kim quang minh toÁi thaÉng vÖÔng kinh sÔÙsachbaoluutru.viengiac.de/bokinhso/bo kinh so...

LINH SÔN PHAÙP BAÛO ÑAÏI TAÏNG KINHTAÄP 140

KIM QUANG MINH TOÁI THAÉNG VÖÔNG KINH SÔÙ

SOÁ 1788( QUYEÅN 4 6 )

HOÄI VAÊN HOÙA GIAÙO DUÏC LINH SÔN ÑAØI BAÉC XUAÁT BAÛN

SOÁ 1788

KIM QUANG MINH TOÁI THAÉNG VÖÔNG KINH SÔÙ

Tam Taïng Phaùp Sö Nghóa Tònh ñôøi Ñöôøng vaâng chieáu dòchSa-moân Tueä Chieåu soaïn

QUYEÅN 4 (Phaàn 2)

Phaåm 6: TÒNH ÑÒA ÑAØ-LA-NI

Phaåm Toái Tònh Ñòa Ñaø-la-ni chia ra ba phaàn:1. Noùi veà lyù do coù phaåm naøyMong muoán caàu ñaïo Boà-ñeà thì phaûi tu haønh. Tu haønh coù hai, töùc

laø döùt aùc vaø laøm laønh. Caùc phaàn saùm hoái tröôùc ñaây ñaõ noùi veà döùt aùc, tieáp theo noùi veà laøm laønh. Veà phaùt taâm tu haønh trong laøm laønh, phaùt taâm töùc laø phaùt taâm Boà-ñeà, nghóa laø caàn phaûi nöông vaøo an truï nôi ñaïi taâm Boà-ñeà, thöïc haønh caùc haïnh laønh môùi coù theå ñaït ñöôïc quaû. Haïnh tu haønh chính laø möôøi ñoä. Nhôø vaøo möôøi ñoä naøy coù coâng naêng ñaït ñöôïc caùc Ñòa, coù coâng naêng phaù tröø caùc chöôùng cuûa möôøi ñoä nhö phaù san, ñaït ñöôïc naêm phaàn phaùp thaân, thaønh töïu hai thaéng quaû. Vì vaäy caàn phaûi trình baøy veà phaùt taâm tu haønh naøy, cho neân sau phaåm tröôùc coù phaàn naøy phaùt sinh.

2. Giaûi thích teân goïiTrong luaän Thaønh Duy thöùc cheùp: “Thaâu toùm toaøn boä coâng ñöùc

höõu vi, voâ vi ñeå laøm töï taùnh, cuøng vôùi nhöõng söï tu haønh laøm nôi nöông caäy, giöõ gìn toát ñeïp, khieán cho ñöôïc lôùn leân, neân goïi laø Ñòa.” Trong Ñòa trì, Nhieáp luaän, Du-giaø, Trang nghieâm giaûi thích ñeàu gioáng nhau. Tònh

� BOÄ KINH SÔÙ 26

nghóa laø thanh tònh, vì lìa hai chöôùng. Nhöng kinh Ñaïi Thöøa Ñoàng Taùnh vaø kinh Chöùng Kheá Ñaïi Thöøa noùi ba thöøa aáy moãi thöøa ñeàu coù möôøi ñòa, möôøi ñòa Boà-taùt coù coâng naêng phaù tröø hai chöôùng. Voâ cuøng thanh tònh goïi laø toái, töùc laø nôi raát thanh tònh, laø y chuû thích. Tònh thuoäc veà naêng y, Ñòa laø sôû y, ñeàu laø bieät sôû y. Hoaëc theå cuûa möôøi ñòa chính laø laáy coâng ñöùc voâ vi laøm Theå, töùc laø Theå cuûa coâng ñöùc naøy lìa hai chöôùng goïi laø Toái tònh. Toái tònh töùc laø ñòa teân Toái tònh ñòa, thuoäc veà trì nghieäp thích. Ñaø-la-ni nhö tröôùc ñaõ giaûi thích. Töø Tònh ñòa naøy ñaït ñöôïc Ñaø-la-ni naøy. ÔÛ Ñaø-la-ni naøy coù khaû naêng laøm thanh tònh ñòa naøy, ñeàu thuoäc y chuû thích, khoâng traùi nhau. Bôûi vì Ñaø-la-ni laøm cho lìa xa naêm chöôùng neân ñöôïc goïi laø Tònh ñòa, neáu laáy möôøi ñoä v.v... thì chæ goïi laø Toái tònh ñòa, neáu laáy Ñaø-la-ni thì goïi laø Toái tònh ñòa Ñaø-la-ni.

3. Giaûi thích chöôùng ngaïi.Hoûi: Luaän bieän trung bieân vaø Nhieáp luaän... ñeàu noùi “Nöông theo

thaäp ñòa thöïc haønh thaäp haïnh, döùt tröø möôøi chöôùng, chöùng ñaït möôøi nhö”, vì sao trong naøy khoâng phaân bieät roõ möôøi nhö?

Ñaùp: Bôûi vì toùm löôïc, môû roäng khaùc nhau.Hoûi: Caùc kinh luaän khaùc noùi veà möôøi ñoä, saùu ñoä ñaàu ñeàu coù ba,

boán ñoä sau ñeàu coù hai, vì sao möôøi Ba-la-maät ôû kinh naøy ñeàu coù naêm thöù?

Ñaùp: Trong moãi haïnh ñeàu coù nhieàu moân, trong caùc Thaùnh giaùo chæ noùi sô löôïc, cho neân khoâng nhaát ñònh nhö nhau.

Vaên kinh: Baáy giôø, Boà-taùt Sö Töû Töôùng Voâ Ngaïi Quang Dieãm cuøng voâ löôïng öùc chuùng.

Taùn raèng: Toaøn vaên trong phaåm naøy chia laøm boán phaàn:1. Voâ ngaïi quang thöa hoûi.2. Nhö lai traû lôøi.3. Ñaïi Phaïm taùn döông.�. Thôøi chuùng ñöôïc lôïi ích.- Phaàn thöa hoûi phaân chia laøm ba: Ñaàu tieân laø ngöôøi naêng thænh,

tieáp theo laø nghi thöùc thænh phaùp, sau cuøng chính laø noùi roõ söï thænh caàu. Phaàn ñaàu laø ngöôøi naêng thænh. Coù khaû naêng ñöôïc boán voâ uùy cuûa Boà-taùt cho neân goïi laø Sö töû töôùng, lìa chöôùng neân goïi laø Voâ ngaïi, ñaït ñöôïc trí töï taïi, thöôøng soi toû chaân tuïc neân goïi laø Quang dieãm, ñaây laø thuaän theo duï vaø phaùp ñeå goïi teân.

Vaên kinh: Ñöùng daäy khoûi choã ngoài, veùn y baøy vai phaûi, goái phaûi quyø saùt ñaát, chaép tay cung kính ñaûnh leã döôùi chaân Phaät, daâng caùc loaïi hoa höông, côø baùu, phöôùn loïng leân cuùng döôøng Phaät.

SOÁ 1788 - KIM QUANG MINH TOÁI THAÉNG VÖÔNG KINH SÔÙ, Quyeån � (Phaàn 2) �

Taùn raèng: Nghi taéc thænh phaùp, ñaàu tieân laø do chaân thaønh cung kính, sau ñoù saép baøy cuùng döôøng. Cuùng döôøng coù nhieàu caùch, nhö tröôùc ñaõ noùi. ÔÛ ñaây baét ñaàu töø cung kính cuùng döôøng bieåu thò cho hoûi nhaân taâm Boà-ñeà nhö hoa, bieåu thò cho söï thaønh töïu naêm phaàn phaùp thaân nhö höông, bieåu thò cho ñaïi trí vöôït khoûi Nhò thöøa nhö coät côø, bieåu thò boán Ñaø-la-ni nhö phöôùn, bieåu thò che kín chuùng sinh ôû ñaây nhö taøn loïng, vì vaäy duøng caùc thöù hoa, höông... ñeå cuùng döôøng.

Vaên kinh: Baïch vôùi Ñöùc Phaät: Baïch Ñöùc Theá Toân! Duøng bao nhieâu nhaân duyeân ñeå ñaït ñöôïc taâm Boà-ñeà?

Taùn raèng: Chính thöùc noùi roõ söï thænh caàu. Ñaàu tieân hoûi veà nhaân cuûa taâm Boà-ñeà, tieáp theo hoûi veà theå cuûa taâm Boà-ñeà. Ñaây laø môû ñaàu.

Vaên kinh: Theá naøo laø taâm Boà-ñeà?Taùn raèng: Hoûi veà Theå. Ñaàu tieân neâu caâu hoûi, tieáp theo hoûi rieâng,

sau cuøng keát luaän. Ñaây laø ñaàu tieân neâu caâu hoûi. Caàn phaûi noùi laø “Theá naøo laø Boà-ñeà, sao goïi laø taâm Boà-ñeà?” Tröôùc tieân Boà-ñeà laø chaân lyù, taâm laø hai trí saùu ñoä.

Vaên kinh: Baïch Ñöùc Theá Toân! Ngay nôi Boà-ñeà, taâm hieän taïi khoâng thaät coù ñöôïc, taâm vò lai khoâng thaät coù, taâm quaù khöù khoâng thaät coù.

Tieáp theo laø hoûi rieâng. Ñaàu tieân laø döïa vaøo phaùp Khoâng ñeå hoûi, tieáp ñoù döïa vaøo sinh khoâng ñeå hoûi. Trong phaàn ñaàu coù ba: Tröôùc tieân ngay nôi Boà-ñeà maø hoûi, tieáp ñoù lìa Boà-ñeà maø hoûi, sau cuoái keát luaän vì sao. Neáu ngay nôi Boà-ñeà maø Boà-ñeà lìa ba ñôøi cho neân taâm ba ñôøi ñeàu khoâng thaät coù.

Vaên kinh: Lìa boû Boà-ñeà thì taâm Boà-ñeà cuõng khoâng thaät coù.Tieáp theo laø hoûi veà taâm khi kìa Boà-ñeà. Khoâng coù moät phaùp naøo coù

theå lìa boû chaân nhö, cho neân lìa chaân nhö taâm cuõng khoâng thaät coù.Vaên kinh: Boà-ñeà ñoù khoâng theå noùi naêng, taâm cuõng khoâng coù saéc,

khoâng coù töôùng, khoâng coù söï nghieäp, khoâng coù theå taïo taùc. ÔÛ döôùi laø keát luaän vì sao. Chaân lyù thì ñöôøng ngöõ ngoân baët taâm

haønh dieät, cho neân khoâng theå noùi naêng. Taâm khoâng coù saéc töôùng, gioáng nhö hö huyeãn, söï nghieäp khoâng coù thöïc theå, khoâng theå taïo taùc. YÙ naøy gioáng nhö trong luaän Vaên-thuø Sôû Vaán phaùt Boà-ñeà taâm kinh: “Boà-ñeà laø khoâng theå duøng thaân ñaït ñöôïc, khoâng theå duøng taâm ñaït ñöôïc.” Thaân giaû taïm, taâm hö huyeãn cho neân roäng nhö luaän kia giaûi thích, ôû ñaây chæ hoûi veà taâm.

Vaên kinh: Chuùng sinh cuõng khoâng thaät coù, cuõng khoâng theå bieát.Tieáp theo laø döïa vaøo sinh khoâng ñeå hoûi: Chuùng sinh nghóa laø ngaõ

(thöïc theå), theå cuûa laø voâ, nhöng giaû hoøa hôïp gioáng nhö söï vieäc hö huyeãn,

6 BOÄ KINH SÔÙ 26

khoâng thöïc söï coù theå ñaït ñöôïc, coù theå bieát ñöôïc.Vaên kinh: Baïch Ñöùc Theá Toân! Nghóa saâu xa cuûa caùc phaùp laøm

theá naøo maø coù theå ñaït ñöôïc, bieát ñöôïc? Tieáp theo phaàn thöù ba keát thuùc hoûi raèng: Vì sao caùc Boà-ñeà vaø taâm

phaùp ñeàu khoâng theå noùi naêng, maø coù phaùt taâm Boà-ñeà môùi ñaït ñöôïc, nghóa saâu xa naøy laøm sao coù theå ñaït ñöôïc, bieát ñöôïc?

Vaên kinh: Ñöùc Phaät daïy: Naøy ngöôøi thieän nam! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Boà-ñeà nhieäm maàu, söï nghieäp taïo taùc ñeàu khoâng thaät coù. Neáu lìa Boà-ñeà thì taâm Boà-ñeà cuõng khoâng thaät coù. Boà-ñeà khoâng theå noùi naêng, taâm cuõng khoâng theå noùi naêng, khoâng coù saéc töôùng khoâng coù söï nghieäp, taát caû chuùng sinh cuõng khoâng thaät coù.

Taùn raèng: Tieáp theo laø traû lôøi coù hai: Ñaàu tieân traû lôøi caâu hoûi thöù hai, sau ñoù “Naøy ngöôøi thieän nam gioáng nhö nuùi chuùa Tu-di...” trôû xuoáng laø traû lôøi caâu hoûi thöù nhaát. Trong phaàn traû lôøi caâu hoûi sau: Ñaàu tieân aán chöùng traû lôøi, sau ñoù giaûi thích traû lôøi. Trong aán chöùng traû lôøi: Ñaàu tieân aán chöùng, tieáp ñoù neâu caâu hoûi, sau cuøng giaûi thích. Ñaây laø môû ñaàu.

Vaên kinh: Vì sao? Vì Boà-ñeà vaø taâm cuøng laø chaân nhö cho neân naêng chöùng vaø sôû chöùng ñeàu bình ñaúng.

