kekeljevic - slobodorucno crtanje - 4-54

Slobodoručno crtanje

mr Igor Kekeljević 4

SadržajPredgovor 1

Zahvalnost 3

Sadržaj 4

1. Crtanje grafitnom olovkom 91.1 Uvod 11

1.2 Podloga za crtanje 12

1.3 Grafitne olovke 13

1.4 Brisanje grafita 14

1.5 Položaj šake i tehnika crtanja 15

1.6 Čuvanje crteža 16

1.7 Uzori 17

2. Crtanje ugljem 192.1 Uvod 21

2.2 Podloga za crtanje 22

2.3 Ugalj 23

2.4 Brisanje crteža 24

2.5 Crtanje svetlina 25

2.6 Položaj šake i tehnika crtanja 26

2.7 Čuvanje crteža 27

2.8 Uzori 28

3. Linija 293.1 Uvod 31

3.2 Debljina linije 32

3.3 Svetlina linije 33

3.4 Uzori 34


mr Igor Kekeljević5

4. Crtanje objekata u perspektivi 354.1 Uvod 37

4.2 Bez nedogleda - izometrijska perspektiva 39

4.3 Jedan nedogled - centralna perspektiva 40

4.4 Dva nedogleda – ugaona perspektiva 41

4.5 Tri nedogleda 42

4.6 Osnovni geometrijski oblici u perspektivi 43

5. Viziranje 455.1 Uvod 47

5.2 Upotreba vizira 48

5.3 Postupak viziranja 49

5.4 Kadriranje 50

6. Crtački proces 516.1 Uvod 53

6.2 Dubinska oštrina crteža 54

7. Crtanje osvetljenja 557.1 Uvod 57

7.2 Tipovi osvetljenja 58

7.3 Tehnike senčenja 61

7.4 Uzori 63

8. Materijali i teksture 658.1 Uvod 67

8.2 Boja 68

8.3 Difuzija 69

8.4 Refleksija 70

8.5 Prozirnost 71

8.6 Isijavanje 72

8.7 Uzori 73



9. Tkanina 759.1 Uvod 77

9.2 Karakteristike tkanine 78

9.3 Crtanje tkanine 79

9.4 Uzori 80

10. Crtanje portreta 8110.1 Uvod 83

10.2 Anatomija lica 84

10.3 Proporcije i crtanje glave 85

10.4 Karakter lica 88

10.5 Izraz lica 93

10.6 Uzori 94

11. Crtanje figure 9511.1 Uvod 97

11.2 Zglob i mišići vrata 100

11.3 Zglob i mišići struka 102

11.4 Zglobovi i mišići ruke 104

11.5 Zglobovi i mišići prstiju 108

11.6 Zglobovi i mišići nogu 110

11.7 Stopalo 114

11.8 Postupak crtanja tela 115

11.9 Govor tela 118

Spisak slika 121

Preporučena literatura 127

1. Crtanje grafitnom olovkom



Crtanje grafitnom olovkom (en. Graphite Pencil) je jedna od najkorišćenijih crtačkih tehnika, koja se uglavnom koristi za skiciranje i izradu crteža malog formata.

Prednosti ove tehnike su:- mali troškovi ulaganja u materijal,- trag grafitne olovke se lako briše, pa je lako ispraviti greške u crtanju, i- materijal je malih dimenzija, lak je za nošenje, pa je zgodan i za rad van studija.

Crteži grafitnom olovkom su srebrnosto sive boje, sa izvesnim presijavanjem u zavisnosti od količine grafita na crtežu.

Osnovni pribor za crtanje grafitnom olovkom:- blok za crtanje,- olovka B6,- mekana gumica za brisanje uglja,- skalpel ili zarezač.

1.1 Uvod

Slika 1.1 Pribor za crtanje grafitnom olovkom.



1.2 Podloga za crtanjeZa crtanje grafitnom olovkom preporuka je nabaviti blok manjih dimenzija, A5 ili A4. Zadnja strana bloka za crtanje treba da je od tvrde lepenke, čime se dobija čvrsta podloga, pa se blok može držati i u ruci ili na krilu prilikom crtanja, što je zgodno za skiciranje van ateljea, kada nam sto nije dostupan. Kao zamena za blok sa lepenkom umesto zadnje korice, može se koristiti i tabla sa hvataljkom za papir. Papir za crtanje treba da je neznatno veće gramature od standardnog papira, da bi bio otporniji na brisanje gumicom. Obično se koristi papir bele boje, sitne hrapave strukture. Struktura papira u velikoj meri utiče na izgled crteža, jer se grafit vezuje za mikro-neravnine na papiru. Papiri sitnije strukture su pogodniji za crteže sa sitnim i preciznim detaljima i ujednačenim finim senkama. Za razliku od njih, papiri sa krupnom jakom strukturom vezuju više grafita, pa su crteži tamniji i ekspresivniji.

Slika 1.2 Preporučuje se da podloga za crtanje grafitnom olovkom bude blok sa zadnjom stranom od lepenke ili tabla sa hvataljkom za papir.

Slika 1.3 Struktura papira značajno utiče na izgled crteža, naročito pri crtanju površina , odnosno senčenja.



Grafitne olovke se sastoje od grafita i kaolinske gline. Pošto je grafit izuzetno krt, kada bi olovke sadržale samo grafit, lomile bi se i bile bi neupotrebljive. Zato se u olovke stavlja kaolinska glina kao vezivo.

Olovke se označavaju slovima H, B i HB. H olovke su tvrde olovke, sa manje grafita a više kaolinske gline. Trag koji ostavljaju je svetao i oštar. Suprotno H olovkama, B olovke sadrže veliki procenat grafita a manje kaolinske gline, pa je njihov trag mekši i tamniji, ali su krte i lomljive. Prilikom slobodoručnog crtanja, uglavnom se koriste B olovke. HB olovke su olovke srednje tvrdoće, ostavljaju trag srednje tamnoće i nisu krte kao B olovke. Ovo su klasične školske olovke koje se koriste za pisanje.

H i B olovke poseduju dodatne numeričke oznake, obično od 1 do 9, koje označavaju količinu kaolinske gline kod H olovaka, odnosno količinu grafita kod B olovaka. Tako su H9 olovke sa najviše kaolinske gline, dok su B9 olovke sa najviše grafita. Za crtanje se uglavnom koriste olovke od B2 do B6. One su zadovoljavajuće čvrstine i tamnoće. Mekše olovke od B6 su vrlo nezgodne za korišćenje jer često pucaju i teško ih je zarezivati. Osim grafita u olovci, dostupan je i grafit u štapićima. Grafit u štapićima je praktičan jer se ne mora zarezivati, zgodan je za brze crteže koji ne zahtevaju veći nivo detalja.

