karya jurnalistik
DESCRIPTION
Bahan ajarTRANSCRIPT
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 1/24
LAMPIRAN 1: Bahan Ajar
Karya Jurnalistik Reportase
A. Pemahaman Karya Jurnalistik Reportase
1. Hakikat Karya Jurnalistik Reportase
Karya Jurnalistik Reportase adalah teks yang merupakan jabaran tentang suatu objek dari
hasil pengamatan. Teks ini memiliki struktur yang terdiri atas suatu pernyataan umum
yang dijabarkan melalui penjelasan aspek yang dilaporkan-aspek yang dilaporkan.
Cermatilah Karya Jurnalistik Reportase berikut ini!
JURNALISTIK
Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik menika
saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis jounal ingkangtegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang ngendika juralistik saged ugi
saking tembung diurnal ingkang tegesipun dinten menika. Tembung istik menika saking
tembung estetika ingkang nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum
jurnalistik nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah,
ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan ingkang dumadi
saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi ancas maringi sedaya
kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila ndadosaken ewahing sifat, watek,
panyaruh, saha tumindak masyarakat mituruk kekajenganipun jurnalis.
Jinising seratan menika kaperang dados kalih inggih menika seratan fiski sahanon fiksi. Sertan fiksi awujud seratan imajinatif utawi khayalan sanes kadadosan
ingkang nyata. Umumipun seratan fiksi menika minangka karya sastra kados dene
cerkak, novel, geguritan, saha drama/sandiwara. Seratan non fiksi inggih menika seratan
ingkang adedasar fakta saha data. Tuladha seratan non fiksi inggih menika artikel,
pawartos, feature, essay saha resensi.
Naskah jurnalistik mebet ing seratan non fiksi amargi seratan jurnalistik adedasar
fakta saha data saking kadadosan ing saben dintenipun. Pramila menika ciri wancinipun
naskah utawi karya jurnalistik inggih menika non fiksi, faktual, sanes khayalan. Naskah
utwai karya jurnalistik kaperang dados tigang kelompok inggih menika Pawartos
(News), opini (views) saha Karangan Khas (feature).
Jenis-jenis Karaya Jurnalistik
1. Pawartos
Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi paparan fakta saha data
ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta ingkang wonten ing palaporan inggih
menika 5W+1H, inggih menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where
(teng pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun inggih menika
sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang dipun tindakaken, wonten pundhi
papanipun, kenging menapa saged tumindak kados menika, saha kepripun caranipun.
Wonten pinten-pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaightnews), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opini news) saha pawartos
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 2/24
photo. Struktur panyeratan pawartos menika awujud irah-irahan (head), baris tengah
(dateline), teras pawartos (lead) saha wos pawatos (body). Prinsip panyeratanipun
menika nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawispun fakta saha opini
boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika minangka faktaning
saking kadadosan ingkang saged dipunsade wosipun, inggih menika aktual, faktual,wigati, saha narik kawigaten.
2. Opini
Opini menika minangka panyaruh ingkang sifatipun subjektif ngengingi salah
satunggaling perkawis ingkang dipunolah dados seratan. Jinising opini inggih menika
opini, kolom, esai, tajuk rencana, Surat pembaca, karikatur, pojok. Wosing seratan
awujud pamanggihing panyerat piyambak saged adedasar fakta utawi pamanggih
kemawon. Struktur seratan opini inggih menika irah-irahan, penyerat, pambuka
seratan, kerangka penggalih utawi pengait, wos seratan saha panutup.
3. Feature
Feature utawi karangan khasinggih menika palaporan jurnalistik ingkang emperkaliyan sastra ingkang mbabar perkawis utawi kadadosan. Wosipun nengenaken
perangan tartemtu ing salebeting perkawis menika, adatipun unsur ingkang ngandut
human interest inggih menika fakta-fakta ingkang saged nggugah rasa utawi emosi
(trenyuh, simpati, remen, jengkel utawi nesu. Jinising feature inggih menika feature
pawartos, feature artikel, tips, feature biografi, feature petualangan lsp.
4. Resensi
Resensi inggih menika ngrembag wosing buku. Wosinpun ngengingi kirang saha
langkungipun wos buku kasebat, undering perkawis utawi wosing buku menika narik
kawigatisan menapa boten, kitik dumateng buku ingkang dipun resensi, saha paring
panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi maos
buku menika. Struktur seratan resensi inggih menika pambuka (wosipun: identitas
buku (irah-irahan buku, panyerat, penerbit, warsa terbitipun, cacahing kaca, saha
regi), wos (wujudipun: ulasan ngengingi undering perkawis utawi irah-irahan buku
menika, wosing buku, saha informasi ngengingi sebab musabab saha ancasipun buku
menika dipun serat, gayanipun panyeratan, bandingan kaliyan buku sanes ingkang
undering perkakawispun sami utawi buka sanes ingkang dipunanggit panyerat buku
kasebat. Panutup (wosipun: kualitas saking buku kasebat, langkung saha kirangipun
buku kasebat, paring kritik sara panyaruh dumateng panyerat saha penerbit, saha
paring panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawimaos buku menika). Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani resentator
(peresensi).
5. Kolom
Kolom inggih manika rubric khusu para winasis ingkang wujudipun seratan cekak
ingkang wosipun pamanggih subjektif panyerat nengingi salah satunggaling perkawis.
Ing media massa kolom menika kadang kala anggenipun wastani boten sami wonten
ingkang mastani resonansi, asal-usul lsp. Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani
Kolomnis. Wosing kolom menika namung pamanggih/ panyaruh adedasar teori
ngelmu ingkang saged dipundadosaken dasar seratan kolom menika. Seratan kolommenika boten nggadahi struktur tertemtu, wujudipun langsung wos saking seratan
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 3/24
kasebat, inggih menika mbabar pokok pirembagan saha pamanggih panyerat
ngengingi perkawis kasebat. Irah-irahannipun saged cekak kemawon kepara saged
setunggal tembung.
6. Tajuk Rencana
Tajuk rencana utawi Tajuk langkung dipuntepan kanti unen-unen Induk Karangan ing
media massa. Tajuk asring dipunwasatani ”Opini Redaksi”, inggih menika
pambijining redaksi salah satunggaling media massa ngengingi perkawis tartemtu.
