KATILIM BANKALARI ENSTRÜMANLARI VE YURT DIŞI UYGULAMALARI

Sabri ULUS Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş.

Hazine Müdürü

14 Ocak 2011Bank Asya Genel Müdürlük - İstanbul

Eğitim No : 2010-2011 - 18

www.tkbb.org.tr

2

İçerik

BÖLÜM 1 Faizsiz Bankacılığın Özellikleri ve Esasları 3BÖLÜM 2 Faizsiz Bankacılık ile Klasik Bankacılık Arasındaki Farklar

10BÖLÜM 3 Faizsiz Bankacılığın Tarihçesi ve Gelişim Potansiyeli 15BÖLÜM 4 Türkiye’de ve Dünyada Fon Toplama Yöntemleri 20BÖLÜM 5 Türkiye’de ve Dünyada Fon Kullandırma Yöntemleri 22BÖLÜM 6 Katilim Bankacılığı Ürünleri 25

3

Bu eğitimde …

¨ Amacımız dinsel eğitim vermek değildir¨ Dini otorite olduğumuzu da iddia etmiyoruz

– Kaynağımız Kuran, Sünnet, Kıyas ve Icmaa …¨ Biz hep beraber sadece aşağıdakileri anlamaya çalışacağız

– Islami finansın temel prensipleri ve olmazsa olmazları– Faiz ve şans mefhumlarından sakınma– Islami finansın ana kontratları – Finansal riskler – Sermaye piyasaları ve yatırımlar – İslami prensiplere uygun şu an piyasada olan bazı İslam Bankacılığı ürünleri

Bölüm 1

Faizsiz Bankacılığın Özellikleri ve Esasları

5

İslami Ekonomiler

¨ İslam dininin prensiplerini ekonomik aktivitelere uygular ¨ En temel ihtiyaçlar ile lüx yaşam arasında bir ayırım koyar ¨ Temel inanç: Allah’ın temel ihtiyaçları karşılamak için inanan inanmayan

herkese rızk vermiş olmasıdır – Üretimin faktörleri ve üretimin kendisi değil ana problem – Eşyaların ve hizmetlerin nasıl dağıtıldığıdır ana sorun

¨ İslami ekonomilerde eşitlik, adalet ve ihtiyaç sahiplerini gözetme vardır¨ İslami ekonomilerde temel, din kurallarına dayandığı için yapılacak iyilik

veya kötülük ilk önce ilah tarafından mükafatlandırılacaktır veya cezalandırılacaktır temel öngörüsü vardır

¨ İslami ekonomilerde dini liderlerin ve danışmanların rolü büyüktür¨ İslami ekonomilerde birey değil toplum ön planda tutulmaktadır

6

İslami Ekonomilerin Prensipleri

¨ Ekonomik prensipler kutsal değerlere dayandırılarak oluşturulmuştur ¨ Bireyin kendisini ve ailesini destekleyecek bir işe sahip olması (ekonomik

haklar, sorumluluklar ve imkanlar) ¨ Ekonominin kanunları önceden konulmuştur ¨ Bütün insanlığa adaletle muamele etme temel bir mefhumdur¨ Merhamet ve saygı-sevgi esastır

– Fakirlere yardım etmek; zekat ve sadaka ¨ Malın sahibinin ilah olduğu ve kulların birer emanetçi olduğu (zenginlik,

gelirler ) ve malın bakımından sorumlu oldukları¨ Özel ve kamu malları arasında eşitlik oluşturma¨ Faiz, aşırıya kaçma, şansa bırakma ve başkalarının hakkını ihlal

yasaklanmıştır¨ Ticaret teşvik edilip riske ortak olma öngörülmüştür

7

Faizin Miktarı Değil Asıl Sorun¨ Kuranı Kerim [2:278 – 279] ¨ Ana paradaki bir miktar artma veya azalma bir taraf için adaletsizliğin bir

göstergesidir ¨ Faizin miktarı asıl sorun değil

– Faizin az veya çok olması asıl sorunumuz değil – Faizin azı da çoğu da yasaklanmıştır

¨ Faizin yasaklanmasındaki asıl sebep alacaklıların alacaklarını kaybetme riski değil

¨ Borç alanlar almış oldukalrı borç parayla ya ticaret yaparlar veya işlerini devam ettirirler. Bunların sonucunda da alınan krediyi kaybetme riski vardır. Borç veren borç alanın kar veya zarar ettiğine bakmaksızın faizini ister.

