows/system32/config/systempro-

file/Documents/Downloads/Strategija_za_mlade_NACRT.pdf

17 Analiza strateškog, zakonskog i institucionalnog okvira u vezi sa zapošljavanjem i participacijom mladih, Ujedinjene nacije u Crnoj

Gori, 2012, dostupna na: http://www.un.org.me/Library/Youth-Empowerment/6%20Analiza%20strate%C5%A1kog%2C%20zakon-

skog%20i%20institucionalnog%20okvira%20u%20vezi%20sa%20zapo%C5%A1ljavanjem%20i%20participacijom%20mladih.pdf


2322


rezultat, više od pet godina nije završen proces institucionalizacije i sistemati-zacije radnih mjesta, neriješen je radni odnos zaposlenih, a resursi i kapaciteti Uprave za razvoj i implementaciju omladinske politike su nedovoljni.

Takođe, proces izrade predloga Zakona o mladima trajao je više od dvije go-dine, usled nedostatka komunikacije između ministarstva i Uprave, dok se pred-log za usvajanje istog prolongira bez naznake do kada.18

Evaluacija Nacionalnog plana akcije za mlade (NPAM) koji je sprovođen u pe-riodu od 2006 – 2011, a koja je sprovedena tokom 2015. godine, ukazala je na i dalje prisutnu marginalizovanost pitanja mladih, te na izuzetno ograničen uticaj koji je NPAM kao strateški dokument imao u smislu prioritizacije i postavljanja pitanja mladih u fokus drugih resora. Stoga je Crna Gora pristupila izradi novog strateškog dokumenta u ovoj oblasti koji u većoj mjeri stavlja u fokus potrebu kreiranja bezbjednijih zajednica za mlade i stvaranje uslova za razvijanje bez-bednosne kulture. Naime, nova Strategija za mlade 2017 – 2021 koja se nado-vezuje na NPAM prepoznaje značaj uključivanja mladih u pitanja koja ih se direk-tno ili inidrektno tiču, te je u izradu iste bilo uključeno preko 1200 mladih osoba i oko 140 organizacija i institucija tj. zainteresovanih strana koje se bave mladima, kako je navedeno u Strategiji.

Strategijom je definisano šest ključnih prioriteta (ciljnih ishoda) kad su mladi ljudi u Crnoj Gori u pitanju, i to:

A. Mladi ostvaruju ekonomsku i socijalnu sigurnost kroz olakšan pristup tr-žištu rada i sticanje zapošljenja;

B. Mladima je obezbijeđen pristup kvalitetnom obrazovanju;

C. Mladi su aktivni građani, motivisani i proaktivno učestvuju u procesima donošenja odluka, u razvoju zajednice i kreiranju i sprovođenju politika;

D. Mladi su dobrog zdravlja, bezbjedni, imaju obezbijeđen pristup ade-kvatnom sistemu podrške za prelazak u odraslo doba i samorealizaciju

E. Mladi imaju pristup kvalitetnim kulturnim sadržajima kao kreatori i kon-zumenti;

F. Uspostavljen je efikasan normativni i institucionalni okvir za sprovođe-nje omladinske politike.

U skladu sa Zakonom o mladima, omladinska politika, a samim tim i Nacional-na strategija za mlade, zasniva se na načelima: jednakosti, volonterizma, soli-18 Preporuke za izradu Strategije za mlade, Sistem Ujedinjenih nacija u Crnoj Gori, 2015. dostupna na: http://www.un.org.me/Library/

YouthEmpowerment/4%20Preporuke%20za%20izradu%20Strategije%20za%20mlade.pdf

darnosti, dobrovoljnosti, partnerstva, sposobnosti i naučnim saznanjima ra-di dobrovoljnog učešća mladih u svim oblastima društvenog života, u skladu sa sopstvenim izborom. Zakon nalaže da su svi mladi jednaki u ostvarivanju prava, bez obzira na: nacionalnu pripadnost, rasu, pol, jezik, vjeru, društveno porijeklo i imovinsko stanje, članstvo u političkim, sindikalnim i drugim orga-nizacijama, invaliditet, zdravstveno stanje, fizički izgled, seksualnu orijentaciju, rodni identitet i drugo lično svojstvo. 19

Strategijom je posebno prepoznata i kao prioritet navedena potreba za re-alizacijom programa koji su usmjereni ka smanjenju nasilja i zlostavljanja, kao savremenih bezbjednosti prijetnji za mlade. Veća zaštita mladih od savremenih bezbjednosnih prijetnji, kao posebno ranjive grupe, prepoznata je i Strategijom za suzbijanje nasilnog ekstremizma 2016 – 2018, koja kao ključne izazove i pri-jetnje prepoznaje porast nasilja među mladima, kao i radikalizaciju djelovanja ekstremističkih grupa čije su target grupe upravo mladi.

Principi edukacije i participacije mladih su ugrađeni i u osnove Zakona o mla-dima,20 jedinstvenog propisa koji se odnosi na mlade i koji propisuje aktivnosti koje Crna Gora i jedinice lokalne samouprave treba da preduzimaju radi ostva-rivanja i zaštite interesa mladih i unapređivanja njihovog društvenog položaja.

Prema Zakonu o mladima, za ostvarivanje omadinske politike donose se po-red nacionalne strategije i opštinske strategije za mlade. Njima se utvrđuju ciljevi, mjere i aktivnosti omladinske politike na opštinskom nivou, radi ostva-rivanja interesa mladih. Opštinsku strategiju donosi nadležni organ opštine, u skladu sa Strategijom za mlade, za period od četiri godine. Nadležni organ do-nosi i godišnji plan ostvarivanja opštinske strategije.

U tom smislu, kada govorimo konkretno o Opštini Danilovgrad, ista nema Lo-kalni plan akcije za mlade, kao ni Savjet mladih i Savjet za pitanja mladih. Omla-dinski klub ili centar je djelovao do unazad par godina, dok Kancelarija za mlade postoji u okviru Sekretarijata za upravu društvene djelatnosti.

U dijelu odredbi koje se odnose na načela omladinske politike (članovi 9-12), definišu se osnovni principi na kojima se zasniva omladinska politika. Načelo jednakosti promoviše jednakost mladih u ostvarivanju prava. Načelo aktivnog učešća mladih promoviše aktivizam mladih u procesu kreiranja i sprovođenja omladinskih politika kroz koordinaciju i razvijanje međusektorskih partnersta-va i saradnju sa mladima. Informisanje mladih podrazumijeva da subjekti koji sprovode omladinsku politiku obezbjeđuju potpune, tačne, pravovremene, pri-stupačne i upotrebljive informacije mladima o sprovođenju omladinske politike.19 Strategija za mlade 2017-2021, dostupna na: file:///C:/Users/PC/Downloads/Strategija%20za%20mlade%20-%20web.pdf

20 "Službeni list Crne Gore, broj 42/2016" od 11.7.2016. god.


