ELSIANA TAFAJ | DURRES | 2014

KANCERI GJIRIT

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 1

UNIVERSITETI •ALEKSANDËR MOISIU•DURRËS

FAKULTETI •I•STUDIMEVE•PROFESIONALE

DEPARTAMENTI •I•MJEKËSISË

DEGA MASTER•PROFESIONAL •INFERMIERI•KIRURGJIKALE

KANCERI I GJIRIT,DIAGNOSTIKIMI,KUJDESI

INFERMIEROR DHE EDUKIMI SHËNDETSOR.

Ma.STUDENTJA: UDHËHEQËS SHKENCOR:

ELSIANA TAFAJ M.PH,M.Sc. INDRIT BIMI

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 2

ABSTRAKTI :

Në këtë temë kam zgjedhur te trajtoj kujdesin infermieror ne kancerin e gjirit I cili është

një fenomen I shtuar së tepërmi vitet e fundit.Është I rëndësishëm sensibilizimi I

popullatës mbi këtë fenomen dhe dignostikimi në kohë.Në këtë temë gjejmë

informacione te shumëta mbi këtë sëmundje,duke filluar që nga anatomia ë

gjirit,epidemiologjia dhe incidence,faktorët që e shkaktojnë kancerin e gjirit,klasifikimi I

kancerit të gjirit,parandalimi (vetegzaminimi ) dhe duke vazhduar me , simptomat,

diagnostikimin dhe metodat e perdorur per diagnostikim (mamografi dhe biopsi),kanceri

I gjirit në grate shtatzana,kudesin infermieror preoperator,intraoperator dhe

postoperator,trajimi dhe prognoza,si dhe studimi I rastit.Çdo procedure lidhur me

kancerin e gjirit është e ilustruar me fotot përkatëse për të qenë sa më e qartë dhe e

kuptueshme.Një ndër gjërat më të rëndësishme është zbulimi në kohë I kancerit të gjirit

që në fazat e para pasi mund të këtë prognoz dhe ecuri të mire.Dhe kjo mund të realizohet

më së miri me atë të vetegzaminimit dhe testeve dignostikuese.Falë zhvillimit te shkencë

që ka lejuar nje njohuri më të mire të sëmundjes dhe teknologjisë diagnostike dhe

terapeutike,prandaj mund të thuhet që sot mund të kurohet kanceri I gjirit dhe të

sigurohet një mbijetesë ë mire ë pacientëve që janë te prekur. Është gjithmonë dhe më ë

qarteë,ae zbulimi na më I hershëm I tumorit çon në një sukses të terapisë.Rëndësia që I

përkët infernierit apo dhe mjekut në asistencën ë një pacienti me kancer gjiri qëndron në

faktin se ata duhet të bëjne më të mirën ë mundëshme për të kuruar sëmundjen dhe për të

mos harruar asistencën psikologjike. Inermieri gjendet perballë personave të frikësuar

që mund te reagojne ne menzra te ndryshme dhe duhet te dije te perballoje cdo situate.

Të gjithë operatorët sanitare kanë një qëllim të vetëm:

Ruajtjen dhe permiresimin e shendetit dhe te mirqenies se popullit.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 3

FJALËT KYÇE

Epidemiologji, Incidenca, Glandul mamale, Kancer gjiri,

Vetegzaminim,Diagnostikim, Mamografi, Tomografi gjiri, Biopsi,

Prognoze , Trajtim.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 4

HYRJA

CFARË ËSHTË GJIRI

Gjiri ose glandula mamare është një gjëndër e prodhimit te qumështit karakteristikë për të

gjitha femrat dhe paraqitet si rudimentare dhe jofunksionale tek meshkujt.

Funksioni i gl.mame rregullohet sipas sistemit endokrin si përgjigje ndaj ndryshimeve

hormonale te lidhura me lindjet. Kjo rregullohet me anë të stimujve që vijnë nga

gl.Pituitary prolaktin stimuluese që ndodhet në hypofizë sipas një sistemi endokrin qe nis

ne hypothalamus.

Prolaktina stimulon gl.mame te prodhoje qumësht.Rritja e koncentrimit te prolaktinës në

gjak gjatë shtatzanise con në zmadhimin e gjëndrës së gjirit dhe pergatitjen e tij për

prodhimin e qumështit. Rritja e nivelit te prolaktinës ul nivelin e hormoneve seksuale –

estrogen te gratë dhe testosteron te burrat,pra shoqërohet me humbje te limbidos apo

impotencës seksuale.Ndonjëherë foshnjat e porsalindura –meshkujt më shumë se femrat-

mund të sekretojne substanca qumështi nga thithi i gjirit e njohur si witch,s milk

(qumesht magjik), kjo eshte shkaktuar sipas maternal prolaktinë apo hormoneve të tjera .

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 5

KAPITULLI I

Anatomia e gjirit

Gl.mame është një organ dysh simetrik i vendosur në të dy anët e pjësës së perparme të

kraharorit si dy të ngritura në formen e disqeve konike me një zone qendrore më të

pigmentuar që është areola mamare.

Struktura mamare është e përbërë nga 15-20 lobe glandulare që në vetë-vete ndahen në

lobule më të vegjël në numër sa dyfishi nëpërmjet indit konjuktiv në formën e shiritave

që njihen si ligament Cooper të cilët lidhin lëkurën me faciet apo fletët e indit konjuktiv

që mbulojnë muskujt pectoral poshtë gjirit.E gjithë struktura lobulare përbën corposin

glandular.Secili lobul drenon në ductuse të ndara ekskretore të cilët konvergojnë drejt

thithit të gjirit në një apo disa ductuse kryesore.Përrëth thithit të gjirit shihet një zonë

cirkulare e pigmentuar që quhet areola e cila si rezultat i gjëndrave sebace që

përmban,lubrifikon thithin gjatë ushqyerjes së femijës. .

Vaskularizimi i gjirit sigurohet nga vazat aksilare,interkostale dhe toracike interne.

Inervimi sigurohet nga degë të nervave interkostale 4-5-6.Glandulat mame përmbajnë

dhe ind dhjamor në sasi të ndryshme në varësi të strukturës mamare dhe moshës.Indi

dhjamor kryesisht është i vendosur në hapsirën retromamare dhe në nivel subcutan.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 6

KANCERI I GJIRIT EPIDEMIOLOGJIA

Kanceri gjirit është një patologji malinje mjaft e shpeshtë tek gratë dhe rrallë herë dhe tek

burrat që nga mortaliteti zë vendin e dytë të vdekshmërisë nga të gjithë llojet e kancerit të

gratë. Një në cdo tre gra me cancer në Amerikë është me ca gjirit. Meshkujt mund të

zhvillojne kancerin e gjirit, por femrat kanë 100 herë më shumë gjasa për të zhvilluar

kancerin e gjirit se sa burrat( 1%).Breast cancer is 400 times more common in women

who are 50 years old as compared to those who are 20 years old.Kanceri i gjirit është 400

herë më shpesh në gratë që janë 50 vjeç, në krahasim me ata që janë 20 vjeç. Kanceri i

gjirit prek rreth 10% te grave ne bote. Ca i gjirit eshte shkaku i dyte i vdekjes ne grate me

kancer ne Amerike

Nga studimet eshte pare se incidenca e kancerit te gjirit ne Bote nga viti 1975 deri ne

2002 ka ardhur duke u rritur. Incidenca ne bote e Ca gjirit per 2007 ka qene e tille ;

- 178 480 raste te reja me ca invaziv

- 62 030 raste te reja me ca in situ ku rreth 85% jane DCIS.

Rritja e incidences eshte graduale me rritjen e prevalences se faktoreve te rriskut per ca

mame te tilla si vonesa ne lindje e femijeve dhe paritet te ulet.

Rritja e incidences nga viti 80-87 ishte rezultat direkt i ekzaminimeve mamografike

screening.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 7

Mbas 87’ rritja e incidences mund te reflektoje si rritjen e perdorimit te mamografise

ashtu dhe ne prevalencen e obesitetit dhe ne perdorimin e terapise me hormone

zevendesuese. Ne 2007 ishte parashikuar te vdisnin rreth 40 460 gra nga ca i gjirit ne

Amerike. Nga 1975-1990 mortaliteti nga ca gjirit eshte rritur me 0.4% ne vit. Nga 1990-

2002 mortaliteti zvogelohet me 2.3% per cdo vit ne te gjitha grate,me ulje me te thexuar

ne grate e reja (me pak se 50 vjec).Kjo renje e mortalitetit eshte atribut i permiresimit te

trajtimit dhe perfitimit nga mamografite sreening. Nese perqindja e rasteve te

diagnostikuara ne stadin in situ ose ne stadet invazive te hershme rritet, vdekjet nga ca

mame vleresohet te vijne ne renje.

Nje paradox interesant eshte diferenca me incidencen e ca mame dhe mortalitetit midis

grave te bardha dhe atyre te zeza. Incidenca eshte rreth 20% me e larte ne grate e

bardha.ndersa mortaliteti eshte me i larte ne grate e zeza.ku ne 2002 ishte 37% me i larte.

Ky mortalitet i larte ne grate e zeza eshte se pari atribut i praktikave jo adekuate te

mamografise ne kete popullsi e cila con ne diagnostikimin e vonshem dhe ne stade te

avancuara te semundjes.

Por edhe kur grate e zeza jane krahasuar me ato te bardha per mortalitetin ne te njejtin

stad ,ky ka rezultuar perseri me i larte ne grate e zeza.

Arsyet e ketij disproporcioni jane te panjohura pro sugjerohet nje diference fondamentale

ne biologjine e ca gjirit midis grave te bardha dhe e zeza.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 8

Incidenca (paraqitje të rasteve të reja) mesatare në trojet shqiptare është 30 raste në

100.000 gra (1990- 1995).

Sot llogaritet që kanceri i gjirit prek 1 në 11 femra.

Edhe pse shifrat e lartshënuara janë alarmuese, duhet ditur se shumica e problemeve të

gjirit kanë karakter beninj (të mirë).

Ca e gjirit paraqet 35,7% të të gjithë tumoreve tek femrat.

Incidenca e tumoreve të gjirit është në rritje.