Grafitne olovke se obično režu skalpelom ili zarezačem. Skalpel je zgodniji za rezanje mekanih B olovki, jer se može pažljivo ukloniti drveni deo sa olovke, dok zarezač, ako nije dovoljno dubok da drži olovku stabilno prilikom rezanja, često lomi jezgro pri rezanju.

1.3 Grafitne olovke

Slika 1.4 Za slobodoručno crtanje se najčešće koriste B6 grafitne olovke ili grafit u štapićima.



1.4 Brisanje grafitaZa brisanje grafita može se koristiti bilo koja mekana gumica. Oštre i tvrde gumice ne treba koristiti, jer mogu da oštete površinu papira. One se brzo zasite grafitom, pa umesto da brišu, razmazuju grafit po podlozi. Postoje posebne umesive gumice za brisanje grafita i uglja, koje se mogu oblikovati u oblik koji nam najviše odgovara za brisanje delova crteža. Klasicna mekana gumica se može oprati vodom i ostaviti da se dobro osuši, dok se umesiva gumica čisti gnječenjem. Gumica se može koristiti ne samo za uklanjanje grešaka, već i za “crtanje” brisanjem. Uklanjanjem grafita mogu se prosvetliti površine zasićene grafitom. Brisanje se često koristi prilikom crtanja kose, uklanjanjem grafita sa delova na kojima se kosa presijava.

Slika 1.5 Gumica se može koristiti za “crtanje” svetlina, što prikazujeMetju Arčambault (en. Matthew Archambault) u tutorijalu Crtanje gumicom.



Na kvalitet linije utiču razni faktori, ali prvenstveno motorika ruke i mehanika zglobova. Hvat kojim držimo olovku i zglobovi koje koristimo prilikom crtanja utiču na dužinu pojedinačnog poteza olovkom. Najkraći potezi se crtaju hvatom kao prilikom pisanja. Olovka treba da je oslonjena na srednji prst, dok je stabilizovana sa kažiprstom i palcem. Šaka dodiruje podlogu spoljnim delom, oslonjena na mali i domali prst. Ovakav hvat omogućava precizno crtanje poteza dužine do oko 1 cm, jer se pokreti izvode prvenstveno sa tri prsta koja drže olovku. Voditi računa da se pri crtanju što manje pomera zglob šake. Ovo je najlakša tehnika crtanja, jer je koristimo svakodnevno, svaki put kada nešto zapisujemo. Koristi se uglavnom u završnoj fazi crteža, kada se rade najfiniji detalji.

Kratki potezi se crtaju hvatom kao prilikom pisanja ali se potezi vuku bez angažovanja zglobova prstiju, već iz zgloba šake, čime se postižu slobodniji i sigurniji potezi. Ova tehnika je pogodna za poteze do nekoliko santimetara.

Dugački potezi se crtaju standardnim hvatom, ali bez pomeranja zgloba šake i prstiju prilikom crtanja. Potez se povlači prvenstveno pokretima ramena i lakta. Ova tehnika je zahtevnija za savladavanje, ali daje vrlo pravilne i čiste linije. Obično se koristi u crtanju industrijskih proizvoda i arhitektonskih struktura, tako da bi se moglo reći da je ovo hvat za inženjersko skiciranje.

Površine se crtaju položenim hvatom. Olovka se drži u položenom položaju, paralelno sa podlogom. Prsti se ne pomeraju prilikom crtanja, nego se pokreti izvode iz ramena, lakta i zgloba šake. Za crtanje se ne koristi vrh, već bočni deo vrha olovke, čime se dobija širok trag. Ova tehnika se koristi prilikom toniranja i senčenja delova crteža.

Brzi crteži se najčešće crtaju položenim hvatom. Ovakva tehnika omogućava veći spektar izražajnosti poteza, spajanje linije i površine promenom ugla olovke u odnosu na smer poteza. Linije se crtaju okretanjem olovke u smeru poteza. Pokreti se izvode iz ramena i lakta, sa što manje pokretanja zgloba šake i prstiju. Nedostaci ovakvog hvata su manja preciznost i otežano crtanje kružnih linija.

1.5 Položaj šake i tehnika crtanja

Slika 1.6 Klasičan i položeni hvat prilikom crtanja grafitnom olovkom. Za brze crteže se obično koristi položeni hvat.



Grafit se vrlo lako skida sa podloge, jer sem mehaničkog zadržavanja na površini papira, ne postoji ništa što ga trajno vezuje za podlogu. Svako pomeranje podloge ili njeno dodirivanje odvaja grafit iz mikro-pukotina na površini papira, što dovodi do brisanja crteža. Da bi se crtež sačuvao, može se fiksirati za podlogu uz pomoć fiksativa.

Fiksativ je lepljivo sredstvo koje lepi čestice grafita za podlogu, čime se obezbeđuje trajnost crteža. Pre nanošenja fiksativa, crtež se polaže horizontalno. Fiksiranje vrši pažljivo, sa izvesne udaljenosti da bi se fiksativ naneo u što tanjem nanosu. Papir se može nakvasiti i zatalasati od previše fiksativa, a crtež upropastiti. Ukoliko se grafit nakon fiksiranja i dalje skida sa crteža, ponoviti fiksiranje nakon što se potpuno osuši prethodni sloj.

Za fiksiranje se preporučuju specijalizovana sredstva za fiksiranje crteža, ali se može koristiti i snažan lak za kosu u spreju, sa finim rasprskivačem. Ukoliko se koristi lak za kosu, ne sme biti na vodenoj bazi jer će nakvasiti i oštetiti crtež. Prilikom fiksiranja provetravati prostoriju zbog isparenja.

Crteži se čuvaju u posebnim mapama, bloku ili uramljeni. Posebne mape su velike uzane torbe u kojima crteži stoje ne gužvajući se i ne pritiskajući se međusobno. Ovo je veoma važno za čuvanje crteža jer mehaničko trenje može oštetiti i fiksirane crteže.

Ukoliko se crtež uramljuje, preporuka je da se crtež urami ispod stakla, koje ne bi trebalo da dodiruje površinu crteža. Obično se crtež odvaja od stakla paspartuom, ukrasnim okvirom od debelog kartona ili drveta, čime se sprečava mehanički kontakt crteža i stakla.

1.6 Čuvanje crteža

Slika 1.7 Crteži se čuvaju fiksiranjem, odlažu se u mape ili uramljuju ispod stakla u ramove sa paspartuom.



