kidemrapor_2011_09_19

KIDEM TAZMİNATI HAKKIMIZA SAHİP ÇIKIYORUZ

NEDEN KALDIRMAK İSTİYORLAR, BİZ NE İSTİYORUZ?

TÜRKİYE KOMÜNİST PARTİSİ İŞÇİ DAYANIŞMA MERKEZİ, EYLÜL 2011

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

1- KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASININ GEÇMİŞİ VE MEVCUT DURUM

2- KIDEM TAZMİNATINDA PATRONLAR VE AKP’NİN HEDEFİ NEDİR?

A- Hükümetin ajandasında neler var?

3- KIDEM TAZMİNATI HAKKINA NEDEN SALDIRIYORLAR?

A-Tazminat miktarı çok yüksek bulunuyor

B- Patronlar Türkiye’de emek piyasasının “katı” olduğunu hangi verilere dayandırıyor?

C- Emek piyasası katı olduğundan mı kayıtdışı çalışma artar?

4- ÖRNEK GÖSTERİLEN ÜLKE ABD’DEN İŞÇİLERE AİT VERİLER

5- BAZI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİ DE GÖZETİLEREK KIDEM TAZMİNATI KARŞILAŞTIRMASI

a) Avusturya

b) Belçika

c) Danimarka

d) Finlandiya

e) Fransa

f) Almanya

g) Yunanistan

h)Hollanda

ı) Portekiz

k) İsviçre

6- KIDEM TAZMİNATI FONU NEDİR?

A- Dünyada kıdem tazminatı fonu uygulamaları

a) İtalya

b) Avusturya

c) Japonya

d) Brezilya

7- SONUÇ OLARAK

8- İŞÇİLERİN TALEPLERİ

Ek1- Seçilmiş bazı OECD ülkelerinde, OECD istihdam koruma endeksi (katıdan esnek ülkeye) kıdem tazminatına esas alınacak süre, ihbar süresi, işsizlik sigortası, aile yardımı, işverenin haksız nedenle feshi durumunda işçinin alacakları karşılaştırılmıştır.

GİRİŞGİRİŞGİRİŞGİRİŞ

Kıdem tazminatı, ister bankada çalışan bir mühendis ister metal fabrikasında çalışan bir çelikhane işçisi olsun bir yıldan uzun çalışmasının karşılığı olan bir haktır.

Ancak bugün bu hak tehdit edilmekte, 61. hükümet tarafından yok edilmek istenmektedir. Yok etme işini kolaylaştırmak için ise, bugün çalışanlara uygulanmayacağı, yeni çalışmaya başlayanlara uygulanacağı ifade edilmektedir. Bu söylem, geçmişte yeni uygulamaların neredeyse tamamı için kullanıldı. İşçi ve emekçilerin mücadelesini zayıflatmaktan başka hiçbir işe de yaramadı.

Kıdem tazminatı hakkımıza sahip çıkmalıyız. Biz sahip çıkmazsak, sermaye iktidarı bizim haklarımıza neden sahip çıksın?

Kıdem tazminatı hakkının gasp edilmesine karşı yürütülecek mücadele, patronların ve onların temsilcilerinden siyasi ve ideolojik olarak bağımsız olmak zorundadır.

Bugün, kıdem tazminatının gasp edilerek piyasalaştırılması düşünülmektedir. Kıdem tazminatının fona devredilmesi ile başka ülke örneklerinde de görüldüğü gibi, primler yalnızca devletin belirlediği fonda değil, piyasadaki herhangi bir fonda birikmesi mümkün hale gelecek, fonda biriken işçilerin parası iktidar ve sermayenin istekleri doğrultusunda kullanılacaktır. Nihai olarak kapitalizm, işçilerin kendi alınterinden alacağı küçücük bir miktarı da piyasa tanrısının ellerine vermeyi istemektedir. Ülkemizde son çıkan fon tasarılarında henüz bu aşamadan söz edilmese bile, fon yönetiminin bu ilişkiyi belirleyeceği açıktır. Kıdem tazminatı fonu patronlar ve hükümet için yeni bir kaynak ve olanak anlamına gelecektir.

Tüm işçi ve emekçiler kıdem tazminatı hakkına sahip çıkmalıdır. Kıdem tazminatı hakkının genişletilmesi ve daha fazlası için mücadele etmedikçe elimizdekini de koruyamayacağımız ortadadır. Biz, sözümüzü söylemezsek, patronlar ve siyasi iktidarın açık yalanları ile tüm toplumu etkileme gücü katlanarak artmaktadır.

Elinizdeki rapor, kıdem tazminatına yapılan saldırıyı değerlendirmekte, patron cephesindeki saldırının görünen ve görünmeyen nedenlerini ortaya koymakta ve diğer ülke uygulamaları hakkında bilgi vermektedir. Kıdem tazminatı hakkı, sosyal korumalar güçlendirilmeden, işsizlik ödeneğinden ve aile yardımından ayrı ele alınamaz. Bu ilişki kurulmalı ve mutlaka işçinin korunması temel alınmalıdır. Kıdem tazminatı patronların sözde” mağduriyeti” üzerinden değerlendirilemez.

Bu raporda da yer verdiğimiz gibi, söz konusu olan yalnızca kıdem tazminatı hakkının kaybı olmayacak, yapılacak düzenleme ile İş Yasası daha da esnekleştirilecek ve işçiler bugün olduğundan daha fazla sömürülecektir.

TKP, tüm işçileri, emekçileri ve işçiden yana olan kurum ve kuruluşları işçilerin hakkına yapılan saldırıya karşı mücadele etmeye çağırmaktadır.

Türkiye Komünist PartisiTürkiye Komünist PartisiTürkiye Komünist PartisiTürkiye Komünist Partisi

İİİİşçi Dayanışma Merkezişçi Dayanışma Merkezişçi Dayanışma Merkezişçi Dayanışma Merkezi

Eylül 2011Eylül 2011Eylül 2011Eylül 2011

1111---- KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASININ GEÇMİŞİ VE MEVCUT DURUM KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASININ GEÇMİŞİ VE MEVCUT DURUM KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASININ GEÇMİŞİ VE MEVCUT DURUM KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASININ GEÇMİŞİ VE MEVCUT DURUM

Kıdem Tazminatı Türkiye’de 1937 yılından bu yana uygulanmaktadır. 12 Eylül’e kadar, 1950, 1952, 1967, 1971, 1975 yıllarında kimi değişikliklere tabi tutulmuş ve bu değişiklikler genelde kıdem tazminatı hakkının kapsam ve düzeyini geliştiren düzenlemeler olmuştur. Kıdem tazminatı fonu konusu ise ilk kez 1954 yılında, 2. Çalışma Meclisi’nde gündeme gelmiştir.

1980 yılından sonra kıdem tazminatına üst sınır getirilmiştir.

2003 yılında 1475 sayılı İş Kanunu önemli ölçüde değiştirilmiş, yeni 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğe girmiştir. Yeni iş kanununda kıdem tazminatı için fon kavramı tanımlanmıştır. Kıdem tazminatını belirleyen maddeye “Kıdem Tazminatı için bir Kıdem tazminatı fonu kurulur” ifadesi eklenmiş; ancak geçici bir madde ile fonun kuruluş ve işleyişini belirleyecek bir yasal düzenleme gerçekleşinceye kadar kıdem tazminatının yasadaki mevcut haliyle devam edeceği belirtilmiştir.

Mevcut haliyle kıdem tazminatı hakkının kullanımı şu şekildedir:Mevcut haliyle kıdem tazminatı hakkının kullanımı şu şekildedir:Mevcut haliyle kıdem tazminatı hakkının kullanımı şu şekildedir:Mevcut haliyle kıdem tazminatı hakkının kullanımı şu şekildedir:

1- Kıdem tazminatı hakkı 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak sigortalı çalışanları (özel sektörde ya da kamuda işçi olarak), 854 sayılı Deniz İş Kanunu ile 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’a göre hizmet akdine dayalı olarak çalışan işçileri kapsamaktadır.

2- Kıdem tazminatını hak edebilmek için aynı işyerinde bir yılı doldurmak gereklidir.

3- Kıdem tazminatı,

a. İşçinin iş sözleşmesinin feshinin, İş Kanunu’nun 25.maddesine göre (işçinin kusurlu davranışlarını düzenleyen madde) olmadığı durumda,

b. İşçi emekliliği hak ettiği durumda,

c. Erkek işçinin askerlik nedeniyle işten ayrılması durumunda,

d. Kadın işçinin evlilik nedeniyle 1 yıl içinde işten ayrılması durumunda,

e. İşçinin çalışma koşullarında patrondan kaynaklı “esaslı değişiklik” meydana geldiğinde, kendi isteği ile işten ayrılması durumunda,

f. 15 yıl sigortalılık süresini dolduran ve 3600 gün prim ödeyenler,

g. İş akdi devam ederken işçinin vefatı durumunda alınabilmektedir.

4- Kıdem tazminatı her yıl için 30 günlük brüt giydirilmiş ücret tutarında “net” olarak ödenir. Bir yılın üzerinde tam yılı tamamlamayan süreler oransal olarak eklenir. İşçinin brüt (sigorta primi, işsizlik sigortası primi vb. tüm kesintiler dahil) ve giydirilmiş (yol parası, yemek parası, ikramiye, yakacak yardımı, giyim yardımı vb.parasal karşılığı olan her türlü “düzenli” ek ödemelerin oransal olarak eklenmesi ile) ücreti üzerinden ödeme yapılır.

5- Kıdem tazminatı üzerinden binde 6,6 damga vergisi kesintisi dışında başka bir kesinti yapılmamaktadır.

2222---- KIDEM TAZMİNATINDA PATRONLAR VE AKP’NİN HEDEFİ NEDİR? KIDEM TAZMİNATINDA PATRONLAR VE AKP’NİN HEDEFİ NEDİR? KIDEM TAZMİNATINDA PATRONLAR VE AKP’NİN HEDEFİ NEDİR? KIDEM TAZMİNATINDA PATRONLAR VE AKP’NİN HEDEFİ NEDİR?

Patronlara ve siyasi iktidara göre, emek piyasasındaki katılık emek maliyetini yükseltmekte ve işçilerin işine son vermeyi güçleştirmektedir. Bu durumda da; patronların yatırım ve iş yaratma hevesinin kırıldığı ifade edilmektedir. Emekçilerin işinin korunması, çalışma süresi, ücret gibi konularda patronlara göre emekçilerin sahip olduğu “yüksek standartlar”dan vazgeçilmesi gerekmektedir. Emekçilerin haklarını koruyan katılıkların esnekleştirilerek yasalaştırılmasıyla ortadan kaldırılması hedeflenmekte, bu yolla da işletmelerin güvenle yatırım yapabileceği, istihdamla birlikte verimliliğin de yükseleceği sonucuna ulaşılmaktadır.

Esnekleştirme ile işsizliğin azalacağı iddia edilmektedir. OECD verilerine göre, çalışma kuralları esnek düzenlenmiş ekonomilerde işsiz kalan bireylerin iş bulma süreleri kısalmaktadır. ABD’de işsiz kalanların yüzde 44’ü bir aydan kısa sürede iş bulurken, Türkiye’de ise bir aydan önce iş bulanların oranı sıfıra yakındır. Patronlar ve AKP bu verilere bakarak işsiz kalma süresinin azalmasını işçilerin ellerindeki haklarından alınması konusuna bağlamaktadır. İşsizlik esnek mevzuata sahip ABD’de de katı olduğu iddia edilen Türkiye’de de yüksektir. İşsizliğin nedeni esneklik değil, iş alanları yaratılmamasıdır.

Türkiye ekonomisinin, uluslararası piyasalarda rekabet ettiği ülkeler esneklik süreçleri ile uyum sağlarken, katı, ayrıntılı ve standart düzenlemelerle dolu bir çalışma mevzuatı ile arzu edilen başarıyı elde etmesinin olanaksızlığına işaret edilmekte, buradan çıkışın tek koşulunun işçilerin daha fazla sömürülmesi, başka bir deyişle çalışma yaşamının esnekleştirilmesi olduğu sermaye örgütleri tarafından ifade edilmektedir.

Kıdem tazminatına saldırının temel hedefi, kıdem tazminatının büyük ölçüde tasfiye edilmesidir. Çıkarmayı düşündükleri yeni yasa ile kurulacak bir fona devredilmesi öngörülmektedir. Fon ile hem tazminat miktarı düşürülecek, hem yararlanma koşulları zorlaştırılacak, hem de kıdem tazminatının ‘iş güvencesi’ anlamında üstlendiği rol ortadan kaldırılacaktır.

Kıdem tazminatı fonuna ilişkin son tasarı, istihdam paketinin 2008 yılı başlarında gündeme gelen ilk hali içinde yer aldı. Daha sonra istihdam paketi kapsamından çıkartılan tasarı, önceki yıllarda çıkan tasarılara göre işçiler açısından daha dezavantajlı hükümler içeriyor.

Önceki yıllarda gündeme gelen tasarılarda, fonun yönetiminin bir emeklilik şirketine devri öngörülmemekte; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın önerisi üzerine atanacak bir temsilcilinin başkanlığında, en fazla işvereni temsil eden işveren konfederasyonundan 2 ve en fazla işçiyi temsil eden işçi konfedarasyonundan 1 üyeden oluşan 4 kişilik bir Fon Yönetim Kurulu’nun oluşturulacağı düzenlemesine yer verilmekteydi. Yönetimde işçilerin azınlıkta olması ve alınacak kararların yanlı olacağı gerekçesi ile eleştiri konusu yapılmıştı. 2008 yılı tasarısında ise çok daha geri bir düzenleme karşımıza çıkmakta, fon yönetimi özel sektörün denetimine bırakılmaktadır.

Son tasarıda ise kesintilerin oranın yüzde kaç olacağı belirtilmemiştir. Daha öncesi tasarılarda yüzde 3 oranında kesinti öngörülmekteydi. Bu orana göre, patronun her bir işçi için bir yılda yatıracağı toplam prim miktarı, işçinin aylık ücretinin yüzde 36’sına denk gelmektedir. Mevcut duruma göre işçinin yıllık kaybı üçte iki oranında olacaktır. Bugünkü uygulamada patronlar kıdem tazminatı için aylık yüzde 7 ile 8 arasındaki bir primi yatırmaları koşulunda tazminat miktarında bir değişiklik olmayacaktır.

AAAA---- Hükümetin ajandasında neler var? Hükümetin ajandasında neler var? Hükümetin ajandasında neler var? Hükümetin ajandasında neler var?

İşçilerin haklarına saldırı niteliği taşıyan hükümet programında AKP, ayrıntılı bir biçimde istihdam alanında yapacağı düzenlemelere yer verdi. 61. hükümet programında kıdem tazminatı, “hak” değil “sorun” olarak belirlenmiş ve aşağıdaki maddelerde belirtildiği şekliyle programda yer almıştır.

• İstihdamın artırılması ve kayıt dışılığın azaltılması amacıyla güvenceli esneklik anlayışı ve “işi değil insanı koruma” ilkesi çerçevesinde işgücü piyasasının katılıklarının giderilerek başta genç, kadın ve vasıfsız işgücü olmak üzere işsizlere nitelik kazandırarak işe giriş kolaylaştırılacaktır.

• Kıdem tazminatı sorunu kazanılmış hakları koruyan ve bütün işçilerin kıdem tazminatlarını garanti altına alan bir fon teşkil etmek suretiyle, sosyal taraflarla istişare içinde çözülecektir.

Kıdem tazminatı hakkındaki bu iki maddeye ek olarak, 61. hükümet programında Ulusal İstihdam Stratejisi’nin kararlıkla uygulanacağı ifade edilmektedir. Ulusal İstihdam Stratejisinde ise kıdem tazminatı konusunda yapılacak düzenlemeye ayrıntılı bir biçimde yer verilmiştir. Belgedeki haliyle düzenlemenin şu şekilde yapılacağı ifade edilmiştir:

“İstihdam üzerindeki mali yükleri azaltacak, işletmelerdeki finansal öngörülebilirliği artıracak ve işgücü hareketliliğini hızlandıracak kıdem tazminatı reformu yapılacaktır.

