ka nupepa kuokoa. (hawaiian). 1896-10-30. o ko laua hiamo? ana, ua hoohiki-leleia ko luhiana noonoo...
TRANSCRIPT
NupepaKuokoa.KI'KK XXXV. HELU 44
Ke Kilohana Pookela no ka Laliui Hawaii.
HONOLULU. POAI-lilA, OKATOB,\ 3«. 1596. NA HELL' AI'AU -2t!2>HE MO OLELONANI
NOLUBIANA KASIMILA,KA NAITA O KA
LIONA GULA O BOHEMIA.
A I OLE
Ka Hui Naita Eleele o
ka Lima Ulaula.
MOKUNA IV.
KA HALE KAKELA O MAUNAELEELE.
I keia wa noho iho la ua elemakuleManafereda nei maluna o kekahi noholaau oka haahaa i haliiia iho me ke-kahi bela mauu maloo. Alaila, moe
iho la o Lubiana ilalo me ke kau anaaku o kona poo maluna o ka u-ha o
Manafereda, oiai hoi kona mau lima 1apo ae al i ka a-1 o ua elemakule nei.l'a kulou iho la nohoi Ko Manaferedapoo ilalo a kokoke e pili i ka pepeiaoo Luhiana.
"Ano, e kuu keiki," wahi a Manafere-da i pane iho ai i kana keiki hanai me
ka leo hawanawana. "e hoolohe mai oe |ia'u. a mai noho oe a hoike mai i ke-kahi mea ano e mai kou noonoo mai.He oiaio, ua lohe no oe i ke a-na pa-haohao o ke kulanakauhale o Kura-kusa, i kapaia i kekahi wa ka 'Pepeiao0 Dionisia,' oia hoi ke a-na i loheia aika leo hawanawana ma kekahi aoao e
kupinai ana ma na wahi mamao mai-loko aku o ua a-na nei, a ma ano e
1 M Wiina' e ouumuhumuiA Iana e ka poe i hoopaa pio ia maloko o
ua wahi la, me ka noonoo ole ana ae
ua pau i ka loheia e ua alii lokoino
la, a e kana mau kauwa paha. Mako'u hoomaopopo loa, eia kaua maloko
nei o kekahi a-na i like loa kona hanaia ana me ko ua a-na nei o Kurakusa
ma Sikili. Aohe kumu e ae o ko kaua
aeia ana e noho pu maloko nei o keia
wahi. aka. i mea wale no kaua e
hakiloia mai a\. 0 kela inau apuupuupoluiku au o ike nei i keia wa i hapalaiaaku i ka puna, a ma kekahi wahi hoi ua
pau ka puna i ka heielei, he mau wahiia no ka lohe ana mai o ka pepeiao,a nana mai hoi na maka o ka mea
hoomakakiu. Ua hanaia keia mau
paia apuupuu au e ike nei me ke aka--1 mai loa. Ua hanaia ma ke ano e hiki
j ai ke loheia ka wawa maopopo ana o
i na huaolelo apau e kamailio ia ana me
ka leo mahuahua maloko nei. Ke hoo-
uiaopopo mai la anei oe, e kuu keiki?"
"Manao anei oe," wahi a Luhiana i
uiuau ae ai i koua luaui hanai me ka
leo hawanawaua, "ua hoonohoia kauamaanei nei i hiki ai ke loheia ka kaua
mau olelo apau, a e hīki ai hoi ke ikeia
mai ka kaua mea e hana ai maloko nei
0 keia wahi?"
"Pela no," wahii a Manafereda.
' Aiaiia, peia iho la e maopopo ai
iaia ko kaua ano oiaio maoli?"
•'Ae—o kona manao maoli ia; ina
nole peia, aole oia e hoonoho pu ia
kaua maloko nei o keia wahi. Nola-
ila, e kamailio kaua me he mea la
owau o loane Ludolo mai Keilberg mai,
a o oe nohoi ka'u keiki o Lukana."
Aka, mamua nae o ko iaua kama-
kamailio ana ma na olelo e ae, ua ni-
nau aku la o Lubiana i kona luauihanai:
"Manao anei oe, ua hoohuoi wale
ke Duke Rupereto ia oe. ma ke ano me
he mea la ua ike a ua hoomaopopo
aweawea paha oia ia oe?"
"Pela ko'u manao"
"ina pela," wahi a Luhiana i pane
hou aku ai imua o kona luaui hanai,"owau ka mea o kaua i laki, oiai aoie
j«iha oia i ike ia'u?"
'E kuu keiki. aole oe e manao pela.olai ke hoike mai nei kou mau hele-
helena ut i kekahi hlohiona i poina ole1 ka poe i kamaaina me ka heiehelena
i like loa me kena i kahi mau maka-
hiki i hala Ulo ioa aku nei. Ano e
kamailio kaua m& na me« e ae; aka. e
kua keiki, mai hopohopo oe no kaua i
keia wa, e hoomanao oe eia iioko nei
o keia hale-kakeia kekahl mau hoa o ka
ahahui malu kuwaho o kakou,"I keia wa i hookuu ae ai o Luhiana i
ka paa ana i ka a-i o kona luaui ha-
nai. a aia pono ae la hoi ola lluna.
Iloomaka ae ta o Manafereda e kama-
i ilio hoonalonalo. me he mea la he ka-
i naka kalepa io oia, n 0 ka nui o kona
( poho mamuli o kona hiki ole ana i pi-seka. a he nui aku kana mau olelo.t a hapai pu aku la hoi o Luhiana i na01010 ana i like loa me ia ke ano.
I ka uhi ana mai a ka pouli, oiai uaike iho la laua ia mea me ka maopopoloa, ia wa i laweia mai ai he mau wahlnua ai na laua. He popo palaoa. he010 waina lahilahi ame na wahi apanai'o puaa i koliia a lahilahi. Ua ai ihola laua me ka hoihoi nui, a oiai laua e
ai ana ua kamailio iho la no laua ma namea he nui i plli ole ia laua iho, aka, ima ia kamailio ana nae. ua hoike akula o Manafereda imua o kana hanai,no na alahele huna pohihihi o loko o ua !hale-kakela nei. j
Oiai no nae ia e kamailio ana, ia wa joia i hooho ae ai: j
"E! Hamau.Ua oki ka kaua kamailioana." j
Alaila, me ka leo hawanawana ni- !nau aku la ua elemakule Manafereda ;nei ia Luhiana: j
"Aole anei ou ike, he malamalamai ano hou kela e uiuiki mai la, ma kahi o
ka malamalama maoli o ka la?"
Nana pono io aku Ia o Lublana makahi a Manafereda i kuhikuhi mai ai,a ike aku la ia he malamalama ia no
kekahi ipukukui a ahi lamalama pahao ka po. Aole nae i liuliu nalowaleaku la ua malamalama nei, a poipu houiho la ka pouli maluna o laua. Ia wa
pane aku la o Manafereda i kana ha-nai:
"E hiamoe kaua, a * kali nohoi kauai ka hopena e kau mai ana maluna o
kaua. no ka pono paha. no ka ino
paha. Aka, e hiamoe nae kaua me kekaakaa pono no o ko kaua mau noo-
noo."
ia'wa, aohe puai leo. A hala kekahi
wa o ko laua hiamo? ana, ua hoohiki-
leleia ko Luhiana noonoo i kona lohe
aua ae i kekahi mea e nehe ana ma
kahi kokoke i kona poo. a ia \va oia i
haha mai ai no kona kahu hanai. Maia wa e noho ana o .Manafereda iiuna.
"E Luhiana," wahi a ua elemakule
la me ka leo hawanawana, "aohe anei
ou iohe aku i ka nehe mai o kekahi
mea?"
"He nakeke ka'u i lohe ae nei ma
kahi kokoke loa i kuu poo nei; aka, Ii keia wa ke lohe io 'aku nei au i ke-
kahi mau pahupahu kapuai wawae.
Pehea la; eia no anei lakou ke hakilo
hou mai nei ia kaua?"
"Aole hiki ia'u ke hai aku ia oe, e
Luhiana; ma ko'u manao nae, he mea
okoa ioa keia a kaua e lohe nei. Eia
keia mea uakeke mai lalo mai o ka
honua, me 'ne mea la e pii mai ana ma
kekahi alanui pii pohaku."
"Alaila. he kokua anei keia no
| knua?"
! "E kali kaua. e kuu keiki, me ka
hoomanawanui."
M&anei hahai aku la o Manalereda 1
kana hanai no ke ano o na anuu elua
iloko oka ahahui—hepo? kuwaho ke-
kahi a he poe ahahui kuloko kekahi.
O ka poe iloko ponoi o ka ahahui ku-
loko, o lakou no ka poe i kapaia na
Naita o ka Lima Ulauia, a o ka poe
kuwaho hoi. ua kapaia lakou na Lima
kokua.
Oiai no ua elemakule nei e kamailio
ana, ia wa i loheia aku ai kekahi mea jnakeke ma ke pani puka, a ia wa I |hoollio aeai o Manafereda. |
"E Lubiana, e hoolohe aku oe i keia jnakeke?" |
Aole i liuliu, hemo mai la ke pani jpuka a poha oiino ana ka malamalama io kekahi ipukukui heie-po iioko o ua \a-nanei.
E ke kiai? heaha ko ka po? He
hoopakele anei, he enemi paha? E hai.mai. o ke kiai.
iAoie i pau. i
0 ka poa • maaao ana, he malole ka m&'l hi man, • pono • halahahi
i ka olelo a Mr. P. B. Grlaham o Oaan,Mills, L&., no la m«a, ola InU: "Hs
mea au 1 loohia I ka hl mau mai ka
wa mahope mai o ke kmua ana, a na
hoao au i na laau apau no na aal ia.
Mahope loaa la'u he laan nana ao Ihoola mai . a ola ka KAMALENALAAU OLA no ke Nahn, ke Ko)«aama ka BL** Ha laanknpono loa k«Sano ke nahn. cholera morhn% hl-koko
ame ka hl maolL H« malkal k«
aole nela ke ola. He 26 a M ktn«ta
ke knmUknaL B knaUa ana •na PoeKawili Laan a Kuai Laau Lapaaeu OBENSON SMTTH * na A|«Qt no
Ko Hawaii Pae Alna. •
Moolelo o
JULIUSA KAISARA
Kakauiae Hoonaueueihe-Ka Haku Moolelo
Kaulana lo ao Enelani.
|
j ( Unnhiia e J, t *. X. A"
j MOKUNAI.
, Kasaca. He wahi kauwa—ua ka-
. maaina no oe iaia—ua kau ae i kona
I lima hema iluna, e lapalapaia ana me
; he la he iwakalua kukui i hoohuiia,] aka aole nae ike o kona lima i ka
; wela, a be oia mau no. 0 kekahi mea
•: hou ae—a eia no kuu pahi ke paa nei—
; loaa mai nei ia'u he liona e pili ana
j ma ke Kapitola. nana pono mai ia'u a
i hala a ku me ka hoopoino oie mai; a Ij e ku lalani ana na wahine ua hele a
haikea no ka makau, e olelo ana ua
ike maka lakou i na kanaka e lalapaiaana e ke ahi e iho ana i uka i kai ma
na alanui. A i nehinei iho la no, ua
ikeia ka manu leie-aumoe (pueo) e kauana ma ka Makeke e ke-u a e kani ana
i ke awakea. Ina e huipu keia mauhana hookalakupua i kahi hookahi,aole hiki i na kanaka ke olelo ae a oiahoi ka lakou kumu pale,—he mau meamaa mau no ia; oiai he manaoio ko'u,he mau kahoaka keia no na mea ano
nui e hoea mai ana maluna o kahi a
lakou i hoea kino ai.
Cicero. He oiaio, he wa piha kama-hao keia; aka e koho no nae na kana-ka e like me ko lakou manao ponoi ihoi kulike ole me ka mea i manaoia. EPllClCi »■ - *
Kasaca. E hele mai ana; oiai ua
kauohaia aku oia ia Anatonio e hoikeaku ia oe i kona hiki ae ilaila i ka la
apopo.
Cicero. Aloha aumoe oe e Kasaca;aole he wa holoholo ka wa e ulupuni
ana ka lewa.
Kasaca. Aloha oe e Cicero. (Puka
iwaho o Cicero.)
Kasiusa. Owai kela?
Kasaca. He Roma.
- Kasiusa. O Kasaca oe ma kou leo.
Kasaca. Maikai kou pepeiao. He-
aha hoi ke ano o keia po e Kasiusa.
Kasiusa. He po oluolu kupono no
i na poe manao maikai.
Kasaca. Owai ka mea i ike i na
lani e haluku ana e like me keia?
Kasiusa. O na poe i ike i ka pihahewa o ka honua. No'u iho, ua maa
au i ka hele ma na alanui e molla ana
ia'u i na po inoino, a me keia olohe-lohe no au e ike mai la e Kasaca, ua
waiho wale aku i ko'u opu imua o ka
hua-hekili; a i ka wa a na uwila omao-
mao huhu i hoao ai e wehe i ka uma-
uma o ka lani, ua hoolei aku au ia'u
imua ponoi o kahi a ka uwila e anapa-
napa mai ana.
Kasaca. A heaha kau o ka hoona-
ukiuki wale ana aku no i na lani pela?He hana kupono ma ka aoao o na ka-
naka e makau a e haalulu I ka wa a
na akua ikaika ma na kahoka e hoo-
una mai ai i na elele weiiweli e hoo-
j puiwa ia kakou.
j Kasiusa. Ua ano poluluhi kou noo-
| noo e Kaaaea, a o na mea olino o ke
I ola iloko o ke kanaka Roma ua nele
| oe, a i ole aole ou hoike mai. He hai-
j kea kou maka ame kou nanaina, a he
■ ano makau kou, a ua hoaahu hoi ia
I oe iho me ka pihoihoi, i kou lke ana i
na hana hoouiuku a na lani: aka ina
' oe e noonoo pono iho i ke kumu maoli
, i hoea mai ai keia mau ahi» na akua
iapu e holoholo ana, na manu ame na
holoholona o na ano apau, ke kumu
i hiki ai i na elemakule, na poe hupo,:ime na kamaiii e noonoo i na mea
pohihihi, ke kumu o ka loli kamahao
ana o kela poe mea mai ko lakou ku-
Uma maa mau ae. i hauaia ai lakoo,a i na kulana pahaohao. alaiīa e hoo-
mopopo oe na na lani no i hoopiha mai
ia lakou me keia mau ohane ano e,
; hoollloia ai lakou i mau eleie e hoo-veliweli a e uwao no na hiona kama-
hao e hoea mai ana. Ina no hoi he
hilcf ia'u ke Uoike aku ia w e K&-
saca i ka inoa o kekahi mea i kuiike
me keia po weliweli, he kohu hekiii.
uwiia, hoohamama i na iuakupapau. a
Vi-xo e iike me ka iiona | ke Kapilola:kanaka aole i ol ae kona ikaika
aiamua ou ame a*u na oa hana a ke
y.ao. aka ua alu kamahao an? ne? oia
! weiiwel'.. o iikt me ke-ia mau hionn| kupaianaha * huaiia ma; nei.
| t\asaca. O F\aisara kau ? manao ai.aole anei pela e Kasiusa?
Kasiusa. Aole nana ia mea: no kamea he aa-koko a he mau Hma no kona Roma i keia wa e like no tne ko!n: eu poe kupuna. aka auw e kai ou e:ua hala aku na «oonoo o ko kakou poe
a e-ia kakou ke noho ma-naia nei e na uhane o na makuahine:o ko kakou ano i na akua-kii amo napilikia ko kakou mea i kohu wahine ai.
Kasaca. He oiaio, ua lohe wale au.e manao ana na Senate e hoonoho maiia kaisara i ka !a apopo l alii; a e !elno oia i kona leialii ma ke kai a meka aina. ma na wah: apau koe o Ita-iia nei.
Kasiusa. Alaila. ua maopopo iho laia*u ka*u wahi e ho-o aku ai i keia pahikakaka nei; na Kasiua ponoi no e
hoopakele' ae ia I\asiusa mai ka heo-kauwa kuapaa ia aua. Ilaila. e na
akua, o hoopio ai oukou i na kipi. Ao!e
iov>*era pohaku. aole pa i awiliia me ke
keleawe, aole keena pouiiuli malalo oka honua, aole hoi he mau apana hao \oolea, e hiki ke hookuemi hope mai lka oni ikaika o ka manao; aka, o keola, mamuli o ka maluhiluhi i keiamau keakea o keia ao. ua hiki no'kehoopau iaia iho. Ina au i ike i keia.ame ko ka honua holookoa pu.uahiki wale no ia'u ke kapae ae i kelamanao haakei o'u ke makemake au.
Kasaca. Ua hiki no ia'u; ua loaa no
ka mana i na kanaka noho pio apau mekona iima ponoi iho e hoopau i konanoho pio ana.
Kasiusa. Alaila, pehea i ku ai kaKaisara mau hana hookaumaha wale?Auwe ke kanaka ilihune! Ua ike no
aolea ola e
{ filo iio na Ina "aole *he mau
dia wahine na kanaka Roma. Me'na
opi.la liilii e hoomakaia ai e ho-a a
lalapa awiwi na ahi nunui: he opala
0 Roma, he puu opala, he io pelekunu.ke lilo la i mea e hoomalamalama ai I
kekahi mea ino e like me Kaisara!
Atwe ke kaumaha e! Ihea oe e alako
nei ia'u? Malia paha ke kamailio nei
an i keia Imua o ka mea 1 aa e noho
pio; alaila ua ike au e koi ia mai.anaau e pale no'u iho. Aka ua iako au i
na mea kaua, a he mea ole ia'u na
polno.
Kasaca. Ia Kasaca oe e kamailio
mi-i nei. a imua ona he mea i maa ole1 ka niania. E pa i kuu lima; e ma-
nao paa i moepuu no keia mau hana
hookaumaha, a e keehi no au i keia
kapuai wawae o'u a mamao e like me
ka mea i mamao loa.
Kasiusa. Ua holo lea ae la kela.
