keris garSemovlisas saTqmeli saqorwilo simRera

aRmosavleT saqarTveloSi

qarTuli qorwili Tavisi SinaarsiTa da struqturiT rTul

da mravalferovan sanaxaobas warmoadgens. misi Semadgeneli erT-

erTi yvelaze mniSvnelovani monakveTi kerasTan Sesasrulebeli

ritualia (sxvaTa Soris, keris kulti did rols TamaSobda ara

mxolod saqarTveloSi, aramed mTel kavkasiaSi). `kera, keria _

tradiciuli saxlis centraluri adgilia. aq xdeba ojaxis

yvelaze mniSvnelovani aqtebi: anTia mudmivi cecxli, mzaddeba

yoveldRiuri sazrdo ojaxis wevrebisaTvis, aq iyris Tavs ojaxi

yoveldRiuri trapezisaTvis, mis garSemo Semoatareben ojaxis

axal wevrs _ axladmoyvanil patarZals~ [1, 100-101].

mamiseul saxlSi keris garSemovliT patarZali Tavis ojaxs

eTxoveboda, siZis ojaxis kerasTan ki sruldeboda axali ojaxis

wevrad misi miRebis rituali. nefe-dedofals keris samjer

garSemotarebis Semdeg dalocavdnen da gvirgvins ukurTxebdnen.

amgvari wesis Sesrulebis SemTxvevaSi eklesiaSi jvriswera,

SesaZloa, aRarc CaeTvalaT aucileblad, `vinaidan, saxelmwifo

sarwmunoebad qristianobis gabatonebisa da amis Sedegad bevri

warmarTuli wesis aRmofxvris miuxedavad, qarTveli xalxi

didxans saeklesio gvirgvinTa kurTxevas colqmrobisaTvis

savaldebulod ar Tvlida~ [2, 160]. amgvarad, col-qmarTa uflebebs

kera ganamtkicebda, maT kera mfarvelobda.

keris garSemovlis rituals axlda saqorwilo simRera,

romelic gavrcelebuli iyo: xevsureTSi (`jvari winasa~/`jvaris

winasa~), fSavSi (`jvaris winasa~/`joris winasa~/`jvarobis

simRera~), TuSeTSi (`jvari winasa~), mTiuleTSi (`jvaris

winasa~/`jvaris ferxuli~/ `joris winasa~), gudamayarSi (`joris

winasa~/`jvaris winasa~), erwo-TianeTSi (`jvaris winasa~), kaxeTSi

(`jvari wina~/`jvari da winao~), qarTlSi (`jvari wina~), javaxeTsa

da raWaSi (`jvari wina~). miuxedavad amisa, simRera CamoTvlil

kuTxeTa mxolod erT nawilSia Cawerili. esenia: fSavi, mTiuleTi,

gudamayari, erwo-TianeTi da kaxeTi. moxeuri `jvaruli~, romelic

funqciiT mezobeli kuTxeebis jvari winasebis msgavsia1

`jvaris winasa~ ar aris dafiqsirebuli xevsureTSi, Tumca am

simReris mniSvnelovani roli zogadad saqorwilo ritualSi da

misi gavrcelebis sakmaod didi areali (faqtobrivad mTeli

aRmosavleTi saqarTvelo) gvafiqrebinebs, rom igi aqac unda

arsebuliyo. Cvens varauds Semdegi cnobac adasturebs: `pirvelad

rom biWis saxlSi miiyvandnen batarZalsa, Sua karebSi dadgeboda

nefis deda da oriveT (Svil-rZalTa) Tafls SaaWmevda da sitkbos

daulocavda. memre mayrebi Sevidoden saxSia da daiZaxebden

jvariwinasa:

