kan hücreleri, kemik iliği...

12.02.2016 Prof. Dr. Melda Yardimoglu 1

Prof.Dr. Melda Yardımoğlu Yılmaz

Kan Hücreleri, Kemik iliği ve Hematopoezis

KOÜ, Tıp Fakültesi

Dönem 2

Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı


Dersimizin Amacı

Kan hücrelerinin gelişimini,

Histolojik

özelliklerini,

Boyanma özelliklerini

mikroskobik olarak

ayırt edebilmektir.


Kan hücrelerinin gelişimini, hücresel

özelliklerini sayabilmek,

Kan hücrelerinin işlevlerini yapısal özellikleri

ile ilişkilendirebilmek,

Kan hücrelerinin anormal yapı ve

hastalıkların hücresel temelini kavramaktır.

Granülosit tiplerini, gelişim basamaklarını

sayabilmek, ayırt edebilmek ve

tanımlayabilmektir.

Öğrenim Hedeflerimiz:


Kan gruplarını belirleyen özellikleri sayabilmek,

Kan transfüzyonu ve kemik iliği nakli gibi konularda yorum yapabimek,

Tüm kan hücrelerini periferik yayma preparatlarında ayırt edebilmektir.

Hematopoetik dokuları tanımlayabilmek,

Hematopoeze etki eden faktörleri sayabilmektir.

Öğrenim Hedeflerimiz:


KAN DOKUSU Vücut ağırlığının %92’si vücut

sıvıları ve dokulardır. %8’i ise

kan (V=5.5 lt) oluşturur.

İşlevleri:

1-Besinlerin,atıkların, hücresel

ürünlerin,hormonlar

vb,elektrolitlerin, O2 ve CO2’in

taşınması,

2-Vücut ısısının ve asit-baz

dengesinin düzenlenmesi,

3-Osmolalitenin korunması,

4-Lökositlerin bağ dokuya

taşınması.


Kan Glukoz

Regülasyonu


Kan = hücreler + plazma

eritrositler, lökositler ve

trombositler

Dolaşım sistemi dışında:

pıhtı + serum

kan + antikoagulan

(santrifüj) tabakalaşma

gösterir:

lökositler %1

eritrositler %43

Plazma

% 42–47

Lökositler

%1 (Buffy coat)

Eritrositler

% 35–50

Kan


Plazma Serum

Kan bir antikoagalan ile

(heparin, Na sitrat) bulunan

tüpte toplanır.

Kan bir antikoagalansız tüpe

konulursa pıhtı oluşur.

Eritrositler

Buffy Coat Kan Pıhtısı

(Fibrin içeren kan

hücreleri ağıdır.)

Plazma= % 90 su + % 10 eriyikler

Plazma proteinleri % 7: Albümin, Globülinler (alfa, beta, gama), Fibrinojen

Diğer organik bileşikler % 2,1

İnorganik tuzlar % 0,9


Elektroforez ile serum

proteinlerinin ayrılması Albumin (% 55):Karaciğerde üretilir. Kapillerde,

kolloid osmotik basıncını düzenler, dokulara gereksiz

sıvı geçişini önler; buna karşılık metabolik ürünlerin

geçisinde etkilidir. Kapiller içerisindeki düşük

moleküler ağırlıklı plazma bileşikleri interstisyel

sıvıdakilerle dengededir: Plazma yapısı, ekstrasellüler

sıvıyla benzerlik gösterir.

Globulinler: Bağışıklık sisteminde; hormonların,

metal iyonların ve lipidlerin taşınmasında görevlidirler.

, , globulin (% 38); antikorlar, immunoglobulinler

(suda çözünmeyen veya çok az çözünen bazı

maddeler bağlanır)

Kompleman proteinleri: Mikroorganizmaların yıkımı

ve iltihabi reaksiyonda iş görürler.

Lipoproteinler: Lipit- Protein Kompleksi plazmada

taşınabilir. Trigliseridlerin karaciğere ya da

karaciğerden diğer dokulara taşınmasını sağlarlar.

Kolesterolü diğer dokulardan karaciğere taşırlar.

Lipitler, plazma proteinlerinin hidrofobik kısımlarına

bağlanırlar.

Fibrinojen (% 7): kan pıhtılaşmasının son

aşamasında görevlidir.

Plazma Proteinleri


KAN HÜCRELERİ Eritrositler

Lökositler Granüler lökositler

Nötrofil lökosit

Eosinofil lökosit

Bazofil lökosit

Agranüler lökositler

Lenfosit = T lenfosit ve B lenfosit

Monosit

Trombositler (platelet)


HÜCRE TİPLERİ TEMEL ÜRÜNLERİ TEMEL

FONKSİYONLARI

Eritrositler

Hemoglobulin O2, CO2 taşınması

Nötrofiller (terminal hücreler) Spesifik granüller ve farklılaşmış lizozomlar

(azürofilik granüller)

Bakterilerin fagositozu

Eosinofiller (terminal hücreler) Spesifik granüller, farmakolojik aktif

maddeler

Parazitik helmintlere karşı savunma;

iltahabi olayların şiddetinin ayarlanması

Bazofiller (terminal hücreler) Histamin ve heparin içeren spesifik

granüller

Histamin ve diğer iltihabi olaylar ile ilgili

mediatörlerin salınması

Monositler (terminal olmayan

hücreler)