2524


Nakon skoro dvije godine implementacije Zakona o mladima (“Službeni list Cr-ne Gore”, br. 042/16), utvrđeni su određeni nedostaci i pravne praznine u va-žećim zakonskim odredbama kojima se regulišu pojedine oblasti omladinske politike. Osnovni razlozi za donošenje novog Zakona o mladima uslovljeni su i potrebom njegovog usaglašavanja sa Zakonom o izmjenama i dopunama Za-kona o nevladinim organizacijama. (“Službeni list Crne Gore”, br. 037/17), naročito u pogledu registracije, vođenja evidencije i finansiranja omladinskih organizacija.

Shodno članu 6 nacrta novog Zakona o mladima21 iz maja 2018. godine, jav-ni interes u oblasti omladinske politike sprovode Vlada Crne Gore; organ držav-ne uprave nadležan za sprovođenje omladinske politike (Ministarstvo sporta); organi državne uprave i drugi organi uprave nadležni za pojedine oblasti od značaja za mlade; Glavni grad, Prijestonica, opština u okviru Glavnog grada i opština u skladu sa ovim Zakonom i Strategijom za mlade.

U februaru 2017. godine Ministarstvo sporta, u saradnji sa Glavnim gradom i Sistemom Ujedinjenih nacija, otvorilo je i prvi Omladinski centar u Podgorici. Omladinski centar je prije svega servis za mlade. Prilagođen je svim mladima i predstavlja prostor u kome mladi stiču nova saznanja, predstavljaju produkte svog rada i realizuju različite aktivnosti. On je spona između mladih, sa jedne strane, i institucija (Vladinih i nevladinih) sa druge, odnosno programa i dru-gih mogućnosti koje su mladima na raspolaganju. Centar će biti mjesto za okupljanje mladih, kreativno izražavanje i promociju njihovog stvaralaštva, pri-stup informacijama, ali i mjesto za različite događaje, promocije, tribine, radioni-ce, izložbe, performanse i druge aktivnosti koje će kreirati sami mladi.

U sklopu ovog centra, Ministarstvo sporta je u saradnji sa Kancelarijom UNI-CEF otvorilo i Laboratoriju inovacija „Kreaktivator“, gdje mladi svojim idejama i rješenjima na kreativan i inovativan način uz podršku mentora mogu da dopri-nesu unapređenju zajednice u kojoj žive. 22

Pored crnogorskih insitucija koje sprovode omladinsku politiku, važno je po-menuti i značaj regionalnog tijela za povezivanje i saradnju mladih - RYCO. Na-ime, proces uspostavljanja Regionalne kancelarije za saradnju mladih zvanično je postao dio Berlinskog procesa potpisivanjem “Zajedničke deklaracije o osniva-nju Regionalne kancelarije za saradnju mladih Zapadnog Balkana” koja je potpi-sana na Bečkom samitu 27. avgusta 2015. godine od strane premijera Albanije, Bosne i Hercegovine, Kosova, Makedonije, Srbije i Crne Gore.

21 Zakon o mladima je još uvijek u fazi razmatranja i pripreme, imajući u vidu da su se u priodu od maja do jula mjeseca 2018. godine

održale brojne javne rasprave i okrugli stolovi na temu novog Zakona koje je organizovao Direktorat za mlade, u cilju prikupljanja mišljenja

i sugestija stručne i laičke javnosti na nacrt odredbi novog Zakona.

22 Članak Omladinska politika na nacionalnom i lokalnom nivou, Ministarstvo sporta

Shodno članu 19 stav 3 Statuta RYCO-a23, upravni odbor čine predstavnik Vla-de i predstavnik mladih svake zemlje ugovornice. Crnu Goru u Upravnom od-boru Regionalne kancelarije za saradnju mladih predstavlja Generalni direktor Direktorata za mlade Nenad Koprivica, dok mlade Crne Gore predstavlja Dimi-trije Jovićević.

Ova kancelarija, sa sjedištem u Tirani, ima za cilj uspostavljanje političke i in-stitucionalne povezanosti mladih u regionu, kao i pomirenje i saradnju mla-dih. Ona će takođe otvoriti mogućnosti za brojne razmjene u clju sticanja novih iskustava i usavršavanja u oblasti obrazovanja, kreiranje zajedničkih projekata i programa koji će doprinijeti i samom unapređenju kvaliteta života mladih, kako u Crnoj Gori, tako i u ostalim zemljama osnivačima RYCO.

23 Statut Regionalne kancelarije za saradnju mladih (RYCO), dostupan na: http://www.rycowb.org/wp-content/uploads/2017/07/

ryco-statute__final.pdf


2726

Mladi u Crnoj Gori – društveni, ekonomski i politički kontekst

5. Osvrt na pregovore o članstvu u EU i pitanje mladih – status quo

Pravna tekovina EU (EU Aquis) koja se bavi omladinskom politikom, učešćem i zapošljavanjem mladih ljudi trenutno je u fazi usklađivanja sa nacionalnim poli-tikama i zakonodavstvom, u okviru procesa pregovora za članstvo u EU kroz po-glavlje 26 (obrazovanje i kultura), i poglavlje 19 (socijalna politika i zapošljavanje).

U Izvještaju o napretku za 2018. godinu za Crnu Goru iz aprila 2018. godine se navodi da je Crna Gora dostigla određeni nivo spremnosti u oblasti socijalne politike i zapošljavanja.

Sa druge strane, žene, mladi i dugoročno nezaposleni i dalje spadaju u kate-gorije koje se teško zapošljavaju i regionalne razlike još uvijek postoje. U saradnji s Međunarodnom organizacijom rada (MOR) izrađena je bijela knjiga o promo-ciji zaposlenosti mladih.24

Kada govorimo o poglavlju 26 - Obrazovanje i kultura, nastavlja se dobar nivo učešća u programu Erasmus+. Rezultati u oblasti međunarodne kreditne mo-bilnosti za 2017. godinu pokazuju uspješno učešće Crne Gore, uključujući 275 odlaznih mobilnosti u zemlje EU i 166 dolaznih mobilnosti. Ove su brojke u po-rastu od kada je prvi poziv objavljen 2015. godine, s ukupno 1.236 studenata i zaposlenih koji su koristili ovaj program. U oblasti izgradnje kapaciteta u viso-kom obrazovanju, institucije iz Crne Gore aktivno su učestvovale u 12 projekata tokom posljednja tri poziva, a u dva od njih bila je partner zadužen za koordi-naciju. U oblasti mladih, sada funkcioniše novi Direktorat za mlade u Ministar-stvu sporta. U februaru 2017. godine u Podgorici je otvoren centar za mlade, koji takođe služi kao lokalna kancelarija Regionalne kancelarije za saradnju mladih (RYCO). Postoji Strategija za mlade, kao i Nacionalna strategija zapošljavanja i ra-zvoja ljudskih resursa. Treba obezbijediti koordinaciju horizontalnih pitanja koja utiču na zapošljavanje, inkluziju, aktivno građanstvo, volontiranje i obrazovanje mladih. Od 2014. godine više od 800 mladih koristilo je jednu od tri akcije za mobilnost mladih (molbilnost mladih radnika, razmjena mladih i Evropski vo-lonterski servis). 25

U skladu sa svojim vanjsko-političkim prioritetima, Crna Gora u narednom pe-riod treba da uloži još napora multi-sektorskim pristupom u oblasti poboljšanja položaja mladih u društvu, aktivnog građanstva i zapošljavanja, kako bi ispunila sve one standarade koji se i očekuju, a u cilju ulaska Crne Gore u EU.

