kennismaking interview bijgebleven nieuwe pum- barefoot women · pdf filebarefoot women solar...

ZOMER 2016PUM Netherlands senior experts

KENNISMAKING

Nieuwe PUM- directeur Johan van de Gronden

INTERVIEW

Samenwerking met beroepsonderwijs Indonesië

BIJGEBLEVEN

Barefoot Women Solar Engineers

PUMmagazine

Why should we recycle?

DE ERVARING LEERT

INHOUD

SPECIAL 15Sinds begin 2015 is er bij PUM een workshop ‘adviseren in interculturele context’. Tijdens deze dag komen circa 15 experts samen met twee trainers. Ze wisselen ervaringen uit, leren algemene principes op het gebied van adviseren en bespreken de valkuilen en uitdagingen van het overdragen van kennis in een andere cultuur.

INTERVIEW 8De onderneming SEHAT in Medan met 16 garages heeft dringend behoefte aan beter opgeleide automonteurs. En het lokale beroepsonderwijs heeft dringend behoefte aan expertise en kwaliteitsverbetering van hun opleidingen.

DAGBOEK 20Beter bouwen in Benin Op het moment dat Kees van den Boer voor PUM naar Benin gaat, is hij al weer ruim drie jaar uit loondienst. In zijn werkzame leven was hij de laatste jaren als projectmanager bij de Rijksgebouwendienst verantwoordelijk voor de restauratie van de koninklijke paleizen. In Benin heeft hij een bouwkundig ontwerp en ingenieursbureau geholpen bij het optimaliseren en uitbreiden van hun organisatie. ‘Ik heb altijd iets met ontwikkelingssamenwerking willen doen. Die kans heb ik nu.’

PUM Netherlands senior experts

Bezuidenhoutseweg 12

2594 AV Den Haag

T 070 349 05 55

F 070 349 05 90

[email protected]

www.pum.nl

Productie PUM Communicatie * Redactieadres communications @pum.nl * Hoofdredacteur Ingrid Goethart

* Redactie Dénise ten Bokum, Hans Geleynse, Lia van Lieshout, Nori Messchaert, Karin Overtoom, Frank Steverink,

Ans Tromp, Froukje Wattel * Ontwerp en illustratie Ontwerpwerk, Den Haag * Fotografie David Brandsma,

Irene Clarijs, Hans Lebbe, privébezit experts, Thinkstock * Druk Ando, Den Haag * PUMmagazine verschijnt vier

keer per jaar.

TIPS

Heeft u ideeën of suggesties om PUMmagazine nog interessanter te maken? Laat het ons weten via [email protected]

Alles gelezen? Geef dit magazine dan door, of deel de online versie via www.pum.nl.

Volg ons2 PUMmagazine ZOMER 2016

VOORWOORD

CASE 22

BIJGEBLEVEN 10

DE ERVARING LEERT 26

NIEUWE PUM CEO 13 ONDERTUSSEN IN... 20

PUM IN HET KORT 4UPDATE IN CIJFERS 7COLUMN 19 LANDENFOCUS 25ONDERTUSSEN IN... 24SECTOR UITGELICHT 28

Onlangs las ik op het prikbord in ons kantoor een geweldig verhaal van een bezoek van een expert aan een ondernemer die echt vooruitgeholpen was door PUM en realiseerde mij weer: hier doen we het voor! Als o.a. Project Officer voor Zimbabwe en Caraïbisch Nederland, waar we op de BESeilanden advies aanbieden, probeer ik als het even kan bij een debriefing te zitten, om te horen wat onze experts allemaal doen. Voor mij is deze betrokkenheid met onze vrijwilligers heel belangrijk, hun verhalen zijn een bron van inspiratie. De testimonial op pagina 14 komt van een expert die ik heb uitgezonden. Het is heel waardevol en interessant om te lezen hoe de adviesmissie heeft uitgepakt. In deze editie ook het verhaal van een ondernemer op Bonaire (pagina 22/23).

Ik heb zelf altijd iets voor anderen willen betekenen. Dat was ook een van mijn drijfveren om zelf vrijwilligerswerk te doen. Ik heb een jaar lang in Zimbabwe in een kindertehuis gewerkt.

Dat voor anderen iets kunnen betekenen, geldt hier bij PUM natuurlijk in het bijzonder. Toen ik hier kwam, werd me verteld: ‘Je hebt hier voor drie jaar een baan’. En tien jaar later zit ik hier nog steeds. Ik heb in die jaren wel kansen gegrepen om mijzelf te ontwikkelen. Zo was ik o.a. programmacoördinator van VEHICLE, het speciale beroepsonderwijsprogramma dat PUM van 2009 tot juni 2015 kon uitvoeren op verzoek van de Tweede Kamer en waarvoor speciale subsidie verstrekt werd. Op pagina 8/9 kunt u lezen hoe daar een heel succesvolle Business Link uit is voortgekomen.

PUM gaat een interessante tijd tegemoet vol dynamiek en veranderingen. Als afgestudeerd organisatieantropoloog (deze studie heet cultuur, organisatie en management) kijk je vooral naar bedrijfsculturen. Ik ervaar dan ook een enorme herkenning over wat er gebeurt als er veranderingen zijn, zoals nu bij PUM. Wat doet dat met mensen? Wat gebeurt er met de organisatie? Ik kijk vol belangstelling uit naar wat de komende tijd ons gaat brengen. Eén ding verandert wat mij betreft niet: de inspirerende verhalen van experts die wij uitzenden om hun kennis over te dragen aan ondernemers, daar doen we het immers voor!

Ik wens u veel leesplezier met dit zomernummer.

Margreet HankinsSenior Project Officer

Hier doen we het voor…

PUMmagazine ZOMER 2016 3

IN HET KORT

BERICHTENTWEETS

Ook PUM is volop online te vinden. Hieronder

enkele berichten die via Twitter gedeeld werden.

Volg ons @PUM_nl en twitter ook mee!

Mrt 7 PUM_nl: Proud of our representative Cahyo from Indonesia, who has brought PUM to one of the highest mountains in the world

Apr 13PUM_nl: RT @GeraSneller : Signing ceremony MoU between @ZimTradeAlerts & @PUM_nl to support #agriculture in #Zimbabwe

Apr 19PUM_nl: #PUM-expert Henk Oost is in Dar es Salaam to give marketing training to 60 female entrepreneurs of the #GatsbyTrust

BURKINA FASODe rust teruggekeerdFreek Warmelink, landencoördinator Burkina Faso:‘Na de terroristische aanslag in januari van dit jaar, waarbij onze landencoördinator Arie Houweling is omgekomen, besloot PUM direct alle projecten in Burkina Faso tijdelijk stop te zetten. Burkina Faso was de laatste jaren veilig en rustig. President Compaore Blaisse vertrok in 2015 na 27 jaar aan het bewind te zijn geweest. In november 2015 werd op democratische wijze een regering gekozen. Alles ging goed, tot de aanslag in januari, die natuurlijk veel onrust veroorzaakte.

Uit recente informatie die PUM heeft ontvangen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken, van de ambassade in Bamako, van het consulaat in Ouagadougou en van onze eigen ver tegenwoordigers ter plaatse, is gebleken dat de situatie nu dusdanig verbeterd is dat PUM er weer aan de slag gaat. Zelf heb ik als nieuwe landencoördinator in maart het land bezocht om persoonlijk vast te stellen dat het veilig genoeg is om uitgestelde en nieuwe projecten weer op te starten. Er wordt nu in Burkina Faso veel gedaan om de veiligheid te waarborgen. Er is strenge controle op het vliegveld, in grote hotels, en in en om regeringsgebouwen. Dat geeft dan ook een goed gevoel. Burkina Faso – wat betekent ‘het land van de oprechte mensen’ – werkt hard om zijn naam eer aan te doen. Er staan voor het land ongeveer dertig PUMprojecten op stapel voor de komende maanden. Ik wens de experts die naar Burkina Faso gaan veel succes.’ (foto: Project Officer David Brandsma)

Moskee in Ouagadougou

De coverfoto is gemaakt door Opmeer Reports en toont de afval- problematiek in Nicaragua. Nederland hergebruikt 95% van zijn afval en de Nederlandse expertise op dit gebied is daarom heel waardevol in de landen waar PUM actief is. Lees op pagina 26 en 27 het verhaal over groen ondernemen en het hergebruik van electronica-afval.

4 PUMmagazine ZOMER 2016

INGEZONDEN MEDEDELING

AGROMISA Praktische landbouwhandleidingen voor PUM-projecten

Agromisa is een Nederlandse nonprofitorganisatie die sinds 1934 kleinschalige boeren, landbouworganisaties en ontwikkelingswerkers ondersteunt, met name in de tropen. Agromisa werkt nauw samen met onder meer overheids en nongouvernementele organisaties, onderzoeksinstituten en agrarisch onderwijs. Samen ontwikkelen en delen we kennis die bijdraagt aan het verduurzamen van de productiviteit, het inkomen en welzijn in de kleinschalige landbouw. PUM is ook één van onze partners, een band waar we trots op zijn.

Kennis is cruciaalToegang tot informatie en kennis is cruciaal voor een duurzame ontwikkeling van de landbouw. Agromisa werkt aan een breed scala van onderwerpen, waarbij de kleinschalige landbouw – van bodem tot markt – aan bod komt. Denk aan bodem en watermanagement, plantaardige en dierlijke productie, voedselverwerking en opslag, maar ook aan marketing, of een coöperatie starten. Veel van deze onderwerpen sluiten aan bij de expertise van PUM.