¨ İslami ekonomilerde borcun ana para ile birlikte getirisinin garanti edilmesi adaletli gözükmemektedir. Herhangi bir kasıt olmadığı sürece borç verende piyasa riskine katılmalıdır.

¨ Borç veren kar elde edebilir fakat bazı riskleri de paylaşmalıdır

8

Diğer Dinlerde/Adetlerde Faiz

¨ Aristotle: para sadece bir değiş tokuş aracıdır o yüzden ne artar ne de azalır inanışı hakimdir. Parayı değiş tokuş aracı olarak kullanırken bundan gelir elde etmeye çalışmak yasaklanmıştır.

¨ Judaism: “You shall not give him the money upon usury, nor lend him the victuals for increase.” (Leviticus, 25:37). Parayı faiz kazanmak için vermemekten ve de onda bir artış beklememekten bahsediliyor.

¨ Christianity: “Faizin yasaklandığı apaçık belirtiliyor” (Psalm, 15:5)¨ Hindi Verdic texts and Buddhist Jatakas da faizin ne kadar tehlikeli

olduğundan ve toplumları rencide ettiğinden birçok yerde söz eder.

9

Gharar ve Şans Oyunları

¨ Gharar gereğinden daha fazla risk olarak tanımlanabilir – Tamamlanmamış bilgi – Bir iş anlaşmasında diğer tarafın haberinin olmadığı bir kısım – Anlaşmadan doğacak fakat iki tarafında kontrol edemeyeceği sonuç – Büyük olasılıkla zararla sonuçlanacak iş

¨ Profosör Mustafa Al-Zarqa ghararı şöyle açıklar– Alım satıma konu olan şeyin varlığı veya özellikleri kesin olmamakla birlikte çok

riskli olması hasebiyle şans oyunlarına çok benzerlik gösterir¨ Satışa konu şeyler fiziksel olarak mutlaka bulunmalıdır ve taraflarca da

bütün özellikleri bilinmelidir – Salam and Istisna’ kontratları bu kuralın dışında kalır

10

Bir Örnek

¨ Tarladaki henüz olgunlaşmamıs zeytinleri satmak ve özellikle forward kontratı kullanmak yasaklanmıştır – Bir afet veya yangın sonucu kaybolma olasılığına karşılık

¨ Buna rağmen forward kontratla zeytin satmakta mümkündür fakat belirli şartları vardır – Hangi tarladan olacağı belirlenmemeli– Anlaşmalar özenle hazırlanmalıdır

Bölüm 2

Faizsiz Bankacılık ile Klasik Bankacılık Arasındaki Farklar

12

Klasik Finans/Bankacılık

¨ Klasik bankalar bugüne kadar hep kontratlar, enstrümanlar veya ürünler geliştirmişlerdir. Amaç elbette ekonomik aktivitelerin devamını sağlamaktır. Bu da – Sermaye ayırmakla, birşeyler dağıtmakla ve hizmetler sunmakla olmaktadır.– En yüksek derecede imkanların kullanımı veya faydalanma da maksimumu

yakalamak ana amaçtır. ¨ Sermaye ihtiyacı olanlar: üretimin finansmanı, altyapı yatırımları (baraj,

köprü, otoban, fabrika) ve tüketim – borçlar, bonolar, kiralamalar, mortgages, kredi kartları

¨ Sermaye sahipleri: farklı aset sınıflarında yatırımlar – Şirketler tarafından çıkarılmış hisse senedi ve bonolar– Bonolar, varlığa dayalı menkul kıymetler, emtialar, FX, gayrimenkul, endeksler,

yapılandırılmış tahvil / yatırım notları– Fonlar

¨ Diğer Piyasalar– derivatives: forwards, futures, options– Sigorta: yaşam, emeklilik ve ev/işyeri sigortaları