Tajuk menika ugi minangka ” Jati Dhiri” media massa kasebut. Lumantar tajuk redasi
media massa kasebat nuduhaken sikap utawi visi ngengingi salah satunggaling
perkawis aktual ingkang wonten ing Masyarakat. Tajuk menika awujud serat cekak
saha emper kaliyan kolom. Tajuk menika saged dipunserat dening Pimpinan Redaksi
utawi redaktur senior ingkang saged paring paring panyaruh ngengingi sikap utawi
visi media massa kasebat gegayutan kaliyan perkawis ingkang siweg aktual.
7. Esai
Esai bilih dipuntingali saking etimologis nggadahi teges Karangan, sastra sahaSkripsi. Miturut KBBI esai inggih menika karangan prosa (karangan bebas) ingkang
ngrembag perkawis kanthi cara spintas mawon saking objektifitas panyerat kemawon.
Esai menika wonten ing ndunyaning Jurnalistik, Akademisi saha Sastra/ seni.
Katingal saking jurnalistik esai inggih menika seratan cekak ingkang adatipun awujud
pamanggih panyerat ngengingi subjek tartemtu. Bilih saking akademisi esai inggih
menika komposisi prosa cekak minangka opini panyerat ngengingi subjek tartemtu.
Struktur seratan esai inggih menika pambuka, subjek pirembagan saha pengantar
subjek sertan, wosing seratan, saha panutup. Esai ing ndunyaning sastra uatwi seni
inggih menika karya sastra awujud seratan cekak ingkang wosipun pambabaringngengingi salah satungaling karya sastra saha seni. Sakirang-kirangipun esai wonten 3
jinisipun inggih menika naratif, deskriftif saha persuasif.
8. Seratan Ilmiah
Seratan Ilmiah langkung wisuwur minangka seratan akademis. Mbetahaken ukara
tesis, premis, hipotesis saha Kerangka Berpikir supados dipunbabar malih kanthi
detail ingkang dipun perang wonten ing pinten-pinten bab kanthi riset ingkang saestu.
Metodologi saha deviasi kedah dipunbabar kanthi cetha. Jinising seratan ilmiah inggih
menika skripsi, tesis, desertasi saha artikel-artikel ingkang wonten ing Jurnal ilmiah.
9. Seratan Ilmiah Populer
Seratan Ilmiah Populer inggih menika seratan Ilmiah ingkang wujudipun artikel popular utawi Jurnalistik ingkang nengenaken unsur informasi, kaumuman saha
gampil dipunmangertosi. Prisipun nyerat artikel ilmiah sami kaliyan nyerat ilmiah
popular kades dene adatipun. Bedanipun artikel kados dene adatipun kaliyan ertikel
populer inggih menika ngengingi fakta saha teori. Ing artikel ingkang kados dene
adatipun panyerat boten dipuntuntut ngawontenaken fakta utawi teori ing salebeting
argumentasi utawi opinipun. Karateristik utama saking artikel ilmiah popular inggih
menika opini subjektif panyerat dipunparingi fakta-data (adatipun minangka asiling
riset) saha teorin ingkang paring panjurung ngengingi salah satunggaling perkawis
utawi kadadosan. Setrukturipun panyeratan samikaliyan artikel opini.Jinising Seratan Jurnalistik Miturut Fungsinipun
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 4/24
1. Cariyos (narasi)
Nyariyosaken satunggaling kawontenan, barang, tatacara lan sanes-sanesipun.
Tuladhanipun: dongeng, fable, mite, legenda, epos, sage, wiracarita.
2. Gegambaran (deskripsi)
Seratan ingkang wosipun nggambaraken kawontenaning barang, swasana,kedadosan lan sanes-sanesipun satemah ingkang maos kados mriksani
piyambak kadosdene ingkang dipungambaraken. Tuladhanipun: seratan babpapan
wisata (Pantai Parangtritis, Tawangmangu, Gua Gong).
3. Paparan (eksposisi)
Seratan ingkang wosipun ngandharaken utawi maparaken satunggaling maksud, ancas
utawi samubarang sanesipun. Tuladhanipun: Caranipun Damel Tempe, Bandeng
Presto lsp.
4. Penggalihan (Argumentasi)
Seratan ingkang wosipun ngandharaken gagasan-gagasan ingkang dipunkantheni
katrangan- katrangan, dhedhasar pawadan-pawadan kangge nyaruwe, nampik menapa
dene ngiyataken penggalihan utawi satunggaling gagasan. Tuladhanipun: Pengaruh
Formalin ing Bakso.
5. Ajakan (Persuasi)
Seratan ingkang wosipun ajak-ajak dhateng tiyang sanes supados tuwuh
keyakinanipun, satemah sarujuk saha nyengkuyung gagasanipun ingkang nyerat.
Tuladha; Iklan, Pengaosan Agama.
Caranipun Nyerat
Menawi badhe damel seratan (karangan) prosa, kita kedah nggatosaken urut-urutaningkang dipuntindakaken supados seratan saged runtut saha asilipun saged sae.
Urut- urutanipun seratan inggih menika:
1. Nemtokaken tema (topik) seratan
2. Nemtokaken irah-irahan seratan
3. Ngempalaken bahan-bahan
4. Damel cengkorongan (kerangka) seratan
5. Mekaraken cengkorongan seratan kasebat dados seratan ingkang jangkep.
Kejawi urut-urutan ing nginggil, babagan ingkang kedah dipungatosaken ugi
inggih punika:
1. Kertasipun ingkang sae
2. Basanipun ingkang baku saha sae
3. Ukaranipun runtut.
4. Seratanipun cetha
5. Pamilihing tembung ingkang mentes
6. Temanipun manunggal.
Jinising Paragraf
Miturut prenahing ukara baku/pokok lan ukara panerang, paragraph saged kaperang
dados sekawan, inggih punika:
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 5/24
1. Deduksi inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten wiwitaning
ukara.
2. Induksi inggih menika paragarf ingkang ukara bakunipun wonten ing pungkasaning
ukara.
3. Campuran inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten ing wiwitan
lan pungkasaning ukara.Deskripsi inggih punika paragraph ingkang
a. Mendeskripsikan arti kata-kata sulit pada Karya Jurnalistik Reportase
Saat kalian membaca Karya Jurnalistik Reportase ada kata-kata sulit yang kalian
temukan? Artikanlah kata-kata sulit tersebut dengan menggunakan Baoesastra Jawa.Kata-
kata sulit pada teks Karya Jurnalistik Reportase sebagai berikut
No. Kata Sulit Arti/Makna
1
2
3
4
5
Lampiran 2: LEMBAR KERJA (LK)
A. LK Memahami Struktur karya jurnalistik reportase dan penulisan karya jurnalistik
reportase sesuai kaidah penulisan dalam menulisan Karya Jurnalistik Reportase
LK 1 : LK Hakikat Karya Jurnalistik Reportase
Cermatilah teks berikut ini!
