kds 16 sanjeevini vidya vistara rupam book - final 8-4-08€¦ã¨or=h q^Œº Ü≥Úhõ¯...

=∞Ç¨HÍÅ∞x „¿Ñ~° - Ju =ÚYº ã¨∂K«#„HÍOu^èŒs‡ ™êÇ≤Ï`«º=Ú J<Õ ¿Ñ~°∞`À „Ñ¨ã≤kú QÍOz# D Ñ¨Ùã¨ÎHõ=∂Å

„HÍOu^Œs≈ „Ñ¨*Ï˝Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ ÑÖ_ç`« N~å=∞â◊~°‡PKå~°º QÍi^•fi~å 1989#∞O_ç1990 =∞ èŒº HÍÅ=ÚÖ’ «=∞ =∞Ç¨„Ñ¨Ü«∂=Ú#‰õΩ XHõ ãÖ= «û~°=Ú=ÚO Œ∞ XHõ „Ñ¨"åÇ¨Ï=ÚQÍ ã¨$lOK«|_ç#k. W~°"≥· z#fl z#fl Ñ¨ÙãÎHõ=ÚÅ∞QÍ=Ù#fl D ™êÇ≤Ï «º=Ú QÆ∞iOz =∞# P~å èŒº Ñ¨~°=∞Ñ¨Ó[º QÆ∞~°∞ Õ=ÙÅ∞ (ÑÖ_ç «N~å=∞â◊~°‡PKå~°ºQÍ~°∞) WÖÏ q=iOKå~°∞ – '' Wq <å qKå~°„HÍOu Ü≥ÚHõc[=ÚÅ∞. Wq H˘kÌQÍ J~Ú<å ã¨~ qãÎiOÑ¨|_ç Õ =∞#∞+¨µºÅ#∞ ‰õΩkÑ≤"Õ™êÎ~Ú.ãÖÑ¨Ó~°‚qâ◊fi=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨@=Ú (MAP) <Õ =∂iÛ"Õ™êÎ~Ú——. x*ÏxH˜ DÑ¨ÙãÎHõ=ÚÅÖ’ ˆH=Å=Ú PÖ’K«#ÖË HÍ Œ∞ XHõ =∞Ç¨„HÍOu Ü≥ÚHõ *ÏfiÅ ÖËHõ=∞O@ =Ù#flk. Ü«ÚQÆÑï=~°Î# kâ◊ x~åúiOÑ¨|_çOk.

Ü«ÚQÆ|∞∞+≤ `«=∞ rq`«=∞O`å, rqOKÕHõà◊ #∞O_ç xQÆ∂_è» P^è•ºu‡Hõq+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =∞iÜ«Ú ã¨=∂[x~å‡=Ú #∞O_ç "≥·*Ï˝xHõ–P è•ºu‡Hõ« „Ñ¨ è•#"≥∞ÿ#ã¨=∞„QÆ ™êÇ≤Ï «º=Ú U Œ~Ú Õ „"åã¨∂Î=KåÛ~À ^•xx "≥Ú «Î=Ú „`åã¨∞Ö’ XHõ«ÔH¯_»Ö’ ÃÑ\ì Ô~O_»= "≥·Ñ¨Ù ã¨∂„ «„áêÜ«∞=ÚQÍ „"åÜ«∞|_ç# D Ñ¨ÙãÎHõ=ÚÅ#∞

ÃÑ_ç Õ gx |~°∞"Õ Z‰õΩ¯=. D J=¸Åº ™êÇ≤Ï`åºxfl Z=Ô~·<å ÖÏÉèí=Ú = Œ∞Ì,#+ì=Ú = Œ∞Ì (NO PROFIT-NO LOSS) Ñ Œúu# JK«∞ÛQÆ∞kÌ =ºHÎ =ºHÎH© JO ŒKÕÜ«∞=∞<Õxˆ~Ìâ◊=Ú QÍÜ«∞„fÑï"å~ü Ü≥ÚHõ Jkèëêì « Ñ¨~°=∞Ñ¨Ó[º QÆ∞~°∞ Õ=ÙÅ∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍWKåÛ~°∞. g\x Z=Ô~·<å „ÑK«∞~° KÕÜ«∞=K«∞Û, Z=iÔH·<å ÑOK«=K«∞Û. g\x ZO «Z‰õΩ¯==∞Ok =º‰õΩÎÅ‰õΩ U áê~î°‰õΩ_»∞, Ñï[#∞_»∞ JO ŒKÕÜ«∞QÆÅ_À J «#∞ JO «Z‰õΩ¯= Ñ¨ÙÏºxfl á⁄O ŒQÆÅ_»∞.

Global Head Quarters : GAYATRI TEERTH

Shanntikunj, Haridwar, Pin- 249411

Phones: (0133)2460866, 2461955, 2460309

Phones: (0133) 2460866 E-mail :

[email protected]

website : www.gayatripariwar.org, www.awgp.org

Ç≤ÏOn =¸Å~°K«# :

"Õ Œ=¸iÎ, «áÈx+ª, Ü«ÚQÆ„ Œ+ª

ÑO_ç « N~å=∞â◊~°‡PKå~°ºJ#∞"å Œ=Ú ó

=ÚHÍ¯=∞Å ~° åflHõ~ü

ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

=∞Ç¨Ñ¨Ó~å‚Ç¨ïu Ñ¨ÙãÎHõ=∂Å – 16

ã¨Or=h q Œº Ü≥ÚHõ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂Ñ¨=Ú

=Ú„^Œ

QÍÜ«∞„u KÕ «<å HO„ Œ=Ú

Jtfix Ç¨Ï∫ãπ ŒQÆæ~°, ÃÇÏKü.Ñ≤.~À_£, =¸™ê¿Ñ\ò,ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500018.

á¶È<£û : 040–23700722, 32986922, 09392506888E-mail : [email protected], [email protected]

In side cover page

ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ 1


1. Ü«ÚQÆ ™êÇ≤Ï «ºO ã¨$lOKåe – "Õ~ =∂~°æO ÖË Œ∞

P=â◊ºHõ"≥∞ÿ#, J<å=â◊ºHõ"≥∞ÿ# q+Ü«∞=ÚÅ∞ <≥uÎg∞ ŒÃÑ@∞ì‰õΩx, r=<Àáêkè H˘~°‰õΩ, L^ÀºQÆ=Ú KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩD<å\˜ ã¨∂¯Å∞ K« Œ∞=ÙÅ∞ #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú. D K« Œ∞=ÙÅÖ’~°∞z L#fl"å~°∞ ^•xÖ’ KÕ~°x=fiO_ç, HÍx W Õ ã¨~°fiã¨fiOJ#∞‰õΩx P ÑïkèÖ’<Õ LO@∂ LO>Ë ‰õΩ Œ~° Œ∞. ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ =ºHÎx ã=∂*Ïxfl, U =¸ãÖ’ "≥Ü«∂ºÖ’ ^•xÜ≥ÚHõ¯ J#∞Éèí∂u „Ñ¨HÍâ◊O D<å\˜ K«^Œ∞=ÙÅÖ’ ZO`«"≥uH˜<å QÀK«iOK«^Œ∞. Z@∞=O\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ ~å"åÖ’,Z@∞=O\˜ ã¨$[# J=ã¨~°"≥∂, ^•x ãÖˆH`åÅ∞ ‰õÄ_®D<å\˜ K« Œ∞=ÙÅÖ’ HõxÑ≤OK«=Ù. „áêp# HÍÅ=ÚÖ’ "Õ∞ è•ÖËHõ q^Œº J<Õ ¿Ñ~°∞`À Ñ≤Å=|_» ¤ „Ñü ã¨=∞ã¨º‰õΩÑïëê¯~°=ÚQÆÅ ãÖr=h q Œº P=â◊ºHõ « ZO ≥·<å L#flk.D<å_»∞, D q Œº Ü≥ÚHõ J= «~° [~°∞QÆ∞ «∞#flk.

D ~ÀAÅÖ’ J=ã¨~°"≥∞ÿ# H˘ «Î *Ï˝#=Ú, „¿Ñ~°ÅH˘~°‰õΩ ã¨∂¯Å∞ K« Œ∞=ÙÅ g∞ Œ P è•~°Ñ¨_» å=Ú. ZO Œ∞HõO>ËXHõ\˜, D *Ï˝#=Ú P K« Œ∞=ÙÅÖ’ ÖË Œ∞. Ô~O_»=k, Ñ¨ÙãÎHõOHõO~î °ã¨ ÎO`À P Ñ¨x [~°QÆ^Œ∞. ^•x H˘~°‰õΩ „Ñ¨`«ºHõ ∆L^•Ç¨Ï~°Å`À „¿Ñ~°Ï`«‡Hõ "å`å=~°O Z^Œ∞~°∞QÍ

Ü«ÚQÆâ◊H˜Î QÍÜ«∞„u=ºHÎ «fi x~å‡ =∂ã¨Ñ„uHõ

ãÖII K«O^• : ~°∂. 90/– Å∞ 3 ãÖIIÅ‰õΩ : ~°∂ 250/–Å∞10ãÖIIÅ‰õΩ : ~°∂. 750/–Å∞ Pr=# K«O^•: ~°∂. 1800/–Å∞

Ñ¨ÓiÎ q=~°=ÚÅ‰õΩ

QÍÜ«∞„u=∂ « =∞Ok~°=Ú =∞iÜ«Ú è•º#ˆHO„ Œ=ÚJtfix Ç¨Ï∫ãπ ŒQÆæ~°, ÃÇÏKü.Ñ≤.~À_£, =¸™ê¿Ñ\ò, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £–500018.

á¶È<£û : 040–23700722, 32986922, 09392506888E-mail : [email protected], [email protected]

q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ

1. Ü«ÚQÆ ™êÇ≤Ï «ºO ã¨$lOKåe – "Õ~ =∂~°æO ÖË Œ∞ 1

2. XHõ ÅHõ∆ J è•ºÑ‰õΩÅ •fi~å q^•ºq™êÎ~°=Ú Ü≥ÚHõ â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú 6

3. ãÖr=x q Œº#∞ "åºÑ≤OÑ¨ KÕÜ«∞O_ç 11

4. =∞Ç¨ q^Œº J=`«~°, JÉèí∞º^ŒÜ«∞=Ú 15

5. "≥Å∞QÆ∞`«∞#fl náêÖË PiáÈ~Ú# náêÅ#∞ "≥ey™êÎ~Ú 20

6. =¸iÛù`«∞Öˇ·# "åi Ñ¨Ù#~å˚QÆ~° Jx"å~°º=Ú 25

7. Ö’Hõ =∂#ã¨=Ú – Ñïëê¯ixH˜ „Ñ¨tHõ∆ 30

8. 5 ~ÀAÅ ™ê èŒ# Ü≥ÚHõ ã¨∂÷Å =∞iÜ«Ú ã¨∂Hõ∆‡ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú 35

9. `«Ñ¨ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú Uq∞\˜? 37

ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ

LO_®e. =ÚYºOQÍ J è•ºÑ‰õΩÅ ™ê÷~Ú ZÖÏ LO_®ÅO>Ë,q^•º~°∞úÅ#∞ «# ÖÏQÍ „ÑüÉèÏ=O «∞_çQÍ, „áê=O «∞Å∞QÍKÕÜ«∞QÆÅQÍe. g~°∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ «Ü«∂~°=@"Õ∞ QÍHõ «#"≥Å∞QÆ∞`À Ñ¨ÓiÎ ãÖÑ¨~°¯ ˆH∆„`«=Ú#∞ „Ñ¨HÍâ◊=O`«∞Å∞KÕÜ«∞QÆÅQÍe.

„Ñ ¨[ ˝ Ü ≥ÚH õ ¯ J=`«~ ° =∞iÜ«Ú ^•xqã¨ÎiOÑ¨KÕÜ«Ú@ J™ê^è•~°=Ú, Juqã¨Î$`«=Ú. nxxK« Œ∞=Ù‰õΩ#fl"å~°∞, K« Œ∞=ÙÖËx"å~°∞, „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞, ÉÏÅ∞~°∞,=$^Œ∞ úÅ∞, P~ÀQÆº=O`«∞Å∞, ~ÀQÆ „Q Æã ¨∞ ÎÅ∞ JO^ŒiH©J=QÆ`«"≥∞ÿÜÕ∞º ÖÏQÍ KÕÜ«∂e.

D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ L#fl 600 HÀ@¡ =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ"åi "åi ÉèÏ+¨ÅÖ’ Ü«ÚQÆKÕ`«# JO`«~°æ`«=ÚQÍ tHõ∆W"åfie. D „Ñ¨ÏeHõ ZO « ÃÑ ŒÌ ŒO>Ë, Hõhã¨=Ú =O Œã Ö=` « û~åÅ ã ¨=∞Ü« ∞=Ú HÀ\Ï#∞HÀ@ ¡ ^ è Œ#=Ú,J=ã¨~°=∞=Ù «∞Ok. JO Õ HÍHõ, J è•ºÑ¨‰õΩÅ KÕ~°∞ÛHÀ=@O"åiH˜ „>ÿxOQ∑ W=fi@O J<Õ Ñ¨x L#flk. JO Œ∞=Å¡ <Õ\˜Ñïã≤ ÷` «∞Å J#∞QÆ∞ºOQÍ Ü«ÚQÆtHõ ∆ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú`«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ"åe.

ÃÑ ŒÌ ÃÑ ŒÌ „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞, "≥∂Ü«∞ÖËx Ñ¨#∞Å Hõ<åflWÑ¨Ê\˜ Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ gÖˇ·# z#fl z#fl Ñ¨#∞Å∞ "≥O@<ÕKÕÜ«∂e. D „áê~°OaèOz# Ñ¨#∞Å∞ „ÑüÑ¶¨ÖÏÅ#∞ Uq^èŒOQÍ L<åflÜ≥∂ „Ñ¨[Å#∞ K«∂_»x=fiO_ç. „ÑüÑ¶¨Å=ÚãÖ`«$Ñ≤ÎHõ~°=ÚQÍ LO>Ë, ^•xx JO^Œ~°∂ ã‘fiHõi™êÎ~°∞.

„Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú#fl q^Œºq^è•#=ÚO>Ë LO_»=K«∞Û. HÍx ^•xKå@∞# Ü«ÚQÆtHõ∆#∞ PÑ¨*ÏÅ=Ú.

Ü«ÚQÆtHõ∆Ö’ D q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ J=ã¨~°=Ú. 1.=ºHÎ «fi=Ú Ü≥ÚHõ ã¨=∞„QÆqHÍâ◊=Ú =∞iÜ«Ú Ñïëê¯~°=Ú.2. ã¨=∂[ x~å‡=Ú, nxH˜ ãÖ|OkOz# Ñ¨^ŒÌ`«∞Å#=x~å÷~°. 3. J~°ú =º=ã¨÷. 4. „|`«∞‰õΩ `≥~°∞=Ù ZÖÏã¨|=ÙQÍ á⁄O^Œ=K«∞Û. 5. =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ PÖ’K«#ÅÖ’„Ñ¨=~°Î#Ö’ =º=Ç¨~°=ÚÖ’ ™œ=∞º « ZÖÏ ÃÑOK«∞HÀ"åe.6. D<å\˜ ‰õΩ@∞O| x~å‡ HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÖ’ ZÖÏO\˜Ñï=~°Î#=Ú KÕÜ«∂e? 7. âßsiHõ, =∂#ã≤Hõ ~ÀQÍÅ‰õΩHõzÛ «"≥∞ÿ# x"å~° ZÖÏ á⁄O^•e? 8. J"åOKè«hÜ«∞#∞ZÖÏ Z Œ∞~À¯"åe. 9. WÑ¨Ê\˜ HõO>Ë ã¨∞Y„Ñ¨ Œ"≥∞ÿ# ã¨~°à◊"≥∞ÿ#Ñïã≤÷ «∞Å x~å÷~° ZÖÏ KÕÜ«∂e? 10. ã¨ •ƒù=#, ã¨Ç¨ÏHÍ~°ˆH∆„`åÅ#∞ ZÖÏ ÃÑOá⁄OkOKåe. 11. « «Îfi Œ~°≈# H∆„ «OÖ’=∂~°∞Êx „Ñü~ÀkèOKÕ qâßfiã¨=ÚÅ#∞ ZÖÏ JO`«OKÕÜ«∂e? 12. ~å[ «O„ «=Ú =∞iÜ«Ú èŒ~°‡ «O„ «=ÚÅã ¨=∞~ ° ú=O` «" ≥ ∞ ÿ# â ◊‰ õ Ω ÎÅ#∞ #∂` «# Ü«ÚQÍxH ˜J#∞‰õÄÅ=ÚQÍ ZÖÏ =∞ÅKåe?

Wk H˘xfl q+¨Ü«∞=ÚÅÃÑ· K«~°Û =∂„`«"Õ∞. „ÑüXHõ¯\© J<ÕHõ âßHÀÑ¨âßHõÅ∞QÍ Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok. Jq Jhflã¨fi`«O„`«º ˆH∆„`«=ÚÅ∞QÍ Ñ¶¨∞’+≤OÑ¨|_»`å~Ú. WÖÏO\˜Ñïã≤ ÷uÖ’ Ñ¨Ùã¨ ÎHÍÅ ^•fi~å LÑ¨<åºã¨=ÚÅ ^•fi~åÜ«ÚQÆtHõ∆#∞ „Ñ¨[Å‰õΩ JO ŒKÕÜ«∞@=Ú KåÖÏ ÃÑ ŒÌ Ñ¨x.

2 3


ZO`À HÍÅ=Ú Ñ¨>Ëì Éèí=# x~å‡=ÚHõO>Ë D<å\˜J=ã¨~°=ÚÅ H˘~°‰õΩ =∞# KÕ «∞Å`À =∞# ™ê èŒ#=ÚÅ`ÀXHõ z#fl QÆ∞_çÃã xi‡OK«∞HÀ=_»O =∞Ozk.

