JU I SŠ „Dr. Husein Džanić“Velika Kladuša

MATURSKI RADTema : KARBURATOR

UČENIK: MENTOR:ASMIR ĆUFUROVIĆ III A EMIR ALIJAGIĆ, dipl. ing.maš.

SADRŽAJ

1. UVOD .........................................................................12. KARBURATOR .........................................................................23. KVAROVI KARBURATORA ...............................................................34. NAČIN OPRAVKA .........................................................................65. KONTROLA I ODRŽAVANJE KARBURATORA ...........................................86. ZAKLJUČAK .........................................................................9 LITERATURA ........................................................................10

2

UVOD

Zadatak karburatora je da tekuće gorivo rasprši i pomiješa sa vazduhom i u zavisnosti od opterećenja motora otprema potrebnu količinu gase smjese. Tekuće gorivo se može pomiješati sa vazduhom samo u gasovitom stanjuNjegov zadatak je također stvaranje smjese goriva koja će pri svim zahtjevima rada motora biti optimalnog sastava goriva i vazduha. Njegova uloga u radu motora nije ništa važnija od, npr., uloge usisne grane bez obzira na jednostavnost njene konstrukcije. Ako uzmemo u obzir da današnji motori imaju oko 900 pokretnih dijelova ubrzo će nam postati jasno kako oni mogu zajedno funkcionisati samo ako je sve pojednostavljeno do maksimuma. Upravo zato, suvišnih dijelova nema, a oni koji su ugrađeni dovoljno su značajni da se bez njih ne može i svaki je jednako vrijedan. Karburator ima usisnu cijev koja na jednom kraju ima postavljen leptir kojim se kontroliše protok vazduha. Sada u tu cijev, pod uglom od 90º ubodite manju cijev. Ovu ćemo malu cijev potom uroniti u lonce s benzinom pazeći da njegova praznina bude uvijek pri vrhu otvora cjevčice. Vazduh koji prolazi kroz usisnu cijev (količina protoka regulisana je leptirom) stvoriti će podpritisak u cjevčici, a to će potom povući izvjesnu količinu goriva iz nje. Došavši u struju vazduha unutar usisne cijevi gorivo će se raspršiti i pomiješati sa vazduhom čime dobijamo smjesu. Dakle, ono što nam je potrebno da bismo konstruisali teorijski karburator su: usisna cijev s leptirom, cjevčica za dovod goriva i posuda u kojoj se gorivo nalazi, a koja ima mogućnost regulacije njegove praznine u cjevčici (slika 1).Osnovni dijelovi karburatora su: -komora plovka--difuzor,-kalibrirana mlaznica,-komora smjese,-leptir i igličasti leptir.

Slika 1. Pojednostavnjeni prikaz osnovnih dijelova karburatora

3

KARBURATOR

Karburator predstavlja dio sistema za napajanje motora gorivom. Ostali dio sistema za napajanje se sastoji od rezervoara, cjevovoda, pumpe i filtera za gorivo.Karburator je konstruisan tako da miješa vazduh i gorivo u odgovarajućim odnosima, kako bi se dobila ispravna smjesa za date radne uslove.Motori koji za svoj rad koriste lahko isparljiva goriva, npr. benzin, najčešće imaju zasebne uređaje za vanjsko obrazovanje smjese. Takav uređaj se naziva karburator ili rasplinjač (Slika 2), a proces stvaranja smjese se naziva karburacija.Zadaci karburatora su:-da pripremi homogenu smjesu goriva i zraka u tačno određenom odnosu, zavisno od opterećenih motora i režima pod kojim motor radi,-da omogući siguran i kontinualan rad motora pri naglim promjenama opterećenja, što naročit značaj ima za brzohodne motore,-da omogući što lakše startovanje motora i postizanje sigurnog rada motora na praznom hodu.Karburator se sastoju iz dva dijela, koji se smatraju i osnovnim dijelovima: gornji dio i donji dio.Gornji dio karburatora sadrži usisnu cijev i poklopac komore plovka. U njega je ugrađen igličasti ventil i priključak za gorivo.Drugi dio karburatora sadrži komoru smjese i komoru plovka. U njemu su smješteni svi elementi za doziranje. Jedna od osobenosti ovog karburatora je konstrukcija difuzora. Difuzor je izveden sa malim suženjem. U najužem dijelu difuzora smješten je rasprskivač, izvađen u obliku pečurke. Poprečni presjek između rasprskivača i suženog dijela difuzora je aktivni poprečni presjek difuzora.Postavljanjem rasprskivača različitih dimenzija mijenja se poprečni presjek difuzora, što omogućava korištenje karburatora na raznim vrstama motora bez bilo kakvih konstrukcionih izmjena.

