V(,1. Bit. I>t'rg. 1211(0). 16. I ; 11-25

KANGAL IRKI TORK tyOBAN KOPEKLERiNDE BOVOME. BAZI VOCUT

OLtyOLERi VE DOL VERiM OZELLiKLERiNiN BELiRLENMESi

II. 061 Verimi Ozellikleri*

C. Tepeli1 0 O. <;elin 1

Determimltion of gl·owth. some body me<tsuremcnts and reproductive traits of Kangal Turkish ShCI)herd Dogs.

II. Reproductive tnlit s

Summary: This study has been earned out to determine reproductive performance in Kangal Bred of Turkish Shep­herd Dogs under feeding and management of Research Farm at Sel~uk University Faculty of Veterinary SCience Reproductive trailS were examined uSing records of 57 Kangal Shepherd Bitches. In this study It was observed that oestrus cycle were dlSlnbuted over the whole year but activity was grealer summer and winter than spring and au­tumn. Average age at first oestrus was found to be 411.8 days of age. The lengths of oestrus interval In the presence and In the absence of pregnancy were 235.5 days and 184.14 days respectively. Parturition rates , oestrus showing rate. average of hiler size and geStahon length were found as 75 %. 94.7 %. 8.4±O.63 and 60.22±O.73 days res· pectively. In 24 bitches. Percentage 01 stillbirths was found 13.66 ~'" Percentage of stillbirths increased with the size of hner, Survival rale of the puppies Slrlee one years old was found 55.49 %.

Key words : Kangal dogs and Reproductive traits

Ozel : Bu ara~lIrma , Turk Coban KOpeQl KangaJ Irklnln S. U. Veleriner FakOileSI Ara~!Hma ve Uygulama ylfthgl ~art· tanndaki dol venmi pertormanslannl behrlemek amaclyla yapllml~tlr. Dot venml ozelhklennln IncelenmeSI 1~ln 57 dl~1

Kangal C;oban Kopeginin kaYltlan kullanllml~llr. Ara~IIfJTlada klzglnhJ..tar bumn ylta yaYllmakla beraber: kl~ ve yaz mev· simi sonbahar mevsimine gore daha akllf g~ml~!ir (P<O.Ol). Cinscl oIgunluga ula~ma ya~1 411.8 gOn (59.03 halla. 13.7 ay ) olarak tespl! edilml~llr. Seksuel slklus uzunlugu gebetig,n oJdugu donemlerde 235.5 g(.ln. olmadlgl do· nemlerde 184 15 gun olarak bulunmu~tur. C;l/tle~tJfllen 24 ade! Kangal C;oban K6peglnde dogum oranl, klzglnllk gOs­terme oranl, ortatama yavru saYlsl ve gebelik suresl slfaslyla % 75. % 94.7. 8.94± 0.63 adet ve 60.22±O.73 g(.ln ola· rak. bulunmu~tur . Dogan 161 ade! Kangal kopegi yavrusundan 22 adedi 61u olarak dogmu~lUr (%13.66). 61U dogum oranlnln dogum Ilplllln anmaslyla blnlkle arttlgl g6zlenmi~llr. Bit yaslna kadar olan ya~ama gucu ~o 55.39 olarak he­saplanml~llr.

Anahtar ketimeler : Kangallrkl T(.Irk C;oban Kopegl. Dol Venml Ozellikleri

Giri~

Kangallrkl Turk yoban Kopegi. Turklye'de yeo tl:;>lmlen Turk yoban Kopegi adl ile amlan kopek Ifklan i9inde onemli bir yere sahiplir. Bu Irkln unu, yetl:;>lIrildigi oolge ve Glke slnlrlan d'~lna la:;>ml~llr. Ancak blr 90k Ir\<; vasil tam olarak bilinmeyen ve Irk slandanlan olurmaml~ ve onemli blr gan kaynagl olan bu yerll kopek 1r\<;1n1n uzennde dol venml Ozel· hklerlflln behr1enmesine yonellk 9all~malar, bu­yume ve beden 619ulerinde oldugu gibi 0lduk9a Sl­

nlr11 duzeydedlr.

Kopekler monoostrik hayvanlardlr. Bazl ara~·

\IrICllar kopeklenn mevsime bagll monooslrik hay· vanlar oldugunu bildlrirken (Jochle ve Andersen

G.:1I~ TJ"hl :!6011 199<) ~ :l'ICpch(n 1.11lll'Om If

1977: Christie ve Bell 1971; KllIl(oglu ve Ala9am 1983) bazl ara~tlrlcllar da bu lammlamanm yanh~ 01·

dugunu ve kopeklenn YIIJn her mevslmlnde klzglnhk g6sterdigini bildlrmektedirler (yoyan 1994: Pineda 1989: Sokolowski ve ark.1977).

Klz9mhgm mevSlme bagh oldugunu blldtren

ara~tlncllar k6peklerde klzglnhgln bulOn ylla Va· Yllmakla beraber ilkbaharda yogunla~llg'm btl· dirmektedirler (Christie ve Bell 1971: Jochle ve An· dersen 1977). Concannon (1986). dl~anda

banndlfllan kopeklerde klzglnllgm 909unlukla kl~

sonu veya ilkbahar ba~la(lnda ve yllle yaz sanu

veya sanbahar ba!?lannda gorOldugunu bil· dirilmektedir.

Ru ;lr.'~lmll .•. C Tcpel!' mn ;l\IlI .i'"111i d,lllMa tCflO1rl blr ll<'101rl1ll "/<:ildir. Ar;l~tlfllla TlBIT,\K ,\lIIAG 11)911 Ie Sl .\r 19.J/01W) taf;ltmdan dl'~1cJ"lt'ml~11r

! <;ch':lI\" l"rII'cr~l1c~1 VClenncr Fa\"uI1C'I. UlOlcJ,,1l1 Anal'lihm Dah. KOI1~.1

TEPr.U. ('HI'

Akkayan (1974). Ankara UnlverSltes. Veleriner Fakutles. Dogum Khnigi'ne 1969·73 Yillarl araslnda gellnlen 113 kOpeQin klzglnhk kay.ttart Ozerinde yap­Ilgl blr <tah~mada. kOpeklenn Yilin lamamlnda OSirus gOsterdiQini bildirmekledir.

Chnslle ve Bell (1971). 20 deQI~lk Irka all 1561 klzglnhk kaydlnt incelemi~ler. klzgmllk oranlnl $ubat­May's d6nemmde % 38.1, Hazlran-EylOI doneminde ~o 30.5 ve Eklm-Ocak donemmde de % 31.7 olarak belirleml$lerdlr. $ubal-MaYls d6nemlnin Haziran­Eylul d6nemmden (P<O.OOl) ve Ekim-Ocak do­nemtnden de (P<O.01) 6nemll olduQunu tesplI et· ml$lerdlr.

Tedor ve Reil (1978). larkh Irklara ait 87800 adel dOQum kaydml incelemi$lar, klzgmhk oranml Dcak-MaYls dOneminde % 53.8, Haziran-Arahk do­neminde ise % 45.9 olarak bitdirmi$lerdir.

