\.

Kapl

IJ-qatgha u t-tahrig taJ-Kavallier maghrufDun Kixott mill-Manca

Fir-ranal tal-Manca, ismu ma rridx niftakru, m'iluxnafna, kien jgnix ragel tat-tajjeb, wiened minn dawk li gnandhom lanzafuq xkaffa, tarka qadima, ziemel irnzakkaku maglilubu kelb tal-kacca.Bormabil-lal'lam,aktarx tac-cangamilli tal-naruf; gnal filgnaxija,aktarxxi stuffat; swied tal-qalb u gneja nhar ta' Sibt; gnazz nhar ta' Gimgna ubarra hekk u, xi beccun gnal nhar ta' Madd. Din aktarx kienet tkun in-nefqa ta' gidu. Barra dan l-infiq kellu fuqu glekk tad-drapp fin, qalziettwil tal-bellus, gnall-jiern ta' btala papocc tal-bellus ukoll u matul il-gimgnajiddandan b'libsa rnill-aktar drapp fin, bejn kannella u griza.

F'daru kellu mara tienu nsieb id-dar, ta' fuq l-erbgnin sena u neputija lirna kellhiex gnoxrin sena, u zagnzugn tajjeb gnal kollox, kemm biexixidd is-sarg u kemm bil-mingel gnaz-zbir.

Gnornor dan ir-ragel tat-tajjeb kien riesaq lejn il-namsin. Kien fih ragel,wiccu magl'1lub, wikkiel nafna u jnobb il-kacca. Ismu tal-familja. Xiwfiud jgfiidu li kien Kixada jew Kexada (dawk li kitbuh ma qabluxbejniethom), gnalkemm l-aktar basru li kien Kixana. M'hemmx gnalfejninhabblu rasna fuq naga bnal din f'dina l-grajja; bizzejjed illi fiha manitbegMux mis-sewwa.

Immela,kunu afukif dan is-sinjur, fiz-zmien li gnaddamajaghmel xejn(tista' tgnid matul is-sena kollha), gnaddieh j aqra l-kotba fuq il-Kavallieriub'henaub'neggahekkkbira illi nesagnal kollox il-kacca, kifukoll kull

7

hsieo tad-daru wasal, minliabba dal-kapricc, sa biegJ\hafna qasab mill-art li kellu tajba ghaz-zara', biex jixtri l~kotba fuq il-Kavallieri hallijkolIu x'jaqra. Hekkgabarf' darn kemmfelahminnhom u fosthom I-ebdaktiebmakienghalihsabihdaqs il-kotbamiktubamill-imsemmi Felicjanude Silva, ghax il-kitba tieghu hi cara, u t-tahdit tieghu mhabbeljiswewmitqilhom deheb. L-aktar fejn isemmi I-imhabba jew I-ghadab, bhalmetajikteb: uIl-fehmata' bla fehma, illinlioss fil-fehma tieghi, hekk illifehmti tinliall, u ninfexx innewwah ghal sbuhitek." InkelIa din: uL-gholjasmewwiet,li intibhala alIafostil-kwiekeb lilekisahhu ujaghmlukmisthoqqa bil-misthoqqija li tisthoqq kburitek,"

B'din ix-xona ta' qari I-imsejken kavallier tilef rasu, nesa l-irqad biexjifhem ujfisser lilu nnifsu xijfisser dan il-kliem meta lanqas Aristotli n-nifsu ma kien jifhem kieku ghaldaqshekk qam mill-qabar. Ma setax isibtarf tal-griehilikellu, Dun BeJjari,jew lidan ghamellil haddienor, kifbit-tobba kollha li darn bih, wiCcu u gismu baqghu mtabbghin bihom.Madankollu,hu fahhar lil dan il-kittieb ghax fil-gheluq wieghed grajjaohra li baqa' ma kitibhiex. Ta' sikwit kienet tigih x-xewqa biexjaqbadil-pinnaf'idu ujiktibha hu, u jwettaqJu l-wegMa tieghu. Dan kieku kienjaghmlu ujohrog il-ktieb, li kieku hsibijiet godda ma hadulux mohhu.