Ü«ÚQÆ ™êÇ≤Ï`«º ã¨$[#=Ú ^•fi~å #=Ü«ÚQÆx~å‡=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨$+¨ª Éèí∂q∞, ~°∂Ñ¨Ù ˆ~YÅ∞ „Ñ¨[Å‰õΩJOkOKåe. Wk J`«ºO`« P=â◊ºHõ=Ú. Wk Ñ¨ÓiÎQÍKÕÜ«∞ÖËHõáÈ~Ú<å, Hõhã¨=Ú =∂~°æ^Œ~°≈# ~°∂Ñ¨Ù=ÚÖ’`«Ñ¨ÊxãïQÍ JOk"åfie. =∞x+¨µºÅ∞ nx LÑ¨Ü≥∂QÍxflJ~°úO KÕã¨∞‰õΩO>Ë, D „Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú#∞ qãÎiOÑ¨KÕÜ«∞\ÏxH˜L`åûÇ¨ÏO K«∂Ñ≤™êÎ~°∞.

Ü«ÚQÆx~å‡ Ü≥∂[#, âßOu‰õΩO*ò Ç¨Ïi^•fi~ü#∞O_ç, „Ñ¨ã¨∞Î`« ã¨=∞ã¨ºÅ Ü≥ÚHõ¯ J<ÕHõ q+¨Ü«∞=ÚÅÃÑ·" ≥Å∞Q Æ ∞ „Ñ ¨ã ïOÑ ¨K Õ ¿ã ™êÇ ≤ Ï` « º=Ú =Ú„^ Œ„áê~°OaèOÑ¨|_çOk. HÍx Wk ãïáÈ^Œ∞. Wk J<ÕHõÉèÏ+¨ÅÖ’H˜ J#∞"å Œ=Ú [~°QÍe, „Ñ¨K«∞iOÑ¨|_®e. HÍxz#fl z#fl ~°K«#Å∞ ãïáÈ=Ù. q+¨Ü«∞=Ú#∞ «~° =Ú`À\˜,„Ñ¨=∂=ÚÅ`À, L^•Ç¨Ï~°Å ^•fi~å K≥áêÊe. ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ WÖÏO\˜ P=â◊ºHõ`« L#flk. Z=i H˘~°‰õΩZ^Œ∞~ ° ∞K «∂_ »‰ õ ΩO_® L#fl@∞=O\˜ ™ê^ è Œ#=ÚÅ`Àâ◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú [iyOk. <å\˜# D JO‰õΩ~åÅ∞ ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ =@=$Hõ∆=ÚÅ =Öˇ ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ==Ù`åÜ«∞xPtã¨∞Î<åfl=Ú.

D HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÖ’ KåÖÏ W|ƒO Œ∞Å∞ L<åfl~Ú."≥Ú^Œ\ ˜k =∞# ^Õâ ◊ [<åÉèÏÖ’ Ô~O_»∞ =O`«∞Å∞K«^Œ∞=ÙHÀx"åˆ~. "å~°∞ D ™êÇ≤Ï`«ºO Ü≥ÚHõ¯ ÖÏÉèÏxflZÖÏ á⁄O^ŒQÆÅ~°∞. ^èŒ~°Å∞ PHÍâßxfl JO@∞`«∞#fl Dã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ PiúHõ ã¨=∞ã¨ºÅ`À H˘@∞ì q∞\Ïì_»∞`«∞#flJtH∆ «∞Ö·# „Ñ¨[Å∞ D Ñ¨ÙãÎHÍÅ#∞ ZO Œ∞‰õΩ H˘O\Ï~°∞?q∞ye L#fl K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl H˘O`«=∞Ok q<À^•xH˜ Ñ¨x=KÕÛ =∞™êÖÏ ™êÇ≤Ï «ºO H˘O@∂O\Ï~°∞. Ü«ÚQÆ™êÇ≤Ï «ºOWÖÏO\˜q ÖËHõáÈ~Ú<å, ZÖÏ H˘xÑ≤OKåe? WOH˘Hõq+¨Ü«∞=Ú – Ü«ÚQÆ™êÇ≤Ï`«º=Ú ˆH=Å=Ú Ü«ÚQÆ„^Œ+¨ì=∂„ «"Õ∞ KÕÜ«∞QÆÅ_»∞. Ô~O_»=k ^•x „Ñ¨K«∞~°‰õΩ KåÖÏ_»|∞ƒ J=ã¨~°=Ú J=Ù «∞Ok. S<å ‰õÄ_® Ü«ÚQÆ™êÇ≤Ï «ºq„HõÜ«∞O "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÍ [~°QÆ@O =Å¡, nx „Ñ¨Kå~°O,„Ñ¨™ê~°O ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "≥Ú`«ÎO g∞^Œ Uq∞@O>ËÜ«ÚQÆ™êÇ≤Ï «º ã$[#=Ú ~åÜ«Ú@ Ö’#∂, =Ú„ Œ Ö’#∂, „Ñ¨K«∞~°Ö’#∂, q„HõÜ«∞=ÚÅÖ’#∂ J<ÕHõ W|ƒO^Œ∞Å∞L<åfl~Ú.

Jxfl ÉèÏ+¨ÅÖ’, ™ê÷hÜ«∞ =∞#óã≤ ÷u =∞iÜ«ÚÑïã≤ ÷ux |\˜ì ™êÇ≤Ï`«º ã¨$[# [~°QÍe. Hõiî#=Ú,JãÖÉè í==Ú JxÑ≤OKÕ D HÍ~°º„H õ=∞=Ú ã¨~°fi„`åx~åâ ◊[#H õ=ÚQÍ L#flÑ ¨ Ê\ ˜H © D ~ÀAÅÖ’„áê~°OaèOK«|_çOk.

4 5


2. XHõ ÅHõ∆ J è•ºÑ¨‰õΩÅ ^•fi~åq^•ºq™êÎ~°=Ú Ü≥ÚHõ â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú

Ü«ÚQÆ ™êÇ≤Ï «º=Ú Ü≥ÚHõ q„HõÜ«∂xH˜ ÃÑ ŒÌ „áê=ÚYº «W=fi‰õΩO_® K«^Œ=QÆeˆQ "åiH˜ K«^Œ=\ÏxH˜, K«^Œ=ÖËx "åiH˜q#\ÏxH˜ XHõ „Ñ¨ÏeHõ "≥Ü«∞ºQÆÅQÍe. WÖÏO\˜ „Ñ¨ÏeHõ KåÖÏJ~°∞ Œ∞QÍ K«∂™êÎ=Ú.

„Ñ ü Ü«ÚQ ÆteÊ ~ÀAH˜ 20ÃÑ · , Ô~O_»∞Q ÆO@Åã¨=∞Ü«∞^•#=Ú, „Ñ¨ã¨∞ Î`« *Ï˝#Ü«∞*Ï˝xH˜ W=fi=Åã≤#kQÍK≥ÑÊ@"≥∞ÿ#k. D _»|∞ƒ`À „Ñu<≥Å „H˘ «ÎQÍ =Ú„kOK«|_ç# ™êÇ≤Ï «ºOH˘#@=Ú, nxx ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K« Œ=@O, ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’x "åiKÕ « K«kqOK«_»O ÖË • qxÑ≤OK«_»=Ú, Ô~≠ÏÖÏ Ñ¨ÙãÎHÍÅÜ«∞=Ú^•fi~å `«# ÑïK«Ü«∞ã¨∞ÎÅ`À, K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "åi`À ãÖ„Ñ¨kOzÜ«ÚQÆ™êÇ≤Ï «º=Ú "åiH Y~°∞ÛÖË‰õΩO_® "åi WO\H "≥o§ W=fi@O=∞iÜ«Ú K«kq# «~°∞"å « uiy P ÑÙãÎHõ=Ú#∞ uiy fã∞H˘#@=ÚK≥Ü«∂ºe. „H˘ «Î Ñ¨ÙãÎHÍÅ∞ K« Œ=\ÏxH˜ WKÕÛ „Hõ=∞=Ú «Ü«∂~°∞KÕÜ«∂e.

D Ñ¨ Œúu ZÅ¡Ñ¨ÙÊ_»∂ #_»∞ã¨∂Î LO_®e. K« Œ=QÆey#"åà◊√§, K«^Œ∞=ÙÖËx"åiH˜ qxÑ≤OKåe. W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ Hõeã≤=O Œ=∞Ok K« Œ=QÆey# "åi KÕ « K«kqOz, Ô~O_»∞=O ŒÅ =∞OkK« Œ∞=Ù ÖËx "åiH qxÑ≤OKÕ, =¸_»∞ =O ŒÅ =∞Ok QÆÅ ã=¸Çxfl

`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. nxx XHõ Ü«ÚQÆteÊ Ü≥ÚHõ¯ 20ÃÑ·.JOâ◊^•#=Ú, Ô~O_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞ ^•#=Ú ^•fi~åã¨∞<åÜ«∂â◊=ÚQÍ ™êkèOK«=K«∞Û. D ™êÇ≤Ï «º=∞O`å ãÖKåÅ‰õΩxWO\ Ö·„|s #∞Oz ãfi[#∞Å∞, ãO|Onè‰õΩÅ∞, W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞"å~°∞,ÑïK«Ü«∞ã¨∞÷Å∞, U Y~°∞Û ÖË‰õΩO_® KåÖÏ HÍÅO =~°‰õΩ K« Œ∞=Ù «∂,K«kqOK«∞K«∂ LO_»QÆÅ~°∞.

K«∂_»\ÏxH˜, q#\ÏxH˜ D „Ñ¨„H˜Ü«∞ qz„`«=ÚQÍLO_»=K«∞Û. HÍx Ñx KÕ¿ã "åiH „ÑÑOK«=ÚÖ’ U Ñx Hõ+ì «~°"≥∞ÿ#kHÍ Œ∞. âßOu‰õΩO*ò `À ãÖÑ¨~° =Ú ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl KåÖÏ =∞Ok D„Ñ¨„H ˜Ü«∞#∞ ^è Œ~ ° ‡H õ~ ° Î=º=ÚQÍ#∂, XHõ LK«Û ùã ¨ ÷sÜ«∞"≥∞ ÿ#Ñ¨~°=∂~°ú=ÚQÍ#∂ ÉèÏqOz „â◊ •úÑ¨Ó~°fiHõ=ÚQÍ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.D q èŒ=ÚQÍ Ü«ÚQÆ™êÇ≤Ï «º áê~î°‰õΩÅ ãÖYº HÀ@¡ =~°‰õΩ KÕiOk,Ü≥∞QÆ™êÇ≤Ï «º=Ú H˘<Õ "åi ãÖYº «‰õΩ¯=QÍ L#flÑ¨Ê\˜H©.

JYO_» *’ºu =∞# q∞+¨<£ Ü≥ÚHõ „Ñ¨=ÚY =∂ã¨ Ñ¨„uHõ(Ç≤ÏOk). Wk J#º ÉèÏ+Å J#∞"å Œ=ÚÅ`À HõÅ∞ÑÙ‰õΩx ã∞=∂~°∞QÍ5 ÅHõ∆Å HÍÑ‘Å∞ „Ñ≤O@=Ù`å~Ú. („Ñã∞Î «O 25 ÅHõ∆Å∞). áê~î°‰õΩÅ‰õΩxˆ~ ÌtOz#k U=∞#QÍ „Ñü XHõ¯~°∂ S^Œ∞ =∞Ok KÕ`«K«kqOK«@=ÚHÍh, qxÑ≤OK«@=Ú HÍh KÕÜ«∂e. q∞+¨<£ Ü≥ÚHõã¨∂„`« ãÖKåÅ‰õΩÅ∞ D „Ñ¨„H˜Ü«∞#∞ ãÖ~°K«<å`«‡Hõ ãÖÑüÎQÍQÆ∞iÎOKå~°∞. «=∞ áê~î°‰õΩÅ ÉèíHÎ „â◊ ŒúÅÃÑ· "åi J‰õΩOiî « nHõ∆ÃÑ·Jáê~° #=∞‡Hõ=ÚOKå~°∞.

6 7


„áêp# HÍÅOÖ’ q^•ºq™êÎ~°‰õΩÅ∞, q^•º~°∞úÅ‰õΩ K« Œ=Ù<Õ~°Ê_»"Õ∞ HÍHõ q^•º~°∞úÅ#∞ "≥ «Hõ@O, XHõ KÀ@ KÕ~°Û@O, "åixL`åûÇÏÑ~°K«@O "≥Ú ŒÖ·# Ñ#∞Å∞ W «~°∞Å g∞ Œ P è•~°Ñ_»‰õΩO_®ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ KÕ¿ã"å~°∞. ™ê èŒ#=ÚÅ =∞iÜ«Ú ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=Ú „ÑüÑ¨xÖ’ J¿ÑH˜∆ã¨∂ÎO\Ï=Ú. q^•º q^è•#=ÚÖ’ Jk ÖË‰õΩO_®[iyáÈ"åÅO>Ë Jk ™ê^è ŒºO HÍ^Œ∞. S<å XHõ q+¨Ü«∞OQÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. ã¨=∞~°ú=O «"≥∞ÿ# S™ê¯O «=Ú «# K«∞@∞ì„Ñ¨Hõ ÅL#fl K≥kiÑ¨_ç L#fl W#∞Ñ¨ HõÏÅ#∞ «# ã¨fiÜ«∞Oâ◊HÎ À «#"≥·Ñ¨ÙÖÏ‰õΩ¯O@∞Ok, Œi KÕ~°∞Û‰õΩO@∞Ok. JO\ÕK«∞‰õΩO@∞Ok.

q^•ºqãÎ~° J<Õ Jaè#= „ÑÏeHõ Ü≥ÚHõ „HÜ«∂#fiÜ«∞=ÚD « ä•ºxfl Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx Je¡HõKÕÜ«∞@"≥∞ÿ#k. 25 ÅHõ∆Å`«ÅHÍÜ«∞Å∞, 50 ÅHõ ∆Å Éè í ∞[^ŒO_®Å`À JkèHÍOâ◊√Å∞x~°∞`åûÇ¨Ï=Ú`À, x„+≤ Ü«∞OQÍ LO_»=K«∞Û, ãÖH©~°‚ ™êfi~°ú=Ú J<Õ|∞~°^Œ#∞O_ç, D PÑ¨^ŒÅHÍÅ=Ú Ñ≤Å∞Ñ¨Ù qx |Ü«∞@‰õΩ~åHõáÈ=K«∞Û. HÍx XHõ ÅHõ∆ Ñï[#∞Å#∞ Ü«ÚQÆKÕ`«# Ü≥ÚHõ¯"≥Å∞QÆ∞q™êÎ~°‰õΩ ã¨=∞‰õÄ~°ÛQÆÅ=∞<Õ qâßfiã¨=Ú`À L<åfl=Ú. Dqâßfiã¨=Ú, ÉèÏ=<å «‡Hõ"≥∞ÿ# HõÅÊ<å è•~°=ÚQÍ Hõey#k HÍ Œ∞.QÆ « 80 ãO= «û~°=ÚÅ HÍÅ=ÚÖ’ x~°O «~° ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÖ’á⁄Ok# J#∞Éèí==Ú =Å¡ Ü«ÚQÆtÅ∞ÊÅ∞ Ñ¨ÓiÎ ã¨=∞Ü«∞=ÚW=fiÖË‰õΩ<åfl Ô~O_»∞ #∞Oz <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞=Úã¨∞<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ PÑ¨ å¯Å J=ã¨~°=Ú#‰õΩ qxÜ≥∂yOK«QÆÅ~°x

Ptã¨∞Î<åfl=Ú.ã¨=∞Ü«∞^•#=Ú, JOâ◊ •#=Ú J<Õ Ô~O_»∞ xÜ«∞=∂Å∞

„Ñ¨*Ï˝ Ñï[#∞Å‰õΩ «=∞ «=∞ ˆH∆„`åÅÖ’ q#Ü≥∂yOK«_»=∞<ÕkJx"å~°º HÍ~°º„Hõ=∞=ÚQÍ K≥Ñ¨Ê|_ç#k.

ÉèÏ=<å ~°Ç≤Ï « „‰õÄ~°∞Å∞ ãÖH©~°‚ =∞#óã≤÷u HÍ~°=ÚQÍJk ÖË Œ∞, Wk ÖË Œ∞, >ÿ=Ú ÖË Œ∞ J<Õ HÍ~°ÏÅ∞ ZÑ¨ÙÊ_»∂ Ô~_ôQÍLO\Ï~Ú. "åi UÔH·Hõ ÅHõ∆ºO W «~°∞Å#∞ Ñ≤O_»∞HÀ=@O. «# ŒQÆæ~°L#flk W «~°∞Å‰õΩ W"åfiÅO>Ë =∞Ç ÉÏ èŒ HõÅ∞QÆ∞ «∞Ok. W@∞=O\"å~°∞ =∞# Ñï"å~°=ÚÖ’ LO_»=K«∞Û. HÍx 25 ÅHõ∆Å =∞OkÖ’XHõ ÅHõ∆ =∞Ok P PÑ`å¯Å=ÚÖ’ ~ÀAH 20 ÃÑ·. =∞iÜ«Ú ~ÀAHÔ~O_»∞–<åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞=Ú Ö’Hõ HõàÏº=Ú H˘~°‰õΩ"≥zÛ™êÎ~°x qâ◊fiã≤OK«∞@"≥∞ÿ#k.

D ã¨=∞Ü«∞=Ú, _»|∞ƒ, «# ˆH∆„ «=ÚÖ’<Õ q^•ºq™êÎ~°xq∞ «Î=Ú Y~°∞Û KÕÜ«∂e. J#∞ºÅ‰õΩ W=fi#=ã¨~°=Ú ÖË Œ∞. «<Õ«# ã¨=∞Ü«∞=Ú, _»|∞ƒ LÑ¨Ü≥∂yOz#>ÿ¡ Õ W «~°∞Å∞ "≥Úã¨=Ú

KÕ™êÎ~°<Õ ãÖ ÕÇ¨Ï=Ú LO_» Œ∞.¿ã= ™ê^ è Œ# Ü≥ÚH õ ¯ D Ñ ¨^ Œ úu LÑ ¨Ü ≥∂yOz

„áê~°OÉèí=ÚÖ’<Õ XHõ ÅHõ∆ =∞Ok J è•ºÑ¨‰õΩÅ∞, XH˘Hõ ~°∂ =O Œq^•º~°∞úÅ`À XHõ HÀ\˜ q^•º~°∞úÅ`À ãÖÑ¨~° O ™ê÷Ñ≤Oz, "åiH˜#=Ü«ÚQÍxH J#∞~°∂Ñ"≥∞ÿ# „¿Ñ~° W=fi@OÖ’ ã=∞~°∞úÅ=Ù`å~°∞.J#∞‰õΩ#fl •x Hõ<åfl Z‰õΩ¯= Ñ¶e`åÅ∞ Åaè¿ãÎ S Œ∞ ÅHõ∆Å Ñi[#Å∞

8 9


S Œ∞ HÀ@¡ q^•º~°∞úÅ#∞ «Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞@O ™ê èŒºO J=Ù «∞Ok. DÑïã≤÷uÖ’ WÑ¨ÙÊ_»∞ ãÖÑ¨~° H∆„ «OÖ’ L#fl 25 ÅHõ∆Å Ñï[#∞ÅQÆ∞=iÎOÑ¨KÕ¿ãÎ W~°"≥· S^Œ∞ HÀ@¡ =∞OkH˜ q^•º^•#=Ú [iˆQHÍ~°º„Hõ=∞=Ú "≥Ú ŒÖ·O Œx #=∞‡=K«∞Û.

