Junoafrika RepublikaRepublika Juna Afrika ili Junoafrika Republika (krai naziv Juna Afrika) je republika na jugu Afrike. Nalazi se na junoj ivici Afrike i granii se sa Namibijom, Bocvanom, Zimbabveom, Mozambikom i Svazilendom. Mala drava Lesoto je u potpunosti obuhvaena junoafrikom teritorijom.

IstorijaJunu Afriku otkrio je Vasko da Gama 1497. godine na putu za Indiju. Poto je do otkria June Afrike dolo na Boi, zemlja je nazvana Natal, kako se jo i danas zove jedna drava u Junoj Africi. Na putu u Indiju Juna Afrika je bila vana stanica. Tako je 1652. godine holandska istonoindijska kompanija uredila boravite, odnosno odmorite u Junoj Africi. Prvi doseljenici u holandsku Kap-koloniju bili su seljaci koji su iveli na nomadski nain i rezidentni Afrikanci svi beli i svi poreklom iz Evrope. Oni su potiskivali domorodako stanovnitvo koje su nazivali Hotentotenima. Domaa plemena bila su potinjena doseljenicima i zlostavljana kao jeftina radna snaga jednako kao i robovi poreklom iz Severne Afrike. 1806. godine Velika Britanija je aneksirala Kap-koloniju. Nakon to su se Britanci tamo nastanili u velikom broju i nakon to je britanska vlada 1833. godine zabranila ropstvo, Buri (kako se naziva belo stanovnitvo holandskog porekla) su se pokrenuli dublje ka unutranjosti zemlje i tamo osnovali drave Transval i slobodnu dravu Oranje. Oko obe drave dolazilo je do velikih borbi i 1861. i od 1877. do 1881. Ove drave bile su pod britanskom vladom. Nakon toga priznata im je samostalnost. Indijci su u Junu Afriku doli ili kao jeftina radna snaga ili kao trgovci. Svi Indijci bili su diskriminisani od strane Bura i Britanaca. Dok su trgovci po osnovu svog imetka mogli voditi relativno ugodan ivot, radnici su iveli u gotovo nepodnoljivim uslovima. Oni su samo uz pomo ugovora o radu dobijali dozvolu boravka. Ugovori su bili ogranieni samo na nekoliko godina, u kojima radnik nije imao gotovo nikakvih prava. Ukoliko su hteli dati otkaz, radnici su morali platiti neku vrstu otkupnine, porez od tri funte. To je bila suma koju niko od njih nije mogao prikupiti, obzirom da su im plate bile mnogostruko nie. Oni su radili uglavnom u jamama i iveli u getima, koji su bili tako zaprljani da je tamo vrlo esto izbijala kuga. Njihov poloaj bio je samo neznatno bolji od poloaja robova. 1

StanovnitvoJuna Afrika ima 40.6 miliona stanovnika i glavni grad je Pretorija. Stanovnitvo je uglavnom crnako (75.2%), ali ima i belaca (13.6%), meanaca (8.6%) i azijata (2.6%). Veina crnaca i belaca pripada hrianstvu, dok su veina Azijata hindusi. Junoafrika Republika ima 11 zvaninih jezika od kojih su 2 evropskog porekla: Engleski i Afrikans (kojim govore belci holandskog porekla), a ostali afrikog. Zulu je afrika etnika grupa od oko 5 miliona ljudi koji veinom ive u provinciji KvaZulu-Natal u Junoj Africi. Vei gradovi su:

Johanesburg Kejptaun Pretorija Mafeking Blumfontejn Durban Istoni London Port Elizabet Polokvane Riards Bej Balito

Administrativna podelaJunoafrika republika je podeljenja u 9 pokrajina (provincija):

Hauteng (Gauteng) Limpopo (Limpopo) Severozapadna provincija (North-West Province) Mpumalanga (Mpumalanga) Fri Stejt (Free State) (srp. Nezavisna drava) KvaZulu-Natal Nordern Kejp (Nothern Cape) (srp. Severni rt) Vestern Kejp (Western Cape) (srp. Zapadni rt) Istern Kejp (Eastern Cape) (srp. Istoni rt)