Slika 1.8 Crteži grafitnom olovkom Ljubimora Ivanovića.

1.7 Uzori Ljubomir Ivanović (1882. – 1945.) je jedan od najčuvenijih srpskih umetnika, naročito cenjen po izuzetnim crtežima grafitnom olovkom. Njegovi potezi su virtuozni, sigurni i grupisani u usmerene površine u prostoru.

Katja Turnsek je švedska umetnica, koja se specijalizovala za crtanje portreta i kućnih ljubimaca. Njeni radovi su tipičan primer savremenog komercijalnog zanatstva, koje ima za cilj izgled crno-belih fotografija.

Slika 1.9 Crteži grafitnom olovkom Katje Turnsek.

2. Crtanje ugljem



Crtanje ugljem (en. Charcoal Drawing) je verovatno jedna od najstarijih crtačkih tehnologija. Po evropskim pećinama pronađeni su brojni crteži ugljem, od kojih su neki stari i 30000 godina, a izuzetne lepote i crtačke virtuoznosti u predstavljanju pokreta i anatomskih detalja.

Prednosti tehnike crtanja ugljem su:

- mali troškovi ulaganja u materijal,

- pogodna tehnika za rad na velikim formatima, i

- trag se lako briše, pa dozvoljava greške u crtanju.

Zbog ovih pogodnosti crtanje ugljem je najkorišćenija tehnika na časovima iz crtanja.

Za crtanje ugljem obično se koristi sledeći materijal:

- natron papir,- tabla za crtanje,- široka krep traka,- štapići od suvog uglja,- štapić od masnog uglja,- beli pastel ili školska kreda,- mekana krpica,- gumica za brisanje uglja, i- fiksativ za ugalj (obično se

koristi lak za kosu).

Slika 2.1 Crteži ugljem na zidovima pećine Lasko.

2.1 Uvod

Slika 2.2 Pribor za crtanje ugljem.



Kao podloga za crtanje ugljem može se korititi bilo kakav papir sa teksturom, dok se u studijskom crtanju najčešće koristi natron papir. On se pravi od recikliranog papira i obično je u nekoj nijansi svetlije prigušene boje. Kod izbora natron papira treba obratiti pažnju da bude što deblji, da bi bio što otporniji na mehanička oštećenja. Bitno je i da papir bude sitne hrapave strukture, da bi ugalj ostavljao jak trag na papiru i da bi se papir mogao sa lakoćom brisati.

Natron koji je potpuno gladak nije optimalna podloga za crtanje ugljem.

Kod rada na manjim i srednjim formatima papir se lepi za tablu za crtanje. Kod izbora table važno je da podloga na koju naleže papir bude besprekorna, bez neravnina, jer se na neravninama zadržava više uglja pa se neravnine ocrtavaju prilikom crtanja.

Za lepljenje papira za tablu koristi se krep traka (samolepljiva papirna traka), široka minimum 4 cm, koja se lepi celom dužinom duž ivica papira. Za razliku od običnog selotepa, krep-traka se može lako odlepiti od table i papira.

2.2 Podloga za crtanje

Slika 2.3 Priprema podloge za crtanje ugljem na srednjim formatima.



Za crtanje se koriste 2 vrste uglja: suvi i presovani ugalj. Uglavnom se koristi suvi ugalj. On se slabije vezuje za papir, pa se njegov trag lako briše mekom krpicom ili gumicom za brisanje uglja. Zbog ove osobine greške u radu se lako uklanjaju, pa je vrlo zahvalan za nastavu iz crtanja. Tamnoća traga koji ostavlja je uslovljena snagom kojom pritiskamo ugalj na podlogu. Presovani ugalj ostavlja izuzetno taman trag. Obično se koristi u završnoj fazi crtanja, za najtamnije detalje na crtežu, jer se ovaj ugalj jako teško briše i ne prašta greške u radu. Ovaj ugalj se često proizvodi u obliku štapića koji se mogu umetnuti u specijalne olovke-držače za ugalj i pastel.

2.3 Ugalj

Slika 2.4 Suvi ugalj i presovani ugalj.



Crtanje suvim ugljem je najkorišćenija studijska tehnika crtanja jer je tolerantna za greške u crtežu, jer se trag suvog uglja sa lakoćom uklanja mekanom krpicom i mesivom gumicom.

Krpica za brisanje uglja mora biti mekana, jer tvrde krpice razmazuju ugalj. Za ovu namenu obično se koristi frotir i pliš. Što je tkanina mekša, ugalj će se bolje skidati i manje razmazivati prilikom brisanja. Vodite računa da krpica bude relativno čista, da bi više brisala, a manje razmazivala ugalj.

Za brisanje manjih površina koriste se specijalne mesive gumice za brisanje uglja. Ovo su mekane gumice koje se mogu rastezati i gnječiti, poput plastelina. Gnječenjem one se “čiste” od uglja i oblikuju u oblik koji je najzgodniji za brisanje neke površine.

Za brisanje se ne smeju koristiti obične oštre školske gumice, jer je natron papir osetljiviji od običnog papira, pa ovakve gumice oštećuju površinski sloj papira. Štapić od uglja, kada naiđe na površinu oštećenu oštrom gumicom, ostavlja za sobom znatno drugačiji i tamniji trag nego na ostatku papira. Osim toga, tvrde gumice se brže zasite ugljem, pa više razmazuju ugalj nego što ga brišu.

Poslednjih godina pojavile su se i gumice u olovci koje omogućuju vrlo precizno brisanje uglja. Gumice u olovci su naročito pogodne za “crtanje” gumicom, kada se svetline crtaju brisanjem površina zasićenih ugljem. Ovaj metod je naročito pohodan za crtanje svetlina na kosi.

2.4 Brisanje crteža

Slika 2.5 Za brisanje uglja se uglavnom koriste mesive gumice. Gumice se mogu koristiti i za “crtanje” svetlina na crtežu.



Natron papir je znatno tamniji od običnog belog papira. Boja natron papira se koristi kao osnovni ton crteža, u odnosu na koji se crtaju senke ili svetline. Senke se crtaju ugljem, dok se svetline crtaju belim pastelom ili školskom kredom.

Svetline se crtaju u završnoj fazi crteža, jer se trag pastela ili krede teže uklanja, pa greške koje napravimo ostaju vidljive, često se ne mogu ispraviti. Pastel ili kreda su skloni mešanju sa ugljem na crtežu, ostavljajući prljav, siv trag. Treba biti oprezan da se svetline ne nanose na površinu koja je zasićena ugljem. Crtanje svetlina je znatno zahtevnije u odnosu na standardno crtanje ugljem, međutim, ukoliko su svetline vešto nacrtane, daju crtežu materijalizaciju i ubedljivost.