13

İslami/Katılım Bankacılığı/Finans

¨ Müslüman toplumların ekonomik ve finansal ihtiyaçları diğer toplumlarla aynıdır

¨ Müslüman toplumlar Allah’ın emrettiklerini yaparlar ve yasakladıklarından kaçınırlar

¨ Diğer kuralların yanısıra, Kuran insanların davranış şekillerini ve iş hayatlarını düzenler– doğruluk, ahlak, eşitlik ve adaleti teşvik eder– Paradan para kazanmayı yasaklar (Riba/faiz) – Aşırı risk almayı ve işleri şansa bırakmayı yasaklar (Gharar)– Şans oyunlarını yasaklar (Maysir)

¨ Müslümanlar İslamın gereklerine uyarken konvansiyonel bankacılığın sunmuş olduğu faydalardan, imkanlardan ve mükemmellikten faydalanabilirler mi? – Katılım Bankacılığı / İslami Finans

¨ İslami Finansın kaynağı Kuran, sünnet-hadis, ictihad , kıyastır

14

Klasik Finans/Bankacılık ve İslami Finans/Katılım Bankacılığı

¨ Klasik Bankacılık ¨ Mevduata ve kredilere faiz

uygulanması ¨ Finansal kiralama araçları

¨ Yüksek risk alma ve mevcudiyeti şüphe taşıyan yatırımlara girerek kar etme normal bir aktıvıtedir– Mevcutta olmadığı halde kaldıraç kullanarak

yatırım yapmak – Risk alma satma ve bundan menfaat sağlama

¨ Klasik sigortalar – Yaşam, işsizlik, emeklilik, sağlık, taşıt ve ev/işyeri

sigortaları

¨ İslami Finans¨ Faiz almak – vermek yasaklanmıştır ¨ Ticaret yapmak teşvik edilmiştir ¨ Yüksek risk alma ve mevcudiyeti şüphe

taşıyan yatırımlara girerek kar etme yasaklanmıştır

¨ Klasik sigorta tipleri yasaklanmıştır. Takaful (İslami sigorta) teşvik edilmektedir.

¨ İslam kuralları hangi finansal ürünlerin veya yatırımların helal olduğunu ve hangilerinin haram olduğunu belirtir

15

İslam Bankacılığı Danışmanları

¨ İslam bankacılığı danışmanları ve dini liderler – Kurumların islam bankacılığı prensiplerine uymalarına yardım ederler – Şeri kuralların açıklamasında yardımcı olurlar – En son açıklanan fıkıh akademisi kurallarının uygulamasını sağlarlar – Mevcut ürünlerin veya çıkarılması planlanan ürünlerin prensiplere uygun olup

olmadığı konusunda kurumları bilgilendirirler– Yeni ürünlerin tasarımında yardımcı olurlar – Hukuki anlaşmaların prensiplere uygunluğu konusunda görüş bildirirler

¨ Bazı danışmanlar birden fazla bankaya danışmanlık yapabilirler¨ İslam bankacılığında danışmanların görüşleri bağlayıcıdır¨ Danışmanlar farklı görüşlere sahip olabilirler fakat genelde hepsi aynı

karara sahiplerdir (istisnalar dışında).

Bölüm 3

Faizsiz Bankacılığın Tarihçesi ve Gelişim Potansiyeli

17

İslami Finans: neredeyse yarım yüzyıllık bir macera

¨ İslam Bankacılığı 1970’lerden günümüze her geçen yıl büyüyerek ulaşmıştır

¨ Muhammad Iqbal, Abu Al-A’la Al-Maududi, Baqir Al-Sadr ve Sayyid Qutb gibi yazarların büyük çabaları sonucu yeniden canlanmış bir finans türüdür

¨ İsminden de anlaşıldığı üzere dinin gereklerine saygı duyarak ekonomik ve finansal bir sistem getiren bir finans türüdür. Temelinde – adalet, eşitlik ve ticarette dürüstlük vardır– ticaret helaldir ve İslami kontratların her türlüsü kullanıma açıktır

¨ Konvansiyonel bankacılık ve finans içeren şeyler yasaklanmıştır ¨ İslami Finans konvansiyonel finansa bir alternatiftir.