• Tüm işçilerin erişebileceği, bireysel hesaba dayalı, mali açıdan sürdürülebilir bir Kıdem tazminatı fonu kurulacaktır. • Kıdem tazminatı uygulaması kazanılmış hak kaybına neden olmayacaktır. • Kıdem tazminatı fonu gelirleri işveren tarafından yatırılacak olan primlerden oluşacaktır. • Prim oranları belirlenirken işverenin mevcut kıdem tazminatı yükü artırılmayacaktır. • Kıdem tazminatı fonuna işverenin ödeyeceği prime geçici olarak İşsizlik Sigorta Fonu’ndan katkı yapılacaktır. • En az 10 yıl kıdemi olan işçilere, işsiz kaldıkları dönemde kıdem tazminatı hesabından kısmen para çekme hakkı verilecek, hesapta kalan bakiye ise emeklilikte ödenecektir. • Bir yıllık çalışma karşılığında verilen kıdem tazminatı miktarı, uzun vadede OECD ortalamasına çekilecektir. “

Bu maddeler, 20 yıllık kıdeme sahip işçinin altı aylık tazminat alacağı iddiasını yanlışlayan ve bu ifadeye hiçbir taslakta/çalışmada yer vermediklerini söyleyen 61. hükümetin bakanlarını yalanlamaktadır. Bakanların iddia ettiklerinin aksine, maddede yer alan OECD ortalaması, 20 yıl çalışan bir işçi için 6.2 aydır.

3333---- KIDEM TAZMİNATI HA KIDEM TAZMİNATI HA KIDEM TAZMİNATI HA KIDEM TAZMİNATI HAKKINA NEDEN SALDIRIYORLAR?KKINA NEDEN SALDIRIYORLAR?KKINA NEDEN SALDIRIYORLAR?KKINA NEDEN SALDIRIYORLAR?

Kıdem tazminatı, ülkemizde işçilerin elinde kalan birkaç haktan biridir. Sermaye ve sözcüsü AKP hükümeti kıdem tazminatını ortadan kaldırmak istiyor. Patronlar, ceplerinden işçi için para çıkmamasını ya da en az ne kadar çıkacağının hesabını yaparken, hükümet ise kıdem tazminatını piyasalaştırmak istiyor. Bir anlamda “piyasa tanrısı” kıdem tazminatına da elini atıyor.

Sosyal korumaların yasalarda dahi silikleştiği ülkemizde, işçiler için önemli olan kıdem tazminatı hakkının piyasalaştırılması için diğer ülkelerdeki uygulamalar örnek veriliyor. Kıdem tazminatı hakkı üzerinde yapılacak değişiklikler işçilerin talepleri sonucunda değildir. Patronların talepleri doğrultusunda tazminat konusunda değişiklik yapmak istiyorlar. Kıdem tazminatı,

patronlara işçiye karşı ek sorumluluk yüklediği için istenmemektedir. Aşağıda, patronların kıdem tazminatı hakkına saldırısının gerekçeleri sıralanmıştır.

AAAA---- Tazminat miktarı çok yüksek bulunuyor Tazminat miktarı çok yüksek bulunuyor Tazminat miktarı çok yüksek bulunuyor Tazminat miktarı çok yüksek bulunuyor

Patronlar, kıdem tazminatını kaldırmaya yönelik saldırıyı iş imkanı yaratma iddiası ile gerekçelendiriyor. İş imkanları yaratabilmenin ön koşulu olarak da işçilerin hemen hemen hiçbir hakkının yer almadığı esnekleştirme politikaları öne sürülüyor. Kıdem tazminatına saldırı aynı zamanda esnekleştirme politikaları ile paralel yürütülüyor. Bir yandan iş bulma, işini koruma, insanca yaşama yetecek ücretle çalışma olanakları azaldıkça diğer yandan işsizlik, emeklik gibi aktif çalışma hayatında olunmayan dönemde insanca yaşamı temin etmeye yönelik işsizlik ödenekleri, emeklilik maaşı ve kıdem tazminatı hakları tırpanlanıyor.

Kıdem tazminatı miktarını sınırlayan en önemli etmenlerden biri, baz alınan ücrete uygulanan tavan uygulaması. Tavan 2011 ikinci yarı için 2.731,85 TL olarak belirlendi. Bu ücretin üzerinde de ücret alınsa kıdem tazminatı için geçerli ücret, belirlenen tavan ücret oluyor.

ILO’nun kıdem tazminatına ilişkin verileri ülkeleri yıl başına baz alınan ücret-gün sayısı ile karşılaştırmakta buna göre Türkiye yıl başına 30 gün ücretle oldukça iyi bir kıdem tazminatı uygulamasına sahip gibi görünse de, hem gerekli kıdeme sahip işçi sayısı kayıt dışılık, sendikasızlaştırma ve esnekleştirme politikalarına paralel olarak daralmakta hem de kıdem koşulunu hak edenlerin elde edeceği gelir tavan uygulaması ile sınırlandırılmaktadır.

20 yıllık hizmet süresine sahip bir işçi için OECD ortalaması, maaşın 6,2 katı ve üst orta gelir grubu ülkeleri ortalaması 9,8 katıdır. Türkiye’de ise bu süre 20 ay gibi görünmekte, ancak tavan nedeniyle belirtilen sınırlara dahi yaklaşılamamaktadır.

Aşağıdaki karşılaştırma kıdem tazminatı tutarının büyüklüğünü karşılaştırmak için daha elverişli bir değerlendirme sunmaktadır.1111

Yukarıdaki grafiğe göre, 40 yaşında, 10 yıl çalışmış 30.000 euro maaşlı bir işçinin olası en yüksek kıdem tazminatı İspanya’da 37,500 Euro civarındayken Türkiye’de 10.760 Euro olarak hesaplanmaktadır.

Hali hazırda kıdem tazminatı almaya hak kazananların sayısı istihdam uygulamaları ile daralırken kıdem için baz alınan tutar da düşürülerek işçilerin kazanılmış haklarına yapılacak önemli bir saldırı söz konusudur. Saldırının işsizliği azaltma iddiası ile yapılması ise arsızlıktır. Çünkü amaçlanan birim iş gücü maliyetinin düşürülmesidir. Bu kâr hanesi büyürken işsizlerin/emeklilerin yoksullaşması anlamına gelecektir.

1 Yrd. Doç Dr. ALP Limoncuoğlu, “Karşılaştırmalı Hukukta Kıdem Tazminatı Uygulamaları” raporu

BBBB---- Patronlar Türkiye’de emek piyasasının “katı” olduğunu hangi verilere dayandırıyor? Patronlar Türkiye’de emek piyasasının “katı” olduğunu hangi verilere dayandırıyor? Patronlar Türkiye’de emek piyasasının “katı” olduğunu hangi verilere dayandırıyor? Patronlar Türkiye’de emek piyasasının “katı” olduğunu hangi verilere dayandırıyor?

Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), OECD’nin “İstihdam Koruma Endeksi” (Employment Protection Index) verilerini baz alarak, Türkiye’nin “emek piyasası katılığı” konusunda OECD ülkeleri arasında ilk sırada olduğunu savunuyor. Başka bir deyişle, istihdamın korunmasının istihdam yaratılmasının önünde engel olarak görüldüğünü ifade ediyor. Emekçilerin iş güvencesine sahip olması, patronların işçileri kafalarına göre işten çıkarmalarını engelleyen yasal düzenlemeler anlamına geliyor ve bu durum da patronların hiç hoşuna gitmiyor. Bunu da katılık unsuru olarak ifade ediyorlar.

OECD’nin bu endeksinin hesaplanmasında kullanılan yöntem şöyle: Araştırmanın yapıldığı ülkelerde sırasıyla,

Kalıcı işçilerin bireysel işten çıkarılmalarına yönelik kısıtlamalar,

Geçici istihdam biçimlerine yönelik düzenlemeler,

Toplu işten çıkarmaları mümkün kılan koşullar için ayrı ayrı endekslemeler yapılıyor. Bahsedilen konularda kısıtlama düzeyini ölçmek için 0 ile 6 arası birer endeks puanı veriliyor. Başka bir deyişle, bu konulardan birinde tam bir kısıtlama varsa o konunun endeksi 6, tam bir serbestlik söz konusuysa 0 olarak belirleniyor. Bunların ağırlıklı ortalaması alınarak OECD İstihdam Koruma Endeksi hesaplanıyor.

Kaynak: OECD Indicators of Employment Protection, http://www.oecd.org/document/11/0,3746,en_2649_37457_42695243_1_1_1_37457,00.html

İşte bu hesaplamaya göre, Türkiye,

“geçici istihdam biçimlerine yönelik yasal düzenlemelerin eksikliği” konusunda birinci,

“bireysel işten çıkarılmalara yönelik kısıtlamalar” konusunda 40 ülke arasında on dördüncü,

“toplu işten çıkarmalar için gerekli koşullar”ın eksikliği konusunda ise yirmi sekizinci sırada yer alıyor.

Bu başlıklar arasında en yüksek ağırlığa sahip olanı “geçici istihdam biçimlerine yönelik düzenlemelerin eksikliği” olduğu için OECD’ye göre, Türkiye genel anlamıyla İstihdam Koruma Endeksi’nde 3,46 puanla birinci sıraya yerleşiyor. Başka bir deyişle, Türkiye’de “işgücü piyasası” esas itibariyle “geçici istihdam biçimleri”nin yeterince uygulanamaması nedeniyle katı sayılıyor. Kısaca patronlar, işçileri zaten istedikleri gibi işten çıkarıp, işe alırken daha fazlasını istiyor. Geçici istihdam

biçimlerinin yaygınlık kazanması istemek yasal mevzuatta işçilerin haklarının taşeron işçiler ile eşitlenmesidir.

Patron örgütlerinin ve AKP’nin öne çıkardığı, “katılık” uygulamasında yanıltıcı olan çok önemli bir nokta var: Bu endeksin “uygulamayı”, yani pratikte var olanı değil, yalnızca o ülkelerin “yasal mevzuat”ında yer alan düzenlemeleri esas alması. Dolayısıyla TİSK’in ve genel olarak patronların emek piyasasının katılığına kanıt olarak gösterdikleri tablo, gerçekte var olmayan bir tablodur.

Patronlar ve AKP hükümeti, kıdem tazminatının fona devredilmesini savunurken en fazla “zaten işçilerin ancak yüzde 13’ü işten çıkarılınca kıdem tazminatı alıyor, biz tamamının kıdem tazminatı hakkından yararlanmasını sağlayacağız” diyor. Bunu utanmadan söyleyenler, yani iyani iyani iyani işçilerin hakkının göz göre göre ihlal edilmesinin hesabını sormak yerine yasaları şçilerin hakkının göz göre göre ihlal edilmesinin hesabını sormak yerine yasaları şçilerin hakkının göz göre göre ihlal edilmesinin hesabını sormak yerine yasaları şçilerin hakkının göz göre göre ihlal edilmesinin hesabını sormak yerine yasaları patronların yarattığı hukuk dışı fiili duruma uyarlamaya çalışanlar, yasal düzenlemelerin katılığından şikayet ediyorlar.patronların yarattığı hukuk dışı fiili duruma uyarlamaya çalışanlar, yasal düzenlemelerin katılığından şikayet ediyorlar.patronların yarattığı hukuk dışı fiili duruma uyarlamaya çalışanlar, yasal düzenlemelerin katılığından şikayet ediyorlar.patronların yarattığı hukuk dışı fiili duruma uyarlamaya çalışanlar, yasal düzenlemelerin katılığından şikayet ediyorlar. Hükümet ise patronların gerekçelerinin tamamını doğru kabul ediyor.

Kaldı ki, bugün Türkiye’de yasal düzenlemelerde yeri tam olarak oturtulmuş olmasa bile, geçici istihdam biçimleri fazlasıyla uygulanıyor. Bunlara örnek olarak mevsimlik tarım işçileri, inşaat işçileri, çağrı merkezi çalışanları, taşeron şirketlere bağlı olarak istihdam edilen özel güvenlik, temizlik elemanları, hatta sağlık personeli bile sayılabilir. Türkiye İstatistik Kurumu Hanehalkı İşgücü Anketi sonuçları da “yasal düzenlemeleri eksik” olan geçici istihdamın hızla yaygınlaşmaya devam ettiğini gösteriyor. 2004-2010 döneminde işsizlerin işsiz kalma nedenlerine göre dağılımına bakıldığında, geçici işte çalışıp işin bitmesi nedeniyle işsiz kalanların oranının yüzde 24,3’ten yüzde 29,6’ya yükseldiği görülüyor.

Benzer şekilde, ülkemizde özellikle kriz dönemlerinde sıklıkla görülen toplu işten çıkarmalara direnç, sözde çok “katı” olan yasal düzenlemeler nedeniyle değil, ancak işçilerin örgütlü mücadelesinden gelmektedir.

Emek piyasasının katılığında söz eden patronlar, işletmenin veriminin düşmesi ve rekabet edebilirliğinin azalmasını da yasal düzenlemelerin katılığına bağlıyor. 2008-2009 yılında yaşanan ekonomik krizin etkilerini bahane ederek binlerce işçinin işine son veren, ücretleri düşüren, işçileri esnek çalışma saatlerine razı eden patronlar, verimlilik artırıcı olduğunu ifade ettikleri bu saldırı politikaları sayesinde krize rağmen kâr patlaması yaşadı.

Katı mevzuat nedeniyle kriz dönemlerinde “büyük zarara” uğradığını iddia eden bazı büyük şirketlerin kriz yılı olan 2009’da elde ettikleri kârlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

ŞirketŞirketŞirketŞirket SektörSektörSektörSektör 2009 yılı kârı 2009 yılı kârı 2009 yılı kârı 2009 yılı kârı (Milyon TL)(Milyon TL)(Milyon TL)(Milyon TL)

Garanti BankasıGaranti BankasıGaranti BankasıGaranti Bankası Bankacılık 3.100 AkbankAkbankAkbankAkbank Bankacılık 2.723 TurkcellTurkcellTurkcellTurkcell Telekomünikasyon 1.716 Yapı KrediYapı KrediYapı KrediYapı Kredi Bankacılık 1.553 TüpraşTüpraşTüpraşTüpraş Petrokimya 811 Phillip Morris Phillip Morris Phillip Morris Phillip Morris ---- Saba Saba Saba Sabancıncıncıncı Tütün Ürünleri 674 FinansbankFinansbankFinansbankFinansbank Bankacılık 554 Ford OtosanFord OtosanFord OtosanFord Otosan Otomotiv 456 TofaşTofaşTofaşTofaş Otomotiv 360 AygazAygazAygazAygaz Petrokimya 315 ArçelikArçelikArçelikArçelik Beyaz Eşya - Elektronik 258 BSH Ev AletleriBSH Ev AletleriBSH Ev AletleriBSH Ev Aletleri Beyaz Eşya - Elektronik 233 CocaCocaCocaCoca----ColaColaColaCola Gıda 210 Koza AltınKoza AltınKoza AltınKoza Altın Madencilik 156 AselsanAselsanAselsanAselsan Elektronik 185 Oyak RenaultOyak RenaultOyak RenaultOyak Renault Otomotiv 185 ÜlkerÜlkerÜlkerÜlker Gıda 137

Kaynak: İstanbul Sanayi Odası, Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu verileri ve şirketlerin açıkladıkları finansal tablolardan derlenmiştir.