=∞# WO\ – ‰õΩ@∞O| ÑikèÖ’ Uq∞ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å=Ú?HÍx WO « z#fl ÑïkèÖ’ LO_»=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË Œ∞. ˘OQÆÅ∞,^ÀÑ≤_ô ˘~°Å∞, =ºã#Ñ~°∞Å∞, QÆ∂O_®Å∞, =ºaèKå~°∞Å∞ «=∞ «=∞ˆH∆„`åÅÖ’ ZO`À =∞Ok H˘`«Î"åix „Ñ¨ÉèÏq`«O KÕã¨∂Î `«=∞ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ∞Å∞QÍ KÕã¨∞HÀ=@O =∞#=Ú K«∂ã¨∂Î LO\Ï=Ú.J@∞=O@Ñ¨ÙÊ_»∞ L « $+ì L ÕÌâ◊º=Ú H˘~°‰õΩ =∞Oz =∞#ã¨∞û`À x+ªQÆeæ# "åix HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü«∞ «flO KÕã≤ "åiÖ’ L`åûÇ¨ÏOxOÑ≤„Ñ¨Ü«∞ «flO KÕ¿ãÎ =∞# Ñï"å~°=Ú#∞ ÃÑOK«∞H˘#ÖË=∂?

„Ñ¨*Ï˝ Ñï[#∞Å∞ XHõ\˜ #∞O_ç S Œ∞, S Œ∞ #∞O_ç W~°"≥·S Œ∞, W~°"≥· S Œ∞ #∞O_ç #∂@ W~°"≥· S Œ∞ J=\ÏxH „ÑÜ«∞ «fljÅ∞~°∞QÍLO_»=∞x HÀ~°@"≥∞ÿ#k. 1:5 „Ñ¨ÏeHõ ã¨~°fi=ÚQÍ Ñ¨xKÕã≤#KÀ4–5 JOK«ÅÖ’ 80 HÀ@¡ [<åÉèÏ#∞ ã¨$[# KÕ`«#`«fi=Ú`ÀHõÅ∞Ñ¨ÙHÀQÆÅ=Ú. =∞# D HÍ~°º„H õ=∞=Ú ã¨~°fi[#∞ÅH˜,™ê~°fiÉè∫=ÚÅ‰õΩ, Jxfl *Ï «∞Å"åiH˜, Jxfl =∞`åÅ"åiH˜ ã¨=∂#~°∂Ñ¨=ÚQÍ =iÎã¨∞ÎOk. ã¨∂~°ºH˜~°=ÚÅ∞ XHõ KÀ@ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#qâ◊fi=∞O`å "åºÑ≤Oz#>Ë¡ Ü«ÚQÆ KÕ`«# ZHõ¯_À „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#qâ◊fi=∞O`å "åºÑ≤Ozf~°∞ «∞Ok.

3. ãÖr=x q Œº#∞ "åºÑ≤OÑ¨ KÕÜ«∞O_ç

WHõ¯_» L`åûÇ¨Ï=O`«∞Å∞, ™ê=∞~° ÷º=O`«∞Å QÆ∞iOzK«iÛã∞Î<åfl=Ú."å~°∞ «=∞ «=∞ Ñ#∞Å∞ K«Hõ QÍ KÕã∞‰õΩO@∂ W «~°∞Å‰õΩ‰õÄ_® ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞QÆÅ ã≤÷ «∞Ö’ =ÙO\Ï~°∞.Q¢ÀÔ~ «# Lxflx|Çï=∞uQÍ W=fi\ÏxH ã≤ èŒú Ñ_ç =ÙO@∞Ok.K≥@∞¡ «=∞ P‰õΩÅ#∞,Ñ¨ÓÅ∞,ÑÖ_»∞¡, HõÅÑ¨#∞ ÑÖK«\ÏxH˜ "≥#HÍ_»=Ù.J@∞=O@Ñ¨ÙÊ_»∞=∞x+≤Ö’ ‰õÄ_® HÀO « L^•~° ãfiÉèÏ=O =ÙO_®e. "≥~Úº =∞OkÖ’XHõ Ô~·<å =∂#gÜ«∞ ™êú~Úx QÆ∞~°∞ÎOK«∞‰õΩx =∞Oz KÕ¿ãO Œ∞‰õΩ ÉèÏ èŒ#∞Œ∂~°O KÕÜ«∞QÆÅ U^À XHõ ÑxÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ =ÙO\Ï~°x Ptã∞Î<åfl=Ú.

8 QÆO@Å∞ èŒ# ãOáê Œ# Ö’#∞ ,7 QÆO@Å∞ x¢ Œ‰õΩ,5 QÆO@Å∞W «~° Ñ¨#∞Å‰õΩ qxÜ≥∂yOz<å 20 QÆO@ÅÖ’ k# K«~°º K«Hõ QÍKÕã¨∞H˘#=K«∞Û.Ô~HÍ¯_ç Õ HÍx _˘HÍ¯_»x "åi ŒQÆæ~°‰õÄ_® Ñ¨~°=∂iú¢Ñ ¨Ü ≥∂[#=Ú H˘~ °‰ õ Ω qxÜ≥∂yOK «\ÏxH ˜ 4Q ÆO@Å∞q∞ye=ÙO@∞Ok.WOHÍ QÆ=~°fl"≥∞O\ò ÃÑ#¬<£ ÑÙK«∞Û‰õΩ<Õ "åiÖ’ 80=ãÖ= «û~°=Ú =~°‰õΩ âßsiHõ =∂#ã≤Hõ ¢â◊=∞ KÕÜ«∞QÆÅ "åi ãÖYºKÕÖÏ ÃÑ ŒÌk."å~°∞ JO «~å «‡ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù#∞ qx Ü«ÚQÆ èŒ~°‡O Ü≥ÚHõã¨"åÖòx ã‘fiHõiOz,Z@∞=O\˜ W|ƒOk ÖË‰õΩO_®, rq`åxfl Dq èŒ=ÚQÍ ã¨kfixÜ≥∂QÆ=Ú KÕã¨∞H˘#=K«∞Û.

Z=i Ñ≤Å¡Å∞ J~Ú Õ ãOáê Œ# ¢áê~°OaèOK«~À "åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok x¢+≤ Ü«∞ rq «=Ú QÆ_»∞Ñ¨Ù «∂ LO\Ï~°∞.áÈ~°OÉ’‰õΩÅ∞QÍã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ =$^è• KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞.KåÖÏ =∞Ok _»|∞ƒ ÉÏQÍ

10 11


ãÖáêkOz ÖË • KåÖÏ èŒ#=Ú#∞ "å~°ã¨∞Å∞QÍ á⁄Ok#"å~°∞L<åfl~°∞."å~°∞ «Å∞K«∞‰õΩO>Ë D _»|∞ƒ#∞ ÉÏºO‰õΩÖ’ [=∞ KÕã≤ÅaèOKÕ =_ô ¤`À rq`«=Ú QÆ_»Ñ¨ =K«∞Û. Ñ≤Å¡Å ÉèÏ^è Œº`«<≥~°"Õ~°Û=K«∞Û.gi ŒQÆæ~° >ÿ"Õ∞ >ÿ"£∞.gi =∞#ã¨∞û |∞~° ŒÖ’ ÃÑiˆQHõ=∞Å=Ú =Öˇ H˘kÌQÍ ÃÑ·H˜ =zÛ, P Œ≈=O «"≥∞ÿ# PÖ’K«#Å "≥·Ñ¨ÙuiQÆ QÆey Õ Ü«ÚQÆ ¢ÑtHõ∆‰õΩÅ∞ ÃÑ ŒÌ ¿ã# Ü«Ú è•úxH «Ü«∂~°~ÚO ŒxÉèÏqOK« =K«∞Û. ™ê èŒ∞ ¢ÉèÏÇÏ‡Å∞ ÑÙ~ÀÇ≤Ï «∞Å =~°æO èŒ~°‡ P è•~°OQÍr=<Àáêkè á⁄O^Œ∞`å~°∞. "åiH˜ `«Ñ¨Êx Hõ~° Î=ºO U=∞O>Ëxëêª=O «∞Å∞QÍ =ÙO_»@O.

=∞Ç≤Ïà◊ÅÖ’ ‰õÄ_® H˘O «=∞Ok =O@ =∞x+≤ QÍx KåHõeQÍx Ñ¨x KÕã¨∞Î#fl H˘OK≥O f~°∞ÉÏ@∞ KÕã¨∞HÀ QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.g~°∞Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡ J=ã¨~åxfl |\˜ì ZO`À H˘O`« ã¨=∞Ü«∞^•#=ÚJOâ◊ •#=Ú KÕÜ«∞QÆÅ~°∞.q èŒ=Å∞ q_®‰õΩÅ∞ á⁄Ok# ¢ã‘ÎÅ∞ KåÖÏãÖYºÖ’ =Ù<åfl~°∞. g~°∞ J~°ú=Ú ÖËx „â◊|Ö’ arQÍ =ÙO\Ï~°∞.H˘O`« =∞Ok „ã‘ÎÅ∞ H˘xfl HÍ~°=ÚÅ =Å# Jq"åÇ≤Ï`«∞Å∞=ÙO_çáÈ`å~°∞. gÅ∞ x~å„t «∞Å∞ HÍ=@O =Å¡ L^ÀºQÆ=Ú KÕã≤, P_»|∞ƒ#∞ P"≥∞ ã¨g∞Ñ¨ |O èŒ∞ÅÃÑ ‰õΩ=∞‡iã¨∞ÎO\Ï~°∞. W@∞=O\˜Õ= «_»Å∞ «=∞#∞ Œ∞~° Œ$+ì=O «∞Å∞QÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. "å~°∞ x*ÏxH˜

KåÖÏ J Œ$+ì=O «∞Å∞. ZO Œ∞HõO>Ë ÉèíQÆ=O «∞_»∞ "åix |OnÅ∞QÍ,^•ã‘Å∞ J<Õ r=# Ü«∂ «# #∞O_ç «Ñ≤ÊOKå_»∞. WO\˜H˜ HÀ_»Å∞~åQÍ<Õ =∞ èŒº =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl J «ÎQÍ~°∞¡ WO\˜ Ñ¨xx =keOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ãÖÑ¨#fl ‰‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ Ñ¨#∞Åxfl <ÒHõ~°∞¡– KåHõ~°∞¡

KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. WO\˜Ö’x =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ \©.g K«∂_»@=Ú, ˆ~_çÜ≥∂q#_»=Ú, #=ÅÅ∞ K« Œ=@=Ú =O\˜ Ñ¨#∞Å`À HÍÅ=Ú =º~°úOKÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. WÖÏO\˜"åi ã¨=Ú^•Ü«∞O ‰õÄ_® KåÖÏ ÃÑ^ŒÌk.=∞Ç≤ÏàÏ B#fl «ºO H˘~°‰õΩ g~°∞ KåÖÏ KÕÜ«∞QÆÅ~°∞.

ÃÑ· ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú fiHõ ÖË Œx K≥Ñ≤Ê, =∞#=Ú TÇ≤ÏOK«ÖËxHÍ~°ÏÅ∞ K≥Ñ≤Ê D ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ =∞Ç≤ÏàÏ Jaè=$kú H˘~°‰õΩKÕÜ«∞=Åã≤# „Ñ¨Ü«∞`åflÅ #∞Oz «Ñ≤ÊOK«∞HÀ#*ÏÅ~°∞.

D ~ÀAÅ Ö’ JkèHõ ãÖ «u =Å#, Ñ¨$käfi=∂ « Éèí∂ ÉèÏ~°=ÚÃÑiy „`åÇ≤Ï– „`åÇ≤Ï JO@∞#flk. D PÑ¨ å¯Å=Ú Ö’ ãÖ «u= Œ∞Ì J<Õ „ã‘Î Ñ¨ÙÅ~°∞+¨µÅ∞ ≥e"≥·# "å~°∞QÍ, Œ∂~° Œ~°∞≈Å∞QÍQÆ∞iÎOÑ¨|_» å~°∞. "åi=Ù~°∞ Hõeã≤ 11´11 J<Õ L^•Ç¨Ï~°QÍxÅ∞= QÆÅ~°∞. Ñ≤Å¡Å ÉÏ Œ~°|Ok ÖËHõ áÈ=@=Ú =Å¡ Ü«ÚQÆ èŒ~°‡x~°fiÇ¨Ï‰õΩ 11 Ô~@∞¡ Z‰õΩ¯= Ñ¨x KÕÜ«∞QÆÅ~°∞.

„Ñã= ÉÏ èŒ À 13% =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =∞$u K≥O Œ∞ «∞<åfl~°∞, KåÖÏ=∞Ok ~ÀQÍÅ`À, Œ∞~°ƒÅ «fi=Ú `˘ rq «=Ú QÆ_»∞Ñ¨Ù «∞<åfl~°∞.ÉèÏ~°º WÖÏ r=# =∞$ «∞Å∞QÍ =ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°"≥∞ÿ# Éèí~°ÎÅ#∞U=∞<åe? g~°∞ _»|∞ƒ ÉÏQÍ QÆx™êÎ~°∞. HÍx =∞Oz ãÖ™ê¯~åÅ∞JOkOK« ÖËHõ áÈ=@=Ú =Å# Ñ≤Å¡Å∞ K≥_»∞JÅ"å@¡‰õΩ Ö’#=Ù`å~°∞,J<ÕHõ ™ê=∂lHõ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ≥zÛ ÃÑ_» å~°∞. Ñ≤Å¡Å∞ HÍ"åÅ<Õ=Ú~°ö «fi=Ú #∞Oz |~Ú@Ñ¨_ç Õ, J<ÕHõ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ <ås L « ~°¬‰õΩHõ$+≤ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. XHõ ~°Hõ=ÚQÍ „H˘ «Î „HÍOux fã∞‰õΩ~åQÆÅ~°∞.

ã=∞ãº fiHõ ÖËHõ áÈ=@=Ú, =#~°∞Å∞ ÖËHõ áÈ=@=Ú HÍ Œ∞.

12 13


„Ñ¨[Å g∞ Œ Ãã· å#∞ Ü≥ÚHõ h_» x~°¡Hõ∆º=Ú „‰õÄ~° «fi=Ú, hK«"≥∞ÿ#™êfi~°ú ~°∂Ñ¨=ÚÖ’ Ñ¨_»¤k. W Õ ãÖÜ«∞=∞#=Ú#‰õΩ, Ñ¨~°=∂~°ú ¿ã=.=∂~°æ=ÚÖ’ J_»¤O‰õΩÅ∞ QÍ =ÙO\Ï~Ú. g\˜x `yæOK«@=Ú HÍxfã‘"ÕÜ«∞@O HÍh KÕÜ«∞QÆey Õ K« Œ∞=Ù‰õΩ#fl"å~°∞, K« Œ∞=ÙHÀx"å~°∞,P_»~Ú<å "≥ÚQÆ~Ú<å ZO`˘H˘O « Ü«ÚQÆ J è•ºÑ¨‰õΩÅ∞QÍ z#fl,ÃÑ ŒÌ HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiiÎOK«QÆÅ~°∞, =∞ÇHÍÅ∞x J=ã~åÅÖ’ KåÖÏÉèÏQÆ=Ú f~°ÛQÆÅ~°∞.

XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Jxfl Õ"åÅÜ«∂Å∞ QÆ∞~°∞‰õΩÖÏÅ∞,J~°ºHÍÅ∞,P¢â◊=∞=ÚÅ∞,f~°ú=ÚÅ∞ D Ñ¨x H˘~°H «=∞ â◊HÎxLÑÜ≥∂yOKÕ"å~°∞. g\Ö’ ¢|ÇÏ‡i¬, ~å[i¬, Õ=i¬, |∞∞+≤, =∞h+µÅKåÖÏ ÃÑ ŒÌ ãÖYºÖ’ =ÙO_Õ"å~°∞. "åi ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ# "åixÜ≥∂QÆº «#∞ |\ì tHõ∆ WKÕÛ"å~°∞, « •fi~å "å~°∞ B#fl «º=Ú á⁄O Õ,Z «∞Î‰õΩ Z ŒQÆQÆeˆQO Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú ÅaèOKÕk. D q èŒ=ÚQÍÑ≤Å¡Å #∞O_ç =$ Œ∞úÅ =~°‰õΩ ãÖr=x q Œº Ü≥ÚHõ *Ï˝#=Ú Hõey=ÙO_Õ"å~°∞. D q Œº =Å¡ Õ==∂#= ™êú~Úx KÕ~°∞‰õΩ<Õ"å~°∞.W@∞=O\˜ "å~°∞ ZHõ _» x=t™êÎ~À P ã÷Å=Ú ã¨Ç¨[=ÚQÍ<Õã¨fi~°æ «∞ÅºO JÜÕ∞ºk. WÖÏO\˜ "å`å=~°=Ú Ñ¨Ó~°fi HÍÅ=ÚÅÖ’=ÙO_Õk. WÑ¨ÙÊ_»∞ J Õ „Ñ¨„H˜Ü«∞ qxÜ≥∂y¿ãÎ =∞~°Å ã¨ «ºÜ«ÚQÆ=Ú=ã¨∞ÎO Œ#∞@ Ö’ ãÖ ÕÇ¨Ï=Ú ÖË Œ∞.

tHõ∆ Ñ¨^Œúux tHõ∆‰õΩÅ‰õΩ JOkOK«\ÏxH˜ âßOu‰õΩO*òxâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ#flk. nx H˘~°‰õΩ ™êfi è•ºÜ«∞ ã¨ «ûOQÍÅ∞ HÍ‰õΩO_®z#fl ÃÑ ŒÌ ã¨=∞~ÀÇ¨Å∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞@"≥∞ÿ#k . nx PHõ~°¬ `À[# ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú#∞ UHõ„u «=ÚKÕã≤ tHõ∆ W=fiQÆÅ~°∞.