Slika 2. Karburator

4

KVAROVI KARBURATORA

Kvarovi karburatora mogu biti probijen plovak goriva, začepljenje i proširenje dizni, igličasti ventil ne zatvara dovod goriva i zablokiranje leptira ćoka.Kod probijenosti plovka nastaje stalni dovod goriva u loncu karburatora jer se plovak ne podiže na nivou goriva, i ne zatvara igličasti ventil koji uzrokuje stalni dovod u lonče i tako se više goriva prosipa na odvod. Pri tom kvaru motorno vozilo troši više goriva. Začepljenje dizni se prouzrokuje nečistim gorivom koje začeplja dizne koje su neophodne za njegov ispravan rad. Proširenje dizni nastaje nepropisnim čišćenjem i uslijed nekvalitetnog goriva.

Kvar na leptiru ćoka prouzrokuje veliko trošenje goriva, ventili se pregrijavaju kao i sam motor.Najveći problem vozačima pričinjava nekvalitetno (prljavo) gorivo zbog čega strada karburator a kod sistema sa ubrizgavanjem goriva dolazi do začepljenja električnih dizni.

5

Potrebe za gorivom motora su prvo određene za prazan hod, za vožnju vozila pri osrednjim brzinama i onda za punu snagu motora. Karburator mora da udovolji zahtjevima vozača tako da motor "razvije" snagu koju vozač zahtijeva komandom za gas.Karburator to mora da obavi što je moguće ekonomičnije i da ispuni zahtjeve u pogledu izduvnih gasova.

Osim rutinskog podešavanja, karburator se ne smije dirati dok se definitivno ne utvrdi da problemi u radu motora nastaju usljed neispravnosti karburatora.Problemi vezani za neispravnost karburatora iskazuju se na slijedeće načine:

• loše funkcionisanje sauha (nemogućnost ili otežano paljenje u hladnim uslovima)

• nemiran rad motora u praznom hodu• povećana potrošnja goriva• neadekvatna snaga motora• prelivanje goriva.

Jasno je da bi u teorijskom slučaju veći pritisak na papučicu gasa jače zaokrenuo leptir, a što bi potom ubrzalo strujanje vazduha u usisnoj cijevi ( naravno i povećalo broj obrtaja motora) i sa sobom povuklo veću količinu goriva. Međutim u praksi se ovdje javlja jedan mali problem. Naime, za potpuno sagorijevanje benzina potrebno je ostvariti smjer velikih odnosa vazduha i goriva od 14,7:1. To bismo mogli jednostavno ostvariti proračunamo li našu cjevčicu tako da se pri svim brzinama rada motora ispušta gorivo u stalnom smjeru sa vazduhom. Dakle, brža struja vazduha u usisnom delu povući će i više benzina. Ipak, problem se javlja u praksi zato što je porast brzine strujanja vazduha direktno vezan sa slabljenjem njegove gustine. Tako bi nam se lahko moglo dogoditi da pri izuzetno visokim brojevima obrtaja motora previše goriva dođe u cilindre što bi na kraju moglo stvoriti toliko bogatu smjesu da se ona ne bi zapalila. Rješenje je miješanje goriva sa vazduhom prije nego sto je napustilo mlaznicu (kod karburatora na vazduh pod pritiskom), odnosno problem možemo riješiti i podešavajući količine goriva koja napušta mlaznicu (karburatori s igličastom mlaznicom). Podešavanje količine goriva koje će podpritisak povući u usisnu granu vrši se (kod najraširenijih karburatora - na vazduh pod pritiskom) regulisanjem mlaznice koja potom isporučuje stalnu količinu goriva obzirom na brzinu strujanja vazduha. Nego, nije isključivo da je podešenost mlaznice odgovorna za rad karburatora. Značajnu ulogu ovdje ima i konstrukcija difuzora .

6

Difuzor je "sastavni" dio usisnika (u praksi grlo karburatora) koji radi na principu venturijeve cijevi. Smanjenjem presjeka usisne cijevi ubrzava se brzina protoka vazduha čime se može uticati na stvaranje podpritiska i količinu goriva izvučenog iz mlaznice. Ipak, u praksi moramo paziti da otvor difuzora ne bude premali jer će on tada ograničiti protok vazduha potreban da bi motor normalno radio.

Kako bi karburator mogli što bolje prilagoditi motoru na koji ga stavljamo sada možemo uzeti u obzir već dva (ujedno najbitnija) elementa: veličinu mlaznice i otvor difuzora. Tako, na primjer, Weber 40DCOE karburator ima tijelo promjera 40 mm s mogućnošću ugradnje najvećeg difuzora od 32 mm. Zato možemo nabaviti model veličine 45, 48 pa i 50 mm od kojih će posljednji (očigledno) pružati najveći raspon. Ipak, pri određivanju veličine difuzora treba uzeti u obzir i kapacitet motora, jer pretjerana količina vazduha