2

Pretorija

Pretorija-centar

Pretorija (engl. Pretoria) je grad koji se nalazi u severnom delu provincije Hauteng. On je jedan od tri glavna grada Junoafrike republike i ima izvrnu vlast. Dananji grad je osnovao Martinus Vesel Pretorijus 1855. godine i nazvao ga po svom ocu Andrisu Pretorijusu, osnivau Junoafrike Republike. Pretorija je 14. oktobra 1931. zvanino dobila status grada. Pretorija je ranije imala veoma lou reputaciju kao "glavni grad Aparthejda u Junoafrikoj Republici". Meutim, Pretorijina politika reputacija se menja sa inauguracijom Nelsona Mendele kao prvog crnog predsednika Junoafrike Republike u Union Zgradi u istm gradu. Meutim, ime Pretorija jo uvek ima negativnu konotaciju kod nekih Junoafrikanaca, i zato je predloena promena imena u Tvane (engl. Tshwane). Ta predloena promena je sporna kod veine stanovnika grada.

Blumfontejn

Blumfontejn (cvetno prolee ili fontana rua) je glavni grad provincije Fri Stejt u Junoafrikoj Republici, takoe je jedan od tri glavna grada te drave, u kojem je sedite sudske vlasti. Blumfontejn je pesniki popularan kao grad rua zbog obilja ovog cvea, kao i zbog godinjeg festivala rua koji se odrava u njemu.

3

Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 1.395 metara. Sam grad ima 369.568 stanovnika, dok lokalna optina Manguang ima 645.455 stanovnika.

JohanesburgJohanesburg je najnaseljeniji grad u Junoafrikoj Republici i drugi po naseljenosti u Podsaharskoj Africi, odmah iza Lagosa. Lokalno stanovnitvo je nazvalo grad i Do'burg, Dozi, i eGoli. Johanesburg je i prestonica pokrajine Hauteng (Gauteng), najimunije provincije u Junoj Africi, i sedite Ustavnog suda. To je jedan od najnovijih metropola u svetu, i spada meu mali broj gradova u svetu koji se ne nalaze blizu morske obale ili vee reke. Johanesburg je i po povrini i po broju stanovnika ogroman grad. Sa periferijom je veliine oko 100 km sa 50 km i broji preko tri miliona stanovnika. Disproporcija je zbog toga to su retka naselja sa kuama naslonjenim jedne na druge. Po pravilu su okruene velikim breuljkastim dvoritima i okunicama, projektovanim tako da niko nikoga ne vidi i ne uznemirava. Uglavnom su sa bazenima. Ceo grad je prepun drvea i to najee drveta jakarande (Jakaranda), koja u prolee ceo grad svojim cvetom boji u ljubiasto. Centar, koji obeleavaju visoki SABC antenski toranj sa vidikovcem i telekomunikacioni toranj na Hilbrou (Hillbrow), svojim poslovnim zgradama arhitektonski nalikuje na severnoamerike gradove. U njemu se nalazi Muzej Afrike, najznaajniji muzej kulture i istorije Johanesburga, gde moete upoznati istoriju grada iz svih uglova, ili na primer nauiti koja je razlika izmeu Bantu i Zulu plemena, razliku izmeu Bura i Holanana itd. Junije od centra se nalazi "Grad zlatnog grebena" (Gold Reef City), rudnik zlata, koji je tek skoro otvoren za turiste, jer je bio u upotrebi. Kau da iz aviona itav ovaj predeo na suncu sija zlatnim sjajem, jer je veliki deo rude dosta bogate zlatom, kao jalovina odlagan i rasipan po okolini. Na istom mestu se nalazi i Muzej aparthejda. U zapadnom delu grada nalazi se Njutaun; neki ga nazivaju azijskom etvrti, gde je Gandi otpoeo svoju nenasilnu borbu protiv kolonijalista i dosta je spomenika iz tog doba. Lavove moete videti u Parku lavova, a ostalu afriku faunu u gradskom zoolokom vrtu. Obavezno iskoristite sve izlete van grada i u prirodu. Johanesburg je bogat velikim parkovima i oazama mira.

4

Istorija i zlatna groznicaIstorija Johanesburga poinje 1886. godine, onoga trena kada je Dord Voker (George Walker) zapeo za komad zlatne rude na svom imanju u Vitvotersendu (Witwaterstand). Voker je zapeo na mestu na kojem e kasnije biti iskopano 40% svog svetskog zlata. Zlato se na teritoriji June Afrike i Johanesburga trai jo od 1852. sa promenljivim uspehom jer su ga svi oekivali u grumenastom ili peskovitom stanju, kao na drugim slinim nalazitima irom sveta. Meutim ono je bilo tu, pod nogama, u crvenoj zemlji po kojoj su hodali, samo u malo drugaijem obliku. Dordu Vokeru i njegovom prijatelju Dordu Hanibolu je zbog ovoga trebalo dosta truda da sakupe ljude i sredstva za ulaganja. Probleme su stvarale i tadanje burske vlasti koje su i same donekle strahovale od pronalaska zlata, jer su sumnjale da bi u sluaju njegovog otkria teritoriju morale prepustiti tada monijim Britancima, to se kasnije i desilo.