Sipas studimeve të bëra në institutin e Anatomisë Patologjike në Kosovë gjatë viteve

1990-1999 kemi këto paraqitje:

Paraqitja e frekuencës të ndryshimeve të gjirit:

-Paraqitja e frekuencës së tumoreve malinje në gjëndrën e qumështit në bazë të

lokalizimit:

54% Tumor malinj

29% Biopsi-tumor beninj

17% Fibroadenom (T. Beninj)

- 57% karcinom e gjirit të majtë

- 43% karcinom e gjirit të djathte

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 9

FAKTORET E RRISKUT

Jane nje numer i rendesishem dhe potencial faktoresh rrisku per ca e gjirit. Keto mund te

ndahen ne disa kategori :

- Mosha dhe Faktoret hormonale

Rritja e moshes eshte nje faktor rrisku shume i rendesishem per zhvillimin e ca te

gjirit.Rrisku i zhvillimit te ca gjirit rritet ne moshat e vjetra.mbi 50 vjec.

-Pra incidence e ca mame rritet proporcionalisht me rritjen e moshes.Por grate ne moshe

te vjeter jane pak te interesuara te dine qe mosha e vjeter eshte nje faktor rrisku per ca

mame ne kontrast me grate ne moshe te re qe jane mjaft te interesuara te mbivleresojne

rriskun per ca mame te moshes se tyre dhe perfitojne nga ekzaminimet screening.

-Grate qe kane patur ciklin e pare menstrual ne moshe me te vogel se 12 vjec kane nje

risk me te rritur per ca.mame.

-Risku per ca.mame rritet edhe te grate te cilat moshen e lindjes per here te pare e kane

mbi 35 vjec.apo grate qe nuk kane bere kurre lindje.

-Gjithashtu me nje rrisk ne rritje per ca.mame paraqiten dhe grate me periudhe

menopauzale te vonshme.

-Por duhet theksuar se faktore te tjere rrisku jane te ndryshem per moshen pre dhe post

menopauzale.

-Per grate pre-menopauzale ne faktoret e rriskut permendim – moshen , densitetin e gjirit

, historite familiare me ca.mame dhe diagnozat malinje precedente.

-Per grate post-menopauzale ne foktoret e rriskut perfshihen – etniciteti , indeksi i mases

trupore , mosha natyrale menopauzale , hormonoterapia , dhe mamogramat fals positive

te meparshme.

-Studimet kane treguar se perdorimi per nje kohe te gjate i terapise me hormone pas

menopauses vecanarisht me estrogene dhe progesterone te kombinuar ,con ne nje rritje te

rrezikut per zhvillimin e kancerit te gjirit.

-Ky rrezik largohet vetem pas 5 vjetesh ose me shume nga nderprerja e hormono-terapise.

-Gjithashtu edhe perdorimi pa kriter i pilulave contraceptive mund te shkaktoje nje rritje

te rriskut per shfaqen e kancerit te gjirit.

-Por ky rrezik kthehet ne norme vetem pas 10 vjetesh pas perdorimit te tyre.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 10

Rrezatimet

-Grate me nje histori te radioterapise ne zonen e gjoksit si psh ne semundjen Hodgkin e

sidomos kur rrezatimi zgjat ne kohe ,kane nje rrezik ne rritje per kancer gjiri.

-Gjithashtu dhe kryerja e mamografive pa kriter dhe ne mosha te reja megjithese nuk

eshte provuar,mund te coje ne nje tendence te lehte per ca.mame.

-Rreziku nga rrezatimi nga mamografia ne grate e reja me predispozicion hereditar eshte

e panjohur,por ekziston mendimi se ky factor genetic mund te rrise sensibilitetin ndaj

rrezatimit.

-Ne nje studim te grate me mutacione ne BRCA1 dhe BRCA2 ,ekspozimi mamografik

gjate jetes nuk shoqerohet me rritje te riskut per ca mame.

-Nje rritje e vogel e riskut eshte pare ne grate me vetem mutacion te njerit gen BRCA1.

Menyra e jeteses – veset

-Faktoret dietetike,obeziteti dhe perdorimi i alkoolit jane raportuar si faktore me ndikim

ne rretjen e rriskut per kancer gjiri.-

-Konsumi i alkoolit është i lidhur me një rritje të rrezikut për zhvillimin e kancerit të

gjirit, dhe kjo rritet me sasinë e alkoolit të konsumuar.Gratë që konsumojnë një pije

alkoolike në ditë kanë një rritje shumë të vogël në rrezik. However, those who have two

to five drinks daily have about one and a half times the risk of women who drink no

alcohol. Megjithatë, ata gra që kanë 2-5 pije te përditshme kanë te shtuar një dhe një herë

e gjysmë rrezikun e kancerit te gjirit.

-Ndersa perdorimi i duhanit , cafeines, implantet e gjirit,aborted dhe stresi nuk jane

provuar se ndikojne ne rritjen e incidences se ca.mame te grate.

Historia familjare dhe faktoret hereditare

Grate me histori familjare per ca mame ,vecanarisht te brezit te pare,kane nje rrisk te

rritur per ca mame.Ky rrisk eshte madje me i larte nese ;

- me shume se nje pjestare e brezit te pare ka patur ca mame.

- ca mame ndodh para menopauzes.

- ca mame eshte bilateral.Rrisku relativ shkon nga 1,5 per post menopauzal , unilateral ca

mame deri ne 9.0 per pre menopauzal ,bilateral ca mame.

- Kanceri i gjirit ashtu si gjithe kancerat e tjere zhvillohen per shkak te defekteve ne

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 11

materialin gjenetik te qelizave,pikerisht ne AND. Ne pergjithesi defektet e trasheguara te

AND kane nje tendence me te madhe per te shkaktuar kancer.

-Grate qe kane patur nje kancer ne njerin gji rreziku per nje kancer te dyte kontralateral

eshte 35% ne 10 vjecarin e pare dhe ne pergjithesi rreth 65%

VLERESIMI I FAKTOREVE TE RRISKUT

Persa i perket rriskut per te shfaqur kancer gjiri grate klasifikohen ne dy kategori :

me rrisk normal

me rrisk te larte

Kategoria me rrisk te rritur konsiston ne 6 grupe :

Grate qe i jane nenshtruar radiacionit terapeutik te meparshem

Grate e moshes 35 vjec e lart me nje rrisk 5-vjecar per kancer gjiri rreth 1,7% apo me

shume.

Grate me rrisk gjate jetes per ca.mame rreth 20%,bazuar ne modelin ne varesi kryesisht te

historise familiare.

Gra me histori te forte familiare apo predispozicion gjenetik.

Gra me carcinoma lobulare in situ- LCIS ose hiperplazia atipike.

Gra me histori te meparshme me kancer gjiri.

-Grate me rrisk normal

1-Per grate nga 20-39 vjec ,rekomandohet nje ekzaminim klinik i gjirit (CBE) cdo 1-3

vjet dhe nje kujdes te shtuar per gjirin.

2-Per grate mbi 40 vjec rekomandohet CBE anuale dhe screening mamografi,me kujdes

te shtuar te gjirit.

3-Screening mamografia eshte e rendesishme sepse mamografia mund te zbuloje nje

lesion 2 vjet perpara se ai te zbulohet me CBE.

4-Te dhenat e mamografise ne grate e vjetra jane te limituara sepse mjaft teste klinike

per breast screening jane nderprere ne moshen 65-70 vjec,sepse disa guidelines kane

rekomanduar screening per moshat 40 e lart.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 12

Gra me rrisk te rritur

1-Grate qe i nenshtrohen radioterapise dhe rrezatimit te thoraxit kane nje rrisk te shtuar

per te shfaqur kancer ne moshen 40 vjec.

2-Grate e reja qe i nenshtrohen ekzaminimit mamografik mund te kemi nje shtim te

rrezikut per kancer gjiri,por perfitimi i zbulimit te hershem te kancerit te gjirit ne kete

grup me rrisk te larte eshte me i madh krahasuar me potencialin e efekteve anesore.

3-Per grate mbi 25 vjec qe i jane nenshtruar radiacionit thoracik rekomandohet

mamografi anuale dhe CBE cdo 6-12 muaj me kujdes te shtuar te gjirit.Te keta paciente

annual screening mamografia do te filloje 8-10 vjet pas ekspozimit ndaj

radiacionit.Mendohet se annual MRI e gjirit te keta paciente mund te rekomndohet si

ekzaminim screening.

SHENJAT e kancerit te gjirit

Kanceri i gjirit mund te paraqitet si nje gunge (e enjtur) ,

me rrudhosje dhe terheqe te lekures ,

invertim te mameles me terheqe te majes se gjirit ,

ekskrecion hemorragjik nga mamela ,

me zmadhim te gjendrave limfatike ne sqetull.

Pro duhet te theksojme dy momente ne lidhje me shenjat e kancerit te gjirit :

Shpesh kanceri i gjirit paraqitet asimptomatik.

Dhimbja nuk eshte shenje patognomonike per kancerin e gjirit.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 13

A-forcim B-terheqe C-erozion D-skuqje E-rrjedhje F-gropezim G-rrudhosje

H-vene e zmadhuar I-mbledhje e thithit J-asimetri K-lekure portokalli L-gunge

Per te qartesuar dhe sensibilizuar me shume grate per rendesine e zbulimit te hershem te

shenjave si dhe drejtimin e tyre tek mjeku ne rastin me te pare,po japim disa indikacione

praktike dhe te thjeshta ,qofte dhe per mjekun e familjes.

INDIKACIONE

-Prekja e nje nodusi ne gji,i vetmuar,i palevizshem,i pa dhimbshem,me limfonoduj

aksilare te fiksuara,me terheqe te lekures ne kete nivel,ne mosha 40-70 vjec,lokalizur

kryesisht ne kuadratet supero-eksterne : jane shenja qe flasin per ca mam

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 14

-Prekja e nje nodusi te dhimbshem,me skuqe dhe tendosje te lekures,me temperature,me

limfonoduj aksilare zakonisht flet per nje lesion inflamator.

-Prekja e nje nodusi ,i kufizuar mire,i levizshem,shpesh rezistente ne komprimim flet per

formacion cistik .