Lizozomal enzimler içeren granüller Dokularda MFS hücrelerinin üretilmesi;

protozoa, virus ve yaşlı hücrelerin fagositozu ve sindirilmesi

B lenfositler İmmunoglobulinler Antikor üreten terminal hücrelerin

(plazma hücrelerinin üretilmesi)

T lenfositler Hücreleri öldüren maddeler; diğer

lökositlerin faaliyetlerini kontrol eden

maddeler (lökotrienler)

Viruslar ile enfekte hücrelerin

öldürülmesi Natural Killer Cells (Katil

hücreler)

Hedef hücrelerin hücre membranlarında

delinmelerin oluşmasını sağlayan maddeler

Bazı tümör hücreleri ve viruslar ile

enfekte hücrelerin öldürülmesi Trombositler Kanın pıhtılaşmasını sağlayan faktörler Kan pıhtılaşması


ERİTROSİTLER:

Nukleussuz; sitoplazma Hb ile dolu;

izotonik sıvıda 2R=7.5 m; ortası 0.8 m

kalınlıkta; esnek yapılı; bikonkav disk

biçimli.

Er: 4.1-6 milyon /l (mm3). Kadın: 3.9-

5.5 milyon /l (mm3). Bu sayı, normalin

altında ise anemi; üstünde ise polisitemi.

Kanın viskozitesinde artış, yüksek

yerlerde yaşamda ve bazı hastalıklarda

kapillerlerde kan akımı yavaşlar.

Ömrü: 120 gün; Yaşlı eritrositler,

integral membran proteinlerinin bozuk ve

karmaşık oligosakkaritleri, K.iliği,dalak

ve karaciğerde makrofajlar ile tanınarak

fagositoz ile temizlenir.

http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.anagnostec.de/analysis/hemoglobin/blood-cells.jpg&imgrefurl=http://www.anagnostec.de/a_hemoglobin.html&h=200&w=294&sz=9&tbnid=cofO-otqU84J:&tbnh=75&tbnw=110&start=38&prev=/images%3Fq%3Dhemoglobin%26start%3D20%26hl%3Dtr%26lr%3D%26ie%3DUTF-8%26sa%3DN


Hb A: 4 globulin zinciri (2 + 2) ve Fe+2 içeren porfirin pigmenti.

%33 çözünmüş Hb (asidik boyanmaya neden olur).


Hemoglobin tipleri Hb Gower: Embriyonik

yaşamda (2 + 2)

Hb Portland: Embriyonik yaşamda (2+ 2)

Hb F: Fötal & neonatal yaşamda ( 2 + 2); çocukta % 80; Erginde %1

Hb A1: Majör erişkin Hb’dir (% 97). 4 globulin zinciri ( 2+2) ve Fe+2 içeren porfirin pigmenti içerir. Hb

A2: Minör erişkin Hb’dir (%2). Yapısında 4 globulin zinciri ( 2 + 2) ve Fe+2 içeren porfirin pigmenti içerir.

:alfa (16. kromozomda);

: beta (11. kromozomdaki genlerde kodlanmıştır);

:gamma;

:epsilon;

: zeta


Hb + O2---(reversibl) OksiHb;

akciğerlerden O2 dokulara

taşınır;

Hb+CO2—

(reversibl)KarbaminoHb;

dokulardan CO2 akciğerlere

taşınır.

Hb+CO---(irreversibl) Karboksi

Hb

O2 taşıma kapasitesi

CO2---Hb ve çeşitli proteinlere

bağlı olarak; plazmada

çözünmüş olarak ya da HCO3

şeklinde taşınır.

Hb’in bağladığı O2 miktarına “satürasyon” denir

(1 g Hb, 1.34 ml. O2 bağlama kapasitesine sahiptir).


Hematokrit: Her birim hacimdeki kan içerisindeki

paketlenmiş eritrositlerin hacim değeridir (eritrositlerin

kan içerisindeki yüzdesi)

Erkekte: % 45; Kadında: % 35-45.

Gebelikte hemodilusyon nedeniyle

Newborn: % 45-60; 10 yaşında çocukta: % 35

Venöz kanda: arteriel kandan daha yüksektir.


Hematokrit ve viskozite


HEMOGLOBIN VE HEMATOKRIT

Normal Değerler :

Hb: 14-18 g/dL (erkek); 12-16 g/dL (kadın)

Hemotokrit: % 42-52 (erkek); %36-46 (kadın)

Hb ve hematokrit sıklıkla beraber istenen ve kanın 02 taşıma kapasitesini

ölçmek için kullanılan testlerdir.

Genellikle hematokrit değeri Hb değerinin üç katıdır.

Hb ve hematokrit bebeklerde, gebelerde/ kadınlarda, bakım evlerinde

yaşayan yaşlılarda mutlaka kontrol edilmelidir. Bu testlerin en önemli yanı

aneminin tespit edilebilmesini sağlamasıdır.

Artığı Durumlar : Polisitemilerde, doğuştan var olan kalp hastalıklarında,

aşırı su kaybında yüksektir. Orak hücre anemisi gibi eritrosit şekil

bozukluklarında hemotokrit hatalı olarak yüksek çıkar, bunlarda Hb

miktarına bakılmalıdır.

Azaldığı Durumlar : Anemilerde


Ailesel Akdeniz anemisi

olarak bilinir.