4. =∞Ç¨ q Œº J= «~°, JÉèí∞º ŒÜ«∞=Ú

Jyfl Ü≥ÚHõ T~å˚ ZHõ _» L «Ê#fl=∞~Ú<å, ^•x K«∞@∞ì„Ñ¨Hõ¯# "å`å=~°=ÚÖ’ T~°˚ xOÑ¨‰õΩO_® =ÙO_»^Œ∞. WÖÏˆQã¨∞QÆ∞O^èŒ=Ú, ZHõ¯_» ã¨∞QÆO^èŒ=Ú =ÙOz<å Jk K«∞@∞ì „Ñ¨Hõ¯Å"åºÑ≤ã¨∞ÎOk. q Œº q+¨Ü«∞=ÚÖ’ ‰õÄ_® WÖÏˆQ ÉèÏqOKåe. QÆOQÆXHõ tÅ g∞ Œ kQÆ=K«∞Û. HÍx P [Å è•~°, ^•x ã‘ «Å « ZO`ÀŒ∂~°O Œ∂~°OQÍ qãÎiã∞ÎOk. Œ∞~°∞ƒùkú ‰õÄ_® K«∞@∞ì „ÑHõ Å "åà◊§x«# „Ñ¨ÉèÏ==Ú Ö’xH˜ ÖÏ‰õΩ¯O@∞Ok. HÍx ã¨ •=Ü«∞=ÚÅ P#

ˆH∆„ «=Ú, ã¨fiÉèÏ==Ú =ÙO@∞Ok. Jk K«Å¡x =∞ÅÜ«∞ =∂~°∞ «O=Ö Œ∂~° Œ∂~° „Ñ ÕâßÅÖ’ «# „ÑÉèÏ==Ú K«∂Ñ≤ã∞ÎOk. ã∂~°∞ºxÜ≥ÚHõ HÍOu ‰õÄ_® èŒsÎ Ü≥ÚHõ Jxfl =¸ÅÅH "≥à◊√Î<Õ =ÙO@∞Ok.„Ñ[ Ü≥ÚHõ ãfiÉèÏ==Ú ‰õÄ_® W Õ q èŒ=ÚQÍ q„ã∞Î «"≥∞ÿ# H∆„`åxfl„Ñ¨ÉèÏq «=Ú KÕã¨∞ÎOk.

20= â◊ å|ú=ÚÖ’ Ãã·#∞û#∞ J_»¤OQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩx KÕã≤#J<åKå~°=ÚÅÃÑ· xÜ«∞O « ‰õΩ KåÖÏ H∆À# HõeyOk. "å~°∞ PJ"åOKè«hÜ«∞ HÍ~°º=Ú#∞ KåÅ HÍÅ=Ú [~°∞QÆxÜ«∞º~°∞. Q˘Ñ¨ÊÑi=~°Î#Å «Ü«∂~°∞ [~°∞QÆ∞ «∞#flk. 21= â◊ åaÌ L[fiÅ Éèíq+º «∞Î~°K«# D P è•~°==ÚÃÑ· [~°∞QÆ∞ «∞#flk. D „Ñ„HÜ«∞ Ö’ „Ñ=ÚY"≥∞ÿ#Ñ¨x XHõ >Ë. •xx „Ñ¨*Ï˝Ü«ÚQÆ J= «~° Jx J#=K«∞Û. qKå~°

14 15


„HÍOu, *Ï˝# Ü«∞[˝=∞<Õ ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_® nxH˜ W=fi|_®¤~Ú. nx<Õq^•ºq™ê÷~°=∞<åfl Uq∞ W|ƒOkÖË Œ∞.

á⁄@ì xOÑ¨Ù‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ Ñ¨xH˜ =KÕÛ K« Œ∞=ÙÅ‰õΩ H˘ Œ∞=ÖË Œ∞, ~ÀA ~ÀA‰õΩ Wq „ÑQÆu K≥O Œ∞ «∞<åfl~Ú. g\x q„Hõ~ÚOKÕŒ∞HÍÏÅ∞ ãÖ Œ∞ Q˘O Œ∞Å Ü«∞O Œ∞, „QÍ=∂ÅÖ’ , #QÆ~åÅÖ’

KåÅ "ÕQÆ=ÚQÍ ≥~°=|_»∞ «∞<åfl~Ú. nx H˘~°‰õΩ ÃÑ ŒÌ ãÖYºÖ’J è•ºÑ¨‰õΩÅ#∞ xÜ«∞q∞OK«@=Ú [~°∞QÆ∞ «∞Ok. K« Œ∞=Ù‰õΩ<Õ "åiH˘~°`« ÖË^Œ∞. "å~°∞ L^ÀºQÍ<Õfi+¨Ö’ ÃÑ^ŒÌ ãÖYºÖ’ JHõ¯_»KÕ~°∞ «∞<åfl~°∞. XH˘¯Hõ ™êi "å\˜Ö’ „Ñ¨"Õâ◊=Ú ^˘~°Hõ Œ∞. nxÖ’ãÑ¶Å=Ú HÍx "åiH L^ÀºQÆ=Ú ãOáê~ÚOK«∞HÀÖË Œ∞. "å~°∞ x~åâ◊xãÊ$ÇÏÅ HÀ@∞ìq∞@ì‰õΩ «∞O\Ï~°∞. J#∞z «=Ú, J"åOKè«hÜ«∞=Ú=∂~åæÅ "≥·Ñ¨Ù "≥à◊√ÎO\Ï~°∞. „Ñ¨ã¨∞Î « tHõ∆ Ñ¨ Œúu Ü≥ÚHõ Ö’áêÅ#∞K«∂ã¨∞ÎO>Ë ^•xÃÑ· H∆ÀÉèí ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#flk.

„Ñã∞Î « J<Òz`åºxfl Z Œ∞~°∞¯<ÕO Œ∞‰õΩ rq`åxfl ã„HÜ«∞=ÚKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩJ=ã¨~°=∞ÜÕ∞º q^Œº 21= â◊`å|ú=Ú`À áê@∞kQ∑kQÆO «=ÚÅ#∞ „Ñ¨HÍâ◊=O «=Ú KÕÜ«∞\ÏxH˜ LëêHÍÅ=Ú=ÖˇJ= «iã¨∞Î#flk. Jk «Ñ¨ÊHõ qãÎiã¨∞ÎOk. tHõ∆ H˘~°‰õΩ JHõ∆~°*Ï#=Ú J=ã~°=Ú. HÍx q Œº`À áê@∞ *’_çOÑ|_ç# P Œ~°fi=ÚÅL`«¯$+¨ì`«, P^Œ~°fi=ÚÅ ã≤^•úO`«=ÚÅ#∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OQÆ=∞=ÚKÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ JHõ∆~°*Ï˝#=Ú Jx"å~°º=Ú HÍ Œ∞.

H∆„ « q™êÎ~°=Ú K«∂z HÍ=Åã≤# ã~°O*Ï=∂ KÕ‰õΩ~°Û\ÏxHÃÑ ŒÌ „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕÑ¨\Ïìe. Wk XHõ H∆„`åxH˜ ÖË • XHõ ÕâßxH˜ãO|OkèOz#k HÍ Œ∞. Ü«∂= ü „ÑÑOKåxH nx J=ã~°=Ú#flk.„Ñ¨ÑÖK«=ÚÖ’ =Ù#fl K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"å~°∞, K«^Œ∞=ÙÖËx "å~°∞,èŒ#=O «∞Å∞, c Œ"å~°∞, ¿ã=‰õΩÅ∞, Ü«∞[=∂#∞Å∞ , „ã‘Î, ÑÙ~°∞+µÅ∞

JO Œ~°∞ XH ~°Hõ"≥∞ÿ# «$+ì, P=ãºHõ « Hõey=Ù<åfl~°∞. JÅ"å@¡Ö’#∞,É èÏ=#Ö’#∞ PKå~° =º=™ê~ °=ÚÅ Ö’#∞ J<Òz`«ºO.KÀ@KÕã¨∞‰õΩ#flO^Œ∞=Å¡ ÖˇHõ¯ÖË#xfl ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Ü«∂~°Ü«∂º~Ú.K≥`å ÎK≥^•~°=Ú #∞O_ç J"åOKè «hÜ«∞"≥∞ ÿ# „H˜q∞H©@HÍÅ∞L «Ê#fl=∞=Ù`å~Ú, ~ÀQÍÅ∞ HõeyOKÕ ÉÏH©ìiÜ«∂, "≥·~°ãπÅ∞ q∞_» «Å^ŒO_»∞=Öˇ ÑïÔQ`«∞ Î`å~Ú. ‰õΩ~°∂Ñ¨`«, ^Œ∞~°ƒÅ`« g\˜`ÀHõe¿ã=ÙO\Ï~Ú. W Õ Œ∞~°æuH˜ HÍ~°=Ú JxflKÀ@¡ ZO`À HÍOuHõxÑ≤ã¨∞ÎOk. g\˜x x"åiOKåe, x~°∞‡eOKåe. nxH˘~°‰õΩ K≥ «Îfã≤"ÕÜ«∞@"Õ∞ QÍHõ ã¨∞#flO "ÕÜ«∂e ÖË • ¿Ñ_» JÅHÍe ÖË •Ñ¶≤<å~ÚÖò =O\˜ „H˜q∞<åâ◊Hõ Ñ¨ •~°ú=ÚÅ#∞ K«ÖÏ¡e. D Ô~O_»∞Ñ¨#∞Å∞ q^•ºqãÎ~°Ü«∞ ^•fi~å =∂„ «"Õ∞ ãÖÉèí==Ú. WHõ _» q ŒºÜ≥ÚHõ ãïÜ≥ÿ∞# J~°ú=Ú ≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Wk JHõ∆~° *Ï˝#=Ú =~°HHÍ^Œ∞, =ÚO^Œ∞ K«∂Ñ¨Ù, q"ÕHõ=Ú, =∞=∞`«Å `À ‰õÄ_ç#ÉèÏ~°ãÖ"Õ Œ#Å `À JqzÛù#fl~°∂Ñ¨=ÚQÍ Hõe¿ã =ÙO@∞Ok.

q Œº Ü≥ÚHõ ÖÏÉèí=Ú Ñ¨~ÀHõ∆"≥∞ÿ#k. nx •fi~å q"ÕHõ=Ú

16 17


Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞Ok. h~°∞, áêÅ∞ "Õ~°∞ KÕ¿ã ~å[Ç¨ÏOã¨ „Ñ¨=$uÎ*ÏQÆ$ «=∞=Ù «∞Ok. =ºHÎ «fi=Ú Ñï+¨ $ «"≥∞ÿ „ÑüÉèí ~å˜ã¨∞ÎOk.ãÖÑ¨#fl « äŒ‰õΩ¯=QÍ LO_»=K«∞Û. HÍx J «x âßb# « J «xx^Õ==∂#=Ùx ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞ã¨∞ÎOk. gix #~°~°`«fl=ÚÅ∞QÍÖH¯OK«=K«∞Û. g~°∞ ãO™ê¯~°Hõ~°ÎÅ∞QÍ QÆ∞iÎOK«|_» å~°∞. D qâı+ «Å∞P Œ~°≈=ÚÅ ™ê÷~ÚÖ’ LO_»@O =Å¡ ã¨QÆ@∞ =∞x+≤H˜ nxH˜ è•ºã¨LO_»^Œ∞. P`«‡ ãÖ`À+¨=Ú, Ö’Hõ ã¨<åfl#=Ú =∞iÜ«Ú ^≥·gJ#∞„QÆÇÏ=Ú Q˘ÑÊ «#=Ú ZÑÙÊ_»∞ q#x "å_»∞ "å\x á⁄O Œ\ÏxHZÖÏ „Ñ¨Ü«∞ «flO KÕ™êÎ_»∞? D ~ÀAÖ’¡ _»ÉËƒ ≥·==∞~ÚOk, èŒ#ãOáê Œ# H˘~°‰õΩ „â◊=∞, ™ê èŒ#=ÚÅ∞ ÃÑ ŒÌ Z «∞Î# qxÜ≥∂yOK«\ÏxHJ «ºO « P «$ « À L<åfl~°∞. HÀiHõÅ∞, «$+‚, JÇ¨ÏOHÍ~°O – Wq«ÑÊ WOHg∞ «ÅOÑÙ‰õΩ ~åx"å~°∞ Œ∞~åâ◊ À, Éè’QÆÖÏÅã`À, =∞ «∞Î

P~ÀÇ¨Ï K≥Ok#Ñ¨ÙÊ_»∞ q Œº, „|Ç¨Ï‡q Œº, P «‡*Ï˝#=ÚÅ ã¨fisæÜ«∞^Œ$+≤ ìHÀ=Ú =∞iÜ«Ú r=#=ÚHõ ÎÖÏO\˜ nK«Ûã¨ ÎsÜ«∞"≥∞ ÿ#q+¨Ü«∞=ÚÅ QÆ∞iOz Z=~°∞ ZO Œ∞‰õΩ qO\Ï~°∞? Uq∞ J~°úOKÕã∞‰õΩO\Ï~°∞. P kâ◊Ö’ U ≥·<å KÕÜ«∞@O, xÜ«∞=∂Å∞áê\OK«@OKåÖÏ Œ∂~°Ñ¨Ù q+¨Ü«∂Å∞.

D<å_»∞ |∞~°^ŒÖ’ á⁄~°∞ ¡` «∞<åfl, ˆ~Ñ¨Ù ã¨fiK«Û ù" ≥∞ ÿ#"å`å=~°=Ú J=ã¨~°=∞=Ù`«∞Ok. Jk ÖË‰õΩO_® Z^ŒQÆÖË~°∞.HÍ~°ºˆH∆„ «=Ú KåÖÏ ÃÑ ŒÌ Œx QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe, Jk Œ∞+¨ ~°"≥∞ÿ#k

‰õÄ_®. nxx ã¨Ñ¶¨bHõ$`«=Ú KÕÜ«∞\ÏxH˜ =∂#= „Ñ¨Ü«∞`«flOH˘O «=~°H ÑxKÕã∞ÎOk. ã=∞ãº ÑÓiÎ „ÑÑOKåxH ãO|OkèOz#k,600 HÀ@¡ =∂#=ÙÅ‰õΩ ãO|OkèOz#k. g~°∞ «Å¡„HO Œ∞Å kâ◊Ö’áÈ «∞<åfl~°∞. ÃÑ ŒÌ ã∞_çQÍeÖ’ g~°∞ H˘@∞ì‰õΩáÈ «∞<åfl~°∞. ZÑÙÊ_≥·<å<ÕÅ g∞ Œ Ñ¨_»=K«∞Û. #_ç¤ qiˆQ ÖÏO\˜ ãÖHõ@=ÚÅÖ’ Ñ¨_»=K«∞Û.JO Œ∞=Å¡ [~°∞QÆ∞ «∞#fl =∂~°∞ÊÅ∞ Jx"å~°º=Ú.

600 HÀ@¡ =∂#=ÙÅ PÖ’K«<å „Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú =∂#==∞~åº^ŒÅ#∞ LÅ¡OÑ¶≤∞OK«\ÏxH˜ JÅ"å@∞ Ñ¨_»¤k. PÖ’K«#Ö’xHõ$+ì «, PK«~°Ö’ „Éèí+ì « J™ê èŒ~°QÍ ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú. WÖÏO\Ñiã≤÷ux =∂~°Û@O XHõ xÜ«∞O « xÜ«∞=∂Å‰õΩ =∂„ «"Õ∞ ™ê èŒº=Ú.D HÍ~°º=ÚÖ’ áêÅ∞ÑÖK«∞‰õΩ<Õ =º‰õΩÎÅ‰õΩ „âıÜ«∞™œÉèÏQÆº=ÚÅ∞á⁄O Õ J=HÍâ◊=Ú Åaèã¨∞ÎOk.

q Œº Ü≥ÚHõ Q˘ÑÊ «<åxfl K≥ÑÓÎ ÑO_ç «∞Å∞ WÖÏ J<åfl~°∞,''q ŒºÜ«∂=∞$ «~°∞ã¨∞Î Õ——, ''™ê q ŒºÜ«∂ q=ÚHõÎÜÕ∞——, ''q^•º Œ •uq#Ü«∞O—— "≥Ú Œ ŒÖ·#q. =∂#=Ùx QÆ∞, Hõ~°‡, ã¨fiÉèÏ==ÚÅÖ’n « $+ì P Œ~°≈=ÚÅ#∞ KÕ~°ÛQÆey Õ J Õ q Œº. nx<Õ ãÖr=xq^Œº JO\Ï~°∞. nx`À áê@∞ ã¨∞Y, âßOu „Ñ¨QÆu =Ú_çÑ¨_çL<åfl~Ú. nxx L¿ÑH∆Oz#KÀ Éè∫uHõ „ÑQÆu ™ê èŒºO HÍ Œ∞. P è•ºu‡HõL#flu Jã¨ÖË LO_» Œ∞.