Onze praktische handleidingen uit de Agrodokserie zijn gericht op de landbouw in ontwikkelende landen, en gericht op toepassing in het veld. De Agrodoks zijn beschikbaar in het Engels en Frans en vaak ook in het Portugees of lokale talen. Naast onze Agrodoks werken we ook aan de ontwikkeling van onderwijs en trainingsmaterialen en aan nieuwe wegen om kennis en informatie over kleinschalige landbouw te ontwikkelen en te delen.

Lineke van Dongen, Agromisa Office Management

Agromisa en PUM zijn al jaren bekenden van elkaar. Veel PUM-experts kennen de Agrodokpublicaties van Agromisa en gebruiken die bij projecten in landbouw- en rurale ontwikkeling. Hun feedback is vervolgens een bron voor nieuwe kennis-ontwikkeling. Agromisa is op zoek naar experts die hun kennis willen delen.

AGRODOKS DOOR PUM-EXPERTS

Speciaal voor PUM-experts zijn er afspraken over de bestelling van de praktische handleidingen van de Agrodokserie en andere Agromisa-publicaties. Experts krijgen maximaal 5 exemplaren van dezelfde titel op basis van deze overeenkomst. Op de website www.agromisa.org kunt u de titels uit de serie bestellen.

EXPERTS UIT HET VELD GEZOCHT!

Agromisa is voor de ontwikkeling van goede publicaties altijd op zoek naar experts die hun ervaringen en kennis willen delen met een breder publiek. Zo werken we momenteel aan de revisie van diverse Agrodoks over onder andere: bodem en water, zaadverbetering en productie en conservering van landbouw-producten. Daarnaast ontwikkelen we nieuwe publicaties op het gebied van bijvoorbeeld klein-schalige irrigatie, biogas, blad - groente en stadsveehouderij.

Bent u expert op één van onze gebieden en wilt u uw kennis ter beschikking stellen? Neem dan contact op met Agromisa:

E [email protected] T 0317 48 31 51


Streven naar impactOnze senior experts, allen vrijwilligers, delen hun kennis en expertise met verscheidene klanten, van individuele MKB’s tot organisaties die bedrijven ondersteunen en ook brancheorganisaties. Altijd met als doel verhogen van de impact. 79% van de aanbevelingen is volledig of grotendeels geïmplementeerd. Om inzicht te krijgen in de wijze waarop ons werk effect heeft, hebben we een samenwerkingsverband met twee universiteiten: Wageningen en Rotterdam. Gezamenlijk werken we aan een methode voor realtime monitoring en evaluatie. In 2015 hebben we een aantal zeer belangrijke stappen in deze richting gezet.

Nieuwe samenwerkingsverbandenMet trots zijn we in 2016 zes nieuwe samenwerkingsverbanden aangegaan. Bijvoorbeeld in Panama, daar hebben we onze krachten gebundeld met die van IPACOOP, een overkoepelende organisatie voor agrarische coöperaties. IPACOOP zet zich in voor het vergroten van de efficiëntie van de waardeketen door de problemen aan te pakken waar veel

BERICHTEN

‘PUM én Nederland promoten’

John Schellen is expert en stafvrijwilliger bij PUM. Na een missie in ZuidAfrika en een in Oekraïne werd hij landencoördinator voor

het laatstgenoemde land. Omdat hij twee jaar in

Hongarije heeft gewoond en gewerkt, was de OostEuropese mentaliteit hem goed bekend, de ‘trucs en tricks’ zoals hij het zelf verwoordt.

Inmiddels heeft Arnoud Rikkers hem opgevolgd als landencoördinator Oekraïne (zie rubriek Landenfocus op pagina 25). John Schellen zelf is tegenwoordig inwerkcoördinator voor de landencoördinatoren. ‘Ik begin altijd met een rondje langs de managementeamleden en geef ze algemene documentatie en het vergaderschema voor stafvrijwilligers. Vervolgens heb ik drie inwerksessies met een nieuwe landencoördinator.’ De eerste sessie gaat over de briefing en debriefing, alle aspecten worden besproken, plus handige tips. Zo is het slim om bij een briefing al meteen een datum te prikken voor de debriefing. Bij de briefing komt ook al de potentie van de klant voor een eventueel Business Linkprogramma ter sprake. In de andere sessies komen alle aspecten aan bod van de project development visit (PDV) en de followup missie (FU). Bij een PDV regelt de landencoördinator zelf zijn of haar eigen reis en hotel. ‘Een hotel boeken kun je het beste via de PUMvertegenwoordiger ter plaatse doen,’ vertelt John Schellen. Hij is enthousiast over zijn nieuwe stafvrijwilligersfunctie: ‘Het is in essentie kennisoverdracht en dat is uiteindelijk waar het bij PUM allemaal om gaat. Het is leuk werk omdat ik terug kan grijpen op mijn eigen ervaringen van de afgelopen zes jaar. Ik vertel ook dat stroopwafels en typisch Hollandse gadgets als een sleutelhanger met Delfts blauwe klompjes het altijd erg goed doen in het buitenland. We promoten niet alleen PUM, maar ook Nederland!’

TERUGBLIK 2015Recent is het jaarverslag

2015 van PUM verschenen.

Hiernaast een aantal key

figures. Zo hebben we in

2015 in nauwe samen-

werking met partners

1.715 ondernemingen in

73 landen geadviseerd.

Het volledige jaarverslag

kunt u vinden op

pum.nl/nl/jaarverslag2015.

coöperaties mee kampen. Bijvoorbeeld op het gebied van techniek en management. We zijn zeer verheugd over deze samenwerking in Panama, omdat het in een financiële basis voorziet voor voortzetting van activiteiten in het land, waar we sinds 1999 actief zijn geweest.

Groei in Business LinksWanneer een senior expert een onderneming adviseert, ziet hij of zij snel in welk potentieel de onderneming heeft voor internationale handel. In het geval dat dit er veelbelovend uitziet, duikt de expert in zijn of haar uitgebreide netwerk van contacten in Nederland en zorgt voor introducties. Deze worden veelal gevolgd door een bezoek aan relevante bedrijven in Nederland, exportcontracten en zelfs joint ventures. In 2015 hebben we 117 Business Linkbezoeken aan Nederland gefaciliteerd. Deze bezoeken zijn zeer effectief en een logische stap om ondernemingen te helpen hun volgende groeiniveau te bereiken. Business Links genereren daarnaast elk jaar vele miljoenen euro’s voor de Nederlandse economie.

Vrouwelijke ondernemers & vrijwilligersWe zijn blij om te zien dat steeds meer vrouwelijke ondernemers onze hulp inroepen. Vrouwelijke ondernemers verdienen een op maat gemaakte aanpak voor het bevorderen van hun deelname aan economische activiteiten. Ook zijn we blij met het aandeel vrouwen binnen onze vrijwilligers. Het aantal mag nog steeds groeien, want zowel onder de experts als stafvrijwilligers streven we naar een hoger percentage.

Download het jaarverslag viawww.pum.nl/nl/jaarverslag2015


Nieuwesamenwerkings-verbandenmet wie weMoU’s encontractenhebbengesloten

Klantenbediend

MATE VAN KLANTTEVREDENHEID OVER DE DIENTEN VAN PUM

MENSEN

GEÏMPLEMENTEERDEAANBEVELINGEN

696%

92%

79%

2976

294

147

52

1710

Medewerkers betaald71% 29%

Stafvrijwilligers vrijwilligers12% 88%

Vertegenwoordigers vrijwilligers35% 65%

PUM-experts vrijwilligers10% 90%

Hoe beoordeelt u het nut van de aanbevelingen van de expert?

Hoe beoordeelt u de (verwachte) resultaten in verhouding tot de kosten die u heeft gemaakt voor de expert?

van deaanbevelingenis volledig ofgrotendeelsgeïmplementeerd

uitstekend/goed

SOORTENMISSIES

MKB

85%

% MKB bediend versus

‘enabling environment’

missies

Enabling Environment

15%

Landbouw &tuinbouw

168

Bouw, constructie

& handel

68

Bedrijfs-advies

152

Chemie & kunststo�en

84

Uitgeverijen, cross media &

drukkerijen

23

Veeteelt envisserij

232

Productievoedsel & dranken

211

Gezondheids-zorg

56

Metaal-industrie

84

Transport & logistiek

18

Houthandel &houtbewerking

44

Kunst, ambachten, productontwerp, cultuur,

sport en massamedia

13

Toerisme hotels & catering

216

Textiel & leer

62

Handel

52

Beroeps-onderwijs &

training

95

PROJETEN PER SECTOR

Overheids-diensten &

verenigingen

7

Elektrotechnische industrie &

techniek

20

Energie, water, afval & milieu/MVO

67

Banken & verzekeringen

28

Papier & verpakking

10

TOP 5 LANDEN IN PROJECT AANTALLEN

INDONESIË

159COLOMBIA

71

NEPAL

62OEGANDA

47MAROKKO

70

ACTIVITEITEN PER LAND

Afrika

644

Azië

476Zuid-Amerika

309

Europa

281

TOTAAL 1,710

UPDATE IN CIJFERS


INTERVIEW

INDONESIË

Mobiliteitsonderwijs in volle gang

TEKST FRANK STEVERINK FOTOGRAFIE KOOS KRABBENDAM

Koos Krabbendam is emeritus hoogleraar operations management aan de Universiteit Twente. Hij is ook ingenieur. En die ingenieurs hebben, vertelt hij, de neiging te denken

dat de wereld maakbaar is. Als jonge vrijwilliger werkte hij in Ivoorkust, toen iedereen nog rotsvast geloofde in vooruitgang en de mogelijkheid de wereld positief te veranderen.

Daar is hij inmiddels vanaf gestapt, daar is niets van terecht gekomen, zo erkent hij, met verwijzing naar de chaostheorie. Desondanks wilde hij zich na zijn pensioen weer

inzetten voor een betere wereld, en wel als vrijwilliger bij PUM.