,

musikaluri eniT sagrZnoblad gansxvavdeba maTgan. rogorc

dimitri arayiSvili dasZens: `joruli O(jvaruli) miekuTvneba

Zvelebur grZel simRerebs, romelsac asrulebs gundi (saorRano

punqti) da ori solisti. Tavdapirvelad monacvleobiT, Semdeg

erTdroulad, rac qmnis samxmianobas~ [3, 164]. notirebul nimuSSi

(mag. 1) ar fiqsirdeba jvari winasebisaTvis tipuri Sesrulebis

orpiruli forma, rbili sinkopa, saferxulo wyoba,

gansxvavebulia struqtura da verbaluri teqsti. es ki moxeur

`jvaruls~ sxva kuTxeebis jvari winasebisagan ganacalkevebs.

sainteresoa, rom `jvaruli~, Tavisi musikaluri eniT, garkveul

asociaciur kavSirebs svanur amave funqciis `sadamTan~ badebs. am

sakiTxs ufro dawvrilebiT Cvens Semdgom kvlevebSi SevexebiT.

1 sergi makalaTias mixedviT: `dedofals saxlis win daayeneben, Sin myofni ki gareT

gamovlen. saxlSi pirvelad nefe Seva da mas beri kacebi jorulis (jvarulis) simReriT

gamohyvebian~ [4, 159]

jvari winasao,

dadga mxaresao,

Sen, qriste RmerTo,

daswere jvario,

dazdev beWedio

axal yoilTao,

erTad SayrilTao~ [5, 376].

SeiZleba vivaraudoT, rom xevsuruli simReris musikaluri

mxare fSauri orxmiani `jvaris winasas~ msgavsi iqneboda. amas

gvafiqrebinebs rogorc xevsuruli da fSauri musikaluri

dialeqtebis siaxlove, ise konkretulad am Janris koleqtiuri

xasiaTi. am SemTxvevis analogiur nimuSebad CvenTvis saintereso

kuTxeebis or orxmian simReras _ xevsurul `ferxisas~ da fSaur

`ferxisuls~ davasaxelebT.

ucnobia `jvari winasas~ TuSuri variantic, Tumca aqauri

qorwilis sergi makalaTiaseuli aRweriloba simReris uwindel

arsebobas saqarTvelos am kuTxeSic adasturebs: `TuSeTSi nefe-

dedofals pirvelad saxlis kerasTan miiyvandnen... samjer

Semoatareben; maT win uZRvis xanjalamowvdili ejifi, romelic am

xanjals Wersa scems da iZaxis:

jvari wina, jvar ukana,

angelozo, Sin Semodio!~ [6, 165].

sayuradReboa, rom xevsureTisagan gansxvavebiT (sadac `jvari

winasas~ mayrebi asruleben), TuSuri `jvari winasas~

Semsruleblad erTi adamiani saxdeldeba _ `xanjalamowvdili

ejifi~. am Janris koleqtiuri xasiaTis miuxedavad, ar aris

gamoricxuli aq solo intonireba igulisxmebodes. am azrs is

faqtic ganamtkicebs, rom Zveli TuSuri simRerebis umetesoba

erTxmiania, xSiria solo intonirebis SemTxvevebi. yuradRebas

imsaxurebs is garemoebac, rom eTnografiul cnobebSi ar aris

xazgasmuli is, rom `jvari winasas~ mRerian. xevsuri

informatoris sityvebiT: `mayrebi jvari winasas daiZaxebdnen~.

sergi makalaTias Tanaxmadac: `xanjalamowvdili ejifi `jvari

winas~ iZaxis~. uTuod gasaTvaliswinebelia is garemoeba sityva

Zaxili, daZaxili, Zaxeba, eTnografiul cnobebSi umeteswilad

swored simReraze miuTiTebs. sainteresoa sityva Zaxebis aleqsi

WinWarauliseuli ganmartebac: `Zaxili daZaxebas, SemoZaxebas,

amRerebas niSnavs. bebero Cemo fanduro, axla Cagidev lario,

aqamde natusaRaro, axla Zaxebis xanio~ [7, 1052]

keris garSemovlisas saTqmeli simRera arc qarTlSia

Cawerili. Tumca, nunu maCablis cnobiT, am kuTxeSi axal ojaxSi

Sesvlisas `nefe-patarZali, mejvare da mayrebi samjer

Semouvlidnen kerasa da dedaboZs jvari winas simReriT:

jvari wina da jvari ukana,

angelozo, Sin Semodi.