18 19


5. "≥Å∞QÆ∞ «∞#fl náêÖËPiáÈ~Ú# náêÅ#∞ "≥ey™êÎ~Ú

=∞Ç¨„Ñ¨à◊Ü«∞ k#=ÚÅÖ’ ã¨~°fi„`« ã¨=Ú„^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯LÑÙÊh\`À xO_ç L#flk. ã=Ú„ Œ=ÚÖ’ÑÅ Ö’ ≥·# |∞~° Œ LO_Õk.JÑ¨ÙÊ_»∞ XHõ K«=∞`å¯~°=Ú [iyOk. h\˜ÃÑ·# XHõ Hõ=∞Å=ÚL^ŒƒùqOz#k. ^•xH˜ ã¨Ç¨Ï„ã¨ ^Œà◊=ÚÅ∞ L<åfl~Ú. Hõ=∞Å=Ú=∞ èŒº#∞O_ç „|Ç¨Ï‡ n «Ê#fl=∞Ü«∂º_»∞. PÜ«∞# "Õ Œ*Ï˝#=Ú Ü≥ÚHõâ◊|ú «~°OQÍÅ`À ã¨$+≤ì „áê~°OaèOKå_»∞. P «~°OQÍÅ „Ñ¨ÉèÏ==Ú=Å¡ ™ê èŒ#=ÚÅ∞, ™œO Œ~°º=Ú |Ü«∞@‰õΩ =KåÛ~Ú, Hõe™ê~Ú.KÕ «# ã$+≤ì P „ÑÜ«∞ «fl=Ú Ü≥ÚHõ Ñ¶Å ãfi~°∂Ñ=ÚQÍ xi‡OK«|_çOk.

áœ~å˜Hõ Hõ^è Œ Ü≥ÚHõ¯ "åã¨ ÎqHõ`« QÆ∞iOz aè#flJaè„áêÜ«∞=ÚÅ∞ LO_»=K«∞Û. HÍx WÑÙÊ_»∞ L#flq PÑ Œ HÍÅ=ÚÖ’K«=∞`å¯~°O =O\˜ L^Œƒù==Ú [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ#\ÏxH˜ ZÖÏO\˜ãO ÕÇÏ=Ú ÖË Œ∞. ãÇÏ„ã Œà◊=ÚÅ∞ «ÑÊHõ qHõã≤™êÎ~Ú, "å\ #∞O_ç„|ÇÏ‡ KÕ «# „ÑHõ\ «"≥∞ÿ, «Å¡ „HO Œ∞Å∞QÍ L#fl •xfl uÑ≤Ê ãiKÕã≤,ã¨∞Y„Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# Ñïã≤÷`«∞Å#∞ xi‡ã¨∞ÎOk. nx<Õ |∞~°^ŒÖ’#∞OzHõ=∞Å=Ú Jx J#=K«∞Û.

21= â◊ å|Ì=Ú Ü≥ÚHõ „áê~°OaèHõ |∞_»QÆÅ∞ âßOu‰õΩO*ò<ÕÅ#∞ Ñ¨QÆÅQ˘@∞ì‰õΩx L ŒƒùqOKå~Ú, L_»∞‰õΩ «∞<åfl~Ú. ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ Wk XHõ ÃãÅÜÕ∞~°∞ÖÏQÍ „Ñ¨=Ç≤Ï¿ãÎ Pâ◊Û~°ºÑ¨_»‰õÄ_» Œ∞.

"≥Ú^Œ@ h\˜ Pqi <≥=∞‡kQÍ |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞ÎOk. HÍx H˘kÌã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’<Õ ÃÑ ŒÌ "Õ∞Ñ¶∂Å~Ú ‰õΩ~°∞™êÎ~Ú. Wk Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#ãÖÑ¶¨∞@# HÍHõáÈ`Õ =∞ˆ~q∞\˜? P=yO[O`« z#fl q`«Î#=ÚqâßÅ"≥∞ÿ# =@=$Hõ∆=ÚQÍ ÃÑiyÃÑ^ŒÌ^Œ=@=Ú Pâ◊Û~°º"≥∞ÿ#q+¨Ü«∞=∂? D ã¨$+≤ìÖ’ W@∞=O\˜ Pâ◊Û~°º=ÚÅ∞ J_»∞QÆ_»∞QÆ∞#HõxÑ≤ã∞ÎO\Ï~Ú. ã «º"Õ∞q∞@O>Ë D „ÑÑOK«=ÚÖ’ Uq∞ [iyO^À,Uk [~°∞QÆ∞ «∞#fl^À, Uq∞ [~°∞QÆÉ’ «∞#fl^À, Jk JO`å ã¨$+≤ìÜ≥ÚHõ K«=∞`å„=ÚÅ â◊$OYÅ QÍHõ WOˆHq∞ J#ÖË=Ú. "≥O„@∞Hõ"≥Ú# JO « z#fl ‰õ∆Ω„ Œ"≥∞ÿ# â◊√„HÍ∞=Ù S Œ∞#fl~°, P~°_»∞QÆ∞Å ã~åfiOQÆã∞O Œ~°"≥∞ÿ# =∞x+≤QÍ =∂~°QÆey#ÑÙÊ_»∞ nxx K«=∞`å¯~°=Ú QÍHõ=∞i U=∞O\Ï=Ú? „QÆÇÏ #Hõ∆„`åÅ∞ PHÍâ◊=ÚÖ’ „"ÕÖÏ_»∞ «∞<åfl~Ú,KåÖÏ "ÕQÆ=ÚQÍ u~°∞QÆ∞ «∞<åfl~Ú. Wk JãÖÉèí"åxfl ãÖÉèí=OKÕÜ«∞@O HÍ^•?

=∞x+≤ ZO «? J «x ™ê=∞~°úºO ZO «? ZO « „ÑÜ«∞uflOz<åJ «x ™ê=∞~åúºxH XHõ Ñikè L#flk. HÍx ÉèíQÆ=O «∞x q+Ü«∞=ÚÖ’WÖÏ LO_» Œ∞. PÜ«∞# K«∂ã¨∂ÎO_»QÍ<Õ |∞∞ «∞=ÙÅ#∞ Ñï=~°Î#KÕã¨∂ÎO\Ï_»∞, P JÖ∫H˜Hõ Œ$âßºxfl K«∂z Pâ◊Û~°ºÑ¨_»@O «Ñ¨Ê=∞ˆ~g∞ KÕÜ«∞ÖË=Ú. =∞x+≤ JÖÏ KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl J`«xÑ¨Ù~°∞ëê~°÷=Ú`À Jk ™ê èŒºO HÍ Œ∞.

J=`å~°=ÚÅ ÑÓ~°‚ â◊$OÑ¶∞Å#∞ J=QÍÇÏ# KÕã∞‰õΩ#fl>ÿ¡ Õ,

20 21


P J= «~° JãÖÉèí"åxfl ãÖÉèí==Ú KÕã≤ K«∂Ñ¨\ÏxH˜ =∂„ «"Õ∞[~°∞QÆ∞ «∞O Œx ≥Å∞ã∞ÎOk. PÜ«∞# x~åHÍ~°∞_»∞, „áê∞Å=Ö „ÑÜ«∞ «flÑ¨Ù~°∞ëê~°ú=ÚÅ∞ KÕÜ«∞*ÏÅ_»∞. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜ =∞#∞+¨µºÅÖ’H˘O «=∞Okx Z#∞fl‰õΩx, "åiÖ’ QÍex xOÑ≤, XHõ z#fl ÉÅ∂#∞xP#Ñ¨HÍÜ«∞O`« qâßÅ=Ú KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞,JOQÆ Œ∞_»∞, J~°∞˚#∞_»∞, <å~° Œ∞_»∞, |∞ Œ∞ú_»∞, QÍOkè =O\˜ â◊$OYÅKåÖÏ ÃÑ^ŒÌk, g~°∞ =∞#∞+¨º â◊s~°^è•i J~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜ =∞Ç¨„ÑÜ≥∂[#Hõ~°"≥∞ÿ# Ñ#∞Å∞ KÕã≤ K«∂Ñ≤OKå~°∞. g\x J Œ∞ƒù «"≥∞ÿ#qQÍ,JÖ∫HHõ"≥∞ÿ#qQÍ K≥ÑÙÊHÀ"åe. XHõ™êi qâßfiq∞„ « =∞ÇÏi¬, „|ÇÏ‡ã$+≤ìOz# ã$+≤ì À ã=∞"≥∞ÿ# Ô~O_»= ã$+≤ì KÕÜ«∞\ÏxH ãOHõeÊOKå_»∞.WÖÏO\ q+Ü«∞=ÚÅ∞ |∞kú •fi~å KåÖÏ Hõ+ì=Ú`À ™êkèOK«=K«∞Û.JQÆãÎº|∞∞+≤ =¸_»∞ QÆ∞@HõÅÖ’ ã=Ú„^•xfl ZO_»Q˘\Ïì_»∞. W@∞=O\Ñ¨#∞Å"≥#∞Hõ ÉèíQÆ=O «∞x â◊HÎ Ñ¨x KÕÜ«∞@O K«∂¿ãÎ, Jk Pâ◊Û~°ºOJxÑ≤OK«~å Œ∞.

KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞=Ú ^Œ∞~°‡u =Å# =zÛ# ^Œ∞~° æuã¨Ç≤ÏOKå=Ú. WÑ¨ÙÊ_»∞ ^•xx „uÑ≤Ê, ãïÜ≥ÿ∞# ã≤÷uÖ’xH˜fã¨∞‰õΩ~å=\ÏxH˜ „Ñ¨ÏoHõ "Õ¿ãÎ, =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ WO « q„ã¨∞Î «"≥∞ÿ#Ñx KÕÜ«∞ÖË~°x ÉèÏqOK«~å Œ∞. =∞x+≤ KåÖÏ Hõ+ì"≥∞ÿ# Ñx HÍ=K«∞Û,HÍx PHÍâ◊=ÚÖ’ JãOMÏºHõ"≥∞ÿ# „QÆÇÏ #Hõ∆„`åÅ#∞ À~°=ÚÅ∞QÍLOz# "åxH˜ ã¨^•â◊Ü«∞=Ú`À xO_ç# „Ñ¨Ü≥∂[#=ÚÅ#∞™êkèOK«@O ZÖÏ Hõiî#=∞=Ù «∞Ok?

"≥Ú^Œ@ z#flQÍ "≥Ú^ŒÖˇ ·#k #=Ùfi `≥Ñ≤ÊOK«=K«∞Û.J~Ú#ÑÊ\H© Jk H˘kÌ ã=∞Ü«∞=ÚÖ’<Õ ZHõ _ç #∞O_ç ZHõ _» •HÍ"≥à◊ sà◊Ok. |∞ Œ∞ú_»∞, QÍOn "åi PO^Àà◊##∞ „áê~°OaèOz#ÑÙ_»∞Z=~°∞ Ñ¨\ìOK«∞HÀÖË Œ∞. HÍx ã¨=∞Ü«∞=Ú Hõeã≤ =zÛ#Ñ¨ÙÊ_»∞ JqZO « Q˘Ñ¨Ê Ñ¶e`åÅ∞ WKåÛÜ≥∂ K«∂z Pâ◊Û~°ºáÈ=Åã≤O Õ.

Ü«ÚQÆãOkè =∞ÇÑÙ~°â◊Û~°Å∞ QÆ « Ô~O_»∞ ãO= «û~åÅ∞QÍâßOu ‰õΩO*òÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. nx âßM’Ñ¨âßYÅ∞QÍ "ÕÅ™ê÷<åÅÖ’, ÅHõ∆Å =∞Ok =∞#∞+µºÅ∞ Hõeã≤ =KåÛ~°∞. D ãO= «û~°=Ú#∞O_ç Ü«ÚQÆtÅ∞ÊÅ „ÑtHõ∆ ÃÑ ŒÌ Z «∞În# [~°∞QÆ∞ «∞Ok.nx •fi~å<≥=∞‡kQÍ #_»∞ã¨∞Î#fl „Ñ¨Ü«∞`åflÅH˜ ~åÔH\ò "ÕQÆ=Ú `À_»=Ù «∞Ok.QÆ « ãÖ= «û~°=Ú 9 ~ÀAÅ, <≥Å ~ÀAÅ „Ñ¨qHõ∆ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞"≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. D HÍ~°º„Hõ=∞=Ú WÑ¨ÙÊ_»∞ ZO`« "ÕQÆ=O`«OJ~ÚO ŒO>Ë 4 Ô~@∞¡, 100 Ô~@∞¡ "ÕQÆ=Ú`À =ÚO Œ∞QÆ∞ "≥àÏÎ~Ú.2000 ãÖ= «û~°O <å\˜H˜ Ñ¨Ó~°Î=Ù`å~Ú.

q^•ºÅÜ«∂Å Éèí=O`«∞Å∞ xi‡OK«|_»`å~Ú. Ñ¶¨sflK«~üU~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok. HÍx JxflO\˜HõO>Ë =ÚÑ¶¨∞º"≥∞ÿ#kJ è•ºÑ‰õΩÅ#∞ Z#∞flHÀ=@O =∞iÜ«Ú "åiÖ’ Ñx ÑÓiÎ KÕÜ«∂Å<Õ«Ñ¨#. nx «~°∞"å « Ñ¨#∞Åhfl ã¨∞<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ [iyáÈ`å~Ú.

1990 =ãÖ « ÑÖK«q∞ #∞Oz âßOu‰õΩO*òÖ’ ''ã¨Ñ¶∞<£â◊HÎ—— L «Ê#flO KÕÜ«∞@"Õ∞QÍHõ ã¨=∞~°∞úÖ·# â◊HÎ ™ê=∞~°úº=Ú QÆÅJ è•ºÑ¨‰õΩÅ#∞ «Ü«∂~°∞ KÕÜ«Ú@ H˘~°‰õΩ „>ÿxOQ∑ HÍ~°º„Hõ=∞=Ú

22 23


„áê~°OaèOK«|_ç#k. JYO_» *’ºu áê~î°‰õΩÅÖ’ 5 ÅHõ∆Å ÑiAÅ#∞„>ÿxOQÆW WKÕÛ HÍ~°º„Hõ=∞=Ú "≥Ú Œ@ KÕÑ¨@ì|_çOk. nx H˘~°‰õΩâßOu‰õΩO*òÖ’ x"åã¨=Ú, Éè’[# =ã¨`«∞Å∞ Ô~O_»∞ Ô~@∞¡ÃÑOK«|_®¤~Ú. HÍx WOHÍ KåÖÏ KÕÜ«∞=Åã≤ L#flk. H˘OK«Oè≥·~°ºO LO>Ë Wq Ñ¨ÓiÎ JÜÕ∞º J=HÍâ◊=Ú#flk.

«‰õΩ¯= ã=∞Ü«∞=ÚÖ’ Z‰õΩ¯= =∞Ok „áê KÕ «# «fi=Ú`ÀJ#∞„áê «O KÕÜ«∂ÅO>Ë tHõ∆PHÍÅ=Ú ™ê èŒº"≥∞ÿ#O « «yæOK«@"Õ∞=∂~°æO. PÖ’zOz K«∂¿ãÎ Jk 5 ~ÀAÅHõ<åfl «yæOK«@O ™ê èŒºOHÍ Œ∞. JO Œ∞=Å¡ „Ñ¨ã¨∞Î « tHõ∆ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ 5–5 ~ÀAÅ∞QÍKÕÜ«∞@"≥∞ÿ#k. 1–5 =~°‰õΩ† 7–11 =~°‰õΩ† 13–17 =~°‰õΩ† 19–23=~°‰õΩ† 25–29 =~°‰õΩ. D q èŒ=ÚQÍ „Ñü<≥ÅÖ’ 5 „>ÿxOQ∑HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°∞QÆ∞ «∂ LO\Ï~Ú. D HÍÅ J=kè KåÖÏ «‰õΩ¯=.HÍx „áê „Ñ¨ åº=~°Î# q+¨Ü«∞=Ú J~Ú#Ñ¨ÙÊ_»∞ WzÛ Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ<Õ=º=ã÷<Õ =ÚYº"≥∞ÿ#kQÍ QÆ∞iÎOK«@O J~ÚOk. JÑ¨ÙÊ_»∞ K≥qÖ’QÆ∞ã¨QÆ∞ã¨ÖÏ_»@"Õ∞ KåÖÏ ÃÑ ŒÌ Ñë`åÅ#∞ Wã¨∞ÎOk. K≥¿ÑÊ"å_»∞,<Õ~°∞Û‰õΩ<Õ"å_»∞ Œ=Ú‡#fl "åÔ~· Õ ~å=∂Ü«∞=ÚÖ’ K≥Ñ≤Ê# LHÎK«i`å~°÷=∞=Ù «∞Ok. J Õq∞@O>Ë,

''QÆ∞~°∞ QÆ$Ç¨Ï Ñ¨_è»<Õ QÆÜÕ∞ ~°Ñ¶Ú~åD

JÅÊHÍÅ q^•ºã¨Kü P D——

6. =¸iÛù «∞Ö·# "åi Ñ¨Ù#~å˚QÆ~° Jx"å~°º=Ú

qâ◊fi"åºÑÎ"≥∞ÿ# Ñï=~°Î# =∞iÜ«Ú ã¨$[# J<Õ Ô~O_»∞Ñ¨#∞Å#∞ ™êkèOK«\ÏxH˜ â◊ åÉÏÌÅ∞ ÖË • ã¨Ç¨Ï„™êaÌ ã¨=∞Ü«∞=ÚÅ∞HÍ"åe. HÍx WÑ¨ÙÊ_»∞ JO`å ã¨=∞Ü«∞=Ú H˘~°‰õΩ "Õz LO_»\ÏxH˜J=HÍâ◊=Ú ÖË Œ∞. Jyfl „Ñ¨=∂ Œ=Ú [iy Õ <≥=∞‡kQÍ Z‰õΩ¯=ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨>Ëì „Ñ¨ÏoHõÅ∞ "≥Ü«∞º=Ú. P J#~åúxfl «Ñ≤ÊOK«@OH˘~°‰õΩ =∞\ì,h~°∞ Uk JO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO>Ë ^•x`À Ñ¨xx Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∂e. L`åûÇ¨Ï=O «∞Ö·# q^•º~°∞úÅ‰õΩ K« Œ∞=Ù K≥Ñ¨Ê@O Hõ+ì=ÚHÍ Œ∞. HÍx «Ñ¨Êx ãïÜ≥ÿ∞# Œ<Õ Œ∞~°aè„áêÜ«∞=Ú`À L#fl"åiH˜#K«ÛK≥ÑÊ@O JãOÉèí=O HÍHõáÈ~Ú<å Hõ+ì™ê èŒº"≥∞ÿ#k. D ~ÀAÅÖ’PÖ’K«#Å Ñi=~°Î# •fi~å Ü«ÚQÆÑi=~°Î# ™êkèOK«\ÏxH „ÑtHõ∆‰õΩÅ∞ˆH=Å=Ú "å~åÎÖÏÑ¨#, ãÖ^ÕÇ¨Å∞ – ã¨=∂^è•<åÅ∞ =∞iÜ«ÚJ=ã¨~°"≥∞ÿ# ã¨∂K«#Å∞ W=fi@"Õ∞QÍHõ, `«# „áê„ÑüÉèí#∞LÑ¨Ü≥∂yOz ‰õÄ_»x JÅ=ÖÏ@¡#∞, „Ñ¨=~°Î##∞ |ÅÑ¨Ó~°fiHõ=ÚQÍãïKÕÜ«∞QÆÅQÍe.