2.5 Crtanje svetlina

Slika 2.6 Crtež Vilijama Adolfa Bugurea (William-Adolphe Bouguereau) iako vrlo jednostavan, zahvaljujući vešto postavljenim svetlinama

deluje realistično i ubedljivo.



Kratki potezi se crtaju sličnim hvatom kao prilikom pisanja. Štapić od uglja treba da je oslonjen na srednji prst, dok je stabilizovan sa kažiprstom i palcem. Šaka ne sme da dodiruje podlogu spoljnim delom (da bi se smanjila mogućnost razmazivanja crteža), već dodiruje crtež vrhovima malog i domalog prsta. Prilikom crtanja poteze treba izvoditi iz zgloba šake. Ovaj hvat se obično koristi prilikom crtanja detalja, dok je umesto štapića zgodnije koristiti ugalj u olovci. Dužina poteza je uglavnom nekoliko santimetara.

Dugački potezi se crtaju položenim hvatom. Štapić od uglja se drži u položenom položaju, paralelno sa podlogom. Štapić je blago pritisnut između prstiju i palca. Prsti se ne pomeraju prilikom crtanja, nego se pokreti izvode iz ramena, lakta i zgloba šake. Crta se bočnom stranom štapića, delom koji se nalazi uz sam vrh štapića, dok se štapić usmerava u smeru linije. Na ovaj način se dobijaju ravne i glatke linije.

Površine se crtaju istim hvatom kao i dugački potezi, upotrebom pokreta iz ramena, lakta i zgloba šake. Za razliku od crtanja dugačkih linija, kod crtanja površina štapić se drži pod pravim uglom u odnosu na pravac pokreta a trag se ostavlja bočnim delom štapića. Na ovakav način dobijaju se široke površine. Ova tehnika se može koristiti prilikom toniranja i senčenja delova crteža.

Tokom crtanja ugljem, naročito prilikom rada na srednjem i velikom formatu, najviše se crtaju dugačke linije i površine pa se ugalj uglavnom drži položen u odnosu na podlogu. Ugao štapića i deo štapića kojim se ostavlja trag se lako menjaju u zavisnosti od potrebe za crtanjem linija ili površina. Linije izvlačimo vrhom a površine bočnim delom štapića. Površine se često ublažavaju i povezuju razmazivanjem uglja prstom ili blagim pritiskom krpice. Pošto je ruka prilikom crtanja velikih formata odignuta ispred tela, javlja se zamor u ramenu, pa je potrebno izvesno vreme za navikavanje na ovu tehniku.

2.6 Položaj šake i tehnika crtanja

Slika 2.7 Za crtanje ugljem se uglavnom koristi položeni hvat.



Suvi ugalj se vrlo lako skida sa podloge, jer sem mehaničkog zadržavanja na površini papira, ne postoji ništa što ga trajno vezuje za podlogu. Svako pomeranje podloge ili njeno dodirivanje odvaja ugalj iz mikro-pukotina na površini papira, što dovodi do brisanja crteža. Da bi se crtež sačuvao, neophodno je fiksirati ugalj za podlogu.

Fiksativ je lepljivo sredstvo u spreju koje lepi čestice uglja za podlogu, čime se obezbeđuje trajnost crteža. Sprej se mora nanositi sa izvesne udaljenosti jer postoji opasnost da sprej razduva ugalj sa crteža. Takođe treba paziti i da sprej ne prska kapljice, jer će one ostaviti fleke na crtežu. Ne sme se nanositi debeo sloj fiksativa odjednom, jer se papir može nakvasiti i zatalasati, a mogu se pojaviti i fleke na crtežu. Ukoliko se ugalj nakon fiksiranja i dalje skida sa crteža, ponoviti fiksiranje nakon što se osuši prethodni sloj.

Za fiksiranje se preporučuju specijalizovana sredstva za fiksiranje crteža, ali se može koristiti i snažan lak za kosu u spreju, sa finim rasprskivačem. Ukoliko se koristi lak za kosu, ne sme biti na vodenoj bazi jer će nakvasiti i oštetiti crtež. Prilikom fiksiranja provetravati prostoriju zbog isparenja.

Crteži se čuvaju u posebnim mapama ili uramljeni. Posebne mape su velike uzane torbe u kojima crteži stoje ne gužvajući se i ne pritiskajući se međusobno. Mape su predviđene da stoje uspravno, bez pritiskanja sa strane. Ovo je veoma važno za čuvanje crteža jer mehaničko trenje može oštetiti i fiksirane crteže. Ukoliko se crtež uramljuje, preporuka je da se crtež urami ispod stakla, koje ne bi trebalo da dodiruje površinu crteža. Obično se crtež odvaja od stakla paspartuom, ukrasnim okvirom od debelog kartona, čime se sprečava mehanički kontakt crteža i stakla.

2.7 Čuvanje crteža



Džon Singer Sardžent (John Singer Sargent, 1856.-1925.), vodeći američki slikar svog doba, koji je ostavio snažan uticaj na savremene likovne stvaraoce. Njegovi crteži su uglavnom skice po kojima je radio finalne slike, pa na njima dominiraju široke površine.

2.8 Uzori

Slika 2.8 Crteži ugljem Džona Singera Sardženta.

3. Linija



Linije koje prikazujemo na crtežima ne postoje u prirodi. Obično ih opažamo kao ivice oblika, odnosno konture. Osim kontura i pojedine izdužene forme, kao što su žica ili kanap, mogu se opažati kao linije.

Osnovna podela linija je na:- konturne (en. Outline,

Contour), i- strukturne linije.

Karakterističan primer konturne linije je crtež šake, koji su mnogi ljudi crtali kao deca opcrtavajući šaku na papiru. Šaka sa raširenim prstima je idealizovana “razvijena” forma objekta, pa šaka u ovom položaju zadržava svoju prepoznatljivost i kada je predstavljena samo konturnom linijom.

Međutim, ukoliko u konturi prikažemo šaku stisnutu u pesnicu, crtež je nejasan jer možda prikazujemo ruku bez prstiju. U ovom slučaju je neophodno da na crtežu prikažemo i unutrašnje ivice oblika, odnosno da koristimo i strukturne linije.