24 Izvještaju o napretku za 2018. godinu za Crnu Goru, april 2018. godine, dostupan na: https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/coun-

try_report_montenegro_2018.pdf

25 Ibid.

6. Mladi u Crnoj Gori – društveni, ekonomski i politički kontekst

U preporukama za izradu trenutno važeće Strategije za mlade se navodi da je značaj učešća mladih u životu zajednice za razvoj crnogorskog društva neospo-ran, a njihova zainteresovanost vidljiva u visokom procentu anketiranih mladih koji su ocijenili da prioritet nove strategije za mlade mora biti podrška mladima da realizuju svoje ideje (68%), te visok procenat mladih koji su učestvovali u razli-čitim akcijama (73%). Evidentna je, i u visokim procentima iskazana, želja mladih da se uključe u rješavanje društvenih problema. Više od 90% njih smatraju da bi mladi trebalo da budu uključeni u donošenje odluka na svim nivoima , a smatraju da najviše mogu da doprinesu u oblastima ljudskih prava, razvoja lokalne zajed-nice, ekonomije, politike, kulture. Kako tek svaka deseta anketirana mlada osoba tvrdi da zna kako se osniva omladinska organizacija, može se zaključiti da se mladi relativno rijetko interesuju za osnivanje formalnih organizacija, odnosno da slabo vide da će kroz taj okvir ostvariti svoje ciljeve.26 Upravo zbog toga, nacrt novog Zakona o mladima treba da podstakne i afirimiše mlade ljude da osnivaju i budu članovi više kako formalnih, tako i neformalnih organizacija.

Mladi u Crnoj Gori nisu motivisani da se aktivno uključe u život društva, nisu organizovani i nemaju dovoljno povjerenja u društveno političke institucije. Sa druge strane društvo nema dovoljno povjerenja u mlade ljude. Ipak, rezultati nekih dostupnih istraživanja koja se bave pitanjima mladih u Crnoj Gori, ukazuju na zabrinjavajuće podatke o statusu mladih, o tome kako oni vide sebe, svoju perspektivu i okruženje u kome žive. Iako nisu izgubili optimizam, i iako poka-zuju visok stepen samopoštovanja, mladi često ne vide jasno svoju perspektivu i budućnost. U skladu sa tim, 90,8% mladih u Crnoj Gori saopštava da sebe u budućnosti vidi prije svega u inostranstvu, a 60% mladih u većim centrima u zemlji. Kao jedan od glavnih razloga, mladi navode nedostatak perspektive.

Najveći broj mladih svoje slobodno vrijeme provodi slušajući muziku i druže-ći se sa vršnjacima, kao i posjećujući kafiće i diskoteke. Iako o ovakvom izboru mladih ne možemo govoriti kao o negativnom, ovakav podatak ipak ukazuje na siromaštvo ponude za mlade ljude i o neophodnosti organizovanih i sistemskih rješenja koja će mladima omogućiti brojčano veće i kvalitetnijie mogućnosti za provođenje slobodnog vremena. Problem koji mladi ljudi ističu jeste nedo-statak kvalitetne i produktivne saradnje sa odraslima. Nema komunikacije i zajedničke akcije, što ih često stavlja na suprotstavljene strane. 27

26 Preporuke za izradu Strategije za mlade, Sistem Ujedinjenih nacija u Crnoj Gori, 2015. dostupna na: http://www.un.org.me/Library/

YouthEmpowerment/4%20Preporuke%20za%20izradu%20Strategije%20za%20mlade.pdf

27 Forum SYD, Omladinski rad u Crnoj Gori, 2007; publikacija dostupna na: file:///D:/Downloads/oml.rad%20u%20cg.pdf


2928

Ključni nalazi istraživanja

Jedan od ključnih zaključaka istraživanja “Mladi u Crnoj Gori – društveni dekor ili društveni kapital?”28 koje je sproveo Centar za građansko obrazovanje jeste da mladi u Crnoj Gori nisu u potpunosti zadovoljni svojim statusom u našem društvu te bi stoga vrlo rado, polovina mladih, napustila državu. Sa druge stra-ne, mladi u Crnoj Gori su optimistični u pogledu svoje situacije za deset godina - više od tri četvrtine vjeruje da će za deset godina situacija u Crnoj Gori po cje-lokupno društvo, a samim tim i po njih same, biti bolja nego sada.

Nalazi istraživanja Centra za građansko obrazovanje koje je sprovedeno u 2018. godini pokazuju da preko 3/4 ispitanika (76%) smatra da je status mladih, kad je u pitanju zapošljavanje veoma ili uglavnom loš, dok samo 2% smatra da je njihov položaj u tom smislu veoma dobar. Preovladava mišljenje da se si-tuacija u pogledu zapošljavanja pogoršala u posljednjih pet godina, odnosno tako misli 45% ispitanika, 33% je mišljenja da stagnira, dok 17% cijeni da je došlo do napretka, pri čemu građani sa osnovnim ili nižim obrazovanjem izražavaju veći pesimizam od ostalih.

Očekivanja da će proces evropskih integracija dovesti do unapređenja situacije u oblasti zapošljavanja procentualno su najveća i prisutna su kod 43% ispitanika, dok 31% misli da će ostati ista, a 17% čak vjeruje da će se pogoršati. 29

Otežan proces demokratizacije, uspješno članstvo u Savjetu Evrope i perspek-tiva članstva u Evropskoj uniji - sve su to karakteristike jednog dijela postjugo-slovenskih država, pa i Crne Gore. Ono što, takođe, karakteriše ove zemlje jeste, barem zvanično, ulaganje napora da se nacionalna netrepeljivost eliminiše. Me-đutim, isto tako zvanična, ali i sve učestalija, oštra politička retorika ovu “misiju” čini gotovo nemogućnom za postići. I ne samo to, ista čini da se kao takva, po-najviše reflektujući na mlade. Mlade koji, osim ovog, u potrazi za ličnim iden-titetom, nailaze i na brojne druge probleme, a tiču se zaposlenja, ekonomske nejednakosti i brojnih drugih. Svi navedeni problemi predstavljaju pogodno tle za kreiranje identiteta zasnovanog na nacionalnom ekstremizmu, vjerskom ra-dikalizmu i mržnji prema drugome.