Aynı zamanda Türkiye 2010 yılında dünyada en hızlı büyüyen altıncı büyük ekonomisi oldu ve AKP, 2023 yılında Türkiye’nin 500 milyar dolar ihracatla dünyanın en büyük ekonomileri arasına gireceğini iddia ediyor. Bu olası büyümenin daha fazla emek sömürüsüyle sağlanacağı açıktır. Türkiye, AKP politikaları ile 2023 yılı hedeflerine patronların servetlerinin güvence altına alınmasını önceleyerek ve buna bağlı olarak işçilerin köleleştirilmesi ve geleceksizleştirilmesi ile ilerliyor.

CCCC---- Emek piyasası katı olduğu için mi kayıtdışı çalışma artar? Emek piyasası katı olduğu için mi kayıtdışı çalışma artar? Emek piyasası katı olduğu için mi kayıtdışı çalışma artar? Emek piyasası katı olduğu için mi kayıtdışı çalışma artar?

Dünya Bankası ve OECD tarafından hazırlanan istihdama ilişkin raporlarda, istihdam koruma mevzuatının katı olduğu ülkelerde esnekliğin arttırılması, vergi, sosyal sigorta ve çalışma mevzuatında patronlara yönelik yaptırımların esnekleştirilmesi gerektiğine yer verilmektedir.

Bu yönelimden hareket eden patronlar ve hükümet, bazı işletmelerin kıdem tazminatı konusundaki yasa maddelerini uygulamamasının işçiler arasında “adaletsizlik” yarattığını ifade ederken, patronların ödemesi gereken ve açıkça yük olduğu ifade edilen kıdem tazminatının işsizlik sigortası ile birlikte ele alınmasını talep etmektedir.

Ancak, açık ki en başta işçilerin kıdem tazminatına hak kazanmak için sosyal güvenlik sistemine dahil olması gerekmektedir. Türkiye’de çalışanların ise yaklaşık yarısı Türkiye İstatistik Kurumunun verilerine göre (Tüik: %42) kayıt dışı çalışmaktadır. İş yasasına tabi olmayan ve sosyal güvenlik sisteminin dışında çalışan işçiler için kıdem tazminatı almak mümkün değildir.

Patronların kayıt dışı işçi çalıştırmaya ilişkin nedenleri arasında; istihdamı koruma mevzuatı, izin verilen sözleşme türleri, çalışanların ekonomik nedenlerle hangi koşullarda işten çıkarılabileceği, kıdem tazminatı ve işten çıkarma ön bildirimi şartları, toplu işten çıkarma kuralları ve fazlalık nedeniyle işten çıkarma prosedürleri sayılmaktadır. Bu düzenlemelerin işe alma ve işten çıkarma süreçlerini karmaşıklaştırdığı, söz konusu süreçlerin maliyetleri yükselttiği ifade edilmektedir. İstihdam esnekliğinin, iktisadi dalgalanmalara karşı, işletmeleri zayıflatması halinde, patronlar istihdam koruma mevzuatından kaçınmak amacıyla kayıt dışı istihdam yoluna başvurabileceklerini ifade etmekte2222 ve bu tarz çalışmaya hükümetler tarafından göz yumulmaktadır. Bir yandan da,OECD 2010 raporunda kayıtlı sektörün geliştirilmesinin katılığı daha da artıracağını iddia etmekte, hükümete kayıt dışı ile mücadele etmenin çalışanların kayıt altına alınması olmadığını raporlamaktadır. 3333

Kayıt dışı çalışmadan en büyük zararı şüphesiz işçiler görmektedir. Kayıtdışı istihdamın köyden kente göç olgusu, yüksek işsizlik oranı, gizli işsizlik, işgücüne katılma oranı, reel ücretler, gelir dağılımdaki adaletsizlik ve yoksulluk, yasal düzenlemelerin caydırıcı olmaması ve denetimsizlik, örgütlenme özgürlüğünün önündeki engeller gibi pek çok nedenle birlikte ele alınmadan çözümlenmesi mümkün değildir. Üstelik kayıtdışılık kapitalizmin yarattığı bir durumdur ve kapitalist üretim biçimi bundan da beslenmektedir. Dolayısıyla tüm bu olguları görmezden gelenler, emeğini sömürdüğü işçiyi çalıştırdığını ilgili kurumlara bildirmeyerek kendi sebebiyet verdiği durumdan ekonomik kriz fırsatçılığı ile birlikte şimdi de kıdem tazminatının sınırlanması ve mümkünse ortadan kaldırılması doğrultusunda çaba göstermektedir.

Bürokratik prosedürlerin kayıtdışı istihdamla ilgisi bulunmamaktadır. Kaldı ki; iddia edildiği gibi uzun süren ve kağıt yükü gerektiren prosedürler söz konusu değildir. İşe alırken internet üzerinden yapılan bildirimle işe giriş bildirgesi gönderilebilmekte ve sigorta prim ödemeleri gerçekleştirilebilmektedir.

Ayrıca ekonomik kriz nedeniyle devletten yardım almak için kayıtlı çalıştırdığı işçiyi bu dönemde kayıt dışına çıkarıp fazla saatlerle çalıştırmaya devam eden, trilyonluk villada otururken işçisinin kıdem tazminatını vermemek için şirketin içini boşaltıp ortadan kaybolan patronların durumunun izah edilmesi gerekmektedir.

Unutulmamalıdır ki, patronların kıdem tazminatını yük olarak görmesinin sorumlusu işçi sınıfı değildir. Patron kârlılığını korumak ve arttırmak istediğinden kayıt dışı istihdam dahil bir çok yasaya aykırı uygulamaya yönelmektedir. Patrondan kaynaklanan ve onun yarattığı sorunlar için işçiye ait haklardan kesintiye gidilmesinin tek açıklaması, işçi haklarına yönelik düşmanlık olmaktadır.

Dünya Bankası ve OECD gibi kuruluşlar tarafından hazırlanan raporlarla ve son dönem yoğunlaşarak TÜSİAD, TOBB gibi patron örgütlerince dillendirilen kıdem tazminatının patronu kayıtdışı istihdama yönelttiği, istihdamın üzerinde yük oluşturduğu yönündeki görüşler patron cephesinden işçi sınıfına yöneltilmiş, güncelliğini hiç yitirmemiş saldırıdır.

4444---- ÖRNEK GÖSTERİLEN ÜLKE ABD’DE İŞÇİLERİN ÇALIŞMA YAŞAMI ÖRNEK GÖSTERİLEN ÜLKE ABD’DE İŞÇİLERİN ÇALIŞMA YAŞAMI ÖRNEK GÖSTERİLEN ÜLKE ABD’DE İŞÇİLERİN ÇALIŞMA YAŞAMI ÖRNEK GÖSTERİLEN ÜLKE ABD’DE İŞÇİLERİN ÇALIŞMA YAŞAMI

Esneklik işçilerin haklarında çok önemli kayıplar ve yoksulluk anlamına geliyor. Esnekliğin işçileri kurtaracak önemli bir uygulama olarak sunulması ise burjuvazinin ideolojik saldırısını süsleme gayretinden başka bir anlam taşımıyor.

Tüm dünyada esneklik konusunda örnek gösterilen ülke olan ABD’de işçilerin çalışma koşulları ve emek piyasasına ait veriler, esnekliğin hiç de işçilerin yararına olmadığını ifade ederken, bütün düğümleri çözdüğü iddia edilen esnekliğin işçiler için “dertlere çare” olmadığı anlaşılıyor.

Esneklik, kriz dönemlerinde işçilerin iş kaybetmemesi anlamına geleceğini iddia edenleri aşağıdaki tablodaki veriler

2 Dünya Bankası-Türkiye Ülke Ekonomik Raporu Kayıt Dışılık: Nedenler, Sonuçlar, Politikalar 2 Mart 2010 Yoksulluğu Azaltma ve Ekonomik Yönetim Birimi Avrupa ve Orta Asya Bölgesi 3 http://www.tisk.org.tr/download/yayinlar/OECD-2010.pdf, sayfa 6

yalanlıyor. Örnek gösterilen, yapılan çalışmalarda en katı ülke Türkiye iken en esnek mevzuata sahip ülke ABD’de işsizlik oranı kriz döneminde yüzde 10’lara çıkıyor. Türkiye’de ise aynı dönemde işsizlik yüzde 14’lere yükseliyor.

ABD’de mevsimsel etkiABD’de mevsimsel etkiABD’de mevsimsel etkiABD’de mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı, 2001 Temmuz lerden arındırılmış işsizlik oranı, 2001 Temmuz lerden arındırılmış işsizlik oranı, 2001 Temmuz lerden arındırılmış işsizlik oranı, 2001 Temmuz –––– 2011 Temmuz 2011 Temmuz 2011 Temmuz 2011 Temmuz

Kaynak: http://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000

Ayrıca esneklik uygulamaları ABD’de işçi sınıfını her konuda bölen özellikler getiriyor. Irk, etnisite ve cinsiyete göre işsizlik oranları da değişiyor. Bugün katı olduğu iddia edilen ülkemizde olduğu gibi kadınlar ABD’de de işsiz nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor. İşsizlik, siyah ve Afro-Amerikan işçiler ile hispanik veya Latin Amerikalı işçiler arasında diğer kategorilerin neredeyse iki katı.

Tablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre işsizlik (16 yaş ve üzeri) Tablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre işsizlik (16 yaş ve üzeri) Tablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre işsizlik (16 yaş ve üzeri) Tablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre işsizlik (16 yaş ve üzeri) –––– Temmuz 2011 Temmuz 2011 Temmuz 2011 Temmuz 2011

KadınKadınKadınKadın ErkekErkekErkekErkek

İşsiz sayısı

(Bin) İşsizlik Oranı

(%) İşsiz sayısı

(Bin) İşsizlik Oranı

(%) ToplamToplamToplamToplam 6.764 9,4 7.664 9,2 BeyazBeyazBeyazBeyaz 4.761 8,3 5.548 8,1 Siyah veya AfroSiyah veya AfroSiyah veya AfroSiyah veya Afro----AmeriAmeriAmeriAmerikankankankan 1.498 15,9 1.506 17,8 AsyalıAsyalıAsyalıAsyalı 258 7,5 309 7,8 Hispanik veya Latin AmerikalıHispanik veya Latin AmerikalıHispanik veya Latin AmerikalıHispanik veya Latin Amerikalı 1.152 12,5 1.444 11,4

Kaynak: http://bls.gov/web/empsit/cpseea29.pdf

İşçiler arasındaki bölünme ücretlerini de belirliyor. En düşük ücretleri, işsizlik oranının en yüksek olduğu etnik kökenli işçiler alıyor.

Tablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre tamTablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre tamTablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre tamTablo: Irk, etnisite ve cinsiyete göre tam----zamanlı, ücretli ve maaşı işçiler arasında medyan haftalık kazanç farklılıkları, 2011zamanlı, ücretli ve maaşı işçiler arasında medyan haftalık kazanç farklılıkları, 2011zamanlı, ücretli ve maaşı işçiler arasında medyan haftalık kazanç farklılıkları, 2011zamanlı, ücretli ve maaşı işçiler arasında medyan haftalık kazanç farklılıkları, 2011

Irk, HispaIrk, HispaIrk, HispaIrk, Hispanik ya da Latin nik ya da Latin nik ya da Latin nik ya da Latin etnik köken ve cinsiyetetnik köken ve cinsiyetetnik köken ve cinsiyetetnik köken ve cinsiyet

İşçi sayısı (Bin)İşçi sayısı (Bin)İşçi sayısı (Bin)İşçi sayısı (Bin) Aylık medyan Aylık medyan Aylık medyan Aylık medyan kazanç (Dolar)kazanç (Dolar)kazanç (Dolar)kazanç (Dolar)

BeyazBeyazBeyazBeyaz 80.656 765 Erkek 45.685 850 Kadın 34.971 684

Siyah veya AfroSiyah veya AfroSiyah veya AfroSiyah veya Afro----AmerikanAmerikanAmerikanAmerikan 11.658 611 Erkek 5.376 633 Kadın 6.283 592

AsyalıAsyalıAsyalıAsyalı 4.946 855 Erkek 2.753 936 Kadın 2.193 773

Hispanik ve Latin AmerikalıHispanik ve Latin AmerikalıHispanik ve Latin AmerikalıHispanik ve Latin Amerikalı 14.837 535 Erkek 9.239 560 Kadın 5.598 508

Kaynak: ftp://ftp.bls.gov/pub/special.requests/lf/aat37.txt

ABD işçi sınıfı esneklik uygulamaları nedeniyle, eyaletlere göreABD işçi sınıfı esneklik uygulamaları nedeniyle, eyaletlere göreABD işçi sınıfı esneklik uygulamaları nedeniyle, eyaletlere göreABD işçi sınıfı esneklik uygulamaları nedeniyle, eyaletlere göre değişen ücretler alıyor. Elbette, bu eyaletlerde de ücretler değişen ücretler alıyor. Elbette, bu eyaletlerde de ücretler değişen ücretler alıyor. Elbette, bu eyaletlerde de ücretler değişen ücretler alıyor. Elbette, bu eyaletlerde de ücretler cinsiyete, etnik kökene vb kriterlerle belirleniyor. Örneğin, kadın işçilerin aylık kazancının erkeklerin aylık kazancına oranı cinsiyete, etnik kökene vb kriterlerle belirleniyor. Örneğin, kadın işçilerin aylık kazancının erkeklerin aylık kazancına oranı cinsiyete, etnik kökene vb kriterlerle belirleniyor. Örneğin, kadın işçilerin aylık kazancının erkeklerin aylık kazancına oranı cinsiyete, etnik kökene vb kriterlerle belirleniyor. Örneğin, kadın işçilerin aylık kazancının erkeklerin aylık kazancına oranı yüzde 69 ile 91 arasında değişiyoryüzde 69 ile 91 arasında değişiyoryüzde 69 ile 91 arasında değişiyoryüzde 69 ile 91 arasında değişiyor4444. Ülkemizde de tartışılan bölge. Ülkemizde de tartışılan bölge. Ülkemizde de tartışılan bölge. Ülkemizde de tartışılan bölgesel asgari ücret uygulanırsa, ABD’deki durum dikkate sel asgari ücret uygulanırsa, ABD’deki durum dikkate sel asgari ücret uygulanırsa, ABD’deki durum dikkate sel asgari ücret uygulanırsa, ABD’deki durum dikkate alınırsa, mücadele edilmediği koşullarda benzer bir tablo ortaya çıkacaktır. alınırsa, mücadele edilmediği koşullarda benzer bir tablo ortaya çıkacaktır. alınırsa, mücadele edilmediği koşullarda benzer bir tablo ortaya çıkacaktır. alınırsa, mücadele edilmediği koşullarda benzer bir tablo ortaya çıkacaktır.

4444---- BAZI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİ DE GÖZETİLEREK KIDEM BAZI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİ DE GÖZETİLEREK KIDEM BAZI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİ DE GÖZETİLEREK KIDEM BAZI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE İŞSİZLİK SİGORTASI VE İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİ DE GÖZETİLEREK KIDEM TAZMİNATI KARŞILAŞTITAZMİNATI KARŞILAŞTITAZMİNATI KARŞILAŞTITAZMİNATI KARŞILAŞTIRMASIRMASIRMASIRMASI

Kıdem tazminatı fonu yeniden gündeme getirilirken, gerek hükümet, gerekse sermaye, Türkiye’de kıdem tazminatlarının diğer ülkelere oranla çok yüksek olduğunu vurgulamaktadır. Oysa pek çok Avrupa Birliği ülkesinde ülkemizdekine yakın oranlarda kıdem tazminatı ödemesi yapılmasının yanı sıra, kıdem tazminatının tek başına karşılaştırılması, bu tazminatın ‘iş güvencesi’ ve ‘işsizlik sigortası’ anlamında taşıdığı rolü görmezden gelmek olacaktır. Pek çok ülkede kıdem tazminatı ödenmemekte, ancak sosyal güvenlik sisteminde yapılmış olan düzenlemelerle, kapsamlı işsizlik sigortası ve işsizlik yardımı uygulamaları ile iş güvencesine ilişkin yapılmış işçi lehine düzenlemelerle birlikte değerlendirildiğinde, bu durum aleyhte bir sonuç yaratmamaktadır.

