kaymali yataklar

KAYMALI YATAKLAR

Vedat Temiz

Titreim, darbe ve grlt snmleme zellii

Titreimlere hassas deil

Gresle yalama halinde toza kar korumal

Basit tasarm, iki paraya ayrlabilir, montaj kolay

Radyal ynde az yer kaplar

Byk aplarda rulmanl yataklardan daha ekonomik

yi bir yalama ile ok yksek hzlara kmak mmkn

Uygun yalama ile hemen hemen sfra yakn anma

Kaymal Yataklar - Avantajlar

Yeterli ya olmamas durumunda ok hzl hasar meydana gelir.

Baz hallerde pahal ve kompleks bir yalama sistemi gerekebilir.

Yksek miktarda ya tketimi

Ya filmi oluumu iin bir zaman gerekli

Milin yzey kalitesi ok nemli

Kaymal Yataklar - Dezavantajlar

Kaymal yataklarda 3 deiik temas durumu sz konusu olabilir.

Kaymal Yataklar

Hidrodinamik-Malzeme temas yok.Film Kalnl:0,0080,02 mmSrtnme katsays: 0,0020,01

Kark film: ok az temas varok az anma sz konusuSrtnme katsays: 0,0040,1

Snr srtnme: Yerel temaslar var.Srtnme katsays: 0,050,2

Uygulama alanlar: Su ve buhar trbinleri, trbo kompresr ve gemi aftlar gibi yerlerde eksenel kuvveti almak zere ina edilir.

Hidrodinamik film teekkl iin gerekli geometrik artn (ya kamas) salanmas iin yzeylerden biri ok paradan oluur.

Burada kullanlan geometriler ok farkl olabilir. Baz hallerde ise lokma ad verilen ayr ayr sabit sisteme mafsall elemanlar da kullanlr (Mitchell yataklar)

Eksenel Kaymal yataklar

Eksenel yataklar - geometri

Farkl eksenel kaymal yatak konstrksiyonlar

Eksenel yataklar Ya ak

Eksenel Kaymal Yatak Paralar

Makina Elemanlar I

Kaymal Yataklar iin nerilen Yalayc Vizkozitesi (ISO VG)

Makina Elemanlar I

Filmin yk tama ve srtnme durumunu belirten nemli byklkler

Kaymal yataklar

Boyutsuz yk says

Srtnme katsays

Filmin yk tama ve srtnme durumunu belirten nemli byklkler

Kaymal yataklar

Kama eim faktr

fb : yan akm dzeltme faktrC: srtnme sayse: eksantriklikh0: minimum ya filmi kalnl

m C e/a

0,7 0,1476 5,48 0,052

1,0 0,1589 4,86 0,068

1,2 0,1600 4,8 0,078

1,5 0,1577 4,62 0,090

2,0 0,1479 4,71 0,108

3,0 0,1243 5,24 0,134

4,0 0,1035 5,89 0,154

5,0 0,0872 6,53 0,169

nemli tablolar

b/a 4 2 1,33 1,0 0,8 0,67 0,5

m=1 fb 1 1,19 1,44 1,79 2,3 2,91 3,58 5,41

m=2 fb 1 1,18 1,41 1,74 2,18 2,74 3,38 4,83

Ortalama basn pm=F/(z.l.b) 100500 N/cm2

Genilik oran b/l 0,71,25 tavsiye edilen 1. Lokma says z= 516 tavsiye edilen 712 Lokma alanlar toplamnn, halka alanna oran k=z.l.b//4[(d+b)2-(d-b)2]0,60,9 Tavsiye edilen orta hzlar iin 0,8 yksek hzlar iin 0,6 Kama eim faktr m12 tavsiye edilen 1,21,5 Lokmalarda ya filmi olumas iin gerekli debi Gfilm=0,7.z.b.V.h0 [m

3/s] ngei=(0,30,7)nnominal

Pratik deerler

Yatakta meydana gelen srtnme ii Ls=.F.V (3600/4186) kcal/h

Yatak yzeyinden dar atlan s L=.A.t1

Suni soutma ile atlan s Lya=c.G. t2

A(810).D.B.