Dodamo li na to činjenicu da u Crnoj Gori “mladi procjenjuju da se sloboda izražavanja i mišljenja mladih sputava, čak i u porodici, posebno kad je kritički obojena”30 , onda se može reći da je Crna Gora na prekretnici – da li će, kroz rad sa/na mladima, ići u pravcu stvaranja građanskog društva ili će iste prepustiti radikalnim idelogijama koje su, ne tako davno, znale naći svoje uporište u našoj političkoj tradiciji. 31

28 Istraživanje Centra za građansko obrazovanje dostupno na: http://media.cgo-cce.org/2016/12/Mladi-drustveni-dekor-ili-drust-

veni-kapital.pdf

29 Saopštenje o rezultatima istraživanja dostupno na: http://cgo-cce.org/2018/01/14/lose-perspektive-mladih-u-zaposljavanju-dos-

ta-prostora-za-unaprijedenje-kod-svih-aktera/#.W1cTf9IzbIU

30 Dostupno na: file:///C:/Users/Win7/Downloads/Strategija%20za%20mlade_S%20(2). pdf, strana 10

31 Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), Mladi u susret savremenim bezbjednosnim izazovima: procjena stavova, znanja i iskustava

mladih o sektoru bezbjednosti, 2018. godine; publikacija dostupna na: http://www.cedem.me/images/CEDEM_bezbjednost.pdf

7. Ključni nalazi istraživanja Imajući u vidu činjenicu da je u fokusu rada aktivizam i učešće mladih u pro-

cesima donošenja odluka na lokalnom nivou, fokus grupe su započete pitanji-ma koja se tiču procjene shvatanja omladinske politike od strane sagovornika, znanja o nadležnim institucijama na nacionalnom i lokalnom nivou koje se bave mladima, ali i utvrđivanja povjeranja sagovornika u institucije i organizacije koje se bave mladima, kao i procjene stavova sagovornika o tome da li misle da kao indvidiualci mogu da utiču na procese donošenja odluka na lokalnom nivou.

Naime, ispitanici svih ciljnih grupa su kao kl-jučne insitucije koje se bave unaprjeđenjem položaja mladih u društvu prepoznali Direk-torat za mlade u okviru Ministarstva sporta, opštinu i UNICEF, čije aktivnosti ažurno prate. Sa druge strane, gimnazijalci i gimnazijalke omladinsku politiku vide kao prilagođavan-je omladine zakonima i pravilima, članstvo u nevladinim organizacijama i omladinskim klubovima, dok predstavnici nevladnih orga-nizacija, predstavnici političkih partija i stu-denti omladinsku politiku percepiraju, pored gore navedenog i kao zbir svih akcija i inciijativa koje državne i lokalne insitucije preduzimaju kako bi pobol-jšali položaj mladih u društvu.

Kada govorimo o stepenu povjerenja sagovornika u institucije koje se bave pita-njem mladih na nacionalnom i lokalnom nivou, a nakon približavanja zakona i stra-tegija iz ove oblasti od strane projektnog tima i moderatora, može se zaključiti da mladi iz Danilovgrada imaju veoma nizak stepen povjerenja u institucije sistema.

Naime, sagovornici smatraju da je stepene omladinskog aktivizma jako nizak te da da nivo razvijenosti omladinske politike nije isti u svim opštinama i regio-nima, a što bi trebalo da bude zadatak upravo institucija koje se time bave.

Takođe, sagovornici iz Gimnazije “Petar I Petro-vić Njegoš” smatraju da oni kao srednjoškol-ci apsolutno ne mogu uticati na procese donošenja odluka na lokalnom nivou, jer ih, kako kažu, niko ne konsultuje o pitanjima koja se tiču njih, niti znaju na koji način i mogu dati svoj doprinos.

“Nekako generalno prihvatamo da se kod nas ništa ne može promijeniti.

Takođe, mislim da omladina u Dani-lovgradu nema razvijen stepen svi-jesti o svim mogućnostima za mlade,

ali ni pristup informacijama.”

Član lokalne nevladine organizacije

Pa ja iskreno mislim da svi oni daju lažna obećanja, i da istinski i suštin-

ski ne podržavaju mlade u pravom smislu. Sve aktivnosti sprovode

kako bi ispunili svoje obaveze, a ne zato što to žele”

učenica 4. razreda Gimnazije”


3130

Ključni nalazi istraživanja

Sa druge strane, sagovornici iz nevladnih organizacija i političkih partija smatraju da mladi mogu uticati na kreiranje javnih poli-tika, i to: 1) umrežavanjem; 2) zastupanjem određenih interesa omladine putem građan-skih inicijativa; 3) protestvovanjem i javnim okupljanjem; 4) učešćem u javnim rasprava-ma i 5) radom u nevladinim organizacijama. Svakako, iako znaju za određene mehanizme uticanja na kreiranje lokalnih propisa i javnih politika, saglasni su da je jako teško učestvo-vati u istima, posebno u maloj sredini kao što

je Danilovgrad, zbog prisutnosti predrasuda, manjka motivacije, pasivnosti mladih, ali i manjka inicijative od predstavnika opštine.

Na pitanje šta im je dostupno u gradu i čime su zadovoljni, većina sagovor-nika je odgovorilo da su zadovoljni djelovanjem i aktivnostima Crvenog krsta Danilovgrad, alternativnog centra planinara “Ćutuk”, NVO “Rastimo zajedno”, plesnog kluba “Matrix”, Folklornih ansambala “Danilovgrad” i “Oro”, Taekwondo kluba “Danilovgrad” kao i Volonterskog kluba Gimnazije koji organizuje veliki broj humanitarnih i edukativnih radionica. Sa druge strane na pitanje šta nije dostupno u gradu i šta im se ne dopada, sagovornici su izdvojili neodostatak kulturnih i sportskih sadržaja. Naime, veliki broj ispitanika, kako srednjoškolaca, tako i predstavnika NVO i političkih partija su izdvojili nedostatak biciklističkih staza, biblioteke (što je poseban problem za srednjoškolce koji većinu knjiga ili kupuju ili iznajmljuju iz podgoričkih bibilioteka), bioskopa, debatnih klubova i sve manji broj festivala, koji su se nekada organizovali u Danilovgradu.

Podrška porodice, prijatelja i profesora je od velike važnosti za mlade osobe da podstiču promjene i jasno izražavaju svoja mišljenja i ideje. Na pitanje da li su podržani od strane istih, te da li ih je strah da glasno kažu šta žele i misle, sa-govornici su odgovorili da je primjetan manjak podrške od strane zajednice, s obzirom da da roditelji i profesori ne shvataju za ozbiljno ideje i inicijative koje bi eventualno pokrenuli.