Bij PUM raakte Koos Krabbendam betrokken bij een VEHICLE1project in Indonesië.

In dit speciale beroepsonderwijs

programma werd het beroepsonderwijs in dertig deelnemende landen ondersteund met langjarige trajecten waarbij meerdere experts betrokken werden. Doel was curriculumverbetering en betere aansluiting van het beroepsonderwijs op de vraag van het lokale MKB. De garageonderneming SEHAT in Medan met 16 garages had dringend behoefte aan beter opgeleide automonteurs. En het lokale beroepsonderwijs heeft dringend behoefte aan expertise en kwaliteitsverbetering van hun opleidingen.

Bredere kijkHet betreffende VEHICLEproject leidde tot samenwerking tussen de garageonderneming SEHAT, het lokale beroepsonderwijs en nu ook het Nederlandse Innovam, het opleidings en certificeringcentrum voor de mobiliteitsbranche. Koos Krabbendam organiseerde kortgeleden een Business Link waarbij tien Indonesiërs naar Nederland kwamen om contacten op te doen, onder meer bij Innovam. Koos Krabbendam: ‘PUM richt zich op het MKB met praktisch advies en ondersteuning en misschien nog belangrijker is dat wij hen ook helpen om zelfredzaam te worden, door middel van kennisoverdracht en het verbeteren van de lokale kennisinfrastructuur.’ Tijdens het VEHICLE traject gingen leraren van het ROC van Twente naar Medan. Aangezien de automobielbranche tegenwoordig meer te maken heeft met elektronica dan met mechanica, waren deze vrijwilligers beduidend jonger dan de doorsnee PUMexpert, gemiddeld rond de 40, toen nieuw voor PUM. Voor de leraren was het een ervaring die hun persoonlijke horizon verbreedde. Maar Koos onderstreept ook de positieve medewerking van het bestuur van het ROC van Twente, die deze mensen vrijmaakte voor dit project.

Stip aan de horizonHet beoogde samenwerkingsverband tussen de Indonesiërs en Innovam wordt momenteel in meer detail vormgegeven. Daarom spoelen we alvast door naar de ‘stip aan de horizon’. Wat is het uiteindelijke doel? Koos Krabbendam: ‘Waar we uiteindelijk naartoe willen is dat niet alleen de lokale opleidingen voor automonteur in Medan en omgeving drastisch worden verbeterd. Maar ook dat er een examinering en certiciferingsinstituut komt waar studenten deel kunnen nemen aan een examen dat leidt tot een gecertificeerd diploma dat erkend wordt in alle ASEAN landen. Het gaat dan uiteindelijk om zo’n duizend studenten per jaar die van een groot aantal scholen komen in de regio Medan. Voor een dergelijk exameninstituut is een locatie nodig waar vaardigheden in de praktijk getoetst kunnen worden. Na een bezoek aan Medan zelf en een vervolgoverleg met een Indonesische delegatie bij Innovam in Nieuwegein heeft Innovam zich bereid getoond om samenwerkingspartner te worden en daar investeringen voor te doen. Naast Innovam en de lokale Indonesische spelers heeft ook de Indonesische overheid aangegeven bij te willen dragen in de kosten. ‘Het mooie is dat met het VEHICLEproject, met de bijdrage van de Twentse ROCdocenten en met de waardevolle bijdrage van Electude (het andere Nederlandse opleidingsinstituut voor de automobielbranche) én met de Nederlandse consul in Medan als belangrijke pleitbezorger, de basis is gelegd voor deze ontwikkelingen.’ Zoals de CEO van Innovam het uitdrukte na zijn bezoek aan Medan afgelopen zomer: ‘Eigenlijk is alles er al, het moet alleen nog maar opgeschaald worden.’

‘Zelfredzaam maken van

groot belang’

TerugkijkendHoe kijkt de emeritus professor terug op alles? Koos Krabbendam: ‘Als PUMexpert ben je vooral relatiemanager. Natuurlijk moet je verstand van de materie hebben. Als werktuigbouwkundig ingenieur heb ik verstand van motoren en bij de universiteit heb ik gewerkt aan menig curriculum. Maar het gaat vooral om het inzetten van je netwerk en het motiveren van de mensen in dat netwerk. Daarbij kun je niet zonder een budget om het nodige leermateriaal aan te schaffen. Ook de partners moeten willen investeren. Zo had SEHAT de nodige computers aangeschaft en gezorgd voor een uitstekende internetverbinding. Het gaat om het opbouwen van een langdurige relatie. Meerdere missies moeten mogelijk zijn. Gelukkig kon dat allemaal in het kader van het VEHICLEproject. Misschien wel het belangrijkste is dat je een lokale partner hebt, die niet alleen hart voor de zaak heeft, maar ook nog beschikt over doorzettingsvermogen en ondernemerszin. Ten slotte moet je ook gewoon geluk hebben en dat heb ik zeker gehad.’ Er moet natuurlijk nog veel gebeuren, maar al met al is dit een mooi voorbeeld van hoe PUMinterventie kan leiden tot ‘hulp en handel’, oftewel de aid & tradeagenda van minister Ploumen.

1 VEHICLE staat voor: ‘Vocational Education for Higher

Categories and Levels’. Het VEHICLE-programma

is inmiddels geëindigd, PUM doet nog wel steeds

reguliere beroepsonderwijsaanvragen.


GELD MOET WEER GAAN ROLLEN IN SIERRA LEONE

BIJGEBLEVEN‘Sierra Leone staat op de 181e plaats van de VN Development index en heeft een burgeroorlog en een ebolaepidemie achter de rug. Een land met een economie die zwaar leunt op donoren en waar aan veel zaken gebrek is. De helft van de zes miljoen inwoners van Sierra Leone woont in de hoofdstad Freetown. Het platteland bestaat voor een groot deel uit verwaarloosde en verlaten landbouwgronden met weinig activiteit. De visie en missie van Barefoot is om op het platteland meer activiteiten rond duurzame energie te ontwikkelen. En daarmee de leefbaarheid in de afgelegen dorpen te vergroten en arbeidskansen te scheppen voor vrouwen en mannen met geen of weinig scholing.

Nancy Kanu, de drijvende kracht achter Barefoot Women, zag negen jaar geleden al de enorme potentie van zonneenergie. In korte tijd zijn er een bakkerij met restaurant, een fietsenwerkplaats, een kleermakerij en een boerderij opgezet. In de bakkerij worden diverse soorten broodjes en koekjes gemaakt, deels op basis van cassavemeel. Het streven is om met zo weinig mogelijk kostbare ingrediënten iets lekkers te bakken dat verkocht kan worden in een economie waarin weinig geld omgaat. Eigenlijk is dat de kern van het ontwikkelingsprobleem in Sierra Leone. Er is een grote wil om bedrijfsmatig bezig te zijn, maar de bevolking heeft te weinig geld om regelmatig iets te kopen of om investeringen te doen. Met hulp van onze adviezen gaat het geld ook in Sierra Leone binnenkort hopelijk weer wat meer rollen!’

TEKST DÉNISE TEN BOKUM / JAN KOEMAN FOTOGRAFIE JAN KOEMAN

Door NS gedoneerde OVfietsen bij Barefoot

Barefoot Women Solar Engineers

In een tijdsbestek van ruim twee jaar reisde Jan Koeman vier keer af naar Barefoot Women Solar Engineers, een sustainable energy-project waar mede door de PUM-adviezen diverse bedrijfs-matige activiteiten zijn ontstaan.


Smart Solutions uit Nepal is een IT bedrijf wat Efficiency through technology biedt. Met circa 40 medewerkers, voornamelijk productontwikkelaars, programmeurs en (technisch) support medewerkers, hanteren zij de 3Dfilosofie: Design – Develop – Deliver. Het bedrijf, opgericht in 2005, is in de afgelopen 10 jaar enorm gegroeid. De software die zij ontwikkelen, wordt voornamelijk afgenomen in Nepal. Maar ook zijn zij een onderaannemer voor bedrijven in de VS en Singapore. De oprichters/eigenaren van Smart Solutions, streven naar meer en beter. Ook in Nederland verwachten zij toegevoegde waarde te kunnen leveren.

Waardevol bezoek van Nepalese softwaremannen

›

INTERVIEW FRANK STEVERINK

FOTOGRAFIE HERMAN VAN VEEN, SMART SOLUTIONS

‘Doorpakken en droom realiseren’

PUMexpert Herman van Veen lichtte het bedrijf door in 2015 tijdens een missie, en gaf adviezen hoe beter, efficiënter en slimmer gewerkt kon worden. Als vervolgmissie werd een Business Link bezoek aan Nederland georganiseerd. Eén van de doelen was kijken of er in Nederland bedrijven zijn waarmee ze zaken kunnen doen. ‘Wat ik zag in Nepal, was een bedrijf met enorme potentie. Ik verwacht dat een Business Link deze ondernemers echt een kans biedt om door te pakken en hun dromen te realiseren.’

CEO Niraj Gorkhali die het bedrijf oprichtte samen met zijn neef Ujjwal Pradhanang legt uit: ‘Voor bedrijven hier is het voordelig om het ontwikkelwerk uit te besteden, zo kun je bijvoorbeeld als startup veel sneller groeien, met relatief lage investeringen.’


