...

*

4v ‘>K

7

Jitt7 .. W «^87 *^

2

Ka'’ōlelo a ka Pelekikena o ka Hui Aloha ’Āina ?uahine President’s Message

•Ano ’ai kakou e na makamaka o Ka Ulu Hoif •0 wau keia ’o Hinanot ka Pelekikena o keia Hui Aloha ’lina Tualiine< I keia manawa, makemake no au e ho’okipa ’olu’olu aku ia ’oukou e hui pu me makou ma keia nupepa hoihoi, a he maika’i* Ua maika’i loa na mo’oleio like ’ole o Ka Ulu Hoi o kela makahiki aku nei. Hau’oli no makou i ko ’oukou kokua ’ana mai.

And for the first year students, may I sincerely weleome you all to our Hawaiian Club. As you may already know, wonderful members of the Hawaiian Community have in the past, contributed many rare articles of great interest for our Club Journal, Ka Ulu Hoi. I would also like to invite you all too, to share with us your interests and ideas<

’O wau iho me ka ha’aha’a,

Vincent Hinano Rodrigues Ka Pelekikena

*****************Mai na luna ho’oponopono o Ka Ulu Hoi

Welina aleha kakou e na hoa kama’aina o Ka Ulu Hoi. Ua ho’ea hou mai nei ka ua kilihune o Manoa a he momona loa a maleaukau ka ’āina no ka ho’oūlu pono ’ia o ka hoi. Pehea, e nui ana paha ka kakou hoi ma keia makahiki hou? Ke mana’olana nei no. E ke one a’ia’i o Ka’ūpulehu, me ka ulu niu o Kapuaiwa; ’okukui ’a’a mau pio ’ole i ke Kaua’ula; ’o Halali’i i lima, me Luana, ho’okipa malihini, e maliu mai. E o keia nūpepa nana no kakou e ho’omana’o iho i ka ’ike ka wa ma mua • E huli ka lima i lalo i ulu ikaika no me ke aloha mehana kakou e hui hou ai a e nanea like

mnāiiiā f ke ko ’eli i kono o paai ’ ole o ka hoi a ai.

’o Haunani laua ’o Pila

3

k a u a ‘ i ....Eia kekahi nio’olelo pokole e pili

’ana iā Kaua’i, ku’u ’āina hānau.I ku’u wā kamali’i, noho au me ko *u

’ohana ma Waimea, i Kaua’i ā hiki i ko’u makahiki 1umikumāwalu.

He kaona li’i’li’i ’o Wainaea, a kama’aina ka po’e ā pau e noho nei ma lail kekahi i kekahi.

Ke noho nei ku’u kupuna wahine ma Waimea. I ka vā mamua, ua noho ho’okahi *oia ma kekahi hale me nā papahele ’elua.

Ua hānau ’ia ku’u nakuakāne i loko o kelā hale, a ua noho ’oia ma laila. He hale ’ano kahiko ia.

Ua kukuiu *ia ia hale kokoke i kekahi hale ku’ai ma ke alanui e komo mai ai i loko o ke awāwa ’o 7/aimea,

mai ana na ke alanui, mamuaa o ka hale.

Akā, i ka makahiki 1967« ua wāwāhi ’ia. ka hale o ku’u kkupuna wahine a me ka ’āina i ku aai kona hale e ka po’e nona kaa hale ku’ai. Ua kukulu ’ia kek&hii

Aia he lanai na ka papahele ’elua, a ua hiki iā mākou ke nānā i ka po*e e hele

kahua ho’oku ka’a ma laila no ka haie ku’ai.He mea k&umaha ia’u, no ka mea, he ho’aiiona kelā hana no Ika hala ’ana o ka Eanam kahiko maiika’i^ Nā lā aloha o ka wā inamua.

nā Eaiile

Aloha no,•Auhea ’oukou, e ka po’e mai ka

puka ’ana o ka iā i Ha’eha’e ā ka welo ’ana mai i lehua. Eia kekahi ka’ao no ’elua lawai’a. Penei no ia.