KlrmlZI (199 1). Turk yoban ve Alman yoban Kopekleri Ozertnde toplam 335 adel kOpekle 949 klzgmllk lespil etml$tir. Her iki .rkla da klzgmllk bulun Ylla yayllml~ ve k.zglnhk oranmm % 13.9 ile Nisan aymda en yOksek. en dU$uk olduQu ayl % 5.1 ile Kaslm aytnda olduQunu ve bu Iki aym klz­glOllk oranlan araslndaki lark.n 6nemlt (P<O,05) bu­lunduQunu bildirmi~tir. Aynl ara$tlrtCI. bu Iki Irk i<tln Ilkbahar aylanntn (Mart, Nlsan, May's) 288 adel klz­glOhkla en yOksek, sonbahar aylaflntn Ise (EyIOI, Eklm, Kaslm) 184 ade! klzglnllkla en dO$uk dOnem oldugunu ve bu iki mevsim araslOdaki larkin onemh (P<O.OOI) bulundugunu belirtml$hr.

Gonul (1996), Kangal Irkl Turk <;oban KO­peQlnde klzglOlIQln bulOn Ylla yaylldlglnt ve klzglnhk oranlOlO en slk 0'0 21.93 ile Nisan aytnda. en dU$uk 0 0 1.94 ile Arallk aylnda olduQunu bildlrml$llr. Vine Aynl ara~1Irlcl Alman <;aban KOpeQinde bOtOn v,la yayllml~ klzglOhQIO en YOQun olduQu ayl % 14.3 ile Temmuz aylOda. en dO$Ok ise '}c, 2.64 ite Arallk aylnda g6zlemi$tir.

Kopeklerde ostrus siklusunun Irklan Irka lark­IllIk g6sterdigl ve bu sOrenin 3.5 ay ile 13 ay ara­slOda degi$tlgl ve ortalama 7 ay surdOgO be­IJnllmektedlf (yoyan 1994; Arthur ve ark. 1982, KIIIc;oQlu ve Ala((am 1983: LalOg ve ark.1988: Fors­berg va WaUen 1992; Olson ve Nett 1986). Pineda (1989). Basset Hound, Beagle. BaSIon Terrier, Boxer. Chihuahua. Cocker Spaniel. Dachshund. German Shepherd. Pekingese. Scottish Terrier ve Toy Poodle gibi kopek trklartnda ostrus siklusunu Sl­raslyla 5.8, 7.4, 8.1. 8.0. 7.2, 6.0. 7.0. 5.0. 7.7, 6.5, ve 8.0 ay olarak bildirmektedlr.

Chrtstle ve Bell (1971). klzgtnllk siklusunun gebe kOpeklerde 32 hafta (8 ay), c;iftle$ttnlmeyen

18

veya Clftle~llriltp gebe kalmayan dl$llerde Ise 29 halla (7.2 ay) sOrdugOnO tesp't elmi$lerdtr

KlrmlZI (1991) , Kangal Irkl Turk YOban Ko­pegln!le siklus sOreslnl gebeliQm olduQu d6nemlerde 239.5 gun. olmadlgl d6nemlerde 180.6 gun ve or· lalama olarak 214.8 gun: Alman C;oban Kopekleri 1((10 Ise aynl slfayla; 220. 170.5 ve 195.6 gOn olarak bildirml$llr. GebeliQin olduQu sikluslarda Kangal «oban K6pegi'nin siklus uzunlugunu, Alman yoban KOpegi'nden 19.5 gOn daha lazla oldugunu bll· dirml~tir (P<O.001).

Forsberg ve Wallen (1992), Beagle. Alman yoban Kopegi ve Labrador Retnvers uzennde yap· Ilklan ((ah$mada, klzgtnhk siklus suresl uzenne ge· beliQtrl va mevslmin elklslnl ara~llrml~lar ve or­lalama klzglnllk slklusu sOreslnl Beagle 'Iarda 247:!:5 gun, Alman <;oban ve Labrador Retrivers'larda or­lalarm 198±5 gOn olarak hesaplaml$lardlf. Ara~·

MCltar. ara$ltrmalartnda kullandlklar l kopek Irk­lartnd.1, doQumun siklus sureStnl uzaulglnt; bu sured03ki anl$1 Beagle'da 84, Alman <;oban Ko· pe~I'nde 58 gun ve labrador retnvers'da 52 gun ola· rak blldlrml$lerdir, Tespll edilen larkhhk Istatlksel a((l­dan onemh bulunmU$IUr (p<0.01).

Evetl kopeklerin ((oQunun senede Ikl dela osIrus goslerdigi btldirilirken. BaJensei glbi bazl kopek Irk· laflntr da senede bIT dela klzgtnllk gosterdigi ve bazl ~us kopeklennin de senede ikl deladan lazla klZgtnltk gosterdigi bildlnlmekledlf (Arthur ve ark.1982: Pmeda 1989: Sokolowski ve ark. 1977). Ylne KlltttoQlu ve Ala((am (1983). ulak yapllt kb­peklelln yllda ikiden lazla klzgtnllk g6slerdiklerini be­Itnmekledlrler.

Sokolowski ve ark.(1977), BaJensei, Basse! Hound. Beagle. Boslon Terrier, Cocker Spaniel. Germ.:'!n Shepherd. Pekingese veToy Poodle glbi kOpek trklannda yll ic;inde gorulen ostrus saYllan Ozenne bir ara$tlfma yapml~lar ve ortalama OSIrus saYllartnl slraslyla. 1.0. 2.0. 1.5. , .5. 2.0, 2.4. 1.5 ve ' .5 (darak blldlfml$lerdlr.

Kbpeklerde ilk klzglnllk ya~1 Clnsel olgunluga efl~mo ya~1 olarak kabul edilmekledlf (Anhur ve ark. 1982; Olson ve Nell 1986; Pineda 1989). Cinsel 01· gunluk ya~l; Irka, beslenme ve c;e~ltIi cevre ~an­lanna baglt olarak deQi~lm gbstermektedlr. Ilk klz­glnhk ya$1 kOC;Ok yaplh trklarda 6·10 ay. bUyuk yaplll trklarda 12·18 ay olarak blldtnlmekledtr (<(oyan 1994; Arthur ve ark. 1982; Concannon 1986). Pu· berlenm ilk beltrtlsi olarak, dl~llerde Ilk proOslrus ka­nama<;l knler olarak aitnmaktadlr. In yapllt coban k6-peklellnde pubenentn 11k beltrttlen 12.aydan soma gorulmektedtr (Arthur ve ark 1982: Burke 1986;

K:IIl]!al Irk l Tiirk \:ulmn Kopeklerindl' Uii~·ii mc. Bal l Yticu!. ..

Concannon 1986; Pineda 1989).

KlrmlZI (1991). Kangal Irkl TOrk <;oban Ko­pekleri ve Alman <;oban Kopeklen Ozerinde yap!lgl blr yah~mada Ilk klzgmhga ula~ma ya~lnl ortalama 13.9 ay (423 gOn) ve 11.6 ay (353. gOn) olarak les­Pi! elmilltir. Cinsel olgunluOa ula~ma ya~1 aCI­smdan IncelediQi iki Irkm araslOdaki farkhhQm, ilk­bahar 'yaz doQumlulan Icm onemli (P<O.OOI ), sonbahar-kJ~ donemi dogumlular Hfln Ise onemsiz olduQunu belirtmi~tir. Bu iki Irkm cmsel olgunluk ya~lan arasmdaki 69.7 gOnlOk lark Is!atls!iki aCldan onemli bulunmu~tur (P<0.05) .