Ano e hoomaopopo oe e Kasaca, ua Jhoeueue mua au i kekahi o na poe koi-koi loa o na Roma e hui pu me a'u e
komo kino iloko o kekahi hana ano
nui a e poino ai me ka hanohano; a
ua maopopo lea ia'u ke kakali mai lalakou ia'u ma ka puka-pa o Pomape:oiai hoi„ o keia po weliweli. ua meha
| aole mea hele ma na aianui, a o kananaina o ka lewa he kokua nui ia no
ka kakou hana e paa nei —he iima
koko, he ula kohu ahi, a he oi kela-kela o ka weliweli.
Kasaca. E nee mai a pili, a eia ae
he mea e hele awiwi mai nei.
Kasiusa. O Cina no hoi; aoie e naio
ia'u kana heie ana: no ko kakou poaioia.—lhea oe e hele awiwi nei e Cina?
Cina. I huli mai nei au ia oe. Owai
kela? 0 Metelusa Cimeber.
Kasiusa. Aole, o Kasaca; he mea
i hui pu me ka kakou hana.Aole anei ke kaliia mai la au. e
Cina?Cina. 0 ko'u lealea ia. He keu hoi
keta oka po wellweli! He eiua a eko-
lu paha o makou i ike mai nei i na
mea kamahao.
Kaaiuea. Aole anei ke Kakaliia m?J
la au? E hai mai..
Cioa. Ae. oia no boi.—E Kasiusa.
*ina eo fcoi e huli mai ana ia oe o Ba-
ru(usa maikai iioko o ko kakou puali!Kasiusa. Mal hopohopo oe. E Cina
maikai» e !awe i keia pepa a e waiho
pololei oe iluna o ka noho o ke kia-
aiea, kahi hoi e loaa ai ia Barutusa;
e kiioi i keia iioko o keaa puka aiai-
aaf: e hoopipili i keia me ke ker*oir.fttuna o ke ka hooma&ao o ua Ba-
rut asa eei: ina e pau ia, hoi ae oe a
ioaa makou i ka puka pa oPomape.Ais anei iiaiia o Deciusa Bantt«tsa ame
Tereboniusa?
Ctna. O na mea apau koe waie no
o Jlet«losa Cimeh«fa: a ua he)e ae nei
oU e huii ia oe i kou hale. Nolaila.
j € hol* au. a p waiko { k«a puulue like me kaii kauoha.
Kasiusa. Ke p.ui ia hoi a-e «.k t k*hi
,o PoruaiK\—< Puka o Ctna t Krua» e Kas-aca, o oe am<? a'u uianuia oka wehena kaiao e leua o Barutusa tak;,ua i kona ha!r: U t > hapa-kolu ona
i:n liio ?ui W j a k:nja, ac> kt» kanukah"!*.K)koa kot< r- !i!o l: , A \hou akr. kaua.
Kasac:i. Ea. he ir.::fmīli oīa i Ka
piiuwai o na kanaka apau a o na uiea
p inainaia ai ina na kakou iho o hana.110 kona mau hiona auanei. e lik<> nu-
kn wai pa'iiw i gu!a makamae !o;i. *•'heoauhee a hooliio ao i men hanohanoa makoo nuiia.
Kasiusa. l'a koho pono loa ot» iaia.kojia waiwai io. ame ko kakou ako nuiiaia. E hele kaua. oiai eia kaua i ka
pili oke ao. :i mamua oka wehena0 ke nlaula e hoala no kaua i konahiauioe a e loaa innio no ia kaua.
MOKUNA 11.
Mahele.—Ka Mala Wr.!na a Barutu*a ■ma Koma.
Barutusa. Ea. e I.uciusa hoi!—Ao!"
hiki ia'u ke koho ma o ka nee aua t>
na hoku, pehea la ke ano kokoke aku
ii ka pili oke ao.~E Luclusa hoi e! —
Me.he la no lioi no'u ka hewa i nioe
loa ai oe.J —Ahea hoi oe aia mai e
Lueiusa? E nla hoi! Ea. e Luciusa!Lueiusa. Ua kuhea ae nel oe ia'u
e kuu haku?Barutusa. lawelawe i iholho kukui
mai kuu keena hana mai e Luctusa.Ina e a lawe pololei mai ia'u.
Luciusa. E hookoia no e kuu haku.Barutusa, Aia wale no a make oia:
a no'u iho, aole o'u manao lili piiikinonona. aka no ka pouiaikal o ka lehu-lphi) fc KnAi«t i.
molaelae nae hoi e puka ai iwaho kamoo niho-awa, a e heie nihi.malie aioe. hoolei alii iaia?—oia,—Alaila e
aho e hou kakou iaia me ka .huelo-
awa, i hoopoino wale.aku a! oia o lik« 3
mo kona makemake iho. 0 ka mea e
hoolapuwaieia ai ke kulana kiekie oia
n < ke ku mamao o ke kulana iko i ka
h> wa niai ka ikaika mai: a e jlti ana no
Kaisara he oiaio. aole au i ike i ka wa
1 i>ili wale ai kona noonoo aloha hoa-k; naka mamua ae o kona noonoo mai-kai. Aka he mea i maa mau, oke ku-
lana haahpa. he alnpii i: no kn opioake hanohano. ilaila hoi ka mea pii
'ana e haliu aku ai i kona mau kii ono-
hi: aka i kona wa no e hehiku ai i k«'anuu i ka wekiu loa. hoohuli ma la oiai kona kua i ke alajui. kilohi aku-la ina ao, a aiawa kuoki:e-makanui miu ia
i ke ala haahaa ana i |>ii aku ai.
Pela auanei o Kaisara. A i mea e hana
ole ai oia pela. e omu'o. A oiai ma na
hoopaapaa aole e nanaia na waihoo-
iuu o ke kanaka ponoi iho, nolnila me
nei e hoohalikelike ai: ina e hoopui-pui hou ia ae kona kulana e holo nini-
au ana oia i kela ame keia kihi o k&
aina; a nolaila e hoomaopopo iaia hehua na ka naheaa, i ka wa hoi e kikoae ai, e ulu mau kona kulana awahua,a e aho e umi iaia iloko o ka iwi-hua.
Luciusa. Ua aka ihoiho iloko o koukeena hana. la'u i huli aku nei 1 ahi-koe ma ka puka aniani, ua ioaa akuia'u keia pepa ua silaia me keia, a h«
manaoio ko*u aole maiaila ia'u f hoia! e hiamoe.
Barutusa. 0 hoi hou e hlamoe; aolelao ae. Aoie anei apopo ka la mahlnapiha o Maraki e ke keiki?
Lueiuaa. Aoie he maopopo ia'u.BarutuBa. E nana iloko o ka ale-
manaka. a e hoike hou mai ia'u.
Lueiuaa. E hooko no au.
Barutuaa. Mamuli o na ahi e pua-
puai mai nei i ka iewa. ua nui ka ma-
lamalama e hlki pono ai ia'u e helu-helu. (Wehe Ika leta.)
Ke hiamoe la oe e Barutusa; e ala.& e ike ia oe Iho.
E noho auanei o Roma, a pela aku.E olelo. t uhau, e panai aku! Ke moeia oe e Barutusa; e ala!
Ua loaa pinepineno ia'u na ieta hoo-huahualau o keia ano ma kahi no okeia ioaa aku nei ia'u. E noho aaanei
o Ronta, a pefa aku' Me keia nei au
e puana loa ae al: E noho auanei o
I Roma ina!a!o o ka weli o ke kanaka
I hookahi? A?iw#>! E Rpma? N'a fcmt
| mau kupuna i kip&ku ia Takuina tTar-! f|uin, he moi haakei» mai na aianui aku
i o Homa, i kona w-a i !Ho al 1 mot. E
: eīelo. e uhau. e panai aku' Ke konoia
| mai nei aa e obio & e uhau* Roma., ke oleie paa nei au ia oe, ina e hoea io
{ mai ka panai aku i ka ino no ka ino.
| e loaa no ka hooko piha ia o kou make-i make mal ka iiaa aku o Baru?usa.
| L«c!ui?a. H«? un ikumaeii- lima ae
! nei taau ta o Maniki i pau.
' Barutusa. Maika.1 . E hele aku oe I: ka puka; he mea kikeke. —Mai ka wa
niai a Ka»itisa 4 hoouluku mai ai ia*t»no Kai?ara, aole o'u moe pono Ikl.
Mawaena o ka wa e hoomakaukau ai •
hana t kekahi hana *fli*tli ame k«keehi tnt»a e hooko ad. ua like ke kowa
mawa*na me kekahl hthio pahaohao •
w#liw*ii: e kuka pu ana ka naauao me
m Ike e ae o ke kan*ka. a o ke kulaaao ke kanaka !a wa, na like me kekahl
aupuni uukn. e pahola aaa ke kaaa
kuleko.(Aoie i pan.)
-ieelaha £cto.
ii. kakkla,
'I Kokuu ma ke Kunai^ui.
U: I ' \A ĪĪ'KHAĪO PALAPAI.A.W7O
liaaiaha SumaL.
. ..i KH 1- C()., (WAILA MA.
H< . A >"i Pnpa a me na Lako ku-k; ' na ano a pau, a me
r,-7 ,<n foh a pttti ?■ pono ai o
k . ?
K > \!ntini Moiwahinem* Pnm
PAi'A! I'AI'A
AIA MA KAUI ()
I
Lewers & Cookt(LUI MA).
M.H K-' - iilimheamn Alanni T>aru)me Mol.
l/OAANU NA
PAPA NOUAIKI
0 kel v h me Keia &uo.
iNa Pani Puka. na Puka Auiani, |
-a na Pou, na O'a,
Papa Helef na Papu Ku,
me na Papa Mo« he nui ioa
NV PILI HALE 0 NA ANO A PAUk me na
WAI HOOHINOHINO NAKI
C. UO 1 ptQ 10«.
Na Paiaki ora Ano he Mui I
K- Khi ia Aku nel oukou e na
nainmaKa a pou, ua maiaa^ao
kei» iiihu oiakauiaka o oukou t
hooiau*!» aku ma na mea a pau 'ili aua n i isua no k«
Uk,i Haah»» Loa.
1 lu% .a* k« U2H » botu tO» Olt«fWn
1 ia® « «»«» ka M«* Kn*»
Mete M«i e Wae no Oukou iho
K.A i
Noka Makah ki ... $2.001o Eono Mahlno - - - « oo 1
'Kuiko ka Rula.i
I'UKA/ I 4 ii * 5 »i
ASA. \ Pule l'ule I'ule Pule Pule I'uie ;"
| i""
,Iniha.. * 1.50 * 2.00 $ 2.50 * 3.iX)|s B.ōcj* 4.00 j
2 luiha.. -2.00 2.75 3.50, 4.00j 4.50| 5.00
{luiha '2.50 3.50 : 4.50 5.00 : 5.50 | 6.00
t luih* 3.00 4.00 ; 5.00; 6.00 ; 6.75 1, 7.50!» Iniha. 3.50 4.75 6.001 7.00 j S Ooj 9.00 !
TŪīha 4.00 5.501 7.001 5.00 ; 9.00j 10.00 ;ff* O ua Olelo Hoolaha a pau e hoouna if. '
inaiana noka Hoolaha maloko o keiaNupepa, jehoouna pu raai me ka auhau, a ina aole, aohe jhookomo la. |
H A.WAIIAN GAZETT£ <0C G. EALLENnWE, Luna Nui
JOSEPH t)/. POEPOE, Lunahoo
ponopono. jHonolulu, Oahu. !
, jPoalima, - -
- Okatoba 20, 1896 j
Ke Kuhina PiliWaiwaioke
Aupuni e ku nei i keia wa.
fHe iiiea nui no ke kulana oni paa o !
ke ku ana o kekahi Aupuni, ka hiki 1ana iaia e ku m& ke kahua ola maikai |o kona kulana pili waiwai. 0 kekahi ]mea hoike keia no ka loaa ana iaia he!Uulana oni paa kulanalana ole. He ku-
lana hoi e hiki ai iaia ke kahea aku i [na hilinai ana mai a ko waho mau ka- I
\
lepa waiwai ana, a loaa iaia he kulana 1makolukolu o Ka hilinaiia ame ka pau-
leleia ana. Ua 1110 uohoi keia kulana
pili waiwal o ke Aupuni i kumuhana e
palukuia ai e na poe kue Aupuni apau,
a ina o ka poai kue Aupuni ma ia ano.
a he poai ia i loaa na pono koho ba-
iota. aiaila, e lilo ana ia mau kue ana ikahua ikaika e kakoo pono ia ai ke
kuiana holo balota a ka moho & ia ao-
ao e hooikaika al; a Uio pu nohoi iahana ana i mea e hoonawaliwali nui ia
ai ka hilinaiia ana o ke kulana kalai-
waiwai o ke Aupuni.A o ke Aupunie ku nei 1 keia wa, ke
Aupuni mana hookahi maluna o kaumauma lahalaha o Hawaii, aole ia i
pakele ae mal na polukuia ana mai e
keia mau kipehl ana mai ka aoao kue
Aupunimai. No makou iho nae, ua fkemakou kfc ku nei ke Aupuni Repuba-likh o Hawaii nei maluna o ke kahuaniohaha maikai o kona kulana kalai
waiwai.Ina kakou e huli aku i hope a klei
aku i ka makahīkl 1895 i hala aku la,e ike ana kakon, o na loaa o ke Au-
puni ma ia makahiki no ka auhau Au-
puni mai, he huina o |353,691.92. 0 na
ioaa mai ka Oihana Dute mai. he 1547,-
Ui;.' i. a ic*aa kv;lokv ~ &e o ke
.t.u;.»iini. hf a o ka huma
apau o ;a mau loaa he $I.T*»>. , >>ā.i>.
Aka, ua hookul pu aku nae keia huina
loaa mahuahua sne na ulia piiikia i
ike maa ole ia. e iike me ke ahulau
kolera ame ke ahiilau haunaele kuioko.
■ a me keia mau ulia i loohia iho maluna
o ke Aupuni, aole no i neie ka hookaaia
♦ ana ona iilo maa o ke Aupuni. No-iaiia, mamoli o na mea i ikeia ae la e
kakou no ke ano o ka heokeleia ana o
ka waihona lahui e ka noeau kaia;
waiwai o ke Kuhina Waiwai i keia wa,
e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo iho
no na hopena e hoea mai ana i keia
makahīki ame keia makahiki ae. no
ke kulana o ke Aupuni e ku nei i keia
wa ma ka mea e piii ana i kona kulana
pili waiwai. I keia makahiki e nee
nei, aole i hoea mai kekahi o na ulia
poino i ikeia ina ka makahiki i hala. a
pehea la i keia makahiki ae?
He mea oiaio, o na bila kikoo i ke
Aupuni no ka malama o Augate aku
nei, ua pau loa lakou i ka hookaaia
ma keia malama o Oka;oba ne:. he
hookahi malama okoa keia maniua ae o
; ka wa maa mau e hookaaia ai na bila
i oia malama, ma na wa i kaa hope aku
! nei. Mmuli o keia ano holomua o ka
hookaaia ana o na bila kikoo i ke Au-
puni, ua kaa be Keena Waiwai o ba ia-
hui i keia wa, ma ke kulana oni paa
a uhalu ole.
Ina noi kakou e nana aku i ke kulana
kalepa waiwai maoli o loko nei o ka
aina, e ike ana kakou i kekahi mea ho-
ike hou no ke ala maikai oia oihana
maloko nei o.kakou i keia wa.
Ma ka makahiki 1595 i hala aku la,Ma ka makahiki 1595 i hala aku la, o
unaia aku i waho he 55.474.135.15, a o
na waiwai i k'omo mai iloko nei o ka
aina he $5,339,785.04. He helehelenaulumahiehie maikai keia no Ko kakou
oihana kalepa. ona waiwai o kakou i
. puka iwaho i loaa mai ai ka huina o
: $5.474,135.10 i hoikeia ae la. no ke ko-
paa ?7.975,590.41: no ke kope $22.535.68;
no ka maia, $'102,599.25; a no ka hala
kahiki. he $5.753.54.O na waiwai komo mai iloko nei o
ka aina he $4,121,920.22 mai na awa
mai ma ka Pakipika o Amerika Huiia
a he $394,399.16 mai na awa mai o ka
Atelanika, ua like me 4,516,319.38; no-
laila, e koe ana he huina o keiannau
loaa mai na aina e mai a i Hawaii nei,Le puu mahuahua o $1,197,689.16 na
kela ame keia lahui i launa pili kalepapu me ka Repubalika o Hawaii nei.
Nolaila, i ka hui ana ae i na loaa o
na waiwai i hele aku i waho ame na
loaa o na waiwai i'komo mai iloko nel
o ka aina, ua hoea aku ka huina nui
maopopo i ka $14,155,155.69. He $12,-905.505.92 noloko mai o kela huina ae
la ua kalepa ia mawaena o Hawaii nei
am« Amei-Lka Huiia. muī n»!keia kuiana kalepa a hooulu waiwai
mawaena o Hawaii Repubalika ame
Ameiika Repubalika i ke kulana launa
pili kokoke loa mawaena o na Repu-halika elua. Aole anei pela?
' Nolaila. me ke kulana ola maikai o
ke ku ana o ka oihana waiwai o ke
Aupuni ame.ka maikai o kona kulana
kalepa kuwaho a kuloko e lilo ai o
Hawaii i hoku nani alohilohi no ka
poai o na hoku o Amerika Huiia.
Ka Helu Lahuio 1896.
Oiai aole no i loaa mai ia makou na
hoike oiaio mai ke Keena Helu Lahui
mai o ke Aupuni 110 keia kau helu ka-
[ naka iho la, aole no nae ia he mea e
| pono ole ai ia makou ke hoike aku i ko
! makou manao no ka mea e pili ana i
j keia mahele hana ano nui a ke Aupuni
I i hana iho la. elike me na mea i maa ia
| kakou i na wa i kaa hope ae nei.