Isl hesap

Eksenel Kaymal yatak konstrksiyonlar

Bir gemi pervanesinin eksenel ve radyalkaymal yataklar F=50 tonn= 90 d/dak


Bir hidroelektrik santraldeki su trbinine ait dip yataF=140 tonn=250 d/dak


Bir buhar trbinine ait eksenel yatakF=6 tonn=3000 d/dak

Ek soutma yaplmayan eksenel yatak

Makina Elemanlar I


Eksenel kaymal yatakta lokmalarn grn


Eksenel kaymal yatakta polimer kapl lokmalarn grn


Monte edilmi eksenel kaymal yatak


Bir hidro-elektrik santralindeki su trbininin eksenel yatann montaj


Montaj durumundaki eksenel kaymal yatak

Uygulama alanlar: Sessiz alma, byk darbeli yklere dayanm (iten yanmal motorlarda biyel ve krank yataklar gibi), titreim snmleme vb. gibi isteklerin bulunduu btn yataklama hallerinde uygulanr.

Geometrik art muylu ve yatak yuvas arasnda meydana gelen boluun eksantriklii dolays ile kendiliinden salanr.

Radyal kaymal yataklar

Ya Filmi Oluumu

Makina Elemanlar I


Geometri

x=1-

Radyal kaymal yatakta film geometrisi

Makina Elemanlar I


Basn dalm

blgeli yatakta ykn tanmas

Makina Elemanlar I

Stribeck erisindeki durum

Makina Elemanlar I

Sommerfeldsays

Ortalama basn pm=F/(b.d) 100150 N/cm2

Genilik oran b/d 0,51,5 tavsiye edilen 1. Yatakta ya filmi olumas iin gerekli debi

Tavsiye edilen deerler

: ya debisi faktr (Sommerfeldsaysna baldr

zafi yatak boluu (WM veya Bronz yatak malzemesi iin)

Yatakta meydana gelen srtnme ii Ls=.F.V (3600/4186) kcal/h

Yatak yzeyinden dar atlan s L=.A.t1

Suni soutma ile atlan s Lya=c.G. t2

A(1224).D2

Isil hesap (Ayndr)

Farkl yatak geometrileri

Deiik yatak burcu tasarmlar

Makina Elemanlar I

Ya cebi ve ya delii tasarmlar

Makina Elemanlar I

Ya cepleri iin neriler

Makina Elemanlar I

Radyal kaymal yatak konstrksiyonlar

Yatak burlarnn gvdeye balant ekilleri

Sabit bilezikli yalama

Makina Elemanlar I

Serbest bilezikli yalama

Makina Elemanlar I

Serbest Bilezikli Radyal Kaymal Yatak

Makina Elemanlar I


Bir haddeye ait sabit bilezikli radyal kaymal yatakF=1.100.000 N


Bir elektrik makinasna ait serbest bilezikli radyal kaymal yatakF=72.000 N


Serbest bilezikli radyal kaymal yatakF=153.000 N


Serbest bilezikli radyal kaymal yatakF=258.000 N


Serbest bilezikli radyal kaymal yatak flan tipi


Sabit bilezikli radyal kaymal yatak


Paral radyal kaymal yatak


Paral radyal ve eksenel kaymal yatak


Paral radyal kaymal yatak (mafsall tilting pad)


Trbin destek yata

Yatak malzemelerinden istenen zellikler:

Ya tarafndan iyi slatlabilmelidir.

yi bir basma ve anma mukavemetine sahip olmal.

Yatak malzemesi zarf yzeyine ok iyi bir adeziv ba ile balanabilmeli.

Scaklkla sertliini ok fazla kaybetmemelidir.

Yasz kalma durumunda mile hemen kaynamamal.

Dkm ve talal imalat iilii kolay olmal, dzgn yzey vermeli.

