ki-78-09-820-pl -c słońca taje - eurofusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. na jp ie rw pr ac ow...

49
Tajemnica słońca Tajemnica słońca ISBN 978-92-79-12502-7 Urząd Publikacji KI-78-09-820-PL-C

Upload: others

Post on 24-May-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Tajemnicasłońca

Tajemnica

słońca

ISBN 978-92-79-12502-7Urząd PublikacjiKI-78-09-820-PL-C

ISBN 978-92-79-12502-7Urząd Publikacji

Page 2: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

NOTA PRAWNAAni Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w jej imieniu, nie ponosiodpowiedzialności za sposób wykorzystania informacji zawartych w niniejszej publikacji.

Odpowiedzialność za poglądy wyrażone w niniejszej publikacji ponosiwyłącznie jej autor i niekoniecznie muszą one odzwierciedlać stanowisko KomisjiEuropejskiej.

Więcej informacji na temat Unii Europejskiej można znaleźć w Interneciew portalu Europa (http://europa.eu).

Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2011

ISBN 978-92-79-12502-7doi:10.2777/31390

© Unia Europejska, 2011Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła.

Printed in Luxembourg

WydrukoWano na papierze bielonym bez chloru pierWiastkoWego (ecF)

KOMISJA EUROPEJSKADyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i InnowacjiDyrekcja K – EnergiaDział K.1 – Zagadnienia Przekrojowe

E-mail: [email protected]

Kontakt: Jana Masarcova

Komisja EuropejskaBiuro CDMA 01/0551049 BrukselaBELGIATel. +32 22958082Faks +32 22995243

Page 3: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Komisja EuropejskaDyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji2011

Tajemnicasłońca

KOMISJA EUROPEJSKA

Page 4: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Co już wieszo słońcu?

Page 5: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 6: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

W lesie wszystkopotrzebuje energii

Filip i Zosia potrzebują energii,by móc się bawić.

Sarenka i zajączek potrzebująenergii, by móc skakać.

Ptaki potrzebują energii,by latać.

Jabłoń potrzebuje energii,by dawać jabłka.

Chmury potrzebują energii,by przesuwać się po niebie.

Słońce potrzebuje energii,by świecić.

Ale skąd słońce bierze swojąenergię?

Page 7: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 8: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 9: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Skądbierzesiętacałaenergia?

Dzieci,sarenka,zajączekiptakipobierająenergięzjedzenia.

Jabłońpobieraenergięodsłońca,zziemiorazwody.

Chmurypopychanesąprzezwiatr.

Aleskądsłońcebierzeswojąenergię?

Page 10: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 11: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 12: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Samolotpotrzebujeenergii,

bylatać.Słońcepotrzebujeenergii,byświecić.Aleskądsłońce

bierzeswojąenergię?

Page 13: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 14: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 15: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 16: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 17: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Lokomotywa parowai parostatek czerpią energięz węgla.

Węgiel i paliwo pochodząz głębi ziemi.

Ale skąd słońce bierzeswoją energię?

Page 18: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 19: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 20: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Wdomu

Wiele rzeczy, których używamyw domu, również potrzebuje energii –telewizor, lampa, komputer, radio,lodówka, toster, pralka czy suszarkado włosów.

Energia, z której korzystają,nazywa się elektrycznością.

Pobierają ten prąd przez specjalnekable doprowadzone do domu.

Ale skoro do słońca nie sąpodłączone żadne kable, to skądczerpie ono swoją energię?

Page 21: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 22: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 23: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

W szkole i w pracy

Wiele przedmiotów, których używamyw szkole i w pracy, produkowanych jestw fabrykach. Fabryki potrzebują prąduelektrycznego, by móc produkować terzeczy.

W szkole lampy i komputery potrzebująprądu elektrycznego, by działać.

Prąd dociera do szkół i fabryk przezspecjalne kable.

Słońce potrzebuje energii, by świecić.

Ale skąd słońce bierze swoją energię?

Page 24: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 25: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 26: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Jakwytwarzasięprądelektryczny?

Prąddocieradonaszychdomówiszkółprzezspecjalnekable.Alejaksięwytwarzatenprąd?Dużeilościprądupowstająwelektrowniach.

