karaburun yarimadasi'nin neojen ÖncesÝ … · 36 ali ÇakmakoÐlu ve z. rýfký bÝlgÝn...

GÝRÝÞ

1996-1998 yýllarýnda, Karaburun Yarýmada-sýnýn 1/100.000 ölçekli K16, K17, L16, L17 pafta-larýnda; 1/25.000 ölçekli jeolojik harita alýmý,revizyon, korelasyon ve kompliasyon amacýylaçalýþýlmýþtýr.

Bu çalýþma, K16-c1,2,3,4, K17-d1,d4, L16-a4,b2,b3,b4,c1,c2,d4, L17 a1,a2,a3,a4,d1,d2,d3,d4 1/25.000 ölçekli paftalarýndaki "Neojen öncesikaya birimlerinin stratigrafisini" içermektedir. Ye-niden harita alýmý, revizyon ve kompliasyon çalýþ-malarý yapýlarak, yarýmadanýn jeoloji haritasýnýnbütünleþtirilmesine gidilmiþ ve Neojen öncesi ka-

ya birimlerinin ayrýmýnda; Brinkmann ve diðerleri(1972), Erdoðan ve diðerleri (1990), Kozur(1995, 1998), Ýþintek ve diðerleri (1998 b), Ýþintekve Altýner (1998) tarafýndan yapýlan çalýþmalar-dan yararlanýlmýþtýr. Neojen birimleri çökel, vol-kanit, piroklastik ve tüfler olarak yalýnlaþtýrýlmýþ-týr; ayrýca, "Uzunkuyu kuvars monzodiyoriti" a-yýrtlanarak, belirtilmiþtir.

Bu çalýþma, daha geniþ kapsamda bir "rapor"(Çakmakoðlu ve Bilgin, 2003) olarak MadenTetkik ve Arama Genel Müdürlüðüne ve "posterbildiri" olarak 57. Türkiye Jeoloji Kurultayýnda(Çakmakoðlu ve Bilgin, 2004) sunulmuþtur.

KARABURUN YARIMADASI'NIN NEOJEN ÖNCESÝ STRATÝGRAFÝSÝ

Ali ÇAKMAKOÐLU* ve Z. Rýfký BÝLGÝN*

ÖZ.- Karaburun Yarýmadasý'nda, kendi içinde oldukça düzenli Paleozoyik ve Mesozoyik yaþlý göreli bir "otokton"istif ile allokton konumlu çeþitli tektono-stratigrafik birimler bulunmaktadýr. "Otokton" istifin Paleozoyik yaþlý en altbirimi, Kambro?-Ordovisiyen yaþlý kýrýntýlý kayalardan oluþan, türbiditik özellikteki Küçükbahçe formasyonudur.Üzerine geçiþli olarak, siyah çörtlerin (lidit'lerin) çok sýk bulunmasýyla farklýlýk gösteren Siluriyen-Karbonifer yaþlýDikendaðý formasyonu, kýrýntýlý ve karbonat kayalarla temsil edilen Vizeyen-Baþkiriyen yaþlý Alandere formasyonugelir ve bu birimleri ErkenTriyas yaþlý Karaburun granodiyoriti keser. Paleozoyik temel üzerine uyumsuz olarakgelen Mesozoyik kaya birimlerinin tabanýnda bulunan Gerence formasyonu; taban çakýltaþý ve/veya Naticella'lý,"vermiküler fasiyes" teki Skitiyen yaþlý çökeller ile baþlar ve Anisiyen'deki karbonat egemen kýrýntýlý derin denizelçökelim ile devam eder. Bu birim, Anisiyen sonlarýna doðru "ammonitico rosso fasiyesi" ndeki çoðun kýrmýzýmikritlerle, Alt Ladiniyen'de, neritik karbonatlardan oluþan Camiboðazý formasyonu'na geçer. Üzerine geçiþliolarak Megalodon'lu kireçtaþý, stromatolitik dolomit ile kumtaþý, çamurtaþý ve demir/boksit pizolitli çakýltaþýndanoluþan Karniyen-Resiyen yaþlý Güvercinlik formasyonu gelir ve Liyas-Malm yaþlý, Palaeodasycladus'lu-Clado-coropsis'li, resifal özellikler de gösteren neritik karbonatlardan oluþan Nohutalan formasyonu ile devam eder.Daha üstte Albiyen-Apsiyen yaþlý Aktepe formasyonu, uyumsuz olarak bulunur. Üzerine, olasý bir boþluk/çökelme-zlikten sonra gelen Kampaniyen-Maastrihtiyen yaþlý Balýklýova formasyonu; altta sýð denizel, sonra pelajik kireç-taþý-marnlardan oluþan Karahasan kireçtaþý üyesi ve en üstte; kumtaþý- çamurtaþý egemen "fliþ fasiyesi" ndekiHaneybaþý üyesi'ni kapsar. Kýrýntýlýlar ile biyoklastik kireçtaþýndan oluþan (Geç?) Permiyen yaþlý Tekedaðý for-masyonu; Karbonat, kýrýntýlýlar ve spilit lavlardan oluþan Ladiniyen-(Erken) Karniyen / (Noriyen?) yaþlý Ýdecikbrimi; bloklu fliþ özelliðindeki Kampaniyen-Erken Tersiyer (Daniyen?) yaþlý Ýzmir fliþi ve Yeniliman serpantiniti,görevi otokton konumlu Paleozoyik ve Mesozoyik kaya birimleri ile tektonik iliþkilidir. Bütün bu birimlerin NeojenKuvaterner yaþtaki çeþitli kaya birimleri uyumsuz olarak örter.

Anahtar kelimeler: Karaburun, lidit, Permiyen, Sikitiyen, ammonitico rosso

* 274 Sokak No.5 Bornova/ÝZMÝR [email protected]

MTA Dergisi, 132, 33-62, 2006

Ali ÇAKMAKOÐLU ve Z. Rýfký BÝLGÝN

ÖNCEKÝ ÇALIÞMALAR

Karaburun Yarýmadasýndaki jeolojik çalýþ-malar çok eski yýllara gitmesine raðmen, ilk ay-rýntýlý jeolojik inceleme ve haritalama Kala-fatçýoðlu (1961) ile baþlar. Kalafatçýoðlu (1961),yarýmadanýn 1/100.000 ölçekli jeoloji haritasýnýyaparak, Devoniyen'den baþlayan bir stratigrafisunar 1965-1969 yýllarýnda, yarýmadanýn kuzeyiile ilgili cýva madenine yönelik prospeksiyon,1/25.000 ölçekli jeolojik harita ve sondajlý etütraporlarý bulunmaktadýr. Bu çalýþmalarda, ge-nelde Kalafatçýoðlu (1961)'nun çalýþmasý bazalýnmýþtýr ya da uyum göstermektedir; ancakdoktoraya yönelik tez çalýþmalarýnda, özelliklePaleozoyik'te, daha ayrýntýlý stratigrafik sýralanýmgözlenir. 1967 yýlýndan günümüze kadar geçensürede: Brinkmann ve diðerleri (1967, 1972,1977), Lechner ve diðerleri (1967), Lechner(1969), Salah (1970), Gümüþ (1971), Düzbastýlar(1978), Konuk (1979), Güvenç ve Konuk (1981),Akbulut (1972, 1980), Erdoðan (1985, 1988,1990 a, b), Erdoðan ve diðerleri (1985), Güngör(1989), Erdoðan ve diðerleri (1990), Erdoðan veGüngör (1992), Koca ve diðerleri (1992), Kayave Kozur (1995 a,b,c), Kozur ve Kaya (1995),Kozur (1995, 1998), Ýþintek ve diðerleri (1998 a,b), Ýþintek ve Altýner (1998, 2001), Kaya ve Rez-sü (2000), Ýþintek (2002), Karaburun Yarým-adasýnýn stratigrafisi ve yapýsal özelliklerineiliþkin ayrýntýlý çalýþmalar yaparak, metin içindeyeri geldikçe vurgulanacaðý gibi, yarýmadanýnjeolojisinin aydýnlanmasýnda önemli katkýlar koy-muþlardýr.

OTOKTON BÝRÝMLER

PALEOZOYÝK

Karaburun Yarýmadasýnýn göreli "otokton"Paleozoyik istifi, birbirleri ile geçiþli, Ordovisi-yen(?)'den (Orta) Karbonifer'e kadar devameden üç ayrý formasyondan oluþur. En altta yeþil-imsi gri, sarýmsý kahve renkli; ince çakýllý çakýl-taþý, kumtaþý, silttaþý ardalanmalý Küçükbahçeformasyonu, üstte yeþil, yeþilimsi gri, gri, sarýmsý

kahve renkli; kumtaþý, silttaþý ve siyah renkli çörtardalanmalý Dikendaðý formasyonu ve en üstte;altta silttaþý, marn, kirteçtaþý ardalanmasý, üstteseyrek çört sývamalý, makro fosilli dolomitik kireç-taþý ile kireçtaþýndan oluþan Alandere formas-yonu bulunur. Erken Skitiyen yaþlý Karaburungranodiyoriti, Dikendaðý formasyonunu keser.

Küçükbahçe formasyonu (Ok)

Genel olarak hafif yönlenmeli kumtaþý, inceçakýllý çakýltaþý ve silttaþlarýndan oluþan birim, ilkkez Kozur (1998) tarafýndan, olasý Ordovisiyenveya Kambro-Ordovisiyen yaþlý "Küçükbahçeformasyonu" olarak adlandýrýlmýþtýr. Öncekiaraþtýrmacýlardan Kalafatçýoðlu (1961), "yaþlý te-mel" kapsamýnda incelediði kýrýntýlý kayalarý"Devoniyen grovaklarý" olarak tanýmlamýþ; Höll(1966) ve birçok araþtýrmacý tarafýndan daha ge-nel veya farklý yaþta kaya birimleri için kulla-nýlmýþtýr. Lechner ve diðerleri (1967) ile Brink-mann ve diðerleri (1972) "Devoniyen yaþlý gro-vaklar"; Gümüþ (1971), "Yayla grovak birimi";Konuk (1979) ayný birimi Alt Triyas kabul ederek,"Karareis Birliði" kapsamýnda göstermiþtir. Erdo-ðan ve diðerleri (1988, 1990), Karbonifer yaþlý"Alandere formasyonu" ile genelde kýrýntýlý vekarbonatlardan oluþan kaya birimlerini Skitiyen-Anisiyen yaþlý "Denizgiren Grubu" kapsamýnda"Karareis" ve "Gerence" formasyonlarý adlarý al-týnda toplamýþtýr (Þekil 3).

Küçükbahçe formasyonu oldukça tekdüze birbirimdir; kumtaþý, ince taneli çakýltaþý, silttaþý, ça-murtaþý ardalanmasýndan oluþur. Göreli olarakalt kesimlerde ince taneli çakýltaþlarý, üst kesim-lerde ise kumtaþý ve çamurtaþý egemen olarakbirbirleri ile ardalanmaktadýr. Birim, genel olarakyeþilimsi gri, sarýmsý kahve renklerde, ince-orta-kalýn katmanlý ve türbiditik karakterdedir; hafifyönlenmeli dokulu olup, çok az metamorfizma et-kileri görülür.

Küçükbahçe formasyonunun tabaný çalýþmaalanýnda gözlenmez, üzerine Dikendaðý for-masyonu geçiþli olarak gelir (Þekil 1 ve 2). Her iki

34

NEOJEN ÖNCESÝ STRATÝGRAFÝ 35

Þekil 1- Karaburun Yarýmadasýnýn jeoloji haritasý.

Ali ÇAKMAKOÐLU ve Z. Rýfký BÝLGÝN 36

Þekil 2- Karaburun Yarýmadýnýn Neojen öncesi kaya birimlerine ait genelleþtirilmiþ stratigrafi kesiti.

NEOJEN ÖNCESÝ STRATÝGRAFÝ

formasyondaki kaya türlerinin benzer olmasý ne-deniyle sýnýrýn kesin olarak çizilemesi zordur; an-cak, tabakalý siyah çörtlerin ("lidit"lerin [Gümüþ,1971; Brinkmann ve diðerleri, 1972; Kozur, 1995ve 1998]) ilk görüldüðü düzeyler, bir ayraç olarakkabul edilmiþtir. Formasyonda herhangi bir fosilerastlanmamýþtýr. Ancak üzerine geçiþli olarak ge-len Dikendaðý formasyonunun en alt kesimlerinekarþýlýk gelen düzeylerinde belirlenen Siluriyenyaþý (Kozur, 1995), birimin olasý Ordovisiyen ya-þýnda olduðunu gösterir. Kozur (1995,1998) birimiçin olasý Ordovisiyen veya Kambro-Ordovisiyenyaþýný öngörmektedir.

