kedİlerde reprodüksiyon ve sun’i...
TRANSCRIPT
KEDİLERDE Reprodüksiyon ve Sun’i Tohumlama
Prof. Dr. Mithat EVECEN13.4.2015
PuberteDişi Kediler Ortalama: 8-13 Aylık (2-2,5 kg)Kısa Tüylü Irklar: 7-9 aylıkUzun Tüylü Irklar: 10-12 aylık
Yavruların Doğum Zamanı ve Mevsim Etkilidir
Reprodüktif Aktivite: 14 yaşa kadar sürer
13.4.2015
Erkek KedilerOrtalama:8-13 Aylık (3-3,5 kg)Kısa Tüylü Irklar: 7-9 aylıkUzun Tüylü Irklar: 10-12 aylık
Yavruların Doğum Zamanı ve Mevsim Etkili Faktörlerdir
Reprodüktif Aktivite: 14 yaşa kadar sürer
Puberte
13.4.2015
Çiftleşme Sezonu:Kontrollü ışık altında: Yıl Boyunca
(12h aydınlık /12 h karanlık ya da 14 saat h /10 h karanlık)
Kuzey Yarım Kürede: Ocak-Ekim
Işık süresi: 10.5 saati geçtiğinde seksüel aktivite
başlar
13.4.2015
Melatonin:
Melatonin : Anti Gonadal Etki Gösterir (Kısraklar Gibi ve Koyunların Aksine)
İmplant Olarak: 18 mg. (2-4 ay)Oral: 0.5 - 0.8 mg/c.a./ günlük. Östrusu baskılayıcı ve Sakinleştirici olarak da kullanılmaktadır.
13.4.2015
Dişi Kedilerde Reprodüktif AnatomiOvaryumlar: 8 mm x 5 mm x
3mm ve 3-4 lumbal omurlar
hizasında ve Bursa ovarica
içerisinde
Oviduct: 5-6 cm uzunlukta
Cornu Uteriler: 8-10 cm uzunluk
ve 4-5 mm. çapında
Corpus Uteri: 1-2 cm uzunlukta
Cervix: 1-2 cm uzunlukta Fornix
vardır.13.4.2015
13.4.2015
Erkek Kedilerde Reprodüktif AnatomiTestisler:
• Doğumda Scrotuma inmiş
olmalıdırlar.
• İnguinal kanalda ve karın
boşluğunda serbestçe hareket
edebilirler.
• 3-3,5 ayda scrotumda kalıcı hale
geçerler.
• Spermatogenesis: 6-7. ayda
başlar.
13.4.2015
Penis:Penis: Scrotumun ventralinde ve geriye
doğru dönük.
Glans penis: Konik yapıda,
Kranial kısmında kornifiye papillalarla kaplı
(100-200 adet).
Papillalar: 6-7 aylık yaşta tam olarak gelişir.
13.4.2015
Dişi Kedilerde Östrus Siklusu
Proöstrus1-3 gün
Östrus (7 gün)Çiftleşmesiz
İnteröstrus10 gün
İnteröstrus45 gün
Östrus (7 gün)Fertil çiftleşmeli
Gebelik62-65 gün
Östrus (7 gün)Kısır çiftleşmeli
Anöstrus90-210 gün
Anöstrus90-210 gün
Proöstrus1-3 gün
Östrus (7 gün)Çiftleşmesiz
İnteröstrus14-21 gün
İnteröstrus45 gün
Östrus (7 gün)Fertil çiftleşmeli
Gebelik62-65 gün
Östrus (7 gün)Kısır çiftleşmeli
Mevsim Belirler
1
2
3
13.4.2015
1. Proöstrus: Klinik ve Hormonel Bulgular
Belirtiler çok bariz değildir Baş ve boynunu sürtme hareketleri artar Mırıldanmalar artar İdrar yapma sıklığı artar Sık sık «Lordoz» pozisyonu alır Erkeğin aşım yapmasına izin vermez Vulvada bir değişiklik gözlenmez Serum östrojen değeri < 15pg/ml dir.
13.4.2015
13.4.2015
2. Östrus:
Sürtünmeler çokça artar
Yerde yuvarlanma hareketleri görülür
Vokalizasyon artar
Lordoz pozisyonu alır ve kuyruğu yana atar
Arka bacakları üzerinde durur, ön tarafı yere çöker
Erkeğin üzerine çıkmasına izin verir
13.4.2015
Östrustaki Bir Kedi
13.4.2015
Çiftleşme-Coitus Erkek kedi, dişiyi ensesinden
ısırarak üzerine çıkar
Çiftleşme esnasında dişi yüksek
sesle bağırır
Çiftleşme 1-5 dk sürer
Erkek uzaklaşınca dişi, vulvasın
yalar ve yerde yuvarlanır
5-15 dk. Sonra tekrar çiftleşir
1-2 saat içinde 4-8 kez çiftleşir
13.4.2015
Ereksiyon ve Coitus
13.4.2015
Östrus Sırasında:
Serum östradiol düzeyi: 60-80 pg/ml dir.