Dilli kopekleri anotomik yaplsmm tam olarak geli~memesmden dolaYl , ilk klzgmhkta gebe bl­rakllmalan uygun gorOlmez. Oamlzlik olarak kul­lamlacak iri yap!!1 kopeklerde ilk Clftlellme ya~1 18 ay olarak tavsiye edilmektedir (Oncul 1983). AI­derton'un (1987). bildirdiglne gore cogu ara~\lnCI, dl-?inln en uygun cil!le~me zamanlnm erkegi kabul etmeye ba$ladlQI gOnden Ihbaren 2. ve 4.gunler 01-dugunu bildlrmektedirler. Bazi ara~llfIcllar (Cncul 1983: Jones ve Joshua 1982) Clftle~tirmelerin gun a~1fI olmak uzere 3 gun sureyle yapilmasmi oner­mektedirler. <;ogu ara~!lncl Clftle$me sures ini 15-30 dakika arasmda degl~mekle beraber ortalama 20 dakika olarak bildirmektedir (Alderton 1987; Jones V8 Joshua 1982: Palmer 1981).

Gonul (1996), Turk <;oban ve Alman <;oban Kopekler'inde erkek ve di$1 ciflle$me sureslnl in­celemi$. kenetlenme suresini onalama olarak Kan­gal yoban Kopeginde 21. Alman <;oban Ko­peginde 20.53 dk olarak kaydetml$tir.

Ol$i kopeklerde ovulasyon spontan olarak ge­II$mektedlf. Ovulasyan ile erkeQi kabul elme ara­smda ili-?ki olduQu sanllmaktadlr. Arthur ve ark. (1982). Gilbert ve Bosu (1987). kOpeklerde ovu­lasyonun dillinln erkegi kabuli.inden 1-2 gun sonra. Concannon (1986), ise di$in in erkegi kabulOnden 2·4 gun soma $ekil1endigini bildirmekledlrler, Bu durumda ovulasyon Clftle$meden soma 01-makladlr. Fakal ovulasyon iCin ciftle$me lIart de· ~lldlr.

Klzgmhk gosterme oranl yll icinde klzgmhk gos!eren di$ilerin, populasyondaki loplam di$i sa­Yisma oranldlr ( Ya~m. '981). KlrmlZI (1991), bu oram deQi$ik ya$ grubundaki 370 adel Kangal Irkl Turk Coban Kbpeginde % 64.3, 849 adet Alman Coban Kopeginde ise % 83.7 olarak bil· dlrmekledir.

Oogum oranl. dogum yapan di$ilerin Cill­le$lIrilen di$i saylsma oraOldlr (Yalcm 1981). KJr­mlZI (1991), dogum oranml Kangallrk. Turk Coban

19

KopeOlOde % 63.3, Alman <;oban K6pe~mde Ise 0'0

62.5 .Jlarak biidinlmi$llr. G6nul (1996), Ise aynl oranl Kangal yoban K6pe~mde ':0'0 96.29. Alman Caban Kope~lnde % 95.98 olarak blldirmekledlr.

F~rstad (1984). 32 adet larkll Irka ait toplam 92 adel \<6pekle doQal ciftle$me ile suni lohumlamanm do~urma oranl Ozerine elkilerinl ara$ltrmill. dogal Clltle~lTlede % 92 , suni lohumlamada Ise 0 0 84 ora­nmda gebehk ve do~um elde elligml blldlrml$lIr. FarSlad ve Berg (1989). 36 dilli kopekte uy· guladlklan suni tohumlamada ~'o 67 oranmda dogum lespil 8ImI1l'erdlr.

Forsberg ve Forsberg (1989), 470 adel di$1 kopek uzerlode yapllklan blr call$mada, dogum ora· n1nl Co 83.8 olarak belir'emi$'erdir. Gill ve ark. (1970:" Beagle kopeklennde sun I lohumlama yo· luyla % 75-80 oranmda gebelik ve dogum elde et· mi$lerdlr.

Ortalama yavru saylsl, dogan loplam yavru sa­ylsmm dogum yapan dl~i saylSlna oranld lr (Willis 1992) Webb (1988), ABO Turk yoban Kopegi Klubu kayllianna gore blr do~umda dogan canll yavru ortalamasml 6.82 olarak lespll eirnilll'r. Ro· binson (1989), iri 1r1<larda yavru saYlsmm ortalama 7 - 8 adttt oldugunu bildirmektedir.

K rmlZI (1991), ol1alama yavru saYlslol 1. 2. 3. 4, 5. G, 7 ve 8 yall gruplanndaki Kangal Irkl Turk <;oban Kopeginde Slraslyla: 7.15. 7.76. 7.57. 6.23. 7.92. 8.80. 7.16 ve 3.50. Vine aynl yall gruplaflnda Alman COban Kopeklerinde Ise slfaslyla; 6.69, 6.60,7.09,7.01,6.14.6.77,6.55,6.37 ve 6.74 ola­rak bildirmi~tir. Burada. yavru saylsmm en lazla 5·6 ya$ grubundan. en az ise 8 ya~ grubundan allndl~ 1

gbrulmekledir.

K6peklerde gebelik suresl, diger evcil me­melilerin akstne Osirus siklusu sOresinden daha kl­sadlr. Gebehk suresi belirlenlfken ilk Ci ft le$meden doguma kadar gecen sure almmakladlr. KIII(;:oglu ve Alacam (1983). 60-63 gun ve King (1978). ortalama 63 gun. Tsulsui (1983)' de ortalama 59.9 gunluk ge­behk ~ureleri tespil elml~lerdir.

Olu dogum oranl, oW dogan yavrulann loplam yavru saYlsma oranldlr. Bazl kaynaklar dogurndan sonraki 8. haftaya kadar olao blumleri 010 dogum oranlr18 dahil elmekledlr (Willis 1992). Olu do~um oranl .}nanm ya~!. beslenme duzeYI ve dogan yavru say.s.yla ilillkilidir. C;oklu dogum Ilplertnde 61u dogum oraOinm az sayldakl dogum tlpme gore daha lazla olduQu bildirilmekledlr. (Willis 1992; Klrmizi 1991 )

Klrmlzl (1991). Kanga( Irkl ' Turk COban Kb·

TEPEL!. \=ETIN

peginde 610 dogum oranml %1.8, Alman Caban Kope{jinde % 1,3 olarak tespit elmi~tir, DO{jum lipi aylsmdan ele allndl{jmda Kangal Caban Ko­peginde 010 dogum oramm en fazla % 4.4 ile 9 yavrulu dogum lipinde, en az ise 7 yavrulu dogum lipinde, Alman Caban Kopegmde en yuksek olu dogum oranml 10 ve daha lazla yavrulu dogum li­pinde % 2, en az da 8 yavrulu grupla % 0.2 olarak bildirmi~tir.

Ya~ama gucu k6peklerde de; ergin yaga kadar alan blUm oram ve aYlklanan yavru saylsl ~eklinde belirlenir (Alderton 1987).

Yavru kopeklerde ya~ama gucOnOn kalilim de­recesinin 0.15 civarmda oldugu ve yevresel fak­torlerin ya~ama gucu Ozerine buyuk bir etkisinin 01-dugu bilinmektedir , Bu faklarler ananm ya~I,

beslenme duzeyl ve sOl verimi, dogum lipi. has­tallklar ve gevre slcakll{jl gibi faklorlerdir (WIllis 1992).