Slika 3.2 Rubinova vaza

Strukturne linije daju konturi materijalizaciju, ističu je u odnosu na pozadinu, odnosno ukazuju na razliku između masa i praznog prostora. Primer ove pojave je čuvena Rubinova vaza, slika koju je napravio psiholog Edgar Rubin (Edgar Rubin). Na slici nije jasno da li je prikazana vaza ili dva lica koja su okrenuta jedno ka drugom. Ukoliko se na vazu dodaju strukturne linije, tamne površine se više ne doživljavaju kao lica, nego kao prazan prostor iza vaze.

Linija je izuzetno izražajan likovni element. U zavisnosti od materijala u kojem realizujemo crtež, linija može da varira u raznim kvalitetima:

- debela ili tanka,- svetla ili tamna,- prava ili zaobljena,- celovita ili isprekidana,- kratka ili dugačka...

Dva najznačajnija kvaliteta linije su debljina i svetlina linije.

3.1 Uvod

Slika 3.1 Značaj strukturnih linija kod prikazivanja zatvorene forme šake.



3.2 Debljina linijeDebljina linije (en. Thikness) je najosnovniji kvalitet linije. Debela linija je markantnija od tanke linije. Ona se zove i akcentnom linijom, jer se koristi da istakne pojedine delove crteža.

Debljina linije se obično kontroliše intezitetom pritiska materijala za crtanje na podlogu. Što je pritisak jači, linija koju crtamo je deblja. Debljina linije se može graditi i postupno, naglašavanjem postojećih linija. Debljina linije prvenstveno služi za dočaravanje dubine na crtežu. Oblici koji su bliži posmatraču crtaju se debljim linijama od onih koji su dalje od posmatrača. Uglavnom se dodatno naglašavaju i granice između oblika, čime se vizuelno postiže efekat prostorne odvojenosti formi.

Debljinom linije se može simulirati gravitacija, pojačavanjem donjih linija oblika. Na taj način se vizuelno otežava donji deo crteža i postiže osećaj efekta zemljine teže.

Debljina linija varira u zavisnosti da li je linija konturna ili strukturna. Konturne linije su značajnije i crtaju se debljom linijom od strukturnih. Na taj način se snažnije ističu predmeti u odnosu na njihovu pozadinu.

Slika 3.3 Debljina linije doprinosi utisku prostornosti crteža.



3.3 Svetlina linijeSvetlina linije se kao i debljina linije koristi za isticanje prostornosti. Sva pravila koja važe za debljinu linije odnose se i na svetlinu linije. U tehnici crtanja grafitnom olovkom ili ugljem, debljina linije i svetlina su povezani, jer jačim pritiskom o podlogu se crtaju linije koje su i deblje i tamnije. Pošto debljina i svetlina linije ostavljaju isti utisak na crtežu, ovo preklapanje dve osobine ne smeta pri naglašavanju dubine crteža.

Odvojena kontrola debljine ili svetline linije se mogu postići kombinacijom materijala. Kod crteža grafitnom olovkom, u pozadini može da dominira crtež HB olovkom, koja je svetla, dok se u prednjem planu može koristiti mekana B olovka. Prilikom crtanja ugljem, pojedini detalji iz prednjeg plana mogu se dodatno istaći masnim presovanim ugljem, koji je znatno tamniji od suvog uglja, čime se postiže odvojena kontrola debljine i svetline linije.

Prilikom crtanja ne treba se striktno pridržavati navedenog o debljini i svetlini linije. Ovaj tekst nije zakonik kojeg se treba držati pri crtanju već je preporuka i alat koji nam pomaže da postignemo utisak prostornosti na crtežu, kao i da istaknemo delove crteža koje smatramo značajnim.

Slika 3.4 Svetlina linije doprinosi utisku prostornosti crteža.



Džo Med (en. Joe Madueira) je jedan od najčuvenijih Marvelovih strip crtača. On je predstavnik klasične škole stripa koja neguje liniju i u finalnoj obojenoj formi crteža. Na njegovim radovima se može videti kako se naglašavanjem linija dobija snažan utisak prostornosti crteža.

Dvodimenzionalna video igra Mašinarijum (en. Machinarium) je osvojila brojne nagrade za izuzetnu grafiku. Prizori iz ove igre su izuzetan primer postizanja prostornosti crteža pomoću različitog kvaliteta linija.

3.4 Uzori

Slika 3.5 Skice za stripove Džoa Meda, rađeni grafitnom olovkom.

Slika 3.6 Inserti iz video igre Mašinarijum prikazuju upotrebu linije u dočaravanju dubine prostora.

4. Crtanje objekata u perspektivi



Poznavanje principa perspektive je neophodno prilikom realnog predstavljanja prostora i prostornih formi.

Slika 4.1 Likoravan oslikava sažimanje posmatranog trodimenzionalnog prizora na

površini oka.

Perspektiva se može razumeti ako se zamisle linije koje se sa objekta projektuju na površinu oka. Površina oka je svojevrsna likoravan (en. Picture Plane) na koju se projektuje posmatrani prizor.

U želji da realno prikažu posmatrani prizor, likovni stvaraoci su tokom istorije koristili razne pomoćne sisteme. U periodu renesanse se koristio perspektivni okvir (en. Perspective Frame). Gledalo se kroz okular i kroz jedan okvir na kojem je bila kvadratna mreža. Crtež se prenosio precrtavanjem odgovarajućih delova viđenih kroz perspektivni okvir na podlogu koja je bila izdeljena istom kvadratnom mrežom.

U likovnom stvaralaštvu posebno se ističu 3 elementa perspektive:

- linearna perspektiva (en. Linear Perspective), odnosno degradacija veličine objekta,

- vazdušna perspektiva (en. Aerial Perspective) , odnosno degradacija i ublažavanje boja i njihovo postepeno utapanje u pozadinu, i

- degradacija detalja, odnosno smanjivanje nivoa detalja po dubini.

4.1 Uvod

Slika 4.2 Renesansni perspektivni okvir.



Ocem perspektive smatra se Filipo Bruneleski (Filippo Brunelleschi, 1377. – 1446.), čuveni arhitekta i skulptor perioda renesanse. On je želeo da prikaže kako će arhitektonske objekat izgledati nakon izgradnje. Pošto nije mogao da koristi perspektivnu mrežu, razvio je i opisao sistem za crtanje centralne perspektive pomoću nedogleda, koji je i danas u upotrebi.

Slika 4.3 Arhitektonski crtež Filipa Bruneleskija.