I ka wā k&hiko, ma Waimea i Kaua’i, ua noho ’elua law’ai’a me ko ilaua •ohana. A i kekahi iā, heie pu aku la lāua e ku’i ’opihi ma luna o nā pohaku kokeke no i ke kai kupikipiki*o. Ma iaila, huii ke alo o kekahi lawai”a i ke kai, a kilohi a’e la no ia i na nalu, a laila ku’i ’oia i kāna ’opihi nmua a ho’iho’i aku la ’oia i ua ’opihi mua nei i ke kai ma muli o ka ha’i ’ama mai o kona kupuna ia ia penei: ”E ho’iho’i hou aku ’oe i kāu ’opihi mua, no) kaaea, he ’opihi ia nā ke Akua, & laila e mālama ana ke Akua iā ’oe a nuii nā ’opihi.” Akā, huli kua ka lawai’a ’elua a ’a’ole ’oia i ho’iho’i i kānaa’opihi mua. Mo laila, kuhela mai la ka nalu a lilo ia lawai’a i ke ka:i 3 hiki i keia lā. Ua ’alunu no ia. ’Oia iho la no keia ka’ao, e ko’u mau hoaloha*

Me ke aloha, ’0 Nāea

4He Wahi Mo’olelo Hoihoi - He Keikikane I Ki’i Kanu Kolea Ho Kuhio*

’O ka la iwakaluakumaono o ka mahina *o Malaki ka lā hānau o Johah Kuhio Kalaniana’ole. He ’elele *o Kuhio i ka ’Aha*olelo no uniikumāiwa maka- hiki* He keikikāne hānai *oia nā Kalākaua.

Eia he wahi mo’olelo hoihoi. E nā mea lieluhelu, ua ’ike anei ’oukou he mea kl manu ’o Kuhio? ’Ae, ’oia no ho’il

1 kona wā ’opio, ua hele ’o Kuhio i Hale’iwa e kx manu kolea ai. A ma laila ’oia i noho ai me kona hoaloha ’o Archxe Mahaulu, he lunakānāwai kaulana o Waialua» Kokoke i ka home o Archie Mahaulu i noho ai ka ’ohana Awai rna 'Pa’ala’akai. He mau kupa nā ’ohana Mahaulu sae Awai no ia ’āina a he mau hoaloha no ho’i.

Ua hele ’o Kuhio i Waiālua i kela kau keia kau. *C ka manawa keia o ka ho’ea ’ana mai o nā manu kolea. I ka pu.ka ’ana mai o na ko’e me nā pe’elua mai.loko m&i o ka lepo a kau ma luna o ke kula mau’u me ka mānienie, ua hele mai nā kolea e *ai. ’O ke kau wela ia manawa. ('O keia kula mau’u, ’oia no ka ”Fresh Air Oainp” ma Hale’iwa.)

Ma ke kau o ka makahiki 1S97> ’o Kuhio^he iwakāluakumāhiku ona makahiki.A he keikikane no loko mai o ka ’ohana Awai^*o Elama kona inoa a he ’eono ona makahiki. I kekahi lā i nonoi ai ’o Kuhio iā Elama, "Makemake ’oe e lilo i mea ki’i manu kolea na’u?”

Rui ka hau’oli o Elama a lelele kona houpo i ka ’oli’oli. -’Hiki no" i pane ai ’o Elama. w,Oia a’e la nc e Elama” wahi a kona mau mākua.

No laila i ko Kuhio iho ’ana i Waialua i ke kī manu me Archie Mahaulu,’O Elama kana keiki ki’i manu kolea.

I keia la, ’o Elama Awai, he kanaw&lukīeaaiua a ’oi ona makahiki. Ke ho’omana’o nei ’oia i kona wā keikikāne kifi manu kolea nā Kuhio. "He kanakamaika’i ’o Kuhio i ke kl manu kolea” wahi

5

Nupepa Ku’oko’a Apeliia 14, 1377 Nupepa Ku’oko’a Apelila 21, 1377

I ka Ko’i Bavid Kalakaua, ’Olelo Kukala

E ka Makua,

Ua hiki mai i o makou nei ka iono

kaumaha, i ka ’olu’olu ’ana i ka

$ea Mana Loa e lawe aku i Kou Poki’i,

Ka.Ho’oilina ho’i o ke Kalaunu o

liawai’i. No laila, ma ka inoa o na

maka’ainana o ka ’apana o Lahaina,

ke ha’awi aku nei i ke aloha kuhohonu

a walohia ho’i, a ke komo pu aku nei

lakou i ke kanikau pu me ’Oe a me ka

^ohana ali’i i ho’onele ’ia mai i ka

poki’i ’ole*

A ke nonoi aku nei makou i ka loko-

maika’i o ka Mea Mana Loa e ho’omama

mai i Kou kaumaha a e ho’olo’ihi i

Kou mau la ma luna o ka Noho Ali’i o

Kawai’i.