Green ve Woodruff (1985), Amerika'da 5 de­{ji~ik Irka ail 65 adet kopeklen % 32 sinin or­lalama 10. aya kadar oldOgunu, Vine aynl ara~­urmada bir ba~ka bOlgede 453 adet kopeklen % 33'unOn, sagllk problemleri, traflk kazasl, ara­zideki kazalar, ale~1i sllahla yaralanmalar gibi ne­denlerle 6IdO{jOnO tespil etmi~lerdir. Bir ya~mdaki ya~ama gOcunO % 82 olarak bildirmekledlrler.

Materyal ve Metod

Bu ara~llrmada dol verimi ozelliklerinin be­lirlenmesinde fakOlle 9iftligine all 46 ve FakOlteye lohumlama amaclyla getirilen l1di~i Kangal Coban Kopeginin kaYlllan kullanllml~llr.

Ara~urmada kopekle rin beslenmesinde kul­lanllan kan~lm S.O.V,F. Hayvancll1k Ara~tlrma ve Uygulama Omlesinde haZirlanml~ ve ham besin madde anaJizlerl S.O.V.F Hayvan Besleme ve Beslenme Hastahklan Laboratuannda yapllnlml~llr, Kan~lmm bile~imi Tablo 1 'de, ham besin maddest analiz sonu91an Tablo 2'de verilmi~lir.

Metal

Bu ara~llrmada bir yll iyinds OSIrus siktusu sa­YIS1 ve suresi. ilk klzgmllk ya~l, her gebelik i9in 9ift­le~me saylsl ve sOres!, gebelik sOresi ve bir do­gumda ortalama yavru verimi gibi karakterlar dol verlm ozellikleri olarak incelenmi~tir. Ara~hrmaya

dl~andan dahil edilen 11 di~i kope{jin sadece klz­gmhk gosterme oranl, zamanl ve sOresi incelenmi~ ba~ka bir ozel1ik dikkate ahnmaml~lIr.

ilk klzgmllk ya~mm lespitinde 32 ade! yavru Kangal Caban Kopegi kulanllml~llr. Bu 32 adel ko-

20

peklen 14 adedi ilkbahar-yaz (1 Mart-31 Aguslos). 18 adedi de sonbahar-kl~ (1 EylOI -29 ~ubal) do­neminde dogmu~lur, Klzgmllgm ilk belirtilen 19m pro­OSirus ba~langlcmdaki kanh aklntl va dl~ genital or· ganlardaki degi~ikhkler esas almml~tlr. bstrusun lespilinde de aynl gozlemlere ilavelen erkegi kabul elme muayenesi yapl lml~llr,

Slklus uzunluklannm tespit edilmesl amaclyla ba~langl9 ve bilim noklalan olarak prooslrusdeki ka­nama kriter olarak allnml~llr. Osirus siklusunun les­pitlnde; 9iftle~tirilip gebe kalmayanlar ve ylll­le~llrilmeyenler aym grupla, gebe kalanlar ise ayn bir grupta de{jerlendirmeye ahnml~ttr. Bu amayla 31 adel OSirus siklusu incelenml~lir.

Banndlrma imkanlann ln yetersizliginden dolaYI Oretim faliyetleri SIOlrli tUlulmu~lur . Klzgmllk gos­lefen ve vucul geli~imi a91smdan 9lft1e~mesi uygun g6rulen di~iler erkegi kabul ettlgl gOnden ilibaren birer gOn arayla en fazla 4 dela olacak ~ekilde yilt­le~lirilmi~terdir. Ciftle~meler lek e~li olacak ~ekilde yapllarak, lohumlama defterine kaydedilmi~ttr.

Ciftle~me sonu ozel lakibe alman di~iler, pal­pasyonla gebelik y6nOnden muayene edilmj~lerdir ,

Gebe kaldlgl gebeligin 25,gOn civannda pal­pasyonla belirlenen di~i kopeklerin baklmma ozen gostenlmi~tir. Dogumuna 1 hafta kalml~ di~iler,

dogum locasma alinarak altlanna altllk senlml~llr.

Dogum lamamlandlktan soma ilk 12 saal ~e­rlsinde bOtOn yavrular 50 9 hassasiyetli 10 kg ce­kerli asklli el kanlan ile tartllarak cinsiyetleri He bir­likte dogum deflerine kaydedllmi~tlr. Kopeklerin ortalama do{jum aglrllklannl tespit elmek iyin loplam 161 adel Kanga! Caban kopegl yavrusu lartllml~llr.

Yem Maddelen %

MISlr \.lnu 35 EI • kemik unu 25 Arpa unu ,. Kepek 18 Balik unu 5 To<

Tablo 2. Kan~lmln Ham Besin Madde Degerlerl (%).

Kuru Madde

90_27

Ham Ham Protein Yag

21.12 5.48

H,m Seliiloz

5.39

H,m Kul

16,78

Kanl!nl Irkl Tii rk <,:uhnn KOl'cklcrill(l c lI iiyiilllc. lIa1.1 Viku l. . .

Kopek yavrulannm ya~ama gucunun tespilinde canll dogan bulun yavrular dikkate almml~tlr. Yav· rulann sagllk ve geli~me durumlan gunluk olarak taklp edilmi~lir .

Pro)ede belirtilen bannagm lakultenin maddi Imkanslzllklan nedeniyle ara~tlrma surecme ye­tl~tirilememesinden dolaYI, lerdi besleme programl verine toplu besleme programl uygulanml?tlr. Kopek yavrulan 36. gune kadar sadece anne su­tuyle beslenmi?, bu don emden sonra ad libitum olarak fakultenln Ara~tlrma ve Uygulama Uni­tesindeki Yem UnI\esinde hamlanan ve bile~imi ve besin degerleri Tablo 1 ve 2'de verilen karl$lm ile beslenmi~lerdir. Ancak geyi~ dbneminde 2 hafta yavrulara imkanlar blyOsunde sut verilmi?tir.

Kbpeklerin numaralanmasmda dogumdan 6. haftaya kadar Ilrnak kesim metodu uygulanml~tlr. Erkek yavrular iyin sag on ve arka. di?i yavrular i<;in sol bn ve arka ayaktaki tlrnaklann kesimi ile numaralandlrma yoluna gidilmi?tlf. Numaralama her iki cinsiyette de medialden laterale dogru " 2. 3. 4 nolu tlrnaklann kesimiyle yapliml~tlr. Nu­maralamada alII haftallk ya$tan ilibaren ise yavru kbpeklerin boynuna takllan pinnylen yapilml$ bir kolyeden yararlanllml?llr.

Yavru kopekler 8. ve 12. haftada parvoviral enlerilis. genylik haslallgl. leptosiplroz ve hepatitis contagiosa canis enleksiyonlanna kar~1 bagl~lkllk

saglayan ithal karma a$lyla a$llanml?llr. U<;Oncu ayml doldurmu? butun yavrulara kuduz a~lsl uy­gulanml?llr. Fakat parvo viral enteritis has­tallQmdan dolaYI 17 adet yavru kopegin 61mesi uzerine uygulanan a?1 programl ve a~1 de­gi$llfilmi$tir. Bbylece uygulanan a$1 programma ilave olarak, 6 haftallk ya~ta lek doz hatinde parvo VIral enteritis hastallgma kaf$1 a$llanml$llr.