„áêp#HÍÅ=ÚÖ’ "å`å=~°=Ú J#∞‰õÄÅ=ÚQÍ LO_ÕkJÑ¨ÙÊ_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ# „Ñ¨Ü≥∂[#=ÚÅH˘~°‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ãÖã÷Å‰õΩÉèí=O «∞Å∞ ‰õÄ_® ÕeHõQÍ «Ü«∂~°ÜÕ∞ºq. „Ñü Ñ¨Ö¡@∂~°∞Ö’#∞z#fl z#fl ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ LO_Õq. "å\˜x T~°∞ ÃÑ^Œ ÌÅ∞

24 25


x~°fiÇ≤Ïã¨∂ÎO_Õ"å~°∞. ^≥·xHõ Hõ^èŒ, "å~°ÎÅ∞, WOHÍ ÑÖ_»∞QÆÅ∞,ãÖ™ê¯~åÅ =O\˜ qâı+¨ ãÖ Œ~åƒùÅÖ’ [#ã¨=Ú^•Ü«∞ =∂#ã≤HõqHõ$ «∞Å#∞ ãiKÕ¿ã"å~°∞, ã^•â◊Ü«∞=Ú#‰õΩ c*ÏO‰õΩ~°=Ú KÕ¿ã"å~°∞.« •fi~å "å~°∞ HÍÅ„Hõ=∞=ÚÖ’ Ñ¶Å Ñ¨ÙëêÊÅ`À JÅOHõiOÑ¨|_»¤

=$H∆ÍÅ∞QÍ =∂ˆ~"å~°∞.Ñ≤Å¡Å tHõ∆ áê~î°âßÅÖ’ [iˆQk. „QÍ=∞ Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï «∞Å∞

ã¨∂„ « ãÖKåÅ# KÕ¿ã"å~°∞. Ü«∞[=∂#∞Å∞ "å\˜ x~°fiÇ¨Ï H˘~°‰õΩHÍ=Åã≤# ™ê=∂„y ÑÖÑ≤ã¨∂ÎO_Õ"å~°∞. Z=iÔH· Õ J#fl =„™êÎÖËãiáÈ~Ú#ÑÙ_»∞ ZO « Y~°∞Û J=Ù «∞Ok? Ñ≤Å¡Å K« Œ∞=ÙH Ñ≤_çÔH_»∞aÜ«∞ºO W=fi@O Z=iH˜ |~°=ÙHÍ Œ∞. q^•º~°∞úÅH˜ tHõ∆, q ŒºÅÔ~O_»∞ ÖÏÉèÏÅ∞ U W|ƒOk ÖË‰õΩO_® ÅaèOKÕq.

ÃÑ ŒÌ HÍ¡ã¨∞ÅH˜ QÆ∞~°∞‰õΩÖÏÅ∞O_Õq. "åxÖ’ q^•º~°∞úÅ‰õΩLK«Ûùã÷~° q Õº HÍ‰õΩO_® Éè’[# =„™êÎÅ =º=ã÷ ‰õÄ_® LO_Õk.

J è•ºÑ¨‰õΩÅ∞, Láê è•ºÜ«ÚÅ∞, =∞h+¨µÅ∞, "å#„Ñ¨ã¨∞ÎÅtHõ∆ P„â◊=∞=ÚÅ∞, P~°¯aÅÖ’ [iˆQq. =Ü≥∂ =$^Œ∞úÅ,=∞#∞+¨µÅ PÖ’zSK«=Åã≤# q^è•#=ÚÖˇ · |∞^Œ ú r=ÙÅP„â◊=∞=ÚÅÖ’ [~°∞QÆ∞ «∂ LO_Õq. Ñ¨ÙãÎHõ ~°K«#, J#∞"å Œ=Ú,„Ñü eÑ≤ ÖËY#=Ú ‰õÄ_® ÃÑ· ãÖã÷ÅÖ’ [iˆQq. Jxfl tHõ∆ÏãOã÷ÅÖ’ P è•ºu‡Hõ"Õ∞ QÍHõ "åº=ÇiHõ âßb# « JÉèíºã≤OKÕ J=HÍâ◊OLO_Õk.

q^ÕâßÅÖ’ *Ï˝# KÕ`«#`åfiÅ *ÏQÆ$`«O KÕÜ«∞\ÏxH˜Ñi„"å[‰õΩÅ‰õΩ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ LO_Õq. JHõ _» ÑiÑHõfi « á⁄Ok,|∞∞+≤HõÅÊ Ñï„"å[‰õΩÅ∞ ^Õâ◊^ÕâßO`«~åÅ‰õΩ "≥àı§"å~°∞. JHõ¯_»Z@∞=O\ ã £*Ï#=Ú J=ã~°"≥∂ J@∞=O\ q Œº JOkOKÕ"å~°∞.‰õΩ=∂~°r=Ù_»∞ =O\ =∞Ç=∞h+µÅ∞ «Hõ∆tÅ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞=ÚÖ’tHõ∆ á⁄Ok K≥·<å, [áê<£, H˘iÜ«∂, =∞OQÀeÜ«∂, =∞OK«∂iÜ«∂"≥Ú ŒÖ·# ˆH∆„`åÅÖ’ H˘ «Î r=#q è•#O JOkOKå~°∞. #ÅO^•qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O Ü≥ÚHõ¯ =∞Ç¨=∞h+≤ H“O_ç#º, \˜Éˇ\ò, |~å‡,=∞ÖË+≤Ü«∂, WO_˘<Õ+≤Ü«∂, HõOÑÓlÜ«∂, *Ï"å, ã∞=∞„ « "≥Ú ŒÅQÆ∞"å\˜x Õ=ãÖã¨ $u HO„^•Å∞QÍ KÕ™ê~°∞.

D<å_»∞ P [iyáÈ~Ú#^ŒO`å áê`« Éèí=OuÖ’xJ=âıëêÅ∞QÍ JHõ _»Hõ _» «=∞ Ñ¨Ó~°fi Jã≤Î åfixfl ≥Å∞Ñ¨Ù «∞<åfl~Ú.Wk HÍÅ=∞Ç≤Ï"Õ∞. „Ñ¨[Å‰õΩ "å\˜ g∞ Œ L#fl =∞‰õΩ¯= áÈ~ÚOk.ÑÙ~ÀÇ≤Ï «∞Å∞ ÖË~°∞, Ö’Hõ=∂#ã r=#=Ú *ÏQÆ$ «O KÕ¿ã ÑÙ~°Ü≥∂ èŒ∞Å∞ÖË~°∞. ™ê èŒ∞ „ÉÏÇ¨Ï‡∞Å ãÖYº ÅHõ∆ÅÖ’, HÀ@¡Ö’ L#flk. HÍx"åiÖ’ Hõ~°Î"åºxfl x~°fiÇ≤Ïã∞Î#fl "åi ãOYº „"Õà◊§ÃÑ· ÖHõ ÃÑ@ì=K«∞Û.Ü«ÚQÆ |∞∞+µÅ L`åÊ Œ#, x~å‡=Ú ZHõ _» [~°∞QÆ∞ «∞Ok? J@∞=O\™êÎ<åxfl "≥ «Hõ@O ‰õÄ_® iÃãiÛH˜ pHõ ã¨ÉˇH±ì J~ÚOk. J@∞=O\˜q+¨Ü«∞=ÚÅÃÑ· J^èŒºÜ«∞#O g∞^Œ Z=iH© ~°∞zÖË^Œ∞. WO^Œ∞‰õΩHÍ~°=Ú L^ÀºQÆ=ÚÅÖ’ =º=™êÜ«∞=ÚÖ’ èŒ#=Ú Ji˚OKåÅ<Õ

26 27


HÀiHõ JO^Œih K«∞@ì=Ú\˜ìOk. J^è•ºÑ¨‰õΩÅ∞, q^•º~°∞úÅ∞ Dq+Ü«∞=Ú<Õ K« Œ∞=Ù‰õΩO\Ï~°∞, <Õ~°∞Ê «∞O\Ï~°∞.

q^•ºq è•#=Ú WÖÏ "≥#∞HõH J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã≤#ÑÙÊ_»∞, 'HÀ\q ŒºÅ∞ ‰õÄ\ H˘~°H— J#∞Hõ##ÊnÊ_»∞ ã £*Ï# x~å‡=Ú =∞iÜ«ÚãÖKåÅ# ZÖÏ [~°∞QÆ∞ «∞Ok. ã¨„`åÅ∞ Hõ\ìOz ¿Ñ~°∞ á⁄O Õ"å~°∞,Lz`«=ÚQÍ =∞O^Œ∞eKÕÛ BJ^è•ÅÜ«∂Å∞, x`åº^•<åÅ∞ ÖËHõK«e"ÕO„^•Å∞ U~°Ê~°KÕ"å~°∞. ^•# Ñ¨ÙÏºÅ Ü≥ÚHõ Ñïkè WO «z#fl ˆH∆„`åxH˜ "≥o§áÈ~ÚOk. Õ= «Å#∞ „Ñ¨ã¨#flO KÕã¨∞HÀ=@O,ãfi~°æOÖ’ ™ê÷#O ã∞~°H∆ «O KÕã∞H˘#@O «# ãOÑ ŒÅÖ’ P=yO[O «Y~°∞ÛKÕã≤ á⁄O ŒQÆÅ=∞x ÉèÏqOz#Ñ¨ÙÊ_»∞, «Ñ¨Ê kâ◊Ö’ "≥à◊√ «∞#fl[#ã¨=Ú^•Ü«∂xfl „Ñ¨K«O_» „¿Ñ~° ^•fi~å PHõi¬OK«∞‰õΩx "åixã¨=º"≥∞ÿ# =∂~°æ=ÚÖ’ #_çÑ≤OKÕ „Ñ¨Ü«∞ «flO Z=~°∞ KÕ™êÎ~°∞?

Ñ¨xH˜ ~åx PÖ’K«#Å`À [#=∂#ã¨=Ú Ñ¨ÓiÎQÍáê_≥·áÈ~ÚOk. D QÍe QÆ∞=∂~°=Ú Ñ¨Ù Ñ¨~°=∂ «‡ q+¨Ü«∂Å∞PÖ’zOKÕ H˘O`« KÕÜ«∞QÆÅ "åi Hõà◊§Ö’ ^Œ∞=Ú‡áÈã≤Ok.[#ã=Ú^•Ü«∞=Ú áÈiÎQÍ ™êfi~°ú „ÑÜ≥∂[<åÅH „ÑÜ«∞uflã∞Î#flÑÙÊ_»∞=∞#∞+µÅ∞, ãOÑ#∞flÅ∞ Ö’HõÇ≤Ï «=Ú H˘~°‰õΩ ZO Œ∞‰õΩ PÖ’z™êÎ~°∞?[#HõàÏºÏxH˜ ã¨~°O*Ï=∂ ZO Œ∞‰õΩ KÕ~°∞™êÎ~°∞? HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõJx"å~°º"≥∞ÿ# P=â◊ºHõ «#∞ <≥~°"Õ~°ÛQÆÅ "≥Å∞QÆ∞H~°=Ú ZHõ _ç #∞O_ç~å=@O ÖË^Œ∞. #= *ÏQÆ~° Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°=Ú ZHõ¯_ç #∞O_ç

qxÑ≤OK«@O ÖË Œ∞. W@∞=O\˜ Ñ¶∞’~° x~åâ◊Hõ~°"≥∞ÿ# Ñïã≤÷ «∞ÅÖ’JO Œi`À áê@∞ H˘@∞ì‰õΩx áÈ‰õΩO_® ~îåQÆ∂~°∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ 'UHÍ¡K«Ö’~— JO>Ë 'XO@iQÍ #_»∞— J<Õ =∂@ =∞#‰õΩ PK«~° ã∂„ «OJ"åfie.

XO@iQÍ #_»=@O Hõ+¨ì=ÚQÍx JãÖÉèí=O HÍ^Œ∞.|∞^Œ∞ú_»∞, QÍOkè, ^ŒÜ«∂#O^£, q"ÕHÍ#O^Œ, g∞~°, Hõc~°∞,"≥Ú ŒÅQÆ∞"å~°∞ ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ «Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú@Ö’. ™ê èŒ#=ÚÅ∞ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ#∞@‰õΩ Z Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î "Õz LO_»ÖË Œ∞. "å~°∞ H=ÅO«=∞ â◊s~°=Ú, =∞#ã∞û#∞ fã∞‰õΩx, JãOÉèí==Ú JxÑ≤OKÕ Ñ#∞Å∞

KÕã≤ K«∂Ñ≤OKå~°∞. g~°∞ KåÖÏ ™êÇ¨Ïã¨ =O «∞Å∞QÍ QÀK«i™êÎ~°∞."å~°∞ "åi ã¨fi «O„ « zO «# P è•~°OQÍ ÉèíQÆ=O «∞x ÉèÏ~°=Ú "Õ¿ãJcè+¨ªkâ◊Ö’ Ñ¨Ü«∞x™êÎ~°∞, ã¨Ñ¶¨Å`«, +¨ã¨Ñ¶¨Å`« ÉèíQÆ=O`«∞xˆH=ke"Õ™êÎ~°∞. Õ=i¬ <å~° Œ∞xH˜ ‰õÄ_® PÜ«∞# KÕ¿ã qâ◊fi„Éèí=∞‰õΩHÍ=Åã≤# è≥·~°ºO P «‡–Ñ¨~°=∂ «‡ #∞O_Õ ÅaèOzOk.

Ñ¨Ù~å «# HÍÅÑ¨Ù ã¨ «ºÜ«ÚQÍxfl uiy fã¨∞‰õΩ~å=\ÏxH˜âßOu‰õΩO*ò «# ™ê=∞~°÷ºO`À<Õ Éèíw~° èŒ „ÑÜ«∞ «flO P~°OaèOzOk.k=º Œ~°∞≈Å∞ ã «º=ÚÖ’ =~Úº U#∞QÆ∞ÅHõO>Ë Z‰õΩ¯= |ÅO LO ŒxK«∂ã∂ÎO\Ï~°∞. ãOHõÅÊ â◊HÎ •fi~å „|ÇÏ‡ ÑÓiÎ ã$+≤ìx ~°zOKå_»∞.|∞∞+≤ Ñ¨~°OÑ¨~° «# Ñ¨Ù#~°∞^•ú# Pâ◊ = Œ∞Å∞‰õΩ<Õ@O « =¸~°ÛùÖ’ÖË Œ∞. ÅHõ∆‡∞_ç =¸~°Ûù =keOk. =∂#= QÆi=∞#∞ Ñ¨Ù#s˚=#OKÕÜ«Ú ãOHõÅÊO HõeyOk. Wk ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ [iy f~°∞ «∞Ok.

28 29


7. Ö’Hõ =∂#ã¨=Ú – Ñïëê¯ixH˜ „Ñ¨tHõ∆

âßOu ‰õΩO*ò XHõ z#fl ã÷Å=ÚÖ’ xi‡OK«|_ç L#flk.H˘kÌ =∞Ok =∞#∞+¨µºÅ ^•fi~å #_»Ñ¨|_Õ ™ê è•~° P„â◊=∞=Ú.nx Y~°∞Û, =º=ã÷, „¿Ñ=∞QÆÅ Ñï[#∞Å •fi~å x «º=Ú 10 ÃÑ·ã¨ÅJOâ◊ •#=ÚÖ`À [~°∞QÆ∞ «∞Ok. „Ñu x «º=Ú XHõ QÆO@ ã=∞Ü«∞=ÚDÜ«∞QÆey# Ñi[#∞ÖË WO « ÃÑ ŒÌ |_çx «=∞ „â◊ Œú, â◊HÎ™ê=∞~å÷ºÅ`ÀÖÏQÆQÆÅ∞QÆ∞ «∞<åfl~°∞. QÆ=~°fl"≥∞O\ò =∞iÜ«Ú èŒ#=O «∞Å ãÇÜ«∞=ÚH˘~°‰õΩ ZÑ¨ÙÊ_»∂ Z Œ∞~°∞ K«∂_»ÖË Œ∞.

ã¨ £ *Ï˝# „Ñ¨HÍâ◊ Õ= « 'ã¨q «— Ü≥ÚHõ ~° è•xH˜ |∞∞+≤,=∞h+≤, «Ñã≤fi, ™ê èŒ∞=ÙÅ, „ÉÏÇÏ‡∞Å, "å#„Ñã∞÷Å∞, Ñi„"å[‰õΩÅ~°∂Ñ=ÚÅÖ’ L#fl Jâ◊fi=ÚÅ∞ Hõeã≤ "≥∞eã≤ ÑiÔQ «∞Î «∂O\Ï~°∞. P&~°˚#∞, P HÍOu =∞O_»ÖÏxfl qâ◊fiO Ü≥ÚHõ¯ #Å∞=¸ÅÖ’xOÑ¨Ù «∂O\Ï~°∞. P ™êOã¨ $uHõ ~° èŒ=Ú Ü≥ÚHõ x~å‡=ÚÖ’™ê=∞~°÷º=O «∞Å∞ «=∞ „â◊ •úO[ex qxÜ≥∂yOKÕ"å~°∞. Ñ¨$käfi ÃÑ·ãfi~åæ= «~° D P è•~°=ÚÃÑ·<Õ [~°∞QÆ∞ «∞Ok. HÍx WÑÙÊ_»∞ JO`å`«Å¡„HÕ^Œ∞Öˇ·Ok. ãÖ`«∞Åx K≥Ñ¨ÙÊ‰õΩ<Õ "å~°∞ „Ñ¨[Å HÀiHõÅ∞f~ÛO Œ∞‰õΩ Õ= «Å U[O@∞QÍ JÜ«∂º~°∞. èŒ#=Ú Y~°∞ÛÃÑ@ìQÆey#"ån «=∞ P «‡=OK«#‰õΩ «ÑÊ ÕxH© XHõ ÃÑ·™ê ‰õÄ_® Y~°∞ÛÃÑ@ì~°∞.WÖÏO\ kâ◊Ö’ qHõ$ «∞ÖË ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞<åfl~Ú. D qHõ$ «=Ú =∂„ «"Õ∞

qÑ «∞ÎÅ∞ fã∞‰õΩ~å=@"Õ∞ QÍHõ, g\ x"å~°‰õΩ ˘iH LáêÜ«∂Å∞‰õÄ_® «Ñ¨ÙÊ„^À= Ñ¨\ìã¨∂ÎO\Ï~Ú. D „Ñ¨HÍ~°=Ú ã¨=∞ã¨º Ô~O_»∞Ô~@∞¡ [\˜ÅÑ¨=Ù «∞Ok.