I 0 ka helu lahui nope a loaa mai nei
keia helu ana, oia ko ka makahiki
i 1890. 0 ke huina i ikeia ma ia wa he
! 89.991. a ua hiki no i ke 90,000. Ma-
: hope mai oia wa ua hoaoia ka helu ana
I o ka nui o na kanaka ma ke ano ka-
| holo, e kekahi mau keonimana o Ho-
I nolulu nei, a ua mannoia eia na kulana
' heluna lahui like ole e Jiu nei ia wa
> ma Hawaii nei:
Na Hawaii 35,000Hapa Hawaii 10.000Pake 15.000lapana.. 24,000
| Pukiki 9.000
| Amerika me Europa 14,000
| Huina 107,000
| O ka poe hope, ma ka mahele o na
[4, Amerika ame Europa." oia na poe ili-keokeo (a o ko na Aina e paha) i ha-nauia ma Hawaii nei.
Aia hoi ma ka hoike a ka Papa Hoo-naauao imua o ka Ahaolelo i pau akunei. i ikeia ai ka pii mahuahua ana o
na keiki Hawaii maoli.A ua hooia ia tnai keiapii mahuahua
ana o na Hawaii maoli mamuli o ke-
knhi mau mea i ikeia Iho ma na papahoike helu kanaka o keia kau iho la.
Ua manao wale ia n.ie ua hiki aku ka
huina lahui apau o Hawaii nei ! keia
wa. he 110.000, ua llke ia me 20,000 ka
pii mahuahua ana ae iloko o eono ma-
kahiki. O &a hapanui o keia pii ma-
| huahua ana aia ma ka aoao o na Pu-
! klki ame na lapana. A o na Hawaii1 mab!i aku ka helu ekolu iloko o keia
; pomaikai hooiaupai ana i ka aina. TJa: ikeia keia mahuahua ana o na Hawaii
maoU ma na Kona. HawaiL Pela no
ma Waianae. O Honoiuiu nei kekahi I
komo pu iloko o ia haawina. Noiaila,
e iilo ana ka hoike heiu iahui AuponiI mea na makou e kall nei me ke oho-
a n. a ke Uoa nel ko makou manao
t mai ana U ma ka aoae- e nwia
ana ke pii nei ka lahui H&waii maoli.
Ke Koho Balota Peresidenama
Amerika Huiia.
>ia na mea hoike e hoea mai nei i o
'aikon nei no ka mea e pili ana i ke
koho baiota Peresi<iena ma Amenka
Huiia. ua ikea maopopo iar aia na
hooia ar«a no ko Makinele kohoia ana.
Aka. he mea oialo no nae. aia no he
niau moali moakaka e hoike ana no
ka ikaika ame ke oolea o na onou ana
a "ke keiki o na kula mauu nene*' o
Xebraska.
Ua ikeia na hooikaika oolea ana a
na poe kakoo balota o kela ame keia
aoao. Ua hele he mau haneri tausani
dala mai na pakeke aku o kekahi poe
o lakou i mau mea e holo pono ai na
hoonee ana o na hana hooikaika ana.
L*a hoounaia na poe haiolelo akamai
loa ma na wahi he lehulehu loa o ka
aina no ka hoonaauao ana i na kanaka
koho balota no ka aoao holo balora e
pono ai ke haawi iakou i ka lakou niau
koho ana.
Ua oleioia ma ka hebedoma mamua
iho o ka la e koho balota ai. e hoonee
aku ana ka Aoao Repubalika he 3000
poe akamai loa i ka haiolelo ma na
wahi he lehulehu loa o ka aina. E
haiolelo ana lakou i ekolu manawa i ka
la hookahi. Aole i ikeia kekahi paiohahana ana elike me keia ma Amei ika
Huiia.
KA PAANI KINI POPO.
Wailuku kue ia Hoku.
Ma ke ku ana mai a ka mokuahi
Malulani ma ka Poalima o kela puleaku nei i hoea mai ai no Honolulu nei
ka Hui Kinipopo kaulana o na. "Wai-
eha" nona ka inoa "Wailuku."0 na inoa o keia poe keonimana o
ke kahua kinipopo, oia o Akina, mea
hopu popo; C. Bailey, mea nou popo;
G. Cummings, pahu 1; Kauka, pahu 2;H. English. pahu 3; H. Mossman. hoo-
paa pokole; Meheula. eheu akau; Pa-
lea, eheu waena; J. Ross, eheu hema.
Ma ka wa i ku mai ai ka moku, ua
hoea aku i kaj o ka uapo o CharleyC'hillingworth ame J. O. Carter. Jr. a
liooponopono aku la no ke ano e nohoai na "Koa Alapa" o Wailuku.
Ma ka auina la Poaono, hora 3 a oi
ua malamaia ka paani ana mawaena o
na hui elua. He aneane 700 a oi na
poe makaikai i hoea aku i ke kahua
kinipopo. Ma keia paani ana, ua lilo
i ka I-lui Wailuku ka lanakila, he 21
a lakou puni iloko o 9 komo ana, a he
5 wale no a ka Hui Hoku.
No keia lanakila i loaa i ka Hui
Wailuku, ua nui ka huro o na poe
makaikai. Ua hookani ae ka BanaMāwaii i ke meie "Mani no-k« vf».
He eleu maoli no keia paani ana a ka
poe o Wailuku. Nui no ke akamai.
Hookahi pilikia, he pau wale paha keaho.
Ma ka auina la Poakahi nei i malama
hou ia ai ka paani ana mawaena o ua
mau hui la, no ka mea, o laua e lilo ai
ka moho lanakila ma Hawaii nei. Makeia paani ana, ua lilo ka lanakila i ka
Hui Hoku. He 12 puni a ka Hoku ia7 a Wailuku.
NUHOUKUWAHO
WAWAHI KA AETO AMERI-KA I KE KAI KAPU O
KE DADANELA
KA MOKUKAUA AMERIKA "BAN-
CROFT'' NO KONEKAKINOPELA.
Nu loka. Oct. 14. —Ua hoopiolokeiaae ko ke kulanakauhale nei i ka hoo-
pvika ana ae o ka nupepa La iSun) o
loko o keia kulanakauhale no ko ke
Aupuni Amerika hooholo ana e holoaku ka mokukaua Bancroft a ku ma kealo ponoi aku o ke kulanakauhaie o
Konekakinopela. Ua nui nae na hoaoana e hooleia ka oiaio o keia lono, aka.aole nae i manaoioia ia mau hoole ana.
Oiai, ua kauohaia ka mokukaua Ban-
croft e holo aku no Konekakinopela,nolaila, e lawe ae ana oia i keia hua-
kai oehuehu hulu-aa me ka nana ole
aku i ka Tureke hoole mai, a ma iai ano
e komo aku ai oia ma ke kowa kapu o
ke Dadanela me ke kaukai ole ana noka Tureke ae mai. Aole maopopo i
keia wa ka palekana ame ka hololeaole o keia huakai wawahi kai kapu a
ka "Bancroft," e lilo ana ia mea na
keia mua iho e kuailo mai. He mea
oiaio, he keehina aa wiwo ole keia ilaweia ae e ke Aupuni Amerika, a uam&nao kekahi poe olohe kalaiaina o
loko nei o ka aina, ina no ua hai mua
akn keia Aupuni 1 ka lohe 1 ke Aupunio Tureke e hoounaJa-4iku ana ka "Ban-
i Konekakinopela i mea nana e
kiai i na pono £ffiftrfka malaila, ala-
ila, aole no e kife mal 9 ana ke Aupuni0 Tureke. Aka. o keia alahele nae i
hanaia aku la e ka Bancroft, he ala-
hele ia e hoomoali ana, no ka hikl ina mokukaua o na mana e ae o Eu-
ropa ke nee aku no ke kai kapu oTureke. Ua hoike ae o KakauoleloThurber o ka Oihana Kuhina o Ame-riba nei, o ke kumu nui o ka hoounaiaana o keia moku i ke Kaiwaenahonua1 lilo ai ia i moku kiai no ke KuhinaAmerika Terrell ma Konekakinopela,aka. ua hoole nae oia i ka oiaioole o ka
lono no komo ana aku ma ke ko«"a
- k» Dathiseht m-e ka s-? c!«? iual ° nA
Kasa o Turtke.
KA HOPt»XA O NA KOA SEPAN*A
MA CrBA.
Maderida, Oct. 4* —Ma fea haiawa 'hope ana a fea Aha Kuhina, «a het«-
he!u ae o Kenemla Azcarraga. ke Kn-
hiaa Kaua o Sepania i kekaW pak-
pala niai a Kenerala Weyler mai, e ho-
ike ana. aole pono ke hoouna hou a
mai na koa mai Sepania mai no ka
hoopuipui ana i ka oihana kaua nia
Ctiba. iioko o Xovemaba ae nei. nw
ke ano batallona. Aka, e mahele «a
ma na puali elua. ma ka 125 kanaka no
ka puali hookahi, a ma ia ano e hoo-
; unaia mai ai i Cuba. Nolaila. vahi a
ke Kuhina i hoike ae ai. aia maloko o
ka bataliona hookahi. he 1000 kanaka.
no ia mea ma keia olelo hoike a V\ ey-
ler. me he mea la e hoike mai ana ia
ua poino he huina o 250 kanaka mai
ioko aku o keīa ame keia batal»ona.
Lna pela ke ano. alaila. o keia kulana
poino o na koa Sepania ma Cuba ke
huiia me 15.000 poe koa ohi hou 1
hoounaia aku ilaila, ua like me 49.000
poe koa Sepania i pau i ka poino ma
Cuba mai ka hoomaka loa mai o ke
kaua.
AOLE O KALIVALAXA E KOHO
BALOTA PERBSIDENA ANA.
; Nu loka. Oct. 14.—E hoike ana keka-
hi lono mai Wasinetona mai i ka nu-
I pepa Times penei: Ua hoike ae keka-
hi luna Aupuni koikoi. mahope iho o
kona kamailio pu.-ana ine Peresidena
' Kalivalana i keia la. i kona piha hau-
: oli no ko Bryan puka ole ma keia kau
koho balota ae. Aole kanalua ikr o
Peresidena Kalivalana no ia mea. I a
lilo i mea ole na haiolelo puahiohio a
Bryan imua ona. lTa makemake nae
ia e puka o Palmer ame Buckner, a ua
makemake nohoi oia e haawi i kona
balota no'laua: aka. ma kana hoomao-
popo ana nae. he mea makehewa wale
no ia hana. oiai. aoie laua e puka ana:
nolaila, aole oia e koho balota ana i
keia kau. Ua mahalo nohoi oia ke pu-
, ka o Makinele, a ua manaoio oia e
puka ana no oia me ka maalalii..
MALAELAE KE ALAHELE O KA
I . MOKUKAUA "BANCROFT"
NO KONEKAKINOPELA.
Nu loka, Oct. 15—Ke manao nei na
luna Aupuni ma Wasinetona. aole e
loaa ana na akeakea ana mai na mana
mai o Tureke no ke alahele a ka moku-kaua Bancroft e nee aku ai no ke ku-
lanakauhale alii o Tureke. Ua wa-
waia ae. e lawe aku ana ia ia KuhinaTerrell mai Smvrna aku a holo kokeaku no Konekakinopela. Mamua o ka
nee ana aku o Bancroft ma keia hua-kai. ua ninau e ia aku na manao o na
mana nui o Europa i kuleana ma ka
ninau o Tureke. ina paha e kue mai
ana lakou no ko Amerika hoouna anaaku i ka mokukaua Bancroft no Kone-
kakinopela. Ua loaa ma! ka lakou mau
hoole ana mai no ko lakou kue ole ia
ke Aupuni o Rusia.: Aka ī ko AmeTiKa~nvtrHTr«t»*-t*v»*«*i.
aku imua.o Rusia i ke kulana oiaio
maoli o kona hoouna ana i keia moku-
kaua, oia hoi. aole ma ke ano e komo
: aku ana ma Tureke e laulima pu'ai me
: na mana nui o Europa ma na ninau e
. pili ana ia Tureke, aka. no ka malama
wale ia ana no o na pono Amerikama ia wahi. ua haawi mai la o Rusia
i kona ae ana. a o keia auanei kekahikumu e kaomiia ai na pukalaki okala-
kala ana mai a Tureke no keia hana
1 hoonahoa a Amerika.I
I KOI POHO 1A KE AUPUNI TUREKE.
I Koneknkinopela. Oct. 15.—Ua waiho! aku ke Kuhina Amerika Terrell imua
! o ke Aupuni Tureke he koi poho no ka
i huina o ${0.000 no ka pono o Mrs.i I.eiu. ka makuahine o Frank Lenz. he
i kanaka An'ienka holo kaa hehihehi wa-
! wae i pepehiia e na poe Kurds oiai ia
| e kaahele ana ma Turelce A?ia.
! HOOLEIA KE KOT A KE SULE-
i TANA.
Konekakinopela. Oct. I«.—Ua hoo-
; una aku na elele Kuhina o na Aupunii e ae e noho ana ma Konekakinopela neii kekahi palapala imua o ke Aupuni
| o Tureke e hoole ana, aole e ae i ke
! noi a ke Suletana. oia hoi. e huliia o
'ī luna o na moku malihini e ku ana ma
I na kai o Tureke. no na kanaka Are-
! mania.
| KINAIIA KE KIPI O KEKAHI O NA
j MOKUPUNI O PILIPINE.
i Maderida, Oct. 15.—Ua loaa he lono: pili Aupunimai Manila mai, ke kulana-
j kauhale poo o na mokupuni Pilepinei e hoike ana ua pau ke kaua kipi ma ka
j mokupuni o Mildanao. ka helu elua; o na mokupuni nunui o ia pae moku.
\ NA KOA SEPANIA NO NA MOKU-PUNI PILEPINE.
Barceiona. Oct. 16.—He 2000 poe koai haalele iho i keia la no ka hoopui-pui ana aku i na koa Sepania ma na
mokupuni Pilepine.
PUENA KA INAINA O 3EPANIA 1A
AMEHIKA HUIIA.
Maderida, Oct 18.—-Ua olelo ae ka nu-
pepa Imparcial. he mea pono I ke Au-
puni o Sepania ke koi aku ia AmerikaHuiia e hoakaka mai no ka mea e piliana i kekahi lono mai Wasinetona mai.i hooiahaia ai e ka nupepa Herald o
Nu loka. no ka mea e pili ana i koPeresidena ike ana mai i ke kuokoao na poe kipi o Cuba. ke hooki ole o
Sepania 1 kana kaua ana ma Cuba.
PIOLOKE NA POO AUPUNI O SE-
PANIA.
Nu loka, Oct. 19.—Ua hoolaha ae neika nnpepa World he lono uwea olelo jmai Havana mai. E kaheala aku anao Weyler ame Blanco. e haulehia anao Kuhīna Canovas a e ulu mai ana na !hana koikoi launa ole ma Sepania. Ua |ioaa mai na lono mai Maderlda mal. Iina aoie e kinai koke la ana ke kaua
kipi ma Cuba a ma na moknpuni Pile-pine, alaila. e uiu nni ana ka haunaele.Nui ka nuku o na nupepa ia Sanovasame Weyler no ka hiki ole maoll ialana ke kinai i ke kaua kipi ma Cnba.
penei ka ollelo a k.\ r. :: ; .Maderida.
Oiai e bai mai a:
iono mai H»v»n» a m; u N
.
ua nolo maoli na
iiula i ni° a e ai K "kt> ka«a ana -
na ' ' sNui Canov»s ke haaw; n .kou ika manoio ana. .> . -...
ita poe kipi la, e hiki ai :a ' ' . .mau i ka a a.na o ko ;ilv.
ro ai i Sepania nei amo kon.is- a
laau Mai ka wa i hoo:v. 'V. *- .mai ai keia kaua kipi. ia - k ,ia Gomez ke ihana elike n>- ; - > -
4
make. fa Mki iaia K> ; i:
mai kahi pefi o ka ain.i ~ : . ,nea me ka nui hewahew,i :na koa Sepania malaila. H- ' ,
ko kakou iK»e kanaka m.i
aohe a lakou hana, oiai :: - ,
mau ia ae nna na
Bavamo, Jig'uani. Ouaim.!--
ame kekahi mau kulan.ika ;e ua poe kipi. O keun ;• • .aku nei. aole no ia'he r:>
na poe kipi..l'a olelo ae ka nupppa «
>īatleriiia. ua ili keia ko;k, : :.
Ko Kuhiua Nnil Canov ;\>. \ »>• . -o i a ke haalele i ka o:h;u..i K
t*a poluku ite hoi ka iv\y- . \
Mundo ia Weyler. ma k.i
malalo o kana mau'alakai ar.
Sepania ua hooi loa i;\ ak .o na poe kipl a oi loa aku :
a Campos e Eioho ana ma r .o hookahi mahina m'ahop.hoea ana aku o na koa h«'-:
ina e hiki 010 iaia ke kiua: »
kipi malaila. a oi loa aki; :> ■. ••
hoohilahilaia i ko-Ca'mpo>
LANAKILA NA SEPAN!\ \
Sl*GDfA.
Manila (Na Mokupuni PiW ]19. —l T
a lilo pio mai ia Kon»\ » 'millo o Nasugdua. l'a Uau'- •poe kipi he 114 poe tn.i .•
knua. Elua koa Sepauia i r
23 i hoehaia.
KA HUAKAI ALII •\MATKiU:v I'NIO.
Cetinge iMoiuenegro>. o. ? .keia la i holo aku ai ka H«>o ":;; •. •'
o Napela ame ke Kamaliiuai. :Montenegro mo ltalia. m« k..
ana e na poe koikoi o ka olia: ..
Montenegro. a o lakou auan- ; •hoohanohano nia ka wa « ni i •na 'lii opio, fa paa pono na .«•
ke alanui i na koa. fa ki; • .aloha. Ua huro ae na knnak
no na.'lii opio.
ANEANE E POINO KK <»l.\ "
AKI-EPIKOPO HEI.KNK
Salonica. Oct. 17.—1 ka wa \ka Aki-Epikopo Monastio o ka Kk
sia Helene, e Uele ma kekahi mav.
hale o Bulega.ria ma ka Apan.i \>: tPrilop. ua lele mai la l\o \u\v.k
ona poe Bulegaria e hoopoihn ) i . ,ola. Ua hoopuehuia aku ua p< • 1
haunaele nei e na koa Tur« k> ;>
ka \va i uluaoa ai mawaena n.i
ame ua poe■ Bulegaria la. ho
loa o lakou i hoehaia.