Hb zincirlerinden birinin

sentezindeki azalma

β-talasemide β zinciri

sentezi azalmıştır

Bu hastalığın homozigot

formunda HbA eksikliği

ve HbF düzeylerinin

yüksekliği söz

konusudur.

Talasemi Hb Bartz: talasemi (2)

Hb H: talasemi (4)

:alfa (16.kromozomda);

: beta (11. kromozomdaki genlerde kodlanmıştır); :gamma; :epsilon; : zeta


Sickle cell anemi(Orak Hücreli anemi)

Hb S: ( 2+ 2).

Hatalı olarak, zincirinde glutamat yerine Valin içeriyor.

HbS tetramerleri yeniden

oksijenlenmiş

eritrositlerde toplanır ve

polimerize olurlar.

Bikonkav disk şekilleri

daha kırılgan ve daha az

esnek ve orak şekilli hale

dönüşür.

:alfa (16. kromozomda); : beta

(11. kromozomdaki genlerde kodlanmıştır); :gamma; :epsilon; : zeta

http://www.defiers.com/sc.jpg


Kan Hücrelerinin Boyanması: Leishman, Wright, Giemsa

Hepsi Romanovsky karışımlardır.

Bir damla kan lam üzerinde yayılır,

havada kurutulur Kan yayma

preparatı

Dimitri Romanovsky (1891)

Metilen mavisi + Eosin

Metilen mavisi ile lökosit nukleusları,

malaria paraziti Mor; bazik boya

(+)

Eosin ile sitoplazmik yapılar

Pembe ; asit boya (-)

Azür ile sitoplazmik yapılar

kırmızı-mavi

Bazik Metilen mavisi (oksidasyon)

Bazik Azür


( Giemsa, Wright )

Eosin, Metilen blue

Bazofili: Mor–siyah

Azürofili: Kırmızı–mavi

(erguvan)

Eosinofili: Pembe–sarı–

turuncu

Nötrofili: Pembe–eflatun

Romanovsky tipi boyalarla boyanma

Eritrositler ve Nötrofil

Terminoloji



HEMOLİZ

Fazla hipotonik

sıvıların

içerisinde şişen

eritrositlerin

hücre zarının bir

yerden yırtılarak

hemoglobinin

açığa çıkması

olayıdır.


Eritrosit membranı ve sitoplazması ve bikonkav disk biçimi

Spektrin ağı, ankyrin, aktin ve

band 4.1 ile birlikte eritrosite

şeklini veren iskeleti oluşturur.

Hücre iskeleti ve Eritrosit unit membranı = % 50 protein + % 40 lipit + % 10 karbonhidrat

İntegral ve periferal membran proteinleri + fosfolipit, kolesterol, glikolipit içerir.

Eritrosit membranı

Esnekliği, Hb tipine, izotonik ortama bağlıdır.

Glikoforinler, iyon kanalları, ve anyon transporterlar diğer

integral membran proteinlerini oluşturur.

Sitoplazmada enzimleri, glukoz metabolizması, glikolitik ve

hekzoz monofosfat yolunda işlev görür.



Eritrositlerde çap değişikliği

R 9 m-------makrosit

R 6 m-------mikrosit

Değişik çaplı

eritrositlerin artmış

oranda birarada

bulunması

Anizositozis


Eritrositlerde şekil değişikliği

(Poikilositoz)

Eliptosit

Sferosit

Tear drop

(Gözyaşı)

Target

(Hedef)


Eliptositoz, Sferositoz

Hücre iskeletindeki bozukluklar nedeni ile

eritrosit şekil değişikliği gözlenir.

Eliptositoz; spektrinlerin hatalı

birleşmeleri, ankrine anormal

bağlanması,protein 4.1 defektleri, anormal

glikoforin nedeni ile oluşur.

Sferositozda spektrin eksikliği vardır.

Klinik: Anemi, sarılık, splenomegali.

Tedavi: Splenektomi


Eritrositlerde renk değişikliği


Kan Grupları

Genotip Kan grubu Antijen Antikor

OO O Yok Anti A ve B

OA / AA A A Anti B

OB / BB B B Anti A

AB AB A ve B Yok


Aglutininler (antikor)

Eritrosit hücrelerinde A aglutinojeni varsa bireyin

plazmasında anti-B aglutinini, B aglutinojeni varsa

anti -A aglutinini gelişir.

Yenidoğanda, plazmadaki aglutinin miktarı sıfıra

yakındır. 2-8 ay sonra bebek aglutinin yapmaya

başlar.

Antikor titreleri 8-10 yaşları dolayında maksimum

düzeye ulaşır, ilerleyen yaşla titreler düşer.


Rh antijenleri- Rh pozitif ve Rh negatif kişiler

İlk kez Rhesus maymunundan izole edilmiştir.

Eritrosit hücre zarı üzerinde bu antijenlerden birini taşıyan birey Rh+ olarak değerlendirilir.

Rh antijenlerinin Rh faktörü olarak adlandırılan ve sık görülen 6 tipi vardır(C,D,E,c,d,e). İnsanda üç tane antijen (C, D ve E) en sık görülür.

Tip D antijeni toplumda çok yaygındır ve diğer gruplara göre daha antijeniktir. Bu antijeni taşıyanlar Rh (+), taşımayanlar Rh (-) olarak değerlendirilir.

Beyaz ırkın ~ %85'i Rh (+) ve % 15'i Rh (-).