-Prekja e noduseve multiple,te kufizuara mire,me siperfaqe te lemuar,pak a shume e bute

ne prekje,te levizshme, ne mosha 15-30 vjec dhe 40-50 vjec,flet per noduse beninje

(fibroadenoma)

KLASIFIKIMI

Klasifikimi i kancerit te gjirit behet sipas disa sistemeve gradimi .Secili prej tyre

influencon ne prognozen dhe efektin e trajtimit adekuat.

TIPET e kancerit te gjirit sipas faktorit Hispatologjik.

Kanceri i gjirit paraqet disa forma histologjike te cilat shfaqin shenja te ndryshme

mamografike ashtu dhe kerkojne menyra trajtimi te ndryshme kemioterapi,radioterapi

apo kirurgji.Kanceri i gjirit ndahet ne dy grupe te medha :

-Carcinomat jo invazive (in situ)

-Carcinomat invazive

Carcinomat jo invazive in situ

Carcinoma ductale in situ paraqet 3% te tumoreve te gjirit,jot e prekshme,eshte forme

parainvazive.Carcinoma lobulare in situ paraqet 2-3 % te tumoreve te gjirit,jo

prekshme,eshte forme parainvazive.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 15

Carcinomat invasive

Carcinoma ductale infiltrative eshte shume e shpeshte 70-80% te tumoreve malinj te

gjirit.

Carcinoma ductale infiltrative paraqitet ne 5% te rasteve me tumor te gjirit,haste me

shpesh tek femrat e reja.

Carcinoma te tjera te gjirit jane dhe : carcinoma lobulare , carcinoma inflamatore ,

cistosarkoma filloide , semundja Paget etj.

GRADET sipas diferencimit qelizor (Nottingham)

Stadifikimi e kancerit të gjirit behet sipas nje vleresimi krahasues te qelizave te kancerit

te gjirit me qelizat e gjirit normal.duke u ndare ne disa grade :

grada 1 : me diferencim te mire qelizor

grada 2 : me diferencim te moderuar qelizor

grada 3 : me diferencim te dobet qelizor

grada 4 : pa diferencim te qarte qelizor

STADIFIKIMI sipas sistemit TNM

Por stadifikimi eshte bazuar edhe ne disa te dhena:

- Se sa është madhësia e tumorit

-Nëse kanceri është përhapur apo jo ne nyjet limfatike

-A gjendet metastazim dhe ku gjendet në trup

Stadet janë përcaktuar nga informacioni i mbledhur nga rezultatet e ekzaminimeve fizike,

biopsia, testet imazherike (të quajtur stadet klinike), dhe nga rezultatet kirugjikale për

heqjen e kancerit (i quajtur stadi patologjik).

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 16

Gjithashtu mund të bëhen edhe analizat e gjakut per markuesit tumorale.

Stadet

Ka pesë stade kryesore të kancerit të gjirit: Stadi 0 , Stadi I, Stadi II ndahet më tej në

nënkategori : II A : II B ,Stadi III më tej në nënkategori: III A; III B, III C, Stadi IV .

Stadet nga stadi O në stadin III A janë konsideruar në përgjithësi si forma " të hershme"

të kancerit të gjirit.

Stadet III B dhe III C mund të quhen stade " të vonuara" dhe stadi IV është stad i

“avancuar". Përveç rendit romak mjeku mund të përshkruaj madhësinë e tumorit dhe

nëse ai është përhapur në indet përreth.

Përshkruan nëse janë të përfshirë edhe nyjet limfatike rajonale.

Përshkruan metastazat (përhapjen e kancerit në pjesë të largëta të trupit).

T – madhesia e tumorit

N –nyjet limfatike te prekura

M –metastazat ne organe te tjera

KLASIFIKIMI sipas statusit RECEPTOR

Qelizat e kancerit te gjirit mbartin ne vetvete :

receptore te siperfaqes se tyre

receptore te citoplazmes

receptore nucleare

Receptoret kapin mesazhet kimike te tilla si ato hormonale dhe shkaktojne ndryshime

qelizore. Qelizat e kancerit te gjirit mund te kene ose jo tre receptore te rendesishem :

estrogen receptoret (ER)

progesterone receptoret (PR)

HER2

Qelizat e kancerit te gjirit ER jane ne varesi te estrogenit per rritjen e tyre.

Keshtu qe trajtimi me bllokues te estrogenit si Tamoxifeni ,pergjithesisht ka prognoze te

mire.

Qelizat e kancerit te gjirit me HER2 kane nje prognoze te keqe. Por keta qeliza i

pergjigjen traitimit me antitrupa monoklonale Trastuzumab kombinuar me kemioterapine

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 17

konvencionale.Qelizat e kancerit te gjirit qe nuk mbartin keto tre receptore quhen triple-

negative.

Keta qeliza shpesh shfaqin receptore per hormone te tjera te tilla si :

androgjen receptore

prolaktin receptore

PARANDALIMI i kancerit te gjirit

Ne luften e vazhdueshme me kancerin e gjirit , parandalimi dhe zbulimi i hershem i tij,

eshte nje sfide ne kohet e sotme.Elemente te parandalimit te kancerit te gjirit jane te

lidhura para se gjithash me faktoret e rriskut qe e shkaktojne ate , shmangia e te cilave

eshte hapi i pare ne parandalimin e kancerit te gjirit.

Ne grate me faktore rrisku normale do te permendim dy moment te rendesishme -

vetekzaminimin dhe vetekontrolli i gjirit-ekzaminimet screening

Teknika e vetekzaminimit te gjirit te femrat eshte nje procedure e thjeshte por mjaft e

rendesishme.Vetekzaminimi i gjirit eshte mire te kryhet ne periudhen kur hormon

stimulimi i gjirit eshte i ulet.Kjo zakonisht ndodh 7-10 dite pas ciklit menstrual.Pas

moshes 35-39 vjec vetekontrolli duhet te behet cdo muaj.Per moshat 40-49 vjec per grate

asimptomatike keshillohet edhe mamografi anuale.Per moshat mbi 50 vjec per grate

asimptomatike keshillohet edhe mamografi cdo 2 vjet.

Nje vend ideal per te kryer vetekzaminimin e gjirit eshte ne banjo apo dush para pasqyres

dhe procesi ndodh per disa minuta.

Me dore dhe gji te lagur me sapun,fillohet me te gjithe gishtat palpimi gjithperfshires i

gjirit nga pjesa e jashtme per ne qender te gjirit.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 18

Kjo ndihmon per te mundesuar ndarjen dhe kontrollin e gjirit sipas kuadrateve.

Kontrolli i kuadratit supero-ekstern duhet te shtrihet mundesisht deri ne sqetull per te

prekur ndonje limfonodul evident.

2 - procesi duhet perseritur ne te njejten sekuence me gishtat qe levizin ne .

menyre fluturuese.

Ky ekzaminim (palpim) i gjirit duhet te shoqerohet edhe me nje inspektim visual

njekohesisht.

Pastaj ngreme krahet lart duke kontrolluar gjirin me sy per ndonje asimetri,gunge apo

shtremberim , terheqe te lekures apo te thithit.

Cdo ndryshim i zbuluar gjate vetekontrollit duhet raportuar tek mjeku.Nese ka ndonje

shqetesim apo gje te dukshme qe nuk eshte kapur ne mamografite e meparshme,atehere

nje ekzaminim ekografik eshte i dobishem.Grate qe psikologjikisht nuk mund te kryejne

vetekzaminim apo vetkontroll,duhet te paraqiten tek mjeku per ekzaminim klinik te

gjirit.Qellimi eshte qe vigjilenca e kujdesit ndaj gjirit te jete e vazhdueshme.

Breast screening (Shqyrtimi I gjirit)

Breast screening kryhet te grate pa ndonje shenje apo simptome te kancerit te gjirit gje qe

mundeson zbulimin e hershem te kancerit te gjirit.Ne breast screening perfshihen si grate

me risk normal ashtu edhe grate me risk te shtuar per ca mame.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 19

Pas analizimit te rezultateve ne mund te gjejme incidence e ca mame per secilin nga keta

dy grupe.Duke vleresuar incidencen me te larte te ca mame ne grupin e grave me faktore

risku ne marrim masat per prevenimin ne kohe te kasaj patologjie ne kete grup.

Parandalimi ne grate me risk te larte

Si mase e pare parandaluese eshte shmangia sa te jete e mundur nga faktoret e riskut ku

ne disa prej tyre eshte ne dore te vete pacientit si :

Renia ne peshe , diete me pak yndyrna , mosperdorim i alkoolit , shmangia e

ekspozimeve nga radiacioni , kufizimi i perdorimit te pilulave contraceptive etj

Perdorimi i Tamoxifenit mund te prevenoje kancerin e gjirit ne grate me risk te larte .

Radikalet e lira . qe jane ngarkesa elektrike te kimikateve qe te veprojne mbi proteinat e

demtuara te AND duke ndryshuar informacionin genetic.

Antioksidante jane substance kimike si carotene beta ,vitamina E,C.dhe kafeina eshte e

diskutueshme.qe veprojne kryesisht mbi radikalet e lira.

MAMOGRAFIA

Mamografia eshte aktualisht metoda me efikase per ekzaminimin e gjirit dhe zbulimin e

hershem te kancerit te gjirit.Mamografia mund te kryhet si ne ekzaminimet screening

ashtu edhe per ekzaminime diagnostike.Ekzaminimi mamografik konsiston ne

ekspozimin e te dy gjinjve me ane te nje aparature X-ray me vlera te tensionit te ulta rreth

30-35 vPas ekspozimit perftohen nga dy imazhe ne projeksione cranio-caudal (CC) dhe

medio-lateral oblik (OBL) perkatesisht per te dy gl.mame.dhe ne raste te vecanta edhe ne

projeksion latero-lateral (L-L) apo dhe projeksione parciale me kompresion duke u

fokusuar ne lezionin e dyshuar.Sensitiviteti i mamografise ne zbulimin e kancerit te gjirit

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 20

raportohet ne rreth 75% ne ekzaminimet screening.Por ky sensitivitet mund te ulet deri ne

50% ne varesi te strukturave glandulare dense johomogjene dhe ne rastet me suspect

mutacion BRCA.Arsyeja e sensitivitetit te ulet te mamografise ne grate me mutacion

BRCA shpjegohet me mundesine e rritjes dhe zhvillimit te tumoreve me karakteristika te

nje lezioni beninj.