neće učiniti mašinu snažnijom. Posljednji "trik" iz prakse dovodi nas do višestrukih karburatora. Na slici vidimo 45DCOE dvostruki karburator. Naime, osim što je ovako moguće staviti veću količinu goriva u cilindre, višestruki karburator krije još jednu tajnu. Pri malom broju obrtaja motora i niskom podpritisku gorivo se ponekad ne može dobro pomiješati sa vazduhom te u cilindre ulazi u tečnom stanju. Ova pojava nije toliko nezgodna imamo li za svaki cilindar po jedan karburator (dvostruki karburator djeluje u stvari poput dva karburatora priključena na dva cilindra), ali kada iz jednog karburatora gorivo putuje usisnom granom mogu se javiti problemi nejednakog snabdijevanja cilindara. Za kraj spomenimo još dva dodatna dela karburatora:sauh - uredjaj za prazan hod koji omogućava izrazito bogatu smjesu pri hladnom startovanju motora, kao i pumpu za ubrizgavanje koja kroz posebnu cijev ubrizgava dodatnu količinu goriva kada se naglo pritisne papučica gasa.

7

NAČIN OPRAVKA

Karburator kao i svi dijelovi ima svoje kvarove, pa i opravak. Kvarovi na karburatoru mogu nastati iz slijedećih razloga:-probijen plovak ; opravak plovka se vrši zamjenom novim,-začepljene ili proširene dizne ; začepljenje dizni se opravlja tako što se propuše sa kompresorom, a ako je došlo do većih oštećenja ili proširenja dizni neophodna je njihova zamjena,-igličasti ventil može se očistiti ako je došlo do začišćenja, a ako je veće oštećenje vrši se zamjenom drugim,-zablokiran leptir ćoka se razvadi, a u slučaju da je uređaj za otvaranje dotrajao, njega je potrebno zamijeniti.Kod velikih oštećenja karburatora, odnosno skupih dijelova na karburatoru opravka je najisplatnija zamjenom novog karburatora.

Kada uočite neki od gore navedenih simptoma, to je siguran znak da vašem karburatoru treba naša intervencija koja se sastoji od:

• demontaže karburatora sa vozila• potpuno rasklapanje na radnom stolu i detaljna kontrola svih neispravnosti• otvaranje čepova radi čišćenja kanala za protok goriva i vazduha• pranje specijalnim sredstvima u ultrazvučnoj kadi gdje se hemijskim i

mehaničkim putem otklanjaju sve nečistoće• ispiranje toplom vodom pod pritiskom u rotacionoj mašini

Mašina je posebno konstruisana za ovu namjenu i obezbjeđuje ispiranje i teško pristupačnih mjesta, pod različitim uglovima obzirom da predmet rotira velikom brzinom.

• izduvavanje (sušenje) komprimovanim vazduhom svih kanala za protok vazduha i goriva

Zatim se karburator sklapa i tada se obavezno stavljaju novi zaptivači, membrane i igličasti ventil.Tokom sklapanja obavezno se vrši podešavanje karburatora. Nakon toga karburator se montira na vozilo. Tada slijedi najvažniji dio posla, to jest podešavanje karburatora na vozilu pomoću elektronskih aparata, analizatora izduvnih gasova i tako jedino dobijamo tačno i precizno "štelovanje" karburatora.Obzirom da karburator čine i dodatni sklopovi, kao što su vakuum regulatori, el. dizne, bimetali (elektro-grijači) - mi provjeravamo i njihovu ispravnost.Kod karburatora sa elektronskim ubrizgavanjem (ecotronic) vršimo provjeru svih pripadajućih senzora i komponenata koje su nadograđene na karburatoru:

8

• potenciometar glavnog leptira• podešivač predprigušenja• podešivač glavnog leptira• temperaturni senzori itd.

Pri svim ovim zahvatima obavlja se kontrola i podešavanje:

• ugla predpaljenja • broja obrtaja motora• razvodne kape i ruke razvodnika paljenja. • kontrola visokonaponskih kablova i svjećica

9

KONTROLA I ODRŽAVANJE KARBURATORA

Kontrola karburatora se vrši na više načina, a najčešće se vrši tako što se na dovodne priključke goriva prikopčaju univerzalni barometri i mjeri se, odnosno očitava protok goriva kroz dizne.Također, uzima se u obzir kvaliteta (količina) napunjene smjese kod koje uglavnom zavisi pravilan rad motora.Održavanje se vrši redovnom zamjenom filtera goriva i zraka. Isto tako, treba periodično propuhavati karburator, odnosno njegove kanale i dizne.

10

ZAKLJUČAK

Nakon što smo opisali teze maturskog rada, možemo zaključiti da je bez karburatora neophodan rad motora. Također, opisali smo karburator i shvatili da je izrađen prema snazi motora i broju cilindara.Dijelovi karburatora su vrlo precizno izrađeni pa zbog toga spadaju u preciznu mehaniku (dijelove).

11

LITERATURA

- Motori SUS – Slađenko Čerkez- Remont i održavanje motora i motornih vozila- Internet

12