Eritroblastozis Fetalis Anne-fetus kan uyuşmazlığı sonucu

meydana gelir.

Fetal eritrositler 3. trimesterde ya da doğumda anne kan dolaşımına geçerler.

Anne, fetal eritrositlerinin Rh sisteminde bulunan D’ye karşı antikor üretir.

2. ya da 3. gebelik sırasında kanda bulunan anti-D antikoru (IgG) plasenta bariyerinden geçer, fetal eritrositlere bağlanır, hemoliz gerçekleşir.

Hemolitik anemi, sarılık, kalp hasarı, karaciğer yetmezliği, merkezi sinir sistemi hasarı(unkonjuge bilirubinin beyinde tutulmasıyla kernikterus) ortaya çıkar.


Annenin antikorlarının fetus üstündeki etkisi

Annede gelişen anti-Rh antikorlar plasenta membranı

yoluyla yavaş olarak fetus kanına difüze olur ve fetusun

kanında aglutinasyon yapar.

Aglutine eritrositler daha sonra hemolize uğrar ve

hemoglobin serbestleşir.

Makrofajlar hemoglobini cildin sararmasına yol açan

bilirübine çevirirler. Oluşan antikorlar vücudun diğer

hücrelerine saldırıp onlara da zarar verebilirler.


Eritroblastosis'in klinik tablosu

Sarılık gelişen eritroblastosisli yenidoğan genelde doğum sırasında

anemiktir ve anneden gelen anti-Rh aglutininler bebeğin kanında 1-2 ay

daha dolaşıp daha çok sayıda eritrositin yıkımına yol açarlar.

Hematopoetik dokularda hücreler hızla yapılır ve çekirdekli, blastik

hücreler dolaşım sistemine verilir, hastalığa eritroblastosis fetalis

denilmesinin nedeni budur.

Hastalıkta ölüm nedeni ağır anemidir.

Ayrıca bilirubinin sinir hücrelerini harap etmesi sonucu kernikterus gelişir.

Kalıcı mental bozukluklar yada beynin motor bölgelerinin hasarı görülür.


Hemoglobinin Genetik Defektleri

Talasemi: Normal Hb tetramerin (α 2β 2) α ya da β zincirlerinden birinin hatalı sentezi ve hemolizi ile oluşan kalıtsal anemidir.

Orak hücreli anemi: Hatalı Hb (HbS) tetramerleri yeniden oksijenlenmiş eritrositlerde toplanır ve polimerize olurlar.

Bikonkav disk şekilleri daha kırılgan ve daha az esnek orak şekilli hale dönüşür.


Orak hücreli anemi (Sickle cell disease)

Hb molekülünde kalıtsal değişiklikler

( zincirin yapısından sorumlu genin

DNA’sında bir nukleotid mutasyonundan

dolayı ortaya çıkan: GAA (Glutamik

asit) GUA tripletine (Valin) dönüşür.

HbA HbS

Glutamin Valin

Orak hücreli anemide HbS, O2’siz

ortamda polimerleşerek kümelenir; kan

yoğunluğu artar; kapillerlerden geçişte

esneklik azalır.

kan akım hızı Yaşam süresi

(ANOKSİ)

http://www.defiers.com/sc.jpg


ANEMİ:

Kandaki Hb miktarının

normal değerin altına

düşmesi sonucu gelişen

patolojik bir durum:

a-Eritrosit sayısında azalma

b-Hb miktarındaki azalma

(hipokrom anemi)

Nedenleri: Kan kaybı

(hemoraji), k.iliğinde

yetersiz eritrosit yapımı,

eritrosit yıkımında artma,

beslenmede demir

yetersizliği (yetersiz Hb

içeren eritrosit)


K.iliğinden kana geçen genç eritrositler (retikülositler) rRNA + parlak krezil

mavisi; Dolanım kanındaki eritrositlerin % 1’idir (supravital bazik boya);

sitoplazmada kümelenmeler yapmış ağ şeklinde yapılar gözlenir.

Eritrositlerin günlük yenilenme oranı (14C Glisin ve 15N Glisin)

O2 taşıma kapasitesi, hemoraji

Retikülosit 24-48 saatte olgun eritrosite gelişir; organeller, nukleus ve Hb sentezi

yoktur.

Glukoz % 90 anaerobik yolla laktat’a dönüşür; % 10 aerobik yolla hekzoz monofosfat

yolunu kullanır.

RETİKÜLOSİT


Hücreler Büyüklükleri Sayıları

Eritrosit 6.5-8 m

(ort.:7.5m)

4.1-6 X 106 /l (erkeklerde)

3.9 - 5.5 X 106 /l (kadınlarda)

Lökosit 6.000-10.000 l

Nötrofil 12-15 m % 60-70

Eosinofil 12-15 m % 2-4

Basofil 12-15 m % 0-1

Lenfosit 6-18 m % 20-30

Monosit 12-20 m % 3-8

Trombosit 2-4 m 200.000-400.000 l


LÖKOSİTLER

Enfeksiyonlara karşı koruma sistemi

a-Kan damarı içinde

b-Damar dışında, bağ dokusunda

Çok yönlü görevlerini dokularda tamamlarlar.