Mhux darba u tnejn kellu xijghid mal-kappillan tar-rahal, ragel gharef(sarDirettur fSiguenza) fuqmin kien l-aqwakavallier, huxPalmerin ta'l-Ingilterra,inkella Amadi ta' Gawla; imma s-Sur Nikol, parrukkier ta'dak ir-rahal, kien bil-fehma illi hadd ma ghaleb lill-kavallier ta' Febu, ulijekkxi haddseta' jixbhu,dankien DunGalaer,hu Amadita' Gawla,gnaxkien jinqala' ghal kollox u ma kienx fitt u newwiehi bhal huh, u ghall-qlubijahadd ma kienjghaddih.

Fil-qosor,hu kien hekk mohhu b'dan il-qari tieghu, gnax ghadda Ijielishah jaqra kif jidlam sa jisbah matul il-jum; ghadda minn buri iswedghall-iehor,u hekk rasu nixfitlu, u tHefmohhu,mimli b' dak li kienjaqra,sharijiet,taghxiqta' mhabba, taqbid,griehi, tilwim uglied, li qattmaseta'jkun li graw, hawdulu hekk hsibijietu, BBminghalih dak it-thewdin u 1-gidebkolIu,grawtassew, u fid-dinja xejn ma kienjinsab sabih daqshom.Kienjghid kemm Sidi Rai Diaz kien kavallier tajjeb, izda dan ma kelluxx'jaqsam mal-kavallier tax-xabla tan-nar, gnax. b'daqqa wahda danqasam fi tnejnZewgggantihOroxu kiefra. Kienjoghgbu aktar Bemardu

8

-.

Karpju, ghax f'Roncesvalli qatell-imsalUiar Roldan u bil-nzunija ta'Erkoli,lianaq u qatel bejn dirgliajhlilAntew, ibenl-Art. Fahliarliafna '1-ggant Morganti, gliax glialkemm dan kien tar-razza tal-gganti, kollhakburin u psataz, hu biss kien dliuli u jaf igib ruliu ta' nies.

IZda, aktar minn dawn kOllha,hu liabb lil Rinaldu minn Montalban, 1-aktar meta dan liareg mill-Borg tiegliu u seraq kulma sab; u meta, ftitwara, liatafix-xbieha ta' Mawmettu, tad-deheb kiftgliid il-graiia tiegliu.Saliansitrawa~albiexjixtieq ihallas lil dakli qarraqb'Galalon, b'daqqietta' sieq lill-mara ta' daru u lin-neputija tiegliu.

Fl-alifiar mill-aliliar b'moliliu mliabbel beda jaliseb liaga li l-ebdamigounfid-dinjaqattmaliasibha, illihu kellud-dmir, u kienjenfitiegbiexikabbar gieliuu biex jiswa ta' gid glial art twelidu, li jsir kavallier gerrej,idur id-dinja kollha fuq iz-ziemel u bl-anni jfittex xortih, jaglimel dakkollu li kienqara dwaril-Kavallieri Gerrejja, isewwil-imgliawweg,isofrikull tigrib u jikseb tithir u isem kbir. Il-miskin ra lilunnifsu b'kuruna fuqrasughal qlubitu, u li gliall-inqas,ingliatatlughas-saliliata' driegliu mill-imperatur ta' Trepisonda. B'dan il-liolm sabili f'rasu, mixgliul bil-henali hass, beda jliejji ruliu biex iwettaq dix-xewqa tiegliu.

Qabel kollox beda biex inaddaf xi anni, li darba kienu ta' blJznannietu.Kollha kienu msadda u mnawra u baqghu mijiet ta' snin molibija uminsija f'xi rokna tad-dar. Naddafhom u sewwihomkemm seta'. Magawalidara nieqsa: din kienet l-ghata tal-wi~cfil-mirjun,jew elmu, li baqa'walidu. Izda ghaqli kif kien, malajr sab tarfu. Qabad bicca kartun uqasqas ghamla ta' gliata illi mwalihla fuq il-mirjun, mid-dehra kienettaqbel. Tassew illi meta biexjara kinitx b'salUiithau jekk tiflalix tilqa'daqqa qawwija, silet ix-xabla u xejrilha daqqtejn, ma' l-ewwel daqqaqered ix-xogliol ta' gimgha sliiha. Masstkexkixa meta ra l-lieffa li bihacarrathaubiex ikun zgurrega' bedajaghmilha, uqeglidilhalistiZghartal-liadid. Ix-xogliol ghogbu, ma qagliadx jara kemm tiflali, blial qabel,imma liadha bliala x-xogliol ta' mghallem tas-senglia.