Prvo nalazite zlata iz 1886. godine

Kada je bilo jasno o kakvom se velikom nalazitu radi, za veoma kratko vreme ovu je teritoriju naselilo vie od stotinu hiljada kopaa i njihovih porodica, iako do Randa nije bilo nikakvih puteva. Vrlo brzo se iz haosa stvorio grad velikog potencijala, iji ritam i danas mnogi ne mogu da savladaju. Ipak, nisu se svi obradovali zlatu. Crno domicilno stanovnitvo je odmah porobljeno i oterano u rudnike, a tih su se navika belci, u ovom oku sveta, teko odvikavali.

Noni ivotNoni ivot Johanesburga je neto posebno. Inae ovo je onaj deo Afrike koji nije do kraja pokidao veze sa svojim kolonijalistima i poznat je po dobrom provodu. Valjda stoga to su tu tradicionalno dolazili veinom avanturisti; ljudi koji nisu mogli "s mirom sedeti kui". U Johanesburgu noni provod poinje posle 10 sati, a najpoznatija je ulica Roki strit (Rocky Street), sa velikim brojem nonih

5

barova i koktel klubova i ne bi je trebalo izostaviti iz sopstvenog turistikog vodia, uz obavezno korienje taksija u dolasku i odlasku.

ivot u graduU jednom od zvaninih propagandnih turistikih letaka pie: "Johanseburg je mesto gde moete da doivite Afriku i pijete istu vodu iz esme". itavo mesto je isto i uredno i zapadni standardi u higijeni su jedino na ta ete ovde naii.

Pogled na Johanesburg iz vazduha

Cene u gradu su dosta nie od evropskih, a kvalitet robe i namirnica je isti, ili ak i vii. U supermarketu moete kupovati sve to je najjeftinije na polici i opet dajedete marmeladu kakvu nigde drugo niste probali. Sve je ekstra i po prihvatljivoj ceni. U Johanesburgu standard belaca se moe uporediti sa zapadnoevropskim ili bolje reeno sa slinim gradovima u SAD. Bela manjina i dalje ivi i uiva vee ekonomske privilegije i bilo bi nerealno oekivati da se standard preko noi poravna, pa je nemogue priati o nekoj srednjoj vrednosti kao merilu kvaliteta ivota. Meutim, niko vas, bez obzira na poreklo, nee sputavati u svojim poslovnim idejama, ako vrede naravno, a prava i pravila ponaanja su slini amerikim. Cene rada su dosta pale poslednjih godina, jer je sve vei broj gazda koji prave kompromise sa svojim egom, zarad zarade i jevtinijeg crnog radnika. ivot bez automobila je jednostavno nezamisliv i zbog toga to do skoro u gradu nije bilo nikakve vrste javnog prevoza. Danas postoji uspostavljen autobuski saobraaj, ali je i dalje glavni gradski prevoz taksi. Vozi se levom stranom; veinom su vozila evropskih marki, koje imaju svoje fabrike u JAR. To je bio nain da se zaobiu ondanje sankcije Ujedinjenih nacija, uvedene zbog aparthejda, pa je JAR dugo vremena bila jedina zemlja u kojoj se pored Nemake proizvodio "Mercedes".

6

Srpska emigracijaPostoji i znatan broj ljudi srpske emigracije u Johanesburku. Kako iz opravdanih razloga Srbi nisu "preleali" Zlatnu groznicu, uglavnom su to iseljenici iz vremena komunizma na jugoslovenskim prostorima, ija je brojnost "osveena drugim naletom" iz ere devedestih godina XX veka istih. Svake nedelje je okupljanje u Crkvi Svetog Tome. Pored crkve, postoji i kola srpskog jezika po imenu Zaviaj. Srpski jezik, poloen u ovoj koli, moe da zameni jedan od drugih jezika na zvaninim svedoanstvima junoarikih kola.