Tačno konstruisanje perspektive je spor proces, pa se u sloboručnom crtanju koriste pojednostavljeni sistemi koji se oslanjaju na tačke nedogleda:

- bez nedogleda , odnosno izometrijska perspektiva (en. Isometric Perspective),

- sa jednim nedogledom , odnosno centralna perspektiva (en. Central Perspective),

- sa dva nedogleda , odnosno ugaona perspektiva (en. Angular Perspective),

- sa tri nedogleda (en. Three-Point Perspective)

Postoje i kompleksni tipovi perspektive, kao što je perspektiva sa 5 nedogleda , odnosno krivolinijska perspektiva (en. Curvilinear Perspective).

Ključni elementi kod slobodoručnog crtanja perspektive su:

1. linija horizonta,2. nedogled (en. Vanishing

Point), odnosno tačka na liniji horizonta u kojoj se linije po dubini sažimaju,

3. ortogonalne linije, odnosno pomoćne linije koje se sažimaju u tački nedogleda, i

4. transverzalne linije, pomoćne linije koje su paralelne sa horizontom.

Slika 4.5 Primer žablje i ptičje perspektive.

Ugao gledanja može da bude u liniji sa posmatranim objektom, iznad ili ispod objekta. Kada objekat posmatramo odgore govorimo o ptičjoj perspektivi. Kod ptičje perspektive sredina objekata je ispod linije horizonta. Nasuprot njoj, kada objekat posmatramo odole, dobija se žablja perspektiva. Kod žablje perspektive sredina objekata je obično iznad linije horizonta.

Razumevanje perspektive je najlakše kroz crtanje kocke u prostoru. Kocka je najjednostavnija trodimenzionalna forma za crtanje. Uglovi i stranice kocke su jednaki pa ih je lakše crtati i odmeravati.

Slika 4.4 Elementi u konstruisanju perspektive: 1. linija horizonta, 2.nedogled, 3.ortogonalna linija i 4. transverzalna linija.



Izometrijska perspektiva je veštačko trodimenzionalno predstavljanje oblika, u kojem ne postoje tačke nedogleda. Ovaj tip perspektive je omiljen u tehničkim crtežima, jer omogućava lakše sagledavanja proporcija i uglova nego klasična perspektiva. U tehničkim crtežima se najčešće koristi nagib uglova od 30°. Bočne stranice formi se obično ne skraćuju, već se crtaju u realnim proporcijama.

Najlakši metod crtanja kocke u izometriji je pomoću postavljanja iskošene kvadratne mreže. Prvo se crta donja strana pomoću polja na kvadratnoj mreži. Zatim se crtaju bočne strane i gornja strana kvadrata. Sve stranice bi trebalo da su istih dimenzija, bez perspektivnog skraćenja.

Izometrijska perspektiva se često koristi u programima za 3D grafiku, prilikom modelovanja, jer omogućava jasnije sagledavanje forme nego klasična perspektiva.

4.2 Bez nedogleda - izometrijska perspektiva

Slika 4.6 Crtanje kocke u izometrijskoj perspektivi.

Slika 4.7 Izometrijska perspektiva u programima za 3D modelovanje.



Centralna perspektiva odgovara prizoru koji vidimo ukoliko se nalazimo u hodniku ili na ulici, a pogled nam je usmeren pod pravim uglom u odnosu na arhitekturu ili enterijer. Tada dolazi do iluzije da se sve ortogonalne linije sažimaju u jednom nedogledu, ispred posmatrača.

Kod crtanja centralne perspektive, vodi se računa samo o dubinskom skraćenju dok se skraćenja po visini i širini zanemaruju. Linije koje su frontalne u odnosu na posmatrača se crtaju bez skraćenja i zovu se transverzalnim linijama. Crtanje kocke u centralnoj perspektivi se započinje linijom horizonta i nedogledom. Potom se nacrta prednja strana kocke, sa čijih temena se izvuku ortogonalne linije ka nedogledu. Na njima se crtaju bočne strane kocke. Zatim se nacrta i zadnja strana tako da temena budu na ortogonalnim linijama.

Centralna perspektiva je bila vrlo omiljena u renesansnom religioznom slikarstvu,kada se ceo univerzum sažima u jednu tačku, u kojoj se nalazi figura svete ličnosti, obično Hrista. Najčuveniji primer je Tajna večera, freska Leonarda da Vinčija (Leonardo da Vinci).

4.3 Jedan nedogled - centralna perspektiva

Slika 4.8 Crtanje kocke u centralnoj perspektivi.

Slika 4.9 Freska Tajna večera, od Leonarda da Vinčija, prikazuje primenu centralne

perspektive u religioznom slikarstvu.



Ugaona perspektiva se javlja kada objekat posmatramo sa strane, tako da vidimo dve bočne strane tog objekta. Ovu perspektivu odlikuju dva nedogleda koji se nalaze na liniji horizonta. U ova 2 nedogleda sažimaju se linije dve dimenzije objekta, dubine i širine. Skraćenja po visini objekta se zanemaruju, kao što je slučaj i kod centralne perspektive. Obično je nedogled po dubini objekta u samoj kompoziciji, dok je drugi, koji sažima linije po širini, izvan kompozicije.

Crtanje kocke u ugaonoj perspektivi se započine crtanjem linije horizonta i 2 nedogleda. Zatim se crta ivica kocke koja je najbliža posmatraču, od čijih temena se izvlače ortogonalne linije ka nedogledima. Na ortogonalnim linijama se određuje dubina kocke i crtaju bočne strane, iz čijih krajeva se izvlače ortogonalne linije ka tačkama nedogleda. Na kraju se na ovim ortogonalnim linijama crta zadnja strana kocke.

Ugaona perspektiva se često koristi u savremenim likovnim prizorima, naročito u oblasti koncept arta, predstavljanja industrijskih objekata i arhitektonskih konstrukcija.

4.4 Dva nedogleda – ugaona perspektiva

Slika 4.10 Crtanje kocke u ugaonoj perspektivi.

Slika 4.11 Skica za LG Kristal telefon od Jangho Kima.



Ovaj oblik perspektive se koristi kada nam je bitno skraćenje objekta po visini, kada želimo da istaknemo da je objekat znatno manji ili znatno veći od posmatrača. U stvarnosti ovaj efekat se javlja kod naglašene ptičje, odnosno žablje perspektive.

Za razliku od ugaone perspektive, osim 2 nedogleda koja se nalaze na liniji horizonta i u kojima se seku ortogonalne linije dubine i širine, kod ove perspektive uvodi se i treći nedogled, koji služi za prikazivanje perspektivnog skraćenja po visini. Ovaj treći nedogled se crta na istoj strani horizonta kao i sredina objekta. Znači, ukoliko predmet posmatramo iz žablje perspektive, sredina objekta se nalazi iznad linije horizonta, kao i treći nedogled. Obično se nedogled širine i nedogled visine nalaze izvan samog formata papira na kojem crtamo.