– İslami Finans sadece Müslümanlara değil tüm insanlığa açıktır

18

İslami Finansa Olan Bu İlgi Neden?

¨ Dünya nüfusunun yaklaşık %23’ü müslümandır*¨ Asya kıtası en yüksek müslüman nüfus sayısına sahiptir¨ Konvansiyonel bankacılığın müslüman kesimin ihtiyaçlarını

karşılayamaması ve halkın dini konularda daha da bilinçlenmesi İslamic Bankacılığının gelişmesine sebebiyet verdi

¨ Müslüman ülkelerde olan yer altı kaynak zenginliğinin keşfi ve petrol ürünlerindeki hızlı fiyat artışı islami finansa en büyük destek olmuştur.

¨ 2000’li yıllardaki batı ülkelerine olan terorist saldırılar ve Afganistan ve Irak savaşları müslüman halkın daha bilinçlenmelerine ve mal varlıklarını batılı ülkelerden kendi ülkelerine aktarmalarına sebebiyet vermiş ve bu kaynaklar islami bankacılığa destek vermiştir

* Wikipedia’ya göre 2009’da yapılan bir çalışma ile tahmini toplam Müslüman nüfus sayısı 1.6 milyardır )

Bölüm 4

Türkiye’de ve Dünyada Fon Toplama Yöntemleri

20

Fon Toplama Yöntemleri

¨ Katılım bankaları diğer bankalar gibi faiz ödeyip mevduat toplayamazlar ¨ Fon toplamanın çeşitli yöntemleri vardır. Bunlardan bazıları aşağıda

sıralanmıştır:¨ Musharakah: projelere ortaklık veya bankanın hissedarlığı¨ Mudarabah: karı ve zararı özel bir anlaşma ile paylaşma (bir tarafın

sermaye sağlaması diğer tarafın emeğini ortaya koyması)– Sermayeyi sağlayanlar pasif ortaktır– Sermayeye yapılacak kar ödemesi mudaribin yapacağı kara endekslidir

¨ Wakala (Acentalik)¨ Murabaha

– Sermayeyi sağlayanlar karşılığında sabit bir kar ile belirli bir süre sonra sermayelerini geri almaktadırlar. Yani sermaye maliyeti + finansman maliyeti

¨ Qarz – cari hesap– Sermayeyi sağlayanlar karşılığında herhangi bir kara veya zarara

katlanmamaktadırlar. Amanah (emanet) hesabı.

Bölüm 5

Türkiye’de ve Dünyada Fon Kullandırma Yöntemleri

22

Fon Kullandırma Yöntemleri

¨ İslam bankları müşterilerine faiz almaksızın finansman sağlarlar ¨ İslami bankalar aşağıdaki finansman yöntemlerden birini kullanır

- Murabaha (vadeli satış) / Tavarruk- Muşaraka (Kar / zarara ortaklık)- İcara (kiralama)- Salam (primli satış) - İstisna (primli satış) - Arbun (opsiyonlu satış)

¨ İslami finansal kontratlar hem şeri kuralları ve hem de o ülkenin hukuki kurallarını dikkate alır

Bölüm 6

Katılım Bankacılığı Ürünleri

24

XYZ Emtia (Commodity) Murabaha

XYZ Emtia (Commodity) Murabaha

• Vade sonuna kadar ana para ile karın koruma altına alınmasını isteyen yatırımcı

• Uzun vadeli yatırımlardan kaçınıp her zaman vade konusunda esnek olmak isteyen yatırımcı

• Tek şart olarak; müşterinin herzamanki imzalamış olduğu anlaşmalara ilave olarak yeni bir Murabaha anlaşması imzlaması ve bununla XYZ’nı işlemlerini takip için temsilci olarak ataması