J~Ú<å U^À XHõ\˜ K≥Ü«∂ºe. ã¨fiÅÊ ™ê=∞~°úºO`ÀgÅ~Ú#k KÕÜ«∞@O =∞Oz^Õ. J^Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^Œ∞+¨¯~°‡Å∞J#∞Hõ~° KÕ¿ã "åi ÖÏˆQ, ã¨ « ~°‡Å#∞ J#∞ãïOKÕ "å~°∞ ‰õÄ_®^˘~°∞‰õΩ`å~°∞. náê=o ~å„u nÑ=∂eHõÅ`À "≥∞~°∞ã∞ÎOk. náê=oÑÖ_»∞QÆ KÕã¨∞‰õΩx ã¨~°∞~å÷Å∞ ÖˇHõ KÕÜ«∞HõáÈ~Ú<å, ™ê=∂#∞ºÅ∞,z#fl z#fl ã=Ú^•Ü«∂Å∞ KÕ¿ã Ñ#∞Å‰õΩ HõhãO á⁄QÆ_»ÎÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.

JYO_» *’ºu =∞iÜ«Ú «# ã¨Ç¨Ï Ñ¨„uHõÅ ^•fi~å 5ÅHõ∆Å =∞Okx, "åi ^•fi~å WOH˘Hõ 25 ÅHõ∆Å=∞Ok QÆÅã¨=Ú^•Ü«∞=Ú#∞ âßOu‰õΩO*ò ^•Ñ¨ÙÖ’¡ UHõ„u «"≥∞ÿOk. ã¨∞=∂~°∞50 ãO= «û~åÅ∞QÍ Ü«ÚQÆ ã=∞ãºÅ∞, "å\ ã=∂ è•<åÅ∞ =∞iÜ«ÚWÑÊ\ «~åÅ"å~°∞ Ü«ÚQÆ èŒ~°‡Hõ~°Î"åºÅ QÆ∞iOz ZÅ¡ÑÙÊ_»∂ K« Œ∞=Ù «∂PÖ’zã¨∂Î, ≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂ L#flk. ã¨=∞Ü«∞=Ú Ü≥ÚHõ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù#∞qx P „Ñ¨HÍ~°=Ú ™ê^èŒº"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ +¨_»∞QÆ∞Å∞ "ÕÜ«∞@O„áê~°,aèOKå~°∞. W"Õ <å r=# ã~°fiãfiO ‰õÄ_»É\ì# Pã≤Î. P PÖ’K«<åÑï"å~°O. nxx =Oâ◊áê~°OÑ¨~°HõO>Ë „áê=ÚYº"≥∞ ÿ#kQÍÉèÏqOK«=K«∞Û. nx<Õ „â◊ Œú–PãHÎ À Ü«ÚQÆ Õ= « K«~°ÏÅ‰õΩ JiÊOK«xâ◊Û~ÚOKå#∞. ^Œâ◊~°^èŒ∞_»∞ qâßfiq∞„`«∞xH˜ `«# ‰õΩ=∂~°∞_çx

30 31


JÑ¨ÊK≥áêÊ_»∞. QÆ∞~°∞ QÀqO £ ã≤OQ∑ S Œ∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞ ‰õÄ_®J@∞=O\˜ ã¨^Œ∞Ñ¨Ü≥∂QÆ=ÚÅ‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_®¤~°∞. #ÅO^•qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, `«H õ ∆tÖÏ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, ¿Ñ~°∞ –=∞Ç¨q^•ºÅÜ«∞=Ú, <Õ+¨#Öò HÍÖËl, HõÅHõ åÎ =O\˜ P„â◊=∂Å∞«# q^•º~°∞úÅ#∞ W@∞=O\ Œâ◊ÅÖ’<Õ =ÚO Œ∞‰õΩ ÑOÑ≤OKÕ Ñ#∞ÅÖ’

Hõ$`«Hõ$`«∞ºÅÜ«∂º~°∞. W@∞=O\˜ J#∞ã¨~°©Ü«∞"≥∞ÿ# P^Œ~°≈=Ú™ê÷Ñ≤OKåÅ<Õ JaèÖÏ+ âßOu‰õΩO*ò JO «~åàÏÅÖ’ ‰õÄ_® HõeyOk.

1990 =ãÖ « ÑÖK«q∞ #∞O_ç âßOu‰õΩO*òÖ’ Z<Àfl„Ñ¨tHõ∆ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „áê~°OÉèí=∞~Ú<å~Ú. JO Œ∞Ö’ "≥Ú Œ\˜kÖ’Hõ =∂#ã¨ Ñïëê¯~°=Ú, ^•x PO^˘à◊# Ñ¶e`åÅ∞. Ô~O_»=k=∞Ç≤ÏàÏ *ÏQÆ~°. nx •fi~å ãQÆO [<åÉèÏH «# qÅ∞= ≥eÜ«∞KÕã≤,tH∆ «∞Å#∞ KÕã≤, ãÖ™ê¯~°=O «∞Å∞QÍ KÕã≤ "åi HÍà◊§ ÃÑ·# "åà◊√§xÅ|_Õ@@∞ì KÕÜ«∞@"Õ∞ L ÕÌâ◊º=Ú. "≥∂_»=k =∂#= JO «~åàÏÅÖ’Wq∞_ç L#fl „áê KÕ «##∞ LnÌÑ# KÕÜ«∞\ÏxH ™ê èŒ<å «‡Hõ iÃãiÛx~å÷iOK«@O, ÑsH∆OK«@O. D Ñx „|ÇÏ‡=~°Ûãπ KÕã∞ÎOk. =∞Ç≤ÏàÏ„ÑtHõ∆#∞ â◊HÎ KÕ «# J#|_çOk. ÉèÏ= ãO"Õ Œ#Å∞ ÃÑOá⁄OkOKÕtHõ∆#∞ HõÅÊ„Ñ¨H˜ « J<Õ ¿Ñ~°∞ W=fi_»"≥∞ÿ#k. D =¸_»∞ Ñ¨#∞Å∞XˆH «O„ « JO «~°æ «=ÚÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. g\˜ ã¨∂„ « ãÖKåÅ#KÕ¿ã T~å˚ XˆH aO Œ∞=Ù #∞O_ç |Ç≤Ï~°æ «=∞=Ù «∞Ok.

D „Ñ¨„H˜Ü«∞ „áê~°SaèOz#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ¨ èŒ=∞ K«~°=ÚÖ’ 5

ÅHõ∆Å Ñï[#∞ÅÖ’ „Ñü ãÖ=`«û~°O XHõ ÅHõ∆ =∞OkH˜ tHõ∆W=fi=K«∞Û#∞. D Ñx "ÕQÆ=O «"≥∞ÿ Õ 2000 ãO= «û~°O <å\H 25ÅHõ∆Å =∞Okx „Ñ¨tH˜∆`«∞Å#∞ KÕÜ«∞@"Õ∞QÍHõ, "å~°∞ U^À XHõq èŒ=ÚQÍ x «º=Ú „Hõ=∞=Ú «ÑÊ‰õΩ,_® U^À XHõ Ñx KÕã∂ÎO\ÏxHnHõ∆ WÑ≤ÊOK«=K«∞Û.

XHõ\˜ #∞O_ç 5 J<Õ „Ñ¨„H˜Ü«∞ D ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’<Õ[~°∞QÆ∞ «∞#flk. nx g∞ Œ ÃÑ ŒÌ Pâ◊ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl=Ú. D ~ÀAÅÖ’5 ÅHõ∆Å =∞Ok „ÑÉèÏ==Ú =Å¡ 25 ÅHõ∆Å =∞,k ÑÙ+≤ÊOz, ÑÅ¡q «∞Å∞J~Ú Õ ~åÉ’ÜÕ∞ 5 Ô~@∞¡ ÃÑiy XHõ HÀ\ 25 ÅHõ∆Å =∞Ok J=QÆÅ~°∞.W"Õ „Hõ=∞=Ú =ÚO Œ∞‰õΩ ™êy Õ HÀ\˜ áêuHõ ÅHõ∆Å #∞Ou 6 HÀ@¡25 ÅHõ∆Å =∞Ok J=@O ‰õÄ_® Jã¨,Éèí=O HÍ Œ∞. D tÅ∞ÊÅãÖYº Ö’Hõ =∞#ã¨∞û#∞ Ñï+¨¯$`«=Ú KÕã≤ [~°∞QÆ∞`«∞#flJ"åOKè«hÜ«∞`«#∞ fã≤"ÕÜ«∞\ÏxH˜ KåÖÏ =~°‰õΩ ã¨Ñ¶¨bHõ$`«=ÚJ=QÆÅ^Œ∞. ã¨$+≤ì Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨ÏoHõ =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞ã¨∞Î#flÑ¨ÙÊ_»∞=∞#∞+µºÅ =∞#ã∞ûÅÖ’ ã=Ú„ Œ =∞O äŒ#=Ú =O\ „Ñ„HÜ«∞ [iyJO Œ∞Ö’ #∞O_ç XHõ •xx q∞Oz# XHõ „áê=, «"≥∞ÿ# ~° åºÅ∞|Ü«∞@‰õΩ =zÛ qâ◊fi=ã¨∞^èŒ#∞ ã¨fi~°æ`«∞Åº=ÚQÍ KÕ¿ã ~ÀA^Œ∂~°=ÚÖË^Œ∞.

D ~ÀAÅÖ’ P Œ~°≈O QÆÅ x™êfi~°∞úÅ∞ ZO « "≥uH˜<å^˘~°Hõ@O ÖË Œ∞. ~°OQÆ∞ |@ìÅ∞ "Õã∞‰õΩ<Õ"å~°∞, =∂ÅÅ∞ „u¿ÑÊ"å~°∞,

32 33


Lz «=ÚQÍ ™ê èŒ<å ™œHõ~åºÅ∞ KÕ‰õÄ~°∞Û‰õΩ<Õ"å~°Å Ö’@∞ÖË Œ∞.HÍx q"ÕHÍ#O Œ, ŒÜ«∂#O Œ, Hâ◊"å#O Œ∞Å∞ ZHõ _ç#∞O_ç =™êÎ~°∞?WÑ¨ÙÊ_»∞ =∞Oz QÆ$Ç¨Ïã¨∞ÎÅ ^•fi~å D PÑ¨ ŒÅ HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõJ=ã¨~åÅ#∞ á⁄O^•Å<Õ PÖ’K«# =zÛOk. nxˆH "Õ~ =∂~°æ=Ú‰õÄ_® ÖË Œ∞.

WÑ¨ÙÊ_»∞ âßOu‰õΩO*ò „Ñü ãÖ= «û~°=Ú XHõ ÅHõ∆=∞OkH˜tHõ∆ W=fi\ÏxH xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ#flk. D ãOYºÖ’ WO\ <åÅ∞QÆ∞QÀ_»Å #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ =∞Ç≤ÏàÏ *ÏQÆ$uH˜ ã¨=∞Ü«∞=ÚW=fiQÆeˆQ „ã‘ÎÅ#∞ ‰õÄ_® HõÅÑ¨_»=∞~Ú#k. ™ê èŒ<å ™œHõ~åºÅ∞ÃÑ~°∞QÆ∞`Õ ~åÉ’ÜÕ∞ ãÖ=`«û~åÅÖ’ 25 ÅHõ∆Å =∞Okx =∞#ã¨Éèí∞ºÅ`À<Õ tHõ∆ W=fi=K«∞Û. Dâ◊fi~°∞x HÀiHõ qãÎ~° J~Ú Õ=∞# q∞+¨<£ ‰õÄ_® =∞`åûº=`å~°O =Öˇ qãÎ$ «=∞=Ù «∞Ok, Ñ¨ÓiÎ„Ñ¨ÑÖKåxfl «=∞ H˘OQÆ∞Ö’ KÕ~°∞Û‰õΩO@∞Ok.

ÃÑ# K≥Ñ ≤Ê# „Ñ¨tHõ ∆ 1990 =ãÖ`« Ñ¨~ °fi=Ú(31.1.90)#∞O_ç qkè=âß «∞Î „áê~°OaèOK«|_çOk. WO Œ∞Ö’ JYO_»*’ºu Ñï[#∞Å∞ =∂„ «"Õ∞ 5–5 ~ÀAÅ‰õΩ „Ñ¨"Õâ◊O á⁄O ŒQÆÅ~°∞.JO Œ~°∂ =ÚO Œ~ ã¨=∞Ü«∞ x~å÷~° KÕã¨∞‰õΩx J#∞=∞u Ñ¨„ «Oá⁄Ok# «~°∞"å « ~å"åe. ˆH=ÅO qÇ¨~°O H˘~°‰õΩ =KÕÛ"åix~å= ŒÌx HõzÛ «=ÚQÍ K≥ÑÊ|_çOk. K« Œ∞=ÙÖË<Õ"å~° =Ü≥∂=$ Œ∞úÅ∞,~ÀQÆ∞Å∞, Ñ≤Å¡Å∞ D HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅÖ’ á⁄O Œ*ÏÅ~°∞.

8. 5 ~ÀAÅ ™ê èŒ# Ü≥ÚHõã¨∂÷Å =∞iÜ«Ú ã¨∂Hõ∆‡ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú

=∂#= KÕ «# «fi=Ú =¸_»∞ â◊s~°=ÚÅ∞ èŒiOz L#flk. Jqã¨∂÷Å â◊s~°=Ú, ã¨∂Hõ∆‡ â◊s~°=Ú, HÍ~° â◊s~°=Ú. Jx Ñ≤Å∞=|_» å~Ú.g\ ^•fi~å<Õ q+Ü«∞=ÚÅ∞ ≥Å∞ã∞HÀ=@O #∞Oz HÍ=Åã≤#q á⁄O Õ,Pi˚OKÕ Jxfl Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. g\˜x J#∞ãïOKÕ =∞#∞+¨µºÅ∞`ÕeHõQÍ LO_»@O |~°∞=ÙQÍ LO_»@O ÖË^• â◊H˜Î=∞O`«∞Å∞ J=@O[~°∞QÆ∞`«∞Ok.

=∞#=Ú =∂\Ï¡_Õ =∂@#∞ K«∂^•ÌO. Jk <åÅ∞QÆ #∞O_ç=ã∞ÎOk. Jk K≥=ÙÅ#∞ å‰õΩ «∞Ok. JHõ _ç #∞O_ç =∞ã≤Î+¯OÖ’H "≥Å∞ÎOk.q+Ü«∞O ≥Å∞ã∞ÎOk. PÖ’K«#Å LÑÜ≥∂yK«∞H˘#∞@Ö’, J èŒºÜ«∞#=ÚÖ’,Hõ èŒ–„â◊==ÚÖ’#∂ W Õ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞ «∞Ok. XHõ_»∞ K≥áêÎ_»∞, Ô~O_»="å_»∞ qO\Ï_»∞. `≥Å∞ã¨∞HÀ^ŒQÆæk `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. Wk =iˆH `≥eã≤L#flk L¿ÑH∆™êÎ_»∞. LÑ¨ Õâ◊=Ú ‰õÄ_® D „Ñ¨„H˜ÜÕ∞ [~°∞QÆ∞ «∞Ok. =HõÎK≥Ñ¨ÓÎ áÈ`«∂O>Ë „â’`«Å∞ qO@∂O\Ï~°∞. H˘`«Îk `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞.q∞yÅ#q x~°~°úHõ=∞x =ke"Õ™êÎ_»∞. ^è•i‡Hõ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅÖ’ ‰õÄ_®W^Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Hõ^è•„â◊==ÚÅ „Ñ¨Ü«∞`«flO [~°∞QÆ∞`«∞Ok. g\˜Ö’„â’ «Å =∞#ã¨∞ûÅÖ’H˜ "≥o§ =∂~°∞Ê ≥KÕÛ „Ñ¨Ü«∞ «flO LO_» Œ∞.

âßOu‰õΩO*òÖ’ 5 ~ÀAÅ tHõ∆QÍ HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÖ’ WO «HõO>ËQÆOcè~°"≥∞ÿ#, „áê=, «"≥∞ÿ# J#∞Éèí==Ú HõÅ∞QÆ∞ «∞Ok. JO Œ∞=Å¡ DHõ èŒ<åÅ∞ |~°∞=ÙQÍ, „Ñ¨ÉèÏq «O KÕ¿ãqQÍ LO\Ï~Ú. K≥¿ÑÊ=∂@Å∞ XHõ|∞∞+≤HõÅÊ =∞h+¨µÅ =∂@ÖË J=Ù`å~Ú. "å\˜x ãÖ Õâ◊"åÇ¨Ï‰õΩÅ=Öˇ

34 35


W «~°∞Å KÕ « ‰õÄ_® K≥Ñ≤ÊOK«=K«∞Û. D =∂@Å "≥#∞Hõ „áêKÕ «#`Àxi‡OK«|_»¤ XHõ T~å˚‰õÄ_® LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ Jk q<Õ"åiJO «~åà◊ÅÖ’xH˜ KÕ~°∞ «∞Ok, ‰õΩ Œ=Ú «∞Ok, =uÎ_ç ≥ã¨∞ÎOk. nx •fi~åP q+¨Ü«∂Å#∞ Ç¨Ï$ ŒÜ«∞OQÆ=∞=Ú KÕã¨∞‰õΩx rq «=ÚÖ’ áê\ÕK«\ÏxH˜„áÈ «ûÇ≤Ïã¨∞ÎOk. JO Œ∞=Å¡ D 5 ~ÀAÅ tHõ∆ HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅÖ’ K≥¿ÑÊq+¨Ü«∞=ÚÅ∞ «# ™ê=∞~°úº=Ú#∞, „ÑüÉèí#∞ ÃÑOK«∞`å~Ú. JO Õ QÍHõJk =ºHÎx P Œ~°≈=ÚÅ "≥·ÑÙ "≥àı§O Œ∞‰õΩ L`åûÇÏ=Ú#∞ ÃÑOá⁄Okã∞ÎOk.lÇ¨Ïfi #∞O_ç =KÕÛ "≥·Yi "å˜ =∂„ «"Õ∞ Ñ¨xKÕÜ«∞ Œ∞, nx`À áê@∞ã¨∂Hõ∆‡ÑïHõ~°=Ú, HÍ~° ˆH∆„ «=Ú Ü≥ÚHõ Ñ¨~å"å˜ „Ñ¨ÉèÏ==Ú HõeÑ≤LO@∞Ok. Wk WO[Hõ∆<£ ÖÏQÍ ~°HõÎ„Ñ¨"åÇ¨Ï=ÚÖ’ Hõeã≤áÈ «∞Ok.