Ekto ve endoparazitlere kar$1 6 haftallk ya$tan itibaren 3 ayllk dbneme kadar 2 deta. 3 ayllk do­nemden 12 ayllk doneme kadar ayda 2 dela ve 12 aydan sonra her 6 ayda bir defa olacak $ekilde da­hili ve harici ilaylar venlmi$tlr.

Irkln incelenen her bir ozelligine ail lanlmlaYlcl istatistlkl degerler hesaplanml~ olup: olu?turulan gruplar araSI fark llilkian ve bnemi t. x ve F testleri uygutanarak konlrol edilmi$tlr (Kutsal ve ark. 1990).

Istatis!iki analizler. bilglsayarda Windows 3.1 programl altmda yall?an Quallro pro 5 programl kullanllarak yapilml~tlr.

Ara$ttrmada kullanilan kbpekler ya$lanna gore !oplu olarak bir arada tutulmu$lardlr. All! ayllga

21

kadar olan k6pekler. iyinde 2x2.5 m boyulunda 3 adel kapall bblme ve 30 m2 gezinli alanl bulunan el­raIl tE·llerle yevrili bolmelerde: 6 aydan 1 ya9a kadar clan kopekler, 40 m2 gezinti alanl ve aynl bo­yutlarct sahip 4 adet kapalt bolmesi olan bblmelerde baflndlfllml$lardlr. Ergin kbpekler ise. iqinde 4 adel 1 xl.3xl.4 m boyutlannda kulube bulunan. 24 m2 'lik ve aylll olyulerde 2 adet kulube bulunan 48 m2'lik gezint l alanma sahip bolmelerde tutulmu$lardlr. Bu bolmeler aynl zamanda yiftle~me bblmeleri olarak. kulubEder ise dogum locasl olarak kullanllml?tlr.

iki yll boyunca Fakulte <;iftligine ait 46 di~i ko· peklen 3 tanesi klzglnllk gbstermemi~lir. Klzglnllk gostelme orant 57 kopek uzerinden hesaplanml$llr. Klzglrllk gosteren 43 kopeklen 24 'u yi!tle9lirilmi$ ve bunlaldan 18 adedi do(;jurmu~tur. Toplam 161 adel yavru elde dilmi$tir.

Bulgular

Ara~tlrma ve Uygulama unl1esmde yetl$tlrilen Kangal C;oban Kopeklerinin ilk klzgtnllk g6sterdikleri ya$lara ail ortalama degerler Tablo 3.de verilml$!lr.

Tablo 3 Kangal t;:oban K~eklennde Ilk Klzgmllk Ya~l a fi (Guni

Dogum Mevslml N , = S,

IlkbahClr- Yaz 18 423.38 a 1242

Sonballar-KI~ 14 395.57 b 9.60

Genel 32 4 I 1.1B 8.16

~nl sutunda larklt harlla91yan ortalamalar arasl lal"k­IIlIklar ,:'nemlidir (P<O.OI).

T')plam 32 adet Kangal C;oban Kopegine all Ilk klzgtn Ik gosterme ya$1 411.8 gun (59.03 hafta. 13.7 ay) olarak belirlenmi$tlr. Bu sure ilkbahar-yaz do­gumlularda 423.38 gun ve sonbahar-kl$ do­gumlularda ise 395.57 gundur (p<0.01). ilk klz­gmllg<i eri$me ya~1 mmumum 315 gun ve maksimum 492 gun, olarak lespi! edilmi~llr.

Bu ara$llrmada incelenen 31 Kangal C;oban Kopepine ait ortalama seksuel siklus uzunluklan Tabla 4' de verilmi~lir. Tabla 4 incelendiglnde Kb· peklerln ortalama siklus uzunluklan gebe Oldugu db­nemlerde 236,5 gun (7.88 ay. 33.78 hafta). gebe olmad lgl dbnemlerde 184.15 gun (6.13 ay. 26.30 hafta) oldugu gbrulmektedlr. Gebelik durumundaki siklus uzunlugu. gebe olmadlgl siklus dbnemtne gore ,-)2.04 gun daha fazladlr (p<O.OOI). Burada lespil edilen lark. kbpekler i<;:in yakta?lk bir gebelik suresi kadardlr.

Ara$llrmada 57 adet Kangal C;oban Kopeglne ail top lam 88 adet klzglnllk kaydedilml?tir. Tespit edilen klzgmllklann aylara gore daglllmi Grafik l'de veritml$lir.

T[PELl. ~ET["

T ablo 4 Kangal yoban KOpeklennde ye*ilh Donemlerde Slklus Uzunluklan (gun).

incelen dOnem n i ± Si Gebe olan 14 236.5 a 5.54

Gaba olmayan 17 184.5 b 3.57 Genel 31 206.80 5.72 a.b: Aym sUlunda larkh hart ta~lyan ortatamal!ir arasl tarkhhktar onemlidir (P<O.01).

Klzgmhk saylSlnln en yuksek oldugu ay 16 kll­glnllk lie ocak ayl, en dU$Ok olduQu ay ise 3 kiZ­gmllkla Eylul aYldlr. Bu Ikl ay arasmdaki lark onem­II bulunmU$IUr (P<O.OOI). Tablo 5'le bazi mevsimlerin diQer mevsimlere nazaran daha aklll geyligi gorDlmek!edir. KI$ aylan (Arahk, Deak, $ubat) 31 (%35.2) ve yaz aylan (Haziran, Tem­muzo AQUSIOS) 29 (%32.95) adal klzglOhkla en yuk­sek, sonbahar aylan da 12 (% 13.64) ade! klz­glnhkla en dU$uk donem olmU$IUr (P<O.OI).

~lltle$lirilen 24 adel dl$i kangal kopegme 811 48 adel yiltle$me sayisl gOllemlenmi$lir. GOl-

" "

.: '.:.

..•. : ...... ':' ..

. ... :: "'-'" :: .... : .... '. .. ." .

... : ...... : ... , ......

2

lenebilen c;:ittle$me suresi ortalama olarak 19.08 ± 0.50 dk olmU$tur.

Oegi$ik ya$ grubundan ineelenen loplam 57 adel dl$i Kangal ~oban K6peglnden ikl yll suresmee 3 adedl klzglnllk gbstermeml$ ve kllgmhk goslerme oranl % 94.7 olarak bulunmU$lur.

Ara$tlrmada degi$ik ya$ gruplannda klzgmllk gosleren toplam 24 adel di$i Kangal yoban Kopegl yiftJe$lirilmi$ ve bunlardan 18 adedl gebe kalml$ ve dogunnu$lUr. Dogum orant % 75 olarak lespil edil­mi$tir.

Degi$ik ya$ grubunda dogum yapan 18 adel Kangal kopegine ait toplam 161 yavru elde edit­mi$tir. Doguran Kangal ~oban Kbpegi ba$lOa 8.94 ± 0.6:3 adel yavru [eSpll eclllml$[Ir. Ana ya$1 lie dogan yavru sayisl arasmda blr ili$ki lespil edll­meml~tir. Bu ara$llrmada 2. 3. 6 ya$ grubu anneler kullan fml$ll r. 2 ve 3 ya$ grubunun seyiml 1$­lelmedeki populasyondan. 6 ya$ grubu 158 daha once yapl lml$ olan yall$malann bulgularmm ir-

= "-:".:" .: ..... :.