Ek 1’de verilen tablo, OECD’nin katılık sıralamasına göre bazı ülkeler seçilerek kıdem tazminatı, sosyal yardımlar, işsizlik sigortası vb verileri derlenerek hazırlanmıştır.

Aşağıda seçilmiş bazı ülkeler, kıdem tazminatı, işsizlik sigortası ve işe iade koşulları açısından incelenmektedir. İş güvencesine ilişkin kapsamlı ve toplu veriler 1999 yılına ait olduğu ve konuya ilişkin tüm mevzuatın incelenmesi bu çalışmanın kapsamını aşacağı için, iş güvencesine ilişkin olarak yalnızca işe iade ve tazminat koşulları ele alınmıştır.

Tek tek ülke değerlendirmesine geçmeden önce, aşağıdaki ülkeleri genel olarak kesen birkaç ortak değerlendirmeye yer vermekte yarar var:

Ele alınan ülkelerin tamamında mevzuata ek olarak toplu sözleşmelerle ve mahkeme kararları ile yerleşiklik kazanmış işçi lehine çeşitli uygulamalar olduğu unutulmamalıdır.

Raporda yer alan ülke verilerine bakıldığında, genel bir değerlendirme olarak, kıdem tazminatının Türkiye’de pek çok ülkeye oranla yüksek olduğu söylenebilir. Ancak ülkelerin genel durumu incelendiğinde, kıdem tazminatının olmadığı ya da çok düşük olduğu ülkelerde, işsizlik sigortası, işsizlik yardımı, iş güvencesi gibi başlıklarda yapılan düzenlemeler sonucunda, Türkiye’dekinden çok daha kurallı ve işçi lehine bir çalışma yaşamı düzenlemesi olduğu da görülmektedir.

Dolayısıyla bugün sermaye ve AKP’nin iddia ettiğinin aksi bir tablo ortaya çıkmakta; iş güvencesinin ve işsizlik fonu uygulamalarının işçiyi korumaktan çok uzak olduğu olduğu ülkemizde, yüksek denilen mevcut kıdem tazminatı düzeyi ile dahi bahsedilen ülkelerin seviyesinin çok altında kalınmaktadır.

4 http://www.bls.gov/cps/cpswom2010.pdf

a) AVUSTURYAa) AVUSTURYAa) AVUSTURYAa) AVUSTURYA

İHBAR SÜRESİ VE KIDEM TAZMİNATI

İHBAR SÜRESİ KIDEM TAZMİNATI

9 Ay 4 Yıl 20 Yıl 9 Ay 4 Yıl 20 Yıl

MAVİ YAKA 2 Hafta 2 Hafta 2 Hafta 0 0 0

BEYAZ YAKA 6 Hafta 2 Ay 4 Ay 0 0 0

İŞVERENİN HAKSIZ NEDENLE FESHİ

İşe iade ya da tazminat arasında seçim yapılabiliyor. İşçi haksız işten çıkartıldığında tazminat hakkı var. Bu tazminat işten çıkartıldığı tarih ile mahkemenin karar verdiği süre arasındaki zamanın tamamına eşit bir miktar.

20 yıllık kıdem durumunda ortalama tazminat (ay) İşe iadenin boyutu (0-3 arası derecelendirme)

AVUSTURYA 6 3

İŞSİZLİK

İşsizlik Ödeneği:

Kapsam: Ücretli çalışanlar.

Finansman: İşçi ve patron prim öder, devlet açıkları kapatır.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Son 12 ay içinde en az 28 hafta prim ödemiş olmak, iş bulma bürosuna kayıtlı olmak, çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak. İşsizlik sigortasından yararlanmak için, işçinin haklı bir nedenle iş sözleşmesini feshetmiş olması gerekiyor. İşsizlik sigortasından alınacak ödenek, net kazancın yüzde 55’i olarak belirlenmiş durumda ve 20 haftaya kadar yararlanılabiliyor. Bu süre belirli koşulların sağlanması (yaşa ve sigortalılık süresine bağlı olarak) durumunda 52 haftaya kadar uzatılabiliyor. Aile bakmakla yükümlü olunan her bağımlı kişiye ilişkin ek ödeme de yapılıyor.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi prim ödemiyor, patron ve devlet finanse ediyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Belirli gelir düzeyinin altında ücret alanlar yararlanıyor. Ödemeler çocuk sayısına ve çocukların yaşına göre değişmekle birlikte, önemli miktarda ödeme yapılıyor.

Örneğin, 19-26 yaş arası 3 çocuğu olan bir aile, birinci çocuk için ayda 152 Euro, ikinci çocuk için ayda 165 Euro ve üçüncü çocuk için ayda 178 Euro olmak üzere ayda toplam 500 Euro gibi bir ek ödemeden yararlanabiliyor. Çocuğun engelli olması durumunda ödemeler artıyor.

Yararlanılabilen bir başka sosyal hak da çocuk bakım ödeneği. 30 aylığa kadarki çocuklar için günde 14,53 Euro olan çocuk bakım ödeneği, belirli koşullarda oldukça artıyor.

b) BELÇİKAb) BELÇİKAb) BELÇİKAb) BELÇİKA

İHBAR SÜRESİ VE KIDEM TAZMİNATI İHBAR SÜRESİ KIDEM TAZMİNATI


MAVİ YAKA 35 Gün 35 Gün 112 Gün 0 0 0

BEYAZ YAKA 3 Ay 3 Ay 15 Ay 0 0 0


İşe iade yok. İşten çıkartmada asgari tazminat ihbar süresinin ücretine eşit. Beyaz yakalı işçilerde ek tazminat hakimin takdirinde, mavi yakalılarda ise 6 aylık ücret tutarında ek tazminat belirlenmiş durumda.


BELÇİKA 14 0

İŞSİZLİK


Kapsam: İstihdam edilenler ve ilk kez iş arayanların da yararlanması mümkün. Burs alan öğrenciler, ev çalışanları, engelliler ve bazı başka gruplar da belirli koşullarda yararlanabiliyor.

Finansman: İşçi ve patron prim ödüyor, devlet açıkları kapatıyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: 36 yaşından gençler için, en az 312 gün kapsamda olmak veya başvuru öncesinde 18 ay içinde çalışmış olmak gerekiyor. 36-50 yaş arası için, son 27 ayın 468 gününde ve 50 yaşın üzerindekiler için son 36 ayın 624 gününde kapsam içinde bulunmak gerekiyor. Ayrıca iş bulma bürosuna kayıtlı olmak, çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak ve kendi isteği dışında işsiz kalmış olmak da yararlanma şartları arasında yer alıyor. Alınacak ödenek, günlük kazanca göre hesaplanıyor ve aile durumuna ve işsizlik süresine göre değişiyor. Brüt ücretin yüzde 60’ı civarında bir ödeme yapılıyor.

İş Arama Yardımı:

30 yaşından gençler ve işsizlik ödeneği almayı sağlayacak koşullara sahip olmayanların yararlandığı iş arama yardımı için, iş bulma bürosuna kayıtlı olma şartı da aranıyor. Yaşa ve bakmakla yükümlü olunan kişi sayısına bağlı olarak değişim göstermekle birlikte, örneğin 18-25 yaş arasındakiler ortalama 438 Euro alırken, 21 yaş üzerindekiler için 726 Euro olarak belirlenen bir ödeme söz konusu. Bakmakla yükümlü olunan kişi sayısına göre bu miktar artış gösteriyor.

Emeklilik Öncesi Katkı:

60 yaş üzerindekilerden, kadınlarda 26 yıl, erkeklerde 30 yıl kıdemli olanlara emekli aylığı öncesinde çeşitli ödemeler yapılıyor.

Son brüt ücretin yüzde 60’ı düzeyindeki işsizlik ödeneği ile, net kazancı arasındaki farkın yüzde 50’si tutarındaki bu ödeme, emeklilik yaşına kadar devam ediyor.

Yaşlı İşsizler Katkısı:

50 yaş üzerinde en az 20 yıl kıdemli ve son 12 aydır işsiz olanlara, aile durumuna göre son kazancının yüzde 60’ı düzeyinde bir ödeme yapılmaktadır.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi prim ödememekte, tüm finansman patron tarafından sağlanmaktadır.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Aylıklıların çocuklarını kapsayan bu uygulama normalde 18 yaş altı çocuklar için geçerli olmakla birlikte, öğrenci, çırak veya iş arayan çocuklar için 25 yaşına kadar uzatılmaktadır. Ödemeler birinci çocuk için 83 Euro, ikinci çocuk için 154 Euro, üçüncü ve sonraki her çocuk için 230 Euro olarak belirlenmiştir. Bazı koşullarda ek ödemeler de vardır.

c) DANİMARKAc) DANİMARKAc) DANİMARKAc) DANİMARKA




MAVİ YAKA 3 Hafta 8 Hafta 10 Hafta 0 0 0

BEYAZ YAKA 3 Ay 4 Ay 6 Ay 0 0 3 Ay


1981 yılında ‘ana sözleşme’ ile işe iade kararı mavi yakalı işçiler için mümkün hale geldi; ancak mahkemeler nadir olarak bu kararı veriyor. Mavi yakalı işçiler için tazminat uzun süreli hizmetlerde 52 hafta ile sınırlı, ortalama tazminat ise 10,5 hafta. Danimarka İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun verilerine göre, beyaz yakalı işçiler için tazminat, yaşa ve kıdeme göre değişiyor; ancak hem mavi yakada, hem de beyaz yakada artış gösterme eğiliminde. Beyaz yakalılarda en üst düzey ödeme 15 yıldan kıdemli ve 30 yaşından büyükler için 6 aylık ücret tutarında.


DANİMARKA 9 1

İŞSİZLİK


Kapsam: 18-63 yaş arası istihdam edilenler, 18 aylık mesleki eğitimi tamamlayanlar ve bazı ek çalışma biçimlerine göre çalışanlar kapsam içinde. Yararlanmak için sendikaların gönüllü olarak kurduğu onaylı işsizlik fonlarının üyesi olmak gerekiyor.

Finansman: Fona göre değişmekle birlikte, işçi, bazı fonlarda patron prim ödüyor, devlet sübvanse ediyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Son üç yıl içinde 52 hafta çalışmış olanlardan, işten çıkartılmadan önceki son 12 ay fona üye olanlar yararlanabiliyor. Çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak ve işçinin haklı nedenle feshi de yararlanma şartları arasında yer alıyor. Uygun iş teklifini reddedince ödenek kesiliyor.

Son 12 haftanın ortalama kazancının yüzde 90’ı oranında bir ödeme yapılıyor; ancak tavan uygulaması mevcut. 4 yıla kadar, haftanın 5 günü üzerinden ödeme yapılıyor.

Kısmi Süreli İşsizlik Yardımı:

Son üç yıl içinde 34 hafta sigortalı çalışanlardan, işten çıkartılmadan önceki son 12 ay fona üye olanların yararlanabildiği bu düzenlemede, işsizlik ödeneğinin en fazla yüzde 66,7’si oranında ödeme yapılıyor.

Ayrıca sistemde isteğe bağlı erken emeklilik uygulaması vardır ve bu durumda sendikaların fonlarından katkı sağlanır.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi ve patron prim ödemiyor, tamamı devlet tarafından finanse ediliyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Danimarka vatandaşları, ülkede 1 yıl ya da daha uzun süre yaşayan yabancılar (karşılıklı sosyal güvenlik anlaşması varsa) ve mültecileri kapsayan bu uygulamada, 18 yaşından küçük çocuklar için ödeme yapılıyor. Yıllık temel yardım miktarı, çocuk sayısına göre değişiyor.

d) FİNLANDİYAd) FİNLANDİYAd) FİNLANDİYAd) FİNLANDİYA




MAVİ YAKA 14 Gün 1 Ay 6 Ay 0 0 0

BEYAZ YAKA 14 Gün 1 Ay 6 Ay 0 0 0


İşe iade yok. Tazminat 3 ile 24 ay arası olarak belirlenmiş. İşsiz kalınacak sürenin tahmini, yaşanacak ücret kaybı, çalışılan süre ve patronun kusurlu olma derecesi tazminatın miktarının belirlenmesinde önem taşıyor. En yüksek tazminat büyük adaletsizlik durumlarında ödeniyor.


FİNLANDİYA 14 0

İŞSİZLİK

Temel İşsizlik Ödeneği:

Kapsam: 17-68 yaş arası, gelir getirici bir işte çalışanlar kapsam içinde.

Finansman: İşçi ve patron prim ödemez, tüm finansman devlet tarafından karşılanır.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Son 28 ayın en az 43 haftası çalışmış olmak gerekiyor. Çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak ve işçinin haklı nedenle feshi de yararlanma şartları arasında yer alıyor. Uygun işi reddettiği durumda ödenek kesilmektedir. Günlük 25,63 Euro ödeme yapılmakta ve bu miktar çocuk sayısına göre değişerek artmaktadır.

Yeniden İşe Başlatma Programı:

Üretime bağlı veya ekonomik sebeplerle işten ayrılmadan önceki en az 3 yıl boyunca çalışmış olmak, iş bulma bürosunda kayıtlı ve en az 10 ay işsizlik fonuna üye olmak gerekiyor. Günlük ücretle, günlük temel işsizlik ödeneği arasındaki farkın yüzde 65’i oranında bir ödeme yapılmaktadır.

Kazançla Bağlantılı İşsizlik Ödeneği:

Bu fonlara üyelik gönüllülük esasına bağlı ve en az 10 ay fona üyelik gerekiyor. Ücrete göre değişen miktarda ödeme yapılmaktadır. Ödemeler, çalışma ve fonda geçirdiği zamana göre de değişim göstermektedir.

İşsizlik Yardımı:

İlk kez iş arayanlar ve işsizlik ödeneği alma süresini doldurmuş olanlara yönelik bir ödenek olan işsizlik yardımından, 24 veya daha küçük yaşta olanlardan mesleki eğitimini tamamlamış, uygun bir iş teklifini geri çevirmemiş, aktif olarak iş arayan gençler de yararlanabiliyor. Aile büyüklüğü ve ailenin toplam gelirine göre değişen oranda bir ödeme yapılan işsizlik yardımında süre sınırlaması yok.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi ve patron prim ödemiyor, tamamı devlet tarafından finanse ediliyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Çocuklu tüm ailelerin yararlanabildiği aile yardımında, 17 yaş altı çocuklar için ödeme yapılıyor. Tek çocuk için 1200 Euro ödeniyor. Çocuk sayısına göre artan ödemelere göre örneğin 3 çocuk için 4.218 Euro ödeme yapılıyor. Ayrıca küçük çocuklar için evde bakım yardımından da yararlanılabiliyor.

e) FRANSAe) FRANSAe) FRANSAe) FRANSA




MAVİ YAKA 1 Ay 2 Ay 2 Ay 0 0,8 Ay 6,7 Ay

BEYAZ YAKA 1 Ay 2 Ay 2 Ay 0 0,8 Ay 6,7 Ay


İşe iade yalnızca ayrımcılığa uğramış işçiler için geçerli. 11’den fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde en az iki yıl kıdemli işçiler, altı aylık asgari kıdem tazminatına ek bir tazminattan da yararlanmaktadır. Bu koşulların sağlanmaması durumunda ise, hakim, işçinin uğradığı kayba göre bir tazminata hükmeder. Bu tazminatın asgari bir düzeyi yoktur.


FRANSA 16 0

İŞSİZLİK


Kapsam: İstihdam edilenler, çıraklar, ev işçileri, çocuk bakıcıları ve devlet memurları dışındaki bazı kamu görevlilerini kapsıyor.