Tieáp theo laø neâu caâu hoûi vaø giaûi thích. Neâu caâu hoûi thì coù theå bieát. Trong phaàn giaûi thích, ñaàu tieân giaûi thích lyù do khoâng thaät coù, khoâng theå noùi naêng, bôûi vì nghóa Boà-ñeà vaø taâm Boà-ñeà ñoàng nöông chaân nhö khoâng theå noùi ñöôïc, lìa chaáp ñaém.

Vaên kinh: Taát caû caùc phaùp coù theå hieåu bieát roõ raøng.Tieáp theo sau giaûi thích phaùt taâm ñaït ñöôïc nghóa saâu xa ñoái vôùi

Boà-ñeà, chæ tröø beänh ñoù, thaûy ñeàu laø phaùp.Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Ñaïi Boà-taùt bieát nhö vaäy môùi ñöôïc

goïi laø thoâng suoát caùc phaùp, kheùo leùo giaûng noùi Boà-ñeà vaø taâm Boà-ñeà.Taùn raèng: Phaàn döôùi giaûi thích traû lôøi coù hai: Ñaàu laø neâu ra, keá

ñeán laø giaûi thích. Ñaây laø neâu ra. Ñaàu tieân laø Boà-ñeà, giaûi thích theå cuûa Boà-ñeà laø sôû chöùng, taâm Boà-ñeà laø naêng chöùng.

Vaên kinh: Taâm Boà-ñeà chaúng phaûi quaù khöù, chaúng phaûi vò lai, chaúng phaûi hieän taïi, taâm cuõng nhö vaäy, chuùng sinh cuõng nhö vaäy, trong caû hai töôùng ñeàu khoâng thaät coù.

ÔÛ döôùi laø giaûi thích. Ñaàu tieân khoâng theå noùi naêng, sau do khoâng thaät coù cho neân ôû döôùi laø giaûi thích nghóa saâu xa, vì sao bieát ñöôïc. trong phaàn ñaàu coù ba: Tröôùc tieân giaûi thích, tieáp ñeán neâu caâu hoûi, sau cuoái laø chung. Ñaây laø phaàn giaûi thích. Ñaàu tieân noùi veà theå chaân nhö Boà-ñeà trong

SOÁ 1788 - KIM QUANG MINH TOÁI THAÉNG VÖÔNG KINH SÔÙ, Quyeån � (Phaàn 2) 7

ba ñôøi, tieáp ñeán laø taâm cuõng naêng chöùng nhö vaäy. Tröôùc noùi taâm laø taâm Ñeä nhaát nghóa, sau noùi taâm laø taâm duyeân. Chuùng sinh cuõng nhö theá, noùi veà nhaân khoâng, hai töôùng ñeàu khoâng thaät coù. Keát hôïp maø noùi thì caû hai ngaõ ñeàu khoâng thaät coù, gioáng nhö vaên kinh-thuø Vaán Boà-ñeà taâm y theo bieán keá.

Vaên kinh: Vì sao? Tieáp ñeán laø neâu caâu hoûi.Vaên kinh: Vì taát caû caùc phaùp ñeàu voâ sinh ra.Tieáp theo laø phaàn thöù ba chung taát caû (thoâng). Ñaàu tieân laø toång

quaùt, tieáp ñoù laø rieâng bieät. Ñaây laø phaàn toång quaùt. Bôûi vì taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng sinh ra cho neân laø khoâng. Luaän Chöôûng Traân noùi: “Voâ vi khoâng coù thöïc, khoâng khôûi töïa nhö hoa ñoám”. Voâ vi khoâng coù thaät laø toâng, khoâng khôûi cho neân laø nhaân. Khôûi aáy laø sinh, töïa nhö hoa ñoám laø ví duï. Bôûi vì voán voâ sinh cho neân theå chaúng phaûi laø coù. Kinh Giaûi Thaâm Maät döïa theo ba voâ taùnh noùi taát caû caùc phaùp khoâng sinh, khoâng dieät, xöa nay vaéng laëng.

Vaên kinh: Boà-ñeà khoâng thaät coù, teân goïi Boà-ñeà cuõng khoâng thaät coù.

Tieáp theo laø rieâng bieät veà chung coù ba: Ñaàu tieân y cöù theo Boà-ñeà. Vaên kinh-thuø Vaán Phaùt Boà-ñeà Taâm cheùp: “Boà-ñeà chæ coù teân goïi, vì theá tuïc cho neân maø noùi.” Luaän giaûi thích raèng: Thò hieän phaùp coù theå chöùng, chæ coù danh bôûi vì luoáng doái phaân bieät, cho neân theå ñoù khoâng coù thaät. YÙ ôû ñaây laø sôû chöùng chæ coù teân goïi giaû taïm cho neân noùi laø theá tuïc. Neáu nhö teân goïi maø choïn laáy töùc laø luoáng doái phaân bieät, khoâng coù thaät theå. Naêng thuyeân laø giaû sôû thuyeân cuõng theá. Treân ñaây laø noùi theo phaùp.

Vaên kinh: Chuùng sinh vaø teân goïi chuùng sinh khoâng thaät coù, Thanh vaên vaø teân goïi Thanh vaên khoâng thaät coù, Ñoäc giaùc vaø teân goïi Ñoäc giaùc khoâng thaät coù, Boà-taùt vaø teân goïi Boà-taùt khoâng theå ñaït ñöôïc, phöông Phaät vaø teân goïi Phaät khoâng thaät coù.

Cuøng döïa theo hai chaáp maø noùi. Chuùng sinh khoâng thaät coù laø sinh chaáp khoâng, teân goïi chuùng sinh khoâng thaät coù laø phaùp chaáp khoâng. Luaän Baùt-nhaõ cuûa Thieân Thaân cheùp: “Giaû danh vaø aám söï, Nhö lai lìa töôùng ñoù, caùc Phaät khoâng hai töôùng, bôûi vì thaáy thaät phaùp.” YÙ naøy laø giaû danh goïi laø khoâng thaät, phaùp khoâng-giaû, aám söï sinh khoâng giaû, chung cho caû hai.

Vaên kinh: Haønh vaø chaúng phaûi haønh laø khoâng thaät coù, teân goïi haønh vaø chaúng phaûi haønh khoâng thaät coù. Laïi döïa theo phaùp ñeå phaân bieät roõ coù naêng chöùng naøy.

Haønh nghóa laø söï tu haønh phaùp laønh. Chaúng phaûi haønh nghóa laø döùt


tröø caùc phaùp khoâng neân tu taäp. Naêng thuyeân, sôû thuyeân ñeàu khoâng, cho neân trong ñaây chính laø noùi veà haïnh naêng ñoaïn cuûa haønh phaùp Boà-ñeà taâm. Chaúng phaûi haønh laø sôû ñoaïn cuûa taâm naøy, cho neân noùi ñoái laïi.

Vaên kinh: Vì khoâng thaät coù cho neân ñoái vôùi taát caû caùc phaùp vaéng laëng maø ñöôïc an truï, ôû ñaây nöông vaøo taát caû coâng ñöùc goác laønh naøy maø ñöôïc sinh khôûi.

Taùn raèng: Giaûi thích veà nghóa lyù saâu xa khieán cho tu haønh chaân chaùnh taâm Boà-ñeà. Vì khoâng thaät coù cho neân khieán bieát roõ Boà-ñeà sôû chöùng vaø naêng chöùng, ñoàng thôøi naêng chöùng ñeàu laø danh ngoân thi thieát, ñeàu laø giaû laäp, khoâng thöïc söï coù theå ñaït ñöôïc. Bieát ñuùng nhö vaäy goïi laø an truù trong taát caû caùc phaùp vaéng laëng. Nöông vaøo ñaïo lyù theá tuïc giaû duyeân vaø taát caû coâng ñöùc goác laønh naøy maø Boà-ñeà ñöôïc sinh khôûi, töùc phuø hôïp vôùi chaùnh lyù neân goïi laø Boà-ñeà. Vaên kinh-thuø Vaán Phaùt Boà-ñeà Taâm cheùp: “Nôi ñoù khoâng coù ngöôøi chöùng, khoâng coù choã duïng chöùng, cuõng khoâng coù phaùp ñeå chöùng. Thoâng ñaït nhö vaäy thì goïi laø ñaéc A-naäu Boà-ñeà.” YÙ naøy khoâng coù ngöôøi chöùng cho neân khoâng coù ngöôøi tu haønh, khoâng coù choã duïng chöùng töùc laø haønh naêng chöùng, khoâng coù phaùp ñeå chöùng töùc laø Boà-ñeà sôû chöùng; noùi roäng nhö trong luaän aáy, hoaëc theo kinh cöïu dòch nhaàm laãn noùi raèng: “Nöông vaøo taát caû coâng ñöùc goác laønh maø ñöôïc phaùt, ñoù goïi laø môùi phaùt taâm Boà-ñeà”, keát luaän thuoäc veà vaên sau, caùc nhaân khaùc ñeàu khoâng noùi “Nöông vaøo nôi khaùc goïi laø phaùt taâm”, do ñoù phaûi tröø boû ba chöõ cho neân goïi theá vaên khaùc haún, baûn môùi dòch naøy laø ñuùng.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Gioáng nhö nuùi chuùa Tu-di baèng vaät baùu laøm lôïi ích cho taát caû, taâm Boà-ñeà naøy lôïi ích cho chuùng sinh, neân ñoù goïi laø nhaân Boá thí ba-la-maät baäc nhaát.

Taùn raèng: Traû lôøi caâu hoûi thöù nhaát. Vaên chia laøm boán:1. Phaùt taâm.2. Tu haønh.3. Chöùng ñaéc.�. Ñöôïc che chôû, töùc laø ñaït ñöôïc Ñaø-la-ni neân nhôø ñoù ñöôïc che

chôû.Ñaây laø môùi phaùt taâm, phaùt möôøi ñoä taâm, vaên chia laøm möôøi. Töï

töôùng phaùt taâm khoù coù theå hieåu roõ cho neân duøng ví duï ñeå trình baøy. Ñaàu tieân phaùt taâm thöïc haønh boá thí ñoä, duï nhö ngöôøi ñeán nuùi baùu ñeàu ñöôïc lôïi ích, cho neân trong vaên coù ba phaàn: Ñaàu tieân laø duï, tieáp theo laø phaùp hôïp, sau cuøng laø keát luaän. Caùc ñoä coøn laïi ñeàu y cuù theo ñaây hoaëc coù tröôøng hôïp khoâng coù phaùp hôïp. Nhôø phaùt taâm naøy maø vöôït ra khoûi sinh töû, caàu

SOÁ 1788 - KIM QUANG MINH TOÁI THAÉNG VÖÔNG KINH SÔÙ, Quyeån � (Phaàn 2) �

ñaïi ñaïo Boà-ñeà, laïi vöôït khoûi Nhò thöøa, thöïc haønh taâm lôïi tha. Ngöôøi gaëp ñeàu ñöôïc ích lôïi khoâng coù cuøng taän, cho neân duøng nuùi chuùa Dieäu cao laøm ví duï. Nuùi naøy noåi leân giöõa bieån lôùn, cao hôn so vôùi caùc nuùi khaùc, laø ngoïn nuùi coù chaâu baùu voâ taän neân coù nhieàu ích lôïi. Taâm Boà-ñeà naøy lôïi ích cho chuùng sinh neân hôïp vôùi söï lôïi ích kia. Nhöng trong luaän Ñaïi trang nghieâm neâu ví duï coù khaùc, luaän aáy cheùp: “Gioáng nhö kho lôùn, Ñaøn ba-la-maät töông öng phaùt taâm cuõng gioáng nhö vaäy, vì taøi vaät cung caáp cuõng khoâng cuøng taän.” Luaän kia y cöù vaøo nghóa bao haøm söû duïng voâ taän, trong ñaây phaûi phaân bieät roõ phaùt taâm Boà-ñeà, sô löôïc nhö tröôùc ñaõ noùi. Laïi luaän Trang Nghieâm cheùp: “Taâm Boà-ñeà naøy laáy gì laøm goác? Nöông töïa vaøo nôi naøo v.v... coù taát caû möôøi moät caâu hoûi. Laáy ñaïi bi laøm goác, laáy lôïi ích chuùng sanh laøm nôi nöông vaøo, laáy phaùp Ñaïi thöøa laøm nieàm tin, laáy chuûng trí laøm sôû duyeân, vì caàu taâm ñoù neân laáy yù muoán thuø thaéng laøm choã nöông, vì nguyeän caàu voâ thöôïng thöøa neân laáy ñaïi hoä laøm nôi an truù, vì truù trong giôùi Boà-taùt neân laáy söï chòu ñöïng nghieäp chöôùng laøm trôû ngaïi khoå naïn, vì khôûi taâm nôi thöøa khaùc neân laáy taêng theâm lôïi ích laøm coâng ñöùc; laáy phöôùc trí laøm töï taùnh; laáy söï tu taäp caùc ñoä laøm phöông tieän xuaát ly; laáy ñòa vò vieân maõn laøm roát raùo.” Theo töøng ñòa töøng ñòa sieâng naêng phöông tieän töông öùng vôùi moïi ñieàu kia. Theo vaên traû lôøi naøy thì bieát möôøi moät caâu hoûi. Lôïi ích chuùng sinh naøy laø nghóa thöù hai, y theo ñaây coù theå tu cho neân laáy lôïi ích chuùng sinh laøm choã nöông.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam, ví nhö ñaïi ñòa giöõ gìn moïi vaät neân goïi laø nhaân thöù hai Giöõ giôùi ba-la-maät. Ví nhö ñaïi ñòa thöôøng giöõ gìn moïi vaät, do ñoù laáy giôùi laøm goác. Thöôøng sinh ra coâng ñöùc neân duï cho ñaát, vì vaäy kinh Di Giaùo cheùp: “Neân bieát raèng giôùi naøy laø nôi an truù yeân oån cuûa caùc coâng ñöùc phaùp laønh.” Thöôøng sinh ra caùc thieàn ñònh vaø trí tueä dieät khoå, vì vaäy ví duï nhö ñaát. Trong luaän Ñaïi trang nghieâm duï nhö chieác röông baùu.