Aylar Grafik 1 Kangalyoban KOpeklerindc A Ilara Gore Klzglnhk SaYllali.

Tablo 5. Kangalyoban Kopeklerinde MevSlme GOre Bazl 061 Vcnm OzeUikleri .

Mcv:::>imlcr

IIkbahar

y" Sonbahar

K'I Toplam

Klzgmllk

gosteren

kopek sa.

12

16 10

19 57

Klzglnhk

SaYISI

(adel)

16 b

29 , 12 b

31 , 88

<;: Iftle~t lflle., Tespil [dilen

KOpek ylftle*me

sayisl SaYlsl

7 10

9 23

4 8 4 7

24 48

Gebe

kalan

SaYls.

5

7

3 3

18

a. b: Aym $ulvnda tarkh hartleri la~lyan klzgmllk saYllan arasmdaki farkhhk onemhdlr (P<O.O l ).

22

Gebehk

Sures!. gun

61=1.89

6O.S7± 1 0

59= 1.41

59.3-:0.72

Kan2011 lr l.. I T urk (,:obOiIl Kiillckll'ri ndt' IUi~·ii nlt', U;I'/'I "iieut ...

delenmesmden ylkan sonuylar dogrullusunda bu kopek Irkl iyin dol verimi opllmum perlormans ya~1 olarak lespit edilmeslnden dolaYI bilinc;:li olarak se-9ilml~tlr.

Do~um yapan degi~ik ya~ta 18 adel Kangal kopeginde gebellk suresl ortalama 60.22 ± 0.73 gun olarak bulunmu~tur.

Do§um liplne g6re blu do~um oranlan Tablo 6'da verilmi~ t ir. Dogan 161 kangal kopegi yav, rusundan 22 adedi (% 13.66) olD dogmu~;tur. Olu dogum oram en lazla yavru saylSI 12 adellen lazla olan dogum tlplerinde (%33.3), en az ise 6 ve 7'li dogum tlpmde (%8.33) gOrulmu~tUr. Dogum tlpi saYlsmln anmaslyla birlikte OlD dogan yavru saYlsl da anml~tlr. Su c;:all~mada OlD dogum oranl onemli (P<0.05) bulunmu~tur.

Ya~ama gDcu canli dogan bOWn yavrular esas allnarak yapllml~tlr. Dogan yavrulann 136 adedi (%97.84) 15.gune, 127 adedi (%91.36) sut kesimlne, 121 adedi (% 87.05) 2.aya kadar ya­~aml~lIr

Sir ya~ ltibanyle ya~ama gucO oranl % 55.39 (77/139' 100) olarak belirlenmi~tlr. Su oran, parvo wal enteritis hastallgmdan 61en ve aYlklanan yav­rulann dahil edilmesi ila bulunmu~lur.

Tartl~ma ve Sonuoy

Kangal yoban Kope{jinde ilk klzgmhga ula~ ·

ma ya~1 411.18 gun olarak behrlenml~tir. Ilk klz­gmhk ya~1 ilkbahar· yaz do{jumlularda 423.36 gun, sonbahar-kl~ do{jumlularda Ise 395.57 gun bu­lunmu~lur (p<O.OI). Su sonuc;:lar: Arthur ve ark. (1982): Gilbert ve Sosu (1987): Burke (1986): Con­canon (1986): Pineda (1989) ve KlfmlZI (1991)'nm Ilk klzgmlt{ja ula~ma iyln bHdlrmi~ oldu~u ya~lara uygunluk gostermektedir. Ara~tlrmanln yaplleIlgl bolge iyin, bu kopeklerin urellmmde sonbahar-kl~

dbnemi yavrulann bu karakler iyin daha Iyl per· lormans verebilecegi s6ylenebllir.

Araihrmada. gebelik durumundaki siklus uzunhlgu, gebe kalmadlgl siklus d6nemine gore or· talama olarak 52.04 gDn daha lazla bulunmu~tur (P<O.tll) . iyi baklm ve besleme ile bu sure daha da arzu odilen seviyeye indirilip. istenirse bir Yllda Ikl dela yavru alinabilecegini g6stermektedlr. Ara~·

tlrma sonuylan, gebeligin siklus suresinl uzattlglnl bildiren Forsberg ve Wallen (1992): KlrmlZt (1991 ) ve Chrislle ve Bell (1971)'ln bulgulanyla uyum Iye­rismdu alup, aynca geba olunan ve olunmayan do· nemlerde bildirilen ortalama slklus surelen ile de benzerlik iyerisindedlr. Vine elde edJlen sonuqlar. yoyan (1994); Arthur ve ark.(1982); KliJyoglu ve Alayam (1983); Laing ve ark. (1988): Forsberg ve Walle 'l (1992): Olson ve Nett (1986): Pmeda (1989)'nm k6peklerde OSIrus sikluslannm "klan Irka larkhhk g6sterdi(Jlnl, bu SiJrenin onatama olarak 7 ay ~,OrdO(Ju g6rO:;;leriyte de uyum g6slermektedir . Aym ;~amanda Killyogtu va Alayam (1983). ve So· kolow;ki ve ark. (1977)'nm Iri yaplli kopeklerin yilda iki defa klzgmllk gosterdigl g6rO~leriyle paralellik arz etme~tedir.

Bu ara~hrmada Kangal Coban Kbpe{jmde klz· gmhgm bulDn blr Ylla yayllml:;; oldugu Tablo 5· Ie go· rDlmektedJr. Klzglnlik gosterme baklmmdan kl:;; ve yaz avian, sonbahar ve ilkbahar aylanna gore daha faal g~c;:ml:;;tir (P<O.OI). Su ara~\lrmada elde edllen sonw;:lar; Coyan (1994); Pineda (1989): So· kolowski ve ark. (1977): Akkayan (1974): J6chJe ve Andersen (1977): Christie va Sell (1971): Tedor ve Rell (1978): Gilbert ve 90su (1987): KlrmlZI (1991 ) ve Genul (1996) kopeklenn klzglnligl Yllin her mev· slmde gosterdlgl bildirl~lenne benzerlik gos­lerme<ledir. Ktzgmligm yogunlait1gl donem aYI· Slndan balirlenen bu!gular. Tedor ve Rell (1978): Christie ve Bell (1971): KlrmlZI (1991) ve Gonul

Tablo 6. Kangal Coban KOpeklennde Dogum Tlpine GOre Clu Dogum Oranlan.

Dogum Dogum Toplam 610 yaVTu Oler Dogum

Irpr (adet ) sayisl (ade!) Yavru SaYlsl sayisl Oran. (°'0)

s: 6· 7 6 36 3 8.33 B·9 4 35 4 1140

10·11 6 63 6 9,52

~ 12 2 27 9 33.3 Genel lB 161 22 13.66 8.36 .

(p<O.05)

23

TEPELJ. <;:ETi;\'

(1996). klzgmllgm en yogun olarak ge<;li9i ilkbahar ifadeleriyle farkllilk. en dO$Ok oldugu donemin son­bahar oimasl Iladeleriyle de benzerlik gos­lermekledir. Tedor ve Reil (1978)'in kl$ aylan i<;in bildlrdigi klzgmllgln gorOlme slkllgl ile uyum i<;e­risindedir. Klzglnllgln yogunla$llgl mevsimdeki lark-111191n. muhlemelen bOlgesel iklim larkllilklarr ve baklm-besleme gibi diger laktorlerden kay­naklanabilecegi soylenebillr.