vai patarZlis dedasa,

Tagvni usxedan kerasa,

netavi vaJis dedasa,

vardni usxedan kerasa~ [8, 112].

qorwilSi `jvari winas~ Sesrulebis tradicias

zepirsityvieri folkloris mkvlevrebi elene virsalaZe [9, 149] da

sofio Coxeli [10, 49] javaxeTSic adastureben. isini `jvari

winasad~ miiCneven 1906 wlis Jurnal `jvari vazisaSi~ konstantine

gvaramaZis mier gamoqveynebul nimuSs:

`netavi nefis ded-mamas,

gvritni usxedan kerasa:

Tem qveyana daxarian,

ulocven karg-beds, werasa,

axa-he-he~ [11, 14].

motanil teqstSi arsad figurirebs sityvebi `jvaris winasa~

amitom Cndeba kiTxva, ratom miiCneven folkloristebi mas

sakuTriv `jvaris winasad~. SesaZloa imitom, rom msgavsi

striqonebi _ `netavi nefis ded-mamas/gvritni usxedan kerasa~ _

kaxur `jvari winas~ teqstSic gvxvdeba. aqve isic unda aRiniSnos,

rom saukuneze meti xnis winandeli cnobis Tanaxmad nimuSi

sruldeba ara keris garSemovlisas, aramed `ra Sedgebian

ajilakzed2

dasavleT saqarTveloSi simRera `jvari winas~ saxelwodebiT

ar gvxvdeba. am mxriv erTaderTi gamonaklisi raWaa: elene

virsalaZis mixedviT, `nefis saxlSi axalgazrdebi samjer

Semouvlidnen keras jvariswinas simReriT~ [14, 84]. dasavleT

saqarTvelos am kuTxeSi simReris arsebobis erTi SexedviT

ucnaur faqts raWuli musikaluri dialeqtis gansakuTrebuli

buneba unda ganapirobebdes: mas xom Sualeduri adgili uWiravs

aRmosavlursa da dasavlurqarTul dialeqtebs Soris. am kuTxis

xalxur musikaSi SeiniSneba orive arealisaTvis damaxasiaTebeli

niSnebi, wminda raWuli simRerebis gverdiT aq Tanaarsebobs

aRmosavleT saqarTvelos, metwilad, qarTl-kaxeTidan Sesuli

simRerebi. cxadia, msjeloba gacilebiT gagviadvildeboda

musikaluri nimuSis arsebobis SemTxvevaSi.

~. mesxeT-javaxeTSi qorwilis aRwerisas `jvari

winasas~ arc sergi makalaTia [12] da Tina ivelaSvili [13]

ixsenieben.

`jvari winasas~ musikaluri kanonzomierebebisa da

Sesrulebis Taviseburebebis ganxilva mxolod misi konkretuli

nimuSebis safuZvelzea SesaZlebeli. bunebrivia, am SemTxvevaSi

SevexebiT aRmosavleT saqarTvelos im kuTxeebs, romlebSic es

simRerebia Cawerili.

2 dabali, fiCvCamokruli kedlis skami [15, 52].

