KARBONHİDRATLAR, DİŞ ÇÜRÜĞÜ, BESLENME BİLGİSİ

Karbonhidratların diş çürüğünün oluşumundaki rolünü, çürük oluşumunda etkili diğer biyo-medikal ve psiko-sosyal etkenlerle birlikte değerlendirmek gerekir

Diş çürükleri birçok etiyolojik faktörün Diş çürükleri birçok etiyolojik faktörün zincirleme faaliyeti sonucu oluşur. zincirleme faaliyeti sonucu oluşur.

Bir ya da birkaçının bağımsız etkisiyle Bir ya da birkaçının bağımsız etkisiyle

ortaya çıkmaz.ortaya çıkmaz.

KARBONHİDRAT

MİKROFLORABİREY

ÇÜRÜK

Keyes üçlemesiyle çürük oluşumu

Araştırmacılar, tüm bu faktörlerin her birini Araştırmacılar, tüm bu faktörlerin her birini tek tek ve kendi içindeki bileşenleriyle tek tek ve kendi içindeki bileşenleriyle birlikte alıp, birlikte alıp, laboratuar koşullarındalaboratuar koşullarında ve ve ağızağız ortamında ortamında, , hayvan deneyleriylehayvan deneyleriyle ya ya da insanda insan topluluklarında gözlemle topluluklarında gözlemle ve ve müdahale ilemüdahale ile inceleyerek inceleyerek diş çürüğü diş çürüğü oluşumuyla aralarında çeşitli düzeylerde oluşumuyla aralarında çeşitli düzeylerde ilişki kurmuşlardır ilişki kurmuşlardır

Her bireyin ağzında bazı koşulların ağır Her bireyin ağzında bazı koşulların ağır basması ile çürük oluşturma veya basması ile çürük oluşturma veya çürük önleme potansiyeli öne çürük önleme potansiyeli öne çıkmaktadır.çıkmaktadır.

1980 yıllarından başlayarak çürük oluşumu aşağıdaki gibi açıklanmaya 1980 yıllarından başlayarak çürük oluşumu aşağıdaki gibi açıklanmaya başlanmıştır.başlanmıştır.

çürük

ortamSağlıksistemi

Tükürük+/ - Fluor

Bilgi Beceriler

PlakFermente olabilen Karbonhidratlar

Mine Özellikleri

Bir başlangıç çürük lezyonunun kaviteli Bir başlangıç çürük lezyonunun kaviteli çürüğe dönüşmesine kadar geçen süre çürüğe dönüşmesine kadar geçen süre bazen 24–36 ay kadar olabilmektedir. bazen 24–36 ay kadar olabilmektedir.

Şeker nedir?Şeker nedir?Karbonhidrat nedir?Karbonhidrat nedir?

İnsan ve hayvan vücudunda glikojen, İnsan ve hayvan vücudunda glikojen, bitkilerin yapısında nişasta ve sellüloz bitkilerin yapısında nişasta ve sellüloz olarak yer alan karbonhidratlar (CHO); olarak yer alan karbonhidratlar (CHO); karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından meydana gelmiş organik bileşiklerdir.meydana gelmiş organik bileşiklerdir.Karbonhidratlar yapıları gereği üç grupta Karbonhidratlar yapıları gereği üç grupta toplanır.toplanır.

1.1. Besinlerin asit oluşturma Besinlerin asit oluşturma kapasitesikapasitesi

glikoz ya da sakaroz eriyiği ile ağzın 2’-3’ glikoz ya da sakaroz eriyiği ile ağzın 2’-3’ çalkalanması sonucu, plak pH’sının 6. 5 çalkalanması sonucu, plak pH’sının 6. 5 dan 5’e düştüğü ve 40’ içinde eski pH’sına dan 5’e düştüğü ve 40’ içinde eski pH’sına döndüğünü gösterİLmiştir. döndüğünü gösterİLmiştir.

Araştırmacılar 5. 5’in veya 5. 7’nin altı Araştırmacılar 5. 5’in veya 5. 7’nin altı pH’ın dişe zarar verdiğini ileri pH’ın dişe zarar verdiğini ileri sürmektedirler. sürmektedirler.

5.5-6.0 arasını zararlı kabul edilmektedir.5.5-6.0 arasını zararlı kabul edilmektedir.

Tüm karbonhidratlar ister besinlerde doğal Tüm karbonhidratlar ister besinlerde doğal olarak bulunsun, ister katkı olarak ya da olarak bulunsun, ister katkı olarak ya da pişmiş nişasta formunda olsun, diş pişmiş nişasta formunda olsun, diş yüzeyinde asit oluşumuna yol açmaktadır. yüzeyinde asit oluşumuna yol açmaktadır.

laboratuar koşullarında, araştırmalar tüm laboratuar koşullarında, araştırmalar tüm şekerlerin plak bakterileri tarafından şekerlerin plak bakterileri tarafından hemen hemen aynı hızla asite hemen hemen aynı hızla asite indirgendiğini ve total tükürük pişirilmiş indirgendiğini ve total tükürük pişirilmiş nişasta ile muamele edildiğinde nişastanın nişasta ile muamele edildiğinde nişastanın hidroliz ürünlerinin 1 dakika içinde ağızda hidroliz ürünlerinin 1 dakika içinde ağızda görüldüğünü bildirmektedir. Ayrıca nişasta görüldüğünü bildirmektedir. Ayrıca nişasta az miktarda şekerle karıştığında çürük az miktarda şekerle karıştığında çürük yapıcı etkisi hızlanmaktadır . yapıcı etkisi hızlanmaktadır .

ara öğünlerde şekerli madde yeme-çürük ara öğünlerde şekerli madde yeme-çürük

artışı ilişkisi araştırmalar yoluyla çok net artışı ilişkisi araştırmalar yoluyla çok net

ortaya konulmuştur.ortaya konulmuştur.