Zanimljiva je činjenica da su se gotovo svi sagovornici složili sa tvrdnjom jed-nog člana političke partije kada je rekao da ukoliko porodica, ali i prijatelji i profe-sori ne vide rezultat rada odmah, smatraju taj isti trud i rad uzaludnim. Sa druge strane, većina sagovornika je saglasna u mišljenju da je za svaku novu incijativu potrebna podrška nevladinih organizacija, koje pretežno podržavaju nove ideje i akivnosti, ali i da iste većinom iskorišćavaju volontere kao besplatnu radnu snagu.

Kako brojna istraživanja pokazuju da preko 90% mladih ne vidi svoju buduć-nost i perspektivu u Crnoj Gori, zanimalo nas je da li naši sagovornici vide sebe kako rade, žive i osnivaju porodice u Danilogradu. Svi su odgovorili odrično, na-glašavajući postojanje kronizma i manjka prostora za napredovanje i profe-sionalno usavršavanje kao glavne razloge zbog čega im odlazak u veći grad ili pak drugu državu predstavlja sljedeći korak.

Na pitanje da li Opština podržava razvoj predu-zetništva, te da li su imali prilike da pohađaju ne-ke obuke na loklanom nivou na ovu temu, svi sa-govornici su se složili da predstavnicima opštine preduzetništvo i posebno podrška mladim pre-duzetnicima nije prioritet, usljed drugih “važnijih” problema. Upravo u tom smislu, sa druge strane, mladi vide sebe kao ključne nosioce promjena za razvoj preduzetništva, jer upravo oni, kako ka-žu, treba da “zapnu i preduzmu nešto, pokažu vo-lju za rad i stvaranje u Danilovgradu, kako bi dobili podršku od druge strane”.

Aktivizam mladih predstavlja društveni angažman mladih koji su okupljeni oko neke zajedničke ideje i koji, kroz zajedničko umrežavanje i sprovođenje određenih projekata, za cilj ima unapređenje kvaliteta života mladih, neformalnu edukaciju, rješavanje za njih relevantnih pitanja doprinoseći društvu kako u lokalnim zajednicama, tako i na državnom nivou.

Na pitanje da li ocjenjuju mlade u Danilovgradu kao aktivne ili ne, većina sa-govornika je ukazala na ozbiljan problem pasivnosti mladih, zbog nedostata-ka afirmativne akcije prema mladima, mogućnosti za društveni angažman, ali i podrške profesora, koji umjesto da motivišu đake da budu odgovorni i aktivni građani, potcjenjuju svaku novu ideju i fokusiraju se samo na fomalno učenje. Takođe, smatraju da mladi očekuju da ih neko pokrene i nat-jera na akciju, što je veliki problem usljed manjka edukacije mladih o važnosti i potrebi aktivizma na lokalnom nivou.

Pored formalnog obrazovanja, za razvoj mladih je neophodno i nefromalno obrazovanje. Kako većina sagovornika kaže, u Danilovgradu je jako teško razvi-ti vještine kao što su komunikativnost, odgovornost, samostalnost, timski duh, s obzirom da se organizuje veoma mali broj radionica koje su više teorijskog, nego interaktivnog tipa. Pored organizovanja seminara, škola, radionica, sago-vornici smatraju da bi osnivanje Debatnog kluba znatno unaprijedio položaj

“Nemamo gdje da izađemo, pa smo “osuđeni” na kafiće. Odlazak u

Podgoricu, tj. pozorište, bioskop ili slično iziskuje i vrijeme i novac, s

obzirom da putujemo autobusom, a sve te sadržaje bi trebalo da ima-

mo u svom gradu.”

Maturant Gimnazije “Petar I Petrović Njegoš”

“Mladi nijesu aktivni. Primjer vam je i današnja fokus grupa, gdje se nije pojavio veliki broj najavljenih učesnika, jer nije u toku časova. Oni bi da budu aktivni, ali da to bude tokom

časova, kako bi iste izbjegli, a ujedno da budu prepoznati kao

“aktivni”.

Članica političke partije i maturantkinja Gimnazije


3332

Quo vadis, iuventus? – analiza promjene u stavovima danilovgradske omladine 2015-2018

mladih, jer bi kroz članstvo u istom, razvijali svoje retoričke i komunikacione vje-štine, ali i vještine zagovranja i zastupanja svojih ideja.

Širenje vidika i izlazak iz zone komfora, te upoznavanje mladih ljudi iz različitih sredina je jedan od ključnih ciljeva evropske, ali i nacionalne politike za mlade. Stoga, na pitanje da li postoje programi razmjene za mlade iz Danilograda, te da li koriste te prilike, većina sagovornika je odgovorila da postoje, te da se situacija u smislu promocije tih programa znatno poboljšala. Sa druge strane, kada se govori o seminarima, radionicama i školama u inostranstvu, smatra-ju da bi se trebalo raditi na boljoj promociji tih prilika, jer većina mladih nije informisana o istima. U tom dijelu, aktivno djelovanje Omladinskog centra ili osnivanje Savjeta za mlade bi bio odličan mehanizam komunikacije, s obzi-rom da je mladima potrebno i savjetovanje u dijelu pripreme dokumentacije, biografije, ali i upućivanje u njihova prava i obaveze dok učestvuju na nekom od programa.

Za mnoge volontiranje predstavlja uspo-stavljanje novih društvenih kontakata i su-sretanje novih i zanimljivih ljudi, ali i sticanje novih vještina koje im mogu pomoći prili-kom traženja posla. Na pitanje da li se bave volonterizmom, odgovori su bili podijeljeni. Dok članovi političkih partija svoje aktivnosti u istima vide kao vid volonterizma i prpeo-znaju sve dobrobiti aktivnog građanstva, kao i članovi nevladnih organizacija koji članstvo u istima vide kao kanal za usvajanje novih znanja o ranjivim grupama, ljudskim pravima i evropskim integracijama, većina srednjoško-

laca nije imalo iskustva sa volontiranjem.Kao razloge navode nemanje prostora i prilika za volontiranje i uključivanje u volonterske akcije i inicijative. Dvije sagovornice (gimnazajlke) su u cilju približavanja volonterizma svojim vršnjaci-ma, podijelile svoja volonterska iskustva koja su stekle u nevladinim organizaci-jama ADP ZID i Unija srednjoškolaca Crne Gore.

Kako se navodi u Strategiji za mlade 2017-2021, vršnjačko nasilje je jedan od prisutnih problema koji negativno utiču na mentalno zdravlje mladih. Iako po-stoji zakonska regulativa, pogotovo u oblasti nasilja nad djecom u porodičnom okruženju, još uvijek je u crnogorskom društvu visoka tolerancija na ove tzv.”bla-ge oblike nasilja”.