Mamografi Digitale

Diferenca midis filmit mamografik konvencional dhe gjenerimit te imazhit digital

perkundrejt aftesise zbuluese dhe diagnostikuese te kancerit te gjirit raportohet te jete e

paperfillshme.

Megjithate mamografia digitale eshte me sinjifikante te perdoret ne moshat e reja ku

densiteti i gjirit eshte me i madh dhe mundesia e perpunimit dhe manipulimit kompjuterik

te imazhit e ben ate me efikase.Gjiri ne vetvete paraqet nje larmi strukturash fiziologjike

nga me dense deri ne transparente ku mbizoterim indi adipoz,-te cilat ne imazhin

mamografik shfaqen ne disa tipe :

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 21

- Fibroadipoze ,Fibroglandulare,Mikronodulare,Parvinodulare,Dens.

Rezultatet mamografike raportohen duke perdorur nje vleresim final ne kategori, sipas

Breast Imaging Reporting And Data System ose BI-RADS.

Qellimi i BI-RADS eshte te krijoje nje system uniform per raportimin e rezultateve

mamografike dhe rekomandimet shoqeruar per secilen kategori.

BI-RADS vlereson kategorite e dhena pas studimit mamografik qe mund te rriten ,ulen

apo te mbeten te njejta pas ekzaminimit ultrasonografik.

Sipas BI-RADS pas vleresimit mamografik,rezultatet klasifikohen ne disa kategori:

Kategoria 0 :Behet vleresimi i imazheve shtese apo mamografite precedente per

krahasim.

Kategoria 1 : negative. Ku gjiri eshte simetrik pa opacitete,pa distorcione

parenkimale,pa kalcifikime.

Kategoria 2 : lezione beninje. Ne kete kategori perfshihen lezione si dhe kalcifikime me

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 22

karakteristika beninje.

Kategoria 3 : probabilisht beninje Lezionet e kesaj kategorie kerkojne follow-up ne

interval me te shkurtra. Rrisku per malinjitet eshte vleresuar te jete rreth 2%.

Kategoria 4 : lezione te dyshimta. Keto lezione kane nje probabilitet dhe rrisk te shtuar

per malinjitet. Biopsia eshte e keshillueshme ne kete rast.

Kategoria 5 : suspect malinj.Keto lezione kane probabilitet te larte per kancer rreth

95%.Ne kete rast nderhyrja eshte e menjehershme.

Kategoria 6 : lezione te provuara me biopsi

BIOPSIA E GJIRIT

Cili eshtë qëllimi i një biopsie të gjirit?

Qëllimi themelor i një biopsie te gjirit është për të përcaktuar nëse një gungë shqetësuese

është kancer dhe nëse është kanceri, çfarë lloji është. Kur nuk është zbuluar kancer,

diagnoza mbetet te jete një gungë beninje .Shumë mjekë dhe praktikuesit e kujdesit

shëndetësor mund të jenë të përfshirë në vlerësimin e një gruaje për një biopsi të gjirit.

Për shembull, anomalitë e gjirit gjatë ekzaminimit fizik mund të vërehet nga një mjek

familje, mjek gjinekolog ose infermiere. Vetë gratë janë shpesh të parët për të zbuluar

anomalitë në gjirin e tyre.

Radiologistet janë specialistë në interpretimin mammogrames . Radiologistet ose

kirurgët shpesh kryejne procedurën për marrjen e mostrës (indin e gjirit) qe do te

ekzaminohet.

Anesthesiologists (specialists in administering anesthesia and monitoring a patient's vital

signs) are sometimes necessary during surgical procedures. Anesthesiologistet

(specialistë në administrimin e anestezionit dhe monitorimin e shenjave vitale të

pacientit) janë nganjëherë të domosdoshme gjatë procedurave kirurgjike.

Anatomo-Patologët janë mjeke specialistë te cilet shqyrtojnë dhe identifikojne nën

mikroskop llojin e qelizave në mostrat për të përcaktuar natyren e lezionit dhe tipin

histologjik nga ku varet dhe menyra e trajtimit te metejshen.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 23

Biopsia e gjirit në një vështrim

Biopsia e gjirit është bërë një procedurë e zakonshme për të përcaktuar nëse një rritje në

gji është e keqe ose e mirë.

Një shenjë e madhe ose te tjera të kancerit të gjirit në një burrë apo grua mund të

justifikojnë një biopsi të gjirit.

Një biopsi mund të bëhet me një gjilpërë ose me një procedure kirurgjikale.

Biopsite jo-kirurgjikale priren të jenë më pak stresuese dhe të minimizojne rrezikun e

komplikimeve.

Biopsite jo-kirurgjikale nuk janë gjithmonë aq te besueshëm sa biopsite kirurgjikale në

prodhimin e një diagnozë përfundimtare.

The biopsy may be done with imaging gui

Fine Needle Aspiration Biopsi (FNAB)

Core Needle Biopsi (CNB ) Procedurë e

ngjashme me FNAB për masa te prekshme, përveç se gjilpëra e përdorur ka një diametër me të gjerë.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 24

Një përparësi kryesore e kësaj procedure është se mostrat janë më të mëdha se sa në

FNAB dhe duke rritur mundësinë për të bërë një analizë të saktë laboratorike.

-Biopsi me vakum (tru-cut)

-Stereotasi (mamotom)

-Surgical biopsy per lezione te dukshme – lumpectomy

Me ane te nje incizioni mjeku heq nje pjese ose tere masen per ekzaminim.

Surgical biopsy per lezione te padukshme – me fill metalik

Me nje incision nen imazhet eko-mamografike futet nje age me nje fill metalik qe

istalohet ne nivel te lezionit ose me ane te injektimit te nje ngjyruesi ne drejtim te lezionit

dhe pastaj nderhyhet per te marre mostren per biopsy.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 25

TRAJTIMI

Trajtimi i kancerit të gjirit tek gratë udhehiqet nga stadi ne te cilin eshte diagnostikuar .

Stadi 0 i kancerit të gjirit është karcinoma duktale in situ (DCIS).

Opsionet standarte te trajtimit për karcinomën duktale in situ janë:

-kirurgjia me ruajtje të gjirit (konservative),me radioterapi, me ose pa trajtim hormonal,

mastektomia totale,(heqje totale e gjirit) me ose pa trajtim hormonal, kirurgjia me ruajtje

të gjirit (konservative),pa radioterapi, testet klinike eksperimentuese të ilaçeve të reja.

Stadi I, II, III

Opsionet kirurgjikale për stadin I, II, dhe raste të operueshme të stadit III të kancerit të

gjirit janë:

Kirurgjia me ruajtje të gjirit (quadrantectomy,lumpectomy), heqe e limfonodujve aksilar

dhe terapia me rrezatim,

Kirurgjia radikale e modifikuar, me ose pa terapi me rrezatim.

Përveç kirurgjisë mjeku mund tu rekomandojë një ose më shumë trajtime sistemike.

Trajtimi bëhet më agresiv sa më i avancuar të jetë stadi p.sh trajtim më agresiv për stadin

III sesa për stadin II; për stadin II sesa për stadin I.

Secila nga variantet e mëposhtme mund të jepet përpara kirurgjisë (trajtimi neoadjuvant)

po aq mirë edhe pas kirugjisë (trajtimi adjuvant):

-kimioterapia -

terapia hormonale -

terapia e targetuar

Testet klinike eksperimentuese(përdorimit të ilaçeve të reja neoadjuvant) po aq mirë edhe

pas kirugjisë (trajtimi adjuvant)

Stadi IV është stadi metastatik i kancerit të gjirit.

Ka mjekime që ulin ritmin e rritjes së tij dhe lehtësojnë simptomat.

Në stadin e IV mund të përdoren një ose më shumë menyra trajtimi te mëposhtme:

-kimioterapia

-terapia hormonale

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 26

-terapia e targetuar

-kirurgji me/ose radioterapi

-teste klinike eksperimentuese (përdorimit) të ilaçeve të reja

-ilaçet -bisfosfonate (që reduktojnë sëmundjen dhe dhimbjen tek kockat.

Trajtimi KIRURGJIKAL

Kirurgjia e gjirit perfshin heqen fizike te tumorit me nje zone indi perreth.Nje ose disa

limfonoduj mund te hiqen per biopsi gjate operacionit.Limfonodujt e medhenj mund te

hiqen sipas nje limfonodul sentinel biopsi.

Nderhyrja kirurgjikale standarte perfshin :

-Mastectomine – hiqet i gjithe gjiri

-Quadrantectomine – hiqet 1\4 e gjirit

-Lumpectomine – hiqet nje pjese e vogel e gjirit

Mbas ndrerhyrjeve kirurgjikale me deshiren e pazienti mund te kryhet dhe :

-Rikonstruksion Plastike e gjirit

-Proteza te gjirit -

Nipple\areola proteze.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 27

Trajtimi MEDIKAMENTOZ

Terapia medikamentoze qe perdoret gjate dhe pas kirurgjise eshte quajtur adjuvant

terapi.

Kemioterapia dhe tipe te tjera terapish para nderhyrjes kirurgjikale quhet neoadjuvant

terapi.Aspirina mund te reduktoje mortalitetin ne kancerin e gjirit.

a-Terapia HORMON bllokuese

Disa kancera kerkojne estrogen per tu zhvilluar.Keta kancera identifikohen nga prezenca

e receptoreve ER dhe PR ne siperfaqen siperfaqen e qelizave te tyre.Keto kancera ER

mbartes mund te trajtohen me bllokues te receptoreve hormonale si Tamoxifeni

(nalvodex) apoDhe si alternative e tamoxifenit nje aromatase inhibitor si anastrozole

(arimidex) ose letrozole (femara) vetem me perdorim post-menopauzal.

b-Kemioterapia

Kryesisht perdoren ne stadet 2-4 te kancerit te gjirit.dhe me perfitim te pjesshem ne

paciente estrogen receptore negativ.Mjaft kemioterapi synojne te destruktojne rritjen e

shpejte apo replikimin e shpejte e qelizave nga demtimi i replikimit te ADN.Keto

mediamente demtojne dhe rritjen e qelizave normale duke dhene efekte anesore serioze.