JURNALISTIK
Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik menika
saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis jounal ingkang
tegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang ngendika juralistik saged ugi
saking tembung diurnal ingkang tegesipun dinten menika. Tembung istik menika sakingtembung estetika ingkang nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 6/24
jurnalistik nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah,
ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan ingkang dumadi
saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi ancas maringi sedaya
kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila ndadosaken ewahing sifat, watek,
panyaruh, saha tumindak masyarakat mituruk kekajenganipun jurnalis.Jinising seratan menika kaperang dados kalih inggih menika seratan fiski saha
non fiksi. Sertan fiksi awujud seratan imajinatif utawi khayalan sanes kadadosan
ingkang nyata. Umumipun seratan fiksi menika minangka karya sastra kados dene
cerkak, novel, geguritan, saha drama/sandiwara. Seratan non fiksi inggih menika seratan
ingkang adedasar fakta saha data. Tuladha seratan non fiksi inggih menika artikel,
pawartos, feature, essay saha resensi.
Naskah jurnalistik mebet ing seratan non fiksi amargi seratan jurnalistik adedasar
fakta saha data saking kadadosan ing saben dintenipun. Pramila menika ciri wancinipun
naskah utawi karya jurnalistik inggih menika non fiksi, faktual, sanes khayalan. Naskah
utwai karya jurnalistik kaperang dados tigang kelompok inggih menika Pawartos
(News), opini (views) saha Karangan Khas (feature).
Jenis-jenis Karaya Jurnalistik
1. Pawartos
Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi paparan fakta saha data
ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta ingkang wonten ing palaporan inggih
menika 5W+1H, inggih menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where
(teng pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun inggih menika
sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang dipun tindakaken, wonten pundhi
papanipun, kenging menapa saged tumindak kados menika, saha kepripun caranipun.Wonten pinten-pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaight
news), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opini news) saha pawartos
photo. Struktur panyeratan pawartos menika awujud irah-irahan (head), baris tengah
(dateline), teras pawartos (lead) saha wos pawatos (body). Prinsip panyeratanipun
menika nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawispun fakta saha opini
boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika minangka faktaning
saking kadadosan ingkang saged dipunsade wosipun, inggih menika aktual, faktual,
wigati, saha narik kawigaten.
2. Opini
Opini menika minangka panyaruh ingkang sifatipun subjektif ngengingi salah
satunggaling perkawis ingkang dipunolah dados seratan. Jinising opini inggih menika
opini, kolom, esai, tajuk rencana, Surat pembaca, karikatur, pojok. Wosing seratan
awujud pamanggihing panyerat piyambak saged adedasar fakta utawi pamanggih
kemawon. Struktur seratan opini inggih menika irah-irahan, penyerat, pambuka
seratan, kerangka penggalih utawi pengait, wos seratan saha panutup.
3. Feature
Feature utawi karangan khasinggih menika palaporan jurnalistik ingkang emper
kaliyan sastra ingkang mbabar perkawis utawi kadadosan. Wosipun nengenaken
perangan tartemtu ing salebeting perkawis menika, adatipun unsur ingkang nganduthuman interest inggih menika fakta-fakta ingkang saged nggugah rasa utawi emosi
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 7/24
(trenyuh, simpati, remen, jengkel utawi nesu. Jinising feature inggih menika feature
pawartos, feature artikel, tips, feature biografi, feature petualangan lsp.
4. Resensi
Resensi inggih menika ngrembag wosing buku. Wosinpun ngengingi kirang saha
langkungipun wos buku kasebat, undering perkawis utawi wosing buku menika narik
kawigatisan menapa boten, kitik dumateng buku ingkang dipun resensi, saha paring
panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi maos
buku menika. Struktur seratan resensi inggih menika pambuka (wosipun: identitas
buku (irah-irahan buku, panyerat, penerbit, warsa terbitipun, cacahing kaca, saha
regi), wos (wujudipun: ulasan ngengingi undering perkawis utawi irah-irahan buku
menika, wosing buku, saha informasi ngengingi sebab musabab saha ancasipun buku
menika dipun serat, gayanipun panyeratan, bandingan kaliyan buku sanes ingkang
undering perkakawispun sami utawi buka sanes ingkang dipunanggit panyerat buku
kasebat. Panutup (wosipun: kualitas saking buku kasebat, langkung saha kirangipun
buku kasebat, paring kritik sara panyaruh dumateng panyerat saha penerbit, saha paring panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi
maos buku menika). Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani resentator
(peresensi).
5. Kolom
Kolom inggih manika rubric khusu para winasis ingkang wujudipun seratan cekak
ingkang wosipun pamanggih subjektif panyerat nengingi salah satunggaling perkawis.
Ing media massa kolom menika kadang kala anggenipun wastani boten sami wonten
ingkang mastani resonansi, asal-usul lsp. Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani
Kolomnis. Wosing kolom menika namung pamanggih/ panyaruh adedasar teoringelmu ingkang saged dipundadosaken dasar seratan kolom menika. Seratan kolom
menika boten nggadahi struktur tertemtu, wujudipun langsung wos saking seratan
kasebat, inggih menika mbabar pokok pirembagan saha pamanggih panyerat
ngengingi perkawis kasebat. Irah-irahannipun saged cekak kemawon kepara saged
setunggal tembung.
6. Tajuk Rencana
Tajuk rencana utawi Tajuk langkung dipuntepan kanti unen-unen Induk Karangan ing
media massa. Tajuk asring dipunwasatani ”Opini Redaksi”, inggih menika
pambijining redaksi salah satunggaling media massa ngengingi perkawis tartemtu.
Tajuk menika ugi minangka ” Jati Dhiri” media massa kasebut. Lumantar tajuk redasimedia massa kasebat nuduhaken sikap utawi visi ngengingi salah satunggaling
perkawis aktual ingkang wonten ing Masyarakat. Tajuk menika awujud serat cekak
saha emper kaliyan kolom. Tajuk menika saged dipunserat dening Pimpinan Redaksi
utawi redaktur senior ingkang saged paring paring panyaruh ngengingi sikap utawi
visi media massa kasebat gegayutan kaliyan perkawis ingkang siweg aktual.