Potentie en uitdagingen

Niraj en Ujjwal studeerden beiden in Amerika. Dat is de reden dat hun commerciële netwerk zich tot daar uitstrekt. Waarom gingen ze terug naar hun geboorteland? Niraj: ‘Nepal is een land met enorme potentie en even zulke grote uitda-gingen. 70% van de bevolking is onder de 25 jaar, die moeten alle-maal gevoed worden en later ook werk krijgen. De werkloosheid in Nepal is een groot probleem en als we daar iets aan kunnen doen, ben ik al blij.’ Zijn neef Ujjwal vult aan: ‘Het is belangrijk dat we in Nepal kunnen meekomen met de kennis-ontwikkeling in het Westen. We hebben genoeg knappe koppen, maar ze hebben niet genoeg toegang tot de kennis. Wij kunnen daar een bijdrage aan leveren, om te voor-komen dat mensen naar het buiten-land vertrekken.’www.smartsolutions.com.np

Business links

Het Business link programma van PUM geeft ondernemers in de landen waar we actief zijn, de kans om kennis te maken met potentiële zakenpartners in Nederland. Ondernemers die blijk geven van potentieel voor internationale handel en samenwerking worden uitgenodigd om naar Nederland te komen.

Doel is expliciet het bevorderen van handel, de samenwerking tussen bedrijven faciliteren of de verkoop van machines mogelijk maken. Ondernemers die in aan-merking komen voor hulp kunnen handelspartner worden. Van hulp naar handel.

Niet voor nietsPUMexpert Herman van Veen heeft een vol programma met 17 bezoeken voor de heren georganiseerd. Om zo niet alleen kennis en expertise op te doen, maar vooral om commerciële mogelijkheden te onderzoeken en uit te nutten. Gedurende 13 dagen werden grotendeels MKB ondernemingen zoals WeWork en Remain Software bezocht maar ook een paar giganten zoals Cap Gemini en TNO. Herman peilde na afloop telkens de eerste indruk en vroeg om een waarderingscijfer. De waardering achteraf was gemiddeld een 7+ met een uitschieter naar een 10, maar ook een 4. Maar wat uiteindelijk telt zijn concrete zakelijke resultaten. Er is een directe opdracht uit voortgekomen voor Smart Solutions en twee contacten waar mee is afgesproken dat zij een klein project gaan doen voor Smart Solutions. Met een ander bedrijf is afgesproken om een aanbieding te doen voor het maken van een website.

› Herman van Veen: ‘De voorbereidingen voor deze Business Link vroegen veel tijd en inspanning vooraf. Het

is dan fijn om te zien dat het bezoek nu al tot concrete opdrachten en samenwerking heeft geleid.’

Op het moment dat we de twee voormannen van Smart Solutions spreken, staan ze eigenlijk op het punt Nederland alweer te verlaten. Onze Nepalese gasten zijn onder de indruk van wat zij in de afgelopen dagen hebben meegemaakt. Zo verbaasden zij zich over de kunst die in Nederland overal aanwezig is en geïntegreerd is in het dagelijks leven. Niraj Gorkhali: ‘Alles hier is vormgegeven en heeft een unieke component qua design in zich. Het is een vorm van branding zoals we die nog niet echt kennen in Nepal, al is het in ons bedrijf wel een punt van aandacht.’

Projectofficer Murielle Klier van der Pol die ook betrokken was bij de organisatie van de missies, vraagt de Nepalese ondernemers wat ze mee terug nemen naar hun land. Ujjwal: ‘Alles gebeurt hier met een enorme efficiëntie en aandacht voor detail. Daar kunnen we van leren, dat heeft niet zozeer te maken met kennis of expertise, maar met een mentale instelling.’

‘Bezoek leidt tot concrete opdrachten

en samenwerking’


Johan van de Gronden (52) is de opvolger van Thijs van Praag. De afgelopen tien jaar werkte hij als directeur van het Wereld Natuur Fonds (WNF) met veel passie aan behoud van de natuur. Vanaf 1 juli verruilt hij het zeer duurzame WNFkantoor in bosrijk Zeist voor een kamer op 15 hoog, met uitzicht op zee. Een eerste korte kennismaking.

Vertel kort iets over je achtergrond…JvdG Ik ben geboren in Almelo en op zesjarige leeftijd verhuisd naar de Veluwe, Nunspeet. Nu woon ik in Harderwijk, waar je de demografische veranderingen van Nederland in een notendop ziet. Er zijn twee moskeeën gekomen en de SGP is al jaren uit de gemeenteraad. Het is een gewone Nederlandse provincieplaats, met emigranten, forenzen en meerdere kerken die te koop staan.

Je bent filosoof.JvdG Als kind had ik twee dromen. Ik wilde dierenarts worden of filosoof. Het is het laatste geworden. Dat heeft te maken met een soort basisnieuwsgierigheid. Ik heb vorig jaar een boek gepubliceerd met wijsgerige essays2, waarin ik ook schrijf over verwondering. Ik koester de hoop dat ik het kleine jongetje in mij nooit kwijt ben geraakt. Verwondering is de basis van de wijsbegeerte.

Is de overstap van natuurbescherming naar MKBkennisoverdracht niet wonderlijk?JvdG Ik kwam uit de wereld van handel en ontwikkelingssamenwerking toen ik tien jaar geleden naar het WNF ging. In zekere zin kom ik dus terug in de wereld waarvan ik heel lang deel uitgemaakt heb. Ik heb een heel brede humanioraopleiding gehad, ben een letterenman, al ben ik wel afgestudeerd in de wetenschapsfilosofie. Ik ben reflexief ingesteld, maar ook ongeduldig, wil liefst nu resultaat zien, houd regelgeving liever beperkt.

Waarom naar PUM?JvdG Het profiel van de vacature sprak me enorm aan, mijn grootste vraag was: is er genoeg uitdaging? Ik was wel meteen verliefd op de formule van ondernemers voor ondernemers. PUM werkt vraaggestuurd, kweekt geen hulpafhankelijkheid en bevordert zelfredzaamheid. Dat DNA moeten we behouden. Ik wil articuleren naar buiten toe welke waarde PUM toevoegt. In onze nieuwe wereld is het van belang de belastingbetaler te vertellen hoe we op onze manier effectief internationaal samenwerken.

2 Wijsgeer in het wild, essays over mens en natuur

De waarde die PUM toevoegtTEKST FRANK STEVERINK FOTOGRAFIE HANS LEBBE / WNF

Onze nieuwe algemeen directeur


TESTIMONIAL

PUM-expert Pim Bergsma voerde een ‘heel aparte missie’ uit bij een groothandelsbedrijf in Zimbabwe, Fortwell Cash & Carry Zimbabwe, dat na de geldcrash in 2007 met een lening van US$ 20.000 de draad weer oppakte. Zimbabwe is een land met

90% werkeloosheid en veel armoede en corruptie. Maar vooral ook van groot verlies aan bedrijvigheid, door de reductie van de blanke bevolking van 100.000 naar circa

10.000 mensen, mede door invoering van het landhervormingsprogramma.

A PERFECT MATCH

Fortwell Cash & Carry Zimbabwe

‘Mijn klant is direct na de crash aan de slag gegaan met het opzetten van cash & carry

winkels voor eerste levensbehoeften. Het bedrijf is goed uitgebouwd en het heeft enkele goede jaren gedraaid waarin de omzet vertienvoudigde en er meer dan

300 mensen aan het werk waren. Maar door te weinig marketingvisie, door over

organisatie, concurrentie en verkeerde keuzes, minimaliseerde de winst.De vraag aan PUM was nu: bekijk het bedrijf en het management in zijn geheel. Ik zag dat het assortiment en de verzorging goed zijn, maar niet compleet genoeg voor one stop shopping. Daarnaast is er een te hoge controlegraad en ondermaatse marketing. Er werkten te veel mensen en er heerste te weinig teamgeest in alle geledingen.

ProjectplanNa zo’n 25 interviews heb ik een projectplan geschreven met een voorzichtig, stapsgewijs plan voor de komende drie jaar. Allereerst wat de directeur betreft: hij zou zich minder met dagelijkse controle en leiding moeten bezighouden. In plaats daarvan kan hij de marketing verbeteren door op zoek te gaan naar de wensen van zijn klanten en meer met hen te communiceren. Naast cash & carry kan het bedrijf een goed gestructureerde goederenbezorging opzetten. De eerste stappen daarvoor worden inmiddels gezet. Ik heb geadviseerd om te gaan samenwerken met andere groothandels, of samen met hen een inkoopcombinatie te vormen. Al met al is dit een project om nog een tijd te blijven begeleiden. We hebben al weer contact gehad en ik blijf de ontwikkelingen en voortgang volgen. Oh ja, er was ook goed nieuws: de tweede week dat ik daar was viel de regen dagelijks met bakken uit de hemel. Na een enorm lang droge periode gaf dat veel blije gezichten!’

TEKST & FOTOGRAFIE PIM BERGSMA


WORKSHOP ADVISEREN IN INTERCULTURELE CONTEXT

SPECIAL

TEKST FRANK STEVERINK FOTOGRAFIE MELODY REYNEVELD

Bij PUM draait het om kennisover-dracht. Nou is dat met mensen uit dezelfde cultuur al een uitdaging, maar het wordt nog veel leuker in een interculturele en internationale context. Leuker, maar ook met extra uitdagingen. De valkuilen voor mis-communicatie liggen dan altijd op de loer voor de circa 2.000 experts die jaarlijks naar ruim 70 landen uitzwermen. Begrijpen ze mij wel goed? Zeggen ze ‘ja’ terwijl ze ‘nee’ bedoelen uit beleefdheid? Adviseren is ook een kwestie van vooral goed luisteren naar wat er wel of juist niet gezegd wordt. ›

Voor alle expertsVoordat onze PUMexperts op pad gaan, krijgen ze al de nodige adviezen van de landencoördinator in kwestie op het gebied van plaatselijke cultuur, communicatieve valkuilen en algemene do’s & don’ts. Nieuwe experts vullen een assementvragenlijst in, waarbij de antwoorden tijdens een eerste kennismaking met de sectorcoördinator besproken worden, om zo vanaf dag één het belang van intercultureel adviseren op de agenda te zetten. Om het nog wat meer gestructureerd aan te pakken, is er sinds begin 2015 een workshop ‘Adviseren in interculturele context’. Tijdens deze dag komen circa 15 experts samen met twee trainers. Ze wisselen ervaringen uit, leren algemene principes op het gebied van adviseren en bespreken de valkuilen en uitdagingen van het overdragen van kennis in een andere cultuur. De cursus was eerst facultatief en met name bedoeld voor nieuwe experts, maar hij staat nu open voor alle experts en is verplicht voor nieuwe experts. De eigen bijdrage die aanvankelijk van de deelnemers werd gevraagd, is afgeschaft.