• Ana para ve karının vade sonunda koruma altına alınmış olması

• Müşterinin seçeneklerine göre para cinsinde ve yatırım vadesinde olan esneklik

• Bu üründe ana para vade sonu itibariyle herzaman koruma altına alınmıştır

• Yatırımın getirisi ilk günden sabitlendiği ve kısa dönemli olduğu için yüksek kar potansiyeli azdır

• XYZ Emtia (Commodity) Murabaha sabit ödemeli bir yatırım türü olup Londra Metal Borsası’nda işlem gören emtiaların alım ve akabinde vadeli satışından elde edilen karların paylasımına dayalıdır. XYZ Emtia Murabaha’da müşteri belirili bir miktarda emtiayı XYZ aracılığıyla Londra’daki emtia şirketinden peşin fiyatına satın alır ve hemen aynı emtiayı XYZ’na vadeli olarak satar. Müşteri emtiayı peşin fiyatına alıp vadeli fiyatına sabit bir kar ile sattığı için XYZ yatırımın vadesinin sonunda ana para ile sabit karını müşteriye ödemek zorundadır.

Kısa Süreli Yatırımlarla Sabit Getiri Sağlamak İster misin?

Yatırımcı Profili

Avantajlar Riskler

Yatırım Tanımlaması

• XYZ Emtia (Commodity) Murabaha anlaşması• Para Birimleri (TL, USD and EUR)• Yatırım Süresi (1 haftadan 30 güne kadar) • Yatırım Miktarı (en az TL/USD/EUR 5 milyon) • Sabit Kar Oranı

Yatırım Parametreleri

XYZ Emtia Murabaha – İşleyiş Taslağı

Emtia EmtiaNakit Ana Para + Kar (vade sonunda)

Emtia Satıcısı

Emtia Murabaha

Murabaha Bankası (XYZ Bank)

1 2

XYZ (Acenta)

Müşteri

Spot Satış

1. Müşteri XYZ’yi Emtia almak ve satmak için acenta olarak seçer ve gerekli hukiki anlaşmayı imzalar2. Müşteri XYZ aracılığıyla yatırım yapacağı miktar kadar emtiayı Emtia Satıcısından alır ve yine XYZ aracılığıyla

aynı emtiayı vadeli olarak sabit kar payıyla Murabaha Bankasına satar3. Vade sonunda, Murabaha Bankası hem ana parayı ve hem de sabit karı XYZ aracılığıyla Müşteriye öder4. XYZ yapılan bu işlemlerden sadece komisyon alır

27

XYZ İkiz Para Birimli Murabaha

XYZ İkiz Para Birimli Murabaha

• XYZ İkiz Para Birimli Murabaha iki ayrı fakat aynı zamanda gerçekleşen işlemlerden oluşan; XYZ Emtia Murabaha ve müşteri tarafından verilmiş olan XYZ’nin cayma hakkını içeren bir sözden (vaat) ibarettir. Vaat; müşterinin vade sonunda XYZ Emtia Murabaha yatırımından gelecek olan ana parayı ve karını işlem gününde belirlenmiş olan bir başka para biriminden sabit bir kurla ödemeyi kabul etmesidir.

• Önceden seçilen sabit kura istinaden XYZ ya bu tür bir alternatif ödeme yapar veya ana parayı ve karını aynı para biriminden müşteriye öder.

• XYZ Emtia Murabaha’dan daha fazla kar verebilir

• Para birimlerinde, kurlarda, vade seçiminde ve kar oranını belirlemede sağlanan esneklik

• İşlem gününde seçilen kur spot’a ne kadar yakın olursa alınan risk ve kar da o kadar yüksek olur

• Ana para garanti edilmemektedir

• Geri ödeme diğer para cinsinden olabilir

• Sınırlı karlılık olasılığı

• XYZ Emtia Murabaha yatırımından daha fazla kar elde etmek isteyen

• Asıl para biriminden farklı olarak alternatif para birimiyle ödeme yapılabileceğini kabul eden

• Bu yatırımla ithalat ve ihracattan doğabilecek kur riskini minimize etmek isteyen

• Tek şart olarak Agenta ve Vaat sözleşmelerini imzalamak

Yatırım Tanımlaması Yatırımcı Profili

Avantajlar Riskler• Ana Para Birimi• İkinci Para Birimi • Vade Seçimi• Vade Sonu İçin Kur Seçimi • Yatırım Miktarı (en az TL/USD/EUR 100 bin ) • Kar Oranının Kura Göre Seçilebilme İmkanı

Yatırım Parametreleri

Biraz Kur Riski Alarak Yüksek Kar Elde Etmek İstemez misin?