Birimin, türbiditik akýntýlarýn egemen olduðunispeten derin denizel bir ortamda çökeldiðisöylenebilir.

Dikendaðý formasyonu (SCd)

Yeþilimsi gri, sarýmsý kahverenkli, hafif yön-lenmiþ kumtaþý, kaba taneli kumtaþý, silttaþý, ça-murtaþý ve koyu yeþil, beyaz, genelde siyah ren-kli çört (lidit) ardalanmasýndan oluþan istif, Di-kendaðý formasyonu adý altýnda ilk kez bu çalýþ-mada tanýmlanmýþtýr. Birim, Kalafatçýoðlu (1961)tarafýndan "Devoniyen grovaklarý" olarak taným-lanmýþ; Lechner ve diðerleri (1967) ile Brinkmannve diðerleri (1972) "Devoniyen yaþlý grovaklar",Gümüþ (1971) olasý Devoniyen-Alt Karboniferyaþlý "Yayla grovak birimi", Konuk (1979) ise AltTriyas yaþlý "Karareis formasyonu" kapsamýndagöstermiþtir. Erdoðan ve diðerleri (1990) tarafýn-dan bir kýsmý "Alandere formasyonu", bir kýsmýise Skitiyen-Anisiyen yaþlý "Denizgiren grubu"kapsamýnda incelenen birim, Kozur (1995)tarafýndan genel olarak silisiklastik türbiditler veolistostrom olarak tanýmlanmýþ ve daha sonra daAlandere formasyonuna geçiþ bölümü, "Döþe-mealtý formasyonu" (Kozur, 1998) olarak adlan-mýþtýr.

Dikendaðý formasyonu da Küçükbahçe for-masyonu gibi kaya türü olarak tekdüze özellikte-dir. Kumtaþý, kaba taneli kumtaþý, çamurtaþý vesiyah çört ardalanmasýndan oluþur; yer yer olis-

tostromal düzeyler ve türbiditik kireçtaþý mercek-leri içerir.

Birimin kýrýntýlý kesimleri gri, yeþilimsi gri, sa-rýmsý kahverenklidir. Kumtaþlarý, kaba tanedenince taneye kadar deðiþen çok deðiþik türde ký-rýntýlardan oluþur. Taneler, orta-kötü boylanmalý,yarý yuvarlaklaþmýþtýr. Kýrýntýlý kesimler içinde yeryer olistostromal düzeyler bulunur. Bu düzey-lerdeki çakýl ve bloklar, çoðunlukla, yaþý belirsizçeþitli renklerdeki kristalize kireçtaþlarýndan veaz oranda kumtaþlarýndan oluþur. Birim yanalyönde önemli bir deðiþim göstermez.

Birimin, kapsadýðý konodont, radyolarya ve enüst düzeylerindeki ammonit (Goniatites sp.) fosilbulgularýna göre, Siluriyen-Karbonifer (Vizeyen)yaþýnda olduðu (Kozur, 1995) (Þekil 3) belirtil-mektedir Skitiyen uyumsuzluðunun gözlendiðilokasyonlarýn birinde (Þekil 12), birkaç metre ka-lýnlýðýndaki kuvars kumtaþý ve Naticella'lý marn-larýn hemen altýndaki siyah çörtlerde (lidit'lerde)Üst Devoniyen (Frasniyen-Fameniyen)'e ait ko-nodont ve radyolaryalar saptanmýþtýr (Okuyucuve diðerleri, 2004). Bu çalýþmada Dikendaðý for-masyonu için Siluriyen-Karbonifer (Vizeyen) yaþýkabul edilmiþtir.

Dikendaðý formasyonu altta Küçükbahçe for-masyonu, üstte Alandere formasyonu ile geçiþ-lidir. Üst düzeylerindeki kýrýntýlý kayalar, çörtlü ki-reçtaþlarý ile ardalanarak Orta Karbonifer'in ki-reçtaþlarýna geçerler (Þekil 4). Üzerine uyumsuzolarak Gerence formasyonu gelir.

Birimin kayatürü ve mikrofauna özellikleri,türbiditik akýntýlarýn egemen olduðu, zaman za-man hareketli yamaç/derin deniz ortamýnda çö-keldiðini göstermektedir.

Alandere formasyonu (Ca)

Kumtaþý ve marn aradüzeyli kireçtaþý ile çörtsývamalý dolomitik kireçtaþý ve kireçtaþýndanoluþan birimi, Kalafatçýoðlu (1961) "Alt Karbo-nifer (Üst Vizeyen-Alt Namuriyen) yaþlý 'kristalin

37


Þekil 3- Önceki calýþmalarýn stratigrafik karþýlaþtýrma çizelgesi.


Þekil 3’ün devamý.


Þekil 4- Dikendaðý formasyonu ve Alandere formasyonu; jeoloji haritasý,stratigrafik iliþkisi ve fosil kapsamý.


kompakt esmer renkli tabakalý kalkerler'"; Lech-ner ve diðerleri (1967) "Kohlenkalk" olarak taným-lamýþ, Gümüþ (1971) ise "Týnaztepe" ve "Alan-dere" adý altýnda iki ayrý formasyon olarak ince-lemiþtir. Erdoðan ve diðerleri (1990) ise bu iki for-masyonu, "Alandere formasyonu" olarak birleþtir-miþtir (Þekil 3).

Altta yeþil, kahvemsi-bejimsi yeþil renkte, or-ta-ince tabakalý kumtaþý, silttaþý; gri, beyaz, kirlisarý kýrmýzý renkte sýkça çört bantlý, orta-incetabakalý kireçtaþý, kumlu kireçtaþý ve marn ar-dalanmasý ile baþlar. Yanal olarak çörtsüz, genel-de grimsi siyah, gri renkte, kalýn-orta tabakalý, bolkrinoid ve mercanlý kireçtaþýna; üste doðru siya-hýmsý gri, yer yer bejimsi gri, siyahýmsý kahveren-kli çört sývamalý, laminalý, bol makrofosil izli dolo-mitik kireçtaþýna geçer. Dolomitik kireçtaþý yeryer kristalize, mikritik ve oolitik özellikler gösterir.En üstte ise koyu gri, grimsi-kahvemsi siyah,bazen bej renklerde, kalýn tabakalý, masif, ikincilkalsit dolgulu, yer yer çört yamalý ve silis topacýk-lý kireçtaþlarý ile son bulur.

Altta, Dikendaðý formasyonu ile geçiþli olanbirimin üzerine, Geç? Skitiyen-Erken Ladiniyenyaþlý Gerence formasyonu uyumsuz olarak gel-mektedir.

Alandere formasyonu fosil bakýmýndan olduk-ça zengindir. Alýnan örneklerde; Archaediscussp., Archaesphaera sp., Bradyina sp., Climacam-mina sp., Endothyridae, Fusulinella sp., Globival-vulina sp., Haplopragmella sp., Lasiodiscidae,Lasiodiscus sp., Mediocris sp., Millerella sp., Mo-notaxinoides sp., Neoarchaeodiscus sp., Oza-wainella sp., Paleotextularidae, Parathurammi-nidae, Pseudoendothyra sp., Pseudostaffellasp., Qasituberitina sp., Tuberitina sp., Ungdarellasp. fosilleri saptanmýþ ve bu fosil topluluðunagöre birime Alt-Orta Karbonifer yaþý verilmiþtir.Önceki çalýþmalardan Kalafatçýoðlu (1961) AltKarbonifer (Üst Vizeyen-Alt Namuriyen), Lechnerve diðerleri (1967) Karbonifer/Vizeyen, Gümüþ(1971) Alt Karbonifer'in üstü-Vizeyen-Üst Kar-bonifer'in altý, Erdoðan ve diðerleri (1990) Erken

Orta Karbonifer (Baþkiriyen), Kozur (1995) Ser-puhoviyen-Baþkiriyen yaþlarýný belirtmektedirler.Buna göre formasyon için Vizeyen'in ortasýndanBaþkiriyen sonuna kadar bir yaþ aralýðý öne-rilebilir.

Formasyon, önce (göreli) derin denizel birortam ile, sonra genel olarak sýð denizel, yer yerresiflerin de oluþtuðu bir ortamda çökelmiþtir.

Karaburun granodiyoriti (Trkg)

Birim ilk kez, Türkecan ve diðerleri (1998) ta-rafýndan "Karaburun sokulumu" olarak adlan-dýrýlmýþ ve granodiyorit olarak tanýmlanmýþtýr.Lehnert-Thiel (1969), Devoniyen-Karbonifer sýný-rýndaki kývrýmlanma ile granit sokulumunu; Yýldýz(1969), Paleozoyik'in üst düzeylerinde granitingözlendiðini belirtir. Yeniliman güneyinde ve yak-laþýk 1 km²'lik bir alanda, Siluriyen-Karboniferyaþlý Dikendaðý formasyonunu kesen birkaçyüzleði vardýr (Þekil 1). Türkecan ve diðerleri(1998), Ercan ve diðerleri (2000)'ne göre birim;"fenokristal olarak plajiyoklaz, kuvars, amfibol,piroksen ve çok az ortoklas içermektedir, biyoti-tlerden Rb/Sr yöntemiyle 239,9 ± 2,4 m.y. yaþelde edilmiþtir ve bu bölgedeki Triyas yaþlý birmagmatizmayý göstermektedir". Bu çalýþmadabirimin Skitiyen yaþlý olduðu öngörülmüþtür.

MESOZOYÝK

Karaburun Yarýmadasýnda "otokton" Mesozo-yik olarak Alt Triyas'tan Kampaniyen-Maastrih-tiyen'e kadar karbonat, kýrýntýlý ve fliþ fasiyesin-deki kaya birimlerinden oluþan bir istif gözlenir.Paleozoyik kaya birimleri üzerine uyumsuz ola-rak gelen ve Skitiyen ile baþlayan Mesozoyik bir-imlerinde, Üst Skitiyen sonrasý- Ladiniyen öncesibir derinleþme süreci, Malm ile Kretase arasýndave ayrýca, büyük bir olasýlýkla Senoniyen'de bir"uyumsuzluk" (stratigrafik boþluk/hiyatus) göz-lenmekle birlikte, genelde karbonatlardan oluþanve fliþle sonlanan düzenli denebilecek bir istifinvarlýðýndan söz edilebilir.

41


Mesozoyik istifi, en altta Skitiyen-Alt Ladini-yen'de çökelen çeþitli kayatürlerinin yanal vedüþey geçiþinden oluþan Gerence formasyonu;Ladiniyen yaþlý kireçtaþlarýndan oluþan Cami-boðazý formasyonu; Karniyen-Resiyen yaþlý ki-reçtaþý, dolomitik kireçtaþý ve kýrýntýlý aradüzeyliGüvercinlik formasyonu; Liyas-Malm yaþlý neritikkireçtaþlarýndan meydana gelen Nohutalaný for-masyonu; biyoklastik kireçtaþlarýndan oluþanKretase yaþlý Aktepe formasyonu ve Senoniyenyaþlý Balýklýova formasyonu ile temsil edilir. Bubirimlerin çoðu düzenli bir istif sunmalarýna rað-men, km'lerce izlenebilen ters faylarla birbirleriüzerine itilmiþler veya devrilmiþlerdir. Ayrýca Ýzmirfliþi içinde blok veya üzerinde tektonik dilimlerhalinde yer alýrlar.

Gerence formasyonu (Trg)

Formasyon, genelde kýrýntýlýlardan ve çörtlükarbonatlardan oluþur. Brinkmann ve diðerleri(1967) tarafýndan ilk kez "pelajik Triyas" olaraktanýmlanmýþ ve Lechner ve diðerleri (1967) ileBrinkmann ve diðerleri (1967, 1972) tarafýndan"Domuzçukuru", "Koyutepe" ve "Laleköy" birim-leri olarak ayýrtlanmýþtýr. Erdoðan ve diðerleri(1990), bu birimlerin, ayný formasyon içindeyanal ve düþey giriklik sunan fasiyeslere karþýlýkgeldikleri dikkate alýnarak, "Denizgiren grubu"kapsamýnda "Gerence formasyonu" adý altýndaincelemiþtir (Þekil 3).