Rens van Gelder over de workshopRens van Gelder is adjunct directeur / hoofd P&O bij PUM en vertelt de aanwezigen over de achtergrond van deze workshop: ‘Om tot deze workshopvorm te komen hebben we ervaren experts benaderd. De vraag was: kunnen we een curriculum ontwikkelen dat PUMspecifieke adviessituaties behandelt, plus de eventuele valkuilen. Omdat we in een internationale setting opereren, kwam daar al snel de interculturele context bij. Het is inmiddels de veertiende keer dat we de workshop houden. We evalueren de workshop constant opdat we het maximum halen uit deze eendaagse bijeenkomst. Interculturele communicatie is natuurlijk een onderwerp waar je heel lang over kunt praten en het is een veelgehoorde wens van de deelnemers dat men graag nog dieper op de materie zou willen ingaan. Het gaat hier evenwel om handreikingen en niet om een opleiding. Wat overigens heel goed is om te zien, is dat de wisselwerking tussen zeer ervaren experts en beginnende experts als heel positief wordt ervaren.’

Over leiders en adviseursDe workshop bestaat uit een ochtendsessie waarbij het adviseren, communicatie in het algemeen en de rol van de adviseur centraal staan. Na de lunch wordt ingegaan op interculturele aspecten van adviesopdrachten en krijgt men lessen in persoonlijke effectiviteit. De middag eindigt met een evaluatie en afsluiting. Om een indruk te krijgen, volgde de redactie van PUMmagazine de workshopdag en vroeg deelnemers tijdens de lunch om enkele persoonlijke reacties. Dit is het verslag. Martin Langbroek en Wilma Wilbrink zijn vandaag de trainers. Wilma Wilbrink bijt het spits af. Ze is afkomstig uit het onderwijs en begint haar verhaal met een beschouwing over leiderschap. Als coachend adviseur kun je de klant bewust maken van de rol die een leider binnen een organisatie vervult. ‘Open vragen helpen daar heel goed bij.’ Tijdens de koffiepauze vertelt Wilma Wilbrink over de groep: ‘Heel gemengd, met oude rotten in het vak die al heel veel missies hebben gedaan en experts die net bij PUM zijn. Het leuke daarbij is dat ik zelf ook telkens weer iets kan leren, door de inbreng van deelnemers die met voorbeelden komen en die weer een nieuw licht op de materie werpen.’ Martin Langbroek: ‘Dit is de derde keer dat ik deze workshop geef. Mensen zijn erg leergierig en dat maakt het ontzettend bevredigend om te doen. Het plezierige is dat het kennisdelen en uitwisselen zich gedurende zo’n dag echt ontwikkelt. Het is niet zo dat mensen op een gegeven moment afhaken en zeggen: ‘Ik ben wel vol’. Zeker bij het interculturele gedeelte, zo is mijn ervaring, zitten ze op het puntje van hun stoel. Ik krijg hele positieve reacties van mensen. Ze zeggen: ‘Ik leer echt nieuwe dingen en kan die later toepassen tijdens een missie, het resultaat van mijn advieswerk neemt echt toe.’

›

›LEES VERDER OP PAGINA 18

Magda Ziengs Groeneweg

Cursusleidster Wilma Wilbrink


Deelnemers aan het woord Lunchtijd, de ochtend is voorbij. Tijd om de deel-nemers te polsen. Hoe vinden zij het gaan, wat is hun eerste indruk?

Magda Ziengs Groeneweg: ‘Ik luister met volle teugen, het is erg leerzaam. Wat er voor mij uitspringt, is hoe belangrijk het is om goed te luisteren. Ik concludeer naar aanlei-ding van de ochtendsessie dat ik soms wel eens te snel een conclusie trek en kom er dan achter dat de vraag toch eigenlijk iets anders was. Ik ga bin-nenkort op missie naar Sumatra en verwacht daar veel van het geleerde in de praktijk te kunnen gebruiken.’

Hanze Bakker: ‘Het delen van ervaringen maakt deze dag erg interessant, even weer een spiegel voorgehouden te krijgen. Ik heb niet zozeer heel veel nieuws gehoord, maar heb wel veel van de ervarings-verhalen kunnen herkennen. Hierdoor komen die ervaringen weer tot leven.’

Frank van Rijk: ‘Voor mij zijn de dingen die ik hoor wel bekend, maar ze komen vandaag in de sessie wel weer tot leven. Wat ik leerzaam vond, was te concluderen dat je tijdens een evaluatie van een gesprek achteraf tot nog scherpere conclusies komt.’

‘Even een spiegel voorgehouden krijgen’


›

Workshop Adviesvaardigheden in interculturele contextDe workshop Adviesvaardigheden in interculturele context die sinds begin 2015 elke maand gehouden wordt voor alle PUM-experts, is – zoals al in de vorige editie gemeld – een verplicht onderdeel van de introductie voor nieuwe experts geworden. Mocht u als ervaren expert interesse hebben in de workshop, schrijf u dan tijdig in! Op PUMnet (log in met uw wacht-woord en zoek ‘workshop’ via het zoekmenu) vindt u de data voor 2016 en kunt u zich direct inschrijven. De workshopdag is inclusief lunch. Reiskosten voor deelname aan deze workshop zijn voor eigen rekening.

Inschrijven?Heeft u vragen of wilt u zich inschrijven, bel Sector Support 070 34 90 545 of mail: workshopadviesvaardigheden@ pum.nl.

‘Terugkomen als een rijker mens’

vertrouwelijk blijft. Eén deelnemer geeft als advies dat je ook zaken kunt bespreken in termen van percentages, het hoeft niet altijd om concrete bedragen te gaan. Een andere deelnemer had hetzelfde probleem in Kazachstan. Hij koos voor de directe Nederlandse aanpak en confronteerde de klant met de vraag: ‘vertrouwt u mij soms niet?’ Dat was blijkbaar een eyeopener voor de klant in kwestie, want daarop kreeg de expert de informatie wel.

Het belang van doorvragenEnkele andere opmerkingen: ‘Ik heb geleerd hoe belangrijk het is om een missie goed voor te bereiden en desnoods ook contact te zoeken met andere PUM experts.’ Ook het belang om bij een klant door te vragen – en niet meteen in oplossingen te gaan denken en aan te bieden – werd genoemd. Eén van de deelnemers waarschuwt voor al te hooggespannen verwachtingen: ‘Verwacht niet dat je binnen twee weken op een missie de wereld kunt veranderen in een onderneming. Het is al

heel wat als er een probleem opgelost is en het bedrijf een stap verder geholpen is in zijn ontwikkeling naar een florerende business. En bedenk ook vooral wat je er zelf van geleerd hebt, de meeste experts komen terug als een rijker mens.’ En dat vond Martin Langbroek een mooie afsluiting van de dag…

Later op de dagAan het einde van de middag is er de kans om vragen te stellen en opmerkingen te maken. Een van de observaties is dat wij in onze Nederlandse cultuur veel waarde hechten aan een open manier van kijken en communiceren, maar dat dit in veel andere culturen compleet anders is. Een andere opmerking betreft het feit dat veel experts behoefte hebben om met andere experts vaker op deze manier ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Er wordt opgemerkt dat sectordagen voor alle experts binnen een sector toegankelijk zijn en daarvoor een uitgelezen mogelijkheid bieden. Er kwam ook de vraag naar voren wat je als expert kunt doen als je inzage wilt in de financiële gegevens, maar er aarzeling bestaat om deze te geven of een klant het gewoonweg weigert. Er volgen tips van de aanwezigen. Zo is het goed om te proberen te achterhalen wat de reden daarvan is. Is men bang dat de concurrentie dit te weten komt? Een expert moet dan duidelijk maken dat al deze informatie

Cursusleider Martin Langbroek


COLUMN

HAND IN HANDIn het afgelopen jaar had ik het voorrecht om mee te mogen denken over de realisering van een nieuw voetbalstadion. Mijn bureau kreeg van de gemeente Rotterdam en Feyenoord de opdracht om een concept op te leveren voor aanvullend – winst-gevend – vastgoed dat de exploitatie van een nieuwe ‘Kuip’ gemakkelijker zou maken. In plaats van het schetsen van het zoveelste mooie plaatje van een indrukwekkend gebouw, schreven wij een strategie voor de onwikkeling van het hele stadiongebied. En drukten wij onze opdrachtgevers op het hart dat we niet eerst een aannemer moeten zoeken die wil bouwen (die zijn er genoeg), maar partners waarmee de komende twintig jaar gewerkt kan worden aan het koppelen van de kracht van voetbal aan de kracht van Zuid en haar bewoners. Dat is een receptuur die in feite ingaat tegen bekende reflexen: Want hoe vaak zie je geen ambitieuze plannen gepresenteerd worden, zonder dat eerst de verbinding wordt gelegd met hen die daarvan de gevolgen – positief en negatief – gaan ondervinden. En die bij kunnen dragen aan de realisering en dus ook mee mogen delen in de winst, financieel of maatschappelijk. De belangen van een voetbalvereniging met internationale spor-tieve ambities worden beter behartigd wanneer ze verbonden worden met de belangen van anderen.