Durban

Durban(Zulu: eThekwini) je trei grad u Junoafrikoj Republici po broju stanovnika.On je najvei grad u provinciji Kvazulu-Natal i poznat je po tome to ima najprometniju luku u Africi i jedan je od glavnih turistikih centara zbog tople suptropske klime i plaa. Prema popisu iz 2007. godine grad je imao skoro 3.5 miliona stanvnika.Povrina Durbana od 2.292 km je relativno vea od drugih gradova Junoafrike Republike, rezultiralo je u neto nioj gustini naseljenosti od 1513 stanovnika po km.

Kejptaunak i ako u ovom gradu provedete samo jedan vikend, biete prinueni da nekoliko miliona svojih modanih elija posvetite skladitenju bezbrojnih prizora koji se granie sa naunom fantastikom: neverovatan oblik planine Table Mountain, predivne plae, i oaravajui vinogradi, divlji pejza, i retko gde viene vrste biljaka i ivotinja. 7

Kejptaun je poznat po gostoljubivosti. Miks prijateljski nastrojenih lokalaca i savremene drave moe da se meri sa velikim kosmopolitskim centrima. Kulturna scena je ivopisna, naroito kada je re o muzici, koja kao da izvire iz svakog kutka. Opta atmosfera je otvorenog duha i oputena. Kejptaun je drugi najvei grad u Junoj Africi i ima oko tri miliona stanovnika. Tu se nalazi parlament Junoafrike republike, i mnoge vladine kancelarije. Metropoliten podruje grada pokriva veliku povrinu, dok je centar relativno mali, smeten izmeu planine Table Mountain i zaliva Table Bay. Ovo mesto je hiljadama godina bilo naseljeno narodom Khoi, a novija istorija poinje od 1652, kada je Jan van Riebeeck osnovao trgovako mesto na putu ka Indiji. Bilo je to vie od 200 godina pre nego to je prokopan Suecki kanal. Prvi stanovnici bili su Holanani i Nemci, a bilo je i francuskih Hugenota koji su izbegli iz Francuske. Ubrzo su u dananjem Cape WInelands osnovali naselja Stellenbosch i Paarl. Voortrekkers (Pioniri evropskog porekla) odatle su nastavili da istrauju i naseljavaju ostatak June Afrike.

Parlament Junoafrike Republike

Kada otiiKlima u principu nije problem, i u glavnom je prijatna. Ipak, zimi se deava da bude hladno, i prilino vetrovito. Leta su topla i duga, i traju od novembra do marta, pa ak i do aprila. Dani su obino vrlo topli, ali je vlanost niska, tako da vruina nije neprijatna.

8

Iako je pic sezone oko Nove Godine, kada su plae krcate lokalcima i turistima, to je i dalje najzahvalniji trenutak za posetu ovom gradu. Zimski meseci (jul i avgust) su takoe prijatni, a u zavisnosti od sezone, deava se da zima bude vrlo sunana, sa kratkim kinim intervalima. Danju je od 15-20 C, a nou temperatura esto padne i do 5-6 stepeni. Ali, zalasci i izlasci sunca su ovde najlepi zimi, a tada je i sezona lova na morske plodove. U oktobru i novembru se vreme prolepava, manje je kie, ali je vetar jak. Ipak, lokalci proletnji vetar nazivaju Cape Doctor, jer uspeva da oduva veliki deo zagaenja.

AtrakcijeBo-Kaap Ovaj kvart, koji se nalazi na uzvienju jugoistono od centra grada, odavno je naseljen u glavnom muslimanskim potomcima robova iz jugoistone Azije, a meu lokalcima je poznat kao Malajski kvart. Jedno je od najzanimljivijih delova Kejptauna, sa zgradama armantne staromodne arhitekture, ivopisnim damijama, i pogledom koji puca na downtown Kejptauna. Zamak Dobre nade Lokalci ga zovu samo 'Zamak', a unutra ete videti zanimljivu izlobu vojne opreme, umetnike zbirke, kao i kolekciju Williama Fehra. U Zamku postoji i restoran, kao i vinoteka. Botanika bata Kirstenbosch Ovo je jedna od najzanimljivijih botanikih bati na svetu, sa nebrojenim primercima biljaka koje rastu oko Rta Dobre nade, meu kojima je i gigantski baobab. Ostrvo Robben Nalazi se u samoj blizini obale, i tu su za vreme apartheida bili zatoeni politiki zatvorenici, meu kojima i Nelson Mandela. Neki od dananjih vodia kroz bivi zatvor su i sami nekada bili politiki zatvorenici. Akvarium "Two Oceans" Sjajan moderan akvarijum. otvoren od 9.30 am do 6 pm.

