Karol Musioł

Polskie szkolnictwo wyższe i nauka po 1989 roku

24 września 2011 r.

Dawno, dawno temu ……

…uniwersytety uznano powszechnie za fundament

każdego cywilizowanego państwa.

W akcie fundacyjnym Kazimierza Wielkiego z 12 maja 1364 roku znajdujemy takie słowa

„...postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie wyznaczyć, obrać, ustanowić i urządzić miejsce, na którym by Studium Powszechne w każdym dozwolonym wydziale kwitnęło, a dla przyszłości na wieczne czasy tym pismem jego istnienie zapewnić chcemy.

Niechże więc tam będzie nauk przemożnych perła, aby wydała męże dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót świetne i w różnych umiejętnościach wyuczone; niechaj otworzy się orzeźwiające źródło nauk, a z jego pełności niech czerpią wszyscy naukami napoić się pragnący.”

Władysław Jagiełło tak uzasadniał swą wolę:

„Widzimy bowiem i naocznie spostrzegamy, jak Paryż powołaniem i zgromadzeniem uczonych, biegłych i rozumnych, Francję opromienia i ozdabia, jak Bolonia i Padwa Italię wzmacnia i zdobi, jak Praga Czechy oświeca i wynosi, albo jak Oksford całą Germanię rozjaśnia i użyźnia”.

A w kolejnym zdaniu pisał:

„Po to za zrządzeniem najwyższej potęgi, rozlicznych ziem dostąpiliśmy panowania i otrzymaliśmy koronę Królestwa Polskiego, abyśmy je blaskiem uczonych osób oświecili, ich naukami jego niedostatki i cienie usunęli, z innymi krajami je zrównali”.

Uniwersytet krakowski miał wypełniać zadania postawione mu przez króla fundatora. Wśród nich dokument fundacyjny wymieniał:

• wzmocnienie władzy królewskiej i wzrost potęgi państwa,

• walkę z błędami i wadami społeczeństwa,

• rozwój nauki.

Moim zdaniem, taka jest misja i takie są zadania uczelni w Polsce po dziś dzień.

No może, bez wzmacniania władzy królewskiej

Nie tak dawno temu, od 1989 roku…

…rozpoczął się okres głębokich zmian w szkolnictwie wyższym.

Problemy szkolnictwa wyższego w Polsce po 1989 roku

Historyczne

Pięćdziesiąt lat w „lodówce”

Brak infrastruktury do badań naukowych

„Wyjazdowe” uprawianie nauki

Problemy szkolnictwa wyższego…

Aktualne

Zbyt szeroka akceptacja przeciętności, tak w dziedzinie nauczania jak i badań naukowych

Droga kariery naukowej w Polsce faworyzuje badania naukowe z „drugiej linii”

Nauczanie „masowe”

W humanistyczny

0

50

100

150

200

250

300

1 9 17 25 33 41 49 57 65 73 81 89 97 105 113 121 129 137 145

W nauk ścisłych

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 85

W medyczny

0

200

400

600

800

1000

1200

1 32 63 94 125 156 187 218 249 280 311 342 373 404 435 466 497 528 559

Aktywność naukowa

… Europe has a quality problem. In academia, for example, (ERAB )

the EU produces 33% of global research papers and has 34% of the papers most often cited by other researchers,

the US is far more influential, producing 29% of papers and earning 42% of citations

Najważniejsze zadania to:

Podniesienie jakości badań naukowych • ocena osiągnięć naukowych a nie składanego latami dorobku naukowego, • publikowanie wyników badań w lepszych czasopismach,• ocena aktywności naukowej pracowników (wraz z konsekwencjami).

Włączenie polskich uczelni w europejską przestrzeń badawczą i dydaktyczną• powołanie PAWA dysponującej stypendiami,• ulokowanie w Polsce europejskich instytucji badawczych,• szybkie zwiększenie znajomości angielskiego.

Zmiana mentalności pracowników uczelni.• lekceważenie interesu uczelni (problem własności intelektualnej)

• tolerowanie na uczelniach zachowań nagannych• często optymalizowane są zarobki a nie jakość pracy

dydaktycznej czy badawczej

Zwiększenie finansowania szkolnictwa wyższego (finansowanie uczelni to inwestycja)

Za pięć - sześć lat, niedostatki w infrastrukturze dydaktycznej oraz badawczej przestaną być,

zasadnym do tej pory, wyjaśnieniem kiepskich pozycji polskich uczelni w

światowych czy europejskich rankingach.

Historia UJ rozpoczęła się od Collegium Maius

Dziś uczelnie w Polsce otrzymują podobny dar – fundusze europejskie, na zakup własnego

Collegium: Maius, Novum czy Innego.

Czy jesteśmy skazania na sukces?

Szanse czy zagrożenia?

I. Wolność w nauczaniu (XVI w)

II. Swoboda w prowadzeniu badań naukowych (podstawowe- stosowane)

III. Autonomia uczelni

Jestem optymistą

• Młodym Polkom i Polakom chce się trochę

więcej niż ich rówieśnikom w innych krajach.• Nasi studenci bardzo dobrze sobie radzą.

sobie w rywalizacji międzynarodowej.• Mentalność „z dawnych lat” zmienia się

szybciej niż się spodziewałem.• Uczelnie będą coraz lepiej zarządzane.• Rozwiną się badania naukowe (NCN, NCBR).• Dlatego zwiększy się R polskich uczelni.

Twierdzenie o lokalnych geniuszach:Krzysztof Ciesielski i Zdzisław Pogoda

"Dla każdego matematyka istnieje otoczenie o promieniu R, w którym jest on najwybitniejszy"

Podobnie jest z uczelniami. Wokół każdej można narysować okrąg w

którym jest najlepsza.

Mniej ważne jest to, czy uczelnia jest

publiczna czy niepubliczna,

czy ma 648 czy 20 lat

Ważniejsze jest to, jakie duże ma R

Wszystkim studentom, pracownikom i rektorom, uczelni publicznych i niepublicznych,

życzę takiego

R

To dla porównania