Nukleus biçimine ve sitoplazmik granüllerinin türüne göre:

a) Granülositler (Polimorfonükleer lökositler)

b) Agranülositler (Mononükleer lökositler)

Romanovsky boya karışımlarıyla;nötral veya asidik

boyanan granüller- Spesifik (özel) granüller (ör. bazik

boyalarla mor renkte boyanırlar); Azürofilik granüller

(primer lizozomlar).


LÖKOSİTLER:

İki ya da daha fazla loplanma gösteren nukleus;

Granülositler, granüllerin boyanma özelliklerine

göre: a-Nötrofiller b-Eozinofiller c-Bazofiller

Agranülositler, spesifik granül içermezler, farklı

sayıda azürofilik granül içerirler:

a-Lenfositler b-Monositler (nukleusları yuvarlak

ya da çöküntülü ve tek lopludur)

LÖKOSİTLER


LÖKOSİTLER:

Vücudun yabancı maddelere karşı hücresel ve hümoral yollarla

korunmasında görev alırlar.

Dolaşım kanında küresel biçimli ve hareketsizdirler; yabancı cisimlerle

karşılaştıklarında şekil değişimi ve hareketlenme gösterirler;

endotellerin bağlantı yerlerinden geçerek bağ dokusuna yerleşirler

(DİAPEDESİZ)

Erginde: 6.000-10.000/l; Yeni doğanda: 15.000- 25.000/l

Yeni doğanda-------- nötrofiller en fazla

II.haftada---------------lenfositler lökositlerin % 60’ını oluşturur.

4.yaşda-----------------lenfosit sayısı=granülosit sayısı

Granülosit sayısında artma--------Nötrofiller % 60-70

14-15 yaş

Erişkin %’si


Fizyolojik ve Patolojik Değişiklikler:

Her birim hacimlik kan içerisindeki

lökositlerin %’si,

Her lökosit türünün sayısı,

Alkalin fosfataz: Geç myelosit

fazında sentezlenmeye başlar;

“nötrofil fonksiyon testi” olarak

kullanılır; nötrofil işlevlerinin arttığı

hastalıklarda lökosit alkalane

fosfataz düzeyi artar, kronik

myelositer lösemili hastalarda ise

azalır veya (-)’tir.


Hücreler

Spesifik granüller

Azürofilik granüller

Nötrofil Alkalin fosfataz

Kollagenaz

Laktoferrin

Lizozim

Asid fosfataz; -mannozidaz; Aril sulfataz

-galaktosidaz; -glukronizdaz

Katepsin 5; Nukleotidaz; Elastaz; Kollajenaz;

Myeloperoksidaz; Lizozimosubstanslar; Asid

mükosubstanslar; Katyonik antibakteriyal

proteinler

Eosinofil Aril sulfataz

-glukronizdaz

Katepsin

Fosfolipaz

RNAase

Eosinofilik peroksidaz

Majör bazik protein

Basofil Eosinofilik kemotaktik faktör

Heparin

Histamin

Peroksidaz


Nötrofil Lökositlerin % 60-70’i; R=12-15

m.

Nukleus: 3-5 loplu; tam

olgunlaşmamış nötrofillerde at

nalı şeklinde (band form); yoğun

heterokromatin kümeleri nukleus

iç zarına yerleşmiştir, orta

kısmında eukromatin bulunur.

Nukleus loplanması 5

Hipersegmentli nötrofiller (yaşlı

nötrofiller veya patolojik;

megaloblastik anemilerde)


Nötrofil

Kadınlarda nukleus

loplarından birine bağlı

olarak davul tokmağı

şeklinde inaktif X-

kromozomu bulunur.


NÖTROFİL GRANÜLLERİ

Azürofilik: 0.5 m çapında olup

granüllerin yaklaşık ¾’ini oluştururlar

ve lizozomlara uyarlar. Asit hidrolazlar,

myeloperoksidaz, lizozim, elastaz,

kollajenaz, ribonukleaz,

katepsin-G, bakterisidal permeabilite

arttırıcı protein içerir.

Spesifik: 0.1 m çapında,

çok sayıda değişik şekilli,

genellikle yuvarlak ya da pirinç şekillidir.

Tip IV kollajenaz, fosfolipaz A2,

lizozim, laktoferrin, fagositin,

alkalin fosfataz içerir.

Tersiyer: Katepsin, jelatinazlar ve

membrana bağlı glikoproteinler içerir.


Nötrofil :

Sitoplazmada glikojen partikülleri---“Glikolitik ve Hekzoz mono fosfat” yolları, enerji Glikoz oksidasyonu

Anaerobik ortamda yaşayabilirler; nekrotik ve iltihabi dokularda aktiftirler.

Dolaşım kanında yarı ömrü (6-7 saat) olup bağ dokusuna geçerler, burada 1-4 gün yaşar; terminal hücrelerdir; bölünme yeteneklerini kaybetmişlerdir.

Terminal hücre= Nötrofiller, Eosinofiller, Bazofiller Kısa yaşam süreleri vardır, granül sentezleyemezler.

Terminal olmayan hücre= Lenfositler ve Monositler (ölmeden önce birkaç aktif siklus geçirirler).

Makrofajlar büyük partikülleri, Nötrofiller, küçük partikülleri, bakterileri fagosite eder.


Psödopodlarla fagozom oluşturulur; Fagositozda Fagozom memb. +Spesifik

granül membranı kaynaşır.