7. Esai
Esai bilih dipuntingali saking etimologis nggadahi teges Karangan, sastra saha
Skripsi. Miturut KBBI esai inggih menika karangan prosa (karangan bebas) ingkang
ngrembag perkawis kanthi cara spintas mawon saking objektifitas panyerat kemawon.Esai menika wonten ing ndunyaning Jurnalistik, Akademisi saha Sastra/ seni.
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 8/24
Katingal saking jurnalistik esai inggih menika seratan cekak ingkang adatipun awujud
pamanggih panyerat ngengingi subjek tartemtu. Bilih saking akademisi esai inggih
menika komposisi prosa cekak minangka opini panyerat ngengingi subjek tartemtu.
Struktur seratan esai inggih menika pambuka, subjek pirembagan saha pengantar
subjek sertan, wosing seratan, saha panutup. Esai ing ndunyaning sastra uatwi seniinggih menika karya sastra awujud seratan cekak ingkang wosipun pambabaring
ngengingi salah satungaling karya sastra saha seni. Sakirang-kirangipun esai wonten 3
jinisipun inggih menika naratif, deskriftif saha persuasif.
8. Seratan Ilmiah
Seratan Ilmiah langkung wisuwur minangka seratan akademis. Mbetahaken ukara
tesis, premis, hipotesis saha Kerangka Berpikir supados dipunbabar malih kanthi
detail ingkang dipun perang wonten ing pinten-pinten bab kanthi riset ingkang saestu.
Metodologi saha deviasi kedah dipunbabar kanthi cetha. Jinising seratan ilmiah inggih
menika skripsi, tesis, desertasi saha artikel-artikel ingkang wonten ing Jurnal ilmiah.
9.
Seratan Ilmiah PopulerSeratan Ilmiah Populer inggih menika seratan Ilmiah ingkang wujudipun artikel
popular utawi Jurnalistik ingkang nengenaken unsur informasi, kaumuman saha
gampil dipunmangertosi. Prisipun nyerat artikel ilmiah sami kaliyan nyerat ilmiah
popular kades dene adatipun. Bedanipun artikel kados dene adatipun kaliyan ertikel
populer inggih menika ngengingi fakta saha teori. Ing artikel ingkang kados dene
adatipun panyerat boten dipuntuntut ngawontenaken fakta utawi teori ing salebeting
argumentasi utawi opinipun. Karateristik utama saking artikel ilmiah popular inggih
menika opini subjektif panyerat dipunparingi fakta-data (adatipun minangka asiling
riset) saha teorin ingkang paring panjurung ngengingi salah satunggaling perkawisutawi kadadosan. Setrukturipun panyeratan samikaliyan artikel opini.
Jinising Seratan Jurnalistik Miturut Fungsinipun
1. Cariyos (narasi)
Nyariyosaken satunggaling kawontenan, barang, tatacara lan sanes-sanesipun.
Tuladhanipun: dongeng, fable, mite, legenda, epos, sage, wiracarita.
2. Gegambaran (deskripsi)
Seratan ingkang wosipun nggambaraken kawontenaning barang, swasana,
kedadosan lan sanes-sanesipun satemah ingkang maos kados mriksani
piyambak kadosdene ingkang dipungambaraken. Tuladhanipun: seratan bab
papan wisata (Pantai Parangtritis, Tawangmangu, Gua Gong).
3. Paparan (eksposisi)
Seratan ingkang wosipun ngandharaken utawi maparaken satunggaling maksud, ancas
utawi samubarang sanesipun. Tuladhanipun: Caranipun Damel Tempe, Bandeng
Presto lsp.
4. Penggalihan (Argumentasi)
Seratan ingkang wosipun ngandharaken gagasan-gagasan ingkang dipunkantheni
katrangan- katrangan, dhedhasar pawadan-pawadan kangge nyaruwe, nampik menapa
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 9/24
dene ngiyataken penggalihan utawi satunggaling gagasan. Tuladhanipun: Pengaruh
Formalin ing Bakso.
5. Ajakan (Persuasi)
Seratan ingkang wosipun ajak-ajak dhateng tiyang sanes supados tuwuh
keyakinanipun, satemah sarujuk saha nyengkuyung gagasanipun ingkang nyerat.Tuladha; Iklan, Pengaosan Agama.
Caranipun Nyerat
Menawi badhe damel seratan (karangan) prosa, kita kedah nggatosaken urut-urutan
ingkang dipuntindakaken supados seratan saged runtut saha asilipun saged sae.
Urut- urutanipun seratan inggih menika:
1. Nemtokaken tema (topik) seratan
2. Nemtokaken irah-irahan seratan
3. Ngempalaken bahan-bahan
4. Damel cengkorongan (kerangka) seratan
5. Mekaraken cengkorongan seratan kasebat dados seratan ingkang jangkep.
Kejawi urut-urutan ing nginggil, babagan ingkang kedah dipungatosaken ugi
inggih punika:
1. Kertasipun ingkang sae
2. Basanipun ingkang baku saha sae
3. Ukaranipun runtut.
4. Seratanipun cetha
5. Pamilihing tembung ingkang mentes6. Temanipun manunggal.
Jinising Paragraf
Miturut prenahing ukara baku/pokok lan ukara panerang, paragraph saged kaperang
dados sekawan, inggih punika:
1.
Deduksi inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten wiwitaning
ukara.
2.
Induksi inggih menika paragarf ingkang ukara bakunipun wonten ing
pungkasaning ukara.3. Campuran inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten ing wiwitan
lan pungkasaning ukara.
4. Deskripsiinggihpunikaparagraphingkangbotenwontenukarabakunipunamargisamp
unsumebaringsedaya ukara.
LK 2 : LK Struktur Karya Jurnalistik Reportase
Deskripsikan struktur teksKarya Jurnalistik Reportase dengan data yang mendukung!
NOSTRUKTUR
TEKS
PARAGRAF/KALIMAT
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 10/24
1 Pernyataan
umum/klasifikasi
………………………………………………………..
2 Data yang
dilaporkan
………………………………………………………..
3 Data yang
dilaporkan
………………………………………………………..
LK 3 : LK Metrum Karya Jurnalistik Reportase
Deskripsikan kaidahkebahasaan tekskarya jurnalistik reportase dengan data yangmendukung (kalimat atau bagian paragraf)!NO KEBAHASAAN PARAGRAF/KALIMAT1 Kalimat Tunggal ………………………………………………………..