L. Aholo, K. Makalua, J* V. Kalua,

- Kaha’ulelio, A. Pali

’ū līakou, *o Kalakaua, ma ka

lokomaika’i o ke Akua, Mo’i o ko

Hawai*i Pae ’Aina , a i kulike ai me

ka Pauku Iwakalua kumamalua o ke kumu-

kanawai o ko Makou Aupuni ua ho’okohu

Makou i keia la, a ma keia ke ho’ike

aku nei, ke nele Makou i ka ho’oilina

no ko Makeu Kino, a laila, e lilo no

i ko Makou Kaikuahine i aloha nui ’ia,

Ka Mea Ki’eki’e ke Kama Ali’i

LiLĪA KAMAKA’EHA LILI’UOKALAK

Wahine

M&kou Hope Aii’i ma ka Nohoali’i i

Mo’x Wahine, ma hope iho i ka ’olu-

’olu ’ana i ke Akua e kahea mai ia

Makou mai keia so aku nei.

Kana ’ia ma ka Haleali’i ’lolani

i Honolulu, i ke ia la ’umikumamalua o

Apelila, i ka m&kahiki o ko Makou

Haku ’Umikumamāwalu Hanele me Kana-

hikukumam&hiku.

, ko

Komike KALKKAUā R.Na ka Mo’x. ~

Ke Kuhina Kalai’aina

6

Ē ka haum&na hou o ka ’olelo Hawai*i, aloha mai’

Eia ma *ane’i ’elua mo’olelo nau» E heluhelu ā pau ’ee i ka mo'olelo mua

a laiia e pane aku i na nlnau a Niele, aia no i ka

papa'oielo ma ialo iho. Mai nana i ka ’olelo a Akamai

Pehea la kau pane? Ua iike paha meka Akamai?

unauna 'oiā.’O Hiiahila keia ka’aka. He

Kapa no kekahi po*e i ka unauna, he papa’i iwi pūpū.

Nui nā unauna o Hawaifi nei, akā, pe*e no ho*i lākou? Noho no nā unauna raa l&lo o na pohaku i ka la» I ka po, heno lakou i waho.

He i^i pūpū ka hale o Hil&hila. He pipipi kona iwi pūpū. Palupalu ke kino o na unauaa. ’A’ohe o lakou iwi pa’&kiki» No laiia, he mea maika’i keia hale iwi pupu o īlilahila. ’A'oie ’ai na i'a ia i&. *A’ole Lākou m&kem&ke i ka iwi pūpu pa'akikī.

E nanā 'oe iā Hilahila. ’Ēhia ona wae? ’Ehia ona niho? He aha kāna ’olelo iā *oe?

nā Pila

*C Akamai

1. ’O wai ka inoa o K&mehameha ’elua?2. Ha aha ka pāpio?3* ’Ehia mokupuni o Hawai’i nei?4» *0 w&i lākou?

5» ’O wai ’o Eekaulike? 6. Aue, akamai no foe!!

’O Liholiho kona inoa»He ulua keiki ka pāpio,*3walu mokupuni o H&w&i’i nei.* 0 Hawai ’ i t * o īiaui, 1 o Kah. o * olawe, *o Lāna'i, ’o uoloka’i, 'o O’aliu,»o Kaua’i, & me Tīi5ihsu.*0 Kekauiike ka maku&hine o Kuhio. ’A'ole, *o Akamai no an.

na Pila lāua ’o Haunani

He popoki maika’i ka*u, ’o Sassy' kona inoa. Ua hapai *oia, a e hanau ana ’oia i Malaki. Ua kākau ‘ia he mo’olelo e a’u I ka nupepa (Classified Section) a ua ninau, Na wai e ku’ai mai i ka’u iaau popoki keiki?

Ua heluhelu ko*u kupunahine i ka nupepa me ka’u mo’olelo, a ua keie- pona ’oia ia’u. Ua olelo ’oia,” Nā wai i kākau i ka mo’olelo nupepa? Piau? Makemake au i kēnā mau popoki keikii ’A’oie au aiakeaake i ho’okahi wale nō, akā, ’o nā mea ā paul Aia no iā’oe kenā mau pōpoki keiki a i foie ua ku’ai aku anei ’oe ia lākou? Ua ku’ai au i wahi. nui loa i keia iaakahiki. Kokokeko’u wahi i Kona, a he ‘ nui na ’iole, 1 kau mau popoki keikil Mai wahapa’ai

he ho’okahi hanele paha. Makeaake au : ’ho’oūna mai no i kēhā mau popoki

keikii”

M 11t

vV -5

5assy a me ksjia mu popoki keiki nā Ilelani Case;