Gerence formasyonu, tabanda hemen heryerde ayný özelliði göstermez. Genelde çakýltaþý,lamellibranþ ve gastropod fosilli yumrulu marn,kumtaþý, killi-siltli kireçtaþý, bazý yerde "buruþuk"görünümlü, bol kalsit damarcýklý kahvemsi gri,koyu gri, ince-orta tabakalý kireçtaþlarý ile baþlar.Üste doðru bejden kahverengiye kadar deðiþenve arada 1-2 metre kalýnlýðýnda pembemsi bejrenkli kireçtaþý düzeylerinin de gözlendiði, kalýnkatmanlý, bol kalsit damarcýklý, yer yer masif vedeðiþik kalýnlýkta, çoðun algli kireçtaþlarý bulun-maktadýr (Þekil 5). Bu düzeyler, Brinkmann vediðerleri (1967, 1972) tarafýndan tanýmlanan Do-

muzçukuru birimine karþýlýk gelir. Yarýmadanýnözellikle ortalarýnda, yaklaþýk Balýklýova-Ildýr ya-kýnlarýnda, genellikle Domuzçukuru birimi kar-þýlýðý karbonatlarýn veya kýrýntýlý kireçtaþlarýnýnüzerine, kireçtaþý egemen yeþil ve az orandabulunan kýrmýzý radyolarit çakýllarýndan yapýlýçakýltaþlarý yer alýr (Þekil 5, Þekil 10). Çakýltaþ-larý, genelde kötü boylanmalýdýr, yarý yuvarlaklaþ-mýþ-küt köþeli kireçtaþý çakýllarý ile yeþil çört veseyrek kýrmýzý radyolarit çakýl ve kýrýntýlarý, enderolarak da bazik magmatik kaya bileþenlerindenoluþur. Matriks, çoðun silt veya kildir. Hemenüzerine, kýrmýzý radyolarit ve "ammonitico-rosso"fasiyesindeki kireçtaþý aradüzeyli çamurtaþlarýgelir. Bu çakýltaþlarý, Koyutepe birimi kapsamýn-daki "ikinci konglomera" (Brinkmann ve diðerleri1967, 1972); Kaya ve Kozur (1995 b) tarafýndantanýmlanan Anisiyen istifindeki "þeyl-çakýltaþýbileþimli büyük ölçekli kanal dolgusu"nunkarþýlýðý olmalýdýr.

Formasyonun orta kesimlerinde çeþitli renktekireçtaþý ve bunlarla ardalanmalý çamurtaþý,marn, kumtaþý, kahvemsi kýrmýzý, bejimsi yeþilrenkli radyolarit ve kýrmýzý pelajik kireçtaþýaradüzeyleri bulunmaktadýr. Kýrýntýlý kesimleryanal yönde kireçtaþýna geçer. Kireçtaþlarý bazýyerlerde çok sýk çört bantlarý içerir.

Birim üste doðru, gri, açýk gri, kahvemsi pem-be, sarýmsý beyaz renklerde ve deðiþik kalýnlýk-ta, bol kýrýk ve çatlaklý kireçtaþlarý ile devam eder.Bu kesimlerde kireçtaþý ve çört kýrýntýlarýndanoluþmuþ intraformasyonal breþ düzeyleri göz-lenir. Karaburun Yarýmadasýnýn özellikle güne-yinde, türbiditik kireçtaþlarýnýn oransal artýþý göz-lenmektedir. En üstte ise, yer yer ammonitli veyumrulu, genelde pembe, pembemsi kýrmýzý ren-klerde, orta-kalýn tabakalý kireçtaþlarý ve killi ki-reçtaþlarý ("ammonitico rosso fasiyesi") yer alýr.Formasyonun bu en üst kesimleri, Lechner vediðerleri (1967), Brinkmann ve diðerleri (1967,1972) tarafýndan Laleköy birimi olarak tanýmlan-mýþtýr.

42


Boynuzcuk üyesi (Trgb)

Ýlk kez Konuk (1979) tarafýndan "Boynuzcukformasyonu" olarak tanýmlanan birim, alttan üstedoðru breþ, çakýltaþý, kumtaþý, çakýlcýklý kumtaþý,çamurtaþý, kumlu kireçtaþý, yumrulu kireçtaþý vemarndan oluþur; ayný adla üye düzeyinde ince-lenmiþtir.

Breþler, radyolarit-çört ve çeþitli kireçtaþý ça-kýllarýndan oluþur. Karareis yakýnlarýnda ve Eren-dede mevkiinde radyolarit-çört çakýllarýnýn ege-men olduðu breþ, diðer yerlerde genelde kireç-taþý çakýllarýnýn çoðunlukta olduðu çakýltaþý özel-liðine dönüþür. Çakýlcýktan iri çakýla kadar de-ðiþen köþeli çakýllardan oluþan breþler, yeþil vesiyah renkte, çok kötü boylanmalý, daha çok silis

43

Þekil 5- Gerence formasyonu Boynuzcuk üyesi ve deniz altý kanal dolgularýna iliþkin Oynatan mevkiindeki tipkesit ve jeoloji haritasý.


olmak üzere kil ve karbonat matrikslidir. Breþlerinüzerine brakiopod, lamellibranþ ve gastropodlu,yumrulu, çakýlcýklý marn ve kireçtaþý ile siltli-kumlu kireçtaþý ardalanmasý gelmektedir. Kýr-mýzýmsý-kahvemsi bej, yeþilimsi sarý renklerdekikireçtaþý/marn, belirgin olarak "vermiküler fasi-yes" özelliðinde, büklümcüklü görünümlü ve Ski-tiyen'in tipik formu Naticella/Natica (Natiria) cos-tata ("cüce gastropod"), Myophoria sp. ve Claraiasp. (Pseudomonotis) içermektedir (Þekil 6). Bi-rimdeki kireçtaþlarý kahvemsi-grimsi bej, sarýmsýkoyu gri renklerde, orta-ince tabakalý ve tipik

olarak çokça sarý kalsit damarlý/damarcýklýdýr.Çakýltaþlarý, bordo, kahvemsi sarý renklerde,orta-kalýn tabakalý, bazen masif; çoðunlukla si-yah çört, beyaz kuvars, beyazýmsý bej kuvarsit;az olarak çeþitli kireçtaþlarýnýn yuvarlak-yarý yu-varlak çakýllarýndan oluþur, kötü boylanmalý veçoðun tane desteklidir. Çakýlcýklý kumtaþý, kabakumtaþý ve kumtaþlarý da bordo, kahvemsi sarýrenklerde, orta-ince tabakalýdýr (Þekil 7 ve 8).

Gerence formasyonu, Küçükbahçe, Dikenda-ðý ve Alandere formasyonlarý üzerine uyumsuz

44

Þekil 6- Gerence formasyonu Boynuzcuk üyesine iliþkin Elmacýk mevkiindeki tip kesit ve jeoloji haritasý.


Þekil 7- Gerence formasyonu Boynuzcuk üyesine iliþkin Karadað çevresinde tip kesit ve jeoloji haritasý.

Þekil 8- Gerence formasyonu Boynuzcuk üyesine iliþkin Küredaðý çevresinde tip kesit ve jeoloji haritasý.

olarak gelmektedir. Üstte ise Camiboðazý for-masyonu ile geçiþlidir (Þekil 8).

Gerence formasyonunun alt düzeylerindeki;Cyclogyra? mahajeri, Spirorbis phlyctaena,Meandospira cf. pusilla mikrofosil kapsamý (Þekil13-1); ayrýca, Naticella sp., Myophoria sp., Cla-raia sp. (Pseudomonotis) gibi makro fosiller ve"vermiküler fasiyes" özellikleri (Þekil 6, 7 ve 8),Skitiyen yaþýný göstermektedir. Formasyondasaptanan Agathammina sp., Aulotortus sp., Aulo-tortus cf sinousus, Cayeuxia sp., Calcitornellasp., Diplopora? sp., Duostamina sp., , Earlandiasp., Earlandia tintiniformis, Earlandia amplimu-ralis, Endothyra sp., Endothyranella sp., En-dothyranella wirzi, Frondicularia sp., Frondi-cularia woodwardi, Glomospira sp., Glomospiradensa, Glomospirella sp., Glomospirella fasilis,Glomispirella grandis, Glomospirella semiplana,Macroporella sp., Meandrospira sp., Mean-drospira pusilla, Meandrospira dinarica, "Mean-dospira" deformata, Meandrospira karnica,Meandrospiranella samueli, Ophthalmidium sp.,Paraophthalmidium sp., Paulbronnimannellawhittakeri, Pilammina densa, Planiinvolutina sp.,Reophax sp., Spirorbis sp., Spirorbis phlyctaena,Teutloporella? sp. Triasina? sp. Tubiphytes sp.,Turriglomina sp., Turriglomina mesotriasica, Va-riostoma sp., ammonit ve pelajik pelecypod(Halobia sp., Daonella sp.) kavkýlarý fosil toplu-luðuna göre birimin yaþý, Geç Skitiyen- Anisiyenolarak belirlenmiþtir.

Önceki çalýþmalar baðlamýnda formasyonunyaþý, ammonitico-rosso fasiyesindeki kýrmýzýrenkli kireçtaþýndan oluþan Laleköy birimi(Lechner ve diðerleri, 1967; Brinkmann ve diðer-leri, 1967,1972)' nin ve/veya eþ deðerlerinin stra-tigrafik konumuna/kabulüne göre deðiþmektedirBrinkmann ve diðerleri (1972), "Hallstatt fasiyesi"olarak tanýmladýklarý Laleköy birimini, ayrýntýlýverdikleri fosil kapsamýna göre, Üst Anisiyen ka-bul ederler. Konuk (1979) ise, "Hallstatt fasi-yesindeki" Güldað formasyonunu Alt Karniyen,Gerence formasyonunun kapsamýnda olabilecekformasyonlarý Üst Skitiyen-Karniyen olarak gös-

terir. Erdoðan ve diðerleri (1990), Laleköy birimi-ni de kapsayan Gerence formasyonu için Skiti-yen-Geç Anisiyen yaþýný önerirler. Koca ve diðer-leri (1992)'ne göre Laleköy formasyonu, Geç Ani-siyen (Pelsoniyen/Ýlliriyen) yaþlý zengin bir faunaiçermektedir. Kaya ve Kozur (1995 b), Anisiyenistifinde Pelsoniyen yaþlý ammonitico-rossofasiyesini ve altýndaki olistostrom ile Erken Ani-siyen-Geç Aegean yaþlý kýrmýzý çörtleri; Kozur veKaya (1995), Ýlliriyen-Erken Fassaniyen ile Pel-soniyen yaþlý ammonitico-rosso fasiyesini belirtir-ler. Ýþintek ve diðerleri (1998 a), "Laleköy formas-yonu"nun en alt düzeyleri için Anisiyen, kalanbölümü için Ladiniyen yaþýný öngörürler. Ýþintekve Altýner (2001), Camiboðazý formasyonu kap-samýnda deðerlendirdikleri Laleköy biriminin OrtaAnisiyen (Pelsoniyen) ile Geç Anisiyen (Ýlliriyen)-Ladiniyen yaþ aralýðý gösterdiðini belirtir.

Bu çalýþmada, tanýmlanan kapsamýyla, önce-ki çalýþmalar ve fosil bulgularýna göre Gerenceformasyonu için Geç? Skitiyen-Erken Ladiniyenyaþý öngörülmüþtür.

Gerence formasyonu, kýyý ve sýð deniz ile,çoðun duraylý göreli derin denizel ortamkoþullarýnda çökelmiþtir.

Camiboðazý formasyonu (Trc)

Beyaz, pembemsi beyaz, açýk gri renkli masifkireçtaþlarýndan oluþan birim, Lechner ve diðer-leri (1967) tarafýndan resifal veya lagüner kireç-taþlarýný içeren "Camiboðazý Birimi" olarak gös-terilmiþ; Gümüþ (1971), Brinkmann ve diðerleri(1972) ile Erdoðan ve diðerleri (1990) tarafýndanayný ad ve kapsamda tanýmlanmýþtýr. Ýþintek veAltýner (2001), Camiboðazý formasyonu kap-samýnda Laleköy, Saplaz ve Hanaylý birimlerinitanýmlar (Þekil 3).