YÙ ôû ñaây laø do giôùi thöôøng sinh ra caùc coâng ñöùc nhö chieác röông sinh ra caùc vaät. Nhö Luaän aáy cheùp: “Coâng ñöùc phaùp baûo töø ñoù sinh ra.” Laïi nöõa, chieác röông baùu vaø vaät baùu laø nôi nöông töïa, nöông vaøo chieác röông caát giöõ baûo veä khoâng ñeå maát maùt, nhö nöông vaøo giôùi neân caùc coâng ñöùc toàn taïi. Neáu ñaõ phaù giôùi nhö ñaàu ngöôøi lìa coå, caùc caên ñeàu boû. Ñaõ phaù giôùi roài thì coâng ñöùc seõ bò huûy dieät. Giöõ gìn moïi vaät cho neân laø phaùp hôïp, hoaëc chæ laø duï. “Ñoù goïi laø...” trôû xuoáng laø keát luaän, löôïc boû khoâng coù phaùp hôïp.

Vaên kinh: Gioáng nhö sö töû coù oai löïc roäng lôùn, böôùc ñi moät mình khoâng heà sôï haõi, lìa xa kinh sôï neân goïi laø nhaân thöù ba Nhaãn nhuïc ba-


la-maät. Ví nhö duï sö töû. Sö töû coù ba ñöùc:1. Coù oai löïc lôùn lao.2. Böôùc ñi moät mình khoâng heà sôï haõi.3. Lìa xa sôï haõi.Nhö ví duï döôùi ñaây: Ví nhö sö töû böôùc ñi moät mình khoâng heà sôï

haõi, vì phaùt taâm tu taäp ba thöù nhaãn. Trong luaän Ñaïi Trang Nghieâm cheùp: Duï nhö bieån lôùn, nhöõng ngöôøi coù taâm traùi nghòch thì baát ñoäng. Kinh Di giaùo noùi: Ngöôøi thöïc haønh ñöôïc nhaãn nhuïc môùi ñaùng goïi laø ngöôøi coù söùc maïnh lôùn lao, cho neân ñaït ñöôïc voâ uùy. “Ñoù goïi laø...” trôû xuoáng laø keát luaän, löôïc boû khoâng coù phaùp hôïp.

Vaên kinh: Ví nhö phong luaân, söùc löïc Na-la-dieân duõng maõnh traùng kieän mau choùng, taâm khoâng lui suït neân ñoù goïi laø nhaân thöù tö caàn saùch Ba-la-maät. Ví nhö phong luaân... coù hai ví duï: Moät laø phong luaân duï cho maëc giaùp tinh tieán, duï nhö phong luaân thaâu nhieáp giöõ gìn theá giôùi. Na-la-dieân, Haùn dòch laø Löïc thaéng (söùc löïc maïnh meõ), duï cho hai thöù tinh tieán lôïi laïc vaø thaâu nhieáp thieän. Trong duï nhieáp thieän tinh tieán laïi coù voâ haï, voâ tuùc, voâ thoái. Do maïnh meõ cho neân khoâng töï thaáp keùm khuaát phuïc laø voâ haï (khoâng döôùi), thöïc hieän moïi vieäc mau choùng laø voâ tuùc (khoâng ñaày ñuû), nhôø coù nhieàu söùc löïc vì vaäy thöïc hieän coâng vieäc khoâng thoaùi thaùc. Nhö sau duï cho ba thöù tinh tieán laø voâ haï, voâ tuùc, voâ thoái, laø duï cho nhieáp thieän tinh tieán. Trong luaän Duy thöùc cheùp: “Ngay nôi kinh ñaõ noùi coù theá löïc, coù caàn maãn, coù duõng maõnh.” Beàn chaéc vöõng vaøng khoâng boû caùi aùch xe toát, moät thöù ñaàu tieân laø maëc giaùp, boán thöù coøn laïi laø nhieáp thieän. Hoaëc coù theå, mau choùng laø duï cho lôïi tinh tieán, laáy ñaïi bi laøm goác, tu taäp chuyeân caàn lôïi ích chuùng sinh nhanh choùng thay ñoåi. Hoaëc coù theå laø töôùng chung, khoâng caàn phaûi phoái hôïp rieâng. Trong luaän Ñaïi trang nghieâm duï nhö kim beàn chaéc neân khoâng theå ñaäp vôõ. Theo duï naøy coù hai:

1. Maïnh meõ duï cho thaàn.2. Kim cang duï cho caùi chaøy.Thöïc haønh tinh tieán nhö chaøy kim cang kia beàn chaéc khoâng bò

ñaäp vôõ. Ngöôøi thöôøng thöïc haønh nhö thaàn caàm chaøy kim cang maïnh meõ khoâng thoái lui. Hoaëc chæ duï cho thaàn, bôûi vì thaân kim cang khoâng theå huûy hoaïi.

Vaên kinh: Gioáng nhö laàu quaùn baûy baùu coù boán theàm ñöôøng ñi, gioù maùt röôïi thoåi ñeán boán cöûa ñöôïc nieàm vui yeân oån, phaùp taïng vaéng laëng caàu ñöôïc ñaày ñuû neân ñoù goïi laø nhaân thöù naêm Tónh löï ba-la-maät. Phaàn


döôùi laø duï cho ñònh. Ñaàu tieân laø duï, tieáp ñeán laø phaùp hôïp, sau cuøng laø keát luaän. Duï coù boán:

1. Duï veà laàu quaùn: boán thieàn taùm ñònh ñaày ñuû, baûy thöù cao quyù nhö baûy baùu trang nghieâm. Laïi coøn caùc thieàn ñònh, baûy thöù Thaùnh taøi giuùp ñôõ baûy chi giôùi laøm nhaân cho neân duï nhö laàu quaùn baûy baùu. Laàu töùc laø quaùn, vöøa heïp vöøa cao goïi laø laàu. Quaùn nghóa laø cöûa cung, khuyeát laø voïng laâu hai beân cöûa cung ñieän.

2. Boán theàm ñöôøng ñi duï cho phaùt taâm, caùc haïnh tu ñònh v.v... coù boán thöù ñaïi (to lôùn), nhö trong luaän Ñaïi trang nghieâm: “Boà-taùt phaùt taâm coù boán thöù ñaïi:

- Ñaïi duõng maõnh, nghóa laø theä nguyeän roäng lôùn tinh tieán saâu xa khoù laøm, tuøy thuaän laâu daøi.

- Ñaïi phöông tieän, nghóa laø maëc giaùp theä nguyeän roäng lôùn ñeå phöông tieän laâu daøi, sieâng naêng chuyeân caàn tinh tieán.

- Ñaïi lôïi ích, nghóa laø baát cöù luùc naøo cuõng thöïc haønh töï lôïi vaø lôïi tha.

- Ñaïi xuaát ly, nghóa laø vì caàu voâ thöôïng Boà-ñeà. Do ñoù nöông vaøo boán thöù ñaïi naøy coù theå höôùng ñeán Boà-ñeà, gioáng nhö boán con ñöôøng.”

Hoaëc voâ taùc töù ñeá trong kinh Ñaïi Baùt-nhaõ goïi laø Cuø loä (ñöôøng ngaõ tö).

3. Gioù maùt röôïi, duï cho coù coâng naêng xua tan söï noùng böùc cuûa phieàn naõo.

�. Thoåi ñeán boán cöûa, boán cöûa duï cho boán quaùn thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Theo caùc nôi khaùc noùi Ñònh laø nhaân cuûa laïc ñöùc, ôû ñaây noùi theo caùi chung. (Phaät coù ñuû boán nhaân khôûi tu, thích hôïp vôùi naêng chöùng ñöôïc goïi laø ñöôïc vui an oån, kho phaùp vaéng laëng caàu ñöôïc ñaày ñuû, ñoù laø chæ chung cho phaùp hôïp. “Ñoù goïi laø...” trôû xuoáng laø keát luaän, vì theá duï cho thoåi ñeán cöûa. Trong luaän Ñaïi trang nghieâm duï nhö nuùi chuùa khoâng lay ñoäng, khoâng chao ñaûo laø duï chung cho töï taùnh, ôû ñaây duï chung cho söï khaùc nhau.

Vaên kinh: Gioáng nhö aùnh saùng maët trôøi chieáu soi röïc rôõ.Tieáp theo duï cho phaùt taâm tu nhaân Baùt-nhaõ ñoä. Vaên cuõng coù ba

phaàn: Duï, hôïp, keát.- Duï coù hai thöù:1. Maët trôøi duï cho trí cuûa töï taùnh.2. AÙnh saùng chieáu soi röïc rôõ duï cho taùc duïng, coù hai:- Thöôøng chieáu soi saùng toû.- Thöôøng xua tan toái taêm, töùc laø chöùng chaân, döùt hoaëc. Lyù chung


cho caû lôïi vaät, vì coù theá löïc cao quyù. Ñaây laø töï ñaït ñöôïc roài cuõng khieán cho ngöôøi khaùc ñaït ñöôïc, chung cho caû töï naêng vaø tha naêng.

Vaên kinh: Taâm naøy mau choùng, thöôøng xua tan boùng toái sinh töû- voâ minh, neân ñoù goïi laø nhaân thöù saùu Trí tueä ba-la-maät.

Ñaây laø phaùp-hôïp. Taâm naøy caàu Baùt-nhaõ goïi laø nhaân, cho neân thuoäc veà sôû caàu, nhaân laø nguyeân do, do Baùt-nhaõ kia v.v... coù khaû naêng naøy, cho neân phaùt taâm caàu, vì theá goïi laø nhaân. Trí vaø taâm ñaày ñuû, hoaëc vì duyeân löï cho neân noùi chung goïi laø taâm coù coâng naêng. Naêng phaù sinh töû, tröø boû khoå ñeá, xua tan ñöôïc boùng toái voâ minh, döùt boû ñöôïc taäp ñeá, naêng dieät laø ñaïo ñeá, sôû chöùng laø dieät ñeá. Trong luaän Ñaïi trang nghieâm: Trí duï nhö thuoác, beänh cuûa hai chöôùng hoaëc vaø trí, trí naøy coù coâng naêng phaù tröø. Hai chöôùng che laáp lyù khoâng saùng toû duï cho boùng toái, cho neân trí duï cho theå cuûa maët trôøi xua tan boùng toái, coù theå laøm cho suy toån khoâng khôûi hai trí. Hai chöôùng duï cho beänh vì theá trí duï cho thuoác chöõa beänh. “Cho neân goïi...” veà sau laø keát luaän.

Vaên kinh: Ví nhö ngöôøi ñi buoân coù khaû naêng khieán cho taát caû taâm nguyeän ñeàu ñöôïc troïn veïn, taâm naøy coù khaû naêng vöôït qua con ñöôøng hieåm naïn sinh töû, ñaït ñöôïc coâng ñöùc quyù baùu, neân goïi laø nhaân thöù baûy phöông tieän Thaéng trí ba-la-maät.

ÔÛ döôùi laø duï cho nhaân phaùt taâm tu phöông tieän kheùo leùo. Vaên cuõng coù ba phaàn:

1. Gioáng nhö ngöôøi ñi buoân coù nhieàu phöông tieän kheùo leùo, coù hai coâng naêng:

a. Coù theå bieát roõ ñöôøng ñi.b. Daãn ñeán ñaûo chaâu baùu khieán cho thoûa maõn nguyeän caàu.2. “Taâm naøy coù khaû naêng vöôït qua...” trôû xuoáng laø phaùp hôïp. Do

phöông tieän hoài höôùng, phöông tieän cöùu giuùp vöôït qua con ñöôøng sinh töû, gaët haùi ñöôïc coâng ñöùc quyù hieám cuûa ñaïi Boà-ñeà, khoâng gioáng nhö Nhò thöøa höôùng veà nôi vaéng laëng. Giaûi thích chung cho caû töï tha vaø nhaân v.v... ñeàu theo nhö tröôùc ñaõ bieát, vaên keát luaän coù theå bieát.

Vaên kinh: Gioáng nhö traêng saùng troøn ñaày khoâng bò maây che, taâm naøy coù theå ñoái vôùi taát caû caûnh giôùi thanh tònh ñaày ñuû neân goïi laø nhaân thöù taùm Nguyeän ba-la-maät.

Ñaây laø duï cho phaùt taâm tu nguyeän. Vaên cuõng chia ba phaàn. Do caàu Boà-ñeà, nguyeän lôïi laïc cho ngöôøi khaùc laø nguyeän, ñaày ñuû ñaïi nguyeän naøy nhö maët traêng troøn vaønh vaïnh. Döùt boû chöôùng töï tha cho neân noùi laø khoâng bò maây che. “Taâm naøy coù theå ñoái vôùi...” trôû xuoáng laø keát hôïp nguyeän caàu. Hai lôïi töï tha phaûi ôû nôi caûnh giôùi chaân tuïc lìa boû chöôùng


hoaøn toaøn môùi ñöôïc ñaày ñuû, vì vaäy noùi “taát caû caûnh giôùi thanh tònh ñaày ñuû”. Vaên keát luaän coù theå bieát.

Vaên kinh: Ví nhö Chuyeån luaân Thaùnh vöông ñöùng ñaàu binh lính caän thaàn, tuøy yù töï taïi, taâm naøy kheùo leùo trang nghieâm thanh tònh coõi nöôùc Phaät, voâ löôïng coâng ñöùc lôïi ích taát caû chuùng sinh neân goïi laø nhaân thöù chín Löïc ba-la-maät.