rogorc ukve aRvniSneT, `jvari winasa~ sruldeba keris

garSemovlis, e. i. mis irgvliv siarulis dros. aseTi Sesrulebisa

da, agreTve, imis gamo, rom simReris musikaluri mxare aSkarad

gamoxatuli saferxulo wyobis niSan-Tvisebebs atarebs, igi

ferxulad miiCneva. amasTan dakavSirebiT sayuradReboa nino

maisuraZis cnoba, romelic fSaur nimuSs exeba (fSavel

momRerlebs `jvari winasa~ Caweris mizniT mkvlevrisTvis

sagangebod SeusrulebiaT): `Semsruleblebi orad gaiyvnen,

erTmaneTis mopirdapired ori naxevarmwyobri Seadgines da simRera

Seasrules ori gundisa (naxevarmwyobris) da ori momRerlis

monacvleobiT. cxadia am simRerebis Sesrulebas adre Tan axlda

garkveuli moZraobac, romlis aRdgena SeuZlebeli gaxda, magram

masSi mainc SemorCenilia ferxulisaTvis damaxasiaTebeli

elementebi~ [16, 58].

saferxulo Sesruleba TavisTavad ganapirobebs `jvari

winasas~ orpirulobas. aseTia fSauri, mTiuluri, gudamayruli,

erwo-Tianuri da kaxuri nimuSebi. ori gundis monacvleobiT

mReras Semdegi eTnografiuli cnobebic mowmobs: `saxlSi myofi

xalxi keris garSemo orpirad dajardeba da erTi vinme jvarobis

simReras daiZaxebs. nefioni da orpirad mdgomi xalxi jvarobis

TiToeul sityvas imeorebs~ [17, 148]; `momReralTa ori gundi,

amgvarad, orpiruloba da keris garSemo ferxulad

Sesrulebis tradicia aRmosavleT saqarTveloSi gavrcelebul

yvela kuTxis `jvari winasas~ axasiaTebs. maT aseve aerTianebs:

orsafexuriani pedaluri burdonuli bani (VII-I), romelsac

drodadro reCitaciuli monakveTebi enacvleba; ornamentebiT

erTi

keris marjvniv da meore marcxniv mdgomare am dros simReras

ambobda, roca erTi gundi ityoda sityvebs, imave sityvebs

imeorebda meore~ [18, 63]. antifonuri Sesrulebis wesi Cans `jvari

winasas~ ara marto musikalur, aramed verbalur struqturaSic.

Semkuli daRmavali tipis hangi; saferxulo wyoba da tipuri

verbaluri teqsti. sxvadasxva kuTxis `jvari winasas~

ganmasxvavebeli, pirvel rigSi, mravalxmianobis formaa: mTiuluri

da kaxuri nimuSebi samxmianobiT gamoirCeva; fSaur, gudamayrul da

erwo-Tianur nimuSebs ki orxmianoba axasiaTebs.

fSauri `jvari winasas~ sasimRero hangi intonaciurad

sakmaod moqnilia. melodiis ganviTarebaSi did rols TamaSobs

imrovizacia. struqturulad TiToeuli muxli iyofa or

winadadebad, romlebSic ori fraza gamoiyofa. simReris

ganviTarebis ZiriTadi birTvi pirveli taqtia (mag.: 2, 3).

mTiulur nimuSebs Soris qronologiurad yvelaze Zveli,

dimitri arayiSvilis mier notirebul `jvaris winasa~ metr-ritmiT,

Sesrulebis formiTa da verbaluri teqstiT amave kuTxis sxva

jvari winasebs uaxlovdeba (mag. 4).

mTiulur keris garSemovlisas saTqmel simRerebs Soris

gansakuTrebuli adgili uWiravs mindia Jordanias mier 1961 wels

Caweril `jvari winasas~. misi pirveli nawili aSkarad mTis sxva

kuTxeebis nimuSebs enaTesaveba. kavSiri vlindeba hangis

ganviTarebaSi, banis `samoqmedo arealsa~ da kadansebSi; ZiriTadi

sxvaoba Cans struqturaSi (gazrdilia taqtebis raodenoba) da

mravalxmianobis axal formaSi _ samxmianobaSi (damatebulia

maRali xma) (mag. 5a). simReris meore nawilSi (mag. 5b.) ufro

mkafioa samwiladoba, xazgasmulia saferxulo wyoba, xmebi

sinqronulad moZraobs _ teqsts, zeda xmebis paralelurad, banic

warmoTqvams, riTac akorduli faqturaa aqcentirebuli. rogorc

oTar kapanaZe aRniSnavs, `es ferxuli Seicavs mTisa da qarTl-

kaxuri saferxuloebis niSan-Tvisebebs da SeiZleba iTqvas

SemaerTebeli rgolia mTisa da baris ferxulebs Soris. pirveli

nawili struqturiT tipuri mTis ferxulia, meore ki Tavisi

cekvadobiT ufro baris nimuSebs uaxlovdeba~ [19, 44].