Birim, altta, Gerence formasyonunun pemberenkli kireçtaþlarý üzerinde, genellikle pemberenkli damarlar içeren bir düzey ile baþlar (Þekil8) ve beyaz, pembemsi beyaz, pembemsi bej,açýk gri renkli, genelde kalýn tabakalý, bazen ma-


sif kireçtaþlarý ile devam ederek Güvercinlik for-masyonuna geçer. Çalýþma alanýnýn en sarp yer-lerini ve yüksek tepelerini oluþturmasý, belirginmorfolojik özelliðidir. Bol miktarda alg, gastropod,lamellibranþ, krinoid, sünger spikülü ve mik-rofosil içerir.

Birim, altta Gerence formasyonu ve üstte Gü-vercinlik formasyonu ile geçiþlidir.

Formasyondaki Ammobaculites sp., Aulotor-tus sp., Aulotortus gr. sinousus, Cayeuxia sp.,Diplotremina sp., Duostamina sp., Earlandia sp.,Earlandia tintinifomis, Endothyra sp., Endothy-ranella sp., Endothyranella wirzi, Frondiculariasp., Frondicularia woodvardi, Glomospira sp.,Glomospirella sp., Lithocodium sp., Macroporellasp., Miliolipora sp., Ophthalmidium sp., Ophthal-midium chialingchiangense, Ophthalmidium fusi-forme, Pachyphloides sp., Paraophthalmidiumsp., Reophax sp.,Trochammina sp., Tubiphytessp., Tubiphytes obscurus, Turriglomina mesotria-sica, Turrispirillina minima fosil topluluðuna göreLadiniyen-Karniyen yaþý belirlenmiþtir.

Camiboðazý formasyonu için Brinkmann vediðerleri (1967,1972) Ladiniyen; Erdoðan ve di-ðerleri (1990), Ladiniyen-Karniyen; Ýþintek ve Al-týner (2001) Orta Anisiyen (Pelsoniyen)-Geç Ani-siyen (Ýlliriyen) - Karniyen yaþýný belirtmektedir.Brinkmann ve diðerleri (1972) tarafýndan Cor-devoliyen (Alt Karniyen) yaþý verilen, Ýþintek veAltýner (2001) tarafýndan da Camiboðazý kap-samýnda ve Ladiniyen-Karniyen yaþta gösterilen"Hanaylý birimi" (Lechner ve diðerleri 1967;Brinkmann ve diðerleri,1967,1972)'nin, bu çalýþ-mada, Güvercinlik formasyonu kapsamýna (ben-zer kayatürü ve haritalama uygunluðu ile Mega-lodonlarýn ilk görüldüðü düzeyler olmasý gibi ne-denlerle) alýnmasý, Camiboðazý formasyonu içinLadiniyen göreli yaþýný öngördürür.

Birimin kaya türü özellikleri ve fosil kapsamý,sýð denizel ortamý göstermektedir. Brinkmann vediðerleri (1972) resifal ve resifönü ortamlarýný dabelirtirler.

Güvercinlik formasyonu (Trgv)

Megalodon'lu, oolitik kireçtaþý; yeþil, sarý, kýr-mýzý silttaþý, kumtaþý, demir/boksit pizolitli çakýl-taþý; açýk gri laminalý dolomit ve beyaz dolomitikkireçtaþlarýndan oluþan birim, Güvercinlik for-masyonu olarak ayýrtlanmýþtýr. Ýlk kez Lechner vediðerleri (1967), Brinkmann ve diðerleri (1967,1972) tarafýndan "klastik ve evaporitik oluþuklar-la karakteristik birim" olarak tanýmlanmýþtýr. Er-doðan ve diðerleri (1990) Hanaylý birimi, laminalýdolomit ve "Üst Triyas kalkerleri" (Brinkmann vediðerleri, 1967,1972)'ni de Güvercinlik birimi kap-samýna alarak, yeniden tanýmlamýþ ve bu çalýþ-mada da benimsenmiþtir. Ýþintek ve Altýner(2001), Hanaylý birimini Camiboðazý formasyonu;Üst Triyas kalkerlerini de Nohutalan formasyonu(Alt kireçtaþý birimi) kapsamýnda inceler (Þekil 3).

Birim altta, sarýmsý krem renkli, masif-kalýntabakalý, bol algli, oolitik kireçtaþlarý ile baþlar veüste doðru ince-orta tabakalý, pembemsi sarýrenkte, kumlu, bol Megalodon'lu, oolitik/pizolitikkireçtaþlarý ve kalýn katmanlý, krem renkli, gastro-pod ve küçük Megalodon'lu oolitik kireçtaþlarý,laminalý-stromatolitik dolomit, dolomitik kireçtaþýve beyaz renkli, kalýn tabakalý, iri Megalodon'lukireçtaþý, yeþilimsi-kahvemsi sarý, kahvemsi kýr-mýzý, bordo renkli kumtaþý, silttaþý, çamurtaþý,çakýlcýklý kumtaþý ile marn, killi-kumlu kireçtaþý,dolomit ve beyaz renkli dolomitik kireçtaþlarýnýnardalanmasý olarak devam eder; laminalý dolomitve beyaz renkli orta-kalýn katmanlý, az çört sýva-malý kireçtaþlarý ile sona erer. Kavký yýðýþýmlýkireçtaþý (biyorudit) düzeylerine rastlanýr. Kýrýntýlýaradüzeylerin varlýðý, Güvercinlik formasyonu-nun en tipik özelliðini oluþturur. Matriks silistenoluþur ve demiroksit kapsar. Yer yer çapraz kat-manlanma gözlenir. Yanal yönde demir/demirliboksit pizolitli (özellikle Gönemse güneyi) kuvarsçakýlcýklý kumtaþlarý da birimin ayýrtman kay-atürüdür. Ulalý Daðý güneyindeki demirli boksitdüzeyi de birim içinde oluþmuþtur. Monzodiyoritolarak tanýmlanan 15,4±0,5 m.y. yaþlý "Uzunkuyusokulumu" (Türkecan ve diðerleri 1998; Ercan vediðerleri, 2000)'nun kontakt metamorfizmasý


sonucu Uzunkuyu-Palamutboðazý çevresinde(Þekil 1; L17-a4) rekristalize özellikler gösterir(Trgvm).

Birim altta Camiboðazý, üstte ise Nohutalanýformasyonu ile geçiþlidir.

Formasyon için, Brinkmann ve diðerleri(1972)'nin belirttiði Hanaylý ve Güvercinlik birim-lerinin toplam 260 m.'lik kalýnlýk da dikkate alýna-rak, yaklaþýk 250-300 m.'lik bir kalýnlýk öngörül-müþtür. Güvercinlik formasyonunda belirgin biryanal deðiþim gözlenmez.

Güvercinlik formasyonunda saptanan; Am-mobaculites radstadtensis, Auloconus permodis-coides, Aulotortus communis, Aulotortus friedly,Aulotortus gaschei, Aulotortus impressa, Aulo-tortus sinousus, Aulotortus sp., Aulotortus tumi-dus, Aulotortus turgida, Calcitornella sp., Cayeu-xia sp., Diplopora cf annulata, Diplopora sp.,Duostamina sp., Earlandia sp., Endothyra sp.,Endothyranella sp., Frondicularia sp., Frondicu-laria woodvardi, Galeanella sp., Glomospira sp.,Glomospirella grandis, Glomospirella parallela,Glomospirella sp., Griphoporella sp., Lamellico-nus multispirus, Lamelliconus procerus, Macro-porella retica, Megalodon, Microcodium, Milioli-pora cuvillieri, Miliolipora sp., Ophthalmidium sp.,Paraophthalmidium sp., Planiinvoluta sp., Poklju-kosmilia tuvalica, Reophax sp., Spiriamphorelladistrich, Spirorbis phlyctaena, "Tetrataxis" nana?,Thaumatoporella parvovesiculifera, Thecosmiliasp.,Triadodiscus eomesozoicus, Triasina hant-keni, Trochammina alpina, Trochammina jaunen-sis, Trochammina sp.,Tubiphytes sp., Turriglo-mina mesotriasica, Volzeia badiotica fosil toplu-luðuna göre Orta-Üst Triyas yaþý verilmiþtir.Brinkmann ve diðerleri (1967, 1972) Hanaylý bi-rimi için Alt Karniyen (Cordevoliyen), Güvercinlikbirimi için Karniyen (Juliyen-Tuvaliyen), "laminalýdolomitler" için Noriyen ve "beyaz kalkerler" içinResiyen yaþýný belirtirler. Erdoðan ve diðerleri(1990) birim için Noriyen-Resiyen yaþýný; Ýþintekve Altýner (2001), farklý tanýmladýðý Güvercinlikformasyonu için Noriyen yaþýný kabul eder.

Camiboðazý formasyonunun Ladiniyen göreliyaþý ile üstündeki Nohutalaný formasyonununLiyas-Malm yaþý ve saptanan fosillere göre, Gü-vercinlik formasyonu için Karniyen-Resiyen yaþýöngörülmüþtür.

Güvercinlik formasyonunun, oldukça sýð birdeniz, iliþkili deðiþik ortam ve asortamlarda (gel-git düzlüðü, karasal, resifal) çökeldiði ileri sürü-lebilir.

Nohutalan formasyonu (Jn)

Kireçtaþý, dolomitik kireçtaþý ve Cladocorop-sis'li kireçtaþýndan oluþan birim Nohutalan for-masyonu olarak ayýrtlanmýþtýr. Birim, Brinkmannve diðerleri (1972) tarafýndan, "laminalý dolomit-ler" (Nohutalan dolomiti), "açýk renkli mikritik ki-reçtaþý" ve "biyopelspratik/oosparitik kireçtaþý"olarak üç ayrý fasiyeste incelenmiþ, Üst Triyas-Liyas yaþlý "Nohutalan birimi", Cladocoropsiskapsayan Malm yaþlý kireçtaþlarýný da "Clado-coropsis birimi" olarak tanýmlamýþlardýr. Erdoðanve diðerleri (1990), Liyas ve Malm birimleri ileKretase yaþlý "Aktepe birimi" (Lechner ve diðer-leri 1967; Brinkmann ve diðerleri,1972)'ni No-hutalan formasyonu kapsamýnda deðerlendir-miþlerdir. (Resiyen)-Orta Liyas yaþlý "Nohutalanformasyonu", "Kimmericiyen kireçtaþlarý" ve "Ak-tepe formasyonu" olarak ayrý ayrý (Ýþintek ve di-ðerleri, 1998 b; Ýþintek ve Altýner, 1998); Nohut-alan formasyonunu olarak Resiyen yaþlý "altkireçtaþý" ile Liyas yaþlý "üst kireçtaþý" birimleri(Ýþintek ve Altýner 2001) tanýmlanmýþtýr. Bu çalýþ-mada, Resiyen kireçtaþlarýnýn Güvercinlik for-masyonu kapsamýna alýnmasý, Liyas ve Malmarasýnda (kayatürü fasiyeslerindeki sürekliliknedeniyle) bir kesikliðin/boþluðun gözlenememe-si ve Jura-Kretase sýnýrýndaki stratigrafik kesik-liðe (Ýþintek ve Altýner, 1998, 2001) dayanýlarakAktepe formasyonu ayrý tutulmuþ ve Liyas-Malmyaþlý kireçtaþlarý Nohutalan formasyonu olarakkabul edilmiþtir (Þekil 3).

Nohutalan formasyonu, kireçtaþý, dolomitik ki-reçtaþý ve dolomitlerden oluþan yeknesak sayýla-


bilecek bir birimdir. Genelde orta-kalýn tabakalýve gri renktedir. Altta gri, açýk gri renkli kireçtaþýve bunlarla girik gri, kül renkli dolomit, dolomitikkireçtaþý bulunur. Orta kesimleri gri, açýk gri, be-yaz renkli, ender çört sývamalý ve seyrek yumru-lu kireçtaþlarýndan oluþur. Bu kesimler yer yeroolitik, mikritik, biyoklastik özellikler gösterir.Malm yaþlý Cladocoropsis'li düzeylere geçerken,yaklaþýk 2 metre kalýnlýðýnda, pembemsi bejrenkte mikritik - biyomikrosparitik kireçtaþý içerir.Tanýmlanabilir fosil kapsamayan bu düzey, BatýToroslar'da Toarsiyen-Dogger yaþlý "ammoniticorosso" fasiyesinin benzeridir (M. Þenel, 1997;sözlü bilgi). Ancak Ýþintek (2002), Liyas ile Kim-mericiyen arasýnda boksit oluþumunu da be-lirterek, yaklaþýk 25 milyon yýllýk bir boþluðu ön-görür. Üst düzeyler gri, kahvemsi gri renkte bolalgli kireçtaþlarýndan oluþur. Bu kesimlerin enbelirgin özelliði bol miktarda Cladocoropsis sp.içermesidir (Þekil 9).