Duï cho phaùt taâm tu löïc. Vaên chia laøm ba nhö tröôùc. Trong duï coù:1. Duï Luaân vöông.2. Duï laøm ngöôøi ñöùng ñaàu binh lính caän thaàn.Vöông laø duï chung cho phaùt taâm ñaïi Boà-ñeà, caän thaàn laø duï rieâng

ñoái vôùi phaùt taâm tu löïc. Coù hai thöù löïc:1. Tö traïch naêng löïc.2. Tu taäp naêng löïc.Nhö laøm ngöôøi ñöùng ñaàu binh lính caän thaàn thì phaûi coù boán quaân

binh, tuøy yù töï taïi cuûa mình nhö tö traïch löïc (naêng löïc nghó choïn), cuõng tuøy theo yù töï taïi cuûa vua nhö tu taäp löïc (naêng löïc tu taäp). Boán quaân binh coù hai taùc duïng:

1. Môû roäng bieân giôùi coõi nöôùc.2. Laøm an oån cho chuùng sinh.“Taâm naøy...” trôû xuoáng laø phaùp hôïp. Do Löïc ba-la-maät: moät laø coù

theå trang nghieâm coõi nöôùc, hai laø lôïi ích roäng lôùn cho chuùng sinh. Voâ löôïng coâng ñöùc chung cho caû hai nôi naøy, voâ löôïng coâng ñöùc ñeå trang nghieâm coõi nöôùc, voâ löôïng coâng ñöùc ñeå lôïi ích roäng lôùn cho chuùng sinh. Vaên keát luaän coù theå bieát.

Vaên kinh: Ví nhö hö khoâng vaø Chuyeån luaân Thaùnh vöông, taâm naøy coù theå ñoái vôùi taát caû caûnh giôùi khoâng coù chöôùng ngaïi, ñoái vôùi taát caû nôi choán ñeàu ñöôïc töï taïi, cho ñeán ñòa vò quaùn ñaûnh, neân goïi laø nhaân thöù möôøi Trí ba-la-maät. Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø möôøi thöù nhaân Boà-ñeà taâm cuûa Ñaïi Boà-taùt.

Tieáp theo duï cho phaùt taâm tu trí. Vaên chia laøm ba nhö tröôùc.Duï coù hai thöù:1. Duï cho hö khoâng.2. Duï cho Luaân vöông.Trí coù hai thöù:1. Trí thaønh töïu höõu tình, nhö hö khoâng dung naïp thaâu nhaän bình

ñaúng khoâng heà choïn löïa.2. Trí thaønh töïu Phaät phaùp nhö Luaân vöông thoï nhaän ñòa vò Quaùn

ñaûnh.

1� BOÄ KINH SÔÙ 26

Laïi nöõa, hai trí naøy ñeàu chung cho caû hai thöù:1. Thanh tònh nhö hö khoâng, bao truøm dung chöùa taát caû coâng ñöùc

saün coù.2. Nhö vua Chuyeån luaân coù khaû naêng tieáp noái ñòa vò Phaät laøm lôïi

ích roäng cho höõu tình.“Taâm naøy...” trôû xuoáng laø phaùp hôïp. Taát caû caûnh giôùi khoâng heà

ngaên ngaïi laø hôïp vôùi hö khoâng, ñeàu ñöôïc töï taïi cho ñeán ñòa vò quaùn ñaûnh laø hôïp vôùi vua Chuyeån luaân. Vaên keát luaän coù theå bieát.

Vaên kinh: Möôøi nhaân nhö theá oâng neân tu hoïc.Tieáp theo laø toång keát khuyeân tu.Hoûi: Nhaân vò phaùt taâm naøy ôû nôi naøo?Ñaùp: Phaùt taâm coù nhieàu vò, theo luaän Ñaïi trang nghieâm coù hai:

moät laø theá tuïc, hai laø thaéng nghóa. Theá tuïc ôû Ñòa tieàn, thaéng nghóa ôû Ñòa thöôïng.

Laïi noùi: Boà-taùt phaùt taâm nöông vaøo caùc ñòa coù boán thöù khaùc nhau:

1. Tín haïnh phaùt taâm, goïi laø Tín haïnh ñòa.2. Tònh y phaùt taâm, goïi laø baûy ñòa tröôùc.3. Baùo ñaéc phaùt taâm, goïi laø ba ñòa sau.�. Voâ chöôùng phaùt taâm, goïi laø Nhö lai ñòa.ÔÛ ñaây döïa theo ba kyø (ba a-taêng-kyø) vaø cöùu caùnh vò ñeàu coù choã

theâm maø noùi, caên cöù vaøo thöïc teá boán möôi hai giai vò moãi vò ñeàu coù phaùt taâm. Vaên kinh-thuø Sôû Vaán Boà-ñeà Taâm laïi noùi coù boán thöù, kinh noùi: “Coù boán thöù taâm coù coâng naêng thaønh töïu nhaân, coù coâng naêng thaønh töïu quaû. Boán thöù aáy goàm:

1. Sô phaùt taâm.2. Haïnh phaùt taâm.3. Baát thoái phaùt taâm.�. Nhaát sinh boå xöù phaùt taâm.”Luaän giaûi thích raèng: “Hai phaùt taâm tröôùc ñeàu ôû Ñòa tieàn, phaùt

taâm thöù nhaát vöôït xa Thanh vaên, phaùt taâm thöù hai vöôït qua Bích-chi-phaät, phaùt taâm thöù ba vöôït qua Baát ñònh ñòa, vaøo Sô ñòa, ñöôïc chöùng trí, phaùt taâm thöù tö duøng ñieàu laønh ñeå ñaït Phaùp vöông töù ñòa töùc laø Ñòa thöù möôøi.” Du-giaø quyeån baûy möôi hai laïi coù möôøi thöù phaùt taâm:

1. Theá tuïc phaùt taâm ôû Ñòa tieàn.2. Ñaéc phaùp taùnh phaùt taâm, töùc Boà-taùt nhaäp ñòa vaø ngöôøi ñöôïc quaû

Nhò thöøa hoài taâm.3. Baát quyeát ñònh phaùt taâm, nghóa laø chaúng phaûi chuûng taùnh Boà-

SOÁ 1788 - KIM QUANG MINH TOÁI THAÉNG VÖÔNG KINH SÔÙ, Quyeån � (Phaàn 2) 1�

taùt, duø cho Boà-taùt taùnh cuõng coù phaùp thoái lui.�. Quyeát ñònh phaùt taâm, traùi laïi vôùi phaùt taâm kia.�. Baát thanh tònh phaùt taâm, do bò ngöôøi khaùc böùc baùch hoaëc caàu

maïng soáng... neân phaùt taâm.6. Thanh tònh phaùt taâm, traùi laïi vôùi phaùt taâm treân.7. Luy lieät phaùt taâm, nghóa laø phaùt taâm roài laïi bò caùc tham tröôùc

raøng buoäc che laáp neân boû chaùnh theo taø.8. Cöôøng thaïnh phaùt taâm, traùi laïi so vôùi phaùt taâm tröôùc.�. Vò thaønh töïu quaû phaùt taâm, ñoù laø nhaân vò.10. Dó thaønh töïu quaû phaùt taâm, laø ôû Phaät vò.Trong möôøi thöù phaùt taâm ôû ñaây noùi thì quyeát ñònh, baát thanh tònh

vaø luy lieät ñeàu coù khaû naêng laøm nhaân trong ba phaàn nhoû, do ñoù chæ coù theå y cöù vaøo töôùng chung maø giaûi thích chung caû ba loaïi phaùt taâm ñaõ noùi ôû tröôùc. Hoaëc caên cöù vaøo moät töôùng rieâng maø phoái hôïp khoâng ngaên ngaïi, nhöng khoâng baèng thoâng suoát. Duï, phaùp veà möôøi nhaân phaùt taâm cuûa tam taïng Chaân ñeá ñeàu giaûi thích coù naêm nghóa, möôøi ñoä döôùi ñaây moãi ñoä ñeàu coù naêm haønh töôùng cho neân tuy coù lyù naøy nhöng khoâng coù ngöôøi chaùnh vaên, giaûi thích thaønh naêm nghóa, khoù y cöù vaøo möôøi ñoä ôû döôùi moãi ñoä ñeàu coù naêm haønh, Chaân ñeá phoái hôïp vôùi naêm moân cuûa saùu ñoä chín moân trong luaän Du-giaø kia:

1. Töï taùnh.2. Nhaát thieát.3. Nan haønh.�. Thieän só.�. Thanh tònh.Tuøy theo ñoù maø phoái hôïp naêm moân, lyù leõ cuõng khoù. Caùc kinh luaän

giaûi thích moãi moãi ñeàu khaùc nhau. Trong caùc kinh luaän nhö Taïp, Taäp, Duy thöùc... thì saùu ñoä ñaàu ñeàu coù ba haønh, boán ñoä sau ñeàu coù hai haønh; trong luaän Ñaïi trang nghieâm thì saùu ñoä moãi ñoä ñeàu coù saùu moân; trong kinh Baûo Vaân thì möôøi ñoä moãi ñoä ñeàu coù möôøi moân. Taïi sao chæ phoái hôïp vôùi naêm moân trong chín moân cuûa Du-giaø? Do ñoù bieát raèng haønh töôùng cuûa möôøi ñoä khaùc nhau coù voâ löôïng haïnh moân, trong caùc kinh luaän tuøy theo ñoù maø noùi roõ laãn nhau, ñeàu khoâng traùi nhau. Nhöng tuøy theo haønh töôùng döïa vaøo ñeå giaûi thích cuõng ñöôïc, duøng nghóa cuûa chín moân ñeå thaâu nhieáp taát caû, hôn nöõa döïa vaøo caùc luaän Duy thöùc, Nhieáp ñaïi thöøa... maø trình baøy khaùc nhau.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Nhôø vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Boá thí ba-la-maät.


Naêm phaùp aáy goàm:1. Tín caên.2. Töø bi.3. Taâm khoâng mong caàu.�. Che chôû taát caû chuùng sinh.�. Nguyeän caàu trí nhaát thieát trí.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Boá thí ba-

la-maät. ÔÛ ñaây noùi tieáp veà phaàn thöù hai “tu haønh ñaõ phaùt taâm roài tieáp tuïc neân tuøy ñoù tu taäp” trong phaàn Ñöùc Phaät traû lôøi. Trong ñoù chia laøm hai:

1. Tu haønh.2. Giaûi thích teân goïi.Tu haønh möôøi ñoä töùc laø möôøi ñoaïn, trong moãi ñoaïn ñeàu chia ra

laøm boán ñoaïn nhoû:1. Neâu ra.2. Tröng hoûi.3. Giaûi thích.�. Keát luaän.Vaên töøng ñoaïn deã bieát sau naøy khoâng caàn phaân chia, nhöng laëp

laïi vaên giaûi thích.1. Tín caên: Boà-ñeà duøng tín laøm goác. Laïi nöõa, phaùt taâm Boà-ñeà,

trong kinh luaän noùi boá thí coù naêm thöù, vì tín taâm thí, cho neân ñöùng ñaàu, tín laøm goác maø thöïc haønh boá thí.

2. Töø bi, ñaõ laø Boà-taùt thì muïc ñích laø ôû lôïi ích chuùng sinh, keá laø tín Töø bi, ban vui cöùu khoå neân thöïc haønh boá thí.

3. Khoâng caàu mong, vì caàu Boà-ñeà maø thöïc haønh boá thí khoâng mong moûi ba coõi vaø söï baùo aân, vì vaäy khoâng coù taâm mong caàu.

�. Che chôû taát caû chuùng sinh, vì lôïi ích chuùng sinh cho neân bình ñaúng che chôû taát caû chuùng sinh.

�. Nguyeän caàu trí nhaát thieát trí laø hoài höôùng nguyeän caàu mình vaø ngöôøi ñaït ñöôïc Boà-ñeà Phaät.

Laïi nöõa, tín caên chính laø theå cuûa taâm Boà-ñeà, y chæ toái thaéng trong baûy thöù toái thaéng töùc laø thuoäc veà töø bi, khoâng coù taâm mong caàu laø thanh tònh thaéng, che chôû taát caû laø yù laïc thaéng, nguyeän caàu chuûng trí laø hoài höôùng thaéng. Xeáp boá thí ôû ñaàu ñaïi khaùi thuoäc veà toái thaéng, theo ñoù hieån baøy chín ñoä coøn laïi cuõng thuoäc veà toái thaéng neân môùi goïi laø ñoä.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nhôø vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Trì giôùi ba-la-maät.

Naêm phaùp aáy laø:


1. Ba nghieäp thanh tònh.2. Khoâng bò taát caû chuùng sinh laøm nhaân duyeân phieàn naõo.3. Ñoùng kín caùc ñöôøng aùc, môû roäng caùc cöûa laønh.�. Vöôït qua ñòa vò cuûa Thanh vaên, Ñoäc giaùc.�. Taát caû coâng ñöùc thaûy ñeàu ñaày ñuû.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Giöõ giôùi

ba-la-maät. Trong giôùi coù ba, ñoù laø luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi, nhieâu ích höõu tình giôùi.

1. Ba nghieäp thanh tònh naøy chính laø töï taùnh cuûa ba nhoùm giôùi.2. Khoâng bò taát caû chuùng sinh laøm nhaân duyeân phieàn naõo, tuøy theo

ñoù giuùp ñôõ ngöôøi khaùc ñöùng vöõng, nhöng theo luaän Thaäp ñòa thì Boà-taùt thoï giôùi vôùi yù muoán laø döùt boû boán doøng chuùng sinh, töùc laø döùt boû nhaân meâ hoaëc.

3. Ñoùng kín caùc ñöôøng aùc, môû roäng caùc cöûa laønh, trong luaän Thaäp ñòa noùi: “Boà-taùt thoï giôùi vì tröø dieät khoå ñau nôi caùc ñöôøng aùc cho chuùng sinh.”

