kan bileşenlerinin hazırlanması, saklanması ve nakli · kan bileşenlerinin hazırlanması,...
TRANSCRIPT
Kan BileşenlerininHazırlanması, Saklanması ve Nakli
Dr.Gülhayat KOÇ KIZANLIKTürk Kızılayı Kuzey Marmara Bölge Kan Merkezi,Đstanbul
1IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
AMAAMAÇÇ
Yararlı, güvenli ve etkili komponentin hazırlanması
2IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
KOMPONENT TEDAVİSİNİN AVANTAJLARI
� Konsantre komponentin transfüze edilmesi tedavinin başarısını
artırır
� Sadece gerekli komponentin transfüzyonu yan etkileri azaltır
� Bir ünite tam kan birkaç hastayı tedavi edebilecek
komponentlere ayrılabilir
� Kalan komponentler daha uzun süre saklanabilir
3IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
ANTİKOAGÜLAN-KORUYUCU SIVILAR
� Antikoagülan: Kanın pıhtılaşmasını önler
� Koruyucu sıvı: Kan hücrelerinin metabolizmasını
sürdürür
4IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
ANTİKOAGÜLAN SIVILAR
� Genellikle sitrat (tri-sodyum sitrat) kullanılır
� İyonize Ca++ bağlayarak pıhtılaşmayı durdurur
� Belirli bir oranda kan ile karışımı gereklidir
� 100 ml kan için 14 ml sitrat gereklidir
5IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
DEKSTROZ/GLUKOZ
ADENİN
FOSFAT
Enerji kaynağı
Hücre canlılığı için gereken ATP sentezini arttırır
2,3 DPG düzeyinin artırılması
KORUYUCU SIVILARIN İÇERİĞİ
6IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
KORUYUCU-EK SIVILAR
� ACD 21 gün
� CPD 21 gün
� CPDA-1 35 gün
� SAG-M 42 gün
� ADSOL 49 gün
7IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
KAN ÜRÜNLERİ
Kandan hazırlanan tüm terapötik materyal
Kan Komponentleri (Bileşenleri)
� Hücresel komponent
� Plazma komponenti
Plazma Fraksinasyon Ürünleri
8IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
KAN KOMPONENTLERİ
� Eritrosit Süspansiyonu
� Trombosit
Süspansiyonu
� Taze Donmuş Plazma
� Lökosit Süspansiyonu
� Kriyopresipitat
9IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TAM KAN
� Bağışçıdan alındıktan sonra işlem görmeksizin kullanılan kandır
� Ortalama 450 ml (± %10) hacmindedir (250 ml plazma, 200 ml eritrositler)
� Ortalama hematokriti %36-37� Eritrosit, lökosit
� Plazma
� Pıhtılaşma faktörleri içerir
10IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
� Plazmasının 3/4’ü alınmış kandır
� Ortalama 200 ml kadardır
� Hematokriti %65-75 dir
11IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
� Tam kan soğutmalı santrifüj cihazlarda çevrilir
� Bileşenler gözle görülür biçimde katmanlar oluşturur
12IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
� Üst kısımda kalan plazma manuel yada otomatik ekstraktörler
yardımıyla ek torbaya ayrılır.
� Ayırma işlemi sırasında 60-90 ml plazma ES içinde bırakılır.
13IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Komponent, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun besleyici bir solüsyonunun ilave edilmesiyle hazırlanır.
� Ek solüsyonun hacmi 80-110 ml arasındadır.
EK SOLÜSYONLU ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
14IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Tam kanın santrifügasyonundan sonra ekstraktör yardımıyla önce plazmanın sonrada diğer ek torbaya 20-60 ml buffy coat katmanının ayrılması ile hazırlanır.
� Buffy coat alındıktan sonra hematokrit %65-75 olacak şekilde yeterli miktarda plazma geri verilir.
BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
15IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ve buffy coat katmanının ayrılması, ardından eritrositlerin uygun besleyici çözelti ile yeniden süspanse edilmesiyle hazırlanır
EK SOLÜSYONLU BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
16IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
LÖKOSİTTEN FAKİR ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
� Lökosit filtresi
� Santrifügasyon (buffy coat)
� Eritrositleri yıkama
� Eritrositleri dondurup, çözdükten sonra yıkama
� Eritrositleri SAG-M’li sıvılar içinde toplama� Bu metodlar ile lökositler % 70-100 arasında temizlenmektedir
17IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
LÖKOSİTTEN FAKİR ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
� En etkili yol lökosit filtreleridir� Dördüncü jenerasyon filtreler ile %99.99
oranında lökosit uzaklaştırılabilir
� Filtreler hasta başında veya kan merkezinde
uygulanabilir
� Filtrasyon sırasında eritrositlerin %25’i
kaybedilir
18IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
Devamlı akım hücre yıkama cihazları
Manuel (Açık sistem)
Soğutmalı Santrifüj
Normal Santrifüj+ 4 0C’deki SF ile 3000 devir 15 dakika
19IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Santrifügasyondan sonra plazma ve buffy coat en
fazla düzeyde uzaklaştırılır. Eritrositler
soğuk (+4°C ) serum fizyolojik eklenip
santrifüj edilir. Üstte kalan serum fizyolojiğin
eritrositlerden uzaklaştırılmasıyla elde
edilir.
YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
20IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
� Lökositlerin %70-80’i, trombosit ve plazma
proteinlerinin önemli bir kısmı temizlenir
� Eritrositlerin %10-20’si parçalanır
� Süspansiyon 24 saat içinde kullanılmalıdır
21IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Transfüzyondan 1-2 hafta sonra ortaya çıkan TİGVHH
önlemek amacıyla yapılır
� Gamma irradiasyon → Lenfosit üremesini önler
� Sezyum 137’li cihaz
� 2500-3200 cGy doz
� Raf ömrü 28 gün
� Potasyum artışı normalin iki katı
IŞINLANMIŞ ÜRÜN
22IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Kriyoprotektif sıvı (hücre dondurulurken kristalleşmeyi önleyen koruyucu sıvı)
� En sık gliserol kullanılır
� En geç 6 gün içinde eritrositler, gliserol içinde -65 -80°C’de
dondurulur
� Kullanılacağı zaman çözülür ve degliserolize edilir
� Çözüldükten sonra 24 saat içinde kullanılmalıdır
DONDURULMUŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
23IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
DONDURULMUŞ ERİTROSİTLER
� Transfüzyondan önce çözülmesi ve degliserolize edilmesi gerektiğinden acil durumlarda kullanışlı değildir, zaman alıcıdır
� İşlemler sırasında eritrosit zedelenmesi fazla olmaktadır.Dolayısıyla ürün yüksek miktarda serbest hemoglobin içerdiğinden modern transfüzyon uygulamalarında fazla tercih edilmez
24IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TROMBOSİT SÜSPANSİYONU
Random Donör
Trombosit Süspansiyonu
Aferez Trombosit
Süspansiyonu
25IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
RANDOM DONÖR TROMBOSİT SÜSPANSİYONU
TAM KANTrombositten
Zengin Plazma
Santrifügasyon
Santrifügasyon
Plazma
Eritrosit Süspansiyonu
TrombositSüspansiyonu
26
IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi
AFEREZ TROMBOSİT
� Makinenin pompalarıyardımıyla donör kanı, belirlenen oranda uygun bir antikoagülanla karıştırılır
� Antikoagüle tam kan, santrifüj sistemine alınır
29IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� Sistem içerisinde komponentler özgül ağırlığına göre katmanlara ayrılır
� Makine dedektörleri katmanları tespit eder
� Ayrılması programlanmış olan komponent bir miktar plazma ile süpürülüp ayrı torbada biriktirilir
� Kanın diğer komponentleri birleştirilerek bağışçıya geri verilir
AFEREZ TROMBOSİT
30IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
LÖKOSİT SÜSPANSİYONU
� Tam kandan santrifüjleme ile veya aferez (granülositoferez) yöntemiyle elde edilebilir
� Aferez yönteminin dezavantajları� Genç eritrositler ile lenfositlerin, granülosit dansitesine
yakınlığı� Dolaşımdaki granülosit sayısının azlığı
31IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TAZE DONMUŞ PLAZMA
� Tam kanın < 24 saat (tercihen ilk 6 saatte)< 24 saat (tercihen ilk 6 saatte) içinde +4°C’de santrifüj
edilmesi ve ekstraktörle ayrılması ile taze plazma elde edilir.
� Bu üründe labil koagülasyon faktörlerinin aktiviteleri korunmuştur
�� Alternatif olarak aferez ile de elde edilebilirAlternatif olarak aferez ile de elde edilebilir
�� Taze plazma 6 saat iTaze plazma 6 saat iççinde dondurulursa inde dondurulursa Taze DonmuTaze Donmuşş PlazmaPlazma (TDP)(TDP)
elde edilirelde edilir
� Stabil Koagülasyon Faktörleri
� Albümin
� Đmmünglobulinler
� Labil Koagülasyon Faktörleri (%70)
ĐÇERĐK
32IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
KRİYOPRESİPİTAT
� TDP 4°C’de yavaş yavaş eritilir
� Yüksek devirde santrifüj ile
süpernatan (kriyodan fakir plazma)
atılır
� Son hacim 15-20 ml peltemsi kısma
kriyopresipitat denir
33IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
ETİKET ÜZERİNDE� Hazırlayan BKM adı ve /veya
kodu� İzlenebilirlik ölçütlerini
karşılayan kod� ABO ve RhD grubu� Bağış tarihi � Antikoagülan solüsyonun adı� Kan bileşeninin adı� Son kullanma tarihi� Bileşenin hacmi veya ağırlığı� Saklama sıcaklığı� ABO ve RhD dışındaki kan grubu
fenotipleri (isteğe bağlı)� Ek işlem bilgileri(ışınlanmış vs.)
34IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� +2°C ile +6°C arasında,sıcaklığıkontrol edilebilen ortamlarda tutulmalıdır.(Dondurulmuş Eritrosit Süspansiyonları hariç!!!)
� Saklama süreleri içerdikleri antikoagülan/koruyucu sıvılara göre değişir
ERİTROSİT SÜSPANSİYONU VE TAM KAN SAKLANMASI
35IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
DONDURULMUŞ ERİTROSİTLERİN SAKLANMASI
� Yüksek gliserol metodu kullanıldığında � Elektrikli dondurucuda –60/-800C‘de
� Düşük gliserol metodu kullanıldığında � Gaz fazındaki sıvı nitrojende –140/-1500C’de
� Eğer doğru saklama ısısı garanti edilebilirse saklama süresi
37 yıla kadar uzayabilir
37IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TROMBOSİT SÜSPANSİYONU SAKLAMA
� 20°C-24°C (oda ısısında), ajitatörlerde saklanır
� Optimal koşullarda 7 gün canlılığı korunur
� 5 gün içinde tüketilmelidir
� 5. günde % 20-25 oranında canlılığını kaybeder
� Oksijen sağlayabilen gaz geçirgen torbalarda
saklanır
�Dondurularak da saklanabilir �Kriyoprotektif olarak dimetilsulfoksit (DMSO) kullanılır�Hızlı eritmeden sonra trombositlerin %50’si kaybedilir�Pahalı ve etkinliği az olan bir yöntemdir
38IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TDP OPTİMAL SAKLAMA ISISI
- 25 °C altında 36 ay
- 18°C ⇔⇔⇔⇔ - 25°C 3 ay
< - 25 0C
TDP SAKLAMA SÜRESİ
40IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
KRİYOPRESİPİTAT SAKLANMASI
� TDP gibi saklanır
- 25 °C altında 36 ay
- 18°C ⇔⇔⇔⇔ - 25°C 3 ay
41IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
LÖKOSİT SÜSPANSİYONU SAKLANMASI
� Hazırlandıktan hemen sonra kullanılmalıdır
� Bekletilmesi gerekirse oda ısısında çalkalanmadan en çok 24 saat tutulabilir
42IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
BANKA KANI ÖZELLİKLERİ� CPDA-1 li torbalarda plazma potasyumu
� 1. günde 5.1 mEq/L iken,
� 35. günde 78.5 mEq/L (ERT SÜS)
� 27.3 mEq/L (TAM KAN)’ ye çıkar
� Bu durum yenidoğanlar ve renal fonksiyon bozukluğu
olanlarda önemlidir
� Torbadaki hemoliz saklama süresiyle orantılı olarak artar
� Serbest hemoglobin � 1. günde 78 mg/L
� 35. günde 658 mg/L
43IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
BANKA KANI ÖZELLİKLERİ
� Oksijen azalması
� Koagülasyon faktörlerinde azalma (Faktör V ve
Faktör VIII )
� Trombosit fonksiyonlarında azalma
44IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TAŞIMA
� Kan, merkezden çıkmadan önce� Renk değişimi, koku, hemoliz ve pıhtılaşma
� Taşıma kutusunda� Kan merkezinden çıkış tarihi ve saati, komponentin cinsi ve
adedi
45IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
TAŞIMA
� Kan bileşenleri saklama şartlarına uygun koşullarda
taşınmalıdır!!!!!!!!!!
� Isı takibi yapılabilen nakil kutuları kullanılmalıdır
46IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� 25°C’lik dış ortam ısısında , dolaptan çıktıktan 30 dakika sonra
torba ısısı 10°C’ye ulaşmaktadır
� Tam kan ve Eritrosit Süspansiyonları naklinde maksimum 24
saatlik taşıma süresi sonunda ısının 60C’yi aşmayacağının
garanti edilebildiği taşıma sistemleri kullanılmalıdır
TAŞIMA
47IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi
� TDP, Kriyopresipitat gibi dondurulmuş ürünlerin taşınması -18°C
nin altında, ısı takipli kutularda yada iyi izole edilmiş kuru buz
içeren kaplarla sağlanır
� Trombosit süspansiyonlarının taşıma sırasında 20-24°C ısılarının
korunması gerekir
TAŞIMA
48IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kongresi