Isy iyi iletmeli

Korozif etkilere dayankl olmal

zgl arlklar dk olmal.

ok pahal olmamal.

Kaymal yatak malzemeleri

Malzeme erik(%arlk)

Aklama

Al-AlamDk kalayl

Al 92Sn 8

ok fazla kalay mukavemeti azaltr. elik yuvalarda sl genleme problemi var. Sert muylu gerektirir. Yksek scaklklarda iyidir. Dizel motorlar ve kompresrler

Al-AlamYksek kalayl

Al 80Sn 20

zel olarak imal edilir ve bu ekilde kalayn mukavemeti drmesi nlenir. Otomobillerde krank yataklar, uaklar tipik uygulamalar

WM- kalay bazl (Babbitt) Sn 84, Cu 8Sb 8

Dk yk tama kapasitesi, genellikle bir tayc zarfa balanr (krlang kuyruu geme) kirli ortamlar iin uygun. Motorlar

WM- kurun bazl (Babbitt)

Pb 75, Sn 10Sb 15

Yksek antimon krlganl arttrr. Dier WM den ucuzdur. Krank yataklar, transmisyon burlar ve elektrikli aletlerde kullanlr.

Kalay bronzu ve kzldkm

91,2 Cu8,5 Sn, 0,3 P

Yksek sertlik, iyi yalama gerektirir. Yksek scakla ve korozyona dayankl. Arazi aralar, biyel yataklar

Kurun bronzu Cu 70Pb 25, Sn 5

Yksek hz ve byk yk uygulamalar iin uygun. Yumuak muylularla kullanlabilir. Pompalar, ev aletleri, demiryolu tatlar

Fosfor bronzu Cu 80Sn 10 Pb 10

Yksek sertlik. yi darbe dayanm. Takm tezgahlar, pompalar, ev aletlerinde yaygn olarak kullanlan popler bir malzemedir.

Bakr kurun Alam (Dkm)

Cu 75Pb 25

Ana matris bakrdr. Kurun yk tama kabiliyetini arttrr ancak korozyon problemi oluturur. Ar ykl uygulamalar.

Bakr kurun Alam (Sinter)

Cu 75Pb 25

metalli yatak malzemelerinde WM nin alt tabakasn oluturur. Yksek scaklk ve ar ykl uygulamalarda kullanlr.

Kaymal yatak malzemeler

Metal yatak malzemelerinin tayc zarfa balantlar ve nerilen deerler

0,01.d + (0,51) mmc(0,20,4).d

PTFE (Teflon): Cam elyaf, karbon elyaf, bronz, MoS2, elik takviyeli

PA (Poliamid): PA 6, PA 66, PA 4.6, PA 12 vb.

UHMWPE

POM: Delrin

PI: Yksek scaklklar

PMMA: Yksek scaklklar

PEEK: Yksek scaklklar

Kaymal yatak malzemeleri -Plastikler

p.v [N/m2.m/s] yzey basnc x kayma hz

zellikle kuru srtnmeli kaymal yataklarda nemlidir.

p.v faktr bir yatak malzemesinin srtnme enerjisini tolere edebilme kabiliyetinin bir lsdr.

eitli yatak malzemelerinin kullanlabilecei p.v limit deerleri literatrde verilmitir.

Emniyetli bir alma iin snr deer p.v/2 olarak alnmaldr.

P.V faktr

P.V faktr

=

= =

60

Baz plastikler iin p.v limit deerleri

Makina Elemanlar I

Malzeme p.V anma deeri [MPa.m/sn] Limit scaklk [C]

Poliamid 66 (PA 66) 0.05 100

Poliamid 6 (PA 6) 0.04 95

Polioksimetilen (POM) 0.07 120

Polibtilen teraftalat (PBT) 0.07 120

Polietilen (HDPE) 0.1 90

Polietereterketon (PEEK) +CE 1 200

Poiamid/Polietilen (PA/PE) 0,25 150

kaymali yataklar

Documents