Enzimatik faaliyet: Fagozom membranındaki proton (H+) pompası işleyerek

vakuol pH= 4.0 (asit pH)

Fagozom membranı + Azürofilik membranı Sindirici hidrolitik enzimler

Aşırı O2 kullanılması------------- superoksit anyonları ve H2O2 oluşur.

Asit pH, Myeloperoksidaz, Klor iyonları ++++++++

----------------------------------------------------------------------------------------

Güçlü bir sitotoksik sistem; esansiyel proteinlere Cl, I (kuvvetli oksitleyici

maddelere, ör. Hipoklorir) eklenerek proteinleri aktifleştirirler

(Mikroorganizmaların ölümü). Bakteriler, Mantarlar vb

Lizozim: Gram (+) bakterilerin hücre duvarında peptidoglikanlardan bir bağ

kopararak ölümüne neden olurlar.

Laktoferrin: Demiri bağlayarak Fe bakterilerinin ölümüne neden olur.

Ölmüş nötrofiller + bakteriler + yarı sindirilmiş yapılar (iltihaplı bölgede

kıvamlı ve sarı renkli bir sıvı birikir (PUS=Cerahat)


Nötrofiller

Enfeksiyonların seyri sırasında nötrofillerin sayısında ve

granüllerinde artış olur (toksik granülasyon).

İnfeksiyon, stres, ağır egzersiz, endotoksinler, epinefrin

marjinal havuzdaki nötrofillerin dolaşıma salınması ve

lökositoza neden olurlar. Uyaranın durumuna göre nötrofil,

band, myelosit, metamyelositler periferik dolaşıma çıkabilir

(sola kayma).

Myelosit, metamyleosit yanında eritrositer serinin öncül

hücreleri de periferik dolaşıma çıkarsa bu duruma

“lökoeritroblastik tablo” denir.


Eosinofil Lökositlerin % 2-4’ünü

oluşturur; yarı ömrü: 18

saat; R=12-15m;

Nukleus, iki loplu;

Eosinofilik spesifik

granülleri: 0.5 X 0.3 – 1

m çapında olup büyük

ve refraktil. Granülleri

internum (kristal öz) ve

eksternum (matriks)’den

oluşur.


EOZİNOFİL 7.5 μm

Matriksin enzimleri

(Spesifik Granül)

Asid fosfataz

Aril sülfataz

Histaminaz

- Glukronidaz

Major bazik protein

Eosinofilik peroksidaz

Peroksidaz

Nörotoksin

RNAaz

Katepsin


Eosinofil

EOSİNOFİLİ: Dolaşım

kanında eosinofiller (Allerjik

reaksiyonlarda ve parazitik

enfeksiyonlarda).

Eosinofiller; kanda, dermisde;

bronş, sindirim sistemi, uterus

ve vaginanın lamina

propria’sında parazitik

kurtların çevresini kuşatır.

İnternumda, arginin+ lizin+fosfolipitleri içeren majör bazik protein (Schistosom vd. parazitik kurtların öldürülmesinde etkili olduğu düşünülmektedir).


Eosinofil

Lökotrienler (SRS-A) ve Histamini etkileyen ve iltihabi olayların şiddetini kontrol eden maddeler salgılarlar.

GM-CSF, IL-3, IL-5 , k.iliğinde

eosinofillerin olgunlaşması için

gerekli büyüme faktörleridir.

Adrenal bez korteksinden

sagılanan, kortikosteroidler

dolaşım kanında, eosinofil

sayısında azalmaya neden olur;

k.iliğinden kana granülosit

verilmesini engeller.


BAZOFİL 7.5 μm

8-10 μm

Nukleus iki loblu.

Hücre zarında IgE

reseptörleri var.

Yarı ömrü 18 saat


Bazofil Lökositlerin % 0-1’i;

R=12-15m;

Nukleus loplanması

düzensizdir; az sayıda iri

(2R=0.5 m), bazofilik

spesifik granülleri çap ve

şekil olarak düzensizdir.

Granüller heparin içeriği

nedeniyle bazik boyalarla

metakromatik boyanırlar.


Bazofil Spesifik granüllerinden Histamin

ve iltihabi olaylar ile ilgili diğer

mediatörler salınır: Eosinofilik

kemotaktik faktör (ECF), Heparin,

Peroksidaz, Lökotrienler (düz

kasların yavaş kasılmasına neden

olur).

Bronş astımı, ürtiker, allerjik rinit,

anaflaksi gibi allerjik hastalıklarda

ve hipersensitivite durumlarında

bağ dokusuna göç ederek iş

görürler. Deride “Bazofil aşırı

duyarlılığı (Cutaneous basophyl

hypersensitivity)”nda iltihaplı

alanda bazofiller çoğunluktadır.

GM-CSF, IL-3, IL-5 , k.iliğinde

bazofillerin olgunlaşması için

gerekli büyüme faktörleridir.


Bazik boyalarla metakromazi metakromazi

Histamin ve heparin var var

Bazı antijenlere yanıt granüllerini dış ortama salgılarlar

granüllerini dış ortama salgılarlar

(degranülasyon) (degranülasyon)

Ig E için spesifik reseptörleri var

var

Fakat farklı ultrastrüktürel yapı gösterirler, k.iliğinde farklı kök

hücrelerinden gelişirler.

Yanıtlar: Bazofil granülleri Mast hücre granülleri


LENFOSİTLER İmmunohistokimyasal yöntemlerle belirleyici yüzey marker (molekülleri)’larına göre

gruplara ayrılırlar.