KE ALAWAI OKI O PAN.\M\
Colon, Colombia, Oot. li>. K.v
hoi.mai nei o Kenerala Bolin. k.t
nui o ke Alawai Oki o'Panann.
Parisa mai. maluna o ka mokuain i\
rani, nona ka inoa. Germain. \ ah >,nu mai oia mn> i» mai Inia K<unn'. i'. •
mai he 150 poo limahana no Ka : •ana ma ke alawai.
KE KIPI MA NA MOKI PI Ni i'! ii
PINE.
Maderida, Oct. 18.—E holo k■:mai a nei aku he 3.000 |.oo ko. •: >o na Alihikaua eha. no nn M k
Pilepine. ma ka la 12 a»> noi ~ N -maba, no ke kinai ana i na ki' •mau mokupuni.
KALUNAKANAWAI KAAPI-NI HOUO HAWAII.
Ka Makai Nou Hou o Hawaii.
Ma ka Pnaha nt i i nolie n
Kuhina ma k» kahi haiana! i.ii ■a hoohn'o iiio la e hooknhu a■> ;Griflin Hitchcock i l.nnak:»!i;i -\
puni 110 na A|;»ana Horko!->:v
p\mi o Hawaii a n Lo:rin \ % v
hoi. ka Makai Nui o ka nioi i;Maiii. i Makai N'ui no ka ; :Hawaii.
KUHINA COOPER NO NA [Ill egible]
O AMERIKA.
Ma ka mokuahi Miow< r.. -kolu nei i hala aku ai o K i!. • Kno Atnerika. a oia hoi k<k; tKuhina makaukau loa o k- \
o lHawaii ikm.huia ae neu o Kuhina K;«rui-..<. r
hina 110 ko r.a Aina E no ka v.. • ■
Ke ole e Joaa nn kuia ala::
lamaia ana «? ika Ht»i Aioha \
halawai ano nui loa ma na
ka maiama noi o Novetm
ano oka hana. ua loaa ole r
kiu ia inea, a o kahi * hat;;<:'
hana ano nui l:a, i ikeia.Honolulu noi n« na»\ H»- r .kalaiaina no nae. Ho.jka>n •moa ano nui iku nei il«»k(> <>,
i k<;ia wa. oia ka itu« an,\ i P» r
He mau heb*i3om& 1 hala ae ne),loohia lho la lta lnnahooponopon o 'kekahl anu Ikeilka loa, a nni lho *
kona pllikia. He mea maopopo loa
mai La Orlppe Inoino loa la, a I kon*ike ana l ka hopena polno ola eul.ua lawe koke oiii i na keehina e loaake ola iaia. Munuli o na olelo hoo-
laha no ka LAAU KI7NU HOOLA a
KAMALENA ame na olelo hoomaikiilehulehu no ua laaa ia, xxa hooholo isa*
kon e hoa'o 1 ua laao ia. O ka olelaana ae, oa ioaa eiai na hopenamiil*** 1
he hoike mama waie no la no ka w*J-wai looka laan. He hasa
a kela laan,a o ka hopeaii he ola hltt-wawe ame ke oli loa ana. Aole o •*-
koa kanaina e hoike akn li ka loa ote o
kamaikai o k«ta Laan Knnu, 1 kela a®*keU mea 1 looliia ike kima a asa
ma na aiio apaa. The Bans*of Liberty. Übetrytowii, Mairl*a*He 35 a 60 keneta ke komnknai. Ikaal la ana e am poe Palpiil Laaa as*
Poe Kaai Ltaa apao. 0BENSON BMm[ 4k 00.. na A*ena 10
Ko Hawali Pae At t̂ •
jbooi<iba iWnna Ijooko&
ī k' ia !a i hookehnia akn ai o Mr.
GKORGK X. .SHAW i Agina Haawi
P?.s3p'ila .V. .M£i-r no ka Apana o
Mokupuui o Oah'.J.
J. A. KING,
Kuliina Kalaiaina.
Ke<-na IS>Ja:aina. Okaioha 21, ISC*6.
2>',2i ~?AS
I keia !a i hookohuia aku ai o St.
D. G. WALTERS. M. D. i Lunahoo-
malu no ka Papa Alanui no ka Apana
Ohi Auhau o Lihue. Mokupuni o Kauai,
ma kahi o S. W. \Vilcox, Esq., i waiho
mai.
J. A. KING,Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalalalna. Oct. 19, 1896.
2621 3ts
I keia la ua hookohuia o DAVID
CEXTER, ESQ.. i hoa no ka PapaAlanui no ka Apana Ohi Auhau o
Wailuku, Mokupuni o Maui, ma kahi
o M. P. Waiwaiole. Esq. t i waiho mai.
J. A. KIXG.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct. 12, 1896.2620-3ts
HOOLAHA A KE KOMISINA HOO-
PONOPONO PALENA AINA.
Oiai, ua waihoia mai ia'u e John
Spencer he paiapala noi no ka
hooponopono ana i na paiena o kekahihapa o ka 111 o Kahawali, Kapalama,Kona, Oahu, nolaila, ke hoolahaia akunei ma keia, e noho ana ke Komisinae hoolohe i ua noi la, ma ke KeenaAna Aina Aupuni, Honolulu ma ka
hora 1:30 P. M. o ka Poalima, Nov. 6,1596. Ke kauoha pu ia aku nei, na
poe mea kuleana e pili ana, e heie mai
ia manawa.
FRANK S. DOGDE,Komisiua Hooponopono Palena Aina
Apana Hookolokolo Ekahi.
Honolulu, Oct. 13th, 1896.2620-3ts
HOOLAHA 0 NA AINA AUPUNI.
Ke hoolahaia aku nei ma keia, e
haawiia aku no ke kuai ana i keia mau
Apana Aina iloko o na Apana Aina
Hookuonoono o ka Mahele kahiko, ma
ka hora 9 A. M. o ka la 19 o Novemaba,1896, a mahope aku nohoi oia wa. elike
me na olelo o ke "Kanawai Aina o
1895, M
no na Hoolimalima Aina Hoo-
kuonoono.Kahi i waiho ai. Apana. Area.
Akahipu, Kona Ak.. 57 43.33
Akahiini, Kofca. Ak....... 5S 44.97
Akahipu. Koua Ak... ...59 45.41
Awalun. Kaulana, &c.
Kona Ak........... . 78 39.14
Awalua. Kaulana, &c.
Kona Ak S0 41.21Awalua. Kaulana, &c.
Kona Ak 84 18.50Puaa. Kaulana, &c.
Kona Ak '•••••_ 1 S-73
Ma ka la i hoikeia ae la. a mahopenk\i oia la. e nonoiia mai no keia
mau Apana Aina i loaa ona Pono
Hoolimalima Kuai, a Kuleana Aloelio
ma ke Dala Kuike:
Awalua, Kaulana
Waiwai io
Kahi i waiho al. Apana. Area. i kohoia.
&c.. Kona Ak.. S3 20.49 61.47
Awaiua. Kaulnna,&c., Kona Ak.. S5 15.05 63.17
Awaiua. Kaulana,&c., Kona Ak.. S6 19.99 69.96
Kealakehe, konaAk 16 13.10 39.30
Kalamakowali,Kona Kiema... o 57. 454.50
Kukulopae. Kona !Hema 4 15.03 54.09 j
Kukuiopaei Kona !Hema 5 29.0S 65.571O na hokaka piha. ke ano e noi mai I
ai, a pela aku. e loaa no ma ke Keena iAina Aupuni. Honolulu. a ma ke Keena |o ka Hope Agena, ma Kailua, Kona|Akau. Hawaii.
J. F. BROWN.
Agena uo na Aina Aupuni.Keena Aina Atipuni, Honolulu. Oct
26. 1596. 2622-td
KUAI O NA AINA AUPUNI.
Ma ka Poaono. Novemaba 2t ae ne!,lua ka hota 12 o ke awakea, ma ke alo \iho o ka Hale o ka Oihaua Hookolokolo!ma Honolulu, e kuaiia akii ai kekahi |wahi apana alna ma Waiahole, Koolau- jpoko, Oahu, maioko o lalla he 32-1001o ka eka. Aia ka waiho ana o keiaalna makai o ke Alanui Aupuni, e pilipu ana me ka aina o Mr. A. Oullen, a
he aiua maikai no ka raiki.
Kuike ke Da!a, ma ke Dal& Gula o |Amerika Huiia.
Uku oi aku maluna o $100.
Ma ia manawa nohoi a ma ia wahi,e kuaiia aku ai he aina kope ma Kau-po, Maui, i ikeia o ka Apana Helu 7,o na Aina Aupuni Helu 1. maloko olaila he 38 50-100 eka. Kumukuai oimaluna o 1115.50.
E kuaiia aku ana keia alna malalo o
keia mau kumu aelike:He kuike ka kahl-hapaha o ke ku-
mukuai,o ke koena aku ma na hookaalIUU huina Uke ana iloko o hookahi.eiua a ekolu makahiki, me ka uku-
n -h'ku 171 "a n. >
E hooiaakaia ka mahiaiia ana aine
ke kukaluia ana o na hana hou iioko o
ka makahiki mua a pe!a mau aku iloko
eaa makahiki hope aku eiīia. Jfa ka
hop* o ke kolu o ka makahiki, ke pau
he umi hapa-haneri o ka aina i ka ma- >I hila. paa ka aina i ka pa-ia. a hooko:a
: hoi na kumu aeiike apau. e loaa i ka.
; mea kuai mai ke kuleana alodio.
E ioaa no na hoike piha ame ke kii
o k«?ia mau aina ae ia ma ka ninau
ana ma ke Kee-na Aina Aupuni, Ho-
noluiu.
J. F. BROWN.
Ag%na o na Aina Aupuni.s Keena ona Aiua Aupuni, Honolulu,
1 Oct. 24, 2622-td
KUAI O K.\ AINA MA OLAA.
\ Ma ka Poakahi. Xovemaba 23. l§y»>,; ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke
[ Keena o ka hope agena ma Hilo, e kuai
; ia aku ai ka Apana Aiua o Olaa Helu
348, ma ke alanui Lua-o-Pele, maloko
o iaila he 47 eka, oi iki a emi mai paha.: Uku oi aku maluna o $10.00 no ka eka.
| E kuaiia aku no ua aina.la maiaio o !I keia mau kumu hoakaka laula: j
j E hookaaia mai ka akahi hapaha
| o ke kumukuai ma ka la e kuaiia ai, ;a o Ke koena aku ma na hookaa liilii
ana iloko o hookahi, elua ame ekolu
makahiki, me ka uku-panee o 6 pa-
keneia no ka makahiki."
E hoomakaia ka mahiaiia ana ame
ke kukuluia ana o na hana hou iloko
o ka makahiki mua, a e hoomau aku
pela iioko o na makahiki hope aku
elua. E mahiaiia ka iwakalua-kuma-
malima hapa-haneri (25) o ka aina, a
0 ke kukulu ana i na hana hou e ae
maluua o ka aina, i hiki ka huina wai-
wai io i ka $200, e hanaia no mamua o
ka pau ana o ke kolu o ka makahiki.
Ma ka pau ana o ke kolu o ka makahiki
a mamua ae paha oia wa, iua ua ma- ,hiai piha ia ka aina, a hanaia hoi na
haua hou, me ka hookaa ia ana o ke
kumukuui piha, a hookoia na kumu ae-
like apau, alaila, e hoopukaia aku no tka Palapala Sila. !
No na hoakaka piha e loaa no ma ke
Keena o ua Aina Aupuni, Honolulu, a
1 ole ia, ma ke Keeua o ka Hope Agena jma Hilo. |
J. F. BROWN, iAgena ona Aina Aupuni. '
Keena Aiua Aupuni, Honolulu, Oct.
24, 1596. 2622-td |
NUHOU HAWAII
I k! ia Poakahi ae e noho ai ke kau
o NovtMiuiba ae nei, maloko o
Aiiiolani Hale.
l'a huli hoi mai nei ka mea kakau nu
iiou kuloko o ka nupepa Advertiser
in.ii Hawaii mai.
Ma ko makou pepa o keia la e ikeia
ai Ka palapala a Cecilia Kealoha Poe-
pof mai Santa Cruz mai.
K nana ae i na olelo hoolaha moraki
iiiu na olelo hoolaha e ae he nui e
puka aku nei ma ko makou pepa o
keia la.
Ko makaala la no ka luna alanui o
na Koolau i kana apana hana me ka
♦ku nui. He mea ole ka ua i kahi
kanaka.
Kc ole e loaa na kuia, alaila, e hoopu-k;i aku ana makou i kekahi moolelo
kupua kaulana loa o Helene, ma keia
mua kokoke iho.
Mawaena o na ohua kamaaina a ka
mokuahi Malulani i lawe aku ai ma ka]\)alua nei, o ko makou makamaka a
lioaloha kekahi. oia o Mr. J. E. Bush.
Ma ka Poakahi nei i hookuuia ai
ka moku Gainsborough mai luna aku
o ki' ala huki moku. inahope iho o
luma lapaauia ana e na kauka lapaaunioku.
H< paikau hookuku ke matamaia ana
o na pualikoa-o ke AupuniKi-puhalika mahope aku o ka la 1 ae
n« i o lanuari. 1597. no ka uku makana
o
0 ko kii pena o ka lua-o-Pele i waiho
loīhi iho nei ma ke keena o ko na AinaK. i penaia ai e Travenier, e hoounaia
aku ana i ke Keena Kuliina Hawaii ma
Wafinetona.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi\usiralia ina ka Poakahi nei i huli hoi
mai ai o Kuamoo, ka mea hahau pahuiilii o ka Pana Lahui ame kekahi
V* iki puhi ohe o Kaaua.
l'a huli hoi mai nei ko makou maka-
:naka a hoaloha mai Kaleponi mai, oia
o Mr. Abraham Fernandez, ma ka mo-
kuahi Auscral!a oka Poakahi nei. He
maikai no kona ola kino.
Ma ka hoike a Kauka Wayson o ka
]• u inai pupule ua ano haiki ia hale-
mai i keia wa no ka nui loa o na ma'i• noho nei malaila. E nana aku aua
Aupuni i wahi e pau ai keia heina-
« ma.
Ma kekahi mau la o kela pule aku
1 i holo makaikai aku ai ke Kakau-
oMo o ka Aha Kiekie ma na pali ha-
«liuii o Koolau a hoea loa i kā ainak.uiUma o Kahuku i ka lai pohina a ka
ulu-hala,
Ma ka Poaha. Oct. 22. ua make iho la
o Mrs. Maalo, ka wahine a Mr. G. M.
Maalo o Makawao. He ma'i ma ka
rv.uwai ke kumu o kona make ana.
H' haumana oia i puka pono mai kek.:la mai o Maunaolu,
Ma ka Poakahi neU Oct. 26. i mareia
ai o Wallaee Rider Parrington o Ho-nolulu nei me Catharine MeAlpineOrane o Kapalakīko. Na Rev. A. Mae-
kīntosh laua i polena ma ka hipuonwmae o ka materemonio.
Ma ka Poalua nel i holo aku ai o Me«kia G. C. Porter, ke Kakauoieio o keKeena o ko na Aina E. i waho o Wai-
kiki. ma kahi noho o Liliuokalani a
ha&wi aku la iaia i ka palapala huikaia
piha a ke Aupuni Repubalika.
Ua panikuia ae nei ka halekuai o
Brown ame Kubey no ka aie 1 ka uku
hoolimaiima hale no hookahi mahina.O Browit kekahi o na hoahui, ua hala*ku oia no na kaiaulu o Amerik& me
nana ole iho i kona kokoolua.
I. a ?oaa. rna< ka lono i Honoluh.: n*;-..wa oluolu maikai o V. V. l'ar.:ki iairs k<: holo kaa.
O po okala 13 o \6veniāba ae neibe po ia e ikeia ai ya hoku lele he nuima ka poal lcw a . Hookahi Ikeia anao ano ku-a-ua hoku lrJe iioko o:>3 makahikL
.*-'a ke ku ana mai s€i o ka mokuahiAusUT.!ja ma ka Poakahi nei, aole i'oaa •: ai k*r loro nc !•::» bo*'ena o ke
..ip-i i-āa a iva poe k<pu poLiei o Den-ver. i malamaia ai ma ka ia 18 aku nei.Heaha la?
|Mai poina na makamaka i ka hele!
ana ae i ka Aha Mele e haawiia a?m •:niāloUo o ka Hale Paikau ma Haimoe-ipo. ma ke ahiahi o ka la apopo, Po-aono. Ona pomaikai e loaa ana no kalual:sni ia o Kamoiliili. ;
O keia Poalua ae, Nov. 3, oia ka piha 1ana o na makahiki he 44 o ka Emepera !o lapana, a me he mea Ia e malama ae -ana na lapana ma Hawaii nei he mau \hoohiwahiwa ana no ka la hanau o ka IEmepera o "ka aina oka La hiki." j
Ua waiho mai o Dr. Goodhue o Ko-!loa. Kauai, i kona liulana Kauka Au- 'puni no ia Apana, īmua o ka Papa |Ola, a ua nonoi mai oia i ka Papa e jaeia oia i Kauka Aupuni no Wailuku,!Maui, ma kahi o Kauka Raj*mond e'!pau ana ikala 1 o Novemaba ae nei. i
Ma ka Poalua nei, OeL 27. imua o kaAha Apana o Koolauloa. ua ae kekahimau kanaka i hoopiiia no ka hewakuai waiona, a oiai o ko laua hewamua ia oia ano, ua ae ka Aha i ke noia ko laua loio e kaohi i ka hoopai anaia laua, a loaa hou ona hewa oia ano,alaila, he kopi wale no.
Ma keia hoi ana mai nei a ke Kinau,ma ka Poalua nei, Oct. 27, mai Lahainamai, ua ku mai oia i Honolulu nei iloko
o ka manawa holo o 5 *hora me 45 mi-nute. Ma ka wa nae ia Kapena King,e noho Kuhina nei i keia wa. ua loaaka manawa holo i ke Kinau mai lailamai a ia nei iloko o 5 hora me 26 mi-nute.