mindia Jordanias mier 1958 wels Cawerili gudamayruli

nimuSebi orxmiania; daRmavali tipis melodia mdidaria

Semamkobeli bgerebiT, masSi erTmaneTs enacvleba reCitaciuli da

farTo sunTqvaze agebuli monakveTebi. samwiladoba da saferxulo

wyoba mxolod meore taqtidanaa xazgasmuli, Tumca zogjer metri

simReris ganmavlobaSi isev icvleba _ samwilads oTxwiladi

enacvleba. muxlebi unisoniT bolovdeba (mag.: 6, 7).

SedarebiT gansxvavebulia Salva aslaniSviliseuli Canaweri

(mag. 8). misi pirvelive mosmenisas yuradRebas iqcevs samxmianoba,

Tumca aseT monakveTebSi Semsruleblebs vertikali bolomde ar

unda hqondeT gaazrebuli. maRali (pirveli) xmis CarTvis Semdeg

Sua xma (ZiriTadi hangis gadmomcemeli) da bani kargaven

orientacias sayrden tonze. iqmneba erTgvari intonaciuri

gaurkvevloba, romelic muxlebis bolos Zlierdeba. rogorc

cnobilia, samxmianoba gudamayruli musikaluri dialeqtisaTvis

ar aris damaxasiaTebeli; aqauri samxmiani simRerebi, maTi simciris

gamo, ediSer garayaniZes mTiuleTidan Sesulad miaCnia [20, 63-64]. S.

aslaniSvilis Canawers mTiulur nimuSebTan, samxmianobis garda,

anaTesavebs gamokveTili samwiladoba simReris dasawyisidanve

(rac ar axasiaTebs gudamayruli `jvari winasas~ sxva nimuSebs),

muxlis damaboloebeli intervali – kvinta da muxlis gazrdili

struqtura.

gudamayruli `jvari winasa~ yvelaze metad fSaur nimuSebs

enaTesaveba, Tumca saerTo mTiulurTanac aqvs. erTi Janris

kvlevis safuZvelze miRebuli suraTi amarTlebs mosazrebas

gudamayruli musikaluri dialeqtis Sualeduri bunebis Sesaxeb.

erwo-Tianuri `jvari winasa~ (mag. 9) yvelaze axlos dgas

fSaur nimuSebTan, rac SemTxveviTi ar unda iyos: simRera

Cawerilia sofel zariZeebSi. soflis saxeli momdinareobs

fSauri gvaridan _ zariZe. roland TofCiSvils es sofeli iseT

iokonimiad miaCnia, romelic uSualod miuTiTebs erTi gvaris

migracias _ sofeli migrirebuli gvaris saxels atarebs [21, 174].

erwo-Tianuri `jvaris winasa~, fSauri da gudamayruli nimuSebis

msgavsad, orxmiani da samwiladia, Tumca misi melodia metrulad

ufro Tavisufalia. Taviseburia sityvieri teqsti, romelsac

dasawyisSi emateba sityva `Samouareo~. marcvalTa raodenobis

gazrda struqturul cvlilebebs ganapirobebs.