Najpierwpracownicyelektrownispalająwęgiel,ropęlubgaz,abywytworzyćciepło.Wykorzystujątociepłodogotowaniawody.Kiedywodasięgotuje,powstajepara.Parajestniezwyklesilna–popychaspecjalnekołozwaneturbiną,którekręcisiębardzoszybko.Turbinaznajdujesięwewnętrzugigantycznegomagnesu.Kiedyturbinaobracasięwśrodkutegomagnesu,powstajeprądelektryczny.

Pracownicyelektrowniwysyłajątenprądbardzodługimikablamidonaszychdomów,szkółifabryk.

Słońcepotrzebujeenergii,byświecić.

Aleskądsłońcebierzeswojąenergię?

Page 27: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 28: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 29: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Energia jądrowa

Wniektórych elektrowniach do gotowania wody używa sięuranu – rzadkiegometalu występującego w przyrodzie,z którym należy obchodzić się bardzo ostrożnie. Gotującasię woda wytwarzamnóstwo pary. Para wprawia w ruchturbinę, która kręci się wwielkimmagnesie.W ten sposób powstaje prąd elektryczny. Pracownicyelektrowni wysyłają ten prąd kablami do naszychdomów, szkół i fabryk.

Ale skąd słońce bierze swoją energię?

Page 30: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 31: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 32: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 33: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 34: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 35: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 36: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 37: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Chwyć promyk słońca!

Kiedy światło słoneczne pada naspecjalne tablice, zwane panelami słonecznymi,zamieniają one to światło w prąd elektryczny.

Ale skąd słońce bierze swoją energię?

Page 38: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 39: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 40: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Energia słońca

Słońce zbudowane jestz ogromnej liczby malutkichi niewidzialnych bloczków.

Raz po raz bloczki te łączą się ze sobą –stapiają się, by stworzyć większy blok.

W tym czasie wytwarzają dużo energii,zwanej energią jądrową.

Ta właśnie energia sprawia, że słońcejest takie jasne i takie gorące. W tensposób słońce może świecić i dawaćnam ciepło.

Stąd słońce bierze swoją energię!

Page 41: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 42: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 43: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Naśladując słońce

Naukowcy starają się skopiować sposóbwytwarzania energii, z którego korzysta słońce.Gdyby udało im się naśladować słońce, bylibyw stanie wytworzyć mnóstwo prądu elektrycznegoza pomocą energii jądrowej.

Energia jądrowa byłaby czystym źródłem, które nieszkodzi przyrodzie. Lecz naśladowanie czegoś takjasnego i gorącego jak słońce jest niezwykle trudne!

Filip i Zosia chcą zostać naukowcami, kiedy dorosną.Chcą się nauczyć wielu nowych rzeczy, a namwszystkim – przynieść więcej słońca!

Page 44: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 45: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

Redakcja i kierownictwo artystyczne

Alessandro PascoliniIlustracje

Uliva FoàKoordynacja

Maria Teresa Orlando

Page 46: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

EUROPE DIRECT to serwis, który pomoże Ciznaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej.

Numer bezpłatnej infolinii*:

00 800 6 7 8 9 10 11* Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń

z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty.

Page 47: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

JAK OTRZYMAĆ PUBLIKACJE UEPublikacje bezpłatne:• w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)• w przedstawicielstwach i delegaturach Unii Europejskiej (dane kontaktowe można uzyskać pod adresemhttp://ec.europa.eu lub wysyłając faks pod numer +352 2929-42758)Publikacje płatne:• w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)Płatne subskrypcje (np.Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, zbiory orzeczeńTrybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej):• u dystrybutorów Urzędu Publikacji Unii Europejskiej(http://publications.europa.eu/others/agents/index_pl.htm)

Komisja Europejska

Tajemnica słońca

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej

2011— 20 str. — 19 x 25 cm

ISBN 978-92-79-12502-7doi:10.2777/31390

Page 48: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć
Page 49: KI-78-09-820-PL -C słońca Taje - EUROfusion...ws ta ją w el ek tr ow nia ch. Na jp ie rw pr ac ow ni cy el ek tr ow ni sp ala ją wę gi el, ro pę lu b ga z, ab y wy tw or zy ć

PL

Energia z wody i wiatruWelektrowni para popycha turbinę, która kręcisię w kółko. Ale co jeszcze jest wystarczającosilne, by wprawić turbinę w ruch?Siła dużego wodospadu również jest w stanieporuszać turbiną, aby wytwarzała prądelektryczny.Można też wykorzystać siłę wiatru. Wiatrmożekręcić turbiną, abywytwarzała prąd.

Ale skąd słońce bierze swoją energię?