7.00 % p.a.

1.2595 1.2800 EUR/USD0.00 % p.a.

4.85 % p.a.XYZ Emtia Murabaha Kar

Oranı

Spot

• EUR/USD Spot Vaatlı FX Oranı’nın üstünde olursa (1.2595)Ana Para + %7.00 yıllık kar USD olarak ödenir

• EUR/USD Spot Vaatlı FX Oranı’nın altında veya aynı olursa (1.2595)Ana Para + %7.00 yıllık kar 1.2595 (Vaatlı FX Oranı)’den EUR’a çevrilerek ödeme yapılır

XYZ İkiz Para Birimli Murabaha

• EUR/USD kurunun vade sonunda işlem günündeki kura yakın olacağı veya hafifçe yükseleceği

• XYZ Emtia Murabaha’dan daha yüksek kar

• Para birimlerinde, kurlarda, vade seçiminde ve kar oranını belirlemede sağlanan esneklik

Banka Murabaha Yapılan BankalarVade 1 ayEmtia (Commodity) Bakır Ağırlık (ton) 31.706Ton Başına Fiyatı USD 7’885.00Yatırım Miktarı USD 250’000.00Para Birimleri EUR/USD Ana Para Birimi USDAlternativ Para Birimi EURSpot 1.2800Vaatlı FX Oranı 1.2595Kar Oranı 7.00 % p.a.

Avantajlar Riskler

Örnek XYZ İkiz Para Birimli MurabahaMüşterinin Vadeli Kur Beklentisi

Vade Sonundaki Ödemeler Senaryosu Ödeme Diyagramı

• İşlem gününde seçilen kur spot’a ne kadar yakın olursa alınan risk ve kar da o kadar yüksek olur

• Ana para garanti edilmemektedir

• Geri ödeme diğer para cinsinden olabilir

• Sınırlı karlılık olasılığı

30

XYZ Kısa Vadeli Murabaha Finansmanı (Tavarruk)

XYZ Kısa Vadeli Murabaha Finansmanı / Tavarruk

• Vade sonuna kadar ana para ile maliyetin koruma altına alınmasını isteyen

• Uzun vadeli finansmanlardan kaçınıp her zaman vade konusunda esnek olmak isteyen

• Tek şart olarak; müşterinin herzamanki imzalamış olduğu anlaşmalara ilave olarak yeni bir Murabaha finansman anlaşması imzlaması.

• Ana para ve sabit maliyetin vade sonunda koruma altına alınmış olması

• Müşterinin ihtiyacı doğrultusunda para cinsinde ve finansman vadesinde olan esneklik

• Bu üründe ana para vade sonu itibariyle herzaman koruma altına alınmıştır

• Finansmanın maliyeti ilk günden sabitlendiği ve kısa dönemli olduğu için yüksek maliyet potansiyeli azdır

• XYZ Kısa Vadeli Murabaha Finansmanı sabit ödemeli bir finansman türü olup Londra Metal Borsası’nda işlem gören emtiaların alım ve akabinde vadeli satışından elde edilen karların paylasımına dayalı bir finansman yapısına sahiptir. XYZ Kısa Vadeli Murabaha Finansmanı’nda XYZ belirili bir miktarda emtiayı Londra’daki emtia şirketinden satın alır ve hemen aynı emtiayı müşteriye vadeli olarak satar. XYZ emtiayı peşin fiyatına finansmanı yaptığı gün alıp vadeli fiyatına sabit bir maliyet ile sattığı için müşteri finansmanın vadesinin sonunda ana para ile sabit maliyeti XYZ’ye ödemek zorundadır.