En zo is het op de meeste plaatsen waar gestreden wordt voor de eigen zaak. Profilering en lobby gaat te vaak ten koste van anderen. Daarmee behaal je alleen op de korte termijn concur-rentievoordelen. Zoek daarom altijd naar werkvormen waarin ferme stappen of nieuw beleid ook ten goede komen aan andere belanghebbenden. Via allianties valt nu eenmaal meer resultaat te behalen. Dat is mijn pleidooi voor belangenbehartiging 3.0.In de afgelopen jaren heeft PUM daarin het goede voorbeeld gegeven. Door dienstbaar te zijn en de samenwerking aan te gaan. Tussen Nederlandse partijen die aan private sector development doen, maar ook met onze doellanden. Door bijvoorbeeld te laten zien dat landen ook zelf een PUM op kunnen richten en dat zij van hun ‘donoren’ partners kunnen maken. En dat hulp aan anderen ook handel voor ons kan betekenen. Zo’n aanpak werkt pacificerend en dat hebben we nodig in een tijd waarin Ontwikkelingssamenwerking het nog zwaar te verduren gaat krijgen. Want getuige de peilingen wil het electoraat eerder minder dan meer OS. De kunst is dan om het belang van internationale samenwerking te verbinden aan het belang van de mens achter dat electoraat.

Herman Nieuwenhuis

Herman Nieuwenhuis werkt als public affairs-adviseur en werkt voor goede doelen, overheden en ondernemers.


DAGBOEK

TEKST & FOTOGRAFIE FRANK STEVERINK / KEES VAN DEN BOER

Beter bouwen

maar kijken of ik directeur Franck er morgen van kan overtuigen dat je beter vanuit het grotere geheel denkend kunt beginnen dan je alleen maar te focussen op de kruimels, de details. Flexibel denken, heb ik in een vorige missie in Burkina Faso ook gemerkt, is hier Afrika een echte uitdaging. Maar misschien staat Franck wél open voor andere ideeën en inzichten. We zullen het morgen zien.

18maart

De presentatie verliep prima. Wat schetst mijn verbazing, dat Francks ogen steeds verder open

gingen in het verloop van de bijeenkomst. Na afloop zei hij dat hij daar zo nog nooit aan en over gedacht had. En dat mijn topdownaanpak de projectorganisatie nieuwe en voor hem veelbelovende inzichten had gegeven. We zijn vervolgens een project van hem gaan bekijken, op het vliegveld. Daar is voor circa € 3 miljoen de ontvangsthal uitgebreid. Ik verbaas me erover dat ze met hun huidige projectaanpak in Benin

‘Vanuit het grotere geheel

denken’

toch tot zulke goede resultaten komen.Ik vroeg mij af waarom er zo veel grote gebouwen hier niet zijn afgebouwd. Geen gezicht overigens, en het draagt flink bij aan de verloedering van de stad. Het geld was op, zo leer ik. Maar nog belangrijker: als het niet af is, hoef je er geen belasting over te betalen!

21maart

Tussendoor word ik door Marijke (de lokale PUMvertegenwoordigster) nog geïntroduceerd

bij de ambassadeur en ga ik op verzoek van Marijke mee naar een acquisitiegesprek bij een potentiële PUMklant.

Op het moment dat Kees van den Boer voor PUM naar Benin ging, was hij al weer ruim drie jaar uit loondienst. In zijn werkzame leven was hij de laatste jaren als projectmanager bij de Rijksgebouwendienst verantwoordelijk voor de restauratie van de koninklijke paleizen. In Benin heeft hij een bouwkundig ontwerpen ingenieursbureau geholpen bij het optimaliseren en uitbreiden van hun organisatie. ‘Ik heb altijd iets met ontwikkelingssamenwerking willen doen. Die kans heb ik nu.’

BENIN

15maart

Vandaag min of meer gebroken begonnen. De airco op mijn kamer draaide ook ’s nachts volop en met

veel lawaai. Oordopjes, kussen over het hoofd, het bood allemaal geen soelaas. Op weg naar Franck, mijn opdrachtgever en de directeur van het ontwerp en ingenieursbureau, biedt het verkeer in Benin ook al niet veel ontspanning. Slopend en gevaarlijk: heel veel diepe kuilen, waar je probeert omheen te zeilen, maar meestal dwars doorheen moet. De afstemming met de opdrachtgever verliep erg moeizaam en ongestructureerd. Structuur is niet iets wat hier gemeengoed is. Problemen worden wel gedetailleerd gesignaleerd, maar de oorzaak en onderliggende verbanden worden niet of onvolledig onderkend.

17maart

Ik heb vandaag mijn presentatie over organisatie en projectaanpak en management gemaakt. Het uitgangspunt:

mijn denken en werken vanuit het grote geheel overbrengen, stelselmatig afdalend van grof naar fijn, naar de details. En nu


22maart

We begrijpen elkaar steeds beter, waardoor Franck mij nu vertelt dat hij het project bij de Wereldbank

wil aanmelden voor ondersteuning en subsidie. Daarvoor gaat hij ons introduceren bij een vertegenwoordiger van de Wereldbank in Cotonou. Hij wil dat ik er bij ben om het plan inhoudelijk toe te lichten en omdat we samen meer gewicht in de schaal leggen.

Het valt me op dat ik veel kleine ondernemers zie en spreek – ook buiten mijn opdracht – die de handen uit de mouwen steken. Erg lovenswaardig, jammer alleen dat ze steun en motivatie van de eigen overheid wel kunnen vergeten!

25maart

De uitwerking van mijn

Om draagvlak voor onze ideeën te creëren, gaan we het resultaat van mijn werk ook presenteren aan een delegatie van grote bouwondernemingen en opdrachtgevers in Benin.Terwijl Franck de praktische zaken voor de bijeenkomst regelt, werk ik het verhaal dat we gaan houden verder uit.

De bijeenkomst met bouwondernemers en opdrachtgevers is een succes. Het doel – presenteren van het idee tot de oprichting van een kenniscentrum en een trainingscentrum – kreeg veel bijval. Het kenniscentrum zou kennis moeten vergaren en delen, en bij het trainingscentrum zouden projectparticipanten door middel van oefening en uitwisseling hun praktijkervaring kunnen toetsen en verbeteren. Hiervoor moeten samenwerkingsverbanden worden opgezet met universiteiten, bedrijfsleven, overheid en opdrachtgevers. Na afloop stevige positieve discussies onder de twintig genodigden. De eerste stap is gezet: motivatie en support!

De eerste resultaten

Inmiddels zijn we een jaar verder. Kees van den Boer heeft via email de vinger aan de pols gehouden en ondersteuning geboden. Het plan bleek te groot voor ondersteuning door de Wereldbank. Een onderdeel uit het plan kreeg die steun en subsidie wel. Het resultaat van de missie voor Franck tot nu toe is dat zijn ideeën zijn uitgewerkt en er een eerste draagvlak is gecreëerd. Maar nu komt het moeilijkste: hij moet ze gaan realiseren. Geen gemakkelijke opgave. Op dit moment zijn PUM en Franck in overleg om te kijken of – en zo ja hoe – PUM een bijdrage kan leveren aan de uitwerking van zijn plannen. Want in zijn enthousiasme heeft hij inmiddels vier deelplannen opgesteld.

Als een gebouw niet af is, hoef je er geen belasting over te betalen...


CASE: Strategieadvies voor bladenmaker

Tropisch Nederland

TEKST FRANK STEVERINK

FOTOGRAFIE JOSEPHINE VAN GALEN

Sinds begin 2015 adviseren PUM experts ook ondernemers binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Dankzij een speciale subsidie van het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken kunnen ondernemers op de zogenoemde BES eilanden binnen Carïbisch Nederland adviesondersteuning aanvragen. De BESeilanden zijn Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Josephine van Galen, expert en sectorcoördinator Printing, Publishing & Cross Media, adviseerde onlangs Studio Conté op Bonaire.

BONAIRE


Josephine van Galen beschrijft Bonaire als een ‘klein, fijn eiland’. Er wonen zo’n 18.000 mensen op 294 vierkante kilometer, een oppervlakte te vergelijken met Vlieland. De klant, Marnix Stoorvogel, is een ondernemer die het kwartaaltijdschrift ‘Job’ uitgeeft voor onder nemend Bonaire. Dit 60 pagina’s tellende tijdschrift heeft de ambitie om ondernemen op het eiland in kaart te brengen en te stimuleren. Het tijdschrift wordt in samenwerking met de Kamer van Koophandel gemaakt. De financiering komt zowel van de lokale overheid als van adverteerders. Het tijdschrift wordt gratis verspreid en is succesvol. En hoewel het tijdschrift goed loopt, is de ondernemer niet tevreden. Hij is ambitieus en riep daarom de hulp van PUM in. ‘Het tijdschrift bedient nu voor namelijk grotere ondernemingen, maar Marnix Stoorvogel wil ook iets opzetten voor ondernemingen gerund door MBO’ers, want daarvoor is het huidige tijdschrift te high brow,’ vertelt de

expert. ‘Daarnaast is er behoefte aan een digitaal platform dat zich veel breder richt op ondernemers, in het bijzonder op investeerders en mensen die Bonaire als hub tussen ZuidAmerika, Europa en de VS willen gebruiken. En daar kan ik mijn kennis ook goed voor inzetten.’