Finansman: İşçi ve patronun ödediği primlerden oluşmaktadır.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: 60 yaşından gençler ya da 60-65 yaş arası olanlardan tam emeklilik aylığına hak kazanamamış olanlar işsizlik ödeneğinden yararlanabilmektedir. Çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak, bir iş bulma bürosuna kayıtlı olmak ve işsizliğin sigortalının kendinden kaynaklanmayan sebeplerle gerçekleşmiş olması da yararlanma şartları arasında yer alıyor. İşsizlik ödeneği, işçinin son 12 aylık kazancının günlük ortalamasının yüzde 57,4’ü ile yüzde 75’i arasında, tavanı aşmamak koşuluyla, değişen bir miktar olarak belirleniyor. Prim ödeme süresine bağlı olarak 24 aya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanılabiliyor. Bu süre 50 yaş üzerindeki işçiler için 36 aya kadar uzatılabiliyor.

Emeklilik Öncesi Katkı:

55 yaş üstündekiler belirli koşulları yerine getirebildikleri takdirde yararlanabildikleri bu ödenek, son 12 aylık ücretin yüzde 65’i olarak belirleniyor.

Ayrıca ölüm yardımı, taşınanlara yönelik ek ödemeler ve bazı başka başlıklarda ek ödemeler de mevzuatta yer alıyor.

İşsizlik Yardımı:

Finansmanının tamamen devlet tarafından sağlandığı işsizlik yardımından, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi dolan; ancak uzun süre işsiz kalanlar yararlanmaktadır. Pek çok farklı işsizlik yardımı türünün olduğu Fransa’da temel işsizlik yardımı ‘Dayanışma Ödeneği’dir. Son 10 yılın en az 5 yılında çalışmış olanlardan, artık işsizlik ödeneği alabilir durumda olmayan ve iş bulma bürosuna kayıtlı olanların yararlanabildiği bu ödenek, aylık gelire göre değişiyor.

İşsizlik ödeneğinden yararlanamayan yabancıların yararlanabildiği bir ödenek, asgari gelire sahip olan ve sosyal sigortalar ve diğer sosyal yardımlardan da yararlanamayanlara yönelik ödenek ve bazı başka ödemeler de mevzuatta yer alıyor.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi prim ödemiyor, patron ve hükümet finanse ediyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: 20 yaşın altında en az iki çocuğu olanların yararlanabildiği aile ödeneğinde, pek çok farklı başlıkta ödeme yapılmaktadır. Temel aile yardımı, iki çocuk için aylık 123,92 Euro, üç çocuk için aylık 282,70 Euro, 4 çocuk için aylık 441,486 Euro olarak belirlenmiştir. Buna ek olarak, genç çocuk yardımı, hasta çocuk yardımı, engelli çocuk yardımı, tek ebeveynli çocuk yardımı, yeni okul yılı yardımı, taşınma yardımı gibi pek çok başlıkta ek ödemeler söz konusudur.

f) ALMANYAf) ALMANYAf) ALMANYAf) ALMANYA




MAVİ YAKA 4 Hafta 1 Ay 7 Ay 0 0 0

BEYAZ YAKA 4 Hafta 1 Ay 7 Ay 0,4 Ay 2 Ay 10 Ay


İşe iade mümkün olmakla birlikte, ilgili işçi bunu nadiren seçmektedir. Kıdeme bağlı olarak 12 aya kadar (50 yaşın altındaysa ve kıdemi 15 yıldan fazlaysa 15 ay; 55 yaşından büyükse ve kıdemi 20 yıldan fazlaysa 18 ay) tazminat alınabilmektedir. Tazminatı mahkeme sürecinde işçi ya da patron istemelidir; istihdamın devamının taraflardan biri için mantıksız olması gerekmektedir. Bazı durumlarda, bildirim süresinin sona erdiği tarih ile mahkemenin sonuçlandığı tarih arasında hak edilen ücretlerin de karşılanması gerekmektedir.


ALMANYA 18 1,5

İŞSİZLİK

İşsizlik Ödeneği (Sosyal Sigorta):

Kapsam: İstihdam edilenler, çıraklar, ev işçilerin ve stajyerler kapsam içindedir.

Finansman: İşçi, patron ve devlet tarafından finanse edilmektedir.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için, son 2 yılda en az 12 ay çalışmış olmak, iş bulma bürosuna kayıtlı olmak ve aktif olarak iş arıyor olmak gerekmektedir. Net kazancın yüzde 67’si düzeyinde belirlenen ödenekten, 6 ayla 24 ay arası bir süre boyunca yararlanılabiliyor. Bu süre, yaşa ve çalışma süresine bağlı olarak değişiyor.

Kısa Süreli İş Ödeneği:

Kısa süreli çalışanlar için olan bu düzenlemeden, işyerindeki ekonomik yeniden yapılanma nedeniyle çalışma saatlerini kaybedenler yararlanmaktadır. Ödenek miktarı, işçinin mevcut ücreti ile eski ücreti arasındaki farkın yüzde 67’si olarak belirlenmiştir ve 12 aya kadar ödeme yapılmaktadır.

İşsizlik Ödeneği (Sosyal Yardım):

Finansmanı tamamen devlet tarafından sağlanan bu düzenlemeden, 15 yaşından emekliliğe kadar, çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olan tüm iş arayanlar yararlanabiliyor; ancak başka bir sosyal yardımdan yararlanılmıyor olması gerekiyor. Çalışmaya devam ederken, daha uygun bir iş arayanlar da kapsama girmektedir. İşsizlik yardımının miktarı aile durumuna göre, ayda 287 Euro, 323 Euro veya 359 Euro olarak belirlenmektedir. Süre kısıtlaması yoktur.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi ve patron prim ödemiyor, devlet finanse ediyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Çocuklu aileler ve yetimlerin yararlandığı aile yardımında, 18 yaş altı (öğrenci ise 25 yaş altı) çocuklar için ödeme yapılıyor. Ödemeler, birinci ve ikinci çocuk için ayda 184 Euro, üçüncü çocuk için ayda 190 Euro, sonraki her çocuk için ise ayda 215 Euro olarak belirlenmiştir. Belirli gelir grubunun altında olan ve 25 yaş altı çocuk sahibi olan ailelere ayrıca çocuk yardımı da vardır. Ayrıca pek çok ek ödeme de mevcuttur.

g) YUNANİSTANg) YUNANİSTANg) YUNANİSTANg) YUNANİSTAN




MAVİ YAKA 0 0 0 5 gün 15 gün 4 ay

BEYAZ YAKA 30 gün 3 ay 16 ay 15 gün 1,5 ay 8 ay


İşe son verme bildirimi ile mahkeme kararı arasındaki süreye ilişkin tazminat ile birlikte işe iade kararlarına sıkça rastlanmaktadır. Kıdem tazminatının istendiği durumlarda işe iade uygulanmaz. Tazminat, normal kıdem tazminatı ve ayrıca işten çıkartılma ile davanın sonuçlanması arasındaki kazançlara eşit bir tutardır. İçtihat hukukuna göre, patronun meşru çıkarlarının haklı kılmadığı herhangi bir işe son verme durumu, haksız fesih kabul edilmektedir ve hükümsüzdür. Haksız fesih hükümsüz kabul edildiğinde, iş sözleşmesi kesintisiz devam etmiş sayılmaktadır (dolayısıyla, yargının işe iade kararı vermesine gerek yoktur) ve patron aradaki dönemin (yani iş sözleşmesinin feshinin hükümsüz kılındığı tarihten sonraki dönemin) tamamı için hak edilen ücreti işçiye ödemekle yükümlüdür.


YUNANİSTAN 16 0

İŞSİZLİK


Kapsam: Sanayi, ticaret ve benzeri sektörlerde istihdam edilenler ve 20-29 yaş arası hiç çalışmamış olan gençler. Bazı sektörler için farklı düzenlemeler mevcuttur.

Finansman: İşçi ve patron prim ödüyor, devlet sübvanse ediyor.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için son 14 ay içinde, son 2 ay hariç, 125 gün prim ödemiş; son 2 yıl içinde, son 2 ay hariç 200 gün prim ödemiş olmak gerekmektedir. Çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak, bir iş bulma bürosuna kayıtlı olmak da yararlanma koşulları arasındadır. 20-29 yaş arası hiç çalışmamış gençler de ödenekten yararlanmaktadır. Mavi yakalılar için günlük ücretin yüzde 40’ı ve beyaz yakalılar için aylık ücretin yüzde 50’si düzeyinde belirlenen işsizlik ödeneğinin süresi yaşa ve prim ödeme gün sayısına göre değişmekle birlikte, en fazla 12 ay süresince ödenmektedir. Günlük ödemenin asgari tutarı 12,45 Euro’dur. 20-29 yaş arası gençlere 5 ay süresince ödenir. Çocuk sayısına göre ek ödemeler mümkündür.

Özel İşsizlik Ödeneği:

İşsizlik ödeneği almak için gerekli koşulları sağlamayan ya da artık işsizlik ödeneğinden yararlanamayan, belirli bir gelir düzeyinin altındakileri kapsamaktadır. Günlük 16,72 Euro olarak belirlenen ödenek, en az 13 gün süresince ödenir ve sigortalının bakmakla yükümlü olduğu her bağımlı kişi için yüzde 10 oranında ilave yapılmaktadır.

Özel Mevsimlik Yardım:

Mevsimlik işlerde çalışan işçilere yıllık olarak ödenmekte ve işin cinsine göre değişmektedir.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi ve patron prim ödemekte, hükümet sübvanse etmektedir.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Sanayi, ticaret ve benzeri sektörlerde istihdam edilenler kapsam içindedir. 18 yaşından küçük (öğrenci ise 22, engelliyse yaş sınırı yok), evli olmayan çocuğu olan ailelerin yararlandığı aile yardımında, belirli koşulların sağlanması durumunda bir çocuk için ayda 8,22 Euro, iki çocuk için 24,65 Euro ödenmekte, çocuk sayısına göre ödeme miktarı artmaktadır.

h) HOLLANDAh) HOLLANDAh) HOLLANDAh) HOLLANDA




“PES” YOLUYLA SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ (*)

1 AY 1 Ay 3 AY 0 0 0

MAHKEME YOLUYLA SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ (**)

0 0 0 0 6 AY 18 AY

(*) “PES” Yoluyla Sözleşmenin Sona Ermesi – Termination via PES: Özel sektör patronu, iş sözleşmesini bitirmek istediğinde ve işçi ile patron sözleşmenin bitişi konusunda anlaşma sağlayamadığında, patronun Çalışma ve Gelir Merkezi’nden, işçiyi işten çıkartabilmek için izin istemesi gerekiyor. Eğer işten çıkartma için yeterince güçlü nedenler bulunmuyorsa, işten çıkartmaya izin verilmiyor. Buna rağmen patronun işten çıkartması durumunda, işçi, yasal yollardan işten çıkartılmanın geçerliliğine itiraz edebiliyor.

(**) Mahkeme Yoluyla Sözleşmenin Sona Ermesi – Termination via Court: İşçi ve patronun iş sözleşmesini ‘önemli nedenle’ sonlandırmak istemesi üzerine, doğrudan mahkemeye de başvurmak mümkün. Bu yöntem, ilkine göre daha kısa sürmekle birlikte, daha pahalı. Vakaların yarısında mahkemeler kullanılıyor. Mahkeme sürecinin daha pahalı olmasının en önemli nedeni, kıdem tazminatı ve haksız fesih durumundaki tazminatların, birinci alternative göre çok yüksek oluşu.


İşçiler için işe iade nadir olarak mümkündür. PES Yoluyla Sözleşmenin Sona Erdirilmesi durumunda, işçi haksız yere işten çıkartmaya ilişkin dava açabilir. Eğer mahkeme, feshin haksız nedenle olduğuna karar verirse, genellikle kıdem tazminatından Çalışma ve Gelir Merkezi’ndeki işlemler sürerken ödenen ücreti ve ihbar süresinin ücretini keserek bir maddi tazminata hükmeder. Mahkeme Yoluyla Sözleşmenin Sona Ermesi durumunda ise, son araştırmalara göre ortalama 7 aylık tazminata hükmedilmektedir.


HOLLANDA 7 1

İŞSİZLİK


Kapsam: Tüm istihdam edilenler.

Finansman: İşçi ve patron prim ödüyor, devlet katkısı yok.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Mevcut ücrette azalma ve haftalık çalışma saatlerinde en az 5 saatlik bir azalma olanlar yararlanabiliyor. Çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak, bir iş bulma bürosuna kayıtlı olmak da yararlanma koşulları yer alıyor. Ayrıca sigortalının, uygun işi reddetmemesi gerekiyor. Mevzuatta farklı ödenek biçimleri tanımlanmış:

Ücrete Bağlı Ödeme:

İşçinin, ilk üç aylık ödemeyi hak edebilmesi için son 36 haftanın en az 26 haftasında prim ödemiş olması gerekiyor. Prim ödeme gün sayısı, çalışılan süre ve sigortalı olarak geçirdiği süreye bağlı olarak, 38 aya kadar devam eden bir ödeme söz konusu. İlk iki ay, son 12 aylık ücretin ortalamasının yüzde 75’i, üçüncü ay yüzde 70’i oranında belirlenen ödemeler, üçüncü aydan sonra çalışmış olduğu her yıl için bir aylık ücret tutarında 38 aya kadar devam edebiliyor.

Takip Eden Ödemeler:

İşten çıkartıldığında 57 yaş 6 aydan daha ileri yaşta olanların yararlanabildiği bu düzenlemede, yasal asgari ücretin yüzde 70’i düzeyinde bir ödeme yapılır ve işçi 65 yaşına gelene dek bu uygulamadan yararlanabilir.

İlave Yardım:

Asgari düzeyin altında bir meblağ alanlara yönelik ilave yardım yapılması söz konusudur. Ailenin durumuna göre değişen miktarda ödeme yapılır.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi ve patron prim ödememekte, hükümet tamamını karşılamaktadır.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Bir veya daha fazla çocuğu olanlar yararlanmaktadır. Ödemeler yılın her bir çeyreği için ve her çocuk için ayrı ayrı yapılmaktadır. Yaşa göre değişmekle birlikte her çocuk için bir çeyrekte ortalama 260 Euro civarında ödeme yapılmaktadır.

Engelli Çocuk Bakım Yardımı: Engelli çocuğu olanlara ayda 211,45 Euro destek verilmektedir.

Çocuk Bütçesi Yardımı: 18 yaş altı çocuğu olanlara, ailenin gelirine ve aile yapısına göre değişen miktarda aylık ödeme yapılmaktadır.

I) PORTEKİZI) PORTEKİZI) PORTEKİZI) PORTEKİZ




MAVİ YAKA 15 gün 30 gün 75 gün 3 ay 4 ay 20 ay

BEYAZ YAKA 15 gün 30 gün 75 gün 3 ay 4 ay 20 ay


Kuralsız işten çıkartmada işe iade mümkün değildir. İşçi yalnızca çalıştığı her yıl için 7,5 ile 22,5 gün arasında bir tazminat alır. Uygulamada genellikle her yıl için 15 günlük tazminata hükmedilmektedir. Kanunsuz işten çıkartmada ise işe iade mümkündür; ancak 9 ve daha az işçi çalıştıran işletmelerde ya da yönetim düzeyinde çalışan işçiler için, patron, mahkemeye, işe iadeyi reddetme yönünde bir talep sunabilir.


PORTEKİZ 15 2

İŞSİZLİK


Kapsam: Tüm istihdam edilenler.