Kısa Süreli Finansman İhtiyacına Çözüm Bulmamımızı İster misin?

Müşteri Profili

Avantajlar Riskler

Ürün Tanımlaması

• XYZ Kısa Vadeli Murabaha Finansmanı anlaşması• Para Birimleri (TL, USD and EUR)• Finansman Süresi (1 haftadan 30 güne kadar) • Finansman Miktarı (müşterinin kredi durumuna

bağlı) • Sabit Maliyet Oranı

Finansman Parametreleri

32

Sukuk

33

Sukukun Yapısı

¨ Sukuk sertifikaları belirli bir aset veya aset topluluğunun karşılığında çıkarılmaktadır – Sikürütasyona benzerliğioldukça fazladır – Sukuk sertifikaları asetlere sahip olma hakkını verir – Nakit akışlarından gelecek olan gelir sukuk sertifikası sahiplerine gelir olarak

döner – Performans ve risk asetlere bağlıdır

¨ Asetlere bağlı olarak farklı sukuk türleri ihraç edilebilir – Ijarah Sukuk, Salam Sukuk, Musharaka Sukuk, Istisna Sukuk, vs

¨ Basit olabilecegi gibi konvertibl, hybrid veya exchangeable da olabilir.¨ Sukuk 144A olabilecegi gibi Reg S’de olabilir

34

Örnek Sukuk Yapısı 1 (Satış ve Kiralama) Sukuk Sertifikasının Tanımı

¨ İcara (Kiralama) yöntemiyle ihraç edilen sukuk paylaştırılmamış mülkiyeti temsil eder. Kiralamaya sözkonusu olacak varlık taşınmazlar dahil gelir paylaşımına dayanan alacaklara kadar gider.

¨ Dönemsel gelirlerden oluşturulan kira sertifikalar sürekli olarak alım satıma imkan sağlar

¨ Dönemsel gelir paylaşımları ve sukuka konu varlığın değerine yatırılan ana para sukuk ihracı yapan şirketin yükümlülüğündedir. Burada varlığın değerinin artmasının veya azalmasının bir önemi yoktur çünkü yatırımcılar kira gelirlerini paylaşmaktadırlar.

¨ Aracı Şirket (“Issuer SPV”), yatırımcıların temsilcisi olarak, sukuka temel teşkil eden varlığı Sukuk İhraç Şirketi’nden satın alır ve gerekli ödemeyi yapar

¨ Aracı Şirket hemen bu varlığı Sukuk İhracı Şirketine kira sertifikasının süresi kadar kiralar. Kira bedeli sabit olabileceği gibi piyasa şartlarına duyarlı olarak değişken de olabilir (LIBOR + margin) . Bu kira bedelleri sukuka yatırım yapan yatırımcılarla paylaşılır.

¨ Sukuk İhracı Yapan Şirket kiralama sonunda sözkonusu varlığı ilk fiyatından geri almayı taahhüt eder ve de Aracı Şirket de yatırımcıların temsilcisi olarak aynı bedelden satmayı taahhüt eder. Taahhütler birbirinden bağımsız olmak zorundadır.

Sukuk proceeds

Sale of assets

Sukuk

Purchase price

Peri

odic

pay

men

tsLe

ase

proc

eeds

Leas

e of

ass

ets

Sukuk Sertifikası Sahipleri

Sukuk İhracı Yapan Şirket

Aracı Şirket (SPV)

= nakit= aset

Kiralayan

T.C. Hazine Müsteşarlığı

Alt Kiracı

Sukuk Şirketi (SŞ)

İhraç Şirketi, Kiracı ve Alt Kiralayan

Sukuk Yatırımcıları1

2

4

3

6 & 7

5

Örnek Sukuk Yapısı 2 (Ana Kiralama – Alt Kiralama)