Pošto je perspektivno skraćenje vidljivo po sve tri dimenzije objekta, nema transverzalnih linija. Crtanje kocke u ovom tipu perspektive se počinje linijom horizonta i 3 nedogleda. Zatim se crta teme kocke koje je najbliže posmatraču i od njega se izvlače ortogonalne linije ka sva 3 nedogleda. Na ortogonalnim linijama se odrede dimenzije kocke i izvuku dodatne ortogonalne linije na krajevima kocke, na kojima se crta zadnja strana kocke.

Tip perspektive sa tri nedogleda je pogodan za prikazivanje arhitektonskih konstrukcija, kada je bitno dočarati veličinu objekta.

4.5 Tri nedogleda

Slika 4.12 Crtanje kocke u perspektivi sa 3 nedogleda.

Slika 4.13 Perspektiva sa tri nedogleda se često koristi u arhitektonskim crtežima.



Crtanje piramide je slično crtanju kocke u perspektivi. Prvo se nacrta kvadrat koji predstavlja osnovu piramide. Na preseku dijagonala je centar kvadrata iz kojeg se izvuče transverzalna linija na kojoj se označi vrh piramide. Na kraju se vrh piramide spoji sa temenima u osnovi.

Crtanje konusa (kupe) je slično crtanju piramide u perspektivi. Prvo se nacrta kvadrat koji predstavlja osnovu konusa. Osnova se deli na dijagonale, da bi se našao centar. Kroz centar se izvlače ortogonalne linije, da bi se našle polovine stranica kvadrata. Kroz njih prolazi elipsa koja je u osnovi konusa. Zatim se iz centra izvlači transverzalna linija na kojoj se označi vrh konusa. Na kraju se vrh spoji sa isturenim tačkama elipse u osnovi.

Crtanje cilindra je slično crtanju konusa u perspektivi. Prvo se nacrta kvadar koji odgovara dimenzijama cilindra. Na odgovarajućim stranama se nacrtaju elipse i spoje se najisturenije tačke elipsi.

4.6 Osnovni geometrijski oblici u perspektivi

Slika 4.14 Konstruisanje piramide, kupe i valjka u ugaonoj perspektivi.

5. Viziranje



Viziranje (en. measuring) je sistem prenošenja nekog prizora na crtež u realnim proporcijama.

Odokativno je vrlo teško preneti tačne proporcije, čak i kada su predmeti koje crtamo krajnje jednostavni, jer je percepcija subjektivni čin koji je podložan optičkim iluzijama.

Vertikala obično deluje višlje nego što zaista jeste. Ukoliko posmatramo sliku šešira, on deluje kao da je izdužen, dok su mu zapravo visina i širina istih dimenzija.

Okolni predmeti deluju na doživljaj posmatranog predmeta. Centralni krug deluje manje ukoliko je okružen krupnim krugovima, nego kada je okružen sitnim krugovima.

5.1 Uvod

Slika 5.1 Optičke iluzije.



5.2 Upotreba vizira

Vizir (en. Measuring Stick) je alat sa kojim vršimo viziranje. Bilo koji duži štap od čvrstog materijala može da posluži kao vizir, pa i olovka ili štapić od uglja sa kojom crtamo. Idealni viziri su prečnika oko 4mm, dužine oko 30cm, kao što su drške tankih slikarskih četkica ili deblji štapići za roštilj. Stav je od izuzetne važnosti pri viziranju. Pozicije glave i šake u kojoj držimo vizir moraju biti u približno istom položaju prilikom svakog viziranja, inače će nam se odnosi koje merimo poremetiti. Što tačnije viziranje postižemo poštujući nekoliko pravila:

- uvek vizirati sa iste pozicije u prostoru,

- ispraviti leđa i držati glavu uspravno da bi položaj glave bio isti prilikom viziranja,

- pri viziranju gledati samo sa jednim, uvek istim okom, i

- ispružiti ruku u laktu da bi udaljenost vizira od očiju bila ista pri svakom viziranju.

Vizir se drži u šaci, pod pravim uglom u odnosu na liniju pogleda. Vizir se pritiska sa palcem i malim prstom sa unutrašnje strane, a sa srednja tri prsta sa spoljne strane. Palac se koristi za “obeležavanje” mere.

Slika 5.2 Upotreba vizira.



Viziranje, kao i svaki drugi metod merenja zasniva se na osnovnoj jedinici mere i broju ponavljanja te jedinice u nečemu što merimo, kao što je kilogram osnovna jedinica mere za težinu, metar za dužinu, sekunda za vreme.

Osnovna jedinica je drugačija za svaki crtež. Ona ne treba da bude ni previše velika ni previše mala, već optimalna za konkretnu kompoziciju koju crtamo. Idealno je odabrati neku dimenziju koja se primetno ponavlja u proporcijama kompozicije. Ukoliko dobro odaberemo osnovnu jedinicu mere, viziranje će biti vrlo lako i jednostavno.

Viziranjem se mere odnosi po vertikali i horizontali, koje su jedine 2 sigurne i uređene odrednice u prostoru.

Prilikom crtanja klasične flaše, potrebno je izmeriti visinu i širinu flaše, kao i visinu i širinu grlića flaše. Dimenzija koja je pogodna za osnovnu jedinicu mere je širina flaše. Viziranjem možemo utvrditi da je visina flaše jednaka 4 širine. Crtanje se započinje crtanjem pravouganika u proporcijama 1:4, jedva vidljivim linijama, koji je vertikalno podeljen na 4 jednaka kvadrata. Viziranjem grlića flaše utvrđujemo da je njegova visina jednaka jednoj širini flaše, dok je njegova širina jednaka 1/3 širine flaše. Dakle, gornji deo pravouganika se horizontalno podeli na 3 jednaka segmenta. Srednji segment odgovara grliću flaše. Ova pravougaona konstrukcija koja odgovara proporcijama flaše, naziva se konstrukcija od pomoćnih linija.

Osim merenja proporcija, vizir se može koristiti i za merenje uglova. Ivicu vizira poravnamo sa ivicom ugla koji merimo, a zatim vizir, držeći ga pod istim uglom, stavimo na papir. Olovkom označimo ugao na papiru. Ovu tehniku možemo upotrebiti za merenje bočnih uglova pod kojim se spaja grlić flaše sa telom flaše.

Nakon ucrtavanja konture flaše, ove pomoćne linije se brišu.