Su ara$tlrmanln <;iftle$me suresi olarak tespil edilen 19.08±0.50 dak. bu!gusu. Alderton (1987): Jones ve Joshua (1982) ve Palmer (1981),ln 20 dk . Gonul (1996)'un Kangal Irkl Turk Coban Ko­pekleri ve Alman Coban Kopeg inde sirasl ile 21 ve 20.53 dk olarak blldlrdlkleri sureler ile uygunluk 1<;lndedrr. Ciftle$me saylsl ile gebelik arasmda bir korelasyon lespi! edilememi$tir.

Degi$ik ya$ grubunda incelenen loplam 57 adel di$i Kangal coban Kopeginde klzgrnllk g6s­terme oranl % 94.7 bulunmu$tur. Klzglnllk gos­terme oranl , Klrmlzl (1991)'nm Kangal Irkl TQrk Coban Kopegi i<;in bildirdigi % 64.3 degerinden yuksek. Alman coban Kopekleri iein bildirdigi 83.7 degen lie Ise blr benzerhk iCinde bulunmU$IUr. Bu call$mada klzgmllklarrn tek elden lakip edilmesl , ya$ gruplarrnln daha geno; oimasl ve kbpeklere daha lazla gezme imkanlnln sagianmasi. bu so­nucun almmasmda muhtemelen elkili olmu$lur. Aynea ara$llrma maleryalinin bu bzelhk aylstndan blr problemln olmadlgtOl sbylenebilir.

Ara$lrrmada degi$ik ya$ grup!arrnda <;II!· le$lirilen 24 adel kopeklen gebe ka!an 18 ade! Kangal Coban Kopegi dogurmu$tur. Dogurma oraOl % 75 olarak bulunmu$tur. Bu deger: Farslad (1984)'ln % 92. Fosberg ve Forsberg ( 1989)'in % 83.8 ve Gonul (1996)"On 0,;;' 96.98 olarak bildirdigi dogum orantndan az. Gill ve ark.(1970)"nm. Be­agle Kbpeginde % 75-80 olarak bildirdigi dogum oranryla benzer bulunmU$lur. Ayrrca Farslad ve Berg (1969)'1n % 67, Klrmw (1991)"nln Kangallfkl Turk Coban Kbpeglnde % 63.3. Alman «oban Ko­peginde % 62.5 olarak bildirdigi degerden de yOk­sek bulunmu$lur. Bu eall$mada dogum oranlnm bazl kaynaklarda bildlrilen degerlerden dU$Ok elk­masl kullanllan erkeklerden binnm a$1rI ya$h 01-masma ragmen. rrkm (Ipik morfo)oJik karakterlerini yanSltllQI iein Israrta elftle$!lrilmede kul-lamlmasrndan ve .;ogunlukla gebelik $e-killenmemesinden kaynaklanmaktadlr.

Call$mada doguran Kangal Coban Kopegl ba­$ma yavru saYlsl ortalama 8.94± 0.63 adet olarak belirlenmi$lir. Bu deger. Robinson (1989)'un iri Irklar i.;rn bildirdigi 7-6 ade! yavru saylsl ile ben-

24

zerlrk. Krrmizi (1991)'nln Kangal Caban Kopekleri I<;in bldirdigi ortalama 7.57 ade! yavru sayriarr ile de uyum i<;erisindedir. Fakat Webb (1988),ln Kangal Irkl Turk Coban Kopegi lein blldirdlgi 6.83 de­gerinden yuksek!lr. Ancak Webb (1988), Ca­Ir$ma~,rnda eanJr dogan yavru saYllannl esas al­ml$tlr Su call$mada ortalama yavru saylsl kopek turO iein Willis (1992)'in bildrri$ine gore he­saplanml$tlr. Kopekler bir batlnda yok yavru do­guran eiltlik hayvanlarlndan oldugundan. yavrular uzerrre dogum oncesi ve sonrasl maternal etkinin teslri vardrr.

Dogum yapan 18 adel Kangal kopeglnde ge­belik suresi ortalama 60.22±O.73 gun bu­lunml.l$tur. Ara$!lrmada tespi! edrlen gebelrk suresi Krll<;oglu ve Ala<;am (1983): King (1978): ve Tsu(­sui 11983)'in kopekler iyin bildirdigi gebelik sQ­relenne uygundur. Bu son~ ile kbpek tUrunde Irk larkl IJozetmeksizln. gebe1ik suresinln tOre has liz­yoloji~ bir karakler oldugu gorulmekledir.

Su yall$mada dogan 161 adet Kangal k6pegi yavrw,undan 22 adedi (% 13.66) olu dogmu$tur DOQum tipinin artmaslyla blrhkte bill dogan yavru saylsl da anml$trr. Ara$!lrmada hesaplanan or­talama blu dogum oranl KlrmlZI (1991)"nrn Turk (% 1.81) ve Alman Coban kopeklen l';ln bildlrdlQr (% 1.32) 610 dogum oranlarrndan yuksek bulunmu$tur. Bu durumun. muhlemelen baklm ve beslenme $art­lannlr farklrlrgrndan ve bu yah$mada 90klu do­Qumun fazlalrgrndan kaynaklandlgl sbylenebilir, Ca­II$ma<la 61u dogum oranrn yuksek elkmaslnm ba$llea sebepleri 12 adelten lazla dogum yapan anne kbpeklere daha Iyi baklm ve besleme $an­larrnlr sagianamamasl yanrnda bu derace fazla sa­Ylda yavruya annenln de bakamamasl: dogum 10-ealan!)ln yelersiz Olu$u ve geee dogumlarrnda gerekli yardlmrn yapllamamasldlr. yalr$mada olu dOguM oranrnrn dogum tipinin artl~1 ile birhkte art­masl ::lulgusu ise Klrmlzl (1991)'nrn bulgusu lie pa­releni~\ gostermektedir.

Ara$tlrmada ya$ama gOcune alt hesaplamalar eanlr <logan butUn yavrular esas alrnarak yapllml~trr (Yal.;I .... 1981). Canll dogan 139 adel Kangat Coban Kopelll yavrusundan 136 adedl (% 97.84) 15. gune, 127 adedi (% 91,36) sut kesimine (36.gun ya$1) . 121 adedi (% 87.50) 2. aya. 77 adedi de (% 55.39) 1 ya~ma kadar ya$aml$tlr. Bir ya$ ltibarryle tespil edilen deger. Green ve Woocirufl (1985)'nrn % 82 oranloda bildirdlQI ya$ama gucunden dU$Uk blr de­gerdejlf. KlrmlZI (1991)"nln 10. gun, 2. ay ve 4. ay­larda Turk ve Alman coban k6pekleri iyin biidirdlQI ya$ama gueleri degerleri, bu <;alr$mada aynl ya~­larda ~Ide edilen ya$ama gueu degerlerrnden dU$uk

K;lII l!allrkl T urk (.:ohan K opl'kh,'rindl' Hiiyiinll'. B;I1.1 VUellt,.,

bulunmu?lur. Bunun ba~lIca sebebi, KlrmlZI (1991)'nm <;:all;;masmda aYlklamaya daha erken ya~larda ba;;lanml~ olmasldlr.