1. X USD değerinde Sukuk sertifikası yatırımcılara verilir.2. Sukuk ihracından doğan nakit ihraç şirketi tarafından alınır3. İhraç şirketinden ana kiracı olarak ana kiralayana avans kira ödemesi (Kapanma

Tarihinde tek kalemde ödeme şeklinde) yapılır.4. Ana kiraya söz konusu olan arsanın kullanım hakkı ana kiralayan tarafından ana

kiracı olan ihraç şirketine verilir.5. Arsanın 5 yıllık ikincil kiraya söz konusu olan kullanım hakkı ihraç şirketi tarafından

ikincil kiralayan olarak ikincil kiracıya verilir.6. 6 aylık kira ödemeleri (periyodik dağıtım tutarında) ikincil kiralayan olan ihraç

şirketine ikincil kiracı tarafından ödenir.7. Sukukun itfası için sonlandırma ödemesi ikincil kiracı tarafından ikincil kiralayan

olan ihraç şirketine vade tarihinde yapılır.

Örnek Sukuk Yapısı 2

37

Forward Kontrat

38

Forward Kontrat¨ İhracat ve ithalat yapan müşterilerin kur riskini birazcıkta olsa bertaraf

etmek için baş vurdukları bir üründür. Körfez ve Asya ülkelerinde uygulaması farklı olsada ana amaç riskten korunmadır.

¨ Forward ürününde başlıca iki yöntem kullanılmaktadır: - Waad – Tek taraflı söz

- Murabaha ve tavarruk

39

Para Birimleri Arasında Swap

40

Para Birimleri Arasında Swap¨ Swap da forward da oldugu gibi risklerden korunma amacıyla kullanılan

bir üründür. ¨ Para Birimleri Arasında Swap ürününde bir yanda spot diğer tarafta

forward kontratlar vardır.¨ Spot (sarf) kontrat islami prensiplere uygundur ¨ Forward ürününde de waad (tek taraflı söz) kullanılmaktadır.¨ Ürün bir günlük vade için bile kullanılabilmektedir.

41

Kar veya Maliyet Swapı

Profit Rate Swap (Kar-Maliyet Oranı Swapı) AÇIKLAMA Bir kar - maliyet oranı swapı, tarafların anlaştıkları ana para tutarına bağlı olarak

hesaplanan sabit kar - maliyet ödemeleri ile dalgalı kar - maliyet ödemelerinin aynı para birimi üzerinden birbirleri ile değiştirilmesine ilişkin iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır. Ana para tutarı ilgili varlığın değeri veya alınan borç tutarı kadardır.

Daha kısa bir tanımla, kar oranı swapında taraflardan biri sabit karla diğeri değişken karla borçlanır ve daha sonra bu kar ödemelerini birbirleriyle değiştirirler.

Birçok kar oranı swapında dalgalı kar ödemeleri, LİBOR referans gösterilerek belirlenir. Anlaşılacağı üzere kar swapının başta gelen amaçlarından biri dalgalı kar ödemeli borcu, sabit kar borca çevirerek ya da tersini uygulayarak, yüksek tutarda kar ödemelerinden kurtulmaya çalışmaktır.

BEKLENTİLER

Hem bankanın kendi kredi veya yatırım portföyünü ve hem de müşterilerinin portföylerini hedge etmek amacıyla kullanılacak olan bir üründür.

Hedge (korunma) ürünü olduğu için maliyetleri sınırlamada veya potansiyel karları sabitlemede kullanılabilecektir.

43

Fonlar

44

Fonlar¨ Emtiadaki fiyat artışlarını dikkate alarak çıkarılan emtia fonları (altın,

gümüş, platinum, elmas gibi)¨ Endeksleri baz alan fonlar¨ Para piyasalarını, kurları, hisse senedlerini baz alan fonlar¨ Ana para korumalı olabileceği gibi vadesi belirsiz veya kapalı da

olabilmektedir.

45

Mortgages

46

Mortgages¨ Ev ve arsa alımı için kullanılan birçok yöntem mevcuttur.¨ Ijara¨ Ijara-wa-iktana¨ Ijara with diminishing Musharaka¨ Murabaha

Teşekkürler