Demtimi i muskulit te zemres eshte nje komplikacion i rende i doxorubines. Nje tjeter

trajtim me demtime ekujvalente eshte cyclophosphamide,methotrexate dhe fluorouracil

(CMF).Jepen zakonisht ne kombinacion per 3-6 muaj.

Cyclophosphamide + doxorubicin (adriamycin) e njohur si AC.

c-Antitrupat Monoklonale

Trastuzumab (herceptina) eshte nje antitrup monoklonal ne HER2 + ,qe ka siguruar nje

mbijetese rreth 5 vjecare ne kancerin e gjirit ne stadet 1-3 HER2 + ne rreth 87% por

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 28

krahas frenimit te rritjes se qelizave kanceroze demton dhe rritjen e qelizave

normale.Trastuzumabi eshte mjaft i shtrejte si dhe perdoret vetem ne paciente me HER2

+. Efektet anesore serioze si demtimi i zemres ndodh ne rreth 2% te rasteve.

RADIOTERAPIA

Kryhet pas kirurgjise ne regionin e tumorit te hequr,per destruktuar qelizat tumorale qe

mund te kene mbetur nga nderhyrja .Radioterapia mund te realizohet me dy metoda :

eksterne dhe interne.Radioterapia gjithashtu mund te realizohet ne kohen e operacionit-

intraoperator.Radioterapia intraoperatore eshte efektive per 4 vjet nese perdoret disa jave

radioterapi eksterne e gjithe gjirit.Radiazioni redukton riskun e recidivave deri 50-

60%.kur behet korrekt ne kohe dhe ne doza.dhe konsiderohet esenciale ne lumpectomy

ose incizion lokal te gjere.

Kanceri i gjirit dhe SHTATZANIA

Rreth një në çdo 1,000 gra shtatzëna mund të ketë kancer gjiri

Duhet thënë se shtatzania nuk shkakton kancer gjiri

Niveli i larte i hormoneve ne periudhen e shtatzanise mund te shtoje rriskun per kancer

Shtatzanite e vonshme mbi 30 vjec shtojne predispoziten per kancer

Mammografia mund te behet kur eshte e nevojsheme duke mbrojtur nga rrezatimi

abdomenin

Shumë ndryshime ndodhin në gjoksin e grave gjatë shtatzanisë.

ndryshon në përmasa (rritet),

bëhet nodular (gunga, kokrra) ,

rrit densitetin (bëhet me dens) kështu palpimi (prekja) e nodujve (gjendrave tumorale)

bëhet e vështirë,

gjithashtu dhe interpretimi i mamografisë e detektimi i masës tumorale vështirësohet si

pasojë e rritjes së densitetit të gjoksit.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 29

A duhet nderprere shtatzania kur nje grua diagnostikohet me kancer gjiri ?

Megjithese disa autore mendojne se ne rastet e kancerit te girit gjate shtatzanise mund te

konsiderohet aborti,kjo ka lidhje me se shumti me gjendjen e renduar emocionale te

gruas qe konsiston ne disa pyetje si :

a do te vdese nga kanceri ?

a do te demtoje kanceri femijen e saj ?

cfare do te ndodhe me femijen pasi ajo nuk do mundet te kujdeset per te ?

nese partneri do te mundet te kujdeset per femijen ?

Por nuk e provuar qe kanceri i gjirit te ndikoje ne shtatzani dhe anasjelltas shtatzania ne

ecurine e kancerit te gjirit.Abortimi I femijes nuk shton shanset per mbijetese apo

shpetim nga kanceri I gjirit.

Vetem ne grate me mutacione gjenetike (5-10% e grave me kancer) ekziston rreziku i

kalimit te kancerit tek femija, Por ne qofte se gruaja shtatzane e prekur nga kanceri i gjirit

i ka keto gene por babai i saj jo,atehere femija ka vetem 50% te shanseve per te mbartur

kancer gjiri

A duhet ushqyer femija me gji ?

Ushqimi I foshnjes me qumesht gjiri ne gra me kancer gjiri nuk e demton shendetin e

femijes.

Pervec rasteve kur nena ne periudhen e laktacionit po trajtohet me kemioterapi apo

radioterapi

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 30

A mund te kemi shtatzani pas trajtimit te kancerit te gjirit ?

Te ngelurit shtatzane pas trajtimit per kancer gjiri nuk duket se permireson prognozen e

semundjes.

Gjithashtu niveli i larte i hormoneve gjate shtatzanise rrit shanset per recidive.

Mendimi i pergjithshem eshte se mos pasja shtatzani per nje periudhe te pakten 2 vjecare

,ul shanset per kancer te perseritur.

Si trajtohet kanceri gjate shtatzanise ?

Opzione e trajtimit te kancerit te gjirit gjate shtatzanise bazohen ne stadin e kancerit si

dhe ne fazen e zhvillimit embrional. Institucione shendetsore ne SHBA kane hartuar

udhezues per trajtimin e kancerit te gjirit tek grate shtatzana dhe qe sot zbatohen ne te

gjithe boten.

Ne tremujorin e pare :

Mastectomia totale eshte metoda e zgjedhur

Lumpectomia ne kete periudhe nuk rekomandohet sepse radioterapia shoqeruese mund te

demtoje femijen,vetem nese terapia me rreze behet mbas linde se femijes. Kemioterapia

ne tremujorin e pare mund te demtoje femijen.Tamoxifeni nuk rekomandohet ne

tremujorin e pare.

Ne tremujorin e dyte :

Mastectomia totale eshte e rekomanduar

Kemioterapia mund te filloje para operacionit

Lumpektomia me radioterapi ne kete periudhe mund te realizohen nese eshte e

domosdoshme

Terapia hormonale mund te filloje pas lindjes.

Ne tremujorin e trete :

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 31

Mastektomi ose lumpectomi mund te kryhet. Kemioterapia mund te jete e parrezikshme

nese eshte e nevojshme. Radioterapia dhe terapia hormonale mund te behen pas linde .

Ne udhezues nuk permendet terapia me Herceptin (trastuzumab) apo Avastin

(bevacizumab) duke mos qene te parrezikshme gjate shtatzanise e per rrjedhoje te mos

perdoren.

NDERHYRJET INFERMIERORE

Obiektivat dhe nderhyriet infermierore.

Personeli qe punon ne ambientin kirurgikal,hyn ne kontakt me gra qe kane problem si

fizik ashtu dhe psikologjik.Pak situata te tjera krijojne te n je grua,situata te tilla sikurse i

krijon kanceri i gjirit.Kur diagnoza behet e qarte gjendia e gruas mund te evoloje nga

gjendje ankthi ne gjendje nervore.Jane situata ne te cilen dialogu psiko–diagnostik mund

te jete shume i rendesishem.Me teknikat akzuale te cilat nuk e deformojne shume zonen e

gjoksit gjoksit dhe te cilat ofrojne rindertim plastik edhe ecuri postoperatore mund te jete

e permbajtur.

ASISTENCA INFERMIERISTIKE PREOPERATORE

Para se te futet pacienti ne salle ,duhet qe infermieri te kete marre te dhenat.

Dialog dhe familjaritet me pacientin.

Nepermjet observimit te pacientit.

Perdorimi i instrumenteve .

Infermieria duhet te shpiegoje se pas operacionit gruaja duhet te kete nje dren i

cili do te sherbej per rrjedhjen e lengjeve te teperta nga incizioni.

Infermieria duhet te diskutoje me pacientin kursin postoperativ dhe te fitoje

bashkepunimin e saj gjate sherimit.

Dekumentacioni klinik me pas do te planifikoje nderhyrjen e infermierit duke

caktuar prioritet.

NJE PROCES INFERMIEROR KONSTATON

Marrja e te dhenave dhe gjendja fillestare.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 32

Te identifikohet tipi i nderhyrjas kirurgjikale te se ciles pacienti do ti nenshtrohet.

Te shikohet gjendja emocionale e pacientit lidhur me diagnozen e kancerit te

gjirit.

Te shikohet sasiae informacioneve qe ka marre pacienti ne lidhje me terapine qe

ka per te ndjekur.

Te njihen personat ne te cilet ai mund te mbeshtetet.

DIAGNOZAT INFERMIERORE

Analiza e te dhenave ndihmon infermieren te identifikoje diagnozen infermierore aktuale

dhe potenciale .

Mungese te informacioneve ne lidhje me semundjen.

Demtime te integritetit te indeve lidhur me kancerin.

Demtime te integritetit te lekures lidhur me avancimin e kancerit.

Mundesi per infeksion lidhur me mungesen ë higjenes.

Crregullimet ne vetekonceptin lidhur ankthin .

Ndryshime ne jeten seksuale lidhur me ndryshimet fizike.

Ndryshimet ne konfort lidhur me operacionin.

Ankth lidhur me kancerin dhe operacionin qe mundet ti nenshtrohet pacienti.

PLANIFIKIMI INFERMIEROR

1. Ulja e ankthit apo e frikes: duke permiresuar aftesine e pershtatjes.

2. Ti jepet siguri pacientit ne lidhje me analizen qe do i nenshtrohet.

3. Te vihet pacientja ne pozicionin e duhur.

4. Ne lidhje me mamografine ti shpiegohet qe analiza zgjat afersisht 20 min,ti

kujtohet qe do ti behet radiografi gjiri dhe ne fund te ndihmohet pacientja qe te

vishet dhe te mbeshtetet psikologjikisht.

5. Te mbahet nje ambiuent i qete.

6. Ne qofte se ka ndonje seance kimioterapie te sigurohet qe pacienti te marre te

gjitha informacionet.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 33

7. Te inkurajohet dhe te shprehe te gjtha frikat.

8. Materialet qe duhet te perdore pacienti ne fazen preoperatore:tuba drenazhi dhe

set per endovene.

9. Procedura:Analizat e gjakut,EKG,Radiografi te toraksit,Mamografi,Shintigrafi te

kockes,Vizite kardiologji,Pergatitje te lekures duke bere depilimin,vendosje te

kateterit Foly,mosngrenia te pakten 6 ore para nderhyrjes,pas dhenies se ilacit ka

nevoje per qetesi.