Geloof & overtuigJosephine van Galen: ‘De vraag was om het bestaande blad beter te maken, een aanvullende titel op te zetten plus het digitale platform. Journalistiek was ’Job’ overigens behoorlijk goed gemaakt. Het nieuwe blad voor de kleinschaligere ondernemingen zal maandelijks in het Papiaments verschijnen en telt 12 pagina’s. Het maandblad, ‘Eksito’ Papiaments voor ‘succes’, zal verspreid worden in supermarkten en op MBOscholen.’ De expert, die zelf uit de uitgeverijwereld komt, heeft strategisch advies gegeven voor beide bladen en het digitale platform en ze heeft een stappenplan opgesteld. ‘Het is belangrijk om je eigen drijfveren te kennen als je dit wilt doen, dan ben je sterk. In het begin vond de ondernemer dat wel een beetje gek, maar na een dag of drie zag hij het belang daarvan toch in. Als je in je eigen plannen gelooft, overtuig je ook je doelgroep en potentiële partners. De reacties van MBOonderwijsinstellingen waren heel positief over het nieuwe maandblad. Ook adverteerders toonden zich geïnteresseerd. We hebben met hen en met ondernemers gepraat en in die gesprekken ook nieuwe ideeën opgedaan die we gaan gebruiken.’

PlanningDe expert ondersteunt de ondernemer nu vanuit Nederland bij het uitvoeren van het stappenplan. De ondernemer zelf is erg blij met het businessplan dat hij met hulp van Josephine van Galen geschreven heeft. En het bestaande ‘Job’ zal zelfs ook op Saba en Sint Eustatius uitgebracht worden. De nieuwe activiteiten vereisen wel meer planning, iets wat de ondernemer tot dan toe eigenlijk nauwelijks deed. Hij is veel zakelijker en systematischer gaan werken. ‘Heel

veel zaken kun je gewoon van tevoren uitrekenen: oplages, hoeveelheid te verkopen advertenties. Dat was voor hem toch een soort eyeopener. Ik verwacht dat zijn onderneming echt impact gaat hebben op ondernemend Bonaire!’

Bidden op de landingsbaanMarja Hendriksen is sinds begin 2015 landencoördinator voor Carïbisch Nederland. Ze is net terug van een project development visit (PDV) aan Bonaire, Saba en Sint Eustatius waarbij ze bestaande en potentiële klanten bezocht:

‘De luchtverbinding tussen Bonaire als beneden-winds eiland en Sint Eustatius en Saba als bovenwindse eilanden is kostbaar en tijdrovend, met twee en soms drie tussenlandingen. Niet alleen dat maakt een PDV een avontuur. Maar ook door vervolgens spectaculair te landen op de kortste landingsbaan ter wereld op Saba, omringd door eilandbewoners met de bijbel op schoot…

Wat de reis en daarmee het adviseren ook boeiend maakt, zijn de grote verschillen tussen de eilanden: de oorsprong van de bevolking, de poli-tieke partijen, de natuur van vlak tot uitgebluste vulkanen, de diversiteit in sectoren en in onder-nemersklimaat. En dan nog de taal: op Bonaire wordt Papiaments, Spaans en Nederlands gesproken, op Saba en Sint Eustatius Engels.

In 2015 zijn diverse adviesaanvragen gehono-reerd op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, waarvan het merendeel op Saba. We verwachten voor 2016 nieuwe aanvragen te ontvangen van jonge ondernemers op Bonaire en vervolgadvies te verzorgen op Sint Eustatius en Saba.’

Bijzondere gemeenteBonaire (Papiaments: Boneiru) is een Nederlands eiland in het Caribische deel van Nederland, dat sinds 2010 bestuurlijk als open-baar lichaam een bijzondere gemeente vormt. Het ligt in het zui-delijke deel van de Caribische Zee, voor de kust van Venezuela, en behoort tot de ABC-eilanden van de Kleine Antillen. De hoofdstad van Bonaire is Kralendijk, een verbaste-ring van Koralendijk (dijk van koraal). De oudste nederzetting is Rincon, Spaans voor “hoek”.

‘Bonaire als hub tussen ZuidAmerika, Europa en de VS’


ONDERTUSSEN IN...

PALESTIJNS GEBIED

Amjad Qasas, vader van drie kinderen, is sinds 2010 aan PUM verbonden als vertegenwoordiger

voor de Palestijnse Gebieden. Hij was toen directeur handelsontwikkeling bij PalTrade, een Palestijnse handelsorganisatie voor regionale

handel. Maar hij besloot intussen om het heft in eigen handen te nemen en zijn eigen bedrijf te

starten. Wel bleef hij bij PUM.

Amjad Qasas: ‘Vooral het assisteren van bedrijven die niet over de financiële middelen beschikken voor het raadplegen van kennis – of überhaupt toegang hebben tot expertise – geeft mij voldoening. PUM staat hier hoog aangeschreven en het geeft mij een goed gevoel om via PUM de Palestijnse private sector naar een hoger niveau te brengen. Daarnaast is het zeer inspirerend om te zien dat de Nederlandse vrijwilligers zo hard werken zonder er iets voor terug te verwachten en dat bedrijven stappen zetten richting groei. Dit spoort mij weer aan om ook meer voor anderen te doen. Daarnaast illustreert het echt de waarde van het delen van kennis.’ Deze bezige bij zit inderdaad niet stil. Na zijn tijd bij PalTrade begon hij samen met zijn vrouw Pal Professionals Consulting and Investment Services. Ze adviseren private bedrijven die hun bedrijfsvoering willen verbeteren. Ze zorgen ervoor dat het bedrijf zich kan aanpassen aan de continu veranderende zakelijke en sociale omgeving en letten erop dat de dagelijkse werkzaamheden zo efficiënt mogelijk verlopen. De voedselverwerkingsindustrie is een van de grootste in dustrieën in de Palestijnse Gebieden waar veel werknemers aan de slag kunnen. Daarom heeft Amjad recentelijk ook Quality Food opgericht, een bedrijf voor export van Palestijnse agrarische producten zoals komkommer, aubergine, paprika en olijven. Vanaf oktober dit jaar worden de producten aangeboden op de Jordaanse markt, maar ook in Israël en de Golfstaten. Hij verwacht dat Quality Food zo’n 1.000 arbeidsplaatsen zal creëren voor vaste staf en lokale boeren.

TEKST NORI MESSCHAERT FOTOGRAFIE THINKSTOCK


LANDENFOCUS

Oekraïne wordt veelvuldig besproken in de wereldpolitiek. Het oogt als een politiek verscheurd en corrupt land. Een land waar je misschien niet direct aan denkt om experts naartoe te sturen. Maar klopt dit beeld wel? Tijd om met Arnoud Rikkers,

de nieuwe PUM-landencoördinator, rond de tafel te gaan zitten.

Hoewel het land inderdaad kampt met de nodige corruptie en politieke versplintering, is PUM er al meer dan twintig jaar actief. Wat dat betreft denkt Arnoud Rikkers dat er een verkeerd beeld wordt geschetst van Oekraïne. ‘Ja, er zijn conflictgebieden, maar die maken hoogstens 10% uit van de totale land oppervlakte. De afstanden zijn gigantisch! We voeren er circa 30 tot 35 missies per jaar uit, die meestal heel succesvol zijn. We zouden dat aantal zelfs kunnen opschroeven. Er is namelijk heel veel te doen op het gebied van landbouw. 40 tot 45% van de missies zijn dan ook in deze sector. Je ziet heel duidelijk dat de Oekraïners hun exportmogelijkheden willen uitbouwen. Waren ze tot twee jaar terug nog voor 40% economisch afhankelijk van Rusland, nu gaat dat, door de oorlog, richting 0%.’

Hij vervolgt: ‘Er wordt op dit moment heel veel geëxporteerd naar Azië en Afrika, en ook naar Europa. Oekraïne betekent veel voor de voedselvoorziening, het wordt immers niet voor niets als de graanschuur van Europa bestempeld. Maar als je wilt exporteren naar Europa, dan zul je toch aan een aantal vereisten moeten voldoen. En daar kunnen wij bij PUM natuurlijk een fantastische rol in spelen. Het zijn vooral de jonge

OPPERVLAKTE603.500 km² (2x Italië)

BEVOLKINGSDICHTHEID73,6/km² (2015)

INWONERS44,429 miljoen

BNP - PER HOOFD VAN DE BEVOLKING

(koopkracht) US$ 3.082 *

LEVENSVERWACHTING 68 jaar (2015)

*Gemiddelde over de laatste vier jaar.

Gegevens zijn o.a. afkomstig van Wikipedia.

Oekraïne

Aantal missies

Actief in Oekraïne sinds 1994

332015

302014

342013

Landen coördinator

Arnoud [email protected]

onder nemers die zeer open staan voor advies van buitenaf. Ze willen juist meer aansluiten op de Europese markt en af van de oude Sovjetinvloeden. Ze hebben idealen en ze spreken vaak hun talen. De oudere generatie is wat dat betreft nog een beetje terug houdend en wat moeilijker te bereiken. Daar is soms nog een tolk nodig.’

PUM is sinds 1994 actief in Oekraïne en heeft er meer dan 1.000 bedrijven geadviseerd. Daarbij zijn diverse klanten in Oekraïne gekoppeld aan Nederlandse bedrijven, wat heeft geleid tot orders. Dat is precies wat minister Ploumen wil bereiken met haar hulp & handel beleid. Ondanks dat Oekraïne bij uitstek een land is waar hulp kan leiden tot handel, stopt in 2017 de subsidie van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor Oekraïne.


DE ERVARING LEERT

PERU

TEKST FRANK STEVERINK / PIETER VAN HAGEN

FOTO PERU GREEN, RECYCLING

Groen ondernemen en geld verdienen

‘As long as there are no penalties, why should we recycle?’ Zo denken ondernemers in Peru over recycling, aldus, Alonso Saavedra, CEO van Peru Green Recycling SAC. PUMexpert Pieter van Hagen bezocht hem en gaf adviezen op het gebied van afvalverwerking. En passant werden ook de werkomstandigheden meegenomen: in plaats van neonlicht is er nu energiebesparend ledlicht.

medewerkers in de fabriek verwerkt. In 2014 was dat 150 ton. De fabriek ziet er goed uit, schoon en veilig. Het binnenkomende afval wordt gecontroleerd, geregistreerd en in opslag gezet. Daarna wordt het aan lange tafels ontmanteld. De goede onderdelen worden op de lokale markt verkocht voor hergebruik. De overige onderdelen worden gesorteerd op materiaal (kunststof, ijzer, koper, aluminium, moederborden enzovoort) en verkocht op de internationale recyclingmarkt.