Farklılaşma bölgesi ve tanımlayıcı integral membran proteinlerine göre: B ve T

Lenfositler.

Lökositlerin % 20-30’u; R=6-18m;

Nukleus, koyu boyanmış ve yuvarlak biçimli olup ufak bir çöküntüye sahip olabilir.

Çok az miktarda periferik sitoplazması çok sayıda serbest ribozomlara bağlı olarak hafif

bazofilik boyanır.

R=6-8 m-------Küçük boy lenfositler (dolaşım kanında çok sayıda)

R=18m---------Orta boy ve büyük boy lenfositler (dolaşım kanında az sayıda)

Yaşam süresi: Bazıları biraç gün–bazıları birkaç yıl

Azürofilik Granülleri var.


LENFOSİTLER İnvasiv (istilacı) mikroorganizmalar, yabancı makromoleküller, kanser hücrelerine karşı

korunmada gerekli immun reaksiyonlarla ilgilidir.

Spesifik antijenler---uyarı--Büyük boy (Farklılaşmış) hücreler ----- Effektör T lenfositler ve Effektör

B lenfositler

Geç fötal dönemde k.iliğinden prekürsör hücreler (lenfosit öncülleri) postnatal dönemde yavaş

yavaş çoğalırlar, K.iliği ve timusta immunokompetan hücrelere farklılanırlar.

Lenfositler

Lenfosit farklılaşma bölgesi Bursa fabricius (kuşlarda kloaka ile ilişkili lenfoid organ)

haraplanırsa antijen (Ag)’lere karşı İmmunoglobulin (Ig M, Ig G) sentezleyemezler;

Humoral immunite bozulur: Bu işlemden etkilenen lenfositlere B lenfositler (B hücreleri)

denilir. Lenf nodları ve dalağın belirli bölgelerindeki lenfosit sayısı

Bu bölgelere “Bursa dependent (bağımlı) bölgeler” denir.

Bursa fabricius’un insandaki karşılığı K.iliği olup B lenfositler burada özel bir mikroçevreden

farklılaşır .



Lenfositler Farelerde Timektomi hücresel immun

yanıtlar bozulur ve böylece (Lenf nodları

ve dalakta farklı bölgelerdeki lenfosit

sayısı azalır, )

Bu bölgelere “Timus dependent (bağımlı)

bölgeler” denir; bu işlemden etkilenen,

bu bölgelerde yerleşen lenfositlere T

lenfositler (T hücreleri) denilir.

Timus, K.iliği ve Bursa fabricius “Primer

(merkezi) Lenfoid organlar”dır.

Buralarda farklılaşan lenfositler diffus,

kapsüllü lenfatik organlarda koloni

oluştururlar. Bu 2.organlara da

“Sekonder (periferik) lenfoid organlar”

denir.


T-Lenfositler Lenfositlerin % 80’i -------T lenfositler (uzun ömürü).

Helper T hücresi: Diğer T ve B hücrelerini olumlu yönde etkiler.

Supressor T hücresi: Diğer T ve B hücrelerini olumsuz yönde etkiler.

Memory (hafızalı) T hücresi: Aynı antijene 2.defa karşılaşmada cevap vermeye

programlanmış hücre.

Sitotoksik T hücresi: Tümör hücreleri, virusla enfekte hücreler, yabancı doku greftlerindeki

hücreleri öldüren maddeler salgılarlar.

Effektör lenfositler, makrofajların iltihaplı alana göçünü sağlayan lenfokinleri salgılarlar.

Null hücreleri (olasılıkla, kök hücresi):T ve B lenfosit yüzey antijenlerini içermeyen

lenfositlerdir (% 5).


B-lenfositler B lenfositler (Lenfositlerin % 15’i)

Spesifik Ag uyarısı

Birkaç mitoz Plazma hücreleri-

spesifik Ig’ler (opsoninler)

bakteriler ve diğer invasiv yapıların

yüzeyini kaplarlar ve makrofajlar

tarafından fagositoza uygun hale

getirilirler.

Memory B cell (hafızalı B hücresi):

Aynı antijene 2.defa karşılaşmada

daha hızlıbir şekilde çoğalarak bu

antijene karşı aşırı bir şekilde

cevap verirler.


Lenfositlerin temel ürünleri ve görevleri

B lenfositler: Ig (Antikor;Ab)

üreten terminal hücrelerin,

plazma hücrelerinin üretilmesi.

T lenfositler: Hücreleri öldüren

maddeler; diğer lökositlerin

faaliyetlerini kontrol eden

maddeler (lökotrienler); viruslar ile

enfekte hücrelerin öldürülmesi.

Natural Killer Cells (Katil

hücreler):Hedef hücrelerin hücre

membranlarında delinmelerin

oluşmasını sağlayan maddeler;

Bazı tümör hücreleri ve viruslar ile

enfekte hücrelerin öldürülmesi.


MONOSİT:

Lökositlerin % 3-8’i; R=12- 20m;

Nukleus, soluk renkli (ökromatik)

boyanır; oval, at nalı veya böbrek

biçimli olup bir kenara itilmiştir.

Azürofilik granül içeriğine bağlı olarak

sitoplazma bazofilik boyanır ve

lizozomal granül sentezinden sorumlu

Golgi kompleksi diğer lökositlerden iyi

gelişmiştir; bol mitokondri ve hücre

yüzeyinde mikrovilluslar ile yüzeye

yakın pinositotik granüllere sahiptir.