Ua huli lioi aku na keiki paani popoo Wailuku ma ka mokuahi Malulani o
ka Poalua nei, mahope iho o ko lakoupapahi ana i ka hanohano no ko lakoulanakila ana maluna o ka Hoku ma kaPoaono aku nei, ame ko ka Hui Hoku
lanakila ana maluna o lakou i ka Poa-kahi nei. Eo ia Maui, ma ka Poaono—Eo ia Hoku ma ka Poakahi.
Mamuli o ka makaala ole o na poe
paahana malalo o ke keena OihanaWai. ua nui na wai o ka piula hou a
ke Aupuni i hoomoe ai ma ke alanuiKuakini e hanini wale ana iwaho, a
lilo kahi a ua wai hanini wale nei i
hakukele aku ai i wahi pohopoho. Inanae o ia hoohanini wale ana i ka wai a
na kanaka ke miki nui ae la e oki i na
piula wai.
Ua lilo ka hanohano mua loa o ka
lawe ana mai i ka olie-uwila hoonui ikei kapaia na kukuna X, iloko nei o ka-
kou mai na aina e mai. ia ClarenceMacfarlane, a ma ka po Poakolu nei i
hoauia ai ua mikini kamahao nei ma-
loko o ke keena o kekahi o na kauka o
Honolulu nei. Ua holo pono na mea
apau ma ka ike ana o na poe i hoeaaku malaila i na pona iwi o ko lakoumuu manamanalima iho.
Ua hooholo ka Aha Kuhina ma ke-
kahi halawai i malamaia ma ka Poa-
lua nei, e hoouna aku ia B. L. Marx,e holo pu me ke Kuhina o ko na Aina
E, ma.kfe ano kakauolelo na ke Kuhina.He lulakai pili oihana Aupuni aneikein a ke Kuhina i koiia ai ka lahul
hookaa auhau e uku i na lilo o kekahi
kanaka e lawelawe ana i kekahi oiha-
na Aupuni elike ae la me kela?
Eia na maka kamaaina i huli hoimai no Hawaii nei ma ka mokuahiAustralia oka Poakahi nei: KanikelaAmerika Mill ame kana wahine, Hon.H. P. Baldwin, Kauka Herbert ame
kana wahine, Mr. ame Mrs. E. D. Ten-
ney, Mr. ame Mrs. F. W. Makapolena.Rev. O. P. Emerson ame kana wa-
hine. Mrs. Geo. Beckley, Mi-s. C. A.
Brown (Kahalelaukoa) ame MissHelen Waila.
I ke aliiahi o kela Poaono aku nei,Oct. 24. i mareia ai e Rev. E. S. Ti-
moteo o Miss Leilehua Kamakea o ka"Malu Niu o Poka-i." Waianae, me
Master Keaka o Waipio. Ewa, ma kahi
noho oka wahine ma Kalihi. Ua hoea
pu ae malaila ka Hui Himeni kaulanaloa o Waianae. a pela me na hoaloha
ame na makamaka o na mea mare.
Ua laweia mai na ohana ame na maka-
maka o ua mau paa mare nei mai Wai-anae mai maluna o ke kaa ahi malalo0 na lilo o ke kane. "Aole oe e pa-kele i ka wai o ka niu haohao.''
Ia Peter Sullivan. e holo mai ana no
loko nei o ke kulanakauhale nei, ma
ke awakea o kela Poaono aku nei, a
hoea pono ae mawaho o ka pa-hale e
nohoia nei i keia wa e Mrs. Nawahi,a ike iho la oia i kekahi mea konikoniwelewelenia ma kona umauma. a ikona huli aha aku maloko o ka pa, Ikeaku la ia he keiki Pake e paa ana i kapu. I ko Sullivan haha ana iho ma
kona umauma ike iho la oia ua ku oia1 ka poka. Ua lawe ia oia i ka hale-mai Moiwahine, a malaila i unuhiia ai
ka poka. Ua oleloia ua kani hewa ka
pu a ua wahi keiki nei a ku ai o Mr.Sullivan.
PALAPALA MAI NA AINA E MAI.
1 kuu Papa aloha: Aloha oe a nul)oa, a o ka Haku pu me oe.
Ua halawai mai au kau kalkamahinenei me kau palapala i ka la 10 iho nei.a ua hoohauoliia mai au i ka ike ana
iho he maikai no kou ola. Ua ioaam&l no ka Mama, leta ia'u. Mahalo no
1 ko ke Akua aloha i Kona malamapau&ho ole la kakou iloko o Kona loko-
maikai. E papa, nui no ko'u aloha no
olua e noho nei„ a pela nohoi no ka
aina hanau, aka, i ole no ko ke Akuaaloha loaa no ka puuhonua e maha aina m&nao hoopoluluhi noonoa
Auwe! Aloha wale no ka hoi! Uaninau aku au ia oe, e papa no ka loioHawaii i make ma Kapalakiko mamua
aku nef. a ua hat mai nei oe. E»aka, o Nawahj. Aioaa ino!
Kaumaha ic»a au no keia iono. Aiohaeo ia hoaloha ou. e papa: aka. o ko keAkua makemake no aae ke hana ia.aole o ko kakou. noknmea, Nana no Iiiana ia kakou, a Oia no auanei ka Meai kuleana e hoihoi hoo aku ia kakonttīe Ia
rma Kona poli. E haawl aku
1 kuu aioha a nui ia Mrs. Nawahi amena keikL Aole au I poina ia lakou. OIE papa. ke hoomanao la no paha oe ikela ahiahi a Mr. Nawahi i iho ae ai ikauhale. oiai kakou e noho j u j£ ao Kapalama a hookani ai i kahi oganaa kakou? Ua hoomanao au i kona paa-ni ana ia <4Sweet, Sweet home" a peiano ia "Aloha oe/' O keia kona ma-nawa mua loa a'u i ike ai iaia e paaniana ma ka ogana, a o keia no ka hopeloa a'u i ike i iaia e paani ana, a hoiwale kakou i uka o ke alanui Kua-kini.
I keia mau la aku nei. kii ia mai anaau e ka wahine a ka lunakanawaiApa-na o Santa Cruz nei, e hele i ko lauahale no ke dinner. Ua lohe laua hekaikamahine au na kekahi hoa o kapapa loio o Hawaii, nolaila, kii mai aika Vahine ia'u. Ua hele no au, e papa,a ua paina pu me laua me ka maikaiame ka oiuolu. Mahope iho oko ma-kou paina ana, ua hoouanea iki makouma na himeni Hawaii, ame na mea e
pili ana ia kakou. Nui loa ka make-make o keia wahine e holo aku noHawaii. Ua ninau mai oia ia'u no kamea e pili ana i ka "barking sand,"oia paha ke "one kani," elike me koNohili i Kauai, a'u i lohe wale ai; a
pela nohoi me ko Makua i Waianae.L»a hoike aku au, he one io no oia ano,aia naema kekahi mokupuni okoa akumai ka mokupuni aku i ku ai ke ku-lanakauhale o Honolulu. 0 ka inoa o
ia mokupui oia o Kauai, a i kapa mauia e na kamaaina haole o Hawaii, "The
garden island." Ua hoike aku nohoiau no ko'u lo.he ana aia ma Makua,i Waianae, ma ka mokupuni o Oahu.he one oia ano hookahi no. Hai akuno au iaia, i kekahi mea ano kupanahaa'u i lohe ai no ka iliili hanau o Kaua o Puna paha. Nui loa ka makemakeo keia mau mea e holo i Hawaii. Uakamailio mai nohoi laua no ka lua-o-Pele. Olelo aku au, aole au i ike ia
wahi. Aka, hoike aku au ia laua, ma
ka wa e noho ana ko'u makuakanemaloko o kekahi o na keena o luna ae
0 ka hale Banako o Spreckels ma ala-nui Papu, ma ke kulanakauhale o Ho-
nolulu, oia hoi ka wa e noho ana o
Travanier, kela haole Farani pena kii,ma kekahi keena no oloko oia hale, ualawe ko'u makuakane ia'u iloko o kekeena pena kii o kela haole no ka ma-
kaikai ana i ke kii o ka lua-o-Pele.Ua hoike mai kela haole pena kii ia'u
1 kekahi mau poo kii o kekahi wahine
luahine, me kona olelo mai, ua kaha
oia i ua kii la mamuli o ke ano o ke-kahi mau ohuku a olaelae pohaku oka paia pali oka lua-o-Pele. He mea
hou loa kela ia'u, a he mea nohoi keiai loaa ole i na poe pena kii he nui i
pena i ke kii oka lua-o-Pele. Ua ho«
ike aku au, he like loa io nei me ke
poo o kekahi luahine. Aua ninau maikela wahine ia'u, ina paha oia ke kii
o Madame Pele. Ua akaaka aku au,me ka olelo ana, aole hiki ia'u ke hooia
aku ia mea ia oe; aka, ua paa nae kela
kuni naue ole (immovable stamp) ma
ia wahi. Hu ae la ka makou aka.
Ma ka Poaono, la 17 o Okatoba, hele
au i ka makaikai me kekahi poe hoa-loha o'u me Mrs. J. C. Clapp, kuu ku-
mukula a'o himeni ame piano i noho ai
i Honolulu, iluna o kekahi puu i kapaiao East Hill (Puu Hikina.)
He puu kiekie keia. Maluna makou
0 ke kaa o ka pii ana. 0 keia wahi,me he mea la e kakaa mai ana oe ilalo
1 ka ua mea he ano nainai o ka piina,a ku nohoi i ka hoomaka'uka'u. Hē
hapalua hora paha ia o ka makou piiana a hiki iluna. I ko makou hiki ana
iluna, he nani na mea apau i ikeia aku
e ko'u mau maka. Nui ko'u mahalo
i ka nani o keia wahi. Kahaha a pihapahaohao nohoi ko'u noonoo. oiai hoi,ke nana mai oe mai lalo mai koliu me
he mea la he puu wale no, aohe Ia he
honua olunā nei. Eia ka, aole. Ma
keia wahi, he nui na haie nani, he
mau halekuai nohoi. He mahalo ka
naau o ke kamahele i ka nani o keiawahi. E ulu ana nohoi na pua o kela
ame keia ano. Aia nohoi na laau hua
ke ulu mai la iioko o na pa, pela no
ma ka'e p ke alanui. Aohe pilikia o
ka malihini ma keia wahi, he noa na
mea apau.
0 kekahi mea maikai nohoi a'u i ike
ai a hoohihi nonoi ka manao, ma keia
wahi. oia ko'u ike ana i kekahi mau
hale eha i okoa ioa ae ko lakou hoo-
wehiwehiia ana a hanaia ana i ko na
hale e ae a'u i ke ai. Aia keia poehaie iloko o kekahi pa nui e uluia ana
no e na laau, o ke paina nae ka laau
nui, a he mau ano laau e ae nohoi ke-
kahi. E papa, e hai aku au ia oe ma
keia w Tahi no ka'u mea i ike ai no keia
mau laau paina. Ua hana maiau ia
ko lakou mau lau ma ka okikoiia ana.
a ike aku oe i ka lau o ke paina e
kau moakaka mai ana ke kii o ka ekihaka, eki kaimana ame ka eki kalapu,a pela nohoi me kekah'i mau ano kiie ae. He nani maoii no ke nana aku.
0 na hale eha hoi a'u i oleio ae neino kuu piha makemake, he mau hale
nunui lakou i hoohihiia o waho a pu-
ni i ka rose. Aole oe e ike aku i ka
hale. O ka puka, he ioke wale no a
puni. Aia a wehe ia ka puka, alaiia,oe ike aku he hale. Ke nana mai nae
oe ma kahi e mai he kohu pena akalame ke omaomao. Ke hele mai oe a
kokoke, eia ka, he pua rose. He ku
maoli no i ka nani ke nana aku. E
pii mau ia ana nohoi keia wahi e ma-
kaikai e na mea apau.O kekahi hale. he ulaula waie nohoi
ka rose e hoopuni ana iaia. He mai-kai nohoi. Ua Uke no me ka hale mua.
O ke kolu o ka hale. he keokeo wale no
ka rose e hoopuni ana iaia. O ka eha
hoi o ka hale. o na ano pua apau ke
hoopuni ana i&ia. He nani ke ike aku.Ke ku oe ma keia wahi. e hiki ana ia
oe ke nana aku i na wahi apau o ke
kulanakauhaie o Santa Cruz. Aia ka
waiho ana o ke kaona o Santa Cruz neiiiaio o kekahi awawa, a ma hai a pu-ni he pnu. Oia nohoi keia pun a'u i
hai ae nei.Pau ko makou makaikai ana i keia
wahi ae la. hoi mai makou a pii houaku !a iluna o kekahi puu okoa aku.O kona inoa ke ole au e kuhihewa, oin
o Mission Hill. Maluna o keia puu, he
halepule Katolika. O ka h&lepule nuihookahi keia ma Santa Crus nei. Hehalepohaku kela halepuie. Pela no ka
haiekula hanai o na kaikamahine i
kapaia Holy Cross Seminary. He mau
haneii kaikamahine maloko o keiahale kula. O ke ano o na lole o na
vtiikin» *sisters) o keia wahī. aoh-? eiike me kn loie o na TiliU.Be Ka'oUkat> Honoiiilu. O keia he pc<no ioie no.
o ka papak nae. ano like. Malianae paīha no na wa e ae keia ano aahu0 lakou. maiia paha he "uniform" (helole pili oihanai no ko lakou. Aole
nae an.i ike. He hiki no i keia por? vi-Ilkine ke heie iwaho e ike ai i na hoa-hsnau hoaloha.
He maikai nohoi keia puu (hill). henui nohoi na hale maikai e ku anama keia wahi. He kohu kaona, Eulu ana nohoi na ano poa like oie makela ame keia wahL Ma keia wahi au1 ike ai, e papa, i ka pii o ka pua tubarose. Hookahi no wahi pua tnba rosemakalii he 5 keneta; a ina nae he nuiiki ae. hookahl no kenikeni (10 ke-net). Hai aku la au i ko'u poe hoa-hele, ma ko'u aina, he hana ia keia ano
pua i lei no makou e lei ai. Ma kawa pii loa o keia ano lei. he hookahilei okoa he 25 keneta ke kumukuai:
aka. ma ka hapa nui o ka manawa eloaa ana ia makou na lei o keia ano 3aoi aku lei no ka 25 keneta. Ua hoo-makeaka mai kekahi o ua poe hoalohala o'u, ma ka i ana mai, "Alaila. o Ha-waii ka paha ka aina i kaulana. o kaaina pua oka Pakipika," Ua pane aku
au. "No Kina ia olelo kaulana; kahi i
kapaia, The flowery Kingdom: aka. o
kuu aina hanau. ua kapaia ia o ka Pa-redaiso o ka Paipika." Hoike pu akula au ia lakou i ke ano o ka kakouhana ana i lei. O Va lakou nei hanaana i ka lei, he hikii kaula ae no ma
na oioi o ka pua, a iei ae la. Hu kaaka! I ko lakou ike ana i ka'u kui
ana i ka pua mele-kule i'lei, ua nui loa
ko lakou makemake, a ua hana like
makou i mau lei mele-kule no makou.Kau ma na papale, lei ma na a-i, a
ka-ki-kepa iho la ma na poohiwi. A
olelo nui mai la ia'u: "We are all girlsfrom the Paradise of the Paclfic." Iamakou i ohuohu pono ai i na lei.mele-kule, ua nui na poe makaikai mai ia
makou, oiai makou e hele ana. Helemai kekahi mau wahine haole ano ka-maaina me kuu poe hoaloha. a kama-ilio mai i ka maikai (pretty) o na leio makou. Hai aku kuu poe hoaloha, he
kaikamahine mai Hawaii mai ko ma-
kou mea nana i ao mai i keia mea mai-
kai.
Haalele makou i keia wahi, a helemakou no Beach Hll (oia paha, o Puu
Kahakai.) Aia kela puu ma ka lae
kahakai. Maluna o keia puu, he kula.Aohe nui o na hale, he kakaikahi waleno. O ka mea e ulu ana ma keiakula,he waina—he keokeo ame ka ula-ula nohoi. He mau haneri poe e ohiwaina ana, no ka uku he $5.00 o ka ma-
hina. O kane, oka wahine ame keiki
nohoi.. He ku no i ke aloha ke nanaaku ia lakou. E hooikaika ana lakoui mea e ioaa ai kahi palaoa ame kahiwaiu bata( bread and butter). O ke-
kahi poe, he pilikia maoli no; aole a
lakou wahi mea e ae, e ai ai o kahi
uala kahiki ame kahi paakai, e like la
no paha hoi me kakou, o kahi poi ame
ka paakai. 0 kekahi poe e ae hoi heoki loa i ahona i na wahi lau nahele,ka apala ame na hua ai e ae nohoi.Ma kekahi mau hale nohoi e lohe aku
ana oe i ka uwe o na keiki liilii i ka
pololi, a peia nohoi na makua. He kui ka walohia ke hoomaopopo aku i keia
poino. Ua lohe nohoi au ika oleloia,aole i ikeia kekahi pilikia nui elike me
kea.He ano maikai no keia wahi. He
ano kula panoa, he ku ole i ka hoihoi,aohe nui na ano laau e ulu ana ma-
iuna o keia wahi. Ma keia kiekiena i
ike aku ai au i ke kulanakauhale o
Monterey e waiho ana ma kahi mamao
ioa mai keia wahi aku. Ua lohe au o
ke kulanakauhale kapitala keia o Ka-
leponi nei i ka wa kahiko. Ke nana
aku oe mai keia wahi aku a makou
e ku nei ilalo o ka ae-one me he mea la
e kakaa aku ana oe iialo. He ku no-
hoi i ka weliweli ke nana aku i ka ale0 ka moana. Ua like me kekahi palikiekie ke kawahawaha.
I keia wahi i poino ai kekahi haole.
Aole i loaa ia'u kona inoa. Ua lohe au
he haole akamai keia i ka au. aka nae,
1 kona haule ana ma keia wahi. aoleoia i ike hou ia. Aolu nohoi i ikeia
kona kino. Imi wale ia aohe loaa.Kahaha na mea apau nona, nokamea, o
ka haoie akamai hookahi keia o Santa
Cruz nei i ka au.