Ve, bu seviye doğum öncesine kadar (58-62.
gün) daima yüksektir.
Hayali gebelerde ise 62-69 . günlere kadar
40pg/ml ye kadar yükselir ve sonra azalır.
13.4.2015
Ovulasyon ve Hormonlar GnRH: Penis ve papillarının vagen ve cervixi uyarması ile
Endojen LH: 15 dakika içinde yükselir
Ovulasyon: 24-48 saat içinde gerçekleşir
Serum LH düzeyi: çiftleşme sayısı ile doğru orantılıdır.
(35-120 ng/ml)
Max. LH: 8-12 coitus ardından 4 saat içinde ulaşılır
13.4.2015
Ovulasyona Neden Olabilen Diğer Etmenler
Bel bölgesinin okşanması
Perineal bölgenin ellenmesi
Vagen ya da servikse masaj yapılması
Vaginal smear alınması
Vazektomize erkekle çiftleştirme
GnRH ve HCG ,LH enjeksiyonları
13.4.2015
OvulatorOvulasyonun uyarılması: 4-5 sn. süreyle, 5-10 dk. arayla en az 5
defa yapılır
13.4.2015
Diğer Ovulatörler !!!!
13.4.2015
3. Metaöstrus:
A.Ovulasyon ŞEKİLLENMEMİŞSE:
Foliküller regresse olur
14-28 gün (ort.:21 gün)
Serum östradiol düzeyi < 20 ng/ml dir.
Serum progesteron düzeyi <1ng/ml dir.
13.4.2015
B. Ovulasyon Şekillenmiş ve Gebelik YOKSA
Yalancı gebelik şekillenir
Lüteal faz 2-3 gün içinde başlar ve
C.L. meydana gelir
Serum progesteron düzeyi: 25-30 ng/ml dir.
Bu dönem Gebelik süresinin yarısı kadardır (30-45 gün):
Ort: 37 gün
Klinik belirtiler 45 günde biter. 13.4.2015
C. Ovulasyon Şekillenmiş ve Gebelik VARSA
Lüteal faz 2-3 gün içinde başlar ve C.L. meydana gelir
Embriyo: Uterus’a 4,5-5 . Günde Morula aşamasında iner.
Serum progesteron: 10-20. günler arası: 25-40 ng/ml
Doğum öncesi hızla azalır (4-5 ng/ml)
İştahta artış, hareketlerde azalma ve kilo alma
Son günlerde kendine sessiz ve kuytu yerler arama
13.4.2015
4.Anöstrus: Melatonin=Antigonadal Etki=Kedi ve Kısrak
Eylül-Aralık
Karanlık periyodun uzamaya başlaması
Melatonin salgısı artmaya başlar
Seksüel aktivite yoktur
Ovaryumlar inaktiftir
Ortalama 90 gündür (30-120 gün)13.4.2015
,Ovulation
24-48 h After LH PeakLH Peak30-70 ng/ml
13.4.2015
Vaginal Sitoloji Köpeklerde olduğu kadar belirleyici değildir
Yükselen Östradiol seviyeleri = Vaginal epitel hücre
kornifikasyonu
Vaginal kornifikasyon: Proöstrusta görülür
ve Östrusun sonunda kaybolur
Siklus dönemini önceden belirlemek güçtür.
13.4.2015
Vaginal Sıvap Alma
13.4.2015
%90 lık Etanol, Metanol ya da Isı ile Fikse edilir.
Kurutulur
Boyanır (Diff Quick, Giemsa): 10-20 dk
Distile su ile durulama ve kurutma
X400 de mikroskobik muayene
13.4.2015
Diff-Quick Boyama:
13.4.2015
Boyanmış Bir Preparat
13.4.2015
Siklus Dönemlerine Göre Vaginal Hücre Tipleri
Anöstrus:
Parabazal Hücreler (Küçük Bazofilik Hücreler)
13.4.2015
İnteröstrus:
İntermedier Hücreler : (Belirgin Nükleuslu ve Daha Büyük Hücreler)
13.4.2015
Proöstrus:
Kornifiye Süperfisiyal Hücreler (Küçük, PiknotikNukleuslu Büyük Hücreler)
13.4.2015
Östrus:
Kornifiye Süperfisial ve Anüklear Hücreler
13.4.2015
Metaöstrus:
Nötrofiller Parabazal ve İntermedier Hücreler Nuklear Süperficial hücreler Hücresel yıkımlanmalar
13.4.2015
13.4.2015
Erkek Kedilerden Sperma Alma Yöntemleri
Sun’i Vagen:
13.4.2015
13.4.2015
Elektro-Ejakülatör
13.4.2015
Sperma Alma: Erkek Kedi, Genel Anesteziye alınırRektal Probun ucu kayganlaştırılır Elektrodlar Ventrale gelecek biçimde
yerleştirilir Elektrik akımı verilerek ejakülasyon merkezi
uyarılırPenis, toplama tüpüne geçirilir.