`jvari wina~ kaxeTSic gvxvdeba. simReris arsebobas am

kuTxeSi eTnografiuli wyaroebic adasturebs. simRera 1950 wels

Tamar mamalaZes (mag. 10) da 1952 wels ki grigol CxikvaZes

CauweriaT (mag. 11). es nimuSebi msgavsia. g. CxikvaZis mier Cawerili

`jvari wina~ kaxeTSi Casaxlebul fSavlebs umReriaT, Tumca

fSauri nimuSebisagan sagrZnoblad gansxvavdeba _ rogorc Cans,

masze zegavlena kaxurma musikalurma dialeqtma moaxdina.

fSaurisagan gansxvavebulia simReris struqtura: muxli ar iyofa

or msgavs, Tanabar winadadebad; igi moicavs 7+1 taqts. simReris

maRali xmebi mdidaria Semamkobeli bgerebiT, romlebic kaxur

melizmebs ufro hgavs. gansxvavdeba verbaluri teqstic: Tu

fSaurSi gvxvdeba xuTmarcvliani striqoni, am SemTxvevaSi misi

moculoba gazrdilia rvamde:

`jvari wina, jvari ukan,

angelozo, Sin Samodi~.

amave sityvebs imeorebs meore gundic.

T. mamalaZis CanawerSi samwiladoba da saferxulo wyoba

ufro mkafio xdeba `da~ kavSiris CamatebiT:

`jvari da wina, jvari ukan,

angelozo, Sin Samodi~.

am nimuSSi meore gundi ar imeorebs pirvelis teqsts. amis

mizezi, rogorc Cans, SemsrulebelTa simcire da, Sesabamisad,

orpiruli simReris calpirulad Tqmaa. naklebad

damaxasiaTebelia amave nimuSis muxlis damaboloebeli

intervalic _ oqtava (g. CxikvaZis CanawerSi muxli kvintiT

sruldeba). kaxuri `jvari wina~ erTdroulad atarebs rogorc

fSauri, ise qarTl-kaxuri samwiladi saferxulo wyobis

simRerebisaTvis damaxasiaTebel niSan-Tvisebebs.

amrigad, aRmosavleT saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi

(fSavSi, mTiuleTSi, gudamayarSi, erwo-TianeTsa da kaxeTSi)

Cawerili, keris garSemovlisas saTqmeli saqorwilo simReris

Seswavla aaSkaravebs erTi Janris sxvadasxvadialeqturi nimuSebis

erTi Ziridan warmomavlobas. amave nimuSebisaTvis damaxasiaTebel,

maT ganmasxvavebel niSan-Tvisebebs TiToeul SemTxvevaSi

ZiriTadad ama Tu im musikaluri dialeqtis Taviseburebebi

ganapirobebs.

gamoyenebuli literatura:

1. kiknaZe zurab (2007). qarTuli miTologia. Tbilisi: bakmi.

2. javaxiSvili ivane (1928). qarTuli samarTlis istoria w. I,

nakv. I. tfilisi: tfilisis universitetis gamomcemloba.

3. makalaTia sergi (1934). xevi. tfilisi: saxelmwifo gamomcemloba.

4. arayiSvili dimitri (1916)

5. ZiZiguri SoTa (1974). qarTuli dialeqtologiis masalebi.

Tbilisi: ganaTleba.

6. makalaTia sergi (1983). TuSeTi. Tbilisi: nakaduli.

7. WinWarauli aleqsi (2005). xevsuruli leqsikoni. Tbilisi:

qarTuli ena

8. maCabeli nunu (1978). qorwinebis instituti qarTlSi.

Tbilisi: mecniereba.

9. virsalaZe elene (1964). qarTuli samonadireo eposi (daRupuli

monadiris cikli). Tbilisi: mecniereba.

10. Coxeli sofio (1990). qarTuli saqorwilo wes-Cveulebebi da

poeturi folklori. Tbilisi: Tbilisis universitetis

gamomcemloba.

11. gvaramaZe k. (1906). javaxeTi. JurnalSi: jvari vazisa. #17: 12-

16.

12. makalaTia sergi (1934). mesxeT-javaxeTi. Tbilisi: federacia.