E papa, he maikai no ko'u ola kino
e noho nei. Nui no ko ke Al\ua loko-
maikai, nui no Kona aloha ia kakou.God be with you till we meet again.
Owau iho no o kau kaikamahine ma
ka aina malihini.
CECILIA KEALOHA POEPOE.
Santa Cruz, Oct. 1596.
KUAI WAIWAI PAA A KA LUNA-HOOPONOPONOWAIWAI.
Na Apana Pa-Hale ame na Aina Ka-nu Kope ma [Illigible]Hema Moku-
puni o Hawaii
Ua kauohaia mai aa e C- BOSSE, fca
Inahooponopono vraiwai o ka waiwaio D. H. NAHINU. i make» e hana ana
malalo oka i-MP.a mai ka Aha Kaapunimai o ka Apa&a Kaapuni Ekahi» ma kahana o ka waiwal o D. H. Nahinu. o
Hookena mamua, ma ka Mokupuni o
Hawaii. e kuai aku ma ke kuai kudala
akea, ma ko'u keena kudaia maloko
nei o ke kulanakauhale o Honolulu.Mokupuni o Oahu, ma ka Poaono, Nov.
14. 1596, ma ka hora 12 awakea o ua
la 'la, i keia mau aina apau i hoikeia.a i konio hoi iloko o ua waiwai la o
D. H. Nahinu i oleloia.Ka Mua—Apana 2 o ka Paiapaia
Si!a Nui 5106. Kuleana 7066 e waiho
ana ma Hookena, Kona Hema. Hawali.a he aina mahiai ia a i holkeia na pa-lena penel:
E hoomaka ma ka kihi Hikina a e
holo Ak. 36 deg. 15 min. Kom. 0.94Kh. ma ka aina konohiki, Hem. 72
deg. 30 min. Kom. 4.06 Kh. ma "ka ainao Kailuna. Hem. 76 deg. Kom. 13.50Kh. ma ka aina o Kailuna. Hem. S0
deg. Kom. 6.20 Kh. ma ka aina o Kai-luna Hem. 22 deg. 30 min Hik. 1.43Kh. ma ka aina o Konohiki, Ak. S0
deg. 3S min. Hik. 6.10 Kh. ma ka aina o
konohiki. Ak. 77 deg 30 min. Hik. 7.95
Kh. ma ka aina o konohiki, Ak. 70Hik. 10 Kh. ma ka aina o Konohiki a
hiki i kahi i hoomaka'i nona ka ili3 15-100 eka.
Elua—Apana Pahale ame aina ma-
hiai e waiho ana ma Kealia 2. KonaHema, Hawaii. a he kuleana akahihapalua ia maloko o ka Palapala SilaNui 5234. Kuleana 6984, a i hoikeia na
palena penei:E hoomaka ana ma ke kihi Kom. a
holo Hem. 40 deg. Hik. 2.70 Kh. ma
Konohiki. Ak. 53 deg. 15 min. Hik.2.80 Kh. ma Nuuanu, Ak. 70 deg. Hik.2.7S Kh. ma Nuuanu. Ak. 80 deg. Hik.5.10 Kh. ma Nuuanu. Ak. 7S deg. 45min. Hik. 5.88 Kh. ma Nuuanu Ak. 17
deg. 30 min. Kom. 2.50 Kh. ma Kono-hiki, Hem. 77 deg. 3S min. Kom. 10.50Kh. ma Konohiki, Hem. 65 deg. Kom.6.50 Kh. ma Konohiki, nona ka ili 4 1-3mau eka.
Ekoiu —Apana Pahale ame aina ma-
hiai ma Hookena, Kona Hema, Hawaii.
Palapala Sila Nui 5108, Kuleana 7006.a i hoikeia penei:
Apana 1. Pahale, hoomaka ana ma
ke kihi Hik. a e holo Akau 20 deg.Kom. 1.07 Kh. ma ka alanul Hem. 64
deg. 30 min. Kom. 1.96 Kh. ma Kahula.Hem. 24 deg. 30 min. Hik. 1 Kh. maka alanui, Ak. 66 deg. 15 min. Hik.1.85 Kh. ma ka alanui nona ka ili 20-100eka.
Apana 2. Hoomaka ma ke kihi Ak.a e holo Hem. 10 deg. 30 min. Hik.1.09 Kh. ma Konohiki Hem. 75 deg.Kom. 7.60 Kh. ma Kanekoa, Hem. 74deg. 40 min. Kom. 5.50 Kh. ma Kane-
koa, Ak, 85 deg, Kom. 1.33 Kh. ma
Kanekoa.Hem. 59 deg. 15 min. Kom.3.30 Kh. ma Kanekoa, Ak. 51 deg. 30
min. Kom. 2.20 Kh. ma Konohiki, Ak.75 deg. Hik. 11.50 Kh. ma Konohiki,Ak. 79 deg. Hik. 9.80 Kh. ma Kono-hiki nona ka ili 2 50-100 mau eka.
Kulke ke dala, ma ke Dala Ōula o
Amenka Huiia.
0 na lilo palapala i ka mea kuai mai.Aia ka paa o ke kuai ana a apono
ka Aha Kaapuni.No na mea i koe e ninau ia
CECIL BROWN,a-i-ole, ia J. F. MORGAN.
Luna Kudala.
2619-6ts
u' ijinrtU Mfc AIN& 0 OA.iii
MANAWA HOLO.
H * Mahoua aku o luiai 5. 1895
eZ6 9 9
=_
i SE= S .
555- *&
> -< =
« < —
fe = 5S > s "J! > c >
~* 5- c_ JĒ
= S«|£= 2% itf| 5s=z;x =
*. K. a. *. r. *. p. x. p M
..'■ & Hoaoiula 6:40 9:lb l:to 1:45 5:10
;u ■ i» 9:» 2:25 2:28 5:53
:W;iloEw* 8:10 10:19 2H9 2:49 6:14
; i. . Aaiaaae 10:S4 3:24 56:49
s <e;3 « «*3 ssses S:2*2a
& ••*
-* O.w ** ££? <
2* c sj ® tf -5o<=■_ - «a — « -= e
—- =c « *3 - =—
o «
*«£*»!*£-£2 £S§A. *. A. M. P.M. P.M. P.M
& ia Waianae 6:44 liS2 4:16
WilioEwa 7:19 9:10 2:07 3:51 4:51
fra . ..' i» Manana 7:50 9:48 2:S.S 4:22 5:22:Jjki : Honolulu 8:23 10:30 3:11 4:55 5:55
K »%« ean&Qakaa ahl hali ukana i na kaac :v.k < k& papa ekahi.
•, i' 1)ENI80N,Luna. F. C. SMITH.
I.nna Kual Palax>ala Holo.
nmr gcia.
HOOLAHA HUĪ7 .
Ke hooia aku nei keia, ua hoohui ae
nei o Robert Lishman ame John Ou-derkirk e noho ana ma Honolulu. ma
ka Mokupuni o Oahu, ma ka hui no kahana ana i ka Oihana Kukulu Haleame ka hana aelike ana no ke kukulu
ana i na hale uinihapa ame na pohakuame ke kuai ana ame ka eli ana i na
pohaku ma ka Mokupuni o Oahu, mala-
lo o ka inoa hui Lishman & Ouderkirk.Hanaia. Honolulu, Oct. 1, 1896.
ROBERT LISHMAN.JOHN OUDBRKIRK.
2622-2ts
OLELO HOOLAHA I NA POE KUAII NA APANA AINA MA
KEWALO.
Ke hoikeia aku nei ma keia ka lohei ka poe apau i kuai i na Apana Aina
ma Kewalo, ma ka hookaa liilii ana, ua
makaukau na aelike me iakou. a e hoo-
kaaia ana ka helu elua o na hookaa
dala ana ma ka la mua (1) o Nove-
maba. No ka pom&ikai o ka poe e
makemake ana e hookaa mai. e hama-ma ana ko makou keena a hiki i ka
hora 5 o ke ahiahl o ka Poaono.BRUCE WARING & CO.
Ma o Walter C. Weedon.2f22-lt
OLELO HOOLAHA I NA POE AIEL
Ke hoolahaia akn nei ma keia, i kapoe apau i aie ia aku e ka waiwai o J.Wainui Pii, e waiho mai ka lakoumau koi i hooiaio pono ia i ka mea
nona ka inoa malalo iho nei, ma Ho~nolulu, iloko o eono mahina mai kelala aku, a-i-ole-ia, e hoole mau loa ia
aku no ia mao aie.W. A. KINNEY.
Lunahooponopono o ka Waiwai o
J. Wainui PiLHonoiuiu, Okatoba 10, A. IX
2620-41«
lioolaUa |Uana goofeolobolo.
AHA KAAPUNI O KA APANA
Hookoiokolo Kaapui Elua. Ko Hawaii
Pae Aina. Ma ke Keena. Ma ka Hoo-ponopono Waiwai. Ma ka hana o kawaiwal o W. A. Kukamana o Pukoo,Molokal mamua, a i make kauoha ole.Imua o Lunakanawai J. W. Kalua.
Ma ka heluhelu ana ame ka waihoia
ana mai o ke Noi a J. Keoki o Pukoo,Molokai, e olelo ana ua make kauohaole o W. A. Kukamana o Pukoo, Molo-kai, ma Kalaupapa, ma ka la 14 o lulai,A. D. 1596, me ka waiho ana iho he
waiwai ma ko Hawaii Pae Aina nei i
kupono e hooponoponola, a e nonoi ana
hoi e hoopukaia na Paiapala Luna Hoo-
ponopono Waiwai ia J. Keoki.
l'a kauohaia o ka Poakahi, !a 30 o
Novemaba, A. D. 1596, ma ka hora 10
A. M. oia ka manawa i hookohuia ma
keia no ka hoolohe ana i ua Noi la ma
ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma
Lahaina, a ma ia manawa a ma ia
wahi e hele mai ai na poe apau a hoike
mai i kumu, ina he kumu ka lakou,nokeaha la e ae ole ia ai ia Noi.
Hanaia. Waiiuku, H. 1.. Okatoba 2LA. D. 1596.
G. ARMSTRONG,Kakauolelo Aha Kaapuni Eina.
2622-3U
ILOKO O KA AHA KAAPUNI APA-
na Hookolokolo Ekahi o ko HawaiiPae Aina. Ma ba Hooponopono Wai-wai. Ma ka hana oka waiwai o Ka-
hula Drew, o Honoiuiu, i make.
Oiai ua waiho la mai ka PalapalaNoi a mo ka Hoike Waiwai a ka LunaHooponopono Waiwai o ka waiwai oka mea i make i oleioia ae la, a ma ia
palapala i nonoi mai ai oia e nana ia a
e apono ia kana hoike waiwai a e hoo-
pukaia ke kauoha hope ioa no ka ma-
heie ana i ka waiwai e koe nei ma
kona iima i na poe i kuleana ma ia wai-wai. a e hookuu ana iaia mai na kol-
koi mai a pau ma kona ano Luna Hoo-ponopono WaiwaL
Ua kauohaia, o ka Poakahi, ia 23 o
Noremaba. M. H. 1898, hora 10 o ke ka-
kahiaka. ma ke Keena Hookolokolo,Aliiolani Hale, ma Honolulu. oia kahiame ka manawa i kohoia no ka hoo-iohe ana i ua noi la ame ka HoikeWaiw&i. a maialia a ma ia wa hoi e
hele ae ai na kanaka a oan i kuleanama la wai«ral a hoike mal i kumu. ina
he kumu ka iakou e ae ole la ai oa nol
la.Honolulu, October 20» 18SKL
Na ka Aha:J. A. THOMPSOX.
2«21-3is Kakauoiek».
AHA KAAPUNI. APANA HOO-kolokolo Ka&puni ko
: P»,e Aina. Maka Hooko Kaoo**. 2tUKe«ax Ma k& hana ok» wmlv«j[ o
Pauole (k) aiae Meike (k). h« naau
keiki oo o!e. Ma ka heiuhelu m ameka walhoia ana m&i o ke Noi & KaloaPaaole (w), ke K&ha o ka waivai o tulmau kelkl oo oie li e noeol anj; Ikauoha mai ka Aha aku. no ke kiiaiana i kekahi waiwai paa o ua maahanai la ana. ame ka hoakaka pa aa&mai i kekahi mau kumu ma ke kanairaie pono ai ke kuaiia aku ua waimU piaua"la. Ua kauohaia ma keia o ka f*o-ak&hi. N)v<::.asa t*. \ p ;v~;.ro» ka hora K' A. M ikakain
aka), ma ke Keena Hookolokolo oAha, oia ka m&nawa ame kahi i hoo»kaawaleia no ka hoolohe axxa 1 ua NoiU; a ma ia wa a ma ia wahi e h»l«mal ai a hoike mai na poe apan i lttt»Imiia ma ta wmiwai, i kuan • m ibl«ia ai ua no! Isl
Hanaia ma Lihue. Sepetemat« 15,ls9t>
Na ka Aha:R- W. T. PrRVIS,
2615-sts Kak.i
ILOKO 0 KA AH \ K \ \iV \l \p v-na Hookoloko! i KKahi o ko H'.»nPae Aina. M;\ ka hann. oka o
Sam Kalam.i a me K;iraala hemau keiki oo ole.
No ka raoa ua waihoia mai ho pala-pala hoopii <? ke Kahu Maiama \Vdiwai.':S. H. Oni. e nonoi ana e kttai kuiiala iaka raaht>le hookahi hapa hnikau nstkeiki oo ole e waiho la ma Kapuuk'i.U».Honoiulu. Oahu.
Nolaila. nui keia ko ak:; ueika lono i na poo apau i kuN*ana r. kaPoalima, la 13 o Nov«»maba. hora10 kakahiaka. ma Aliiolani Hahlulu. Oahu, oia kahi a uu> ka nu;r ;iv\ae hooloheia ai o «i t ahuvii.i }uh»; :: !a.a e hoike mai lakou no ke aha la ,r aeole ia ai ke noi a ke Kahu Maiama Wai-wai.
Honolulu. Okatoim 14Na ka Aha
v. n KK!.i.!:ry jh2*'>o-3 ts Kakau.»;.-!-'
Iloolaha Jttoraki.
HOOLAHA HOOKO n K\ MOR\KIAME KK Kl'Al.
Ko hoolahaia aku noj ka lohe i llike ai me ka mana o ke kuai ikomoia iloko o kekahi moraki i hanniama ka la 4 o lune. A. D. Jos<:-phKaanaana o Honoiu!u. Mokupuni o
Oahu. ia.James M. Monsarraro Hon<»-lulu i oleloia. kopoia ma kf K.onaKakau Kope o ke Aupuni. Huke 147 a
ma na aoao 339, 340 ame 341. ke make-make nei ua James» M. Monsarrat !a.
1 ka mea e paa nei i ka moraki. e hcn>koaku i ua moraki la no ka uha'ila o kaaelike iioko o ua moraki la. oia ka hoo-kaa ole ia o ke kumupaa ame ka u!ku-
panee i ka wa e hookaa ai
Ke hoolaha hou ia.aku nei ka lohei na mea apau. o kela mau aina apau.na pono hoaaina a me na piliknna
' iloko o ua moraki la a i knhikuhi ia.e kuai ia aku no ma ke kudala ak«»ama ka hale ku(iala o W. S. Luee ma kekihi o na alanui Moiwahine ame Papuma Honoluiu i oleloia ma ka Poakahi.la 23 o Novemaho A. D. 1896, hora 12awakea o ia la.
0 ka waiwai i paa maloko o ua
moraki la, oia keia:
1. Ō kela apana aina e waiho !a Ho-ko o ka ili o Nelu iloko o Waihe«»,Mokupuni o Maui. nona ka ili. he 4S-
-100 o ka eka. a ola no ka aina i kvihi-kuhiia iloko o ka Paiapala Sila nui
helu 5402, Kuleana hoona alna helu4405FF ia Ku.
2. O kela mau apana aina ekolu'e
. waiho la iloko o na Ili o Pupouulu nme
Kapoho ma ua Waihee la. nona ka ili
he'.'lH mau eka, oia na aina i kmhi*
kuhiia iloko o ka Palapala Si!a NuiHelu 5357 a Kuleana Houn.i Aina Helu4296 ia Mahoe 3.
O na apana aina i hoakakaia ina-
luna ae ne!. oia no na ai-ann alna ihooliloia aku iR Joseph Kanaana e J.
M. Monsarrnt. Kahu. nia o ka pa!aji«!akuai i hmaia, Mei 21, lv»4. a'i'kupoia maloko o ke Keena o ka I.!ina l\a-
kau Kopo. ma Honolulu I nleloia. ma-
loko o ka Pnkf» 14fi. ma na aoao
487 ame 488.
JAMES M. MONSARK\TMea e p.ia-nei i ka Moraki.
Kuike ke dala. Na uku hana pMa-pala i ka mea e liio ai. No na m«>a ikoe e ninau ia
Honoluiu, October 30. lS9b.
2622-4ts
lIOOLAHA HOOKO O KA MOEAKI
AME KE Kl'AI.
Ke hoolahaia. aku nei ma keia. ma-
muli o ka mana kuai ma»oko o k»*-
kahi moraki I hanaia ma ka la I o
Okatoba. A O. I£Ss, i hanala e Eliza-
beth Kealoha ame John Kaniau|f>lo,kana kane mare, no Kailua. Mokupuni0 Oahu, ia J. M. Monsarrat. o Hono-
lulu. Mokupuni o Oahu. i oleloia. Kahu.1 kopeia maloko o ke K<x-na o ka l.uaaKakau Kope o na Palapaia Hoolilo.maloko o ka Ouke 114 ma na aoao 44.45 ame 4f>. ke makpmak* nei o J. MMonsarrat. ke Kahu, m*-a paa moralM 1
oleloia, e hooko i ua morakl la, no kauha'iia ana o na kumu aelike i paa iaa-
loko o ua moraki la. o!a hoi. ka uku
ole ia ana o ke kumupaa ame ka ulliu-panee ma ka wa e hookaaia ai.