2 Kalimat Majemuk ………………………………………………………..
3 Konjungsi ………………………………………………………..
B. LK Menangkap Makna Karya Jurnalistik Reportase
Cermatilah sekali lagi Karya Jurnalistik Reportase dibawah ini!
BAKDA KUPAT WULANG SEMBAH PAPAT
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 11/24
Tumrap wong Jawa, laku spiritual sing ana gayutané karo ibadah pasa ing sasi Pasa
kapétung dawa. Kawiwitan nyadran ing sasi Ruwah nganti kupatan utawa bakda kupat ing
sasi Sawal. Miturut gothèking wong akèh, tradhisi nyedhiyakaké panganan kupat, panganan
saka beras sing diwungkus janur lan ngathik persagi papat, kuwi wus lumebu ing tanah Jawa
adoh sadurungé bebrayan agung Jawa tepung lan wusana nampa agama Islam. MiturutPangarsa Komite Museum Radyapustaka kang uga pamerdi budaya Jawa, Winarso Kalinggo,
dina Slasa (29/9), kawitané bakda kupat utawa kupatan kuwi mujudaké tradhisi kanggo sesaji
mring arwah bocah. Miturut kapitayané wong Jawa jaman biyèn, arwah bocah bakal bali ing
omahé wong tuwané. Hamula sing ana ing omah kasebut wajib mahargya tekané. Sabanjuré,
déning Sunan Kalijaga, miturut gothèking wong akèh, tradhisi kupatan kuwi mau diowahi
kanggo nyengkuyung dhakwah Islam. Wusana, tumrap wong Jawa (Islam) banjur ana rong
dina bakda, yakuwi bakda Ariyadi ing tanggal 1 Sawal lan bakda kupat ing dina seminggu
sawisé dina bakda Ariyadi. Wusana, bakda kupat iki dadi perangané pahargyan bakda
Ariyadi.
Gayutané, sawisé sesasi nutug nglakoni ibadah pasa ing sasi Pasa, wong Jawa (Islam)
rumangsa bakal bali ing kahanan fitrah, yakuwi kahanan suci, ing dina bakda Ariyadi tanggal
1 Sawal. Sawisé kuwi, wong Jawa (Islam) mbacutaké ibadah pasané kanthi pasa nenem dina
ing sasi Sawal. Laku pasa nenem dina iki dipungkasi ing dina bakda kupat, seminggu sawisé
dina bakda Ariyadi.
Tradhisi bakda kupat isih dileluri déning sapérangan warga bebrayan Jawa. Ing tlatah
Lamongan, Jawa Timur, dina bakda kupat dadi pahargyan sing ora kalah regengé kalawan
dina bakda Ariyadi. Miturut Anas Asyhari, warga Lamongan kutha, nalika wawangunem
kalawan Espos, dina Slasa (22/9), ing dina bakda kupat kuwi akèh digelar acara kagunan ing
papan-papan pariwisata. Déné ing omahé warga sing isih ngugemi tradhisi iki mesthi
cumepak suguhan kupat salawuhané, kayadéné opor pitik lan sambel gorèng ati kanggo
nyepaki dhayoh sing bakal padha teka, kayadéné tradhisi ujung ing dina bakda Ariyadi.
Jumbuh budaya uripé wong Jawa sing kebak pasemon lan pralambang, bakda kupat uga
ngamot wulang luhur gegayutan kuwajibané manungsa murih tansah ngudi urip lan
panguripan sing luwih becik. Nam-naman janur sing dadi kupat dadi gegambaran uripé
manungsa sing ora kalis saka luput lan salah. Werna putih nalika kupat disigar nggambarake
resik lan sucining ati sawisé ngakoni lepat (luput) lan diapura.
Sapérangan warga ing tlatah Kutha Semarang, Solo lan Yogyakarta uga akèh singngleluri tradhisi bakda kupat iki. Malah ing tlatah Semarang Utara, miturut katrangané Dewi
Kartikasari, Arif lan Subagyo, kabèh warga Kutha Semarang, nalika wawangunem kalawan
Espos, dina Setu (26/9), ing kalodhangan ngaso sinambi lungguhan ing city walk sakidulé
Ratan Slamet Riyadi Solo, isih ana sapérangan warga sing ngadani acara kupatan sing mapan
ing mushola utawa mesjid. ”Tradhisi Jawa itu pancèn sugih pralambang lan sanèpan. Ing
bakda kupat ana pralambang ngakoni kabèh luputé utawa lepatipun. Lonthong ngemu
sanèpan ala-ala dadi kothong, kabèh sing ala dadi ilang lan bali resik manèh,” Winarso
ngandharaké. Wujud kupat sing persagi papat uga ngamot wulang babagan laku utama
kanggo nggayuh kamulyan. Laku utama kuwi kapérang dadi patang tataran sing karan
sembah papat. Wulang iki warisané KGPAA Mangkunagara IV lan kamot ing Serat
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 12/24
Wedhatama. Sembah papat kuwi, sembah raga, sembah cipta, sembah jiwa lan sembah rasa.
Pralambang lan sanèpan sing kakandhut ing bakda kupat salaras temen kalawan wulang
sembah papat iki. Tradhisi bakda kupat ngamot pralambang laku kanggo nuju kautaman, ora
mung utama ing tumindak lan wicara ing urip padinan, nanging sing luwih utama ora liya
kautaman jiwa lan kapribadèn. Sembah papat warisané KGPAA Mangkunagara IV uga nujumarang kautaman jiwa lan raga.
Wulang sembah raga kamot ing tembang sembah raga puniku / pakartining wong
amagang laku / sesuciné asarana saking warih / kang wus lumrah limang wektu / wantu
wataking wawaton. Sembah cipta kamot ing tembang samengko sembah kalbu/ yèn lumintu
uga dadi laku/ laku agung kang kagungan narapati/ patitis teteging kawruh/ meruhi marang
kang momong. Wulang sembah jiwa kamot ing tembang sayekti luwih perlu/ ingaranan
pepuntoning laku/ kalakuan kang tumrap bangsaning batin/ suciné lan awas emut/ mring
alaming lama amota. Lan wulang sembah rasa kamot ing tembang samengko ingsun tutur/
gantya sembah ingkang kaping catur/ sembah rasa karasa wosing dumadi/ dadi wus tanpatuduh/ mung kalawan kasing batos.
(© Copyright Solopos.net on Kamis, 01 Oktober 2009)
LK 1 : Menagkap Makna kata Sulit
Interpretasilah kata-kata yang sulit pada Karya Jurnalistik Reportase di atas!