Birimin alt dokanaðý Güvercinlik formasyonuile geçiþlidir. Ayrým, fosil kapsamýna ve pembem-si beyazdan griye deðiþen renk, ortadan kalýnadeðiþen tabaka kalýnlýðý ayrýmýna göre yapýlabilir.Üstte ise Aktepe formasyonu tarafýndan uyum-suz olarak örtülür. Nohutalan ve Aktepe formas-yonlarýnýn dokanaðýnda yersel boksit gözlenir(Brinkmann ve diðerleri, 1972) ve ayrýca; "Aktepeformasyonu, doðrudan Nohutalan formasyonu-nun Liyas yaþlý kireçtaþlarýný Dogger, Malm veErken Kretase olmaksýzýn, aþýnmalý bir dokanakile örter" (Ýþintek ve Altýner, 1998).

Brinkmann ve diðerleri (1972) birimin kalýn-lýðýný (Nohutalan 250 m, Cladocoropsis'li kesim250 m. olmak üzere) 500 m. olarak ölçmüþlerdir;Erdoðan ve diðerleri (1990) ise 500 m. veyadaha fazla olduðunu tahmin ederler. Formas-yonda yanal yönde deðiþim gözlenmez.

Formasyonda; Acicularia sp., Actinoporellasp., Agerina sp., Agerina martana, Alveoseptajaccardi, Ammobaculites sp., Bolivinopsis sp.,Cayeuxia sp., Cayeuxia piae, Cladocoropsismirabilis, Clypeina jurassica, Conicokurnubia

sp., Conicospirillina sp., Earlandia sp., Everti-cyclamina sp., Everticyclammina virguliana,Favreina sp., Glomospira sp., Glomospirella sp.,Haurania amiji, Haurania desarta, Kilianina sp.,Koskinobullina socialis, Kurnubia sp., Kurnubiapalastiniensis, Labyrinthina mirabilis, Labyrint-hina recoarensis, Lenticulina sp., Lituoseptacompressa, Mayncina termieri, Mesoendothyrasp., Nautiloculina sp., Neotrocholina sp., Opht-halmidium sp., Orbitopsella praecursor (A ve Bformlarý), Orbitopsella primaeva, Paleodasyc-ladus mediterraneus, Parurgonina caelinensis,Pseudocyclammina liassica, Protopeneroplisstriata, Reophax sp., Salpingoporella annulata,Sigmoilina sp., Siphonovalvulina sp., Spirillinasp., Textularidae, Thaumatoporella parvovesicu-lifera, Tintinidae, Trochammina sp., Trocholinaelongata, Tubiphytes sp., Tubiphytes morronen-sis, Valvulinidae, Verneulina sp. fosilleri saptan-mýþtýr. Bu formlarýn çoðunluðu Liyas/Orta Liyasile Kimmericiyen, bir kýsmý da Titoniyen'i, Berria-siyen'i?, Valanjiniyen'i? gösterir. Brinkmann vediðerleri (1972), Nohutalan birimi için Üst Triyas(Üst Resiyen)-Liyas ve Cladocoropsis birimi içinMalm'ý, Erdoðan ve diðerleri (1990) Liyas-Al-biyen yaþýný belirtir. Ýþintek ve diðerleri (1998 b),Ýþintek ve Altýner (1998, 2001) formasyonda Re-siyen-Liyas yaþýna deðinir. Bu çalýþmada No-hutalan formasyonunun Jura (Liyas-Malm) yaþtaolduðu öngörülmektedir.

Nohutalaný formasyonu sýð deniz koþullarýndaçökelmiþtir. Üst kesimleri resifal ortamý da yan-sýtýr.

Aktepe formasyonu (Ka)

Apsiyen-Albiyen yaþlý genel olarak bej renklikireçtaþlarýndan oluþan formasyon, ilk kez Lech-ner ve diðerleri (1967, Brinkmann ve diðerleri,1972'den) tarafýndan "Aktepe birimi" olaraktanýmlanmýþtýr. Erdoðan ve diðerleri (1990), biri-mi Nohutalan formasyonu kapsamýnda deðer-lendirirler; Ýþintek ve Altýner (1998) ise Aktepeformasyonunu "Apsiyen-Albiyen kireçtaþlarý"olarak inceler (Þekil 3).


Kahvemsi-beyazýmsý-pembemsi bej renkler-de, orta-kalýn/ince tabakalý, bazen "buruþuk" gö-rünümlü, sýkça sarý kalsit damarcýklý, çoðun bi-yoklastik kireçtaþý ve killi kireçtaþýndan oluþur.Sýkça gastropod kavký yýðýþýmlarý gözlenir. Enayýrtman özelliði "iri" Miliolidae'lerin kolayca se-çilmesidir.

Aktepe formasyonu, tabanda Nohutalaný for-masyonunu uyumsuz olarak üstler; ancak iliþkiçok belirgin deðildir. Liyas kireçtaþlarý üzerineMalm ve Alt Kretase olmaksýzýn, doðrudan Ak-tepe formasyonunun gelmesi ve boksit oluþumu(Ýþintek ve Altýner, 1998) bu uyumsuzluðun gös-tergesidir. Üst dokanaðý ise tartýþmalýdýr ve bu


AktepeX

Trgv

Tmk

Tmy

305

395

Jn(L)

Jn( )DJn

()

MKa

Ka

KbhKa(?)

Qaly

Qal

60 61 62 6344

43

42

.

.

628 *

L17-a4

A

B

0 500m

b

Ka

Ka

v v v v v v vv v v v v v v

v v v v v v v vvvvv

v v vvvv

v v v v v v vv

v vv

vv v v v vv

v v v v v v vvvvvv

v v vvvv

v v vv v

v v v vvvv

v vvV

v vvv

vv

vv

V V V

V

V

V

V

V

V V V

V

V

VV

V V

V

V

V

V

VV

V

VVV

VV

V

V V

V V

V

V V

V

V

V V

V

V

V

V

V

VV

V

V

V

V

V

V

V

VV

V

V

V

V

V

V

V

V

V VV

V

V V

VV

V

V V

V

V

VV

V

V

V

V

V

K

Þekil 9- Nohutalan ve Aktepe formasyonlarýna ilþkin Kadýovacýk-Barboros köyleri arasýndaki kesit ve jeolojiharitasý.

çalýþmada, hemen üzerinde bulunan çakýltaþý vekumtaþý, Balýklýova formasyonunun Haneybaþýüyesi kapsamýnda deðerlendirilerek, Üst Kretase(Kampaniyen-Maastrihtiyen) birimleri ile arasýn-da bir boþluk olduðu öngörülmüþ ve uyumsuzolarak kabul edilmiþtir (Þekil 9).

Brinkmann ve diðerleri (1972) birimde 250m.'lik bir kalýnlýk belirtmiþlerdir. Yayýlýmý sýnýrlýolan birimde yanal yönde bir deðiþim gözlenmez.

Aktepe formasyonunda saptanan; Bolivinop-sis sp., Cuneolina sp., Cuneolina camposaurii,Cuneolina pavonia, Cyclogyra sp., Debarina sp.,Debarina hahounerensis, Glomospirella sp.,Miliolidae, Nezzazata sp., Nummoloculina heimi,Ophthalmidium sp., Orbitolina spp., Orbitolinaparva, Praechrysalidina infracretacea, Praeor-bitolina lotzei, Pseudocyclammina sp., Pseudo-cyclammina hedbergi, Pseudorhapydionina du-bai, Pseudotextulariella sp., Pseudotextulariella?scarsellai, Sabaudia sp., Sabaudia capitata,Sabaudia minuta, Vercorsella arenata ve rudistkavkýlarý ile Apsiyen-Albiyen yaþý verilmiþtir.Brinkmann ve diðerleri (1972) Kretase (AltKretase, "Lechner ve diðerleri, 1967") olarakbelirttikleri birimde saptadýklarý Palaeodictyoco-nus sp. ile Barremiyen-Apsiyen yaþ aralýðýný gös-terirler. Erdoðan ve diðerleri (1990), Aktepe for-masyonunu da kapsayan Nohutalan formas-yonunun yaþýnýn Albiyen'e kadar çýktýðýný ilerisürerler. Ýþintek ve Altýner (1998), Aktepe formas-yonu kireçtaþlarýný Apsiyen-Albiyen olarak belir-tirler. Bu çalýþmada da formasyon Apsiyen-Al-biyen yaþlý kabul edilmiþtir.

Aktepe formasyonu sýð denizel ortamda,özellikle resifal (resif ardý) koþullarda çökelmiþtir.

Balýklýova formasyonu (Kb)

Karbonat ve kýrýntýlý kaya birimlerinden oluþanformasyon, Brinkmann ve diðerleri (1977) ta-rafýndan En Üst Kretase ("Höhere Oberkreide")kaya birimleri olarak belirtilmiþtir. Erdoðan vediðerleri (1985) tarafýndan Geç Kretase yaþlý

"Balýklýova birimi" olarak ve altta, karbonatlardanoluþan "Karahasan kireçtaþý üyesi" ile üstte,kýrýntýlýlardan oluþan fliþ fasiyesindeki "Haney-baþý üyesi"ne ayrýlarak tanýmlanmýþtýr. Güngör(1989)'ün, üye adlarýný koruyup, formasyonolarak belirttiði birim için yapýlan ayrým ve adla-malar, bu çalýþmada da benimsenmiþtir.

Çakýltaþý ya da kýrýntýlý-biyoklastik kireçtaþlarýile baþlayan birim, marn ve mikritik kireçtaþlarý iledevam eder, kumtaþý-çamurtaþýndan oluþan fliþile sona erer (Þekil 10).

Karahasan kireçtaþý üyesi (Kbk)

Altta, her yerde gözlenmeyen 2-3 metre kalýn-lýðýnda pembe, pembemsi bej renkte, kötü boy-lanmýþ, yarý yuvarlanmýþ kireçtaþý çakýllarýndanoluþan çakýltaþý düzeyi ile baþlar. Genelde ise,birimin tabanýnda, açýk/koyu bej renklerde,masif-kalýn tabakalý lito-biyoklastik kireçtaþlarýbulunur. En alttaki kireçtaþý düzeyi içinde boksitçakýllarý ve rudist kavkýlarý da gözlenir (Þekil10.3). Daha üstte, bej renkte, orta tabakalý, yeþilçört/radyolarit kýrýntýlý Globotruncana'lý mikritler;kahvemsi pembe-kýrmýzý renklerde, ince-ortatabakalý, kývrýmcýklý, yumrulu kireçtaþlarý; bordo-kahvemsi bej renklerde (alacalý), ince tabakalýmarn-kýrýntýlý kireçtaþý bulunur.

Haneybaþý üyesi (Kbh)

Karahasan kireçtaþý üyesinin mikritik kireçtaþýve marnlarý üzerine, açýk/koyu yeþil, kahvemsisarý-bordo, kýrmýzý, yeþilimsi bej renklerde, ince/çok ince-orta tabakalý kumtaþý-çamurtaþý ege-men kayatüründe, fliþ fasiyesindeki Haneybaþýüyesi gelmektedir. Kumtaþlarý, kýrmýzý radyolaritve serpantinit kýrýntýlarý kapsar. Kadýovacýk Köyügüneybatýsýnda Aktepe formasyonunun hemenüzerine gelen, yaklaþýk 5-10 m. kalýnlýðýnda, gri,bejimsi gri renkteki kötü boylanmýþ çakýltaþlarý(Kbhç); yarý yuvarlaklaþmýþ çoðun kireçtaþý çakýl-larý ile yuvarlaklaþmýþ-yarý yuvarlaklaþmýþ, yeþil-kahve renklerde çört çakýllarý, çok az orandabazik kaya (diyabaz?) çakýllarý kapsamaktadýr.



Þekil 10-Balýkova formasyonu ile Gerence formasyonuna ilþkin Balýklýova köyü çevresindeki kesit ve ayrýntýlýjeoloji haritasý.