Voorop lopen en kansen zienAlonso gelooft echt in zijn project. Zowel duurzaamheid als de mogelijkheid om winstgevend te ondernemen zijn voor hem motiverende factoren. Een belangrijk verschil tussen recycling in Nederland en

Afvalrecycling staat in Peru nog in de kinderschoenen. Desondanks is Alonso Saveedra vier jaar geleden Peru Green Recycling gestart. Dit bedrijf recyclet elektronicaafval zoals computers, laptops, printers en telefoons en bereikte binnen één jaar een breakevenpoint. Met veel enthousiasme en energie is Alonso er destijds aan begonnen, om vervolgens vast te lopen. Afvalrecycling is toch wel een complexe materie. Je hebt kennis nodig van het afval zelf, van bewerkingstechnieken en afzetkanalen. En dan wil je er ook nog wat aan verdienen. Kennis is van levensbelang voor zijn bedrijf, stelt Alonso. Hoe meer je weet, hoe meer winst je kunt maken. PUM bood uitkomst en stuurde begin 2015 afvalexpert Pieter van Hagen voor twee weken naar Peru.

Pionieren in afvalDuurzaam ondernemen is ook in Peru in opkomst. Pieter van Hagen: ‘Omdat de overheid in Peru het recyclen stimuleert, is het bedrijf levensvatbaar geworden, maar deze ondernemer is echt een pionier, een voorbeeld voor het hele land, en daarbuiten. Daarom is het belangrijk dat we hem hebben kunnen helpen met expertise over recycling, Nederland loopt op dat gebied echt voorop.’ Peru Green Recycling beschikt over een moderne kleine fabriek in het noorden van Lima. Het afval wordt dagelijks met twee wagens ingezameld en door vijftien

‘Gemotiveerd door

duurzaamheid én winst-

gevendheid’


Peru, is dat de loonkosten in Peru een stuk lager liggen. In dienst nemen van mensen is dus aantrekkelijker dan investeren in machines. En hoe gedetailleerder er gesorteerd wordt, hoe winstgevender recycling is. Peru Green Recycling SAC speelt dus niet alleen een rol als voorloper voor ‘groen ondernemen’, het bedrijf creëert ook werkgelegenheid en vervult daarmee een belangrijke sociale rol. Maar zijn de marktomstandigheden in Peru ook gunstig voor dit recyclingbedrijf? Recentelijk heeft de Peruviaanse overheid de Zwitserse wetgeving inzake afvalrecycling overgenomen. En dat is gunstig. Importeurs van elektronica zijn verplicht elektronicaafval te recyclen. De grote internationale bedrijven zijn er inmiddels mee begonnen. Ook het milieubesef is groeiende in Peru. Zo zijn gemeen ten inmiddels gestart met inzamelingsacties van afgedankte elektronische apparaten. Een kans voor Peru Green Recycling.

Werk aan de winkelNa verschillende bezoeken aan de fabriek, interviews met staf, productiemedewerkers en management en na een gezamenlijke SWOTanalyse constateerde Pieter van Hagen echter de volgende problemen: inefficiënte productie, onvoldoende inkomende afval, en te weinig commerciële kracht en kennis van afvalexportmarkten. Kostprijsberekening wees uit dat een verdubbeling van de omzet, dat wil zeggen verdubbeling van de afvalinput, nodig was

om breakeven te spelen. Een flinke uitdaging voor Alonso!Het todolijstje dat Pieter van Hagen met Alonso overeenkwam was pittig maar wel haalbaar. Inzet was tenslotte het voort bestaan van dit mooie initiatief. De belangrijkste punten waren: binnen een maand een salesman aanstellen, verdubbeling van de omzet voor eind 2015 en efficiencyverbetering op de fabriek door strakke aansturing en targets. Ook de expert kreeg huiswerk mee: zoeken naar afzetkanalen in Nederland en WestEuropa.

Gelukt!En het is Alonso gelukt! Peru Green Recycling draait sinds eind 2015 breakeven. Er werken inmiddels 30 man in de fabriek en het aantal internationale afzetkanalen groeit. Het bleef niet alleen bij de missie van de PUMexpert aan Peru. Begin 2016 is Alonso Saavedra voor een Business Link een week in Nederland geweest. Samen met Pieter van Hagen heeft hij recyclingbedrijven bezocht, met de directie van Wecycle gesproken en apparatuur gekocht. Het programma dat Pieter had samengesteld omvatte overigens niet alleen bedrijven op het gebied van afvalverwerking en recycling, maar ook ontmoetingen met beleidsmakers. Alonso heeft namelijk veel contacten bij de overheid en door zijn hier opgedane kennis bij beleidsmakers te delen, kan men ook daar leren van de Nederlandse praktijk.

Pieter van Hagen, bedrijfsleider bij de Afvalstoffendienst van de gemeente ’s-Hertogenbosch & PUM-expert:

‘Afvalrecycling biedt ontwikkelingslanden kansen voor:• Werkgelegenheid• Behoud grondstoffen• Bescherming milieu• Export, dat wil zeggen harde valuta

Ook voor PUM ligt hier een kans. Zet daarom meer in op afvalprojecten. De ultieme vorm van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen!’

Bent u PUMexpert en wilt u meer weten over MVO bij PUM? Log in op PUMnet en bezoek de MVO-community. Deze is te vinden onder General communities.

Alfonson (l), Pieter (r) en in het midden een medewerkster


UITGELICHT: Textiel en Leer

Volg ons op Twitter, Facebook, LinkedIn en YouTube

DE TEXTIELINDUSTRIE ALS ECONOMIE-AANJAGERTextiel en leer zijn materialen met een lange geschiedenis. Het zijn in de basis heel verschillende materialen, die echter door de jaren heen elkaar steeds meer aanvullen en vervangen. Denk bijvoorbeeld aan kleding, tassen, schoenen, bescherming, meubels. Wat dat betreft is het recente samen-gaan van de sectoren Textile and Leather een voor de hand liggende stap.

EXPERTS GEZOCHT MET ERVARING IN DE TEXTIEL- EN KLEDINGINDUSTRIE Bent of kent u iemand met ervaring in de textiel- en leersector? Kijk voor de basisvoorwaarden en meer informatie op www.pum.nl/nl/deel-kennis of meld u direct aan. Voor vragen kunt u contact opnemen met de sector-coördinator Hans Akkerman: [email protected].

Textiel is bij uitstek een sector om de economische ontwikkeling van een land op gang te brengen. De geschiedenis laat zien dat de industriële revolutie in Engeland voor een groot deel is geba-seerd op de ontwikkeling van de textiel-industrie. Vervolgens gebeurde hetzelfde in Europa en we kennen inmiddels ook de invloed die de textielindustrie heeft gehad op de economische ontwikkeling van Azië. Momenteel vindt deze ontwik-keling plaats in Oost-Europa, Afrika en Latijns-Amerika. De textielindustrie is een economie-aanjager omdat ze in eerste instantie relatief veel werk-gelegenheid creëert. Daarnaast is het een magneet, die machinebouw bevor-dert evenals de productie van kleur-stoffen en finish. Doordat de schaal-grootte van productie flexibel is, kan de textielindustrie in elke situatie groeien. Want onafhankelijk van de infrastructuur en investeringsmogelijkheden, is er altijd ruimte voor ontwikkeling en dus groei, zij het op verschillende schaal. Ook de aandacht voor recycling van textiel biedt nieuwe mogelijkheden. Door het hergebruik van vezels en het produceren uit afvalmaterialen worden kansen gecreëerd. PUM heeft hierover contacten met relevante Nederlandse organisaties wat weer kan bijdragen aan de groei van de textiel industrie in ver-schillende gebieden.

Avontuurlijke missiesOnze textiel- en leerexperts komen vaak met mooie verhalen terug. De sector werkt in veel disciplines in alle stadia van de textielproductie. Zo kan het voor-komen dat een expert de ene keer de basisprincipes van confectioneren aan een schoolklasje moet bijbrengen, gezeten onder een zeiltje gespannen tussen twee bomen ergens in Afrika. Een volgende keer wordt de expert gevraagd een grote weverij in Bangladesh over kwaliteitsmanagement te adviseren. Het ontwerpen en produceren van kleding is een andere belangrijke activiteit in de sector textiel en leer. Wellicht geen ver-rassing, maar de sector maakt gebruik van de expertise van een relatief groot aantal vrouwelijke PUM-experts.

Samenwerkingsverband Met trots hebben wij onlangs een samenwerkingsverband afgesloten met Stahl BV in Waalwijk. Hiermee kunnen we de expertise van hun werknemers aanbieden aan onze klanten in ontwik-kelingslanden en opkomende markten. De Nederlandse leerindustrie is dan wel nagenoeg verdwenen, waarmee het aantal leerexperts fors is teruggelopen, de behoefte aan verschillende experts in onder meer Oost-Europa, Afrika en Latijns-Amerika blijft.

63 MISSIESIN 2015

EXPERTS WERKZAAMIN TEXTIEL EN LEER78

24

54

15

31

Europa 4

Latijns-Amerika 13

Afrika

Azië

kennismaking interview bijgebleven nieuwe pum- barefoot women · pdf filebarefoot women solar...

Documents