�. Vöôït qua caùc ñòa vò Thanh vaên, Ñoäc giaùc raát laø saâu xa, vì theá khoâng gioáng nhö Nhò thöøa; caàu ñaït ñeán ñaïi Boà-ñeà, do ñoù khoâng mong Tieåu quaû.

�. Coâng ñöùc ñaày ñuû: do giôùi laøm nôi nöông töïa maø phaùt sinh ñònh tueä; vì vaäy kinh Di Giaùo cheùp: “Nöông nhôø vaøo giôùi naøy coù coâng naêng phaùt sinh caùc thieàn ñònh vaø trí tueä dieät khoå.” Laïi nöõa, thöù nhaát thuoäc veà giôùi nhieáp luaät nghi, thöù hai vaø thöù ba thuoäc veà nhoùm giôùi nhieâu ích höõu tình, thöù tö vaø thöù naêm thuoäc veà nhoùm giôùi nhieáp thieän phaùp.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Nhaãn nhuïc ba-la-maät.

Naêm phaùp aáy laø:1. Haøng phuïc ñöôïc phieàn naõo tham, saân.2. Khoâng tieác thaân maïng, khoâng caàu an vui, ngöøng döùt voïng

töôûng.3. Suy nghó veà nghieäp tröôùc kia neân gaëp khoå ñau coù theå nhaãn

chòu.�. Phaùt taâm Töø bi, thaønh töïu caùc goác laønh cho chuùng sinh.�. Ñeå ñaït ñöôïc phaùp nhaãn voâ sinh saâu xa.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu nhaãn nhuïc

ba-la-maät.Nhaãn cuõng coù ba:1. Naïi oaùn haïi nhaãn.


2. An thoï khoå nhaãn.3. Ñeá saùt phaùp nhaãn.Noùi coù theå haøng phuïc ñöôïc phieàn naõo tham, saân laø naïi oaùn haïi

nhaãn. Bôûi vì khoâng tieác thaân maïng... laø an thoï khoå nhaãn, laáy tinh tieán laøm Theå, thöôøng thöïc haønh khoå haïnh, khoâng mong caàu nghæ ngôi yeân oån, suy nghó nhieàu veà tröôùc ñaây bò ngöôøi khaùc haõm haïi... suy nghó veà nghieäp ngaøy xöa cuûa mình nhaãn nhòn ngöôøi khaùc khoâng töùc giaän, laïi do töø bi maø che chôû hoï cho neân nhaãn chòu khoâng heà töùc giaän. Hai thöù naøy töùc laø nhaân cuûa naïi oaùn haïi nhaãn. Nhaân coù naêm thöù:

1. Chæ coù phaùp töôûng.2. Coù khoå töôûng.3. Voâ thöôøng töôûng.�. Thaân thuoäc töôûng.�. Nhieáp thoï töôûng.ÔÛ ñaây neâu ra hai trong naêm thöù, vì phaùp saâu xa laø ñeá saùt phaùp

nhaãn, laáy tueä laøm taùnh.Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø

Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu caàn saùch Ba-la-maät. Naêm phaùp aáy goàm:1. Khoâng thích toàn taïi vôùi caùc phieàn naõo.2. Phöôùc ñöùc chöa ñaày ñuû khoâng chòu an vui.3. Ñoái vôùi caùc vieäc khoå haïnh khoù thöïc haønh khoâng sinh taâm chaùn

naûn.�. Duøng ñaïi Töø bi che chôû lôïi ích, phöông tieän thaønh töïu taát caû

chuùng sinh.�. Mong caàu ñòa vò khoâng lui suït .Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu caàn saùch

Ba-la-maät.Trong Tinh tieán ñoä:1. Khoâng thích toàn taïi vôùi caùc phieàn naõo laø tinh tieán, coù ba:a. Maëc aùo giaùp.b. Thaâu nhieáp ñieàu laønh.c. Lôïi laïc höõu tình, ñaây töùc laø thöù nhaát maëc aùo giaùp tinh tieán, ñaàu

tieân phaùt taâm khôi daäy maïnh meõ, öa thích döùt boû caùc ñöôøng phieàn naõo gioáng nhö maëc aùo giaùp.

2. Phöôùc ñöùc chöa ñaày ñuû khoâng chòu an vui laø trong nhieáp thieän coù boán thöù: Gia haïnh, voâ haï, voâ thoái, voâ tuùc, ñaây laø voâ thoái tinh tieán, ñoái vôùi vieäc chöa ñaït ñöôïc thì thöôøng tieán tôùi mong caàu cho neân khoâng döøng


nghæ ñeå thoï höôûng vui söôùng.3. Ñoái vôùi caùc vieäc khoù thöïc haønh khoâng sinh taâm chaùn naûn laø voâ

tuùc tinh tieán.�. Thöôøng coù taâm Töø bi, che chôû laøm lôïi ích chuùng sinh, phöông

tieän thaønh töïu taát caû, cho neân thuoäc veà lôïi laïc höõu tình tinh tieán.�. Mong caàu ñòa vò khoâng lui suït laø voâ haï tinh tieán trong nhieáp

thieän, khoâng töï khinh mình maø thöôøng mong caàu giai vò cao hôn.Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø

Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Tónh löï ba-la-maät. Naêm phaùp aáy goàm:1. Ñoái vôùi caùc phaùp laønh tieáp nhaän, khoâng ñeå phaân taùn.2. Thöôøng nguyeän giaûi thoaùt, khoâng meâ ñaém hai beân.3. Nguyeän ñaït ñöôïc thaàn thoâng vì thaønh töïu caùc goác laønh cho

chuùng sinh.�. Laøm thanh tònh phaùp giôùi, tröø saïch taâm dô baån.�. Vì döùt boû phieàn naõo caên baûn cho chuùng sinh.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Tónh löï ba-

la-maät.Trong Tónh löï cuõng coù ba:1. An truù tónh löï.2. Daãn phaùt tónh löï.3. Bieän söï tónh löï.Trong ñaây thöù nhaát laø an truù trong caùc thieän phaåm, khoâng ñeå

phaân taùn, truù trong ñònh khinh an, neân goïi laø an truù, daãn daét phaùt khôûi thaàn thoâng vaø caùc coâng ñöùc ñeàu goïi laø daãn phaùt, coù khaû naêng phaân bieät caùc vieäc lôïi ích cho mình vaø ngöôøi neân goïi laø bieän söï. Thöù hai laø thöôøng nguyeän giaûi thoaùt, giaûi thoaùt töùc laø taùm thöù giaûi thoaùt, ñoái vôùi beân khoâng, beân höõu khoâng meâ ñaém ñoù laø daãn ñeán giaûi thoaùt. Thöù ba nguyeän ñaït ñöôïc thaàn thoâng töùc laø saùu thöù thaàn thoâng; do hieän baøy thaàn thoâng khieán caùc chuùng sinh boû taø theo chaùnh, chöùa nhoùm caùc goác laønh. Hai thöù naøy töùc laø daãn phaùt tónh löï. Thöù tö laø laøm thanh tònh phaùp giôùi, tröø saïch taâm dô baån laø taâm chung cho caû hai thöù, naêng duyeân löï taâm vaø Ñeä nhaát nghóa taâm; laøm thanh tònh phaùp giôùi töùc laø Ñeä nhaát nghóa taâm, nöông vaøo ñònh coù theå tröø hai taâm dô baån neân ñaây laø töï lôïi. Thöù naêm vì döùt boû phieàn naõo caên baûn cho chuùng sinh, ñaây töùc laø lôïi tha. Hai thöù sau naøy laø bieän söï tónh löï, bôûi vì thöôøng laøm caùc vieäc lôïi ích cho mình vaø ngöôøi. Chaúng phaûi chæ coù duyeân söï goïi laø bieän söï, söï nghóa laø nghieäp duïng cuûa söï nghieäp; nhöng caùc choã noùi bieán maët ñaát trôû thaønh vaøng... laø bieän söï maø y cöù theo vieäc lôïi ích beân ngoaøi.


Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Trí tueä ba-la-maät.

Naêm phaùp aáy goàm:1. Thöôøng ñoái vôùi taát caû caùc Ñöùc Phaät, Boà-taùt vaø caùc baäc trí tueä

saùng suoát, gaàn guõi cuùng döôøng khoâng sinh nhaøm chaùn moûi meät.2. Caùc Ñöùc Phaät, Nhö lai noùi phaùp saâu xa, taâm thöôøng thích nghe

khoâng heà thoûa maõn.3. Chaân tuïc thaéng trí öa thích kheùo leùo phaân bieät.�. Phieàn naõo kieán, tö thaûy ñeàu mau choùng döùt boû.�. Kyõ thuaät theá gian vaø phaùp naêm minh ñeàu thoâng ñaït.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Trí tueä ba-

la-maät. Trí cuõng coù ba thöù, ñoù laø: Trí gia haïnh, Trí caên baûn, Trí haäu ñaéc. Hai thöù trí ñaàu trong naêm thöù laø trí gia haïnh. Ñoái vôùi baïn laønh tu taäp möôøi phaùp cuùng döôøng vaø nguyeän luoân luoân theo saùt beân caïnh goïi laø gaàn guõi taát caû caùc Ñöùc Phaät, baïn laønh ñeàu nguyeän caàu cuùng döôøng, gaàn guõi khoâng coù taâm chaïy theo hay choáng traùi, nhö phaàn cuùng döôøng ôû tröôùc ñaõ noùi. Hai laø thöôøng thích nghe phaùp, taâm khoâng heà thoûa maõn, neân noùi caùc Ñöùc Phaät voán laø duyeân caàu phaùp; hai thöù treân ñeàu thuoäc veà trí gia haïnh. Thöù ba vaø thöù naêm laø trí haäu ñaéc, nieàm vui ôû hai caûnh giôùi chaân tuïc coù khaû naêng hieåu roõ. Thöù tö laø vì döùt boû phieàn naõo kieán, tö thuoäc veà trí caên baûn. Kyõ thuaät theá gian töùc laø saùu möôi boán kyõ naêng, phaùp naêm minh goàm noäi minh, nhaân minh, thanh minh, y phöông minh vaø coâng xaûo minh, khai trieån nhö Du-giaø ba möôi taùm noùi.

Hoûi: Ñoái vôùi noäi minh, xöù laø chæ coù Phaät giaùo môùi coù noäi minh xöù phaûi khoâng?

Ñaùp: Ngoaïi ñaïo cuõng coù, nhöng hieåu roõ nhaân quaû trong thaân mình môùi goïi laø noäi minh xöù.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Phöông tieän ba-la-maät.

Naêm phaùp aáy goàm:1. Ñoái vôùi yù thích phieàn naõo, taâm haïnh khaùc nhau cuûa taát caû chuùng

sinh thaûy ñeàu thoâng ñaït.2. Voâ löôïng caùc phaùp vaø phaùp moân ñoái trò taâm ñeàu hieåu roõ.3. Ra vaøo töï taïi trong ñònh ñaïi Töø bi.�. Ñoái vôùi caùc ba-la-maät ña ñeàu nguyeän tu haønh thaønh töïu ñaày

ñuû.�. Taát caû Phaät phaùp ñeàu nguyeän hieåu roõ thoâng suoát tieáp nhaän

khoâng soùt.


Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu phöông tieän Thaéng trí ba-la-maät. Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Nguyeän ba-la-maät. Naêm phaùp aáy goàm:

1. Ñoái vôùi taát caû caùc phaùp töø xöa ñeán nay khoâng sinh khoâng dieät, chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng, taâm ñöôïc an truù.

2. Quaùn xeùt taát caû caùc phaùp nhieäm maàu lyù thuù, lìa caáu thanh tònh, taâm ñöôïc an truù.

3. Vöôït qua taát caû caùc töôùng, taâm voán chaân nhö, voâ taùc voâ haønh, baát dò baát ñoäng, taâm ñöôïc an truù.

�. Vì vieäc laøm muoán lôïi ích cho taát caû chuùng sinh, ôû trong tuïc ñeá, taâm ñöôïc an truù.

�. Ñoái vôùi Xa-ma-tha (ngöng döùt yù nieäm), Tyø-baùt-xaù-na (quaùn saùt yù nieäm) ñoàng thôøi vaän haønh, taâm an truù.

Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Nguyeän ba-la-maät. Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp vaø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Löïc ba-la-maät. Naêm phaùp aáy goàm:

1. Nhôø naêng löïc chaùnh trí maø hieåu roõ taâm haïnh thieän aùc cuûa taát caû chuùng sinh.

2. Laøm cho taát caû chuùng sinh nhaäp vaøo phaùp saâu xa nhieäm maàu.3. Taát caû chuùng sinh luaân hoài trong sinh töû, tuøy theo duyeân nghieäp

cuûa hoï neân hieåu roõ ñuùng vôùi söï thaät.�. Ñoái vôùi ba thöù caên taùnh cuûa taát caû chuùng sinh duøng naêng löïc

chaùnh trí phaân bieät bieát roõ.�. Ñoái vôùi caùc chuùng sinh giaûng noùi ñuùng nhö lyù giuùp hoï gieo

troàng goác laønh thaønh töïu ñoä thoaùt, ñoù ñeàu laø trí löïc.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Löïc ba-la-

maät. Naøy ngöôøi thieän nam! Laïi nöông vaøo naêm phaùp maø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Trí ba-la-maät. Naêm phaùp aáy goàm:

1. Ñoái vôùi caùc phaùp phaân bieät roõ thieän aùc.2. Ñoái vôùi haéc phaùp, baïch phaùp xa lìa nhieáp thoï.3. Ñoái vôùi sinh töû, Nieát-baøn khoâng nhaøm chaùn, khoâng öa thích.�. Ñaày ñuû phöôùc trí thöïc haønh ñeán choã roát raùo.�. Thoï nhaän ñòa vò quaùn ñaûnh thuø thaéng, ñöôïc caùc phaùp baát coäng

vaø trí Nhaát thieát trí cuûa caùc Ñöùc Phaät.Naøy ngöôøi thieän nam! Ñoù goïi laø Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu Trí ba-la-

maät.Boán ñoä: Phöông tieän, nguyeän, löïc, trí theo thuyeát cuûa Du-giaø ��,

nhö tröôùc ñaõ noùi. Möôøi hai haønh töôùng phöông tieän kheùo leùo, neân bieát


raèng giaûi thích goïi laø phöông tieän kheùo leùo, nhö tröôùc ñaõ noùi. Naêm nguyeän lôùn goïi laø nguyeän, taát caû möôøi löïc gia haïnh goïi laø löïc, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñuùng nhö thaät an laäp thanh tònh trí maàu goïi laø trí.