Bu ara~\l rmada, belirlenen dol verim ozellik le ri dlQer yell~ll rme un ileleri ile kar~lIa~ llrlldlgmda nor­mal duzeyde bulunmu~lur. Dol verimi a<;:lslndan sorun olabilecek bir problemle kar~lla~t1maml~lI r .

Ancak Kangal Coban kbpekletlnm ger<;:ek dol ve­rlml 6zel11klerinin onaya konabllmesi i<;:in aslmda blr suru koruma kopeQi olarak faaliyet gosleren bu kbpeklenn ger<;:ek dunyalarmda da dbl verimi ozel­liklennln incelenmesi gerekir.

Kaynaklar Akkayan C. (1974), KOpek ve Kedllerde Dstrusun Go· rilldugu Aylar Uzerinde Incelemeler. Ankara Universitesi Velenner FakDllesi Derglsl. XXI. 3·4. 418·422. Alderton D (1987), The Dog. The Complete GUide to Dogs and Their World, New Burhngton Books. london, Arthur G.H., Noakes o.e., Pearson H. (1982). Ve· terlnary Reproducllon & Obstetrics. Fi fth Edition. Ba· IllIere Tindall, london. Burke T.J. (1986). Population control in the bitch. (in) -Current Therapy In Thenogenology', Ed: D.A.Morrow. 528·531. W.B. Saunders Company, Philadelphia. Christie D.W" Bell ET. (1971). Some Observallons on the Seasonal tncidence and Frequency of Oestrus in Breeding Bitches in Bntain, Journal Small Animal Prac· lise, t2, 159· 167. Concannon ED. (1986). Canine Physiology of Rep­roduction. (In)" Small Animal Reproduchon and In· fertility". Ed: Thomas J, Burke. 23-57. Leafeblger. Phi­ladelphia Goyan K (1994). Evcll Hayvanlarda Seksiiel Slkluslar, Evcil Hayvanlarda Reprodiiksiyon Suni Tohumlama Dogum ve Inferllhte, Editor Erol Ala~am. Smnel baskl, UlkD Basimevi. Konya. Farstad W (1984). Bitch Fertility Atter Mating and After Artlhcal Insemlnallon With Fresh or Frozen Semen. Jo· urnal of Small Anlmall Practise. 25, 561·565. Farstad W .. Berg K.A. (1989). Factors Influencing the Success Rate 01 Artificial Inserninahon With Frozen Semen in the Dog, J. Reprod.Fen, Suppl. 39, 289·292. Forsberg C.l.. Forsberg, M. (1989). Fertili ty in Dogs in RetallOn 10 Semen Quality and the Time and Site ot In­semlnallOn With Fresh and Frozen Semen. J. Reprod. Fert. Suppl. 39. 299-310. Forsberg CL .. Wallen A (1992), Effects of Whelping and Seasoo of the Year on the Intervals In Dogs. Jo· urnal of Small Animall Practise. 33. 67-70. Gilbert R.O .. Bosu W.T,K (1987). Clinical Reproductive endOCrinology of the Dog and Cat. (in) Small Animal En­dOCrinology, Edited by Drazner. F.H Churchill li­vingstone, New York Gill HP .. Kaufman C.F .. Foote R.H .. Kirk A.W (1970). ArtifiCial Insemination Of Beagle Bitches With Freshly Collected, LlqUld·Stored. and Frozen·Stored Semen, Am J. Vet Res. 31.10.1807-1813.. GonDI N (1996). Gemlik Asken Vetenner Okulu ve Egl-

25

tim MHkez Komutanligl'lnda Yetl~tlnlen Turk Goban Ko­peg, V,l Alman Goban Kopeglnln Ba~lIca MorfoloJik Ozel. liklen lIe Bu GenOliplerin Kar:;lIla~ t lrllma l l Egltlm Per­formar1slarl, (Yaylnlanmaml~ Doklora Tezl). Uludag Onlversllesi Saghk Bilimleri Enstllusu. Bursa Green J.S .. Woodrull A.A, (1985), Summary of the li­vestoc .... Guarding Dog Research at the U.S. Sheep Ex­pemm nt Sialion. Sheep Producllon. January-February. 12·14 Jochle W. Andersen A.C. (1977), The Oestrus Cycle in the D(lg. A Review, Clanflcatlon and Conlnbutlon. The­riOgeMlogy.7.113·140. Jones DE., Joshua J.O. (1982). Reproductive Clinical Problems In the Dog. John Wright and Sons Ltd, BristoL King J.OL (1978). An Introduction to Animal. Blackwell SCientific Publications, London, KI!I~091u G·. Ala~am E (1983). Vetenner Dogum BllglSI ve U(.)me Organlannln Hastaliklan.Turk Vetenner He· kimligl Blrllgl Merkez KonseYI YaYln1. Ongun Karde$ler MatbaO:lllk Sanayii. Ankara. KlrmlZI e. (1991). Turk Coban Kopeg' ve Alman Coban Kopeglnln dol verlml. buyululen yavru oranl. buyume ve beden Olc;:uleri y6nunden kar!illa~tlflimasi . Istanbul Umv Sag. 811. Ens. (YaYlnlanmaml~ Doktara Tezi), Istanbul KlIIsal A .• Alpan 0 .. Arpaclk R. (1990), istatlstlkl Uy­gulamalar. Blzim Buro Baslmevi. Ankara Lalllg ,j,A .. Morgan W.J.B .. Wagner W,C ( 1988). Fertility and Infertility in Veterinary Practice. Fourth Edl' tlon,B"llilere Tindall. London, Olson PH, Nett T.M (1986). Reproductive En­docrin,)logy and PhYSiology of the Bitch. In -Current The­rapy 111 Theriogenology". Editor. D.A.Marrow. 453-457 W.B. ~,aunders Company. Phlladetphla DncDI 0 (1983). K6pekler Aliesl, Donmez Ofsel. Ankara Palme" J, (1981). An Illustrated GUide to Dogs, Sa· lamender Books Ltd. london Pined" M.H (1989). Reproductive Patterns of Dogs. In "Veterinary Endocrinology and AeproducllOn-. Edited by McDoriald, Fourth edilion.Lea & Febiger. Philadelphia Aobim>on A. (1989). Genetics for Dog Breeders. Per· gamor Press Ltd, Oxford Sokolcwski J.H" Stover DG .. Van Aavenswaay. F (1977) Seosonallncidence of Estrus and Interosseus In­tervallor Bitches of Seven Breeds, J.A.V.M.A 171 271 Tedor J.B, Rell J.S. (1978). Natal PanArns Among Re­gisterEd Dogs In the UOiled Slates J.Am Vet Med.Assoc.I72.1t79·1185. Tsutsl..l T. (1983). The Gestation Period In the Dog, The BulletEIn of the Nippon Vet, and Zootechmcal College. 32 Webb A. (1988) ASDCA Registry Reaches Landmark. Anatol,an Times. 27.9. Willis M.B. (1992). Practical Genetics lor Dog Bre­eders,'Nltherby ltd .. London, Yal~ln B.C. (198t). Genel Zooteknl Ders Kltabl, Nazlm TerzlOojlu Matematik Ara$tlrma EnShtDsu Baslmevl. ts­tanbul