5.3 Postupak viziranja

Slika 5.3 Postupak viziranja pri crtanju vinske flaše.



Kadriranje u crtanju je odabir prizora koji želimo da prikažemo i njegovo uklapanje u format papira. Cilj je napraviti kompromis između maksimalne veličine kompozicije koju želimo da prikažemo i skladnih margina između kompozicije i ivice formata. Orijentacija papira utiče na kadriranje, jer se papir može okrenuti horizontalno ili vertikalno. Ukoliko je kadriranje loše, umanjuje se kvalitet i sklad crteža.Princip kadriranja je sličan kao i podešavanje kancelarijskog štampača prilikom štampanja stranice sa tekstom. Obično se stranica štampa na vertikalno postavljenom papiru jer je papir tako bolje iskorišćen, a odštampani tekst krupniji i čitljiviji. Crtež treba započinjati dobrim kadriranjem. Važno je da viziranjem utvrdimo odnos visine i širine kompozicije, koristeći osnovnu jedinicu mere. Na slici 5.5 je prikazana kompozicija u proporciji 2:4.

Ukoliko je visina kompozicije ista ili veća od širine, format papira se postavlja uspravno. Kompozicija se svodi na pravougaonik koji označava granice kompozicije. Ovaj pravouganik jedva primetnim pomoćnim linijama postavljamo na sredinu i optimalno uklapamo u format papira. Pravougaona površina se po potrebi pomera i skalira, vodeći računa da se očuva proporcija i podeoci koji označavaju ekvivalent osnovne jedinice mere. Ove korekcije se izvode tako što prvo postavimo novi korigovan pravougaonik, pa tek onda brišemo stari. Ovo je osnovni princip pri postavljanju crteža, da se prvo crta korekcija, pa da se tek posle uklanjaju pogrešne linije.

Podeoci na pravougaonoj površini predstavljaju ekvivalent osnovne jedinice mere. Ova mera se može nacrtati i u uglu formata, da bi se prilikom premeravanja uvek inicijalno koristila ista dužina.

5.4 Kadriranje

Slika 5.4 Orijentacija formata i kadriranje.

Slika 5.5 Prilikom korigovanja kompozicije prvo uraditi korekciju, pa tek onda ukloniti grešku.

6. Crtački proces



Pravilan crtački proces je ono što razlikuje kvalitetno školovanog crtača od samoukog hobiste. Samouki hobista počinje crtež od pojedinog detalja, koji iscrtava u potpunosti, a zatim detalj po detalj gradi ceo crtež. Na ovakvim crtežima može se primetiti niz problema, kao što su loša kompozicija, primetne greške u proporcijama i položaju elemenata u prostoru, kao i razni drugi problemi u vezi sa slabom kontrolom nad crtežom.

Klasičan primer greške u crtanju portreta, kao posledice nepridržavanja pravilnog crtačkog procesa je da, tek kada završimo crtež, primetimo da je oko znatno manje i na pogrešnom mestu na licu, čak i pod pogrešnim uglom. Međutim, tada je obično kasno da bilo šta korigujemo, jer smo u odnosu na oko nacrtali i druge delove lica, a papir previše zasitili grafitom ili ugljem da bi mogli da ga korigujemo.

Pravilan crtački proces podrazumeva konstantnu kontrolu nad celim crtežom, uz veće obraćanje pažnje na crtež kao celinu, nego na pojedinosti na crtežu.

Ovaj postupak zahteva izuzetnu disciplinu u radu i dobru koncentraciju, ali je sigurniji put do kvalitetnog crteža.

Crtanje se sprovodi u iteracijama, ciklusima, kroz koje crtež postupno dobija na kvalitetu i detaljima.

Prvobitno ce crta samo pomoćna konstrukcija crteža, jedva vidljivim linijama postavljaju se osnovne mase svedene na bazične geometrijske oblike, dok se na tom nivou “rezolucije” crteža ne postavi ceo crtež u ispravnim proporcijama i pozicijama u prostoru.

U svakom sledećem ciklusu broj detalja se povećava i crtež se ujednačeno radi dok se ceo crtež ne obradi na istom nivou “rezolucije” crteža. Tek zatim se prelazi u naredni ciklus.

Što je crtež jednostavniji i uprošćeniji, to ga je lakše sagledavati u celini, proveravati i kontrolisati, pa i korigovati ukoliko je neophodno. Sa svakim ciklusom crtež postaje znatno kompleksniji, pa su i mogućnosti sagledavanja i kontrole manje.

Suština pravilnog crtačkog postupka je da se što je moguće duže održi potpuna kontrola nad crtežom i vodi računa o odnosu delova i celine.

Finalni detalji se rade tek u zadnjem ciklusu. Tom prilikom se naglašavaju delovi crteža koje želimo da imamo u samom fokusu.

6.1 Uvod

Slika 6.1 Crtanje u fazama.



Kao što je odlika dobrog literarnog rada uvod, zaplet, razrada i zaključak, tako i dobar crtež ima svoju hronologiju. Ona se postiže pre svega uz upotrebu dubinske oštrine (en. DoF, Depth of Field). Dubinska oštrina se najlakše razume kroz korelaciju sa fotografijom. Predmet na koji zumiramo se vidi najjasnije, dok su pozadinski delovi fotografije uglavnom zamagljeni i nejasni. Na ovaj način fotografiji dajemo “uvod”, ukazujujemo šta nam je najznačajnije na fotografiji, šta je centar radnje. Pozadinski delovi predstavljaju pozornicu na kojoj se radnja odvija.

U crtanju, prostor crteža se obično deli na bar 3 plana: pozadinu, srednji plan i prednji plan.

Prvobitno se ceo crtež postavlja u ujednačenom, bazičnom kvalitetu. Kvalitet ovih prvobitnih ciklusa rada na crtežu se ostavlja na pozadini crteža. Tokom središnjih ciklusa rada na crtežu, zanemaruje se pozadina, a pažnja se posvećuje srednjem i prednjem planu. Kvalitet iz središnjih ciklusa rada na crtežu se ostavlja na srednjem planu crteža. U finalnim ciklusima rada na crtežu radi se samo prednji plan. Na ovaj način se on ističe u odnosu na srednji plan i pozadinu, crtež dobija dubinu i trodimenzionalnost.

Ukoliko koristimo boje, najintezivnije boje treba da su u prednjem planu, jer se ističu u odnosu na prigušene tonove.

6.2 Dubinska oštrina crteža

Slika 6.2 Pozadina, srednji i prednji plan na primeru prizora iz video igre Mašinarijum.

kekeljevic - slobodorucno crtanje - 4-54

Documents