No Kata Sulit Arti
1 ………………………… ………………………………………………………..
2 ………………………… ………………………………………………………..
3 ………………………… ………………………………………………………..
4 ………………………… ………………………………………………………..
LK2 : Menemukan Makna Bagian Karya Jurnalistik Reportase
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 13/24
Temukan makna pada bagian teks karya jurnalistik reportase (pernyataan pendapat,argumen, dan penegasan pendapat)!
No Paragraf Interprestasi Makna1 Pertama
(Pernyataan pendapat)
………………………………………………………..
2 Kedua (Argumen) ………………………………………………………..
3 Ketiga (Penegasanulang)
………………………………………………………..
Simpulan:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
LK 3 : Menginterpretasi ( Struktur karya jurnalistik reportase dan penulisan karya
jurnalistik reportase sesuai kaidah penulisan) Makna
Setelah menginterprestasikan makna, kembangkan menjadi paragraf utuh denganmemperhatikan ejaan, pilihan kata, kalimat efektif, dll.!
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
....................................................................................................................................................
..............................................................................
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 14/24
Lampiran 3: INSTRUMEN PENILAIAN
1. Sikap Spiritual
1)Penilaian kompetensi sikap melalui Observasi
a.
Teknik Penilaian : Observasi
b. Bentuk instrumen : Lembar Observasi
c. Kisi-kisi
Lembar Observasi
Sikap Spiritual
No. Sikap/
Nilai
Indikator Butir
Pertanyaan
1 Jujur Menunjukkan perilaku tidak berbohong pada
kegiatan mengartikan kata sulit, menemukan
pesan, menyusun pesan
Berperilaku selalu dapat dipercaya dalam
perkataan, tindakan, dan pekerjaan, baik terhadap
diri dan pihak lain.
2 Disiplin Berperilaku selalu menyelesaikan tugas sesuai
dengan waktu yang dialokasikan dalam
pembelajaran
Berprilaku tidak mengganggu siswa atau
kelompok lain dalam pembelajaran
3 Tanggung
jawab
Berperilaku selalu melaksanakan tugas dan
kewajibannya dengan baik pada kegiatan
pembelajaran Karya Jurnalistik Reportase
Berperilaku yang menunjukkan sifat halus dan
baik dari sudut pandang bahasa maupun tata
perilakunya ke semua orang.
4. proaktif Berperilaku giat berusaha dapat mengumpulakan
informasi dalam pembelajaran
Berperialku selalu beraksi dan bereaksi dalam
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 15/24
berdiskusi dan pembelajaran
2) Penilaian kompetensi sikap melalui penilaian diri
Nama :
Kelas :
Tanggal penilaian :
Materi/topik :
Bacalah baik-baik setiap pernyataan dan berilah tanda v pada kolom yang sesuai
dengan keadaan dirimu yang sebenarnya.
No. Pernyataan Ya Tidak
1. Saya melakukan tugas kelompok saya bekerjsa sama dengan
teman satu kelompok
2. Saya mencatat data dengan teliti sesuai dengan fakta
3. Saya melakukan tugas sesuai dengan jadwal yang dirancang
4. Saya membuat tugas terlebih dahulu dengan membaca literatur
yang mendukung tugas
5. Saya terlibat aktif dalam pembelajaran
3) Penilaian kompetensi Sikap Antarpeserta Didik
Mata pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ semester :
Topik : memahami Struktur karya jurnalistik reportase dan penulisan karya
jurnalistik reportase sesuai kaidah penulisan dalam menulisan Karya
Jurnalistik Reportase
Indikator : Peserta didik menunjukkan perilaku memiliki perilaku jujur,
disiplin,tanggung jawab, dan proaktif
1.Amati perilaku temanmu dengan cermat selama mengikuti pembelajaran
2.Berikan tanda v paa kolom yang disediakan berdasarkan hasil pengamatan
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 16/24
3.Serahkan hasil pengamatanmu kepada gurumu
No. Perilaku Dilakukan/muncul
Ya Tidak
1. Berprilaku tidak bohong pada kegiatan dan selalu dapatdipercaya
2. Menyelesaikan tugas sesuai dengan waktu dan tidak
mengganggu siswa atau kelompok lain
3. melakukan tugas sesuai dengan jadwal yang dirancang
4. Mengungkapkan informasi disertai dengan sumber
rujukan
5. Giat berusaha dapat mengumpulakan informasi dan
selalu beraksi serta bereaksi dalam berdiskusi atau
pembelajaran
4) Jurnal
Jurnal Penilaian
Nama:
Kelas :
No. Hari, tanggal Kejadian Keterangan/ Tindak Lanjut
1.
2.
2. PENGETAHUAN
TES URAIAN
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 17/24
Petunjuk
1. Baca secara cermat Karya Jurnalistik Reportase berikut!
2. Setelah itu, jawablah pertanyaan berikut!
a.
Berdasarkan Karya Jurnalistik Reportase yang diberikan, jawablah pertanyaan-
pertanyaan berikut untuk mengetahui pemahaman kalian tentang Karya Jurnalistik
Reportase!
1.Menapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik?
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............
2.Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik reportase?
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............
3.Kasebatnamaneka warna jinising karya jurnalistik!
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............
4.Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikados pundhi caranipun nyerat karya
jurnalistik?
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
..........
5.menapa ingkang kedah dipungatosaken rikala nyerat karya jurnalistik reportase?
....................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...........
....................................................................................................................................
.....
a.
Berdasarkan Karya Jurnalistik Reportase, jelaskan struktur yang terdapat di dalam karya jurnalistik reportase tersebut!
b.
Berdasarkan Karya Jurnalistik Reportase, deskripsikan kaidah penulisan karya jurnalistik
reportase tersebut !
Rubrik/Kriteria Penilaian Hasil Memahami Karya Jurnalistik Reportase
No. Aspek dan Kriteria Skor
1.Menapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik?
2.Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik reportase?
2
2
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 18/24
3.Kasebatnamaneka warna jinising karya jurnalistik!
4. Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikados pundhi caranipun nyerat
karya jurnalistik?
5.Kaandharna menapa ingkang kedah dipungatosaken rikala nyerat karya
jurnalistik reportase?