™ê^èŒ<å ¿ã ã≤kú Ü≥ÚHõ¯ ã≤^•ÌO`«=Ú ã¨~°fiqk`«"Õ∞. ã≤^ŒúÑ¨Ù~°∞+¨µÅÖ’, =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µÅÖ’ =∞#=Ú K«∂¿ã J™ê^è•~° â◊H˜ÎH˜=¸ÅÉèí∂`« HÍ~°=Ú "åi `«Ñ¨â◊Ûˆ~º. P^Œ~å≈Å∞ áê\ÕK«@=ÚÖ’ãÖÜ«∞=∞#=Ú «Ñ¨Êx ãï. nx=Å# ÃÑ ŒÌiHõO «QÆæ=K«∞Û. D «yæO¿ÑãÖÜ«∞=∞ ™ê èŒ#. nx`À áê@∞ WOHÀHõ Ñ¨Hõ∆=Ú ‰õÄ_® L#flk. ã¨„ «Ê=$uÎãÖ=~°ú#‰õΩ =∞#=Ú „âı+ì «#∞ ÃÑOK«∞‰õΩx, ^•xx ã¨~°fi„ « "åºÑ≤OÑ¨KÕ¿ã„Ñ¨Ü«∞ «fl=Ú KÕÜ«∂e, nx H˘~°‰õΩ Hõ+ìÑ¨_®e. D „Ñ¨Ü«∞ «flO #ëêìxH˜^•i fÜ«∞=K«∞Û. J@∞=O\˜ #ëêìÅ#∞ „Ñ¨ã¨#flOQÆ, ãÖ`À+¨=ÚQÍã¨Ç ≤ÏOK«Q Æe ˆQ =∞#ã¨∞û HÍ"åe. D Ô~O_»∞ „Ñ ¨Ü≥∂[<åÅ#∞L`åûÇ¨ÏÑ¨Ó~°fiHõ=ÚQÍ ã‘fiHõiOKÕ"å_»∞ `«Ñ¨ã≤fi J=Ù`å_»∞. â◊s~°=Ú#∞,=∞#ã¨∞û#∞ HõëêìxH˜ JÅ"å@∞ KÕÜ«∞\Ïxx ufHõ∆ JO\Ï~°∞. ufHõ∆JÉèíºã≤¿ãÎ `«Ñ¨â◊Û~°º ã¨~°à◊=∞=Ù`«∞Ok. Jk qHõtOz#Ñ¨ÙÊ_»∞ ã≤^Œ∞úÅÉèÏO_®QÍ~°O Åaèã¨∞ÎOk.

9. «Ñ¨ã¨∞û Ü≥ÚHõ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú Uq∞\˜?

`åÑ¨ T~å˚ ^•fi~å Éèí\¡[ è• «∞=ÙÅ#∞ HõiyOz =∞#‰õΩHÍ=Åã≤# ÑïHõ~åÅ∞ «Ü«∂~°∞ KÕ™êÎ~°∞. =∞\ì À KÕã≤# ‰õΩO_»Å#∞|\ìÖ’ Z„~°QÍ HÍe¿ãÎ QÆ\ìÑ¨_» å~Ú. h\˜x "Õ_ç KÕ¿ãÎ Pq~°~Ú, Ph\˜ Pqi`À Ô~·Å∞ WO[<£ #_»∞ã¨∞ÎOk. „Ñ¨ÑÖK«=ÚÖ’x KåÖÏ=ÚYº"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å‰õΩ T~° ("Õ_ç) Jx"å~°º=Ú, P=ã¨ºHõ=Ú. S Œ∞~ÀAÅ ™ê^èŒ#Ö’ =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨Ç¨Ï#â◊H˜Îx qq^èŒ ™ê^Œ#Å∞W=fi|_» å~Ú. Ñ¨Ó[ Láêã¨#Å Ñ¨ ŒÌ «∞ÅÖ’ «Ñ¨â◊Û~°º U^À XHõ~°∂Ñ¨=ÚÖ’ *’_çOÑ¨|_ç LO@∞Ok. Wk ÖË‰õΩO_® ˆH=ÅOHõ~°‡HÍO_»Å =Å¡ Z=~°∂ ã≤kú á⁄O ŒÖË Œ∞, á⁄O Œ~°∞.

Pu‡Hõ „ÑQÆuH WOH˘Hõ W|ƒOk L#flk. Jk ÑÓ~°fi ãOz «^Œ∞+¨¯~°‡Å „Ñ¨ÉèÏ==Ú. P Ö’@∞#∞ „áêÜ«∞tÛ`«ÎO ÖË‰õΩO_® Uq èŒ=ÚQÍ fÖË=Ú. =∂ã≤áÈ~Ú# =ÚiH |@ìÅ‰õΩ ~°OQÆ∞ "ÕÜ«∂ÅO>Ë"å\˜x =ÚO Œ~° ÉÏQÍ L «HÍe. è• «∞=ÙÅ#∞ â◊√kú KÕÜ«∂ÅO>Ë"å\˜x "Õ_ç KÕÜ«∂e. HõÅQÆÃÑ\Ïìe. JÑ¨ÙÊ_Õ P ^è•`«∞=ÙxLÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å=Ú. Œ∞+¨ ~°‡Å „Ñ¨ÉèÏ==Ú áÈ"åÅO>Ë„áêÜ«∞tÛ «ÎO KÕã∞HÀ"åe. JO>Ë ZO « Ö’ «∞QÍ Q˘~Úºf¿ãÎ, •xÖ’JO « =∞\ìáÈã≤ ã=∞ «Å=Ú KÕÜ«∂e. nx H˘~°‰õΩ 5 ~ÀAÅ ™ê èŒ#Ö’„ÑfHÍ «‡Hõ „áêÜ«∞tÛ «Î=ÚÅ zÇÏflÑÓ[ LO@∞Ok. áêáêÅ Ü≥ÚHõQÀ «∞Å∞ xOÑ¨QÆeˆQ z#fl z#fl ã¨ « ~°‡Å#∞ „áê~°OaèOz «=∞Ö’L#fl Œ∞„+¨Ê=$ «∞ÎÅ#∞ H˘ «Î ã¨ ü„Ñ¨=$ «∞ÎÅ`À J˜z "ÕÜ«∞QÆÅQÍe.

36 37

ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ38 39

q`«Î#=Ú `«# â◊H˜Î ™ê=∞~åúºÅ`À =∂„`«"Õ∞ =$Hõ∆=ÚHÍ*ÏÅ Œ∞. •xsHõ Z~°∞=Ù, h~°∞, ãO~°Hõ∆ =O\ ÉÏÇÏº ãÇÜ«∞,ãÇÏHÍ~åÅ∞ J=ã~°=Ú. âßOu‰õΩO*ò "å`å=~°=ÚÖ’ W@∞=O\« «fi=ÚÅ∞ "≥∞O_»∞QÍ L<åfl~Ú. g\˜ ™êxfl èŒº=ÚÖ’ ™ê èŒ‰õΩÅ‰õΩ

QÆO Œ=Ú K≥@∞ì ã¨g∞Ñ¨=ÚÖ’ ÃÑiˆQ "≥ÚHõ Å‰õΩ J Œ#Ñ¨Ù ÖÏÉèí=ÚHõey#@∞¡QÍ „Ñ¨Ü≥∂[#O HõÅ∞QÆ∞ «∞Ok. ™êfiu =~°¬=Ú ZÑ¨ÙÊ_»∞ZHõ _» [iy<å =Ú «ºÑÙ zÑÊÅÖ’ =Ú «º=Ú, J~°\Ö’ Hõ~°∂Ê~°=Ú,"≥^Œ∞~°∞Ö’ =Oâ◊Ö’K«#=Ú =O\˜ |Ç¨ÏL=¸Åº Ñ¨^•~°ú=ÚÅ∞Åaè™êÎ~Ú. âßOu‰õΩO*òÖ’ W@∞=O\ « åfiÅ∞ J Œ$â◊º~°∂Ñ=ÚÖ’‰õΩ~°∞ã¨∂Î LO\Ï~Ú. "å\˜x ã¨=∞Ü«∂#∞™ê~°O =∞OK«∞ aO Œ∞=ÙÅ=Öˇ Ñ¶∞hÉèí∂ «=∞=Ù`å~Ú.

Ñ¨~°â◊√"Õk, J=∞$`«=Ú, HõÅÊ=$Hõ∆=ÚÅ ãÖÑ¨~°¯=Ú,™êxfl èŒº=Ú P#O^•xfl Hõey™êÎ~Ú. [Å, "åÜ«Ú, B+¨ èŒ=ÚÅHõO>Ë Z‰õΩ¯= ÖÏÉèí •Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# „Ñ¨ ÕâßÅÖ’ âßx\’iÜ«∞=ÚÅ∞xi‡™êÎ~°∞. D âßx\’iÜ«∞=ÚÅ∞ ~ÀQÆ=ÚÅ#∞, Œ∞~°ƒÅ «#∞ áê~°„^ÀÖËJ=∞$`ÀÑ¨=∞ ã÷Å=ÚÅ∞QÍ QÀK«i™êÎ~Ú. âßOu‰õΩO*ò ˆH∆„ «=Ú#∞ã¨∞ãÖ™ê¯~° Éèí∂q∞QÍ K«∂_»=K«∞Û#∞. WHõ¯_» QÆOQÍ`«@=Ú#,Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞=ÚÅ h_»Ö’, ãÑÎ|∞∞+µÅ qt+ª ãO™ê¯~°=ÚÅ∞ D<å_»∞‰õÄ_® «=∞ Ñ¨Ù~å «# „Ñ¨ÉèÏ==Ú#∞ K«∂Ñ≤ã¨∞ «<åfl~Ú.

™ê èŒ‰õΩÅ‰õΩ WKÕÛ PÇ~°=Ú LK«Ûã÷~°"≥∞ÿ# ™êufiHõ « Hõey# ≥·„áê KÕ «# «fi=Ú Ü≥ÚHõ P è•ºu‡Hõ « À J#∞„áê «"≥∞ÿ LO@∞Ok.Jk |*Ï~ ° ∞Ö’ Åa èOK Õ Ñ ¶ ¨ÅÇ ¨ ~ °=ÚÅ H õO> Ë ZO`À

LK«ÛãÎsÜ«∞"≥∞ÿ#kQÍ J~°úO J=Ù «∞Ok.âßOu‰õΩO*ò ã∂„ « ãOKåÅ#Ö’ U |∞∞+≤Ü«ÚQÆ‡=Ú Ü≥ÚHõ

„Ñ¨ è•# Éèí∂q∞Hõ L#fl^À, "å~°∞ â◊s~°=Ú ÖËHõáÈ~Ú<å ‰õÄ_® DÑ¨ÙºÉèí∂q∞Ö’ `«=∞ Jã≤Î`åfixfl LOK«∞`å=∞x WzÛ# =∂@‰õΩHõ@∞ì|_ç LO\Ï~°∞. ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ "åi ™ê^èŒ# WOHÍf„= «~°=∞=Ù «∞Ok. D ™ê èŒ<å Láê~°<å ÖÏÉèíO ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’#=ã$[# H˘~°‰õΩ ã=∞Ü«∞^•#=Ú, JOâ◊ •#=Ú LÑÜ≥∂yOK«∞@Ö’Ñ‘<åã≤ «#=Ú K«∂Ñ¨x "åiH˜ Åaèã¨∞ÎOk.

=∞Ç¨Ñ¨Ó~å‚Ç¨ïu Ñ¨ÙãÎHõ=∂Å – 16


„Ñ¨ äŒ=∞ =Ú„ Œ : 2000 „Ñ¨ «∞Å∞

2008 – LQÍk

=¸Åº=Ú :

JHõ∆~° ‰õÄ~°∞Ê : ‰õΩ=∂i |K«∞Û ~°=∞º, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £,

_ç*ˇ·<£ : "≥·.ÃÇÏKü.Zãπ.„Ñ¨™ê £, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £.

„Ñ¨HÍâ◊‰õΩÅ∞ : Ç≤ÏOn: Ü«ÚQÆx~å‡Ü≥∂[#, QÍÜ«∞„f «áÈÉèí∂q∞, =∞ äŒ∞~°

=Ú„ Œ =∞iÜ«Ú „Ñ¨ «∞Å‰õΩ :

QÍÜ«∞„u KÕ «<å HO„ Œ=Ú

Jtfix Ç¨Ï∫ãπ ŒQÆæ~°, ÃÇÏKü.Ñ≤.~À_£, =¸™ê¿Ñ\ò, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £–500018.á¶È<£û : 040–23700722, 32986922, 09392506888E-mail : [email protected], [email protected]

„HÍOu èŒs‡ ™êÇ≤Ï «º=Ú Ü≥ÚHõ 20 Ñ¨ÙãÎHõ=ÚÅ∞

1.W~°"≥·XHõ@= â◊`åa Ì– L[˚fiÅÉèíq+¨º`ü – 1 (WH©¯ã‘fiã¨n |<å"£∞ L[fiÅÉèíq+πº–ÉèÏQ∑1)

2.W~°"≥·XHõ@= â◊ åaÌ – L[˚fiÅÉèíq+¨º ü – 2 (WH© ã‘fiã¨n |<å"£∞ L[fiÅÉèíq+πº–ÉèÏQ∑2)

3.Ü«ÚˆQK«Ûù – „ÑüÉèÏ Ñïëê¯~°=Ú – 1 (Ü«ÚQ∑ H© =∂OQ∑ „ÑüÉèÏÑïëê¯~ü–ÉèÏQ∑1)

4.Ü«ÚˆQK«Ûù – „ÑüÉèÏ Ñïëê¯~°=Ú – 2 (Ü«ÚQ∑ H© =∂OQ∑ „ÑüÉèÏÑïëê¯~ü–ÉèÏQ∑2)

5.ã¨`«ºÜ«ÚQÆ Ñ¨Ù#~åQÆ=∞#=Ú (ã¨`üÜ«ÚQ∑ H© "åÑ¨ã‘)

6.Ñï=~°Î# Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê Hõ∆=ÚÅ∞ (Ñï=~°Î<£ ˆH =∞Ç¨<£ Hõ∆ü)

7.r=# ™ê^èŒ# Ü≥ÚHõ¯ ã¨fii‚=∞ã¨∂„`«=ÚÅ∞ (r=<£ ™ê^èŒ<åˆH ã¨fii‚"£∞ ã¨∂„`ü)

8. „ÑüÉèíÅ H˘~°‰õΩ =∞Ç¨HÍÅ∞x PÇ¨fi#=Ú (=∞Ç¨HÍÖò HÍ „ÑüÉèÏ"ÀO HÍ P=∞O„ «ü)

9. „Ñ¨*Ï˝=`å~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°„Ñ¨„H˜Ü«∞ („Ñ¨*Ï˝=`å~ü H© q™êÎ~ü „Ñ¨„H˜Ü«∂)

10. #=ã¨$[#=Ú H˘~°‰õΩ =∞Ç¨HÍÅ∞x U~åÊ@∞¡ (#=ã¨$[<£ ˆH xq∞`üÎ =∞Ç¨HÍÖò H© `≥·Ü«∂s)

11. <Õ\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ ˆ~Ñ¨\˜ ã¨=∂^è•#=Ú (ã¨=∞™êºÜÕ∞ P*ò H© ã¨=∂^è•<£ HõÖò H©)

12. =∞#óã≤÷u =∂i`Õ Ñïã≤÷`«∞Å∞ =∂~°`å~Ú (=∞#óã≤÷u |^ŒÖË `À Ñïã≤÷u |^ŒÖË)

13. „ÑŸ~°„Ñ¨[˝ – „ã¨+¨ì Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨~°=∞ J#∞„QÆÇ¨Ï=Ú („ã¨ëêì HÍ Ñ¨~°"£∞ „Ñ¨™ê^£ „ÑŸ~ü „Ñ¨*Ï˝)

14. P^Œºâ◊H˜Î QÍÜ«∞„u Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∞~°÷™ê^èŒ# (P^Œºâ◊H˜Î QÍÜ«∞„f H© ã¨=∞~üú ™ê^èŒ<å)

15. tˆH∆ HÍ^Œ∞ q^Œº ‰õÄ_® (tH∆Í Ç‘Ï #Ç‘Ï q^•º cè)

16. ãÖr=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ qã¨Î~° (ãÖr=h q^•º HÍ q™êÎ~ü)

17. ÉèÏ=ãÖ"Õ^Œ#Å QÆOQÀ„u (ÉèÏ"£ ãÖ"Õ^Œ<åFO H© QÆOQÀ„f)

18. =∞Ç≤ÏàÏ *ÏQÆ$u JaèÜ«∂#=Ú (=∞Ç≤ÏÖÏ *ÏQÆ$u JaèÜ«∂<£)

19. r=# Õ=`å ™ê^èŒ# – P~å^èŒ# (r=<£ Õ=`å H© ™ê^èŒ<å – P~å^èŒ<å)

20. ã¨=∞Ü«∞^•#"Õ∞ Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡=Ú (ã¨=∞Ü«∞^•<£ Ç‘Ï Ü«ÚQ∑ ^èŒ~ü‡)

kds 16 sanjeevini vidya vistara rupam book - final 8-4-08€¦ã¨or=h q^Œº Ü≥Úhõ¯...

Documents