Bu çakýltaþý düzeyi, yanal yönde incelip kaybolanKarahasan kireçtaþýnýn tabanýndaki çakýltaþýnýneþdeðeri olarak kabul edilmiþtir. Üzerindekahvemsi sarý, yeþilimsi bej renklerde kumtaþlarýbulunur.

Formasyon, Gerence, Nohutalan ve Aktepeformasyonlarýný uyumsuz olarak üstler. ÜzerineNeojen kaya birimleri uyumsuz olarak gelir.

Birimdeki kireçtaþlarýndan alýnan örneklerde;Calcarinidae, Disyclina sp., Globigerina sp., Glo-botruncaniidae, Globotruncana sp., Globotrun-cana linneiana, Miliolidae, Minouxia sp., Nace-llaria sp., Nodosaridae, Nodosaria sp., Nummo-fallotia sp., Ophthalmidium sp., Radiolaria spp.,Rosita sp., Rotalidae, Rotalia sp., Textularia sp.fosilleri saptanarak Senoniyen yaþý belirlenmiþtir.Brinkmann ve diðerleri (1977), ayrýntýlý verdiklerifosillere göre, neritik-pelajik karbonatlar için Alt?-Üst Kampaniyen-Alt Maastrihtiyen yaþýný önerir-ler. Erdoðan ve diðerleri (1985), alttaki neritikkireçtaþlarý için Santoniyen-Kampaniyen; dahaüstteki pelajik kireçtaþlarýnýn Geç Kampaniyenve Erken-Orta Maastrihtiyen; Erdoðan (1990 b),Karahasan kireçtaþý üyesinin en alt bölümleriniKampaniyen ve üstteki pelajik kireçtaþlarýnýMaastrihtiyen; Erdoðan ve diðerleri (1990) Ba-lýklýova formasyonunu Kampaniyen-Maastrih-tiyen yaþýnda kabul ederler. Bu çalýþmada dabirim için Kampaniyen-Maastrihtiyen yaþý benim-senmiþtir.

Birimin sýð denizel, resifal ve yamaç önü or-tamlarýný temsil eden alt düzeylerinden sonra,giderek derinleþen þelf ortamýný gösteren üstdüzeyleri farklý ortamlar için ayýrtmandýr.

ALLOKTON BÝRÝMLER

"Otokton" konumlu kaya birimleri üzerinde,kumtaþý, silttaþý ve marn aradüzeyli kireçtaþý-dolomitik kireçtaþlarýndan oluþan (Geç) Permi-yen yaþlý Tekedaðý formasyonu; ?-Ladiniyen-Erken Karniyen (Noriyen?) yaþlý bazik volkanit,türbidit ve karbonatlarý kapsayan Ýdecik birimi,

Geç Kretase-Erken Tersiyer (Daniyen?) yaþlýÝzmir fliþi ve Yeniliman serpantiniti tektonik olarakbulunmaktadýr.

Tekedaðý formasyonu (Pt)

Kumtaþý, silttaþý ve marn aradüzeyli kireç-taþlarýndan oluþan (Geç?) Permiyen yaþlý birim,çalýþma alanýnda ilk kez tanýmlanmýþ ve Te-kedaðý formasyonu olarak adlandýrýlmýþtýr.Garrasi ve Weitschat (1968), birimin de bulun-duðu Tekedaðý Yarýmadasý'nda Permo-Karbo-nifer yaþlý "Tekekaradað kalkerleri"ni tanýmlarlar.

Formasyonun olasý alt kesimleri mika pullu,kirli beyaz renkli kumtaþý, silttaþý ve siyahýmsý,bazen gri, koyu gri renkli, buruþuk laminalý gö-rünümlü killi kireçtaþý-marn aradüzeyli kahvemsi-grimsi siyah renkli kireçtaþlarýndan oluþur. Allok-ton konumu nedeniyle istiflenme biçimi kesin ola-rak belirtilemez. Kireçtaþlarýnýn olasý alt düzeyleriince-orta tabakalýdýr. Çok kývrýmlý ve kývrýmcýklý,buruþuk görünümlü, yer yer oolitik, bazý düzey-lerde pizolitiktir. Olasý üste doðru ise kahvemsisiyah renkli, kalýn-orta tabakalý, makro (gastro-pod) ve bentik mikrofosilli kireçtaþlarý ile dolomitve dolomitik kireçtaþlarýna geçer (Þekil 11).

Birimin alt ve üst dokanaðý Gerence formasy-onunun (Ammonit'li, Halobia'lý, Daonella'lý) kireç-taþlarý ile tektonik iliþkilidir. Çalýþma alanýnda kü-çük bir tektonik dilim biçiminde bulunan Tekedaðýformasyonunda yanal deðiþim gözlenememiþtir.

Birimin görünürdeki orta kesimlerinde sap-tanan; Eotuberitina sp., Frondina sp., Geinitzinasp., Globivalvulina sp., Gymnocodium sp., Hemi-gordius sp., Permocalculus sp., Pseudovermipo-rella sp. fosil topluluðuna göre, Tekedaðý for-masyonu için (Geç?) Permiyen yaþý öngörülmek-tedir.

Tekedaðý formasyonunun kayatürü, makro vemikrofauna özellikleri sýð denizel ortam koþul-larýný yansýtýr.


Ýdecik birimi (Tri)

Altere olmuþ yeþilimsi kahve renkli bazik lavve piroklastik/volkaniklastikler ile yumrulu, çörtlükireçtaþý ve kýrmýzý radyolaritlerden oluþan birim,stratigrafik farklýlýðý nedeniyle yapýsal-stragrafikbir birim olarak yeniden, Ýdecik birimi olaraktanýmlanmýþtýr. Konuk'un (1979) Karareis birliðikapsamýnda gösterdiði "Güldað", "Ýdecik" ve

"Kayadibi" formasyonlarýný tümüyle kapsar.Birim, Erdoðan ve diðerleri (1990) tarafýndanDenizgiren grubu kapsamýnda gösterilenKarareis formasyonunun bir kýsmýna karþýlýkgelmektedir (Þekil 3).

Gri renkli, yer yer yumrulu, çörtlü kireçtaþ-larýnýn üzerine yeþil renkli bazik tüflerin gelme-siyle baþlayan birim, yeþil ve sarýmsý-kahvemsi


/

A

* *

* *

* *

*

*

*

*

* * *

*

*

*

*

*

494847

56

57

58

59

60

L16-b2

A

A

x265

.

311

X101

X187

4547

16

41

15

Trg

Pt

Pt

Trg

Ca

Pt

Pt

Pt

Ca

Ca

Trg

SCdSCd

Qal

Trg

0 500m

A

TrgbTrgb

K

Þekil 11- Tekedaðý formasyonuna iliþkin Karareis Koyu-Tekedaðý’ndaki kesit ve jeoloji haritasý.

bej renkli çört ve radyolarit aradüzeyli, kýrmýzýrenkli radyolaryalý pelajik kireçtaþlarý ile ardala-narak devam eder. Üste doðru yeþil renkli tüflerartarak, yeþil, kahvemsi yeþil renkli lavlara geçer.Spilitik özellikler gösteren bu lavlar, daha üsttekireçtaþý çakýllarý da içeren volkanik bileþenlikumtaþlarýyla ardalanarak devam eder ve bun-larýn üzerine çörtlü kireçtaþlarý gelir (Þekil 12).

Birim, yapýsal-stratigrafik konumuna göre,altta Dikendaðý formasyonu, üstte Camiboðazýve Gerence formasyonlarý ile teknonik iliþkilivarsayýlmýþtýr.

Ýdecik birimi, tanýmlandýðý kadarýyla yaklaþýk100 metrelik bir kalýnlýk göstermektedir. Yanaldeðiþim yerseldir, içindeki türbiditik düzeylerdegözlenir.

Volkanitlerin, olasý alt düzeyindeki kýrmýzýradyolaritlerden alýnan örneklerde saptananTriassocampe sp., Triassocampe ex gr scalaris,Pentaspongodiscus mesotriassicus, Pseudosty-

losphaera sp., Pseudostylosphaera fragilis, Pa-rasepsagon variabilis, Sepsagon? aequispino-sus, Pseudostylosphaera coccostyla, Actinom-midae, Eptingium sp. cf. manfredi radyolarya fo-silleri, Erken Ladiniyen-Geç Ladiniyen ortasýný;hemen üzerindeki kireçtaþlarýnda saptanan kon-odontlar ise Erken Karniyen'i (Kozur, 1996; sözlübilgi) gösterir (Þekil 13). Konuk (1979), Güldað,Ýdecik ve Kayadibi formasyonlarý için Karniyenyaþýný öngörür. Kozur ve Kaya (1995), GeçLadiniyen yaþlý karbonatlarýn altýndaki klastikler-le ardalanmalý denizaltý tüflerini, Kaya ve Rezsü(2000) Ladiniyen/Karniyen yaþlý mafik volkanikkýrýntýlý birimi belirtir. Bu verilere göre Ýdecik biri-mi, Ladiniyen-Karniyen yaþlý olmalýdýr. Daha üst-lerdeki, Konuk (1979) ile de örtüþen, Galeanellasp.li kireçtaþlarý, birimin Noriyen'e (belki de da-ha üstlere) kadar çýkabileceðini de düþündürür(Þekil 12).

Ýdecik birimi, duraysýz ve volkanizmanýn etkiliolduðu göreli derin denizel ortam koþullarýndaçökelmiþtir.


Þekil 12- Ýdecik birimine ait Tuzla mevkiindeki tip kesit ve jeoloji haritasý.

Ýzmir fliþi (KTi)

Genel olarak kýrýntýlý bir matriks ile deðiþikkayatüründeki bloklardan oluþan, Batý Anadolu'da geniþ bir daðýlýma sahip fliþ fasiyesindeki bi-rim "Ýzmir fliþ formasyonu" olarak Öngür (1972)tarafýndan adlanmýþ, Eþder (1988) tarafýndan da"Ýzmir fliþi" olarak grup düzeyinde tanýmlanmýþtýr.Önceki çalýþmalarýn çoðunda, örneðin; "Kretasefliþi" (Parejas, 1940; Brinkmann, 1966; Brink-mann ve Ýzdar, 1971), "Üst Kretase fliþi" (Akar-tuna, 1962), "Bornova fliþi" (Konuk, 1977), "Erde-mirçay formasyonu" (Konak ve diðerleri,1980),"Filiþ topluluklarý" (Yaðmurlu, 1980), "Kretase-

Paleojen fliþi" (Baþarýr ve Konuk, 1981), "Bel-kahve" ve "Çaldað" formasyonlarý (Akdeniz vediðerleri, 1986), "Bornova karmaþýðý" (Erdoðan,1985, 1990 a, b; Erdoðan ve Güngör, 1992) ola-rak tanýmlanmýþtýr.

Çalýþma alanýndaki Ýzmir fliþinin, Balýklýovaformasyonu kapsamýnda tanýmlanan fliþ fasi-yesindeki Haneybaþý üyesinden, Erdoðan ve di-ðerleri (1990)'nin de öngördüðü gibi, üstüne gel-diði birimlerle tektonik iliþkisi ve bloklu/olistostro-mal yapýsý ve stratigrafik özellikleri bakýmýndanfarklýlýk sunduðu kabul edilmiþtir.


Þekil 13- Ýdecik birimine ait Harapaðýl mevkiindeki tip kesit ve jeoloji haritasý.

Yeþil, kahvemsi yeþil, kahvemsi sarý, pembe-msi bej renklerde, kumtaþý-çamurtaþý egemenkayatüründeki matriks içinde, kireçtaþý çakýl vebloklarýndan oluþan olistostromal düzeyler; rady-olarit (KTir), genellikle ayrýþmýþ bazik volkanit(KTiv), ultrabazik kaya (KTiu), çoðun Camiboðazýformasyonu ile iliþkilendirilen farklý yaþlardakireçtaþý bloklarý (KTik) bulunmaktadýr. KalecikMahallesi çevresinde (K16-c2, c3); Alt Devoniyen(Fenninger, Von A.,1983; Gusic ve diðerleri,1984), Anisiyen-Ladiniyen (Yarýmkaya Sýrtý,Çöplen Tepe; Gusic ve diðerleri,, 1984) , Triyas,Triyas-Jura?, Triyas-Liyas?, ?-Liyas yaþlý kireç-taþý ve Liyas-Alt Kretase yaþlý radyolarit bloklarý;Ýnceburun-Azmak Burnu (K16-c3) arasýnda,Dogger-Kimmericiyen?, Titoniyen-?, Karniyen?-Liyas, ?-Liyas, Malm, Oksfordiyen? - Kimmeri-ciyen yaþlý kireçtaþý bloklarý; Aþaðý DemirciliMahallesi (L17-d2) batýsýndaki Çalýlýk mevkiindeKarniyen (olasý Juliyen) yaþlý radyolarit ara-düzeyli kireçtaþý bloðu, Ýzmir fliþi içinde belirlenendeðiþik yaþlardaki blok örnekleridir.