13. ivelaSvili Tina (1987). saqorwino wes-Cveulebani samcxe-

javaxeTSi. Tbilisi: mecniereba.

14. virsalaZe elene (1977). mTisa da zemo raWis sawesvelebo

poeziis zogierTi sakiTxi. xalxuri poezia da proza,

qarTuli folklori VII, masalebi da gamokvlevebi.

Tbilisi: mecniereba.

15. Rlonti aleqsandre (1984). qarTul kilo-TqmaTa sityvis

kona. Tbilisi: ganaTleba.

16. maisuraZe nino (1971). aRmosavleT saqarTvelos musikaluri

kultura (vokaluri musika). Tbilisi: mecniereba.

17. makalaTia sergi (1985). fSavi. Tbilisi: nakaduli.

18. vaJa-fSavela (1937). eTnografiuli werilebi. tfilisi: ssrk

mecnierebaTa akademiis saqarTvelos filialis

gamomcemloba.

19. kapanaZe oTar (2004). aRmosavleT saqarTvelos saferxulo

simRerebi (samagistro sadiplomo naSromi) Tbilisi:

Tbilisis saxelmwifo konservatoria

20. garayaniZe ediSer (1990). qarTuli musikaluri dialeqtebi

da maTi urTierTmimarTeba (sakandidato disertacia).

Tbilisi: Tbilisis saxelmwifo konservatoria.

21. TofCiSvili roland (1984). aRmosavleT saqarTvelos

mTielTa migracia XVII-XX ss. Tbilisi.

სანოტო დანართი

მაგალითი 1. ჯვარული ქართული ხალხური სიმღერა, I (1960). შემდგ. გრ.

ჩხიკვაძე. თბილისი: საბჭოთა საქართველო, გვ.66

მაგალითი 2. ჯვარი წინასა. ჩაწერა შალვა მშველიძემ ფშავში 1929 წელს გაშიფრა თ. რუხაძემ. ქართული ხალხური მუსიკა ფონოგრაფის ცვილის ლილვაკებიდან CD 2. თბილისი: 2006.

მაგალითი 3. ჯვარის წინასა. ქართული ხალხური მუსიკალური შემოქმედება (2005). თბილისი: თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია. გვ. 138

მაგალითი 4. ჯვარის წინასა. ქართული ხალხური სიმღერა I (1960). შემდგ. გრ. ჩხიკვაძე. თბილისი: საბჭოთა საქართველო. გვ. 81

მაგალითი 5 ა, ბ. ჯორის წინასა. ქართული ხალხური მუსიკალური შემოქმედება (2005). თბილისი: თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია.

მაგალითი 5 ბ

მაგალითი 6, 7. ჯვარი წინასა. ჩაწერა მინდია ჟორდანიამ 1958 წელს გუდამაყარში. გაშიფრა თ. რუხაძემ. ქხმშლ არქივი.

მაგალითი 7.

მაგალითი 8. ჯორის წინასა. ჩაწერა შალვა ასლანიშვილმა 1949 წელს გუდამაყარში. გაშიფრა თ. რუხაძემ. ქართული ხალხური მუსიკა ფონოგრაფის ცვილის ლილვაკებიდან. თბილისი: 2007.

მაგალითი 9. ჯვარის წინასა. ჩაწერა გრიგოლ ჩხიკვაძემ ერწო-თიანეთში 1952 წელს. გაშიფრა ო. კაპანაძემ. ქხმშლ არქივი.

მაგალითი 10. ჯვარი და წინაო. ჩაწერა თამარ მამალაძემ კახეთში 1950 წელს. გაშიფრა თ. რუხაძემ. ქართული ხალხური მუსიკა ფონოგრაფის ცვილის ლილვაკებიდან. თბილისი: 2007.

მაგალითი 11. ჯვარი წინა. ჩაწერა გრიგოლ ჩხიკვაძემ კახეთში 1952 წელს. გაშიფრა თ. რუხაძემ. ქხმშლ არქივი