2
2
2
Total Skor 10
No. Aspek dan Kriteria Skor
Struktur Teks
1. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dan data yang mendukung sangat lengkap
2. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dan data yang mendukung lengkap
3. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dengan data yang mendukung kurang lengkap4. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dengan data yang mendukung tidak lengkap
4
3
2
1
Total Skor 12
No. Aspek dan Kriteria Skor
Unsur Kebahasaan
1. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) mendukung atau sesuai
2. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) mendukung atau sangat sesuai
3. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) kurang mendukung atau kurang sesuai
4. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) tidak mendukung atau tidak sesuai tembang macapat dan
data tidak mendukung atau tidak sesuai
4
3
2
1
Total Skor 12
KUNCI JAWABAN TES PENGETAHUAN
Soal Paragraf/Kalimat
1 Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik
menika saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis
jounal ingkang tegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang
ngendika juralistik saged ugi saking tembung diurnal ingkang tegesipun
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 19/24
dinten menika. Tembung istik menika saking tembung estetika ingkang
nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum jurnalistik
nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah,
ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan
ingkang dumadi saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi
ancas maringi sedaya kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila
ndadosaken ewahing sifat, watek, panyaruh, saha tumindak masyarakat
mituruk kekajenganipun jurnalis
2 Reportase inggih menika pawarta, palapuran, teknik palaporan kadadosan
adedasar pengamatan saha sumber katulis.
3 1. Pawartos
Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi
paparan fakta saha data ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta
ingkang wonten ing palaporan inggih menika 5W+1H, inggih
menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where (teng
pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun
inggih menika sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang
dipun tindakaken, wonten pundhi papanipun, kenging menapa saged
tumindak kados menika, saha kepripun caranipun. Wonten pinten-
pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaight
news), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opininews) saha pawartos photo. Struktur panyeratan pawartos menika
awujud irah-irahan (head), baris tengah (dateline), teras pawartos
(lead) saha wos pawatos (body). Prinsip panyeratanipun menika
nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawispun fakta saha
opini boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika
minangka faktaning saking kadadosan ingkang saged dipunsade
wosipun, inggih menika aktual, faktual, wigati, saha narik
kawigaten.
2. Opini
Opini menika minangka panyaruh ingkang sifatipun subjektif
ngengingi salah satunggaling perkawis ingkang dipunolah dados
seratan. Jinising opini inggih menika opini, kolom, esai, tajuk
rencana, Surat pembaca, karikatur, pojok. Wosing seratan awujud
pamanggihing panyerat piyambak saged adedasar fakta utawi
pamanggih kemawon. Struktur seratan opini inggih menika irah-
irahan, penyerat, pambuka seratan, kerangka penggalih utawi
pengait, wos seratan saha panutup.
3. Feature
Feature utawi karangan khasinggih menika palaporan jurnalistikingkang emper kaliyan sastra ingkang mbabar perkawis utawi
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 20/24
kadadosan. Wosipun nengenaken perangan tartemtu ing salebeting
perkawis menika, adatipun unsur ingkang ngandut human interest
inggih menika fakta-fakta ingkang saged nggugah rasa utawi emosi
(trenyuh, simpati, remen, jengkel utawi nesu. Jinising feature inggih
menika feature pawartos, feature artikel, tips, feature biografi,feature petualangan lsp.
4. Resensi
Resensi inggih menika ngrembag wosing buku. Wosinpun ngengingi
kirang saha langkungipun wos buku kasebat, undering perkawis
utawi wosing buku menika narik kawigatisan menapa boten, kitik
dumateng buku ingkang dipun resensi, saha paring panyaruh
dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi
maos buku menika. Struktur seratan resensi inggih menika
pambuka (wosipun: identitas buku (irah-irahan buku, panyerat,
penerbit, warsa terbitipun, cacahing kaca, saha regi), wos
(wujudipun: ulasan ngengingi undering perkawis utawi irah-irahan
buku menika, wosing buku, saha informasi ngengingi sebab
musabab saha ancasipun buku menika dipun serat, gayanipun
panyeratan, bandingan kaliyan buku sanes ingkang undering
perkakawispun sami utawi buka sanes ingkang dipunanggit panyerat
buku kasebat. Panutup (wosipun: kualitas saking buku kasebat,
langkung saha kirangipun buku kasebat, paring kritik sara panyaruh
dumateng panyerat saha penerbit, saha paring panyaruh dumateng
sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi maos bukumenika). Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani resentator
(peresensi).
5. Kolom
Kolom inggih manika rubric khusu para winasis ingkang wujudipun
seratan cekak ingkang wosipun pamanggih subjektif panyerat
nengingi salah satunggaling perkawis. Ing media massa kolom
menika kadang kala anggenipun wastani boten sami wonten ingkang
mastani resonansi, asal-usul lsp. Tiyang ingkang nyerat kolom
dipunwastani Kolomnis. Wosing kolom menika namung pamanggih/
panyaruh adedasar teori ngelmu ingkang saged dipundadosaken
dasar seratan kolom menika. Seratan kolom menika boten nggadahi
struktur tertemtu, wujudipun langsung wos saking seratan kasebat,
inggih menika mbabar pokok pirembagan saha pamanggih panyerat
ngengingi perkawis kasebat. Irah-irahannipun saged cekak kemawon
kepara saged setunggal tembung.
6. Tajuk Rencana
Tajuk rencana utawi Tajuk langkung dipuntepan kanti unen-unen
Induk Karangan ing media massa. Tajuk asring dipunwasatani
”Opini Redaksi”, inggih menika pambijining redaksi salahsatunggaling media massa ngengingi perkawis tartemtu. Tajuk
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 21/24
menika ugi minangka ” Jati Dhiri” media massa kasebut. Lumantar
tajuk redasi media massa kasebat nuduhaken sikap utawi visi
ngengingi salah satunggaling perkawis aktual ingkang wonten ing
Masyarakat. Tajuk menika awujud serat cekak saha emper kaliyan
kolom. Tajuk menika saged dipunserat dening Pimpinan Redaksiutawi redaktur senior ingkang saged paring paring panyaruh
ngengingi sikap utawi visi media massa kasebat gegayutan kaliyan
perkawis ingkang siweg aktual.
7. Esai
Esai bilih dipuntingali saking etimologis nggadahi teges Karangan,
sastra saha Skripsi. Miturut KBBI esai inggih menika karangan
prosa (karangan bebas) ingkang ngrembag perkawis kanthi cara
spintas mawon saking objektifitas panyerat kemawon. Esai menika
wonten ing ndunyaning Jurnalistik, Akademisi saha Sastra/ seni.