Ke hoolahala aku nei ma keia e Iku»ai ku<lala akea *ia aku no kela ame
keia aina. na pono maiuna Iho a i pilii ua mau aina la. i paa maloko a i
hoakakaia maloko o ua moraki ia.
ma ke keena kudala o W. S. Lue* xna
ke kihi o na alanui Moiwahine ame Pa-pu. ma Honolulu i oleloia. n<> ka uha iia
ana o na kumu aelike i hoikela ae n«i
mamua.
Penei i hoakakaia al ka waiwai ini-
loko oua moraki ia: Kela apana ainaapau e waiho ana ma Kailua i oieh»f&,maloko o iaila be i eka ame 3 57-190kaulahao. a oia ka Apana 3 o ka Pala-
pala Slla Nul Helu !030. Kaleana Hoo-
na Helu SSS2 ame $79S I hoopukala la
Kekuku. a i hooliloia aku a! hoi la
Elizabeth Kealoha I oielola. e Kekukui oleJola, ma km palapaia knai I haoalama Feberuari 21, ISSS. a I kopeia ma
ke Keena o ka Luiui Kakav Kope o ba
Paiapala Hoolilo ma Honolaiu lmaloko o ka Bnke 106, ma na »mu>
J. M. MONBARRAT, K&Hu.Mm Paa Momki.
He koike ke D»U. O &a iilo ]Miia*- p<ala i ka mn e iilo ai ka aina. No oa
mea i koe e einan i ka Me* Pm lio-raki.
Haoaia, Honolola. OkatJ»ha 30, li»i
m*4l»
I-IAAWINA
KULA SABATI.IV, 7. Nov. 15.—-Ko Khova hoo-
maikai a&a ia oolomona. 1 Nalii 9:
1-9.
Eia boi kekabi. I ka pau ana'e o ko
SoSotaona kokulu ana i ka hale o le-
hova, a ka bale o alii, i me Ka
makemake a pau o Solomona ana i ma-
n«'io Ai e hana;2 Ike bou ia'kn la o lebova e 3olo-
mona. o ka lua keia, e Uke me kooa
\k* ia e ia ma Gibeona.r; A oieio mai la o lehova ia ia, Ua
lohe .*ie n*n au i kau puip a me kou
nonoi ana au i haipuie mai ai imua o'u;u ua heano ae nei au i keia hale au
i kiikuiu mai * •a.aiho niau loa i
kn'u inoa malaila; a maiaila mau no
iioi k'» u niau tuaka a me ko'u naau.
1 A ina e heSe oe ma ko'u alo, me
kou makuakane i heie ai. me
ka oiaio o ka naau z me ka pololei, e
hana-I ka'u mea a pau i kauoha aku
ai ia o<\ a e malama hoi oe i ko'u mau
Kapu a me ko'u mau kanawai;Tt Alaila e hookupaa au f ka nohoalii
o kou aupuni maiuna mau loa o ka Ise-
raela, e like me ka'u olelo-hoopomai-kai ia Davida kou makuakane, i ka i
ana'e, Aole oe e nele i ke kanaka ma-
luua o ka nohoalil o ka Iseraeia.
G Aka. ina e kapae ae onkou mai ka
hahai ana ia'u, o oukou, a o ka oukou
mau keiki paha. aole hoi e malama
znai i ka'u mau kauoha, a me ko'u
mau kanawai a'u i hoonoho ai Imua0 ko oukou aio, a e hele aku oukou a
e malama J na akua e, a e hoomana aku
ia lakou:
7 Alaila e oki aku au i ka Iseraelamai ka alna aku a'u i haawi aku ai ia
lakou; a o keia hale a'u i hoolaa ai
no ko'u inoa, oia ka'u e kipaku aku aimai ko'u alo aku; a e lilo ae ka Iseraeia1 mea e heneheneia,a e hoinoia iwaenao na lahuikanaka a pau.
8 A i keia hale ka mea kiekie, o ka
mea e maalo ae ma ia, e kahakaha
oia, a e henehene ae; a e olelo ae hoilakou, No ke aha la e hana mai ai o
lehova pela i keia aina, a i keia hale?9 A e hai mai lakou, No ko lakou
haalele ana ia lehova i ko lakou Akua,ka mea nana i lawe mai i ko lakou poe
kupuna, mai ka aina mai o Aigupita, a
ua lalau iakou ma na akua e, a ua
hoomana hoi ia lakou, me ka malamaaku ia lakou; nolaila, i lawe mai ai o ilehova i keia poino a pau maluna o
lakou.
Pauku Gula. Na Solomona 10:22.—O ka hoomaikai o lehove, oia ka mea je waiwai ai. aolq hoi mea e eha ai ka
manao malaila.
Manao Nui.—E pono ke koho pono,no kakoa iho pakahi i ko ke Akua
mahalo ana i ko kakou mau hana.
Olelo Hoakaka. Ua heluhelu kakou
! ka moolelo o ko Solomona pomaikai.a ma keia haawina, e hoikeia ana na
ulia poino i pili paa ai i na mea mai-kai o keia ao. Ma na wahi kiekie loa
na makani pukiki loa, a me ke kuulu-
lu, haukeke. kakauha no ke anu. Ua
hala e na makahiki 13 mahope o ka
pau ann o ka luakini. He mau maka-hiki 44 no Solomona i ka wa i oleloia
ma keia haawina. Ua nui ko Solonio-
na mau hana hookuonoono. hookaha-
kaha, puniwalwai,puni lealea, Ua ka-
mailio hou ke Akua me Solomona ma
kekahi hihio e like me ko Gibeona; a
ao aku iaia i na poino o ka hookuii,
'a'me ka pomaikai o ka Uoolohe. Ua
moakaka ka oi ana o na hoowalewale
o ka poe waiwai aole hiki i kekahi
poe ke paio aku, oiai \ia; iini nui ia ka
piiupilu.1. Kukulu.—-ua nui.na mea a Solo-
mona i kukulu ai, waihona wai. paapu,
moku, haiealii, uapo, a pela aku. Ua
lilo keia mau mea i Babela nona me
he mea la ua paouioni oia me ke akua
ma kona hookiekie. 2. Ikeia,—palua:ka hoi ano okoa na hua hope; no ke-
kahi, ke auo imi, paulele. hoomaikai;
no kekahi, ke ano aia, hookiekie, hoo-
kaawale. 3. Naau,—eia ka paue a ke
Akua i ko Solomona puie, 1 Nalii 8:29;maluna o ka luakini ko ke Akua mau
maka, malaila no hoi kona aloha hoo-
launa. Aka i ka wa I kaawale ai ko kaIseraela aloha, kaawale no hoi o le-
hova, a IUo ka luakini noni i kahua
helelei. 4. Hele.—me ka aui ole ana
mai ka pololei aku, me ka hoonanea
ole ana me na hana hoomanamanahookamakama; oia no ko Davida ala
hele pololei loa: aole i emi i hopekoua anee alii ta tehova. 5. Nele,—
aka. no ko Solomona hoomaloka, ua
hoopauia ke alii ana o kona poe mamo,
he poe hoomaloka lakou ma ka hapa-nui. O lesu ka hooilina o Davida mai
Natana mai. aole mai a Solomona mai,mamuli o kona ano hanau. 6. Kapae. ;a haaiele loa i ka berita. T. Kij>aku.oia uo ka hana kue loa i ka pule o
Solomona, e noi aku ana i ke Akua e
malama mau i ka luakini, Henehene |la,—aole i hanohauola. Kanawailua 2s: j37. 45, 63. S. Kiekle, —a liio ftku a |nalo loa. e lik* mo na moni ma ke one {poho. Haalele,—oiai ua hoopakele ■0 lehova. a hoopoinaikai, a hoomala- imalama ia lakou. ]
1. Ka pane i ka pule, 1-3» I ka wa ihea ua hoike o lehova, ia U\ iho ia So- jlomona. a kamailio pu me ia? Ehia mau ;makahiki a hiki i kona ikeia no ka ,lua o ka manawa? Heaha ka olelo hoo- |pomaikai l ka wa mua? Pehea i oko& ke .ano o ka lua o ka olelo? Heaha ke 'kumu paepae o ko Solomona ko ana? ,Ehia mau makahiki no āolomona i ka i▼a i oleloia p. 1? Uala&akila e anei o 1Solomona ma kona mau hana hoohle- •hie? Ua pili paa anei oia ia lehora ma ;ke aao he puukunona ma ka malama 1ana a me ka puunaue ana ) na waiwai ;1 ioaa ia ia. aoie paha? Heahake kau- |lana oi o kooa mau waiwai, Kekahuna -2:1*10? H>aha mau hoowale- 1
! wale pil paa i na waiwai nui? Heaha
: kekahi hana iokomalkai a ke Akua ma
! ka malama aea i ko Sc!omcns kulana?
: Heaha ke kokua mai ka iuakini maī?
j Heaha ko ke Akua olelo paa e pili ana
i ka loakinl?
H. Ka pomalkai e ioaa ana i ka
hoolohe. 4, 5. Heaha ko ke Akua oielo
paa ia Soiomona iho? Heaha ke kulana
o Darida Imua o lehova, 1 N'alii 3:6?
Heaha ka oialo o ka naau? Heaha ka
pololeio ka hele ana? ehea i koilike ai
olelo me ka moolelo o ko Davida moe
koloke ana? Pehea i like ai keia me
ka mimilo roa ke au? Heaha na ala-
hele elua imua o na kanaka a pau loa?
Heaha na hoailona o ke aia o ke ola?Heaha na hoaiiona o ke aia o ka ma-
ke? Lauwili anei paha ko ke Akua
mau hana? Hiki anei i na kanaka ke
nobo pomaikai ma ka hele ana i ke-
kahl alanui e ae?
111. Na poino e ioaa ana i ka hoo-
kuli 619. Heaha ke alahele elua imua
0 Soiomona, a me ka lahui ludaio, 2
Oihanalii 7:19? Aoie anei he mea olu-
olu ka puni lealea? Pehea e poino ai
keia mea oluolu? Ua pili anei ka poino1 ka papa elua wale no o na kanawai
he unmi? Ina paha e hookuli ana ka
lahui, heaha ka uku hoopai? Heaha ke
kulana ino o ka lahui? Heaha ka ho-
pena hooweliweli o ka luakini? He-
aha na kumu no keia mau poino? He-
aha ko Mose olelo ao ano like i ka wa
mamua loa, Kanawailua 29:24-26? He-
aha ka makemake o ka mea haipule.Halelu 141:5? Mamuli o ka naauao
anei keia iini, mamuli o ka makau
paha?
Manao Pili. 1. Heaha kou alahele i
koho ai, ka haipule paha, ka lealea
paha? 2. Heaha na kumu no ke kohO
ana i ka hana lealea? 3. E pomaikaimau ana anei ka mea hoolohe aku i
ke Akua? 4. Pehea e launa mau ana
ke Akua me oe? 5. He hana aloha anei
ko ke Akua hoopai ana i ka mea hoo-kuli?
NA EKALESIA HAWAII AME NAAHAHUI OPIOPIO IMI PONO
KARISTIANO.
Malalo o keia poo e hoopuka aku aimakou i na palapala apau e loaa mai
ana ia makou mai na hoaioha mai no
na Ahahui Euanelio, na Ahahui Opio-pio Imi Pono Karistiano ame na hanaapau e pili ana i ka holomua o ka
Pono Karistiano ma Hawaii nei.
HALAWAI AHAHUI OPIOPIO O KA
MOKUPUNI O KAUAI.
Halawai ka Ahahui Opiopio Imi Pono
Karistiano o ka Mokupuni o Kauai ma
ka luakini o Waimea, hora 9 a. m.,
Oct. 14, 1596, Rev. G. L. Kopa, Peresi-
dena ma ka noho. Malamaia ka ha-
paha hora haipule, me ka himeni ame
ka pule a Rev. J. B. Kahaleole.
I Hoomaopopoia na lalo o ka Aha i
; hiki mai:
Hanalei, J. S. Kaeha ka Elele; Koo-
lau, G. M. Hadclv, Peresidena, Miss
Kina Lowell ka Elele; Hanapepe.I Joseph Maliekekai. Peresidena, Mr.
Mauleule ka Elele; Waimea. J, K. Ka-
puniai ka Peresidena, Joseph Akina ka
Elele. Na lala mau ona Kahu Ekale-
sia. Kohoia na komite kumuhana: J.
K. Kapuniai. G. M. Haddv, Joseph Ma-
iiekekai.
1. Hapaha hora haipule.2. Iloike a na Peresidena ame na
Elele.
3. Na hana hoeueu. Hapaiia ke
kumuhana 2. Na ke Kakauolelo i helu-
heiu i ka hoike Peresidena o Hanalei,
a na J. S. Kaeha ka Elele i kana ho-
ike. Aponoia.Na G. M. Haddy i kana hoike ame
Miss Kina Lowell i kana hoike Elele.
' Aponoia. Na Joseph Maliekekai i ko
Hanapepe. Aponoia,Na Mr. Mauleule i kana hoike Eiele,
a ma ke noi a Joseph Akina, e waiho i
ka hoike ma ka papa. Hooholoia.Na J. K. Kapuniai i ko Waimea.
Aponoia. Na Joseph Akina i kana ho-
( ike Elele, ua kamailio nui na lala o ka
Aha i na mea e pili ana i ka hoike a
ma ke noi a ke Kakauolelo, e apono
i ka hoike me na hooponopono. Hoo-holoia. Na G. B. Kahaleole i noi mai
e hoopanee i ka haiawai a noho hou
mai i ka hora 4 p. m. ahiahi. Hoo-
' paneeia me ka pule a .T. S. Kaeha.
Halawai hou ka Aha e like me ka
hoopanee ana me ka himeni me ka
pule a O. H. Gulika.
| Hapaiia ke kumuhana 3. Na hana
| hoeueu. He nui na mea i kamailio ia
i e na lala o ka Aha uo keia kumuhana.! a ma ke noi a G. B. Meheula, e komo
: aku ka hui opiopio o Waimea i Hana-
i pep«, o Koolau hoi i Kapaa. Hooholo
\ ia. He oieio hooholo mai a G. B. Me-
| heula mai. ke haawi aku nei na laia
0 ka Aha i ko iakou hoomaik&i nui,1 na hoahanau o ka Ekaiesia o Wai-
: mea no ko lakou malama ana mai i na
mea e oluolu ai ke ola kino.
Heluheluia ka moolelo o ka haiawaia aponoia. Na Rev. j. B. Kahaleolei nol mai e hookomoia ka mooieio i ka
nupepa Kuokoa ame ke Aloha Aina.Hoohoioia. Noi mai oJ. K. Kapuniaie hoopanee ioa i ka haiaw&ia noho houma kahi e halawai ai k& Aha Rkalesia.Hooholoia.
Hoopaneeia ka haiavrai me ka hi-menl ame ka pule a Rev. j. B. Kahale-ole.
J. K. MAHi,Kakauoieio.
Lihue. KauaU Oct. 24, !S9€.
KA HOOMAIKAI A KE KULA SABA-
TI O MANOA IA MR. W. R.
CASTLE.
O makeu o ke Kuta Sabati o Manoa.
ke haaw! nei makou i ka hoomaikai
nui ia Mr. W. R. Castīe» Kahu Kuia
Sabati mua i waiho mai a ma ia ano.
he makua aloha a hoohoihoi I na hana
pili Kula Sabati mawaeua o ka Ekaie-sia makuahine o Kawaiahao. Ua haa-
wi makana mai oia i ko makou Kula
Sabati he mau bake Kauoha Hoa i
huiia me ka Halelu eono (6) no na
Haawiaa Hoike Hapaha o ko makou
Kula Sabati i malama ia ma Kawaia-hao. Sept. 27. M. H. 1596.
Ma o
J. W. KAHALEWAI,Kahu Kula Sabati.
Manoa, OKaoba 22, ISS6.
KE AO PILIOLELO ENELANI.
ll.—Ke Kama ma na Haiinoa.
O ke Kama oia ka mea e hoike ana i
ke ano kane a wahine ana o kekahi
mea, a-i-ole-ia, o ke ano pili like ana
paha i ke kane ame ka wahine, a ano
kaokoa paha. Penei: Man—kanaka,woman—wahine; baby—bebe; tree —
kumulaau.
Eia na Kama maloko o na haiinoa,
Kamakane, Kamawahine, Kama-pili-lua, Kama-okoa.
O ke Kamakane, ua pili ia' i ke kane
ana o kahi mea. Penei: Boy—Keiki-kane; father—makuakane; king—moi-
kane.
O ke Kamawahine, ua pili ia i ke ano
wahine ana o kahi mea. Penei: Girl—kaikamahine; mother—makuahine;
queen—moi-wahine.
0 ke Kama-pili-lua, oia ke kama i
pili like i ke kane a i ka wahine nohoi
ma ke kamailio a hoohana ana paha i
ua haiinoa la. Penei: Parent —ma-
kua: ua pill keia i ka makuakane a
makuahine nohoi, nolaila, aia keiahuaolelo ma ke kama-pili-lua. Teacher
—kumukula: pili no keia i ke kumu-
kula kane a wahine nohoi. Friend—hoaloha, aikane: pili no i ke kane ame
ka wahine.
O ke Kama-okoa, oia ke kama i nele
maoli kona ano kane a wahine ana
ma ka hoomaopopo ana; a-i-ole-ia, oiake kama i ku ai ka haiinoa aohe ona
hanu ola maoli. Penei: Stone—po-haku; tree-kumulaau; house—hale;hat—papale. Ma keia mau haiinoa, he
mea maopopo aole loaa ia lakou ka
hanu ola maoli elike me ko ka lio, ke
kanaka, ka manu a pela aku.
He ekolu no ano i ku ai na haiinoa
ma ke kamakane ame ke kamawahine:
(1) Ma na huaolelo kaawale i pili i ke
kane, a pela nohoi i ka wahine; (2)Ma ka hui ana aku i ka huaolelo e
hoike ana i ke "kane" a "wahine"
paha i ka haiinoa kumu; (3) Ma ka
hui ana aku i ka mamala-olelo ESS i
kekahi mau haiinoa i loaa ai ke kama-
wahine. Penei:
U) Ma na huaolelo kaawale:
KAMA-KANE.
Man—Kanaka.