Kao jedno od najpozitivnih odgovora, na pitanje da li postoji vršnjačko nasilje u školi, kako fizičko tako i psihičko, sagovornici iz Gimnazije “Petar I Petrović Nje-

goš” su kazali da istog nema, niti ga prepoznaju, te da se mogu pohvaliti soli-darnošću i uzajamnim razumijevanjem koje “vlada” u školi. Fizičkih sukoba i pshičkog mlatretiranja nema, a ujedno i pohvaljuju prihvaćenost lica sa invali-ditetom i prilagođenost škole licima u kolicima.

U Strategiji za mlade 2017-2021 se kaže da nezavisna kultura koja se u najvećoj mjeri odnosi na mlade, nije dio institucionalnog kulturnog sistema ali omogućava značajan prostor za saradnju. Nerazvijene su komuni-kacije i inicijative na relaciji država – lokalna samouprava - nevladin sektor u organizo-vanju posebnih programa posvećenih kul-turi mladih. U tom smislu, sagovornici su pitani da li imaju pristup kulturnim sadržaji-ma, i kako ih ocjenjuju. Pohvale su dobili fes-tival folklore koji se održava svake godine, kniževne večeri, aktivnosti plesnog kluba “Matrix”, manifestacije “Spuško ljeto” i “Rije-kom Zetom”.

Sa druge strane, predstave, izložbe i doga-đaji koji se organizuju u Centru za kulturu, koji se u skladu sa finansijskim mo-gućnostima trudi da obogati svoj program, nisu baš namijenjeni mladima, već starijoj populaciji.

8. Quo vadis, iuventus? – analiza promjene u stavovima danilovgradske omladine 2015-2018

Istraživanje o problemima i potrebama mladih na prostoru Opštine Danilov-grad je jedna od ključnih aktivnosti projekta “Jačanje volonterskog servisa NVO 9. Decembar” koji je bio podržan kroz program De facto STRONG koji je reali-zovao Fond za aktivno građanstvo – fAKT, a finansirala Evropska Unija, posred-stvom Delegacije Evropske Unije u Crnoj Gori.

Istraživanje je rezultiralo objavljivanjem publikacije “Bilten: analiza potreba i problema mladih u opštini Danilovgrad”32

32 Publikacija je dostpna na: file:///D:/Downloads/Bilten_Analiza%20potreba%20i%20problema%20mladih%20u%20

Op%C5%A1tini%20Danilovgrad.pdf.

“Kada govorimo o mobilnosti, pri-lika ima. Samo u prethodnih neko-

liko nedelja, predstavljeni su nam programi poput Work&Travel, Voj-nog ljetnjeg kampa Ministarstva

odbrane, razmjene u Sloveniji. Sada je na nama hoćemo li iskori-

stiti te prilike ili ne.”

učenik trećeg razreda Gimnazije

“Pristup kulturnim sadržajima ima-mo nekoliko puta godišnje, ali nam

npr. izložbe i nisu baš interesantne. Takođe, moguće je i da ima više doga-đaja i predstava, ali nije baš promo-visano i prilagođeno mladima, pa je posjećenost pretežno mala, što ne

znači da mi ne bismo voljeli da imamo bogatu kulturnu scenu u gradu”

članica loklane nevladine organizacije


3534

Quo vadis, iuventus? – analiza promjene u stavovima danilovgradske omladine 2015-2018

Kako ćemo u ovom dijelu kratko porediti rezultate gorepomenutog istraživa-nja i istraživanja koje je sprovedeno u julu 2018. godine, potrebno je naglasiti da je glavni nedostatak ove komparativne anlaize u tome što je u istraživanju iz 2015. godine učestvovalo preko 400 ispitanika, putem online upitnika, metode fokus grupa i intervjua, a u novom istraživanju je kao jedina (pored “desk resear-ch” metode) korišćena metoda održavanja fokus grupa.

Podaci iz 2015. godine pokazuju da je svega 26 ispitanika aktivno u makar jed-noj, dok 57 učesnika nije član niti jedne organizacije na prostoru Opštine. Putem anketiranja, čak 170 mladih nije aktivno, dok 28 jeste. Među navedenim organi-zacijama u kojima su mladi aktivni izdvajaju se Crveni krst Danilovgrad, Folklor-ni ansambl ,,Danilovgrad’’, Folklorni ansambl „Oro“, Tekvondo klub Danilovgrad, Planinarsko sportski klub ,,Prekornica’’, Alternativno udruženje planinara,,Ćutuk’’, zatim Nvo ,,9. Decembar’’ kao i političke partije. Kada ove podatke uporedimo sa stavovima mladih iz 2018. godine, može se zaključiti da mladi i dalje prepozna-ju iste organizacije kao ključne nosioce aktivnosti usmjerenih ka mladima.

U skladu sa interesovanjima mladih, na pitanje „Da li misle da svojim učešćem u djačkom parlamentu, nekoj NVO, podmlatku političke partije ili sindikatu mo-gu da promijene položaj mladih u našem gradu“ ispitanici su u većini odgovorili pozitivno (153=DA, 127=NE) dok je bilo i suzdržanih glasova. Interesantno je da su ispitanici istraživanja iz 2018. godine uglavnom kazali da misle sa svojim uče-šćem u gorepomenutim tijelima ne mogu da promijene položaj mladih u Da-nilovgradu, što dovodi do zaključka da su mladi manje motivisani da se druš-tveno angažuju.

Kada govorimo o razvijenosti kulture mladih uopštini danilovgrad, njihovom informisanošću, ili pak željom za kulturom, zatim trenutnoj kulturnoj obrazova-nosti, skoro 50% ispitanika online istraživanja, smatra da je razvoj kulture na ni-skom nivou, približno 45% na srednjem, i svega 7% na visokom nivou. Rezultati istraživanja iz 2018. godine pokazuju iste ili slične stavove mladih, koji kažu da kulturnih sadržaja ima, ali da nisu prilagođeni mladima, te da dalje treba radi-ti na unaprjeđenju informisanosti građana o istima.

U istraživanju iz 2015. godine, ispitanici u dobi od 15 do 30 godina su na pita-nje„Da li znate na koji način mladi u Danilovgradu mogu da učestvuju u dono-šenju odluka od važnosti za ovaj grad i mlade u njemu“ većinski su odgovorili negativno - 168 odgovora, i potvrdno - 111 odgovora. U ovom dijelu se bilježi pozitivan trend, s obzirom da su sagovornici fokus grupa koje su realizovane za potrebe izrade ove publikacije, pokazali visoko znanje o mehanizmima učešća mladih u procesu donošenja odluka, na šta je moguće uticala i opštin-

ska kampanja o uključivanju građana i građanki u procese donošenja odluka. Svakako, isti sagovornici su kazali da, iako znaju za mehanizme učešća, iste ne koriste zbog manjka motivisanosti i vjere da zaista nešto mogu promijeniti, na čemu treba intezivno raditi u budućnosti, kroz multi-sektorski pristup omladini.