EDUKIMI SHENDETSORE I PACIENTIT

Femrat me kete eksperience duhet te mesohen te shmangin marrjen e djetes me kripera

gjate periudhes premenstruale.Mbajtja e recipetave suporton gjoksin dhe ndihmon

konfortin e tij gate aktiviteteve sportive sidomos kur ato ne pjesen e poshtme kane nje

mbajtese metalike.Nese i kemi ne dispozicion,te perdoren materiale

si:filmime,ilustrime,kartelon,programe shpiegimi,audiokaseta etj.

GJENDJA FINALE

Pacienti perballon ankthin qe nga diagnoza e deri ne nderhyrje.Jju pegjigjet ne menyre

pozitive informacioneve te marra.Pacienta e pranon trajtimin dhe arrin te kuptoj qe

ndjenjat e humbjes arrin te koloje me kalimin e kohes.

PERGATITJA PREOPERATORE

Pergatitja preoperative duhet te perfshije ushtrime respiratore levizese dhe relaksim.Tek

pacientet obez ose me isuficiense respiratore skema e pergatitjes

klinike,kardiologjike,farmakologjike,reabilitative duhet te jete i pershtatur me

nevojen.Nje program limfodrenazhimi manual parandalues dhe preoperatore eshte i

nevojshem tek personat e rrezikuar.

POZICIONI I PACIENTIT PER NDERHYRJE

Pozicioni i pacientit ne shtratin operator duhetr te jete ne dekubit shpinore ne krahun e

gjirit me fjale te jete i shtrire dhe i mbeshtetur ne mbajtesen e krahut.Duhet te shmanget

futa e lengjeve ne venen e krahut ku do behet boshatisja sqetullare te njejten ge ka edhe

matja e tencionit.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 34

SISTENCA INFERMIERORE POSTOPERATORE

Asistenca infermierore postoperatore perfshin shikimin e gjendjes se pacientit dhe

monitorimin e tij per te parandaluar komplikacionet perfshire vec te tjetash informimin

dhe shpiegimin e pacientit,kontrollin e dhimbjeve dhe mbeshtetjen psikologjike te

pacientit ashtu dhe te familjes.Pacientja ne fazen e rizgjimit ankon:dhimbje krahu,ndjesi

terheqje,shtrengim dhe dhimbje tek plaga ne sqetull,ne toraks,ne shpatull.Mbas

operacioni gjymtyra e siperme duhet te mbahet ne kend te drejte i mbajtur nga jasteku.

LEVIZJA E PACIENTIT POSTOPERATORE

Qe nga dita e pare mbas operacionit duhet te nxisim pacientin te inkurajoje vetveten,te

levize gjymtyret e siperme dhe te beje frymemarrje te rregullt.Keto aktivitete do te

ndalojne deme te tjera te shkaktuara nga nga nderhyrja edhe pse shkaktojne

dhimbje,ushtrimet per levizjen duhet te pranohen dhe te behen cdo dite.

KOMPLIKACIONET DHE PARANDALIMI I TYRE

Hemorragjite post operatore jane te rralla dhe kerkojne riberjjen e

operacionit.Gjakrrjedhja shihetnga frxrja nen sqetulla dhe nga prania e madhe gjakut ne

drenazhim.Drenazhi hiqet kur sekrecioni eshte ulur ne maksimum.Komplikacione te

ndryshme si hematoma,flebotromboze dhe infeksionet qe mund te lindin mbas

nderhyrjeve kirurgjikale dhe duhet te trajtohen sipas rastit.

PARANDALIMI PAS KIRURGJISDE INFERMIERJA DUHET TE VLERESOJE

Shenjat vitale.

Te kontroloje fashaturat e plages per hemoragji.

Duhet parandaluar hemoragjia dhe akomulimi i lengjeve.

Duhet te shikoje vazhdimisht drenin dhe te vleresoje sasine e drenit ku zakonisht

hiqet diten e trete ose diten e peste ku rrjedhja prej tij eshte me vogel se 100 ml ne

24 ore.

Duhet qe fashatura mbi plage te nderrohen vazhdimish per te minimizuar ererat e

keqija dhe zona duhet te lahet me uje e sapun qe plaga te mbahet sa me paster.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 35

Duhet qe pacientja te lejohet te ngrihet nga krevati pas operacionit dhe te

inkurajohet.

Pacientja duhet te kollitet dhe te marre fryme thelle per te parandaluar

komplikacionet pulmonare.

Nese eshte kryer nje mastektomi radikale tek pacientja mbrojtja ndaj infeksioneve

eshte thelbesore per shkak te terheqes se nodujve limfatik.

Krahu ne te cilin eshte kryer operacioni duhet te mbahet i paster dhe i thateku nuk

duhet perdorur perberjene injeksoneve dhe hapjen e rrugeve intravenoze.

ECURIA POSTOPERATORE DHE NDJEKJA INFERMIERORE

Gati te gjithe pacientet e pershkruajne ndjesine sikur kane nje karton te forte,nje liber nen

sqetull,kjo ndjesi manifestohet gradualisht ne pak dite apo jave.Peshat e ndryshme te

gjirit dheplages mund te shkaktoje qendrimin jo korrekt ne kembe. Para se te dali pacienti

duhet te informohet nga disa gjera. Te kete kujdes ne anen ku ka patur nderhyrjen. Te

beje disa ushtrime per ta levizur. Mundesi per proteze ose rinderim kirurgjikal.

TERAPIA KIRURGJIKALE

Ne vazhimesine e 25-viteve te fundit kirurgjia e gjirit ka kaluar nga nderhyrje demtuese

(mastektomi) ne nderhyrje konservuese .Karcinomi mamar mund te trajtohet me nje

terapi lokale ose sistemike ose me te dyja tipet e terapise .Terapia lokale sherben per te

hequr ose per te shkaterruar tumorin.Per tratimin lokal nenkuptohet kirurgjia dhe

radioterapia qe kane per qellim te trajtojne kancerin primar te gjirit.Terapia e

pergjithshme perdoret per te shkaterruar ose per te kontrolluar kancerin ne

organizem.Eshte e perbere nga kimioterapia ,nga terapia hormonale dhe nga terapia

molekulare dhe nganje here perdoret para terapise lokale per te reduktuar dimensionin e

tumorit.Ne raste te tjera terapia sistemike mund te perdore pas terapise kirurgjikale me

qellim qe te shkaterroje qelizat qe nuk jane shkaterruar.

NDERHYRJET KIRURGJIKALE

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 36

Cdo nderhyrje kirurgjikale duhet te paraprihet ne nje valutim citologjke ose histologjike i

qelizave mamare te interesuara nga tumori.

1. Reduktim mamare i limituar (tumorektomia).Reduktimi mamar i limituar

konsiston ne transportimin e nje pjese te vogel te indit mamar qe perfshin

tumorin.

2. Reduktim mamar i gjere (tumorektomi) e zgjeruar.Per reduktim te zgjeruar ose

tumorektomi te zgjeruar kuptojme heqjen e nje pjese te indi mamar ku perfshihet

tumori dhe nje ane jo me e ulet se 1 cm te parenkimes,rrewthuar mikroskopisht i

shendetshem.

3. Kuadrektomia (nderhyrje veronezi).Heqja e nje pjese te gjere te gjendres mamare

bashke me lekuren dhe me muskulin grand pektoral.

4. Mastektomia subkutane nderhyrja parashikon heqjen e te gjthe gjendres mamare

duke ruajtur lekuren e gjirit dhe kompleksionin areola – maja.

5. Mastektomia me kursimin e lekures (skin sparing mastektomi) kjo nderhyrje

parashikon heqjen e gjendres mamare me kompleksionin areol-maja duke

respektuar krejtesisht apo pjeserisht lekuren mbuluese.

6. Mastektomia nipple sparing.Eshte nje teknike kirurgjikale e koherave te fundit qe

parashikon konservimin e areoles dhe te majes.

7. Mastektomia totale.Termi percakton heqjen e gjendres mamare dhe te nje pjese te

lekures qe mbulon perfshire keto areole dhe maje.

8. Mastektomi totale me heqjen te dy muskujve pektoral.Termi “radikal”nuk

perdoret me ne ditet e sotme koncept radikal eshte nje objektiv i kirurgjise

demtuese ashtu edhe i gjakut ne cdo pjese te trupit keshtu qe jane te afta te

godasin qeliza tumorale kudo qe ato ndodhen.

TERAPIA E DHIMBJES

Ne 5-vitet e fundit ka pasur progresion te madh ne mynyre te vecant i lidhurme heqjen e

pengesave me perdorimin e opioideve dhe ne njohje me te mire te mekanizmave

molekulare qe qendrojne ne bazen e dhimbes. Jane te shmta ilacet analgjezik qe mund te

perdoren ne kete,rast shpesh bashke me ato farmake te quajtur adjuvante

(kortikosteroid,kunder depresionit,etj) qe permiresojne difektin analgjezik dhe ulin

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 37

efektet anesore duke lejuar ulje te dozes.Terapia e dhimbjes duhet bere ne menyre te

pershtatshme eshte eveshtire qe nje trajtim korrekt te mos e uli dhimbjen.

ROLI I INFERMIERIT GJATE PROCEDURAVE

Infermieri para se pacienti ti nenshtrohet procedurave diagnostike do te ndertoje nje

bisede shoqerore dhe do te shpigoe hapat qe do te ndjeke,ko behet me qellim qe ta

qetesoje dhe ta beje qe te bashkepunoje.Ne momentin kur diagnoza per kancer eshte

pozitive,terapia ndryshon ne baze te disa te dhenave si: tipi i tumorit,mosha e

gruas,menopauza ,madhesia e gjirit,gendja e pergithshme,prania e semundjeve. Ne cdo

rast obiektivi kryesore eshte qe pacienti te trajtohet si person dhe jo si semundje.

Kudesi infermieror baze i kancerit te gjirit eshte observimi ose valutimi.Duhet shkruar

aftesia e pacientit per te bashkepunuar dhe sa njohuri ka pacienti lidhur me proceduren

PROGNOZA

Sensibilizimi dhe ndergjegjesimi i vazhdueshem i popullates.

Aplikimi i ekzaminimeve screening te gjirit.

Aparaturat dhe paisjet bashkekohore.

Trajtimi me metodat me efikase.