Wara lia lisieb iz-ziemel. Dan, glialkemm f'difrejh kellu xquq aktarminnkemmhabbiet fihal-liratas-sultanu garab aktarmillikelluz-iiemeltal-bruffunGonnella u kien gliadamu gilda, kienjemmen illi la i-iiemelBucefaluta' I-Imperatur Xandru, u anqasBabieka, iz-ziemel tas-Sid ma

9

Idenujhabbtuhamieghu. Dam erbatijiem itella' ujnizzel x'isem jaghtih,ghax,kifhaseb bejnuu bejn ruhu, iz-ziemel ta' kavallier mill-kbar bhalu,imissu jkollu isem li joqghodlu. Ghalhekk, qata' li l-isem ghandu jurix'Idenqabel,u x'sar issa, u li sidunbidel ukoll, isemjaqbel mad-dmirijietgodda. Wara bosta tibdil ta' ismijiet, izid, jaqleb, ihallat, u jerga' jibda,fl-ahharqataghha lijsemmih Rozinanti. Dandaqqlu f'widnejh, u deherluli Iden ifisser x'lden qabel ma sar l-aqwa ziemel tad-dinja.

Wara li bidel isem iz-ziemel, haseb biex isib isem gdid ghalih ukoll.Damiberrenghal tmintijiem shah, sama wasalghall-isem ta' DunKixott.Minnhawn gara li hafna kittieba, Idf ghedtilkom qabel, qalu illi ismu ta'qabel kien Kixada, u mhux Kisada.

Izda ftakar illi Amadi ma striehx wara li ha l-isem ta' Amadi, immawahhal mieghu l-isem ta' art twelidu u sar jismu Amadi minn Gawla.Ghalhekk, biex ikun kavallier kif imissu, zied isem pajjizu ma' tieghu,u sarDun Kixottmill-Manea, biex juri u jfahhar lin-nisel tiegnu.

I

Bl-anni mnaddfa, bil-g~atamwalifilamal-mirjun, bl-ismijiet godda taz-ziemelu tieghu stess, ftJar f'haga li naqsitu: xebba li tkunlu I-mahbubaI

tieghu, ghax Kavallier derrej minghajr il-mahbuba jixbah lil sigra blaweraqubla frottjew 1i1gi~embla ruh. Qal: "Jekk qatt, minhabba dnubietijew b'rizq tajjeb, xi mkienjien nahbatha ma' xi ggant kifkuljum jigri lill-KavallieriGerrejja, u f'radda ta' salib nifirxu fl-art,jew naqsamlu gismutnejn u fl-ahhar inqattghu bieea bieea, ma jixraqx li jkun hemm xi naddghand min nibaghtu, u li jmur jinzel gnarkubbtejh quddiem il-nelwamahbubti, u b'lehen mitfi ta' rsir jghidilha: "Jiena hu l-ggantKarakulijambru, is-sid tal-gziraMalindranija, mirbun f'taqbida, ras ma'ras mill-Kavallier Dun Kixott tal-Manea, jistfioqqlu l-akbar tifhir u libaghatni biex nigi quddiemek, biex inti tagtimel bija dak li trid '?"

Kemm gnoxa bil-ferli it-twajjeb kavallier taghna b'din it-tahdida lighamel u ferah meta ntebah li Qedjaghti l-isem ta' 'Mahbuba'! Gnaxftakar f'daqqa, kif tghid in-nies, illi f'rahal mhux boghod mir-rahaltieghu, kienet tghix tfajla haddiema, u sabilia, li xi darba kien iggennenghaliha, ghalkemm, sakemm naf jien, hi qatt ma saret taf b'dil-bieea.Kienjisimha Al Dunza Lorenzo, u lilha, haseb hu, Iden xieraq jaghielbiextkunlu Sidthsibijietu. Ghalhekk taha isemli majkunx ta' ghajb ghal

10

~

ismu, isem li jistJioqq lil xebba ta' demm nobbli, bint is-slaten, usemmieha DulCinea minn Toboso, gl'iaxtwieldet f'Toboso: isem kifdeherlu, idoqq fil-widna, bl'ialuma ssib imkien u jfisser l'iafua,daqs 1-ismijiet 1-ol'iragodda illi kien gl'iaiel.

Iz-zmien li ghadda ma jaghmel xejn, ghaddieh jaqra I-kotba fuq iI-KavalIieri.

11