“Osim formalnog obrazovanja svakako treba podsticati kvalitetno neformalno i informalno obrazovanje.’’ riječi su Nadežde Vujašković, pedagodice u Gimnaziji. Zatim, na pitanju koje su po njenom mišljenju ključne akcije koje treba sprovesti u cilju unaprjedjenja trenutnog položaja mladih u našoj Opštini, Nadežda Vujaš-ković smtra da treba obezbjediti da se glas mladih čuje- predstavnik mladih u lokalnoj samoupravi. Takođe, da se možda može odvojiti prostor na portalu op-štine za kvalitetno informisanje mladih o svim pitanjima koja ih se lično tiču kao i da bi bilo poželjno da postoji grupa za izradu i realizaciju lokalnog plana akcije za mlade (pri lokalnoj upravi), čiji bi jedan od članova bio predstavnik mladih.33 U ovom dijelu se može vidjeti da sagovornica dijeli mišljenje mladih koji su uče-stvovali u oba istraživanja, što pokazuje da mladi ipak imaju podršku od strane zaposlenih u prosvjeti. Upravo je kvalitetno informisanje mladih o svim pitanji-ma koja ih se lično tiču jedna od ključnih preporuka mladih za unaprjeđenje nji-hovog položaja, kao i uključivanje mladih u radne i konsultativne grupe, kako bi mogli da daju svoje mišljenje o temama koje ih se direktno tiču.

33 Bilten: analiza potreba i problema mladih u opštini Danilovgrad, NVO “9. decembar”, 2015, str. 9


3736

Preporuke i predlog mjera za unapređenje položaja mladih na lokalnom nivou

9. Preporuke i predlog mjera za unapređenje položaja mladih na lokalnom nivou

PREPORUKE:

• Izraditi Lokalni plan akcije za mlade (LPAM). Prema Zakonu o mla-dima, za ostvarivanje omadinske politike donose se pored nacionalne strategije i opštinske strategije za mlade. Njima se utvrđuju ciljevi, mjere i aktivnosti omladinske politike na opštinskom nivou, radi ostvarivanja interesa mladih. Opština Danilovgrad još uvijek nije izradila LPAM, koji je prepoznat od strane mladih kao ključni instrument za uključivanje mla-dih I poboljšanje njihovog položaja na lokalnom nivou.

• Uspostaviti aktivnu, direktnu i efikasnu komunikaciju predstavnika lokalne samouprave sa mladima. Kako mladi nisu uključeni u procese donošenja odluka, ali ni adekvatno informisani o svim mehanizmima i prilikama za mlade, potrebno je, što prije, uspostvaiti aktivnu i direk-tnu komunikaciju sa ovom ciljnom grupom, putem osnivanja Savjeta za mlade i online portala za komunikaciju sa mladima, putem kojih će se mladi ažurno obavještavati o svim lokalnim aktivnostima i načinima davanja doprinosa.

• Osnažiti kapacitete Kancelarije za mlade34, obnoviti Omladinski klub/centar i koristiti “youth friendly” pristup. Omladinski centar je postojao u Danilovgradu, ali u poslednjih par godina nije aktivan, odno-sno ne sprovodi aktivnosti, niti informiše mlade o prilikama koje im se nude. Aktivnosti Kancelarije za mlade su na službenoj stranici Opštine Danilovgrad nevidljive, odnosno veoma je teško doći do informacija o aktivnostima iste. Stoga, potrebno je osnažiti kapacitete omladinskog kluba i Kancelarije, kroz set obuka od strane profesionalaca o razvo-ju komunikacione strategije, “youth friendly” pristupu, komunikaciji sa mladima, partnerstvu sa nevladnim organizacijama, itd. Centrom bi mogao koordinirati NVO “9. decembar”, u saradnji sa Opštinom.

34 Kancelarija za mlade postoji u okviru Sekretarijata za upravu i društvene djelatnosti.

PREDLOG MJERA

• Kontinuirano sprovoditi info tribine, obuke i radionice o značaju ativizma, poštovanja ljudskih prava i mobilnosti.

• Pripremiti Priručnik/smjernice za nastavnike o motivaciji mladih za ušešće u programima neformalnog obrazovanja, volontiranju i kritičkom razmišljanju.

• Uložiti dodatne napore u promociju aktivnosti lokalnih nevladi-nih organizacija.

• Promovisati kulturu volontiranja i sporovoditi lokalne volonterske akcije.

• Povećati fond knjiga gradske bibilioteke.• Rekonstruisati i osposobiti salu za fizičko obrazovanje koju će ko-

ristiti osnovci i srednjoškolci.


3938

Bibliografija

10. Bibliografija x Rezolucija Generalne skupštine Ujedinjenih nacija o politikima i progra-

mima koje/i uključuju mlade iz 2003. godine, dostupna na: http://undo-cs.org/A/RES/58/133

x Rezolucija Generalne skupštine Ujedinjenih nacija o politikima i progra-mima koje/i uključuju mlade iz 2013. godine, dostupna na: http://www.un.org/en/ga/search/A/RES/68/130&referer=http://www.un.org/en/ga/68/resolutions.shtml&Lang=E

x Rezolucija 2250 Savjeta bezbjednosti iz 2015. godine – Mladi, mir i bez-bjednost (A/RES/2250)

x Rezolucija Generalne skupštine Ujedinjenih nacija o politikima i progra-mima koje/i uključuju mlade iz 2015. godine (A/RES/70/127), dostupna na: http://undocs.org/A/RES/70/127

x Rezolucija Generalne skupštine Ujedinjenih nacija o politikima i progra-mima koje/i uključuju mlade iz 2017. godine (A/RES/72/146), dostupna na: http://www.un.org/en/ga/search/A/RES/72/146&referer=/english/&Lang=E

x Rezolucija 55/1 Komisije za društveni razvoj o politikama i programi-ma koje/i uključuju mlade iz 2017. godine (E/CN.5/2017/L.4), dostupna na: http://undocs.org/E/CN.5/2017/L.4

x Evropski pakt za mlade (2005), dostupan na: https://eur-lex.europa.eu/le-gal-content/GA/TXT/?uri=LEGISSUM:c11081

x EU Strategija za mlade (2010–2018), dostupna na: https://ec.europa.eu/youth/policy/youth-strategy_en

x Strategija za mlade EU, koju je predložila Evropska komisija za 2019-2027 x Strategija Evropa 2020, dostpna na: https://ec.europa.eu/info/busine-

ss-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-econo-mic-governance-monitoring-prevention-correction/european-semester/framework/europe-2020-strategy_en

x Rezolucija Savjeta Evropske unije i predstavnika vlada država članica o sprovođenju zajedničkih ciljeva za informisanje mladih (2005/C 141/03)

x Rezolucija Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji su se sastali unutar Savjeta, u vezi sa zajedničkim ciljevima za učešće i informisanje mladih u cilju promovisanja njihovog aktivnog evropskog građanstva (2006/C 297/02)