Hoûi: Ñoä thöù möôøi naøy vaø thöù saùu khaùc nhau nhö theá naøo?Ñaùp: Ngay trong luaän ñoù cheùp: “Thöôøng choïn laáy thaéng nghóa

khoâng coøn phaân bieät chuyeån thaønh thanh tònh dieäu tueä goïi laø tueä, thöôøng choïn laáy theá tuïc coøn coù phaân bieät chuyeån thaønh thanh tònh dieäu trí goïi laø trí; goïi laø hai phaân bieät.” Möôøi hai phöông tieän kheùo leùo aáy trong Du-giaø quyeån boán möôi laêm cheùp: “Phöông tieän kheùo leùo, neân bieát raèng noùi löôïc coù möôøi hai thöù, döïa vaøo noäi tu chöùng taát caû Phaät phaùp coù saùu, nöông vaøo ngoaïi thaønh töïu taát caû höõu tình cuõng coù saùu thöù. Döïa vaøo noäi tu coù saùu, ñoù laø:

1. Ñoái vôùi höõu tình taâm Töø bi chuù yù khoâng queân.2. Ñoái vôùi caùc haïnh bieát taát caû ñuùng nhö thaät.3. Ñoái vôùi taâm Boà-ñeà vui möøng saâu saéc.�. Chuù yù khoâng queân höõu tình, khoâng boû sinh töû.�. Bieát khaép caùc haønh luaân hoài khoâng nhieãm.6. Öa thích trí Phaät, haêng haùi tinh tieán; goïi laø nöông vaøo beân trong

tu taäp saùu thöù kheùo leùo. YÙ naøy laø töï lôïi.Nöông vaøo höõu tình beân ngoaøi tu taäp saùu thöù kheùo leùo ñoù laø:1. Khieán cho ngöôøi tu taäp chuùt ít ñieàu laønh chieåu caûm voâ löôïng cho

ñeán ñieàu laønh nhoû beù cuõng khieán cho tu taäp hoài höôùng.2. Khieán cho ngöôøi coù coâng löïc nhoû ñaït ñöôïc ñaïi Boà-ñeà, khieán cho

boû taø vaïy, tu taäp vui theo v.v...3. Khieán ngöôøi traùi vôùi Thaùnh giaùo, khieán cho döùt boû oaùn haän böïc

töùc.�. Ngöôøi ôû trong trung ñaïo khieán cho hoï ñi vaøo.�. Ngöôøi höôùng ñi vaøo khieán cho hoï ñöôïc thaønh töïu.6. Ngöôøi ñaõ thaønh töïu khieán cho ñöôïc giaûi thoaùt.Sau khi ñaõ thaønh töïu boán thöù sau trong saùu kheùo leùo, tieáp tuïc tu

saùu thöù phöông tieän kheùo leùo:1. Thuaän theo hieåu roõ thoâng suoát, töùc laø hieåu bieát giaûi thích söï traùi

nhau giöõa caùc giaùo.2. Cuøng laäp neân vaên kheá quan troïng, khieán cho tröôùc tieân boû aùc

laøm laønh, phöông tieän lôïi ích...3. YÙ öa thích khaùc nhau, thaáy nhöõng ñieàu khoâng laønh, toû yù choáng

traùi, khoâng thöïc haønh nhöõng ñieàu ñaõ höùa tröôùc ñoù, taâm khoâng ñaém nhieãm, khieán cho söûa ñoåi tu taäp.


�. Thuùc baùch nhöõng ngöôøi sinh ra nôi ñòa vò cao quyù nhanh choùng khieán cho tu taäp ñieàu laønh.

�. Thi aân baùo aân, nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi coù aân muoán ñeàn ñaùp, chæ khieán cho hoï tu ñieàu laønh laø taïo ñieàu kieän ñeå hoï baùo aân.

6. Roát raùo thanh tònh, nghóa laø hieän taùm töôùng, roát raùo lôïi ích chuùng sinh...

Roäng nhö luaän kia giaûi thích. Nguyeän haïnh khaùc nhau coù noùi moät nguyeän, töùc laø sô phaùt taâm, nguyeän cöùu ñoä höõu tình cuøng caàu quaû Phaät. Luaän Phaùt Boà-ñeà Taâm noùi: “Duøng nguyeän naøy daãn daét phaùt sinh möôøi nguyeän lôùn.” Nhö caùc luaän Duy thöùc... noùi coù hai nguyeän:

1. Nguyeän caàu Boà-ñeà.2. Nguyeän lôïi laïc ngöôøi khaùc.Caùc nôi khaùc ñeàu noùi coù boán theä nguyeän roäng lôùn, töùc laø chöa ñoä

thoaùt khieán cho ñoä thoaùt... Trong Du-giaø quyeån boán möôi laêm noùi coù naêm nguyeän lôùn:

1. Nguyeän Phaùt taâm.2. Nguyeän Thoï sinh.3. Nguyeän Sôû haønh.�. Chaùnh nguyeän.�. Ñaïi nguyeän.Ñoái vôùi Voâ thöôïng giaùc ñaàu tieân phaùt taâm mong caàu goïi laø nguyeän

phaùt taâm, tieáp ñoù vì lôïi ích chuùng sinh nguyeän sinh vaøo ñöôøng laønh goïi laø nguyeän thoï sinh, nguyeän tu taäp caùc phaùp laønh goïi laø nguyeän sôû haønh, nguyeän seõ tieáp nhaän taát caû coâng ñöùc goïi laø chaùnh nguyeän, noùi chaùnh nguyeän naøy sinh ra ñaïi nguyeän. Ñaïi nguyeän chính laø möôøi thöù ñaïi nguyeän:

1. Nguyeän vui veû duøng taát caû caùc thöù cuùng döôøng toát nhaát ñeå daâng cuùng caùc Ñöùc Phaät.

2. Nguyeän gìn giöõ, baûo veä chaùnh phaùp cuûa caùc Ñöùc Phaät.3. Nguyeän thöïc haønh bieát ñuû cho ñeán luùc nhaäp Nieát-baøn thöôøng

theo haàu caän.�. Nguyeän thöïc haønh taát caû moïi chaùnh haïnh cuûa Boà-taùt.�. Nguyeän khaép thaønh töïu taát caû höõu tình.6. Nguyeän ñeán taát caû theá giôùi cuûa caùc Ñöùc Phaät.7. Nguyeän laøm thanh tònh khaép taát caû caùc coõi Phaät.8. Nguyeän cuøng Boà-taùt yù öa thích gia haïnh höôùng ñeán hoäi nhaäp

Ñaïi thöøa.�. Nguyeän cho xaû boû taát caû khoâng coøn lui suït, lôïi ích chuùng sinh

2� BOÄ KINH SÔÙ 26

ñeàu khoâng luoáng uoång.10. Nguyeän mau choùng thaønh töïu voâ thöôïng Boà-ñeà.Luaän Phaùt Boà-ñeà taâm kinh, luaän Ñaïi trang nghieâm ñeàu noùi laø

möôøi, gioáng nhau veà ñaïi theå maø khaùc nhau ôû chi tieát. Trong kinh Baûo Vaân noùi möôøi, phaàn nhieàu coù khaùc. Veà löïc trí cuõng vaäy, caùc thuyeát coù khaùc nhau nhieàu ít, vì röôøm raø neân khoâng daãn ra ñaày ñuû, taïm thôøi döïa theo caùi chung nhaát trong Nhieáp luaän vaø luaän Duy thöùc ñeå giaûi thích. Thöù ba nöông vaøo naêm phaùp trong phaàn tröng lieät, töùc laø naêm ñoaïn roõ raøng khoâng chæ ra khoa muïc. Ba thöù ñaàu trong naêm phöông tieän laø baït teá phöông tieän, hai thöù sau laø hoài höôùng phöông tieän. YÙ öa thích phieàn naõo, taâm haønh khaùc nhau laø vì cöùu giuùp chuùng sinh caàn phaûi nhaän thöùc roõ yù öa thích vaø taâm phieàn naõo, caùc haønh tham saân si, taùm möôi boán ngaøn caùc cöûa traàn lao voán coù khaùc nhau. Ñaây laø sôû ñoái trò, caùc moân ñoái trò taâm ñeàu hieåu bieát roõ raøng.

Tieáp theo vì ñoái tröø phaûi bieát roõ caùch ñoái tröø, taùm möôi boán ngaøn caùc moân coâng ñöùc töùc laø naêng ñoái trò. Ra vaøo töï taïi nôi ñaïi ñònh Töø bi laø ñaõ bieát roõ caùch ñoái tröø, neân ñeán caùc ñöôøng maø haønh hoùa lôïi ích, nöông vaøo ñaïi Töø bi, ra vaøo caùc ñònh, ñeàu khieán cho töï taïi hieän baøy thaàn thoâng roäng lôùn. Caùc Ba-la-maät ñeàu nguyeän tu haønh, hoài höôùng Boà-ñeà. Phöông tieän tu taäp caùc Ba-la-maät, taát caû Phaät phaùp nguyeän hieåu roõ nhieáp thoï laø Boà-ñeà Nieát-baøn trí ñoaïn aân ñöùc... nguyeän ñeàu chöùng ñaéc lieãu ñaït nhieáp thoï, ñoù laø nghóa naêng chöùng. Neáu ra nguyeän aáy, ba nguyeän ñaàu trong naêm nguyeän laø nguyeän caàu Boà-ñeà, hai nguyeän sau laø nguyeän lôïi laïc chuùng sinh. Ba nguyeän ñaàu töùc laø quaùn xeùt ba thaân, nguyeän an truù quaùn saùt taát caû caùc phaùp baäc nhaát, tuy quaùn saùt toaøn boä nhöng cuõng laø quaùn saùt taát caû phaùp cuûa taùm töôùng khoâng sinh khoâng dieät. Lìa chaáp an truù aáy tuy goïi laø quaùn truù nhöng chính laø duïc nguyeän, nhö Baùt-nhaõ hoûi “Phaûi an truù nôi naøo”. Quaùn saùt taát caû caùc phaùp ñeàu chung cho caû naêng quaùn vaø sôû quaùn. Trí cuûa baùo Phaät quaùn saùt taát caû phaùp, tuïc ñeá laø lyù thuù nhieäm maàu nhaát vaø chaân ñeá laø lìa caáu thanh tònh; töùc lìa hai chöôùng, trí naêng quaùn ñoái vôùi hai ñeá taâm ñöôïc an truù. Ñöôïc laø chöùng ñaït, töùc boán trí cuûa Baùo thaân. ÔÛ ñaây noùi: Boà-taùt ñoái vôùi trí naêng quaùn caáu tònh cuûa Phaät cuõng nguyeän ñöôïc laïc truù. Vöôït quaù taát caû caùc töôùng aáy laø muoán ñaït ñöôïc phaùp thaân, noùi raèng taâm ñöôïc an truù thì theå chính laø duïc laïc (yù thích). Quaùn saùt phaùp thaân vöôït qua taát caû caùc töôùng laø goác reã cuûa taâm, goác reã cuûa taâm chính laø chaân nhö. Voâ taùc laø khoâng gaây ra phieàn naõo. Voâ haïnh laø gioáng nhö xa lìa ba ñôøi. Baát dò laø khoâng coù töôùng khaùc nhau tröôùc sau. Baát ñoäng laø khoâng chuyeån dôøi hoaïi dieät. Quaùn saùt phaùp thaân


lìa xa boán töôùng naøy. Nguyeän laïc truù nghóa laø taâm ñöôïc an truù, vì muoán laøm lôïi ích v.v... neân noùi raèng ôû trong tuïc ñeá, töùc laø cô taùnh naêng thuyeân giaùo v.v... vì vieäc lôïi tha cho neân phaûi hieåu roõ giaùo thuyeân vaø caên cô chuûng taùnh chuùng sinh, ñaây töùc laø tuïc ñeá, ôû trong nguyeän laïc taâm ñöôïc an truù. Ñoái vôùi Xa-ma-tha v.v... muoán laøm lôïi ích chuùng sinh thì phaûi nöông vaøo chæ quaùn, hieåu roõ caùc phaùp nhö huyeãn, lìa caùc loãi laàm, cho neân thì phaûi thöïc haønh taát caû. Xa-ma-tha Haùn dòch laø chæ, Tyø-baùt-xaù-na Haùn dòch laø quaùn. Khôi daäy nguyeän laïc goïi laø taâm ñöôïc an truù. Naêm thöù löïc aáy trong Du-giaø cheùp: “Löïc töùc laø möôøi löïc, trong ñoù thöù nhaát töùc laø nghieäp dò thuïc trí löïc vaø bieán thuù haønh trí löïc. Thieän aùc töùc laø nghieäp laønh vaø khoâng laønh, do ñoù taâm haønh thì ñeán khaép caùc ñöôøng. Chaùnh trí laø lìa xa caùc haønh taêng thöôïng maïn, trí hieåu roõ taát caû caùc nghieäp vaø yù thuù thuù höôùng kia, khieán cho hoäi nhaäp vaøo phaùp saâu maàu dieäu aáy laø laäu taän trí löïc, bieát laäu ñaõ heát hay chöa heát laø chöùng ñöôïc voâ vi, khieán cho hoäi nhaäp vaøo phaùp thaâm dieäu. Chuùng sinh luaân hoài laø sinh töû sinh trí löïc, hoaëc bieát luaân hoài quaù khöù cuõng chung cho tuùc truï trí löïc, tuøy theo thieän aùc hieåu roõ luaân hoài sinh töû ñuùng vôùi thöïc teá. Ba thöù caên taùnh chaùnh phaân bieät tri thì caên töùc laø caên thaéng lieät trí löïc, taùnh töùc laø chuûng chuûng taùnh trí löïc. Naêm laø nhö nghóa lyù vì noùi thaønh töïu ñoä thoaùt, chung cho thoâng caû xöù phi xöù trí löïc, tónh löï ñaúng trí löïc, thaéng giaûi trí löïc, tu taäp ñöôïc caùc phaùp naøy töùc laø tu taäp löïc, hieåu roõ ñöôïc caùc phaùp naøy töùc laø tö traïch löïc. Trong naêm trí, ba trí ñaàu laø thaønh töïu höõu tình, moät trí cuoái laø thaønh töïu Phaät phaùp:

1. Coù khaû naêng vì chuùng sinh phaân bieät thieän aùc.2. Coù khaû naêng khieán cho chuùng sinh lìa boû haéc phaùp, tieáp nhaän

baïch phaùp.3. Vì lôïi ích höõu tình neân ñoái vôùi sinh töû khoâng nhaøm chaùn, ñoái vôùi

Nieát-baøn khoâng öa thích.�. Thöïc haønh phöôùc trí ñoù cho ñeán choã roát raùo ñaïi Nieát-baøn.�. ÔÛ ñòa thöù möôøi thoï nhaän ñòa vò quaùn ñaûnh thuø thaéng, ñaït ñöôïc

quaû Phaät Boà-ñeà vaø caùc phaùp Baát coâïng cuøng hai trí caên baûn vaø haäu ñaéc. Möôøi ñoä trong ñaây ôû Ñòa tieàn, Ñòa thöôïng ñeàu tuøy theo töøng phaàn maø tu taäp. Thaäp ñòa ñeàu noùi theo taêng thaéng, Thaäp ba-la-maät-ña duøng naêm moân ñeå phaân bieät:

a. Giaûi thích teân goïi.b. Neâu ra theå.c. Pheá laäp.d. Giaûi thích veà töôùng


e. Caùc moân.Thöù nhaát giaûi thích teân goïi:Ñaàu tieân giaûi thích teân chung, sau ñoù giaûi thích teân rieâng. Tieáng

Phaïn laø Thæ-ca ba-la-maät-ña, Thæ-ca laø thaäp (möôøi), Ba-la laø bæ ngaïn (bôø kia), Maät-ña laø ly ñaùo (lìa xa, ñaït ñeán). Toùm laïi goïi laø Thaäp ly ñaùo bæ ngaïn (möôøi beán bôø lìa xa vaø ñaït ñeán). Thaäp laø soá ñeám, bæ ngaïn coù naêm:

- Sôû tri.- Giaùo.- Lyù.- Haïnh.- Quaû.Do möôøi haïnh naøy coù coâng naêng bieát roõ taän cuøng taát caû caûnh giôùi

coù, khoâng, coù coâng naêng hieåu roõ taän cuøng taát caû giaùo lyù naêm minh, coù coâng naêng thoâng ñaït taän cuøng taát caû nghóa lyù chaân tuïc, coù khaû naêng tu taäp taän cuøng taát caû coâng haïnh phöôùc tueä, coù khaû naêng chöùng ñaéc taän cuøng quaû vò Boà-ñeà goïi laø ñeán bôø kia. Boà-ñeà ñoaïn ñeàu goïi laø Boà-ñeà, Boà-ñeà Nieát-baøn ñeàu goïi laø Boà-ñeà. Trong naêm loaïi coù ñoâi chuùt khoâng cuøng taän, khoâng theå goïi laø ñaùo bæ ngaïn. Lìa laø lìa xa. Do möôøi haïnh naøy xa lìa phaùp naêm uaån sinh töû, ñaït ñeán söï hieåu bieát veà naêm thöù bæ ngaïn goïi laø thaäp ba-la-maät ña. Döïa vaøo ñaïi Baùt-nhaõ ñeå giaûi thích nhö vaäy laø ñoái soá thích (giaûi thích theo soá). Hoaëc trong Voâ taùnh giaûi thích noùi raèng ôû theá gian caùc haøng Thanh vaên Ñoäc giaùc thöïc hieän caùc thieän caên thuø thaéng baäc nhaát coù theå ñaït ñeán bôø kia. Vì theá cho neân cuøng goïi laø ba-la-maät ña. Neân caên cöù vaøo töï naêng sôû ñaùo ñeå giaûi thích thì Nhieáp luaän phaân bieät vôùi tha; bôûi vì haøng Nhò thöøa khoâng phaûi ñoái vôùi naêm thöù naøy ñeàu tu chöùng cho neân luaän Ñaïi trang nghieâm giaûi thích theo boán nghóa, kinh Giaûi Thaâm Maät vaø luaän Du-giaø quyeån baûy möôi taùm duøng naêm nghóa ñeå giaûi thích, luaän Taïp taäp möôøi moät giaûi thích theo möôøi hai nghóa, kinh naøy coù möôøi baûy nghóa, vaên noùi nhö ôû döôùi. Veà giaûi thích teân rieâng, trong Nhieáp luaän cheùp: “Laïi coù theå phaù tan tham tieác, ngheøo khoán vaø coù theå daãn ñeán ñaït ñöôïc taøi vaät ñòa vò phöôùc ñöùc tö löông to lôùn, cho neân goïi laø Thí. Laïi coù coâng naêng döùt tröø aùc giôùi, caùc neûo aùc vaø coù theå nhaän ñöôïc caùc neûo laønh moät caùch chaéc chaén cho neân goïi laø Giôùi.” Luaän Ñaïi Trang nghieâm cheùp: Khieán cho maùt meû neân goïi laø giôùi, Nhieáp luaän döïa theo sôû trò, Ñaïi trang nghieâm caên cöù vaøo ñaéc quaû, cuõng khoâng traùi nhau. Ngoaøi ra nhöõng caùch giaûi thích khaùc nhau ñeàu y theo ñaây thì bieát. Laïi coù theå döùt saïch töùc giaän oaùn thuø, vaø coù theå kheùo leùo an truï nôi yeân oån cho


mình vaø ngöôøi, cho neân goïi laø Nhaãn. Laïi coù theå xa lìa taát caû caùc phaùp khoâng laønh, xaáu aùc, bieáng nhaùc vaø coù theå phaùt sinh voâ löôïng phaùp laønh, khieán cho lôùn maïnh phaùp aáy, neân goïi laø Tinh tieán. Laïi coù theå döùt tröø taát caû söï taùn loaïn dao ñoäng vaø coù theå daãn daét noäi taâm veà nôi an truù, neân goïi laø Tónh löï. Laïi coù theå döùt saïch taát caû kieán thuû, caùc tueä taø aùc vaø coù theå phaân bieät chaân thaät bieát roõ caùc phaùp, cho neân goïi laø tueä. Giaûi thích raèng: Luùc ôû nôi nhaân coù khaû naêng phaù tröø tieác laãn, cuõng coù khaû naêng daãn ñeán nhieàu phöôùc ñöùc tö löông, luùc ôû nôi quaû coù coâng naêng döùt saïch ngheøo khoán, ñaït ñöôïc tieàn taøi ñòa vò cao lôùn, neân goïi laø Thí. Caùc nôi coøn laïi giaûi thích veà teân khaùc vaên töø deã hieåu, nhöng chæ giaûi thích saùu thöù tröôùc khoâng giaûi thích boán thöù sau. Theo luaän Vaên-thuø vaán kinh thi caùc loaïi sau laø vì ñoái trò möôøi chöôùng neân laäp neân möôøi ba-la-maät. Boán thöù sau noùi: Baûy laø vì ñoái trò taâm phieàn naõo neân phaùt sinh phaùp Trôï ñaïo, taùm laø ñoái trò ñieân ñaûo, ñaïo taäp thaät ñeá trôï ñaïo neân phaùt sinh ñaïo khoâng ñieân ñaûo; chín laø ñoái trò taâm phaùp khoâng töï taïi neân thôøi, phi thôøi ñöôïc töï taïi, möôøi laø ñoái trò töôùng höõu ngaõ neân quaùn caùc phaùp voâ ngaõ. Ñaây laø yù vaøo luùc nhaân vì ñoái trò taâm phieàn naõo neân phaùt sinh taâm trôï ñaïo, vaøo luùc quaû ñaït ñöôïc phaùp trôï ñaïo, töùc laø caùc ñaïo phaåm, boán trí töông öng, caùc phaùp trôï ñaïo; coøn laïi y theo ñoù coù theå bieát. Ñöa ra theå gioáng nhö nhöõng thöù coøn laïi. Phaân bieät roõ veà pheá laäp, saùu thöù tröôùc khai trieån nhö Nhieáp Ñaïi thöøa baûy, luaän Ñaïi trang nghieâm baûy, luaän Thaønh duy thöùc chín, boán thöù sau trong kinh Giaûi thaâm maät boán noùi: “Cuøng vôùi saùu loaïi tröôùc laøm phaùp trôï giuùp, ñoái vôùi ba loaïi tröôùc thaâu nhieáp höõu tình ñaët ñeå thieän phaåm, neân noùi phöông tieän cuøng vôùi ba thöù laøm baïn, bôûi vì trong phaùp hieän taïi nhieàu phieàn naõo, neân ñoái vôùi noäi taâm truù khoâng coù khaû naêng chòu ñöïng... Laïi tieáp nhaän nhöõng ñieàu ñoù”, cho ñeán noùi: “Do nguyeän naøy cho neân phieàn naõo ít moûng, coù theå tu tinh tieán, vì vaäy ta noùi nguyeän ñeå trôï giuùp tinh tieán. Do naêng löïc naøy cho neân ñoái vôùi noäi taâm truù coù khaû naêng chòu ñöïng, noùi löïc ñeå trôï giuùp tónh löï. Do trí naøy coù theå daãn daét trí tueä xuaát theá cho neân ta noùi trí ñeå trôï giuùp cho tueä.” Muïc ñích naøy laø vì giuùp cho saùu thöù tröôùc ñöôïc thaønh töïu troïn veïn cho neân tu taäp boán thöù sau. Hoaëc theo Vaên kinh-thuø-vaán phaùt Boà-ñeà taâm cheùp: “Vì ñoái trò möôøi chöôùng neân laäp ra möôøi ñoä” thì saùu thöù tröôùc töùc laø caùc tham laãn..., boán chöôùng sau ñoù laø baûy chöôùng taâm phieàn naõo, taùm chöôùng ñaïo ñieân ñaûo, chín chöôùng taâm phaùp khoâng töï taïi, möôøi chöôùng töôùng höõu ngaõ. Ñoái trò boán chöôùng sau naøy neân laäp ra boán thöù ñoä sau. Hoaëc theo Nhieáp luaän cuûa ngaøi Voâ taùnh thì boán sau moãi thöù ñeàu chung cho caû saùu thöù tröôùc. Luaän ñoù cheùp: “Phöông tieän kheùo leùo, nghóa laø duøng


thieän caên chöùa nhoùm töø saùu thöù tröôùc cuøng vôùi caùc höõu tình hoài höôùng caàu voâ thöôïng chaùnh ñaúng Boà-ñeà. Nguyeän ba-la-maät-ña ñoù laø phaùt khôûi caùc thöù ñaïi nguyeän nhieäm maàu daãn daét tieáp nhaän caùc duyeân toát ñeïp ba-la-maät-ña ôû vò lai. Löïc ba-la-maät, nghóa laø do hai löïc tö traïch vaø tu taäp khieán cho saùu loaïi tröôùc hieän haønh khoâng bò ñöùt quaõng. Trí ba-la-maät, nghóa laø do thaønh töïu saùu thöù tröôùc laäp neân dieäu trí thoï duïng phaùp laïc, thaønh töïu höõu tình. Caùc ba-la-maät-ña coù nhieàu nghóa, tuøy moãi loaïi neâu ra moät, ñeàu khoâng traùi nhau”.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Theá naøo goïi laø nghóa ba-la-maät? Tieáp theo phaân bieät roõ veà giaûi thích teân goïi thöù hai trong phaàn tu haønh. Trong ñoù chia laøm hai: Ñaàu tieân neâu caâu hoûi, sau ñoù giaûi thích. Ñaây laø neâu caâu hoûi.