K.iliği kaynaklı hücrelerdir.

Kandaki yarı ömrü: 12-100 saat

Monositin yüzey membranında Ig G, A,

E ve C3 reseptörü vardır.


Monositler (terminal olmayan hücreler)

Azürofilik (asit fosfataz, -glukronidaz, lizozim

içeren) granüllere sahiptir.

GM-CSF, M-CSF, IL-3, IL-6 , k.iliğinde

monositlerin olgunlaşması için gerekli

büyüme faktörleridir.

Monositler, Mononükleer Fagositik Sistem

(MFS)’in genç prekürsörleridir; kapillerlerden

bağ dokusuna geçerek makrofajlara

farklılanırlar.

Bu hücreler lenfositlerle işbirliği yaparak

immunokompetan hücrelerle Ag’in tanınması

ve bunlar arasında ilşkinin kurulmasında

fonksiyoneldirler.

Dokularda MFS hücrelerinin üretilmesi;

protozoa, virus ve yaşlı hücrelerin fagositozu

ve sindirilmesi.


TROMBOSİTLER Kan pıhtılaşması, damarların

çatlaklarının onarılmasında

fonksiyoneldirler.

K.iliğinde

megakaryositlerden

gelişirler.

200.000-400.000 /l; R=2-4

m; Disk biçimli, nukleus

içermeyen sitoplazma

parçacıklarıdır.

Renksiz,çekirdeksiz, oval ya

da bikonveks disk

biçimindedir


Trombositler Yüzeyle bağlantılı kanaliküler

sistem, yoğun tubuler sistem,

mikrotubuller (disk biçiminin

korunması)

Smear’lerde

kümelenmişlerdir.

Manto tabakası: GAG +

Glikoprotein (adhezyondan

sorumlu)

Kanın pıhtılaşmasını

sağlayan faktörler; Kan

pıhtılaşması.


Trombositler Hyalomer: soluk mavi renkte boyanan şeffaf periferal bölge ; yüzeye açılan kanaliküler

sistem; yoğun tubuler sistem; membrana yakın yerleşimli aktin içeren mikrofilamentler

(filpodia oluşumunda) ve mikrotubuller demeti (disk biçimini almasında görevli).

Granülomer: mor boyanan ve granüllerin yerleştiği merkezi bölge; mitokondri, glikojen

partikülleri ile alfa granülü, delta granülü, lamda granülleri, lizozomlar.

Yaşam süresi: 10 gün

Alfa granülleri: Fibrinojen, Trombosit kaynaklı büyüme faktörü, bazı proteinler

Delta granülleri: Ca, Serotonin (5-HT), Piro P04, ADP, ATP

Lamda granülleri: Lizozomal enzimler (pıhtının eritilmesinde görevi var).


Trombositlerin görevleri:

1-Primer agregasyon: endotel hasarında trombotik tıkaç

2-Sekonder agregasyon: trombotik tıkaçtaki trombositlerden alfa ve

delta granülleri salınır; ADP agregasyonu uyarılır.

3-Kanın pıhtılaşması: ~yaklaşık 13 plazma proteini

birbirini aktifleştirir.

Fibrinojen, fibrine dönüşür.

Fibril ağına eritrositler, lökositler ve trombositler girer ve kan pıhtısı

(TROMBUS) oluşur.

4-Pıhtının çekilmesi: aktin, myosin, ATP sayesinde büzülerek damar

lümeni açılır.

5-Pıhtının atılması: tamir olayında endotelden plazminojen

aktivatörleri salınır.

Plazminojen: plazmin (Lizozomal enzimler ve plazmin pıhtıyı eritir)


TROMBOSİTLER


KAYNAKLAR: Color Textbook of Histology.Leslie P. Gartner, James L. Hiatt. W.B.

Saunders Company. Philadelphia.2001. Histology. Michael H. Ross, Lynn J. Romrell, Gordon I. Kaye.Williams-

Wilkins. Baltimore. 2010. Wheater’s Functional Histology a text and color atlas.B. Yang, J. W. Heath.

Churchill Livingstone. Sydney. 2000. Histoloji. Şermin Paker.Uludağ Üniversitesi Basımevi.1993. Histologie Zytologie, Allgemeine Histologie, Mikroskopische Anatomi. W.

Linss, J. Fanghanel. Walter de Gruyter. Berlin-New York. 1999. http://www.baskent.edu.tr/~mustafak/BME-

201/dokumanlar/H%DCCRE%20VE%20YAPISIdoc.pdf Genel Histoloji, Mahmut S. Emel Matbaacılık.1987 http://science.nhmccd.edu/biol/tissue/blood.html

Ders notları, Elvan Ok, http://www.zonguldak.edu.tr/2007. Ders notları, İlkin Çavuşoğlu, http://www.uludag.tr/2007. Temel Histoloji. L Carlos Jungueira, Jose Corneiro, Robert O. Kelley. Barış

Kitapçılık. 2010.

http://www.baskent.edu.tr/~mustafak/BME-201/dokumanlar/H%DCCRE VE YAPISIdoc.pdf



http://science.nhmccd.edu/biol/tissue/blood.html

http://www.zonguldak.edu.tr/2007

http://www.uludag.tr/2007

kan hücreleri, kemik iliği...

Documents