Finansman: İşçi ve patron prim öder, devlet katkısı yoktur.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Son 24 ay içinde en az 365 gün prim ödemiş olanlardan, çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olan ve bir iş bulma bürosuna kayıtlı olanlar ödenekten yararlanabiliyor. Ayrıca işsizliğin işçinin kendi isteği dışında sebeplerle gerçekleşmiş olması gerekiyor. İşsizlik ödeneği işçinin işsiz kalmadan iki ay önceden itibaren geriye dönük 12 aylık ücretinin ortalamasının yüzde 65’i olarak belirlenmiş. Ödenekler için taban ve tavan uygulaması bulunmaktadır. İşçinin yaşına ve prim ödeme gün sayısına göre, ödenekten yararlanma süresi hesaplanmaktadır. 30 yaşından genç işçiler 24 ay yararlanmakta, yaşla birlikte yararlanma süresi artmaktadır. Örneğin 45 yaşından büyük işçiler 72 ay artı son 20 yıl içinde prim ödemiş olduğu her 5 yıl için 1 ay süresince ödenekten yararlanmaktadır. 57 ve daha ileri yaştakiler için ise, emeklilik aylığı almaya hak kazanılan 62 yaşına kadar ödemeler sürmektedir. Ayrıca 57 yaş ve sonrasında işsiz kalanlar, 22 yıl prim ödemeleri olduğu takdirde, belirli koşullarda emekliliklerini de talep edebilirler.

Sosyal İşsizlik Ödeneği:

Son 12 ayda en az 180 gün prim ödemiş, belirli bir gelir düzeyinin altında olan, işsizlik ödeneğinden yararlanma koşullarını yerine getiremeyen ya da ödenekten yararlanma süresini doldurmuş olanlara yönelik olan sosyal işsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için, yine çalışmaya istekli ve çalışma kapasitesine sahip olmak, bir iş bulma bürosuna kayıtlı olmak ve işsizliğin işçinin kendi isteği dışında sebeplerle gerçekleşmiş olması gerekiyor. Bekarlar için ödenek ‘sosyal yardım oranı’nın (social benefit rate) yüzde 80’i; sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler varsa yüzde 100’üdür. ‘Sosyal Yardım Oranı’ ise ayda 419,22 Eurodur. Ödeme süresi sigortalının yaşına göre belirlenir. 30 yaşından genç işçiler için 270 gün (24 aya kadar prim ödeyenler) veya 360 gün (24 aydan fazla prim ödeyenler); 31-40 yaş arası işçiler için 360 gün (48 aya kadar prim ödeyenler) veya 540 gün (48 aydan fazla prim ödeyenler) artı artı son 20 yıl içinde prim ödemiş olduğu her 5 yıl için 1 ay olarak hesaplanan ödenekten yararlanma süreleri yaşla birlikte artmaktadır.

Kısmi Süreli İşsizlik Ödeneği:

Bu düzenlemeden, işsizlik ödeneği alırken kısmi süreli (haftalık normal çalışma süresinin yüzde 20’si ile yüzde 75’i arasında çalışanlar) bir işe girip, bu işten işsizlik ödeneğinin altında bir ücret alanlar yararlanmaktadır. Ödeneğin miktarı işsizlik ödeneğinin yüzde 35’i ile, kısmi süreli işten kazanılan ücret arasındaki farka eşittir.

AİLE YARDIMI

Finansman: İşçi ve patron prim ödemekte, hükümet sübvanse etmektedir.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Tüm çocuğu olanlara yönelik olan aile yardımından yararlanabilmek için, hanenin toplam gelirinin sosyal yardım oranının 5 katından fazla olmaması ve çocuğun zorunlu sosyal güvenlik programından kendi hakkı olarak yararlanmıyor olması gerekmektedir. Ödenek miktarı ailenin aylık gelirine ve çocuğun yaşına bağlı olmakla birlikte, çocuk başına aylık 174,72 Euroya kadar çıkabilmektedir.

Engelli Çocuk Yardımı, Sabit Bakım Yardımı, Doğum Öncesi Aile Yardımı, Artırılmış Aile Yardımı, Ömür Boyu Yardım, Eğitim Yardımı gibi çok sayıda farklı başlıkta da gerekli koşulların sağlanmasına bağlı olarak ek ödemeler söz konusudur.

k) İSVİÇREk) İSVİÇREk) İSVİÇREk) İSVİÇRE




MAVİ YAKA 1 ay 2 ay 3 ay 0 0 2,5 ay

BEYAZ YAKA 1 ay 2 ay 3 ay 0 0 2,5 ay


Mahkemelerin işe iade kararı verme yetkisi yoktur. Bunun tek istisnası, kadınlara karşı ayrımcılık yapıldığı durumlardır. Tazminat genellikle, uyulması zorunlu olan bildirim süresinin ücretine eşittir; ya da haksız fesih tarihi ile mahkeme karar tarihi arasındaki süre esas alınır (üst sınır 6 aydır).


İSVİÇRE 6 0

İŞSİZLİK


Kapsam: İstihdam edilenler.

Finansman: İşçi, patron ve devlet katkısı.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için sigortalının tam ya da kısmi işsiz olması, ardarda en az 2 işgünü ücret almamış olması, İsviçre’de ikamet ediyor olması, zorunlu eğitimini tamamlamış olması, temel yaşlılık aylığı almıyor olması, son 2 yıl içinde en az 12 ay prim ödemiş olması (bazı durumlarda farklı uygulama vardır), çalışmaya istekli olması gerekmektedir. Ödenek, sigorta kapsamındaki kazançların % 80’idir. Sigortalının bakmakla yükümlü olduğu çocuğu yoksa, günde 140 frankın üzerinde bir ödenek alıyorsa ve maluliyeti bulunmuyorsa bu oran % 70 olarak uygulanır. Ödemeler 5 günlük bekleme süresinden sonra başlar. Herhangi bir prim ödeme koşuluna tabi olmayanlar için ödeme süresi 260 gündür. En az 12 ay prim ödemiş olanlarda bu süre 400 gün, 55 ve daha yukarı yaşlarda olup en az 18 ay prim ödemiş olanlarda 520 gün olarak uygulanır (bazı durumlarda yaş koşulu farklı uygulanabilir).

Kısmi İşsizlik Ödeneği:

Bu ödenek, çalışma saatlerinin azaltılması nedeniyle kayıp kazancın % 80’idir ve 2 yıllık bir dönem içinde 12 aya kadar ödenir. Kötü hava koşullarına bağlı olarak çalışma saatlerinin azaltıldığı durumlarda ise ödeme süresi 6 aya kadardır.

AİLE YARDIMI

Finansman: Tek bir kanton dışında sigortalı katkıda bulunmaz. Kendi hesabına çalışanların kapsamda olduğu kantonlarda kendi hesabına çalışanlar brüt gelirlerinin % 1’ini öder. İşveren ve devlet katkıda bulunur.

Hak Kazanma Koşulları ve Ödemeler: Federal program tarım işçilerini ve yıllık kazancı belirli bir rakamı aşmayan kendi hesabına çalışan çiftçileri kapsamaktadır. Aile yardımlarından yararlanabilmek için kişinin bir ya da daha fazla sayıda çocuğunun (aile yardımları) ya da eşinin (ev bakım yardımı) olması gerekmektedir. Kanton programları çocuk sahibi tarım dışı işçileri ve geliri 41.040 franka kadar olan çalışmayan kişileri kapsamaktadır. Bazı kantonlardaki programlar kendi hesabına çalışanların bir bölümünü de kapsayabilmektedir. İşverenler genellikle aile yardımları fonları ile bağlantılıdır. Bazı kantonlarda patronlar ödeme garantisi verebilir. Memurlar için ayrı bir sistem bulunmaktadır. Aile yardımları için çocuğun 16 (özürlü, öğrenci ya da çırak ise 20) yaşından küçük olması gerekmektedir.Bazı kantonlarda doğum yardımı ödenmektedir.Meslek eğitimi ödeneği, 25 yaşından küçükler için ödenmektedir. Federal program her çocuk için ayda 200 frank (dağlık bölgelerde 220 frank) öder. Buna ek olarak, evli olan her işçiye 100 frank aile yardımı ödenir. Kanton programlarında yasal asgari ödeme çocuk başına ayda 200 frank düzeyindedir. Fonlar genellikle yasal asgari miktardan daha yüksek bir ödeme yapmaktadır.

Doğum yardımı: Bulunulan kantona göre 850 ile 2000 frank arasında değişen toptan ödeme yapılır.

Meslek eğitimi ödeneği: Federal program her çocuk için ayda 250 frank (dağlık bölgelerde 270 frank) öder. Fonlar genellikle bu yasal asgari miktardan daha yüksek bir ödeme yapmaktadır.

İspanya: Haksız fesih durumunda patron işçiyi hak ettiği ödemeleri (işten çıkartma tarihi ile eğer o aşamaya gelindiyse, mahkemenin karar tarihi arasındaki ücretler) karşılayarak yeniden işe başlatmak ile işçiye alacakları da dahil bir tazminat ödemek (en fazla 42 aylık ücret olmak koşuluyla, her kıdem yılı için 45 günlük ücret) arasında seçim yapabilir. İşten çıkarılan işçinin işçilerin yasal temsilcisi ya da sendika delegesi olduğu durumlarda, işçi işe iade ya da tazminat alma arasında tercih yapabilir. İşten çıkartma olayında ayrımcılık varsa, işçi işe iade edilmelidir. 1997 yılından sonra yapılan sürekli iş sözleşmelerinde (genç ve dezavantajlı işçilere yöneliktir: 16-28 yaş, 45 yaş üzere, belirli süreli işçiler, uzun süreli işsizler, eksik temsil edildiği yerlerde kadınlar) her kıdem yılı için 33 günlük tazminat öngörülmüştür ve bu tazminatın üst sınırı 24 aylık ücrettir.

Kaynaklar:

1- http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/ssptw/2010-2011/europe/index.html

2- http://www.oecd.org

6666---- KIDEM TAZMİNATI FONU NEDİR?KIDEM TAZMİNATI FONU NEDİR?KIDEM TAZMİNATI FONU NEDİR?KIDEM TAZMİNATI FONU NEDİR?

Kıdem tazminatı fonu; tazminatın patronun sorumluluğundan çıkıp fon yönetiminin sorumluluğuna girdiği, patronun her çalıştırdığı işçi adına belli bir miktar prim yatırdığı ve tazminat hakkı doğan işçinin bu fondan tazminatını alabildiği bir uygulamadır.

Kıdem tazminatı fonunda hükümet yetkilileri tarafından devlet güvencesi olacağı ifade ediliyor olmasına rağmen fonun ülkemiz şartlarında güvence sağlaması mümkün değildir. İşçilerin sigorta primini yatırmamak için kayıt dışı çalıştırmaya giden patronlar aynı uygulamayı fona aktarılacak prim ödemelerinden kaçmak için de gerçekleştirecektir.

Fonun en önemli özelliği, patronun ödemesi gereken tazminat zorunluluğunu da kaldırması ve rahatça işten çıkarmaların önü açmasıdır. Aynı zamanda fon uygulamasına geçilmesiyle bir işçiye ödenmesi gereken tazminat miktarının 61. Hükümet Programı’nda yer aldığı şekliyle OECD ortalamasına çekilerek düşürülmesi hedeflenmektedir.

Çalışanların çok büyük bölümünün sendikal örgütlenmeyle ilişkisinin bulunmadığı ve toplu sözleşme güvencesinde olmadığı Türkiye gibi ülkeler, sosyal koruma sistemlerinin gelişmiş bulunduğu ve çalışanların büyük bir bölümünün toplu sözleşme kapsamında yer aldığı,-örneğin İtalya ve Avusturya gibi-ülkelerle karşılaştırılarak Kıdem tazminatı fonu oluşturulmasının önerilmesi ülke gerçekliğini bilmemek, işçilerin hakkı olan kıdem tazminatını yok etmek anlamına gelmektedir.

Mevcut uygulamada bir yıl için bir brüt maaş kıdem tazminatı karşılığı ayrılırken, fon için ayrılacak tutar, brüt maaştan her ay için yüzde 3 olacaktır. Bu miktar yıllık olarak toplamda 3X12=36’ya- yani brüt ücretinin yıllık tutarının 1/3 oranında bir prim ödemesi gerçekleşmiş olacaktır. 10 yılın sonunda işçiye ödenecek miktarın fonda oluşması bu haliyle çok zor. Fon yönetiminin işçiye verilecek miktarı karşılayabilmesi için, prim oranının yüzde 3’den yüzde 7-8’e çıkması gerekmektedir.

Ayrıca işçilerin 10 yıl süresince kıdem tazminatı almasının önüne geçilmekte, üstelik 10 yıl sonra da kıdem tazminatının tamamını alması mümkün değildir.

AAAA---- DÜNYADA KIDEM TAZMİNATI FONU UYGULAMALARIDÜNYADA KIDEM TAZMİNATI FONU UYGULAMALARIDÜNYADA KIDEM TAZMİNATI FONU UYGULAMALARIDÜNYADA KIDEM TAZMİNATI FONU UYGULAMALARI

a) İtalya

İtalyan kıdem tazminatı sistemi özel ve kamu sektör çalışanlarını kapsadığı gibi, belirsiz süreli-belirli süreli çalışanlar ayrımı da yapmamaktadır. Bütün bunlara ilave olarak, kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için hizmet sözleşmesi feshinin herhangi bir sebebe dayanması veya bir türde yapılması gereği de bulunmamaktadır. Bu itibarla kendi istifa eden veya haklı bir sebeple patron tarafından işten çıkartılan işçi de kıdem tazminatına hak kazanır. İtalya’da kıdem tazminatının kapsama alanı oldukça geniş olduğu için bu tazminata İtalya’da “sözleşme sonu ödeneği” denmektedir.

Sistem uyarınca, patronlar her ay için, işçi ücretinin 2/27’sini (yaklaşık % 7,4) keserek bir fonda toplamak zorundadırlar. Ancak bu paranın içinde kesilecek yüzde 0,5’lik bir kesim ise ayrı olarak “Garanti Fonu”na yatırılır.

İşçinin hizmet sözleşmesi sona erdiği zaman, kendi ücretinden kesilerek fona konan bu para, kanunda da belirtilen değerleme oranı ile birlikte işçiye ödenmek durumundadır. Değerleme oranı ise yıllık enflasyon oranının 3/4’ünün % 1,5

oranında artırılması ile bulunur. Kıdem tazminatında tavan uygulaması ise bulunmamaktadır.

Buna ilave olarak 1999 yılında yapılan bir düzenleme ile çalışanlara, devlet nezdindeki fonda toplanan kıdem tazminatına ilişkin paralarını, dilerlerse ikinci basamakta bir sosyal güvenlik sistemi oluşturacak şekilde organize edilen bir fona aktarma hakkı tanınmıştır.

Burada her iki sistemde de kıdem tazminatına ilişkin prim ödemelerinin bir fonda toplanması ilkesi kabul edilmiştir. Kaldı ki fonlarda toplanan bu paraların finansal değerlendirilmesine ilişkin yasal farklılıklar bulunmaktadır.

İtalyan sisteminde kıdem tazminatını yönetmek üzere kurulan birçok fon oluşmaktadır. İşçilerin kendi TFR hesaplarının ne şekilde değerlendirileceğine ilişkin seçme hakları bulunmaktadır. Burada patronun onay hakkı kaldırılmıştır. Eğer bir işçi bu seçim hakkı konusunda sessiz kalırsa kendi hesabı için toplanan para o sektörde toplu iş sözleşmesi ile oluşturulan bir fon sistemi var ise o fona aktarılacak, şayet böyle bir fon bulunmuyorsa da Ulusal Sosyal Sigorta Enstitüsü (INPS -Istituto Nazionale della Previdenza Sociale) tarafından yönetilen fona aktarılacaktır. Eski hesaplarını, patronların nezdinde korumak isteyen çalışanlar diledikleri zaman bu fonlardan birisine hesaplarının devrini talep etmek hakkına sahiptirler. Ancak fonlarını patronun yönetiminden çıkaran işçiler için bir geri dönüş hakkı benimsenmemiştir. Bu işçiler ancak bir fonda iki yıl kalmak şartı ile hesaplarının başka bir fona aktarımını talep etmek hakkına sahiptirler.