Vaên kinh: Caùi goïi laø tu taäp thaéng lôïi laø nghóa ba-la-maät, ñaày ñuû voâ löôïng trí raát saâu xa laø nghóa ba-la-maät, haønh phaùp vaø phi haønh phaùp taâm khoâng heà chaáp ñaém laø nghóa ba-la-maät, loãi laàm sinh töû, coâng ñöùc, Nieát-baøn, Chaùnh giaùc, chaùnh quaùn laø nghóa ba-la-maät, ngöôøi ngu ngöôøi trí thaûy ñeàu ñöôïc che chôû laø nghóa ba-la-maät, thöôøng hieän baøy caùc theá phaùp baûo quyù giaù nhieäm maàu laø nghóa ba-la-maät, voâ ngaïi giaûi thoaùt ñaày ñuû trí tueä laø nghóa ba-la-maät, phaùp giôùi vaø chuùng sinh giôùi ñích thöïc phaân bieät bieát roõ laø nghóa ba-la-maät, caùc thí vaø trí coù theå khieán cho ñaït ñeán khoâng lui suït laø nghóa ba-la-maät, voâ sinh phaùp nhaãn coù coâng naêng khieán cho thaønh thuïc laø nghóa ba-la-maät, coù theå ñoái vôùi Boà-ñeà, thaønh Phaät, möôøi Löïc, boán Voâ sôû uùy, caùc phaùp Baát coäng thaûy ñeàu thaønh töïu laø nghóa ba-la-maät, sinh töû Nieát-baøn hieåu roõ khoâng coù hai töôùng laø nghóa ba-la-maät, cöùu ñoä taát caû laø nghóa ba-la-maät, taát caû ngoaïi ñaïo ñeán cuøng vaën hoûi kheùo leùo coù khaû naêng giaûi thích khieán cho hoï bò haøng phuïc laø nghóa ba-la-maät, quay ñöôïc baùnh xe phaùp möôøi hai dieäu haïnh laø nghóa ba-la-maät, khoâng coù chaáp ñaém, khoâng coù sôû kieán, khoâng lo buoàn saàu khoå laø nghóa ba-la-maät.

Giaûi thích coù möôøi baûy nghóa töùc laø möôøi baûy ñoaïn. Vaên töøng ñoaïn deã bieát khoâng caàn nhaéc laïi khoa muïc, chæ döïa theo laàn löôït giaûi thích. Noùi veà thaéng lôïi, trong Du-giaø ba möôi laêm noùi chung phaùt taâm coù hai thaéng lôïi:

1. Ñaõ phaùt taâm töùc laø ruoäng phöôùc toân troïng cuûa chuùng sinh, taát caû chuùng sinh ñeàu neân cuùng döôøng, cuõng laøm cha meï cuûa taát caû chuùng sinh.

2. Ñaõ phaùt taâm töùc laø coù khaû naêng tieáp nhaän phöôùc khoâng naõo haïi.


Do ñoù, Boà-taùt thaønh töïu phöôùc khoâng coù söï naõo haïi aáy, ñöôïc Luaân vöông heát loøng baûo veä, nguû nghæ ñöôïc yeân laønh, loaøi phi nhaân khoâng theå quaáy nhieãu, chuyeån sang thoï sinh ñôøi khaùc khoâng heà beänh hoaïn, soáng laâu thöôøng ích lôïi höõu tình, khoâng phieàn nhoïc vaø toån haïi... Hoaëc theo Nhieáp Ñaïi thöøa noùi rieâng veà thaéng lôïi raèng: “Saùu thöù nhö vaäy ñaït ñöôïc nhöõng thaéng lôïi, laøm sao thaáy ñöôïc? Nghóa laø caùc vò Boà-taùt troâi laên trong sinh töû, vì thuoäc veà giaøu sang, vì thuoäc veà ñaïi sinh, vì thuoäc veà ñaïi baèng ñaïi thuoäc, vì thuoäc veà söï nghieäp roäng lôùn, gia haïnh thaønh töïu cho neân khoâng coù caùc söï naõo haïi. Taùnh thuoäc veà traàn caáu ít oûi, thuoäc veà nôi kheùo bieát taát caû coâng xaûo minh, cuoäc ñôøi cao ñeïp khoâng coù toäi loãi, cho ñeán luùc ngoài yeân döôùi coäi Boà-ñeà nhieäm maàu, thöôøng coù theå hieän baøy laøm taát caû nghóa lôïi cho taát caû höõu tình, ñoù goïi laø thaéng lôïi.” Giaûi thích raèng: Vì thuoäc veà giaøu sang laø thí thaéng lôïi, vì thuoäc veà neûo laønh neân goïi laø ñaïi sinh, laø giôùi thaéng lôïi, baèng nghóa laø thaân quyeán, hoï haøng, toâi tôù laø nhaãn thaéng lôïi, söï nghieäp roäng lôùn, gia haïnh thaønh töïu laø tieán thaéng lôïi, söï nghieäp roäng lôùn nghóa laø nhö caùc Luaân vöông... ñoäng vieân saùch tieán beân trong goïi laø gia haïnh, moïi coâng vieäc ñeàu lo lieäu cho neân goïi laø thaønh töïu, khoâng heà ngaên ngaïi, khoâng coù caùc söï naõo haïi, taùnh thuoäc veà traàn caáu ít oûi laø tónh löï thaéng lôïi, kheùo bieát taát caû moïi ñieàu coâng xaûo minh laø tueä thaéng lôïi. Treân ñaây laø saùu thöù rieâng veà bieät thaéng lôïi. Khoâng coù toäi loãi cho ñeán luùc ngoài yeân döôùi coäi Boà-ñeà nhieäm maàu, thöôøng coù theå hieän baøy laøm taát caû nghóa lôïi cho taát caû höõu tình laø saùu thöù thoâng lôïi, khoâng gioáng nhö chuùng sinh ôû theá gian coù toäi loãi, laïi voâ bieân voâ giaùn cho ñeán Boà-ñeà chaúng phaûi nhö theá gian chæ töï lôïi ích cho mình. Thöôøng hieän baøy laøm nghóa lôïi cho höõu tình neân gioáng nhö thaéng sinh naêng; naêm thöù coøn laïi cuõng vaäy. Trí Phaät voâ löôïng, hieåu roõ hai khoâng goïi laø ñaïi, ngöôøi khaùc khoâng theå suy löôøng goïi laø saâu xa, möôøi thöù naøy ñaày ñuû goïi laø ñeán bôø kia, laø nghóa cuûa ba-la-maät. Phaùp laønh goïi haïnh, phaùp khoâng laønh goïi laø phi haïnh, ñaây chính laø nhaân. Ñeàu khoâng chaáp ñaém töùc khoâng heà chaáp ñaém laø nghóa cuûa ba-la-maät. Quaû sinh töû höõu laäu, quaû Nieát-baøn voâ laäu, loãi laàm sinh töû, coâng ñöùc Nieát-baøn, chaùnh giaùc ñoái vôùi loãi laàm sinh töû, chaùnh quaùn ñoái vôùi coâng ñöùc Nieát-baøn, hoaëc laø chaùnh giaùc chaùnh quaùn cuøng chung cho caû hai, laø nghóa cuûa bôø kia. Ngöôøi ngu öa thích sinh töû, ngöôøi trí öa thích Nieát-baøn, bình ñaúng lôïi ích, bi taâm khoâng giaûm bôùt goïi laø nhieáp thoï. Coù khaû naêng noùi baøy roõ baûy taøi saûn quyù baùu cuûa baäc Thaùnh cho ngöôøi trí, coù khaû naêng noùi baøy thí, giôùi, nhaãn, caàn, ñònh, trí, phöông tieän laø theá gian, phaùp laø ngöôøi trí, taøi laø ngöôøi ngu. Hieän laø noùi baøy hoaëc chung cho caû hai maø noùi khieán cho hoïc hoûi, ñaây laø phaùp ñöôïc chæ baøy.


Hoaëc coù theå chaâu baùu töùc laø nöông vaøo ñònh thuø thaéng hieän baøy baûy thöù baùu ñeå boá thí cho caùc chuùng sinh. Voâ ngaïi laø boán thöù voâ ngaïi, giaûi thoaùt laø taùm thöù giaûi thoaùt, do taùm thöù giaûi thoaùt coù coâng naêng phaùt ra caùc thöù thaàn thoâng, ñöôïc boán thöù voâ ngaïi. Trí tueä ñaày ñuû, coù theå noùi ñöôïc ñieàu ñoù, laø nghóa cuûa ba-la-maät. Phaùp giôùi, chuùng sinh giôùi töùc laø hai thöù trong naêm thöù voâ löôïng, y theo ñoù coù theå hieåu roõ caùc thöù khaùc. Boá thí v.v... töùc laø naêm ñoä tröôùc vaø trí chính laø naêm ñoä sau, ñeàu coù theå tu taäp ñeán khoâng lui suït töùc laø Ñòa thöù möôøi cho ñeán bôø kia. Voâ sinh phaùp nhaãn laø ba voâ sinh nhaãn, nhö tröôùc ñaõ giaûi thích, Sô ñòa baét ñaàu ñaït ñöôïc, Baùt ñòa tieáp tuïc ñaït ñeán, coù khaû naêng khieán cho ñaày ñuû ñoù laø ñaït ñeán Phaät ñòa. Hai thöù treân laø töï lôïi ñaõ maõn. Taát caû coâng ñöùc goác laønh cuûa chuùng sinh coù theå thaønh töïu thì ñoù laø lôïi tha bæ ngaïn. Möôøi löïc haøng phuïc thieân ma, voâ uùy haøng phuïc ngoaïi ñaïo, phaùp Baát coäng haøng phuïc Nhò thöøa, ba thöù thuø thaéng naøy leä vôùi caùc coâng ñöùc khaùc cuõng ñeàu thaønh töïu ñaày ñuû, laø Boà-ñeà ba-la-maät trí ñöùc. Hieåu roõ sinh töû, Nieát-baøn khoâng coù hai töôùng, nhö thoâng ñaït chaân nhö khoâng khaùc, ñoaïn ñöùc cuûa bæ ngaïn khoâng gioáng nhö Nhò thöøa duøng taâm chaáp phaùp thaáy coù hai töôùng. Cöùu ñoä taát caû laø aân ñöùc, do coù ñuû voâ uùy neân ngoaïi ñaïo caùc naïn tieâu tan, khieán ñöôïc haøng phuïc, coù khaû naêng phaù taø, ñeán bôø kia. Quay ñöôïc baùnh xe phaùp möôøi hai dieäu haïnh laø hieån chaùnh ñeán bôø kia, möôøi hai dieäu haïnh laø ba laàn chuyeån boán ñeá, nöông vaøo khoå ñeá thaáy döùt thò hieän töôùng tu ñaïo, khuyeán khích tu voâ hoïc, thöïc haønh chöùng ñaéc. Phaùt sinh tueä voâ laäu goïi laø phaùp nhaõn. Taát caû quaù khöù, vò lai, hieän taïi döùt boû caùi ngu kia cho neân trong moät saùt-na coù trí nghóa chia laøm ba ñoaïn, töùc theo thöù lôùp goïi laø trí, minh, giaùc. Chaáp ba ñeá coøn laïi moãi ñeá ñeàu coù möôøi hai haønh töôùng, thaønh boán möôi taùm haønh töôùng, vì töông töï cho neân goïi chung laø möôøi hai dieäu haïnh phaùp luaân, khai trieån phaùp luaân naøy nhö Phaùp Hoa sôù. Ñoái vôùi taát caû khoâng heà chaáp ñaém, khoâng coù ñaém nhieãm, khoâng coøn sôû kieán, khoâng coøn dính maéc, khoâng buoàn lo saàu khoå, xaû boû saéc töôùng voâ thöôøng, ñaït ñöôïc saéc töôùng thöôøng coøn, thoï töôûng haønh thöùc cuõng gioáng nhö vaäy, töùc laø xaû boû haún hai thöù saàu lo buoàn khoå cuûa sinh töû.

Vaên kinh: Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Sô ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra theá giôùi tam thieân ñaïi thieân, voâ löôïng voâ bieân caùc thöù kho baùu thaûy ñeàu traøn ñaày, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Nhò ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra theá giôùi tam thieân ñaïi thieân maët ñaát baèng phaúng nhö baøn tay, voâ löôïng voâ bieân caùc thöù saéc maøu nhieäm maàu thanh tònh, ñaày ñuû chaâu baùu trang nghieâm, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Tam ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra töï thaân maïnh meõ, maëc


aùo giaùp, caàm khí tröôïng trang nghieâm, taát caû giaëc thuø ñeàu coù theå ñaùnh tan haøng phuïc, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Töù ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra phong luaân boán phöông, caùc loaïi hoa thôm ñeïp thaûy ñeàu tung raûi ñeïp ñeõ traûi ñaày treân maët ñaát, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Nguõ ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra coù caùc coâ gaùi xinh ñeïp, caùc chuoãi anh laïc quyù baùu ñeo voøng trang nghieâm khaép thaân theå, ñaàu ñoäi muõ baèng hoa ñeïp ñeå trang söùc, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Luïc ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra ao hoa baûy baùu, coù boán theàm ñöôøng ñi, caùt vaøng traûi khaép, thanh tònh khoâng nhô baån, nöôùc taùm coâng ñöùc ñeàu traøn ñaày, hoa Uaát-baùt-la, hoa Caâu-vaät-ñaàu, hoa Phaân-ñaø-lôïi choã naøo cuõng trang nghieâm, ôû trong ao hoa daïo chôi vui söôùng maùt meû khoâng gì saùnh ñöôïc, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Thaát ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra ôû tröôùc Boà-taùt coù caùc chuùng sinh phaûi ñoïa ñòa nguïc, nhôø naêng löïc Boà-taùt neân khoâng bò ñoïa, khoâng bò toån thöông, cuõng khoâng sôï haõi, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Baùt ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra nôi thaân hai beân coù sö töû ñaàu ñaøn ñeå laøm hoä veä, taát caû caùc loaøi thuù thaûy ñeàu kinh sôï, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Cöûu ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra Chuyeån luaân Thaùnh vöông vaø voâ löôïng öùc chuùng vaây quanh cuùng döôøng, loïng traéng treân ñænh ñaàu ñöôïc trang nghieâm baèng voâ löôïng caùc thöù baùu, Boà-taùt ñeàu thaáy. Naøy ngöôøi thieän nam! Boà-taùt Thaäp ñòa laø töôùng ñaàu tieân hieän ra thaân saéc vaøng saùng choùi cuûa Nhö lai, voâ löôïng aùnh saùng thanh t�

kim quang minh toÁi thaÉng vÖÔng kinh sÔÙsachbaoluutru.viengiac.de/bokinhso/bo kinh so...

Documents