9

Nacionalni Parlament Kejptaun je zakonodavna prestonica June Afrike. Tura kroz parlament predstavlja zanimljiv pregled novije istorije zemlje i njenog politikog sistema. Victoria and Alfred Waterfront Ogroman trni i zabavni centar pod planinom Table, odmah pored luke. Veoma je popularan meu turistima zbog izobilja prodavnica, restorana, i zanimljivosti kao to su akvarijumi ili pomorski muzej. Vonje brodom po luci Kejptauna, i izleti do ostrva Robben polaze odvade, kao i letovi helikopterom do Rta Dobre nade.

RestoraniHrana u Kejptaunu je generalno visokog kvaliteta, a vino je vrhunsko. Za morsku hranu moe se rei sve u superlativu, ali naalost veliki deo ulova izvozi se u inostranstvo gde se prodaje po vioj ceni. Najpoznatiji specijaliteti su losos sa Rta Dobre nade, i ostrige.

Townships"Townships" su geta u kojima su crnci bili primorani da ive tokom aparthejda. Mnogi "townships" su i danas zadrali svoj rasni izgled iz perioda aparthejda, iako danas obuhvataju znatno veu povrinu nego nekada, to je posledica ubrzane urbanizacije tokom prethodnih 10-15 godina. Obilazak "towhips"-a moe na prvi pogled delovati neumesno, ali to je jedan od najboljih naina da se ovek upozna sa istorijom June Afrike, kao i da doivi siromatvo u kojem mnogi i danas ive.

BezbednostIako je Kejptaun poznat po visokoj stopi nasilnog kriminala, biete bezbedni ako povedete rauna. Ako idete u neki od townships, obavezno to uinite u pratnji lokalca, ili jo bolje, u veoj grupi ljudi. U centru grada ima dosta deparenja i otimanja tani i mobilnih telefona na ulici.

10

AparthejdAparthejd (na afrikansu apartheid odvojenost) je bio socijalni sistem, koji je sprovodila vladajua bela manjina u Junoj Africi u 20. veku. Po aparthejdu, crna veina je bila odvojena i bila joj je uskraena politina i ekonomska jednakost sa belcima. Istorija Aparthejda Godine 1949. donesen je zakon koji je zabranjivao brak meovitim brakovima. Godine 1950. uveden je zakon po kojemu je bela osoba krivino odgovarala ukoliko bi imala seksualne odnose sa drugom rasom. Uvoenje politike aparthejd je omogueno pomou Zakona o Popisu Stanovnitva iz 1950. godine. Aparthejd je nametao klasifikaciju svog stanovnitva na bele, crne i arene. U kriterijume klasifikacije su izmeu ostalog ulazili: poreklo, izgled i obiaji. Kasnije je dodata i etvrta kategorija azijata, koji su pre toga bili ubrajani u arene. Sistem aparthejda je ojaan serijom zakona iz pedesetih godina XX veka. Zakoni o Zemlji iz 1954. i 1955. godine su ne-belcima zabranili pristup u odreene zone. Ti zakoni su jo vie ograniili prava crnih Afrikanaca na posedovanje zemljita, proirujui kontrolu bele manjine nad skoro 80% terena June Afrike. Jedino su belci imali pravo glasa na izborima (posle je ona proirena i na arene).

Nelson MandelaNelson Rolilala Mandela, (Nelson Rolihlahla Mandela, roen 18. jula 1918) je prvi demokratski izabran predsednik June Afrike i prvi crnac koji je obavljao ovu funkciju (9. maj 1994jun 1999). Vai za jednog od glavnih boraca u borbi protiv dominacije belaca nad crnim narodom June Afrike i protiv aparthejda. U mladosti je studirao pravo. Bio je aktivan u politikom pokretu za ostvarenje prava crne veine u Junoj Africi. Godine 1961. bio je jedan od osnivaa vojnog krila Afrikog nacionalnog kongresa koje je organizovalo

11

sabotae. Zbog ove aktivnosti, bio je optuen za terorizam, zbog ega je proveo 27 godina u zatvoru (19641990).

Posle oslobaanja iz zatvora reaktivirao se u politici. Bio je cenjen zbog svog nerevanistikog stava prema belcima i zbog napora koje je uloio da ujedini Junoafrikance, koji su vekovima iveli rasno i plemenski podeljeni. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1993.

12