13.4.2015
13.4.2015
Elektriksel Uyarımlar2-8 volt arası elektrik akımı verilir3 sn akım- 2 sn bekleme şeklinde 60
uyarım= 1 Set60 uyarım x 3 set= 180 uyarım
verilmelidir.Haftada 1 kez sperma alınabilir.Alındıktan hemen sonra 200µl izotonik
NaCl ile sulandırılır.
13.4.2015
Spermatolojik ÖzelliklerÖzellik Alınma Yolu
Sun’i Vagen Elektro-Ejakülatör
Hacim 0.01-0.12 ml 0.02- 0.7 ml
Yoğunluk 100-500 x106 150-350 x106
Motilite % 60-85
Morfolojik Bozukluklar % 10En sık olarak: Kuyruk bozuklukları ve ve protoplazmikdamlacık.
pH 6.6 - 8.8
13.4.2015
Spermanın Sulandırılması ve Soğutulması
• %11 Laktoz - %20 Yumurta sarısı
• Tris + %20 Y.sarısı
• Süt + %10 Y. Sarısı
• Sulandırma oranı: 1:1 dir.
• Soğutma hızı dk.da 1 oC dir.
• +5 oC de 24-48 h Saklanabilir.
13.4.2015
Eritilmesi: Sperm payetleri +37 oC de 30 sn de eritilir
Pelletler ise, 37 oC izotonok NaCl solüsyonu içerisinde eritilir.
1500 rpm de 5 dk santrifüj edilerek dipte kalan 0.1 ml
hacmindeki tortu alınarak kullanılır.
S.Tohumlama östrusun 2-3. günlerinde yapılır.
13.4.2015
Sun’i Tohumlama1. İntravaginal İntracervikal Sun’i Tohumlama: Taze sperma kullanılacaksa tavsiye edilir. Doz:50x106
Bu amaçla enjektöre takılı ucu kütleştirilmiş bir iğne ucu ya da,Erkek kedi idrar sondası kullanılabilir. Gebelik Oranları: %50, İkinci gün Tohumlamasıyla :%75Donmuş spermada : %10 larda. (Doz: 50-100x106)
13.4.2015
2. İntrauterin ve İntraoviductal Sun’i Tohumlamaa. Transservikal İntrauterin
13.4.2015
b. Cerrahi Laparascopik, İntrauterin-İntratubal
13.4.2015
Taze sperma için
Doz: 8 x 106 Gebelik oranları: % 75-80
Donmuş Sperma için
Doz: 50 x 106 Gebelik Oranları: %55-60
Cerrahi: İntrauterin-İntratubal
13.4.2015
Kedilerde Biyoteknoloji
IVM, IVF Çalışmaları: Türkiye’de ilk defa 2003 yılında Evecen veark. tarafından yapıldı. Morula+Blastosist oranı %20.
(Evecen, M, Şahin,B.E., Baran, A., Ak, K., İleri, İ.K.: Kedi Oositlerinin İn Vitro Fertilizasyonu. İ.Ü.Vet.Fak.Dergisi 29 (2), 253-258, 2003 )
Köpeklerde de: 2010 yılında, Evecen ve ark. tarafından IVM veIVF yapıldı. Türkiye’de ilk, dünyada ise 3. defa olarak Morulaelde edildi.
Evecen, M., Cirit,Ü.,Demir,K.,Hamzaoğlu,A.İ, Bakırer,G., Pabuccuoğlu, S., Birler,S.: Adding hormones sequentially could be an effective approach for IVM of dog oocytes.
Theriogenology, 2011. Evecen, M., Cirit Ü., Demir K., Özdaş, Ö.B., Taş, M., Birler, S., Pabuccuoğlu, S.: Effects of Estrus Cycle Stage and Temperature of Ovaries
on In Vitro Maturation of Canine Oocytes. Animal Reproduction Science. 117: 160 -165, 2010
Evecen, M., Cirit,Ü.,Demir,K.,Karaman,E.,Bakırer,G.,Hamzaoğlu,A.İ.,Birler, S.,Pabuccuoğlu, S: Comparison of Two Different Media For InVitro Production Of Dog Embryos.The Journal of The Faculty of Veterinary Medicine, University of Kafkas 16 (6): 897-902, 2010.
13.4.2015
13.4.2015
13.4.2015
13.4.2015
13.4.2015
Şekil 1. Primer oositler ile in vitro üretilmiş farklı gelişim dönemlerindeki köpek oositve embriyolarının mikroskobik fotoğrafları (x 200).
(A) primer oositler, (B) 2-hücreli, (C) 4- hücreli, (D) 8-16 hücreli, (E) MORULA (F) İVF sonrası 7. Günde fikze edilip boyanmış MORULA (x400)
13.4.2015
Klonlama Çalışmaları:
Türkiyede ilk defa, 2012’de Evecen ve ark. tarafından başlatıldı ve halen devam ediyor.
(Klon Kedi Üretimi: İ.Ü.Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Proje No: 20972)
13.4.2015