Bir araştırmada insanların; Bir araştırmada insanların; besinlerin yapışkanlık düzeyi hakkındaki besinlerin yapışkanlık düzeyi hakkındaki

sıralamaları, sıralamaları, ağızdan gerçek eliminasyon hızları, ağızdan gerçek eliminasyon hızları, besin maddelerinin çürükle ilişkisi besin maddelerinin çürükle ilişkisi

konusunda insanlarda nasıl yanlış inanışlar konusunda insanlarda nasıl yanlış inanışlar olduğunu göstermek açısından ilgi olduğunu göstermek açısından ilgi çekicidir. çekicidir.

Besinlerdeki çürük önleyici maddelerBesinlerdeki çürük önleyici maddeler

Besin maddelerinin içindeki çürük önleyici Besin maddelerinin içindeki çürük önleyici maddeler ya demineralizasyonu önleyerek ya da maddeler ya demineralizasyonu önleyerek ya da plakta asit oluşumunu-toplanmasını azaltarak bu plakta asit oluşumunu-toplanmasını azaltarak bu etkilerini ortaya koyarlar. etkilerini ortaya koyarlar.

Doğal olarak bulunanlar: Doğal olarak bulunanlar: Fitat ( rafine edilmemiş unda bulunur. )Fitat ( rafine edilmemiş unda bulunur. ) KatyonlarKatyonlar Çikolatada, kakaoda bulunan bir faktörÇikolatada, kakaoda bulunan bir faktör Glycrrhizinic asit (meyan kökü kapsayan Glycrrhizinic asit (meyan kökü kapsayan

ürünlerde bulunur. )ürünlerde bulunur. )

Peynir gibi kalsiyum fosfat kapsayan ürünler de Peynir gibi kalsiyum fosfat kapsayan ürünler de minenin erken lezyonlarının remineralize olmasını minenin erken lezyonlarının remineralize olmasını artırıcı maddelerdir. artırıcı maddelerdir.

Kapsadığı asidite ve şeker nedeniyle Kapsadığı asidite ve şeker nedeniyle yemeklerden sonra elme yenmesi pH’da olumlu yemeklerden sonra elme yenmesi pH’da olumlu bir artişa neden olmazken, fıstık muhtemelen bir artişa neden olmazken, fıstık muhtemelen alkali tükürüğü stimüle ettiği için pH’yı alkali tükürüğü stimüle ettiği için pH’yı arttırmaktadır . arttırmaktadır .

. invitro çalışmada da peynirin olumlu . invitro çalışmada da peynirin olumlu etkisinin kapsadığı kalsiyum ve fosfatla etkisinin kapsadığı kalsiyum ve fosfatla demineralizasyonu inhibe ederken, demineralizasyonu inhibe ederken, remineralizasyonu artırmasına remineralizasyonu artırmasına bağlanmaktadır.bağlanmaktadır.

Yağı alınmış süt, fıstık ve çedar Yağı alınmış süt, fıstık ve çedar peyniripeyniri pH’yı invitro çalışmalarda kritik pH’yı invitro çalışmalarda kritik sınırın altında düşürmeyen besin sınırın altında düşürmeyen besin maddeleridir. maddeleridir.

Şeker yerine kullanılan maddelerŞeker yerine kullanılan maddeler

1.1. Tatlandırıcılar ( Tatlandırıcılar ( Kalorisiz, kıvam verici Kalorisiz, kıvam verici özelliği olmayan sentetik ya da doğal özelliği olmayan sentetik ya da doğal kaynaklıdırlar). kaynaklıdırlar). Sakkarin, Sakkarin, Siklomat, Siklomat, Aspartam,Aspartam,

Asesulfam KAsesulfam K

1. şeker alkolleri2. Sorbitol, mannitol (6 karbonlu), ksilitol

(5 karbonlu ), maltitol, lactitol ( 12 karbonlu poliol ), likasin ( hidrojenize nişasta hidrolisat ), palatinit ( iki 12 karbonlu karışımı ).

insanlara çürük oluşturmadan insanlara çürük oluşturmadan şeker yeme potansiyeli şeker yeme potansiyeli

kazandırmalıyızkazandırmalıyız

Beslenme Önerileri : Günde 3 ana öğün, en fazla 1-2 ara öğün yapılması Karbonhidrattan gereken toplam enerjinin % 10’unun şeker,

diğerinin nişastayla karşılanması. Şeker kullanımında haftada 1 gibi bir kısıtlama yapılması Şeker yerine şeker alkolleri ya da suni tatlandırıcı kullanımı Bir faktörünün üstünde çok fazla durmama Yemeği çürük yapmama özelliği olan bir madde ile bitirme. Ör.peynir Diyet biçimi değişiminin “beslenme”ye zarar verecek şekilde öne

çıkmaması Eğitimde “Yapma”lar yerine pozitif tavra götürecek “yap”ları öne

çıkarmak.