Paleozoyik ve Mesozoyik kaya birimlerini tek-tonik olarak üzerler. Neojen yaþlý birimler tarafýn-dan uyumsuzlukla örtülür.

Birimin matriksinde fosil saptanamamýþtýr. An-cak kireçtaþý çakýl ve bloklarýndaki; Agerina? sp.,Calcitornella? sp., Campbelliella cf. striata, Ca-yeuxia sp., Cladocoropsis mirabilis, Clypeina?sp., Diplopora? sp., Endothyra sp., Frondiculariasp., Glomospira? sp., Lituosepta sp., Mean-dospira? sp., Mesoendothyra sp., Mesoen-dothyra croatica, Ophtalmidium sp., Paleoda-cycladus mediterraneus, Radiolaria sp., Salpin-goporella annulata, Siphonovalvulina sp., Teut-loporella? sp., Thaumatoporella parvovesiculife-ra, Tubiphytes sp., Valvulina sp., pelecypod(Daonella sp., Halobia sp.) - ammonit kavký kesit-leri ile Triyas'tan Titoniyen'e kadar; radyolaritbloklarýndaki Podobursa sp., Praeconocar-yomma sp., Syringocapsa sp. ile Liyas-Alt Kre-tase; Capnuchosphaera sp., Hindeosphaera bis-pinosa, Orbiculiforma sp., Spongostylus tortilis,Triassocampe sp. ile Karniyen (olasýlýkla Juliyen)yaþlarý belirlenmiþtir.

Ýþintek ve diðerleri (2000), "Toroslar BornovaFliþ Zonu" olarak tanýmladýklarý Ýzmir fliþi içinde,Liyas-olasý Dogger yaþlý karbonatlarý (bir boksitzonu ile) uyumsuz olarak üstleyen, Barremiyen-Albiyen yaþlý karbonatlarý da kapsayan kireçtaþýbloklarýnýn varlýðýný belirtirler.

Önceki çalýþmalarda, Ýzmir fliþi, matriksinden/bloklarýndan elde edilen yaþlar ve/veya yapýsal-stratigrafik konumuna göre, genel olarak GeçKretase yaþlý kabul edilmektedir. Ancak dahagenç, "Üst Maastrihtiyen-Paleosen/genç" (Ko-nuk, 1977); "Kretase Sonu-Paleosen" (Yaðmurlu,1980), "Eosen" (Düzbastýlar, 1980), "Paleosen-Eosen" (Baþarýr ve Konuk, 1981; Baþarýr, 1989),Daniyen / Alt Paleosen (Özer ve Ýrtem, 1982),"Geç Kretase-Paleosen" (Erdoðan, 1985), Kam-paniyen-Paleosen ("Belkahve formasyonu" kap-samý ile, Akdeniz ve diðerleri, 1986), "Kampa-niyen-Daniyen" (Erdoðan, 1990 a, b), "Geç Kre-tase-Erken Paleosen" (Kaya ve Rezsü, 2000)yaþlarda olduðu da öngörülmektedir. Bu görüþ veeldeki verilerle, birim için Kampaniyen-ErkenTersiyer (Daniyen?) yaþý benimsenmiþtir. Ýzmirfliþi duraysýz havza/yamaç ortamýnda çökelmiþtir.

Yeniliman serpantiniti (Kys)

Yeþil, kahvemsi yeþil renkteki serpantinittenoluþan birim, Yeniliman Köyü'nün (K16-c2) he-men güneyinde, yaklaþýk 2 km²'lik bir alanda ya-yýlým gösterir. Ordovisiyen yaþlý Küçükbahçe for-masyonunun üzerinde tektonik bir dokanaklabulunur. Erken Miyosen yaþlý çakýltaþý, kumtaþý,çamurtaþýndan oluþan "Salman formasyonu"(Aras ve diðerleri, 1999) tarafýndan uyumsuzolarak örtülür. Erdoðan (1990b) Maastrihtiyen-Daniyen yaþlý Bornova karmaþýðý kapsamýndaserpantinit bloðu olarak belirtmektedir.

TARTIÞMA, SONUÇ VE ÖNERÝLER

Bu çalýþma sonucunda yarýmadanýn;1/25.000 ölçekli jeoloji haritalarý tamamlanmýþ veönceki çalýþmalarýn revizyonu-kompliasyonu ile1/100.000 ölçekli jeoloji haritalarý yapýlmýþtýr.


Paleozoyik yaþlý çökeller üç ayrý formasyonaayýrtlanarak haritalanmýþtýr.

Paleozoyik/Alt Triyas olarak kabul edilen bazýkayatürlerinin, Geç Kretase-Erken Tersiyer (Da-niyen?) yaþlý Ýzmir fliþine ait olduðu ve bunlarýn,Karaburun Yarýmadasýnda daha geniþ sayýlabile-cek alanlarda yayýlým gösterdiði saptanmýþtýr.

Çalýþma alanýnda Skitiyen'in yaygýn olduðuve çökel fasiyesine, özellikle birkaç metre kalýn-lýðýndaki "vermiküler fasiyese" göre, kolaycaayýrtlanabileceði anlaþýlmaktadýr.

Yarýmadanýn kuzeyinden güneyine doðruyayýlým gösteren Gerence formasyonunda, çörtlükarbonat egemen kýrýntýlý fasiyesten, türbididikkarbonatlarýn bulunduðu bir fasiyese deðiþimgözlenmektedir.

Yarýmadada allokton konumlu (Geç?) Permi-yen'in varlýðý, fosillerle belgelenerek ilk kezortaya konulmuþtur.

Fosillerle belgelenemeyen Dogger'in, Batý To-roslarla kaya türü/fasiyes benzerliklerine göre,olabilirliði öngörülmüþtür. Ancak Liyas ile Malm(Kimmericiyen) arasýnda stratigrafik bir boþluðunolduðu da belirtilmektedir (Ýþintek, 2002).

Anisiyen'deki olistostromal fasiyesin yaygýnlý-ðý saptanmýþ ve ayýrtlanmýþtýr.

Triyas'ta, Anisiyen olarak belirtilen bazik vol-kanizmanýn (Erdoðan ve diðerleri, 1990), yeni fo-sil bulgularý ve Konuk (1979)'un da öne sürdüðügibi, daha genç, Ladiniyen-(Erken) Karniyen (Ko-zur, 1995, 1998; Kozur ve Kaya, 1995; Kaya veRezsü, 2000; Çakmakoðlu ve Bilgin, 2003) ola-bilirliði söz konusudur. Ayrýca, radyolarya, ko-nodont ve diðer fosil kayýtlarý, örneðin, Ýdecik bi-rimindeki (?) Galeanella sp. (Konuk, 1979; bu ça-lýþmadaki örnekler)'nin gösterdiði Noriyen-Re-siyen yaþ aralýðý, ayrý bir/birkaç yapýsal birimin/birimlerin varlýðýný düþündürmektedir. Gerenceformasyonu gibi Anisiyen'de derin, Ladiniyen ve

sonrasý sýð denizel bir birim ile, Ýdecik birimi gibiLadiniyen'de bazik volkanitli, Karniyen'de derin,ancak Noriyen-Resiyen'de sýð denizel ayrý birveya (daha yaygýn/genç birimleri de kapsayabile-cek) birkaç birimin varlýðý (tekrar) tartýþýlmalýdýr.

KATKI BELÝRTME

Bu çalýþma, Maden Tetkik ve Arama GenelMüdürlüðü Jeoloji Etütleri Dairesinin, Neþat Ko-nak tarafýndan yönetilen "Menderes Masifi Ma-den Aramalarý Projesi" kapsamýnda gerçekleþti-rilmiþtir. Neojen öncesi temel kaya birimleri, RýfkýBilgin, Nedim Hepþen ve Ali Çakmakoðlu; Neo-jen-Kuvaterner, Fikret Göktaþ; magmatik kayaç-lar, Tuncay Ercan, Ahmet Türkecan ve MüslimAteþ tarafýndan çalýþýlmýþtýr. Paleontolojik örnek-ler: Paleozoyik, Münevver Güner; Mesozoyik,Kemal Erdoðan ve Erdal Tarý; radyolaryalar, UðurKaðan Tekin; mercanlar, Sevim Tuzcu; petro-grafik örnekler ise Gönül Kaya, Ender Sarýfa-kioðlu ve Nilgün Altun tarafýndan incelenmiþtir.

Yayýna verildiði tarih, 15 Þubat 2006

DEÐÝNÝLEN BELGELER

Akartuna, M., 1962, Ýzmir-Torbalý-Seferihisar-Urla böl-gesinin jeolojisi hakkýnda: Maden Tetkik veArama Dergisi, 59, 1-18.

Akbulut, A., 1972, Mordoðan ve güney bölgesininjeolojisi: Ege Üniv. Fen Fak. Jeoloji Bölümü(Yüksek Lisans Tezi), Ýzmir, 27s.

,1980, Güney Karaburun Yarýmadasý'nýn jeolo-jisi: Maden Tetkik ve Arama Genel MüdürlüðüJeoloji Dairesi Rapor no: 130, Ankara. (yayýmlanmamýþ)

Akdeniz, N., Konak, N., Öztürk, Z., Çakýr, M.H.,Serdaroðlu, M., Armaðan, F. ve Çatal, E., 1986,Ýzmir-Manisa dolayýnýn jeolojisi: Maden Tetkikve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no: 7929,164s. Ankara (yayýmlanmamýþ)

Aras, A., Göktaþ, F., Demirhan, M., Demirhan, S. veÝçöz, E., 1999, Karaburun Kili'nin stratigrafisi,


mineralojisi ve piþme özellikleri: BAKSEM'99,1. Batý Anadolu Hammadde Kaynaklarý Sem-pozyumu, 8-14 Mart,1999, Ýzmir, 238-247.

Baþarýr, E., 1989, Gümüldür (Ýzmir) ve Selçuk (Aydýn) yörelerinin jeolojisi ve petrografisi, Bornova-Ýzmir, (yayýmlanmamýþ).

ve Konuk, T.Y., 1981, Gümüldür yöresininkristalin temeli ve allokton birimleri: TürkiyeJeoloji Kurumu Bülteni, 24-2, 1-6.

Brinkmann, R., 1966, Geotektonische gliederung vonWestanatolien: N.Jb. Geol. Palaont. Mh., 1966,10, Stuttgart, 603-618.

Brinkmann, R., Rendel, B. ve Trick, P., 1967, Ýzmir yöresinde pelajik Triyas: Ege Üniv. Fen Fakül-tesi Ýlmi Raporlar Serisi, no: 37, Bornova,1-3.

ve Ýzdar, E., 1971, Excursions near Izmir andManisa: In. A.S. Campbell (ed.), Geology and History of Turkey: Petr. Expl. Soci. of Libya(Tripoli), 505-508.

,Flügel, E., Jacopshagen, V., Lechner, H., Rendel, B. ve Trick, P., 1972, Trias, Jura und Unterkreide der Halbinsel Karaburun (WestAnatolien): Geol. et. Paleont., 6, Marburg, 139-150.

,Gümüþ, H., Plumhoff, F. ve Salah, H.H., 1977, Höhere Oberkreide in Nordwest Anatolien undThrakien: N.Jb.Geol.Palaont. Abh.,154, Stutt-gart,1-20

Çakmakoðlu, A. ve Bilgin, Z.R., 2003, Karaburun Ya-rýmadasý'nýn Neojen öncesi stratigrafisi: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no: 10602, Ankara.

ve , 2004, Karaburun Yarýmadasý'nýnNeojen öncesi stratigrafisi: 57. Türkiye Jeoloji

Kurultayý, Ankara, 286-287.

Düzbastýlar, M.K., 1978, Karaburun Yarýmadasýnýnstratigrafisi hakkýnda: Ege Üniv. Fen FakültesiDergisi, Seri A, II-4, Ýzmir, 333-356.