Jane disa nga arsyet qe bejne te mundur diagnostikimin dhe trajtimin ne stade te hershme

te kancerit te gjirit,cka eshte esenciale per ta konsideruar tashme kete patologji malinje si

te sherueshme.Prognoza e pacientes me kancer të gjirit varet nga :

1. stadi histopatologjik dhe klinik i sëmundjes,

2. koha e përcaktimit të diagnozës,

3. rrethanat e mjekimit adekuat.

Rëndësi në prognozë ka prania e metastazave.

Kanceri i gjirit metastazon më së shpeshti në : kocka, mushkëri, mëlçi dhe në tru.

Sipas NPI – Nottingham Prognostik Index :

Stadi 1 i kancerit (DCIS) ka nje prognoze te shkelqyer .

trajtohet me lumpectomi dhe radiacion per disa kohe.

HER2 kancer do te trajtohet me Trastuzumab (Herceptin)

kemioterapia nuk eshte e keshillushme ne tipet e tjera te stadit te pare.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 38

Stadi 2-3 te kancerit me nje prognoze progresivisht ne keqesim dhe risk te larte per

trajtim :

me kirurgji (lumpectomy ose mastectomy me osa pa heqe te limfonodujve.

kemioterapia ( plus trastuzumab per HER2 +).

radiacion ne disa raste (kancera te medhenj,noduj multiple,ose lumpectomy)

Stadi 4 - kanceri metastatik (me shtrirje ne distance) ka prognoze te keqe dhe

menaxhohet me kombinime te ndryshme trajtimi te kirurgjise,radiacionit,kemioterapise

dhe target terapia.

KAPITULLI II

QËLLIMI

Vleresimi i përkujdesieve infermierore te pacientet e prekur nga patologjia

e kancerit te gjirit.

OBJEKTIVAT E STUDIMIT

1-Njohja epidemiologjike e kancerit te gjirit.

2-Permirsimi i perkujdesjeve te pacientet e prekur nga nje patologji

kanceroze

3-Matja e dhimbjes te pacientet.

4-Infermjerja duhet te diskutoje me pacientin kursin post-operativ dhe te fitoje

bashkepunimin e saj gjate shrimit.

5-Inkuraimi dhe mbeshtetja emocionale e pacientit nga ana e infermieres eshte primare ne

lidhjen pacient-infermier.

Emocionale e pacientit

6-Vlersimi i imtesishem qe duhet te beje infermjerja per gjendjen post-operatore.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 39

7-Evidentimi dhe mbeshtetja emocionale e pacientit nga ana e infermieres eshte primare

ne lidhjen pacient-infermier.

MATERIALE DHE METODA

Ne qytetin e Durresit kryhen ekzaminime mammografie qysh prej vitit 2008.Ne nje

program mammografie screening te zhvilluar ne vitin 2008-2009 jane kryer 2650

ekzaminime gjate nje viti. Ne program jane perfshire te gjithe grate mbi 40 vjec,

pavarsisht simptomave apo jo dhe pavarsisht faktoreve te rriskut.

Ne perfundim te ketij programi rezultuan me kancer gjiri rreth 70 gra. Dhe nje pjese e

mire e tyre u diagnostikua ne stadet e para te semundjes. Ku 49 prej tyre rezultonin me

Kancer mame sinistra dhe 21 gra me Kancer dekstra.Pjesa me e madhe e tyre ishin me

aresim tetevjecar te cilat ishin 35 gra, me arsim te mesem 28 gra dhe me arsim te larte 7

gra. U evidentua edhe nje e dhene e rendesishme ku 55 gra e diagnostikuara me kancer

mame vinin nga qyteti dhe 17 gra vinin nga fshati. Edhe ne vazhdim ne kabinetin e

mamografise ne spitalin rajonal Durres jane kryer dhe vazhdojne te kryhen ekzaminime

mamografike ne baze te prenotimit dhe planifikimit paraprak. Ekzaminimet kryhen me

aparatura digitale bashkekohore dhe nga nje staf i trajnuar dhe kualifikuar.Sipas

statistikave incidenca kancerit te gjirit edhe ne Durres ka tendence ne rritje kjo si rezultat

edhe i metodave adekuate te ekzaminimit.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 40

KAPITULLI III

Rezultate dhe Konkluzione

Ne spitalin Rajonal Durres.

Tab. Nr 1. Faktoret ë rriskut te kancerit te gjirit.

Faktorët e riskut Nr I rasteve (70) %

Mosha >50 35 50

Stresi 21 30

Femra qe nuk kane lindur 10 14.2

Pirja e duhanit 2 2.9

Pirja e alkolit 2

2.9

Grafiku Nr 1. Paraqitja grafike ë faktoreve te riskut.

1-Ne tabelën ë faktorëve te rriskut vihet re që të prekurit nga kanceri I gjirit në rastin tonë

janë kryesisht pacient mbi 50 vjec.Me pas vijne paciente te prekur nga kanceri gjirit ku

faktore risku është stresi.Nje nr I vogel kane si faktore rrisku femra që nuk kane

lindur.Pjesa që mbetet kanë si faktor rrisku pirjen e duhanit dhe alkolit.

35

21

10 2 2

50

30

0 0 0

MOSHA >50 STRESI FEMRA QE NUK KANE LINDUR

PIRJA E DUHANIT

PIRJA E ALKOLIT

Nr i rasteve (70) %

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 41

Tab.Nr 2. Paraqitja ë shpeshtësisë së rastave në egzaminimet përkatëse.

Analizat klinike Nr.i rasteve (70) %

Autopalpim 28 40

Mamografi 21 30

Ekografi 14 20

Biopsi 4 5,7

Radioterapi 3 4.3

Grafiku .Nr 2. Paraqitja ë shpeshtësisë së rastave në egzaminimet përkatëse.

2-Në këtë tabelë ku paraqitet shpeshtësia e rasteve në egzaminimet përkatëse vëme re se

pjesa më e madhe ë rasteve të paraqitura janë evidentuar nga metoda diagnostikuese e

autopalpimit dhe mamografisë.Ndersa pjesa tjetër janë evidentuar nga mtoda të tjera

diagnostikuese si ekografi,biopsi dhe radioterapi.

40%

30%

20%

6% 4%

Nr.i rasteve (70)

Autopalpim

Mamografi

Ekografi

Biopsi

Radioterapi

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 42

Tab. Nr 3 . Tregohen të dhënat e raporti të prekjes nga kanceri i gjirit meshkuj/femra.

Të prekurit Nr. I pacienteve %

Femra 70 100%

Meshkuj 0 0%

Grafiku .Nr 3.Shprehen të dhënat e raportit të prekjes nga kanceri I gjirit meshkuj/femra.

3-Në tabelën ku shprehet raporti meshkuj /femra i te prekurve nga kanceri I gjirit vëmë

re që në rastin tone te gjithë pacientët janë femra nuk kemi asnje mashkull.

70

0 100% 0%

FEMRA MESHKUJ

Të ndara sipas gjinise

Nr %

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 43

Tab. Nr 4. Paraqitja ë pacienteve me kancer mame sinistra dhe dekstra.

Lokalizimi Nr %

Kancer mame sinistra 49 70

Kancer mame dekstra 21 30

Totali 70 100

Grafiku Nr.4. Paraqitja grafike e pacienteve me kancer mame dekstra dhe sinistra.

4-Në këtë tabelë vëmë re se pjesa më e madhe e pacienteve kanë kancer mame sinistra

dhe nje pjese ë vogel ë tyre kane kancer mame dekstra.

70%

30% kancer mame sinistra

kancer mame dekstra

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 44

Tab . Nr 5. Klasifikimi I pacienteve me kancer gjirit sipas llojit te kancerit.

Klasifikimi I tumoreve Rraste (70) %

karcinoma in situ 7 10

karcinoma tubulare infiltruese 35 50

karcinoma tubulare invasive 14 20

karcinoma inflamatore 14 20

Grafiku .Nr 5. I klasifikimit te pacienteve me kancer gjiri sipas llojit te kancerit.

5-Në tabelën ë klasifikimit te pacienteve sipas llojit te kancerit te gjirit vëmë re që ne

rastin tone gjysma e pacienteve rezultojnë me kancinoma tubulare infiltruese.Një pjese e

vogel e pacienteve rezultojnë me prani te carcinoma in situ.Ndersa me nr të njejtë

pacientesh na rezultojne me karcinomen tubulare invasive dhe me karcinomen

inflamatore.

Rastet (70)

karcinoma in situ

karcinoma tubulare infiltruese

karcinoma tubulare invazive

karcinoma inflamatore

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 45

Tab.Nr 6.Lidhja ndërmjet arsimimit dhe prekshmërise nga kanceri I gjirit.

Arsimimi Nr.i pacienteve Perqindja %

Tetëvjeçare 35 50

I mesëm 28 40

I lartë 7 10

Grafiku .Nr.6 . Lidhja ndërmjet arsimimit dhe prekshmërise nga kanceri I gjirit.

6- Duke I analizuar pacientet e prekur nga semundja sipas arsimimit perkates veme re qe

perqindjen me te madhe e zene pacientet me aresim tetevjecar. Pastaj ato me arsim te

mesem dhe me pak te prekur jane ato me aresim te larte.Nje nder arsyet kryesore qe e

ndikon ne kete renditje eshte informimi nepermjet arsimit,pasi sic dihet nje kontroll ne

kohe mund te parandaloje semundjen.

35

28

7

50

40

10

TETEVJECAR I MESEM I LARTE

Nr Perqindja %

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 46

Tab. Nr. 7 .Shperndaria gjeografike e semundjes fshati/qyteti.

Shperndaria gjeografike e

kancerit te gjirit

Nr.i pacienteve

(70)

Përqindja %

Qytet 42 60%

Fshat 28 40%

Grafiku .Nr.7. Shperndaria gjeografike e semundjes fshati/qyteti.

7-Ne tabelën e shperndarjes geografike te pacienteve me kancer gjirie vëmë re që

pjesa më e madhe e pacienteve jane nga qyteti kjo vjen si rezultat i shpergulies se

personave nga rrethet dhe fshatrat perreth dhe ardhjes ne qytet.pasi kjo patologji ne

baze te studimit ka prekshmeri më të lartë për personat ë shtresës me te varfer per

arsye të formës se ushqyeries si dhe të shpeshtësis se egzaminimeve.