x Rezolucija Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji su se sasta-

li unutar Savjeta godine o učešću mladih sa manjim mogućnostima (2008/ C 141/01)

x Rezolucija Savjeta EU i predstavnika vlada država članica, koji su se sa-stali unutar Savjetu EU, u vezi sa omladinskim radom (2010/ C 327/01)

x Rezolucija Savjeta i predstavnika vlada država članica, koji su se sastali unutar Savjeta, o podsticanju novih i efikasnih oblika učešća svih mla-dih u demokratskom životu u Evropi (2011/ C 169/01)

x Povelja Budućnost omladinske politike Savjeta Evrope: Agenda 2020, dostupna na: https://www.coe.int/en/web/youth/agenda-2020

x Izmijenjena i dopunjena Evropska povelja Savjeta Evrope o participaci-ji mladih u lokalnom i regionalnom životu „Neka se čuje i tvoj glas!“ je razvijena od strane Kongresa lokalnih i regionalnih vlasti savjeta Evrope, dostpna na: https://www.salto-youth.net/downloads/4-17-1510/Revised%20European%20Charter%20on%20the%20Participation%20of%20YP.pdf?

x Analiza strateškog, zakonskog i institucionalnog okvira u vezi sa zapo-šljavanjem i participacijom mladih, Ujedinjene nacije u Crnoj Gori, 2012, dostupna na: http://www.un.org.me/Library/YouthEmpowerment/6%20Analiza%20strate%C5%A1kog%2C%20zakonskog%20i%20institucional-nog%20okvira%20u%20vezi%20sa%20zapo%C5%A1ljavanjem%20i%20participacijom%20mladih.pdf

x UNDP Strategija za mlade 2014-2017 – Osnaživanje mladih za odr-živu budućnost, dostupna na:http://www.undp.org/content/dam/undp/library/Democratic%20Governance/Youth/UNDP_Youth-Stra-tegy-2014-17_Web.pdf

x Participacija mladih u donošenju odluka, Kancelarija Ombudsmana Sr-bije i Centar za istraživanje u politici Argument, 2013

x Strategija za mlade 2017 – 2021, dostupna na: http://www.strategijaza-mlade.me/

x Preporuke za izradu Strategije za mlade, Sistem Ujedinjenih nacija u Crnoj Gori, 2015. dostupna na: http://www.un.org.me/Library/YouthEmpower-ment/4%20Preporuke%20za%20izradu%20Strategije%20za%20mlade.pdf

x Zakon o mladima, Službeni list Crne Gore, broj 42/2016” od 11.7.2016. god. x Statut Regionalne kancelarije za saradnju mladih (RYCO), dostupan na:

http://www.rycowb.org/wp-content/uploads/2017/07/ryco-statute__final.pdf

x Izvještaj o napretku za 2018. godinu za Crnu Goru, april 2018. godine, dostupan na: https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/country_report_mon-


4140

O autoru

tenegro_2018.pdf

x Forum SYD, Omladinski rad u Crnoj Gori, 2007; publikacija dostupna na: file:///D:/Downloads/oml.rad%20u%20cg.pdf

x Istraživanje Centra za građansko obrazovanje „Mladi – društveni de-kor ili društveni kapital?“ dostupno na: http://media.cgo-cce.org/2016/12/Mladi-drustveni-dekor-ili-drustveni-kapital.pdf

x Saopštenje o rezultatima istraživanja „Mladi i prepreke u zapošljavanju“ dostupno na: http://cgo-cce.org/2018/01/14/lose-perspektive-mladih-u-za-posljavanju-dosta-prostora-za-unaprijedenje-kod-svih-aktera/#.W1cTf9IzbIU

x Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), Mladi u susret savre-menim bezbjednosnim izazovima: procjena stavova, znanja i iskustava mladih o sektoru bezbjednosti, 2018. godine; publikacija dostupna na: http://www.cedem.me/images/CEDEM_bezbjednost.pdf

x Bilten: analiza potreba i problema mladih u opštini Danilovgrad”, NVO “9. decembar”, 2015, publikacija dostupna na: file:///D:/Downloads/Bil-ten_Analiza%20potreba%20i%20problema%20mladih%20u%20Op%-C5%A1tini%20Danilovgrad.pdf.

O autoru

Ognjen Marković je završio osnovne i specijalistič-ke studije na Fakultetu političkih nauka, Univerzitet Crne Gore, smjer Međunarodni odnosi. Tokom stu-diranja akdemski je boravio na prestižnim univerzi-tetima u Italiji (Univerzitet u Bolonji), Poljskoj (Jage-lonski univerzitet u Krakovu), Sloveniji (Ljubljanski univerzitet) i Azerbejdžanu (Azerbejdžanska diplo-matska akademija).

Nakon angažmana u Ujedinjenim nacijama u Slo-veniji, Asocijaciji za odgovorni razvoj Italije i Amba-

sadi Crne Gore u Poljskoj, 2015. godine počinje svoje profesionalni angažman u Centru za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), gdje je sada zaposlen na poziciji projektnog koordinatora.

Učestvovao je na brojnim međunarodnim obukama i seminarima na temu aktivizma mladih, ljudskih prava i zabrane diskriminacije, od kojih izdvaja: Školu demokratije u organizaciji CGO-a (2015), Regionalnu ljetnju školu “Religija, etni-citet i nacionlizam”u organizaciji EuroBalkan univerziteta u Skoplju (2016), Regi-onalnu zimsku školu “Dijalog i Zapadni Balkan - naučene lekcije iz EU integra-cija” u organizaciji Konrad Adenauer fondacije u Beogradu (2016), Ljetnju školu “Izazovi procesa evropskih integracija” u organizaciji Konrad Adenauer fondacije u Beogradu (2017), učešće na seriji samita Zapadnog Balkana u Skoplju, Trstu i Londonu (2016-2018), seminar “Staza mladih: promocija OEBS-ovih vrijednosti u zemljama Zapadnog Balkana” u oragnizaciji misije OEBS-a u Tirani (2017), učešće na Evropskim regionalnim konsultacijama o miru i bezbjednosti u organizaciji EEAS i fondacije Ujedinjenih nacija u Briselu (2017-2018), učešće i sprovođenje programa Britanskog savjeta “Aktivni građani” u Beogradu (2017-2018), trening o obrazovanju i mladima, u organizaciji Savjeta Evrope u Lisabonu (2018).

Ognjen je bio član AIESEC Montenegro i AIESEC Ljubljana studentskih organizacija u periodu 2013-2015. godine, stipendista Konrad Adenauer fonda-cije za 2016. godinu i omladinski je delegat Crne Gore u Kongresu lokalnih i re-gionalnih vlasti Savjeta Evrope za 2018. godinu.

Kontakt: [email protected]


44