Katingal saking jurnalistik esai inggih menika seratan cekak ingkang
adatipun awujud pamanggih panyerat ngengingi subjek tartemtu.
Bilih saking akademisi esai inggih menika komposisi prosa cekak
minangka opini panyerat ngengingi subjek tartemtu. Struktur seratan
esai inggih menika pambuka, subjek pirembagan saha pengantar
subjek sertan, wosing seratan, saha panutup. Esai ing ndunyaning
sastra uatwi seni inggih menika karya sastra awujud seratan cekak
ingkang wosipun pambabaring ngengingi salah satungaling karya
sastra saha seni. Sakirang-kirangipun esai wonten 3 jinisipun inggih
menika naratif, deskriftif saha persuasif.8. Seratan Ilmiah
Seratan Ilmiah langkung wisuwur minangka seratan akademis.
Mbetahaken ukara tesis, premis, hipotesis saha Kerangka Berpikir
supados dipunbabar malih kanthi detail ingkang dipun perang
wonten ing pinten-pinten bab kanthi riset ingkang saestu.
Metodologi saha deviasi kedah dipunbabar kanthi cetha. Jinising
seratan ilmiah inggih menika skripsi, tesis, desertasi saha artikel-
artikel ingkang wonten ing Jurnal ilmiah.
9. Seratan Ilmiah Populer
Seratan Ilmiah Populer inggih menika seratan Ilmiah ingkang
wujudipun artikel popular utawi Jurnalistik ingkang nengenaken
unsur informasi, kaumuman saha gampil dipunmangertosi. Prisipun
nyerat artikel ilmiah sami kaliyan nyerat ilmiah popular kades dene
adatipun. Bedanipun artikel kados dene adatipun kaliyan ertikel
populer inggih menika ngengingi fakta saha teori. Ing artikel
ingkang kados dene adatipun panyerat boten dipuntuntut
ngawontenaken fakta utawi teori ing salebeting argumentasi utawi
opinipun. Karateristik utama saking artikel ilmiah popular inggih
menika opini subjektif panyerat dipunparingi fakta-data (adatipunminangka asiling riset) saha teorin ingkang paring panjurung
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 22/24
ngengingi salah satunggaling perkawis utawi kadadosan.
Setrukturipun panyeratan samikaliyan artikel opini.
Jinising Seratan Jurnalistik Miturut Fungsinipun
1. Cariyos (narasi) Nyariyosaken satunggaling kawontenan, barang, tatacara lan sanes-
sanesipun. Tuladhanipun: dongeng, fable, mite, legenda, epos, sage,
wiracarita.
2. Gegambaran (deskripsi)
Seratan ingkang wosipun nggambaraken kawontenaning barang,
swasana, kedadosan lan sanes-sanesipun satemah ingkang maos
kados mriksani piyambak kadosdene ingkang dipungambaraken.
Tuladhanipun: seratan bab papan wisata (Pantai Parangtritis,
Tawangmangu, Gua Gong).
3. Paparan (eksposisi)
Seratan ingkang wosipun ngandharaken utawi maparaken
satunggaling maksud, ancas utawi samubarang sanesipun.
Tuladhanipun: Caranipun Damel Tempe, Bandeng Presto lsp.
4. Penggalihan (Argumentasi)
Seratan ingkang wosipun ngandharaken gagasan-gagasan ingkang
dipunkantheni katrangan- katrangan, dhedhasar pawadan-pawadan
kangge nyaruwe, nampik menapa dene ngiyataken penggalihan
utawi satunggaling gagasan. Tuladhanipun: Pengaruh Formalin ing
Bakso.
5. Ajakan (Persuasi)
Seratan ingkang wosipun ajak-ajak dhateng tiyang sanes
supados tuwuh keyakinanipun, satemah sarujuk saha nyengkuyung
gagasanipun ingkang nyerat. Tuladha; Iklan, Pengaosan Agama.
4 Caranipun Nyerat
Menawi badhe damel seratan (karangan) prosa, kita kedah nggatosaken
urut-urutan ingkang dipuntindakaken supados seratan saged runtutsaha asilipun saged sae. Urut- urutanipun seratan inggih menika:
1. Nemtokaken tema (topik) seratan
2. Nemtokaken irah-irahan seratan
3. Ngempalaken bahan-bahan
4. Damel cengkorongan (kerangka) seratan
5. Mekaraken cengkorongan seratan kasebat dados seratan ingkang
jangkep.
Kejawi urut-urutan ing nginggil, babagan ingkang kedah
dipungatosaken ugi inggih punika:
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 23/24
b. Struktur teks
Struktur Teks Paragraf/Kalimat
Pernyataan umum Paragraf 1
Anggota Paragraf 3
Anggota Paragraf 3
Catatan: kalimat disesuaikan dengan teks
c.Unsur
KebahasaanKalimat
Kalimat tunggal Kalimat yang terdiri dari satu subjek, predikat dan objek atauketerangan (jika ada)
Kalimat majemuk Kalimat yang terdiri dari satu subjek atau lebih, dua predikatatau lebih dan objek atau keterangan (jika ada) serta adanyakonjungsi
Konjungsi dan, sehingga, dalam, dll
3. Keterampilan
PetunjukMenulisan tembang macapat dengan Wicara, Wirama, Wirasa dan Wiraga yang tepat.
Pedoman Penskoran :
No. Aspek dan Kriteria Skor
1. Struktur Teks
a. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dan data yang mendukung sanagt lengkap
b. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dan data yang mendukung lengkap
c. Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dengan data yang mendukung kurang
4
3
2
1. Kertasipun ingkang sae
2. Basanipun ingkang baku saha sae
3. Ukaranipun runtut.
4. Seratanipun cetha
5. Pamilihing tembung ingkang mentes6. Temanipun manunggal.
5 Sumber berita, 5W + 1 H, unsur berita, judul, bahasa yang di gunakan.
7/17/2019 Karya Jurnalistik
http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 24/24
lengkap
d.
Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan
penegasan ulang) dengan data yang mendukung tidak lengkap
1
2. Unsur Kebahasaan
a.
Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,konjungsi) mendukung atau sangat sesuai
b. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) mendukung atau sesuai
c. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) kurang mendukung atau kurang sesuai
d. Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,
konjungsi) tidak mendukung atau tidak sesuai tembang macapat
dan data tidak mendukung atau tidak sesuai
4
3
2
1
Perhitungan skor :
Skor = Perolehan skor
Skor Maksimal x 10