60%

40%

Nr.i pacienteve (70)

Qytet

Fshat

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 47

Tab. Nr.8. Paraqitja e kostos së shërbimeve.

Sherbime Kosto %

Egzaminime 30

Medikamente 50

Ushqime 20

Grafiku. Nr.8. Paraqitja e kostos së shërbimeve.

8-Ndersa duke analizuar tabelen e kostos dhe sherbimeve qe lidhen me kete semundje

veme re qe koston me te madhe e kane egzaminimet dhe medikamentet dhe pastaj

renditen ushqimet.

30%

50%

20% 0%

Kosto %

Egzaminime

Medikamente

Ushqime

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 48

REKOMANDIMET

Duke qene se kanceri I gjirit ze vendin ë pare per nga incidence,parandalimi dhe

menaxhimi I tij eshte shume I rendesishem.Rol luajne:

Per menaxhimin me te mire te kancerit te gjirit duhetz qe popullata te jete ë mire-

informuar dhe te jete me ë ndergjegjshme per ruajtjen ë shendetit.

Diagnostikim I hershem –te behet depistimi I kancerit te gjirit ne pacientet me

rrisk te larte kryesisht pas moshes 35 vjec.

Sa me heret te diagnostikohet semundja kostoja eshte me ë ulet ne krahasim me

fazat ë avancuara te saj.

Egzaminimet periodike – te kryhen sa me shpesh egzaminime per te parandaluar

prekjen nga kanceri i gjirit.

Vetegzaminimi –te behet autopalpimi sa me shpejte dhe te kryhen vizita qe ne

momentin qe konstatohet dicka ë pazakonte. Me te fort perte perballuar gjendjen ë

veshtire qe po kalojne.Nje mbeshtetje forte per ta duhet te jene dhe familjare.

Pacientet ë prekur me kancer gjiri duhet te jene me optimist dhe te behen

Formimi I personelit

Ngritje e vetedijes publike

Nxitje ë kerkimit

Perfshirja ë OJQ-ve dhepolitikave shendetsore jane dominante ne parandalimin

dhe menaxhimin efektiv te kesaj semundje.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 49

Shpresa dhe optimizmi

Shkencëtarët pohojnë që ekziston një lidhje ndërmjet shpresës së pacientit dhe

përmirësimit të tij nga sëmundjet e rënda .

Duhet te bejme me shume per te bindur grate se kanceri i gjirit nuk eshte gjithmone

vdekjeprures,por me vullnet duhete trajtuar dhe perballuar sic do semundje tjeter.

Aq me teper se diagnostikimi i hershem,dhe trajtimi ne kohe dhe me profesionalizem i

kancerit te gjirit e ben ate plotesisht te sherueshem ne fazat e para te tij.

Një specialist i shquar amerikan në fushën e kancerit, sugjeron se ka baza shkencore për

një lidhje të tillë.

Këtë sugjerim ai e bën në librin e tij “Anatomia e shpresës”. Është e rëndësishme që së

pari të kuptohet se çfarë është shpresa, dhe si ndryshon ajo nga optimizmi.

“Një optimist thotë se gjithçka do të shkojë mirë.

Por në fakt, ne e dimë që në jetë kjo nuk ndodhë gjithmonë.

Ndërsa ai që shpreson i pranon të gjithë problemet me të cilat ndeshemi, dhe përmes saj

ne shikojmë një të ardhme më të mirë.”

Si rezultat i shpresës truri liron disa kimikale të cilat reduktojnë shqetësimet.

Më siguri që optimizmi dhe shpresa nuk e zhdukin sëmundjen por ndikimi i të shpresuarit

tek pacientët me kancer bën që ata të marrin vendimet të qarta dhe të zgjedhin mënyrat

më të mira me shpresë që të kurohen.

Pas marrjes së rezultatit për një sëmundje të rëndë ju nuk duhet të humbni shpresën për

jetë.

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 50

ANEKSI

Figura 1:Anatomia ë gjirit Figura2:Ushqyerja me gji

Figura 3 : Anatomia ë gjirit Figura 4:Gjëndra ë qumështit

Figura 5:Prania e kancerit në gji Figura 6:Pamje nga mamografia ,prania e kancerit

Figura 7:Mamografia Figura 8:Egzaminimi fizik

Figura 9:Shenjat e kancerit të gjirit Figura 10:Gropëzimi I gjirit

Figura11:Mbledhja ë gjirit Figura 12:Ecuria e kancerit

Figura13:Vetegzaminimi Figura 14:Vetegzaminimi

Figura15:Teknika e vetegzaminimit Figura 16:Shqyrtimi I gjirit

Figura 17:Mamografia Figura 18:Mamografi dixhitale

Figura 19:Tomografi e gjirit,teknologji dixhitale 3D

Figura 20:Egzaminimi ultrasonografik Figura 21:Biopsia e gjirit

Figura 22:Teknika e biopsiës Figura 23:Biopsi

Figura 24:Biopsi me fill metalik Figura 25:Biopsi me fill metalik

Figura 26:Kirurgjia e gjirit Figura 27:Rikonstruksion I gjirit (vendosja e

protedzës) Figura 28:Kanceri I gjirit në grate shtatëzana.

Figura 29:Kanceri, Zbulohet, Kurohet Figura 30:Shpresa,optimizmi

Tabela 1:Faktorët e riskut Tabela 2:Egzaminimet përkatësa

Tabela 3:Raporti meshkuj/femra Tabela 4:Kancer mame dekstra dhe sinistra

Tabela 5:Klasifikimi I kancerit Tabela 6:Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit

Tabela 7:Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit Tabela 8:Paraqitja e kostos së shërbimeve

Grafiku 1:Faktorët e riskut Grafiku 2: Egzaminimet përkatësa

Grafiku 3:Raporti meshkuj/femra Grafiku 4: Kancer mame dekstra dhe sinistra

Grafiku 5:Klasifikimi I kancerit Grafiku 6: Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit

Grafiku 7:Lidhja ë arsimit me kancerin e gjirit

Grafiku 8:Paraqitja e kostos së shërbimeve

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 51

LITERATURA (Bibliografia)

1-Harmien Zondrland - Breast Imaging Reporting and Data System (BI_RADS)

2-Robin Smithuis and Ruud Pijnappel – Breast Calcifications Differentional Diagnosis.

3-Mieke Kriege -Efficacy of MRI and Mammography for Breast Cancer Screening

4-Leonard M. Glassman - Pathology of the Male Breast.

5-Nola Hylton – Opportunities to Improve Breast Cancer

6-Celiku E- Simiotika kirurgjikale Tirane 2011 faqe 318 – 331

8-Osborne C,Eilson P, Tripathy D.Oncogenes and tumor suppressor genes in breast

cancer : potential diagnostic and therapeutic application.Oncologist 2004;9:361-377.

9-Ealsh T,King M. Ten genes for inherited breast cancer,an update Endocr Relat Cancer

2006 ; 13:293-325.

10-Schmihdt M ,Leeark B, Kohlschmidt N, et al Longterm prognostic significance of

HER-2/neu in untrated node –negative breast cancer depends on the method of testing

Breast Cancer Res 2005; 7 :R256-R266.

11-Tse CH ,Brault D, Gligorov J,et al. Evalution of the quantitative analytical methods

Real-Time PCR for HER -2 gene quantification and Elisa of serum HER-2 protein and

comparison eith fluorescence in situ hybridization and immunohistochemistry for

determining HER-2 status in breast cancer patients Clinika Chem 2005 ;51(7): 1093-

1101.

12-Hamilton A,Piccart M.The contribution of molecular markersto the prediction of

response in the treatment of breast cancer:A revieeof the literature on Her-2.p-53and

bcl2.AnnOncol 2000;11:647-63.

13-Slamon DJ et al Use of chemotherapy lus a monoclonal antibody against

HER2.NEJM 2001;244:783-792.

14-Selvarajan S,Bay BH,Chang MJ,Tan PH.The Herceptest and routin c-erbB2 IHC in

Brest cancer:any difference Ann Acad MedSingapore.2004;33:473-476

15-Informacione te marra nga internet: www.nursingworld.org

www.thebreastcancersite.com

www.cancer.gov/cancertopics/types/breast -

www.mayoclinic.com/health/breast-cancer/DS00328

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 52

PERMBAJTJA

KAPITULLI I

1-Prezantimi ................................................................................................. faqja 1

2-Abstrakti ................................................................................................... faqja 2

3-Fjalët kyçe ................................................................................................. faqja 3

4-Gjiri ........................................................................................................... faqja 4-5

5-Kanceri i gjirit ........................................................................................... faqja 6-8

6-Faktorët e riskut .........................................................................................faqja 9-12

7–Shenjat e kancerit te gjirit ...................................................................... faqja 12-14

8-Klasifikimi i kancerit te gjirit ................................................................... faqja 14-17

9-Parandalimi ................................................................................................ faqja 17-19

10-Mamografia .............................................................................................. faqja 19-22

11-Biopsia e gjirit ........................................................................................... faqja 23-24

12-Trajtimi dhe prognoza .............................................................................. faqja 25-28

13-Kanceri i gjirit dhe shtatzania ................................................................. faqja 28-30

14-Ndërhyrjet infermierore ........................................................................... faqja 31

15-Diagnozat infermierore ............................................................................. faqja 32

16-Edukimi shëndetsor ................................................................................... faqja 33

17- Asistenca infermierore pre ,intra dhe post operatore ........................... faqja 33-36

18- Roli i infermierit gjatë proçedurave ....................................................... faqja 36-37

19-Prognoza ..................................................................................................... faqja 37

KAPITULLI II

17-Qëllimi dhe Objektivat ë studimit ……………………………………... faqja 38

18-Materiale dhe Metoda …………………………………………………... faqja 39

KAPITULLI III

19-Rezultate dhe Diskutime ………………………………………………... faqja 40-47

20-Rekomandimet …………………………………………………………... faqja 48

21-Shpresa dhe Optimizmi …………………………………………………. faqja 49

22-Aneksi …………………………………………………………………….. faqja 50

23-Literatura .………………………………………………………………... faqja 51

KANCERI GJIRIT

ELSIANA TAFAJ 53