Boy—Keikikane.Husband—Kane (mareia.)Son—Keikikane (ponoi.)
Stag—Dia kane.
KAMA-WAHINE.
Woman—Wahine.Girl—Kaikamahine.
Wife—Wahine (mareia.)Daughter—Kaikamahine (ponoi.)Hin^—Dia wahine.
(2) Ma ka hui ana aku i ka hua-olelo e hoike ana i ke "kane" a "wa-
hine" paha.
KAMA-KANE.
Man-Servant—Kauwa-kane.He-goat—Kao-kane.Maid-Servant—Kauwa-wahine.She-Goat—Kao-wahine.
(3) Ma ka hui ana aku i ka mama-
la-olelo ESS i kekahi mau haiinoa i
loaa ai ke Kamawahine:
K AMA-K ANE.
Host—mea malama hoieie (.kane.)Poet—Mea haku mele (kane.)
Heir—Hooilina (kane.)
KAMA-WAHINE.*
Host-ess—Mea malama hotele (wa-
hine.)
Poet-ess—Mea haku mele (wahine.)Heir-ess—Hooilina (wahine.)
lII.—NA AUI O NA HAIINOA.
O ka Aui ola kekahi kulana pili i kaloli ana o ka haiinoa ma o kona piliana me kekahi huaoielo okoa aku iiokoo ka hopunaolela Penei: The horseruns—Ke holo nei ka iio; ihehat—Ka papale o ke keiki (a-i-ole, ko
ke keiki papaie); the drinks the
icottr—Ke inu nei ka lio i ka tati.
Olelo Hoakaka—The kor*e runs—Aia
o "horse" maioko o keia hopunaoleloma ka Aui-kumu, oia hoī, oia no ke
Kumuoleio; a o '*runs," he haina ia, e
hoike ana i ka hana a ke Kumuolelo,oia ho», o Aui-kumu i ikeia ma o
"horse" la ka haiinoa. The boy's hat—
O ; hoyV i ikeia ma keia hopuna-olelo, aia no ia ma ka Aui-ko-hai, e ho-ike ana i ke ano o kona piii ana meka haiinoa"hat," ma ke ano oia ka ona
oia papale. The horse drinka the
water—"The horse" oia ke Kumuolelo;aia o "horce" ma ka Auikumu.eiike me
ka m«i i hoikeia ae ma ka hopuna-oieio mua ma keia hoakaka ana; o
"driDks" ka haina. e hoike aoa i ka
haaa a ka Am-kumu; "ihe water/' oia
ka hopehaina, i kapaia he Aui-alo,
oiai, o ia ka mea i hoohanaia e ke
Kumuoleio, oia hoi. ka Auikumu. No-
laīia, mamuli o keia mau ho&kaka an<J.
a ua maopopo be—
Ekolu mau Aui o na haiinoa ma ko
lakou ku ana a hohanaia ana iloko o
na hopunaolelo, ma ke kamaiiio ana a
kakau ana paha: (I) Aui-kumu; (-)
Aui-ko-hai; (3) Aui-alo.
O ka Aui-kumu, oia no ka Aui i ku
ai ka haiinoa ma ke ano he Kumu-
olelo no kekahi haina (verb). Penei:
The boy piays—(Ke) paani *nei> ke
keiki; Uie bird flies—Lele ka manu.
0 ka Aui-ko-hai, oia no ka Aui i ku
ai ka haiinoa ma ke ano oia ka ona,
a o ka paa ana paha o kekahi waiwai
a hana paha. Penei: The boy s book,
Ka buke a ke keiki (kane): the bird"s
leather—Ka huiu o ka manu.
O ka Aui-aio, oia no ka Aui i ku ai
ka haiinoa ma ke ano he hope-haina ia,oia hoi, o kahi ia i ili aku ai ka hana
ake Kumuolelo. Penei: "The boy
spilt the milk —Ua hanini ka waiu i ke
keiki (a-i-ole, ua hoohaniniia ka waiu
eke keiki). "The milk/' ma keia ho-
punaolelo aia ia ma ke kulana hopt-
haina, i kapaia he Aui-alo.
0 ka hoonohonoho ana i ka haiinoa
ma kona mau Aui, ua kapaia he Hoo-
ioli Aui. Penei:
BOY—KEIKIKANE.
HELUKAHI.
Auikumu, Boy—Keikikaae.Aui-ko-hai, Boy's—-Ko ke Keikikane.
Aui-alo, Boy—i ke Keikikane.
HELUNUI. IAuikumu, Boys—na Keikikane. |Aui-ko-hai, Boys—ko na Keikikane. iAui-alo, Boys—i na Keikikane.
MAN—KANAKA.
HELUKAHI. |Auikumu, Man—Kanaka.Aui-ko-hai, Man's —Ko ke Kanaka.
Aui-alo, Man—i ke Kanaka.HELUNUI.
Auikumu, Men—na Kanaka.Men's —Ko na Kanaka. jMen—i na Kanaka. 1
He Loina no ka Aui-ko-hai—0 ka
Aui-ko-hai ma ka helukahi, a ma kahelunui nohoi i kau ole ia ka S ma-
hope. e lawe ana ia i ira hua S, me ke
koma-luna. Elike me keia: Boy's;
man's; men's; John's.Ma na haiinoa i kauia ka S ma ka
helunui, e loaa ana ko lakou mau Av.i-
ko-hai, ma ke kau wale ana no i ke
koma-luna. Elike me keia: Boys'books —ko na keiki buke; the birds"
feathers—Ko na manu hulu.
(Aole i pau.)
MEA HUNAPOHIHIHIMOKUNA IX.
KA HAKU TEREVELIANA.
Ua lilo i mea nui na Negewina e kaa-
wili ai iloko o kona noonoo iho no
ka oiwi nona ka hiohiona ana e ikemai ana. Hoomaopopo mai la nohoi
ia. ua like loa na onohi maka o keiu
leOe opio me ko Geofere, a no ia mea
ua ninau iho la oia iaia^iho:"Pehea la, he kaikamahine io anei i
keia na Geofere Tereveliana? Ke olenei no anei oia i keia \va? He mea :huna pahaohao maoli keia." !
Hoomau aku nohoi o Alamira i ka .hele ana a hoea, i ka rumi o ka Haku JTereveliana a kikeke malie aku la oia
ma ka puka, a kahea mai la ka Haku
Tereveliana e komo aku oia iloko. Ko- !mo aku la ia ? a o ka haku wale no kenoho mai ana. Ua hooneeneeia aku
kona noho a kokoke ma ke kapuahi ]hoopumehana, a e hoonanea ana oia !iaia iho ma ka haehae ana ame ke 'kiola ana i na palapala he nui wale
iloko o ke ahi.
Ma ka wa hoi i komo aku ai o Ala- •mira ua hoomaha iho la ua Haku Te- lreveliana nei i kaea hana ana, hulimai la ia a nana maila ia Alamira.Hoikp mai la kona mau helehelena i !ka nanaina maikai ame ka oluolu.
* Eleu maoli oe. e Miss Arevalo."
wahi ana i pane mai ai. VAole au i
manao e hoea koke mai ana oe. Ma-
nao au hookahi hora okoa a'u e haawiaku ai nau, alaila. oe hiki mai; oiai hemea mau i na iede ka hoolilo ana hemau hora okoa no ke komo ana i ko 1lakou mau luhiehu. 0 ka manawa
keia. E oluolu oe, e huki mai i kou
noho a kokoke mai ma kahi a'u e no- •ho nei. No ka himenl a
?
u i olelo akunei I ka wahine kauwa, e kali oe a huli
hoi aku kuu keiki hoahanau no La-
dana. alaila himeni mai oe."
la wa huki aku lao Alamira i kekahinoho a kokoke ma kahl a ka Haku Te-
re\-eliana e noho ana. a i kdlka nohoana iho maluna o ua noho la a liuiiu ,iki. j»ae mai la ua Haku Tereveliananei: !
'Ua ike kou kelki hoahanau. oia o ;Haku Adeio, ua hoea mai oe ia nei. jNa'u ponoi no i haiaku iaia, a ma ka'u $hoomaopopo aku me he mea la, aohe jmaikai o kona manao no ko'u iawe ana |ia oe I kakauolelo na'o. E Miss Are- |va!o, oa maopopo loa ia'u, he lede opio joe i haikauole ia me na hana :ole o ko keia ao. nolaila, oiai oe e nohoana me a*u. e haawiiaaku no na hoo- inene-ili-kapuia ana la oe, me he mea
ii* o ka'u moopuna ponol no oe. Aohe
nana e olelo kikoola tnai no kou
noho ana maanei. A e hoomaopopo oe.
e Miss Arevalo. oiai o€ e aoho ana ma-
lalo o ka malumaiu o kuu hale nei. e
kiai no au ia oe me ke makaala loa,
elike me ke kiai ana a kou luaui maku-
akane ponoi."Hoomaikai aku Ia hoi o Alamira no
keia mau olelo maikai & ka
ma ka oleio ana aku:
"Ke hoomaikai aku nei au ia oe, e
kuu haku. E hai aku au ia oe. aole loa
au i launa aku me na noho ana o ko
keia ao, oiai, mai ko u hanauia ana a
hoea mai i ka poe nei, ka wa a*u i haa-
lele aku ai i ko'u home. aia wale no
ko'u noho ana maloko oia poai. aka,
no kuu makemake ioa e hoomamaia
; ae kekahi kaumaha ame kekahi koikoi
' a kuu makuahine e auamo ana ma ka
malama nna ia'u, ko'u mau kaikunane
eiua. ame' ko makou makuakane, no-
laila au i hiki
nolaila au i hiki mai ai imua ou. O keia
ke kumu nui o ko'u haalele ana i knu
home.""O keia ao?" wahi a ua Haku Tere-
veliana nei i ninau mai ai me ka hoo-
mau ana i ke kamaiiio ana mai. "E
Miss Arevalo, o keia ao, oia no ka lua
hohonu i nohoia ena Ilio hae. O kahi
hipa keiki auanei elike me oe. e MissArevalo, aole loa e loaa ia oe ka no-
| hona oluolu ame ka palekana. Aka.
' he kakaikahi loa na hipa keiki a kana-
ka ma keia ao."
! I kela wa i loheia aku ai kekalii mau
kapuai wawae oolea e hele mai ana. a
I ia wa i kamaiiio hou ae ai ka Haku
| Tereveliana: jj "Ei ae kekahi ilio hae ke hele mai ,! nei."
j Aole hoi i liuliu komo mai la ka j! Haku Adelo. Nana aku la hoi o Ala- j; mira ona, a nalu iho la ia i
iloko ona me ka hoohuoi nui. i ke ku-
, mu o ko ka Haku Tereveliana olelo ana
he ilio hae oia (Haku Adelo). Ma keia
wa i ninau aku ai ka Haku aoo i ua
Haku Adelo nei:
"0 kou makaukau paha keia no ka '; huli hoi aku i Ladana?"
j Alaila, huli ae la ua Haku Tereveli-
! ana nei ia Alamira, a olelo mai la:
i "E Miss Arevalo, o keia keonimana,| oia no ka'u keiki hoahanau; a o Haku
i Adelo kona inoa."
| Kunou aku la hoi o Alamiia inuia o
: ua Haku Adelo nei. aka. aole oia i pa-
nai mai i kana hoomaikai ana. elike me
; ka mea maa mau i na poe maikai. aka.0 kana mea i hana mai ai, oia kona
| olelo ana mai:
j "0 na onohi maka o keia kaikama- !; hine, oia no na onohi maka o Geofere
j Tereveliana." I"E Oremona," wahi a ka Haku Tere- j
. velina i pane aku ai iniua o ua HakuAdelo nei. "He kakauololo o Miss Are-
valo na'u. Oiai kona mau la e noho :
ana malalo o ka malumalu o kuu hale
nei, e nanaia aku oia me he mea la he
! kaikamahine ponoi oia na'u. Ma ia
ano oe. e Oremona, e nana aku ai iaia." j! Ua lilo keia mau olelo aka eloma- j
kule Tereveliana i puupuu oolea e pii ai Ika ula ma na kumu pepeiao o ua HakuAdelo nei, aka, ua kunou aku la no
nae oia inina o ka Haku Tereveliana,
ma ke ano e hoike aku ana'imua ona
ua ae oia e hooko i kana kauoha.
' Ua noho iho la ua Haku Adelo nei
; maluna o kekahi noho. a e liaawi mau
! ana oia i na kiei ame na hakilo ana
, a kona mau maka maluna o ka U <le
' opio me ka hialaai nui. A hala kekahi
wa o kona noho ana maloko o ka ninii
s me ke kamailio ana nohoi me ka Haku
! Tereveliana, ia wa oia i unuhi ae ai
1 kana wati, nana iho la ia a olelo aku
la i ka Haku Tereveliana:"E haalele ana au ia oe. oiai ua ma-
kaukau ko'u kaa i keia wa no ka hoi
, ana aku i Ladana. Ina hol aole au i
j hooholo mua i ko'u manao e hele aku
|i ka hulahula o Hametona Kakela i
keia po. ina no la hoi ua noho a«: ia
nei."
j Ku ae ua Haku Adelo nei iluna a
; haawi mai la i kona aloha i ka HakuTereveliana a ia Alamini nohoi.
He oialo, ma keia wa a ka Haku
. Adelo i haalele aku ia Tereveliana Pa.
| aia na hoomanao ulupunl iloko ona
kahi i holapu ai no Alam!ra, oiai ua
mohala ae la kona mau hiohiona nanime ka ui nui iloko o kona mau noonoo
ana, a hooholo iho la ia. e hoi hou malno oia i Tereveliana Pa i kekahi puleaku.
(Aolo i pau.)
HIKIWAWE KE OLA O KE KUNUHO.
Mountaln Olen, Ark.—Ua loohla k»maoa poe kelkl 1 ke Inuia homikawa I loaa mal ai ka omola LAAU KU-NU a KAMALENA- Aole l wno oklola no la. F. A. Thorton. B Imailaana kela laao kanlana e na Poe Pa'oal
» Kaal Un lam« am, QBBNSON SMITH * 00. na AwmnmiKo Hawaii Pae Atr»M «
| He lūM pouo i kela aooo kp a
t ohana k<» |o«m ona Ih()8»u mnma
īpo na mt,
i ok* «>p U . I i»»u iapnauj puhlii ole no ka «Mnk» inn !oa 0
I lepo»» (Diarhea) Naho, Umil, Kolem| ame na ma
,i apan ok» <>pu. anle he
; laao iap*an oi «k» o ka maikai.elikeme ka PERRY DAVIS LAAUPiSNIKILA (Pain Killt?r). ( « iawe-iawela keia laau nt» na lunkahiki hekanalima, a ke hana maa ia nei ikela ame keia la, ma na alna 9f««o ka honna nei. Oka Hui KuaiLaau Lnpaau o Hoiister t k» Ajrena.
' Hoo'aha Kumau,
, Aole loa « maikai a oluolu ke: ola an» o keknhi qioh Kino uh u>
iiiii he u.iiole I'oiiH a !.>. ,
k»» lB\vehtwe i kHii:» iu«u h -.- a e
ka hololoa. K hHh»i ana kau
' a nie na nawaliwalie ie tr* k n
' ali o ke ake iv>n ;.lo. u, :i , ta
; oi?*io keia i hoi\f«|o in m» r. w ♦hi- nrt |H>a> oiuolii I* »^k»> «> k > ;t j Vl .; ha kenetur»H, o na
HUALE A AYERS,i
j oia wale no ka LAAI*
j AKE inaikai loa i ikt L-. £; hooia ana i k:u lejH>puH, kn r. v .ulu
! eha, na lua'i oloko o ka opu, a n. t \ t -.ano LAAU OHIANA aohe on;t ius,'*like ai.
i
1 oka Ayers Sasaparila. oiaI ka Laau Hooiuaemae Koko kih-.kili.
' •• haawi ai i ka ikaika a nie k i !,I ponopono ana ia loko oke k i r.. kt-
i o ka ili, e hoopau ana i na ninluhilu.
' E j>e|H*hi a uiup.t .•.• ,>*
aa PUHA, e hoola ana i na h*hi oke ola ana a e kipaku l.»:i .ua ano ma'i a pau. Oka jkh- uih
no ka wali jK)no oie o ka ai, ka n s.
waliwaii uoaii a ano ma'i e ae i uii:
ae mai ke koko irn> mai, he nioi-
poiio e inu i ka laau
SASAPARILA A AYERS
He iaau e hooikaika ai i ka uawaii.
wall, a e hoopuiipui mai ai i k»> kino.Ma ka inu aua ii keia laau, e h«"iio ia ai ka ai ana, oluolu k:t nioeana a maikai ke ola ana.
0 ka Ayers Cherry Pectorallaau, aohe lua iina ka hoola awiuitna i ua KUNU, ANl' a nie na
PUU EilA. K hoola ia na KI'NUKALEA a ine na uia'i pili I k« -k«me ka hikiwawe loa.
O na Huaale a Ayers<, na Na>ap:t-rila a me ka Ayer* Uherry Peetoml.aia kahi e loaa ai nia kakuai o ka
Hollister Drug Co. Lt.Aeena m« lta FU*m
25M
KAKKI. aME
KUKEKa Halekuai Nui
WAIWAI LlkE OLENA HKA
hana kamana a i .aiNa lako pili hao knhulo hale.
Na kepa,Na lei ilio,
Nakaolalhao Uio.Na l'ahi,
Na Cpa,Na kop<* hoia.
Na Palni-ulu
PALAU LION'a ui'hH \. ■
Nt» au tN« fc<:
Na kaa bsjNa !ei bipj,
Na knalahao hi^:.«a owea pt».
Nn kaa palfl,la.Na inea pio| n ,
Na u nhao.
Makan ds Ako laiaiiNa Iliwai
Na kaola,Na hnlo petia>,
Na polami,Na pena, me ka aila
Na kopa,Na aibv maho
N.prtek.h.o. N,D4kel,tNa kapo hao.
Na paadi*,**
Na awiki,a aieNa ipokukoi.
Mikini Humuhumu auiana
Wilcax, li HiUi Eookihi Lopika RefflinfftQ]i, Eloa Lopi
Kakela nne Kuke'i