*0 ka *Iu’iu Maika’i

Aia I uka o ke kaiku-’ono o Kane’ohe ma Kah&~lu?us he m’u s ka xuu an&hele, he nui. Ma ka *ao»ao kai o keia pu’u, *oia no ke alanui ’īu-iu I ka po9 inā ’a’ohe makani? hiki ke lohe i ka puo polinahe o ka po- ’ina nalu ma’o aku o ke kohola 9 A i &‘i uka, ma lv.ua. o ua pu’u la. he kaula kukui uila? me he

lei hua ani&ni ’ul&’ula i ka no’ele’eleIke ♦ia he hilo ma luna o ka ?ili k&i e waiho

mai la kohu ai^iani i ka malie» A ma laila he ®su aweawe'na ka moku e'kek&hi l&w&ifa«

n&. Lopaka Luis

Ua ku’ai aui i mau lole no*u i ke kak&hiaka o nehinei. Ua h?ale au se ku*u hoaloha i Ala Koana» *0 lakopa kon&. inoa, Ua^kulai maua 1 wau lole polūf ’ul&’ule;, palaunu, ’ele’ele, a pelā aku» īīo k& hele kula *~an& keia mau lole hcu« Ua ’ai māna

ka hale -aina Hanabishi¥ ’Ai *ono? *ai *cno!A ma hope o k^lā? ho*i māua 1 ko*u wahi.

a

‘O MEA*0 Kea ka inoa o keia mea.------->

’A’ole maopopo ia kākou he aha ’oia.♦A’ohe oxia inakuahine s. me makuakane, a he pepe ’oia.

U& hele *o Kea i ka hale o kekahi *ohana ♦olu’olu* Ua ’olelo aku ’oia ia lakou: "’O Kea ko’u inoa.ofu mau inakua. E ’olu’olu ‘oukou, e ha’&wi m&i ia*u i ka mea *si«M

Ua pane ka ’ohana: ” He sha ’oe?”*O ?.Tes* ”’A’ole maopopo is,u.M(ue) K& ’ohana: ”’A’ole pilikia,

hele m&i, e ’ai kakou!”I»o laila, ua noho fo Kea i

loko o keia hale. Ua hope, luomona loa ’oi&? U& ’ike ka ’ohana i& ia, & ua ’olelo aku lakou iā ia: *Aue? He pua’a ’oe, e Mea. •A’ole *oe he r;eaī He pua’a nani no ’O Mea; ”*Ae, nani no wu!”

'A’ohe

r—iL5W jj; WMa! I* (Aw- J ki

N\ /7 ■ 11

'/rZ

*•ōe!"

.& 'oe ka fea/Ka ’ohana: ”S lawe aku mskou i 'S'V"\ ’O Mea:”*Ae, e hele k&īkouP1

Ua lilo iā Mea ke kĒlana helu ’ekahi o ka pua*a. He has»ele kāla & I£ea

& we ka ’ohana* H&u’oli loa ’o Mea a xne ka ’ohana *oTai5olu.

PAU

nS Eamona Weng

9

K A H A L A W T p T P Ō K A

E ♦ I ū U 7T ’ TT ’ A Ū K U K

I TF • H L L A W A K A W Ā K

A M 0 Q A u u L A U P • M XE A A • P P A A 0 L I A E K

ī. K M I X A E W I E N H L TT

T A A ? P U K L * ō t I 0 I

N L I K U K U A U ō u 0 K UI 0 N 0 Ō W I ? H L M L NE X E A w E T E U A U A I A

A K T L 0 K I I K 0 K W K M

L A • w 0 U N A U E U A I T

A 85 E K I H A M I H A 85 N H

L 0 0 L 0 L A M 0 K E A A X

~TTw ' N . L E u Wf **n & N M ‘ ō N M H

‘AKI KĀKŪ MOI ‘ŌPELU

AHOLE KALA NEHU PAPIO

AKU KAWAKAWA NENUE PUALU

AKULE KOKU NOHU UHU

AWA KŪPĪPĪ ’OAMA UKU

•AWEOWEO MAHIM&HI ’Ō’IO UKU

HALALU 85ĀLOLO •ŌHUA ULUAHĪHĪMANU MAMO ■ ' ‘OMAKA ’UPAPALUHĪNĀLEA MANINI ONO

«—-jr -***<•U’U

KĀHALA MANO ‘ŌPAKAPAKA WEKE(Kehalo iā Keoki ame Maguire Kāne no ni inoa o na i’a»)

tānā pono i na pī’āpā 0 keia k:i ‘ i, Aia mau inoa i*s* i ioko

.a ki’i, E kaha i ka l&ina a puni na pī!āpa o ka inoa 'i’a eia ke

Aia no na . inoa i‘a ma, lalo o ke ki‘i « He ae-a kokua keia iā

’oukou»ne Ka’i'ini&kawPuwai Garsa

M3H1a.pdfM3H1b.pdfM3H1c.pdfM3H1d.pdfM3H1e.pdfM3H1f.pdfM3H1g.pdfM3H1h.pdfM3H1i.pdf