İşçilerin yeni sistemde, (eski sistemde de benzer olduğu şekilde) sözleşme sonu ödeneklerini erken çekmek hakları da bulunmaktadır. Kendisinin veya ailesinin bireylerinden birinin sağlık sebebi için bu para erken olarak çekilebileceği gibi, 8 yıllık kıdemi bulunan bir işçinin şahsi sebepler veya ev satın almak için bu parayı talep edebilmesi de mümkündür.

Toplu iş sözleşmeleri ile kapsamdaki işçilerin kıdem hesaplarının belirli bir fonda toplanmasına ilişkin düzenleme yapılması da kanunen yasaklanmıştır.

b) Avusturya

Ülkede 2002 yılında kıdem tazminatı konusunda bir reform gerçekleştirilmiş ve ülkede var olan klasik kıdem tazminatı uygulamasından Kıdem tazminatı fonu uygulamasına geçilmiştir. Bu süreçte yaşanan tartışmalar bugün Türkiye’de yapılan tartışmalarla benzerlik göstermektedir.

Avusturya’nın önceki kıdem tazminatı sisteminde, bir işçinin hizmet sözleşmesini fesheden patronun, hangi sebeple olursa olsun, kıdem tazminatı ödemesi yapması esastı. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için patron nezdinde kesintisiz olarak asgari üç yıllık bir çalışma geçmişinin bulunması gerekliydi. Bu hali ile bir işçinin hizmet sözleşmesini haklı bir sebep bulunmadan fesheden patron,

-3 yıl ila 5 yıl arası çalışmış ise 2 aylık,



-15 ila 20 yıl arası çalışmış ise 6 aylık,

-20 ila 25 yıl arası çalışmış ise 9 aylık ve

-25 yıldan fazla çalışmış ise 12 aylık

ücreti tutarında kıdem tazminatı ödemesi yapmakla yükümlüydü.

Buna ek olarak, en az on yıllık çalışma geçmişinin olması şartı ile emeklilik amacı ile hizmet sözleşmesini kendisi fesheden işçinin de kıdem tazminatına hak kazanması; beş yıllık çalışma geçmişi bulunan bir çalışanın doğum, evlat edinme veya çocuk bakma sebebi ile hizmet akdini sona erdirmesi durumunda da kıdem tazminatı hakkı doğması, ölen işçiler bakımından mirasçıların kıdem tazminatını alma haklarının olması kabul edilmekteydi.

1990’lı yılların başlarından itibaren sistemin kapsam bakımından darlığı, şirketlerin likidite sorunu halinde tazminata hak kazananların mağdur duruma düşmekte olması ve var olan sistemin işgücü piyasasında hareketliliği engellediği gibi eleştiriler ön plana çıkmış, kıdem tazminatının reformu çalışmaları başlatılmış ve yeni kıdem tazminatı yasası (Betriebliches Mitarbeitervorsorgegesetz) 2002 yılı Haziran ayı içinde yasalaşmıştır. Yasa 2003 yılbaşında yürürlüğe girmiştir.

Sistemin en büyük özelliği, tazminatın bir fona bağlanmasıdır. İşverenler, sosyal sigorta primi gibi çalışanların kıdem tazminatına ilişkin primleri her ay oluşturulan kıdem tazminatı fonuna yatıracaklardır. Burada, patronun yatırması gereken prim, işçinin aylık ücretinin % 1,5377’si olarak belirlenmiştir. Çalışanların kıdem tazminatına hak kazanma şartlarında ise bir değişiklik yapılmamıştır. İşveren tarafından işçinin maaşından veya ücretinden kesilen primler kıdem tazminatı fonunda işçinin adına bir hesapta toplanacak ancak işçinin bu hesaba ulaşımı, hizmet sözleşmesinin kıdem tazminatına hak kazanır bir şekilde sona ermesi halinde mümkün olmaktadır. Şayet hizmet sözleşmesi kıdem tazminatına hak kazanır bir şekilde sona ermediyse kıdem tazminatında duran para değerlenmeye devam edecek, kişinin yeni işlere geçmesi halinde yeni iş ilişkilerinden toplanacak primlerde aynı hesaba eklenecek ve değerlenecektir.

Kişinin hizmet akdi ne zaman hak doğurucu bir şekilde sona ererse çalışan kıdem tazminatına o zaman hak kazanmaktadır. Kıdem tazminatına hak doğurucu sebepler bakımından ülkemizdeki sebeplerle benzerlik taşımaktadır.

İşçinin herhangi bir çalışma ilişkisi sonucunda kıdem tazminatına hak kazanması halinde seçimlik bir hakkı bulunmaktadır. Buna göre, hizmet sözleşmesi kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona eren işçi, dilerse Kıdem tazminatı fonundan bu tazminatını çekebileceği gibi dilerse parasına dokunmayıp değerlendirilmeye devam edilmesini talep etme hakkına sahiptir. İşçinin hayatı boyunca kıdem tazminatı fonundaki parayı kullanamaması veya kullanmayı tercih etmemesi halinde, nihayetinde emeklilik halinde bu paraya ulaşacağı yasa ile düzenlenmiştir. Emeklilik halinde dahi işçiye bir seçimlik hak tanınmıştır. Buna göre işçi emeklilik yaşında, fondaki bu parasını tek bir ödeme şeklinde alabilecek ya da kendisine aynen emekli maaşı ödemesi şeklinde aylık ödeme yapılmasını talep etme hakkına sahip olacaktır.

İşçinin kıdem tazminatına ilişkin kendi hesabında toplanan paraya ulaşabilmesi için bir başka yol ise kişinin Avusturya iş piyasasından çıkmasıdır. Buna göre kişi, işçi statüsünde çalışmaktan çıktıktan beş yıl sonra hesabındaki parayı çekme hakkına sahiptir.

Kişinin kıdem tazminatı miktarı ise hesabında toplanan paraların değerlendirilmesi ile ortaya çıkacak rakam olacaktır. Bu primlerin değerlendirilmesi amacıyla 9 tane özel şirket kurulmuştur. İşçilere ilişkin kıdem tazminatı primleri bu şirketler nezdinde bulunacak Çalışan Tedbir Fonu’nda (Mitarbeitervorsorgekassen) toplanmakta ve finans piyasası düzenleyici kurumlarının gözetim ve denetimi altında bu şirketlerce değerlendirilmektedir.

c) Japonya

Japon çalışma mevzuatında zorunlu kıdem tazminatı düzenlemesi bulunmamaktadır. Bununla birlikte hemen hemen bütün firmaların işçilerin hizmet akitlerinin sonunda hak ettikleri bir emeklilik ödeneği düzenlemesi içinde bulundukları görülür (OECD, 2004). OECD çalışmasına göre, hizmet sözleşmesinin işçinin isteğine bağlı sona erdiği durumlarda kıdem tazminatı miktarı 5 yıllık bir çalışan için 1,7 aylık ücretinden, 20 yıllık bir çalışan için 14,8 aylık ücreti tutarı arasında değişmektedir. İşverenin hizmet akdi fesih yetkisini tek taraflı kullandığı durumlarda ise bu oran 5 yıllık bir çalışan için 3,4 aylık ücreti ile 20 yıllık bir çalışan için 18,8 aylık ücreti tutarı arasında olmaktadır.

Bununla birlikte, 1990’ların sonundan başlamak üzere Japonya ekonomisinin durağanlaşması ile birlikte şirketlerin finansal açıdan zorlanmaya başlamaları, yukarıda izah edildiği üzere şirketlerin kıdem tazminatı politikalarında da değişikliğe yol açmıştır. Bu değişiklik ile birlikte çalışanlara, hizmet akitlerinin sonunda yukarıdaki şekilde ödenen tazminat düzenlemesi, daha çok çalışanın performansına bağlı bir sisteme çevrilmiştir. Bu sistem kapsamında şirketler her yıl çalışanlara o yılki performanslarına bağlı olarak bir not vermekte ve hizmet akdi sona ererken bu puanlar toplanarak çıkan sonuca göre çalışana ödeme yapılmaktadır. Böylelikle aynı ücretle ve aynı süre bir şirkette çalışmış iki işçi arasında alınan tazminat bakımından farklılık yaşanması olağandır. Bu sisteme Japon çalışma ilişkileri literatüründe “Nokta Sistemi” denmektedir (Fujiwara, 2002). Bununla birlikte 2001 yılında Vergi Kanunu’nda yapılan değişiklikler ile kıdem tazminatı konusunda Japon şirketlerinin yapmış oldukları bu düzenlemelerin ve ödemelerin vergi muafiyeti sağlama avantajı ortadan kaldırılmıştır. Yaşanan ekonomik sıkıntı ile birlikte vergi yükünün daha da yukarı çıkması sebebi ile Japon firmalarında bu andan itibaren var olan kıdem tazminatı planlarının değiştirilmesi söz konusu olmuştur.

2002 yılında Japon şirketlerinin yüzde 67,4’ünde kıdem tazminatı planı olduğu görülür. Ancak bu kıdem tazminatları önceden, hizmet akdinin sonunda finansal kaynak bakımından tamamı ile patronun karşıladığı bir ödeme iken yeni vergi düzenlemesi ile birlikte artık her ay işçi maaşına bağlı oranda yatırılan primler ve bunların değerlendirilmesinden oluşan bir sisteme doğru geçiş mevcuttur. Kısacası Japonya’da kıdem tazminatı uygulamasında tanımlanmış fayda (defined benefit) esaslı programlardan tanımlanmış katkı (defined contribution) esaslı programlara geçiş mevcuttur. Çünkü vergi mevzuatı çerçevesinde tanımlanmış katkı esaslı programlardan avantaj sağlanması daha kolay hale getirilmiştir. Ancak bu yapılırken şirketlerin bir kısmı henüz daha önce uyguladıkları tanımlanmış fayda esaslı programları ortadan kaldırmamışlar, her iki programı uygulamaya devam etmişlerdir. 2004 yılında yapılan yasal düzenleme ile tanımlanmış katkı esaslı programlar için ödenecek katkı miktarı, şirketlerinde daha önce kurulu bir tanımlanmış fayda esaslı programdan yararlanan çalışanlar için yıllık 276.000 Yen, böyle bir programdan yararlanmayan çalışanlar için ise yıllık 552.000 Yen olarak belirlenmiştir. Bu programlara işçilerin katkı koyma imkanı yoktur. Sadece bağımsız çalışanlar için ayrı bir program kabul edilmiş ve bu kişilerin Ulusal Emeklilik Fonu Derneği tarafından yönetilen programa yıllık 816.000 Yen katkı koyabilecekleri belirlenmiştir. Tanımlanmış katkı esaslı bu programlardan ödenek alabilmek için en az 10 yıl boyunca adına prim ödenmiş olması ve çalışanın en az 60 yaşında olması gerekir. Bu şartlar altında çalışana işten çıkma parası aydan aya maaş şeklinde ödenebileceği gibi tek bir seferde de ödenebilir.

Görüldüğü üzere, tanımlanmış katkı esaslı program aslen uygulanmakta olan kıdem tazminatı ödemesini bir bireysel emeklilik sistemine çevirmektedir. Bu hali ile yeni sistemin kıdem tazminatı olarak kabulü mümkün değildir.

d) Brezilya

Brezilya’da özellikle kıdem tazminatı uygulamasını düzenleyen 1990 tarihli 8036 sayılı Hizmet Süresi Uzunluğu Garanti Fonu’nu (Fundo de Garantia de Tempo de Serviço—FGTS) düzenleyen yasa bulunmaktadır. Bu bazı çalışmalarda işsizlik garanti fonu olarak da adlandırılmakta olup mekanizmanın kıdem tazminatı değil, bir işsizlik sigortasını düzenlediği belirtilmektedir. Ülkede işsizlik sigortasının bulunmadığı zamanlarda, bu fonun aynı görevi gördüğüne şüphe yoktur. Ancak Brezilya’da genel bir işsizlik sigortası sistemi, 1986 yılında Carduzo Planı olarak da bilinen 2284 sayılı Kanun’un 25’inci maddesi ile oluşturulmuştur. Bu bakımdan, FGTS’nin işlevi karşılaştırmalı hukukta işsizlik sigortasından çok, kıdem tazminatı olarak algılanmaktadır.

Sistem uyarınca, patronların işe aldıkları işçi adına bankada bir FGTS hesabı açmaları zorunluluğu bulunmaktadır. İşveren, çalışanların maaşının her ay yüzde 8,5’ini bu hesaba yatıracaktır. Bu hesaplar, bir devlet bankası olan Caixa Econômica Federal tarafından yönetilmektedir. İşçinin hizmet akdinin haklı olmayan bir sebeple feshi halinde, işçi bu hesabına yatan parayı ve hizmet süresi boyunca yapılmış değerlendirmeyi alma hakkını kazanmaktadır. Bu değerlendirme enflasyon üzerine yüzde 3’lük artış yapılarak belirlenmektedir. Bunun yanında patronun da feshin haklı bir sebebe dayanmaması halinde FGTS hesabında biriken paranın yüzde 40’ını tazminat olarak işçiye ayrıca ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. 110/2001 sayılı ek kanun ile patronlara ayrıca yüzde 10 oranında sosyal ödeme de yapmaları zorunluluğu getirilmiştir. Ancak bu yüzde 10’luk ödeme işçiye değil, hükümete yapılmaktadır. Hizmet akdinin haklı sebeple sona erdirildiği durumlarda ise işçi ancak FGTS hesabına patron tarafından o zamana kadar yatırılmış parayı çekme hakkına sahiptir. Paranın faiz getirisine ise dokunamayacaktır. İşverenin de bu halde ek bir tazminat ödemesi yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Örnek: Bu araştırma Mercer (İnsan Kaynakları Danışmanlık) Şirketi tarafından yapılmıştır.

Buna göre 40 yaşında, beyaz yakalı, 10 yıldır aynı patronla çalışmakta olan ve yıllık 30.000 Euro ücret kazanan bir kişinin hak edeceği kıdem tazminatı miktarı yukarıdaki açıklamalar yardımı ile ülkelere göre hesaplanmıştır. Bu kişinin hak edeceği kıdem tazminatı miktarı;

İtalya: İşçinin hesabına her ay 185,18 Euro yatması (hesaplama kolaylığı açısından 10 yıl boyunca ücretin değişmediği kabul edilerek), Avrupa’nın son on yıllık % 2 olan enflasyon ortalaması dikkate alınarak değerleme oranının sabit % 3 olarak kabul edilmesi ve değerlemenin sadece yıl sonunda yapıldığı kabul edilerek 25.000 Euro civarında

Avusturya: İşçinin hesabına her ay 38,45 Euro yattığı ve diğer koşulların İtalya örneği ile aynı olduğu varsayımından hareketle, - 5.280 Euro civarında

Japonya : 22.500 Euro civarında

Brezilya: Kurun ve değerleme oranının ne olacağı bilinmemekle birlikte, her yıl yaklaşık bir aylık paranın işçiden kesilip fona yatırıldığı dikkate alındığında, asgari 25.000 Euro; işten çıkarmanın haksız olduğu tespit edilirse 35.000 Euro civarında olarak hesaplanmaktadır.

Ülkemiz için aynı örneklem üzerinden gidilirse aylık kıdem tazminatı tavanının çapraz kur 2.19 olarak kabulü ile hesaplanması sonucu, 10 yıllık kıdem tazminatı miktarı 10.760 Euro olarak hesaplanmaktadır.

Ülkemiz geçmiş fon uygulamalarında, çok sınırlı sayıda işçi fondaki birikimlerine ulaşabilmiştir. Tasarruf teşvik fonu bu uygulamalara bir örnektir. Ayrıca, işsizlik kalan işçiler için kullanılacak işsizlik sigortası fonundan ise her işsiz kalan işçi yararlanamamakta, ancak fon birikimleri ile GAP fonlanmakta, krizde patronlara kaynak yaratılmaktadır.