Düzbastýlar, M.K., 1980, Bornova ve yakýn yöresi türbidit istifleri elemanlarýnýn kireçli alglerinin sistematik incelenmesi: Ege Üniv. Yerbilimleri Fak.Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsü (Doçt. Tezi), Ýzmir.

Ercan,T., Türkecan, A. ve Satýr, M., 2000, KaraburunYarýmadasý'nýn Neojen volkanizmasý: Cumhu-riyetin 75. Yýldönümü Yerbilimleri ve MadencilikKongresi Bildiriler Kitabý I; Maden Tetkik veArama Genel Müdürlüðü yayýný, Ankara,1-18.

Erdoðan, B., 1985, Bornova Karmaþýðýnýn bazý stratigrafik ve yapýsal özellikleri: 1985 Türkiye Jeo-loji Kurultayý, Ankara,14.

,1988, Ýzmir-Ankara Zonu Ýle Karaburun karbonat istifinin tektonik iliþkisi: Hacettepe Üniv.Yerbilimlerinin 20.Yýlý Sempozyumu, Ankara,16.

,1990 a, Ýzmir-Ankara Zonu'nun Ýzmir ile Seferihisar arasýndaki bölgede stratigrafik özellikleri ve tektonik evrimi: Türkiye Petrol Jeo-loglarý Derneði Bülteni, 2/1, 1-20.

,1990 b, Ýzmir-Ankara Zonu Ýle KaraburunKuþaðýnýn tektonik iliþkisi: Maden Tetkik veArama Dergisi, 110, 1-16.

,Özer, S. ve Tansel, Ý., 1985, KaraburunYarýmadasý (Ýzmir) Üst Kretase birimlerininstratigrafisi: 1985 Türkiye Jeoloji Kurultayý,Ankara, 36.

,Altýner, D., Özer, S. ve Güngör, T., 1988, Karaburun Yarýmadasý (Ýzmir) karbonat istifininstratigrafisi: Hacettepe Üniv. Yerbilimlerinin20.Yýlý Sempozyumu, Ankara, 22.

, ,Güngör, T. ve Özer, S.,1990, KaraburunYarýmadasý'nýn jeolojisi: Maden Tetkik ve Ara-ma Dergisi, 111, 1-24.

ve Güngör, T., 1992, Menderes Masifi'nin kuzeykanadýnýn stratigrafisi ve tektonik evrimi: Türki-ye Petrol Jeologlarý Derneði Bülteni, 4/I, 9-34.


Eþder, T., 1988, Gümüldür-Cumaovasý (Ýzmir) alanýnýnjeolojisi ve jeotermal enerji olanaklarýnýnaraþtýrýlmasý: Ýstanbul Üniv. Fen Bilimleri Enst.Jeoloji Müh. Ana Bilim Dalý (Doktora Tezi),Ýstanbul.

Fenninger, Von A., 1983, Codiaceen aus dem Unter-devon von Karaburun (Türkei) und Chios (Griechenland): Mitt. Österr. Geol. Ges., 76-1983, Wien, 273-288.

Garassi, C. ve Weitschat, W., 1968, Geologie vonNordwest Karaburun (West-Anatolische Kuste)Reprint (According to Pers.Comm. of Dr.Weitschat, Hamburg Unpublished Manuscrýpt),177-184.

Gusic, I., Wohlfeil, H. ve Wohlfeil, K., 1984, Zur alter-sstellung und fazies des, Türkei): Kalkes vonKalecik (Devon) und der Akdag-Serie (Trias) im Nordöstlichen Teil von Karaburun (westl. Izmir);N.Jb. Geol. Palaont. Abh., 167, 3, Stuttgart,

375-404.

Gümüþ, H., 1971, Karaburun Yarýmadasý'nýn orta kýsmýnýn jeolojisi (Ýzmir): Ege Üniv. Fen Fak. ÝlmiRaporlar Serisi, no: 100, Ýzmir,16s.

Güngör, T., 1989, Karaburun Yarýmadasý Balýklýova-Barbaros arasýndaki bölgenin jeolojisi ve yapýsal evrimi: Dokuz Eylül Üniv. Fen BilimleriEnst. (Yüksek Lisans Tezi), Ýzmir, 40s.

Güvenç, T. ve Konuk, Y.T., 1981, Triyas boyunca tortul-laþma ve kýrýklanma, Ege-Anadolu Kýrýk Zonu:Hacettepe Üniv., Yerbilimleri, 7, Ankara, 43-53.

Höll, R., 1966, Genese und altersstellung von vorkom-men der Sb-W-Hg formation in der Türkei und auf Chios-Grichenland: Bayer. Akad. Wiss.Math., Naturw.Kl., Abh.127, 118.

Ýþintek, Ý., 2002, Foraminiferal and algal biostratigra-phy and petrology of the Triassic to Early Cretaceous carbonate assembages in theKaraburun Peninsula (Western Turkey): A The-sis Submitted to the Graduate School of Na-

tural and Applied Sciences of Dokuz EylulUniversity, Izmir, 263p.

Ýþintek, Ý.,ve Altýner, D., 1998, Karaburun Yarýmadasýorta kesiminde (Batý Türkiye) Jura-Alt Kretasesýnýrýnýn revizyonu: 51.Türkiye Jeoloji Kurul-tayý, Ankara,18-19.

,Altýner, D ve Koca, U., 1998 a, KaraburunYarýmadasý'nda (Batý Türkiye) bir Triyas kar-bonat istifinin foraminifer paleontolojisi vestratigrafisi: 51. Türkiye Jeoloji Kurultayý,Ankara,16.

,Fourcade, E. ve Deloffre, R., 1998 b, OrtaKaraburun Yarýmadasýnýn Jura-Erken Kretasedüzeninin stratigrafisi ve mikropaleontolojisi(Batý Türkiye): 51. Türkiye Jeoloji Kurultayý, An-kara,17-18.

,Masse, J. P., Altýner, D. ve Iþýn, B., 2000,Age of a bauxite-bearing limestones block inthe Bornova Wildflysch Zone of the Taurides(Western Turkey): International Earth SciencesColloquium on the Aegean Region (IESCA)2000, Ýzmir-Turkey, 67.

ve Altýner, D., 2001, Foraminifer micropaleon-tology and age assignment to Triassic sedi-mantary rocks in the Central KaraburunPeninsula Area, Western Turkey: 4.th Inter-national Symposium on Eastern MediterraneanGeology, 21-25 May, 2001, Isparta, Turkey, 38.

Kalafatçýoðlu, A., 1961, Karaburun Yarýmadasý'nýn jeo-lojisi: Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 56, 53-62.

Kaya, O. ve Kozur, H., 1995 a, Olistostromal aspect ofthe Pre-Late Cretaseous clastic assemblage inthe northern part of the Karaburun Peninsula(Western Turkey): International Earth SciencesColloquium on the Aegean Region (IESCA ) 9-14 October 1995, Ýzmir-Güllük, Turkey, 29.

ve , 1995 b, A large-scale shale-cong-lomerate channel fill in an ammonitico rosso-bearing Anisian sequence in the Karaburun


Peninsula (Ildýr-Ýzmir): International EarthSciences Colloquium on the Aegean Region (IESCA ) 9-14 October 1995, Ýzmir-Güllük,Turkey, 29.

Kaya, O. ve Kozur, H., 1995 c, Triassic correlations inWestern and Nortwestern Turkey: Late Triassicaccretionary tectonics: International EarthSciences Colloquium on the Aegean Region(IESCA ) 9-14 October 1995, Ýzmir-Güllük,Turkey, 29.

ve Rezsü, U., 2000, Mesozoic and Paleozoicstratigraphic-structural entities of the Kara-burun Peninsula, Western Turkey: International Earth Sciences Colloquium on the AegeanRegion (IESCA ) 2000, Ýzmir-Turkey, 15.

Koca, U., Gedik, Ý. ve Balcýoðlu, A., 1992, Triyas yaþlýLaleköy formasyonunun konodont faunasý(Karaburun, Ýzmir): Türkiye Jeoloji Bülteni, 35-1, 61-66.

Konak, N., Akdeniz, N. ve Armaðan, F., 1980, Akhisar-Gölmarmara-Gördes-Sýndýrgý dolaylarýnýn jeo-lojisi: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no: 6916, Ankara (yayýmlanmamýþ)

Konuk, Y.T., 1977, Bornova fliþinin yaþý hakkýnda: EgeÜniv. Fen Fak. Dergisi, Seri B, I -1, Ýzmir, 65-74.

,1979, Karaburun Yarýmadasý'nýn kuzeybatý kesiminin stratigrafi ve tektonik özelliði: EgeÜniv. Yerbilimleri Fak. Deniz Bilimleri veTeknoloji Enst. (Doçentlik Tezi), Ýzmir, 85 s.(yayýmlanmamýþ).

Kozur, H., 1995, New stratigraphic results on thePaleozoic of the western parts of the Kara-burun Peninsula, Western Turkey: InternationalEarth Sciences Colloquium on the AegeanRegion (IESCA ) 9-14 October 1995, Ýzmir-Güllük, Turkey: Proceedings, V.I, 289-307.

,1998, The age of the siliciclactic series("Karareis Formasyon") of the Western Kara-burun Peninsula, Western Turkey; H.Sza-

niawski (ed.), Proceedings of the Sixth Euro-paean Conodont Symposium (ECOS VI), Palaeontologia Polonica 58, 171-189.

Kozur, H. ve Kaya, O., 1995, New biostratigraphicresults from Triassic Carbonates adjacent to anolistostrome (Clastic Assemblage) in theKaraburun Peninsula: International EarthSciences Colloquium on the Aegean Region(IESCA ) 9-14 October 1995, Ýzmir-Güllük,Turkey, 34-35.

Lechner, H., 1969, Zur Geologie des GebietesNordliche von Uzunkuyu/Halbinsel KaraburunWest Anatolien: (Dip.Tezi), Münih, 81s. (yayýmlanmamýþ).

,Rendel, B. ve Trick, P., 1967, Geologische karte von Mittel-Karaburun: Marburg; 142s. Brinkmann, R.; Flügel, E.; Jacopshagen, V.;Lechner, H.; Rendel, B. ve Trick, P., 1972,Trias, Jura und Unterkreide der Halbinsel Karaburun (West Anatolien): Geol. et. Paleont.,6 139-150.

Lehnert-Thiel, K., 1969, Kalecik sinabr zuhurlarý veKaraburun Yarýmadasý'nýn kuzeydoðu kesiminde jeolojik ve maden yataklarý üzerineincelemeler: Maden Tetkik ve Arama Dergisi,72, 82-109.

Okuyucu, C., Djenchuraeva, A.V., Neyevin, A.V.,Saydam, G.D., Çakýrsoy, Ö.B., Vorabiev, T.,Çörekçioðlu, E., ve Ekmekçi, E., 2005. Kýrgý-zistan ve Türkiye Paleozoyik istiflerinin biyo-stratigrafik korelasyonu: MadenTetkik ve AramaGenel Müdürlüðü Rapor no: 10746 (in English.)

Öngür, T., 1972, Ýzmir-Urla jeotermal araþtýrma sahasý-na iliþkin jeolojik rapor: MadenTetkik ve AramaGenel Müdürlüðü Rapor no: 4835 (yayýmlanmamýþ).

Özer, S. ve Ýrtem, O., 1982, Iþýklar-Altýndað (Bornova-Ýzmir) alaný Üst Kretase kireçtaþlarýnýn jeolojik konumu, stratigrafisi ve fasiyes özellikleri:Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 25-1 , 41-47.


Parejas, E., 1940, Le flysch Cretace des environs deSmyrna: Istanbul Univ. Fen Fak. Mecmuasý, BIV, ¾.

Salah, A.A., 1970, Zur geologie des gebietes N.Balýklýova: (Dip.Çalýþmasý), Hamburg (yayým-lanmamýþ).

Türkecan, A, Ercan. T. ve Sevin. D., 1998, KaraburunYarýmadasý'nýn Neojen volkanizmasý: MadenTetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no.:10185, Ankara.

Yaðmurlu, F., 1980, Bornova (Ýzmir) güneyi fliþ topluluklarýnýn jeolojisi: Türkiye Jeoloji KurumuBülteni, 23-2, 141-152.

Yýldýz, M., 1969, Karaburun-Kalecik civa madenihakkýnda rapor: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no.: 4119, Ankara (yayýmlanmamýþ)


karaburun yarimadasi'nin neojen ÖncesÝ … · 36 ali ÇakmakoÐlu ve z. rýfký bÝlgÝn...

Documents