KAYNAKÇA : YRD. DOÇ. DR. S. ALP LİMONCUOĞLU - İzmir Ekonomi Üniversitesi İ.İ.B.F. Öğretim Üyesi Disk Raporu: Dünya’da ve Türkiye’de Kıdem Tazminatı Gerçeği Doktora Tezi - Kıdem Tazminatı: Türkiye ve Kanada Örneği- GÜLNAZ ULUĞ

7. SONUÇ OLARAK7. SONUÇ OLARAK7. SONUÇ OLARAK7. SONUÇ OLARAK Kıdem tazminatı uygulaması AKP hükümeti ve patronlar tarafından kaldırılmak istenmekte, yerine fon kurulması düşünülmektedir. Bunun için çalışmalara başlanmış, yasal düzenlemeler için hazırlık yapmaktadır. Yukarıdaki bilgilerin de gösterdiği gibi gerek ABD gerekse AB ülkelerine baktığımızda patronlar tarafından üretilen gerekçelerin dayanakları çok zayıftır. Ne işsizliğin önlenmesi, ne rekabetin artırılması, ne işçilere iş seçme özgürlüğünün sağlanması, ne bürokrasinin engellenmesi, ne esneklik ile istihdam arasında doğrudan bağlantı, ne kayıtdışı çalıştırılmanın engellenmesi “kıdem tazminatının kaldırılarak fon kurulması” girişiminin gerekçeleri olarak haklı, bilimsel, meşru ve gerçek temellere dayanıyor.

Patronlar ve AKP tarafından dile getirilen gerekçeler, verileri tersten okuma ve laf cambazlığından başka bir şey değil. Çalışma mevzuatında ve koşullarında esneklikte birinci olan ABD’de işsizliğin yüzde 10’lara çıkması gerçeği bile “istihdam – esneklik” denklemini yıkıyor, esnekliğe şart koşulan kıdem tazminatı uygulamasının kaldırılması nedenini geçersizleştiriyor. Daha fazla rekabet şartını öne süren patronlar, kıdem tazminatı uygulamasını rekabet edememenin gerekçesi olarak sunabiliyorlar. Ancak mevcut uygulama varken ve kriz koşullarında bile kar edebilmeyi ise görmezden gelebiliyorlar. Bu tür görüşleri kaleme alan, yazan, raporlayan burjuva ideologlar, tam bir cahillik örneği göstermiş oluyorlar. Bütün bu süslü ve dolambaçlı “iktisadi” kavramların altını kazıdığımızda gördüğümüz tek bir gerçek var: Patronlar, daha fazla kar etmek istiyor, işçinin hakkı olan kıdem tazminatı bile ödemek istemiyor. Fon uygulaması aslında tam da patronların çıkarı için yapılıyor. Ne işçi hakları, ne işçiye kıdem tazminatını ödeme garantisi, ne her işçinin kıdem tazminatı alma hakkı yaratma ne de işçilerin iş seçme özgürlüğünü sağlıyor. Utanmadan, kıdem tazminatı olduğu için insanlar işlerinden ayrılamıyorlar diyorlar. Yıllar önce Marx’ın söylediği hala kulaklarımızda yankılanıyor: Kapitalizmde işten çıkma özgürlüğü, aç kalma özgürlüğüdür. İşsizliğin bu kadar yüksek olduğu bir yerde, iş seçme özgürlüğünden bahsetmek tam bir arsızlıktır. Yukarıda kaleme aldığımız değerlendirmeler ışığında kıdem tazminatı uygulamasının ortadan kaldırılarak yerine fon kurulması durumunda ortaya çıkacak sonuçları bir kez daha özet olarak belirtmek isteriz.

�Kıdem tazminatı miktarı azalacaktır. Bundan böyle çalışan herkes daha az tazminat alacaktır.

�Kıdem tazminatının tamamı, işten çıkarıldığı zaman değil, emeklilikte ödenecektir. Ancak ve ancak en az 10 yıl kıdemi olan işçi, fondan kısmen para çekme hakkına sahip olabilecektir. 10 yıl kıdemi olmayan bir işçinin her hangi bir hakkı olmayacaktır.

�Askere giden işçi ya da evlenen kadın, kıdem tazminatı hakkını kaybedecektir.

�Bundan böyle patronlar, istedikleri zaman çalışanları işten çıkartabilecektir.

�Kadrolu işçi sayısı azalacak, taşeron gibi geçici çalışma biçimleri artacak, iş güvencesi ortadan kalkacaktır. Fon kurulmasıyla birlikte aynı zamanda “özel istihdam büroları” yasalaştırılmaya çalışılmaktadır. Özel istihdam büroları mantığı köle ticareti mantığına benzemektedir.

�İş Yasasına tabi olmayan ve sosyal güvenlik sisteminin dışında çalışan işçiler için kıdem tazminatı almak mümkün olmayacaktır. Bu yüzden kayıt dışı istihdam önlenmeden kıdem tazminatı fona bile devredilse mümkün değildir.

� Patronlar kıdem tazminatı ödememek için kayıt dışı istihdama yöneliyorlar iddiası ise gülünçtür. Bugün SSK primlerini bile ödemeyen patronlar, söz konusu Kıdem tazminatı fonu olursa bunu da ödemeyecektir. Patronlar tarafından, oluşturulacak fona prim ödenmesinin garantisi yoktur.

� Kayıt dışı çalışan işçinin kıdem tazminatı hakkı zaten yok. Önce kayıt dışı çalışmayı ortadan kaldırmak gerekmektedir.

�Fonun, siyasi iktidarlar tarafından başka işler için kullanılmasının yolu vardır. İşsizlik sigortası fonu ya da zorunlu tasarruf fonu buna verilecek en güzel örnektir. Benzer şekilde fonlar kurulmuş, işçilerden yapılan kesintiler başka amaçlar için kullanılmış, işçilerin hakları ödenmemiştir. Bu tür örneklerin olduğu bir düzende fonun devlet güvencesinde bulunacaktır iddiası gerçekçi değildir.

�Esneklik – işsizlik arasında ters değil doğru bir orantı vardır. Yani esneklik koşulları sağlandığında/artırıldığında işsizlik azalır, istihdam sağlanır tezleri temelden yanlıştır. Çünkü bugün işsizliği azaltmak için değil, patronlar daha fazla kazansın diye esneklik maddelerine yasada yer veriyorlar. En esnek ülke olan ABD’de yüzde 10, en katı olduğu iddia edilen Türkiye’de işsizlik yüzde 14’lere yükseliyor. Esneklik koşullarından biri olarak gösterilen kıdem tazminatı yerine fon kurulmasına dayanak oluşturan bu tezler mantık dışıdır.

�Mevcut uygulamada 1 yıl için 1 brüt maaş kıdem tazminatı karşılığı olarak ayrılırken, fon uygulamasında brüt maaştan her ay yüzde 3 olarak ayrılacaktır. Yani brüt ücretin yıllık tutarın 1/3 oranında prim ödemesi gerçekleşmiş olacaktır. 10 yılın sonunda işçiye ödenecek miktarın fonda oluşması bu haliyle çok zordur. Fon yönetiminin işçiye verilecek miktarı karşılayabilmesi için, prim oranının yüzde 3’den yüzde 7-8’e çıkması gerekmektedir. Bu açık devlet tarafından karşılanacaksa, devlete yeni bir kalem daha çıkacak anlamına gelecektir. Patronlar kendi ödemesi gereken miktarı ya devlete ödetecekler ya da işçinin kıdem tazminatı miktarı fazlasıyla düşecektir. Bu farkın nasıl sağlanacağı ise şu an için bilinmiyor.

�İşçilerin yüzde beşinin sendikalı olduğu için kıdem tazminatını almaya hak kazandığını, yüzde 95’inin kıdem tazminatını almadığını söyleyen hükümet yetkilileri, fon kurulduğunda primlerin yatırılmasını nasıl denetleyecektir?

8888---- İŞÇİLERİN TALEPLERİİŞÇİLERİN TALEPLERİİŞÇİLERİN TALEPLERİİŞÇİLERİN TALEPLERİ

Fon saldırısına karşı mücadele etmek için, saldırının niteliğini nedenlerini tanımlamamanın yanında talepler de ortaya koymak gerekmektedir. İşçilerin talepleri, insanca yaşanabilecek bir çalışma düzeni sağlamak içindir.

İşçi ve emekçilerin tamamı kıdem tazminatı hakkına sahip olmalıdır. Kıdem tazminatı hakkının piyasalaştırılmasına izin verilmemelidir.

Kıdem tazminatı miktarının belirlenmesinde, işçinin çalıştığı her yıl için en son çalıştığı ücreti esas alınmalı ve 60 günlük ücreti üzerinden hesaplanmalıdır.

Kıdem tazminatını işçiye ödemeyen patronlar için ağır cezai şartlar oluşturulmalıdır.

Kayıt dışı çalışma yasaklanmalı, kayıt dışı işçi çalıştıran işyerleri kapatılmalı, patronlara ağır cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.

Haftalık çalışma süresi 35 saat olmalı ve işçilerin ücretleri düşürülmemelidir.

İşçiler için güvenceli çalışma esas olmalı ve devletin işçileri koruması için önlemler alınmalıdır.

İş olanaklarının yaratılması devletin sorumluluğunda olmalı ve bu alan sermayeye devredilmemelidir.

İşsizlik ödeneği ile kıdem tazminatı ayrı uygulamalardır. Birinin diğer yerine geçmesi mümkün değildir.

Örgütlenme önündeki yasaklar kaldırılmalı, işçiler özgür bir biçimde sendika seçme ve üye olma özgürlüğüne sahip olmalıdır.

İşçilerin haklarını almasına engel oluşturan yasakların tümü kaldırılmalıdır.

Ülke

OECD İstihdam Koruma Endeksi

4 yıl çalışmış bir işçinin

İşsizlik Sigortası Aile Yardımı İşverenin haksız nedenle feshiKıdem tazminatı İhbar Süresi

Türkiye 3,46 4 ay 8 hafta Prim ödeme süresine göre 6-10 ay boyunca son 12 aylık ortalama ücretin %40’ı ödenir.

Özel sektörde yalnızca sendikalı işyerlerinde toplu sözleşmeyle belirlenebiliyor. Kamuda 0-6 yaş çocuklar-da azami 32,23 TL, 6 yaşından büyüklerde 16,12 TL

Haksız feshin işe iadeyle sonuçlanması durumunda 4 ila 8 aylık ücretin tazminat olarak işçiye verilmesine hükmedillir.

Fransa 3,00 0,8 ay 2 ay Prim ödeme süresine göre 24 aya kadar (50 yaş üzeri için 36 aya kadar)

20 yaş altı en az iki çocuk varsa. 2, 3 ve 4 çocuk için sırasıyla aylık 124, 283 ve 441 Avro.

11’den fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde en az iki yıl kıdemli işçiler altı aylık kıdem tazminatına ek tazminat alırlar. Bu koşullar yoksa mahkeme kararıyla belirlenir. Asgari düzey yok.

Yunanistan 2,97

15 gün kıdem, işte kalma süresine göre 5 ila 165 günlük işten çıkarma tazminatı

Mavi yakalılarda yok, beyaz yaka-lılarda 2 ay

Günlük 12,45 Avro’dan az olmamak üzere, mavi yakalılarda günlük ücretin %40’ı, beyaz yakalılarda %50’si.

18 yaşından küçük 1 çocuk için ayda 8,22 Euro, 2 çocuk için 24,65 Euro. Çocuk sayısı arttıkça ödeme de artıyor.

İşe son verme bildirimiyle mahkeme kararı arasındaki süreye ait ücret. Kıdem istenirse işe iade uygulanmaz. Haksız fesih hükümsüz kabul edildiğinde iş sözleşmesi devam ediyor sayılır. Arada geçen zamanın ücreti işveren tarafından işçiye ödenir.

Portekiz 2,84 4 ay 30 gün Aylık ücretin %65’i ödenir. Ödeme süresi 24 aydan az olmamak üzere yaşa göre artar.

Ailenin aylık gelirine ve çocuğun yaşına göre değişir. Çocuk başına aylık 174,72 Avro’ya kadar çıkabilir. Çalışılan her yıl için 7,5-22,5 gün arası tazminat.

Almanya 2,63 2 ay 1 ay Net kazancın %67’si. Yaşa ve çalışma süre-sine göre 6 ila 24 ay yararlanılabiliyor.

18 yaş altı (öğrenci ise 25 yaş altı) çocuklarda, 1. ve 2. çocuk için ayda 184, üçüncü çocuk için 190, sonraki her çocuk için 215 Avro. Gelir durumuna göre artabiliyor.

12-18 ay arası tazminat alınabiliyor. İşe iade işçi tarafından nadiren tercih ediliyor.

Belçika 2,61 Yok

28 gün (Ulusal Toplu Sözleşmeye dahil işçiler için 35 gün)

Brüt ücretin yaklaşık %60’ı 18 yaş altı çocuklarda 1., 2. ve 3. çocuk için sırasıyla 83, 154 ve 230 Avro

İşe iade yok. Asgari tazminat ihbar süresinin ücretine eşit. Beyaz yakalılarda ek tazminat hakimin takdirinde, mavi yakalılarda 6 aylık ücret.

Avusturya 2,41 2 ay 14 gün Net kazancın yüzde 55’i ve 20 hafta yarar-lanılabiliyor

19-26 yaş arası çocuklarda 1., 2. ve 3. çocuk için, sırasıyla 152, 165 ve 178 Avro

İşten çıkarma tarihiyle mahkeme kararı arasındaki süreye eşit miktar-da tazminat

Finlandiya 2,29 Yok 2 ay Son 28 ay en az 43 hafta çalışmış olmak kaydıyla, günlük 25,63 Avro

17 yaş altı çocuklar için, tek çocukta 1.200 Avro. Ödemeler çocuk sayısına göre artarak büyüyor. İşe iade yok. 3-24 ay arası tazminat.

Danimarka 1,91 YokMavi yakalılarda yok, beyaz yaka-lılarda 3 ay

Son 12 haftalık ortalama kazancın yaklaşık %90’ı (tavan uygulaması var) Çocuk sayısına göre değişiyor

Mavi yakalılarda en fazla 52 hafta, ortalama 10,5 hafta. Beyaz yaka-lılarda yaşa ve kıdeme göre değişiyor, en yüksek ödeme 6 aylık ücret. İşe iade nadiren yaşanıyor.

İsviçre 1,70 Yok 2 ayÇocuk veya maluliyet durumuna göre, sigorta kapsamındaki kazançların %70 ya da %80’i. Yaşa göre 260 ila 520 gün ödenir.

Her çocuk için ayda 200-220 frank. Evli her işçiye 100 frank aile yardımı. Bulunulan kantona göre ayda 850-2.000 frank doğum yardımı. Meslek eğitimi alan her çocuğa ayda 250-270 frank ödenek.

Kadına ayrımcılık dışında işe iade yok. Tazminat genellikle zorunlu bildirim süresinin ücretine eşit. 6 aydan çok olmamak üzere, haksız fesih tarihi ile mahkeme kararı tarihi arasındaki sürenin ücreti verilir.

ABD 0,85 Yok Yok Eyalete göre değişen oran ve sürelerde ödenek veriliyor. 26 haftaya kadar yararlanılabiliyor.

Her bir çocuk için ebeveynin tam emeklilik ya da maluliyet aylığının yarısına kadar alınabiliyor. Tavan uygulaması var.

Sözleşmelerde işveren tarafından fesih durumları için işverene belli yükümlülükler verilebiliyor.

Ek: İşçilerin bazı haklarının mevzuatı katı olan ülkeden esnek ülkeye karşılaştırılması

kidemrapor_2011_09_19

Documents