www.themegallery.com

LOGO

Kimyasal Risk Etmenleri

Kimyasal Risk Etmenleri

Amaç:

Hedefler:

Konular:

İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal risk etmenleri hakkında bilgi vermek

• Malzeme Güvenlik Bilgi Formları• Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü• Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama donanımları• Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlendirilmesi ve sınıflandırılması• Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler• Parlayıcı, Patlayıcı,tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler• Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve

teçhizat• Asbest ve diğer liftli kimyasal maddeler• İlgili Mevzuat

• İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen kimyasal etmenler,• Kimyasal etmenlerin ortam ve kişiye yönelik ölçüm metotları,• Ulusal ve uluslar arası standartlarda müsaade edilen değerler,• Dünya’da ve Türkiye’de kimyasal risk etmenlerine maruziyetin yüksek olduğu

işkolları,• Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş güvenliği uzmanına düşen

görevler hakkında bilgi sahibi olmak.

TANIMLAR

Tehlikeli kimyasal madde :a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay

alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler,

b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler,

c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir.

TANIMLAR

Patlayıcı madde : Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz

yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir.

EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri.

CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.

mg/m 3 :20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m 3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı

ppm : 1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ( ml/ m 3 )

STEL :Bir çalışma gününün herhangi bir anında aşılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı ortalama maruziyet sınırı.Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4 defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ardı ardına gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60 dakika olmalıdır.

 MAK değer: Çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarı.

TWA : Günde 8, haftada 40 saat çalışma süresince uzun süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde çalışanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu.

Oksitleyici madde : Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.

Toksik madde : Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

Zararlı madde :Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

Alevlenir madde : Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.

Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir.

Aşındırıcı madde : Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.

Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.

LD 50(Öldürücü Doz)Deney hayvanlarına belirli koşullarda ve doğrudan uygulanan toksik maddenin ,bu hayvan popülasyonunun %50’sini öldüren doz olarak tanımlanır.

Alerjik madde : Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.

Risk : Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

Üreme için toksik madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

Mutajen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

LC 50 (Öldürücü Konsantrasyon)Belirli bir süre içinde,çevrede bulunan kimyasal maddeye maruz kalan deney hayvanlarının % 50’sini öldüren madde derişimi olarak tanımlanır.

Çevre için tehlikeli madde : Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.

Tehlike : Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir.

Mesleki maruziyet sınır değeri : Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.

İmmunotoksik Etki : Kimyasal bileşiğin bağışıklık sistemi üzerinde oluşturduğu etkidir

Solunum bölgesi : Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır.

Kanserojen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

Biyolojik sınır değeri : Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır.

Sağlık gözetimi : Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir.

Çok toksik madde : Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

Kimyasal Madde;Doğal halde bulunan,üretilen,herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan, kazara oluşan, ürünün kalitesini artırmak için katkı maddesi olarak eklenen, işlem sırasında ortaya çıkan her türlü safsızlıkları içeren her türlü element, bileşik veya karışımlardır.

Müstahzar: En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım veya çözeltilerini,

Kolay alevlenir madde :a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.

Kimyasalların İsimlendirilmesi

Örneğin;

Benzen benzol,Benzin gazolin, Etil alkol etanolHidrojen bromür bromik asit, Hidrojen klorür hidroklorik asit, tuz

ruhuNitrik asit kezzap, Kerosen gazyağı,

Kimyasalların İsimlendirilmesi

Nitrojen Azot Doğalgaz MetanSodyum hidroksit Kostik soda, Vinyl klorür Klorethen,klor

etilen, Aseton Dimetil ketonFosgen Karbonil di klorürAsetilen Eten

Kimyasalların Sınıflandırılması

Tehlikeli kimyasallar; Sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak tanımlanabilir

Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:

Kimyasalların Sınıflandırılması

A) Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olan; B) Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyan;

C) Çevreye zarar veren;

26

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYON KARARLARINA GÖRE

TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN

SINIFLANDIRILMASI, ETİKETLENMESİ VE AMBALAJLANMASI HAKKINDA

YÖNETMELİK

27

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

• Patlayıcı • Oksitleyici• Çok kolay

alevlenir• Kolay alevlenir• Alevlenir• Çok toksik• Toksik • Zararlı

• Aşındırıcı• Tahriş edici• Hassaslaştırıcı• Kanserojen• Mutajen• Üremeye

toksik• Çevre için

tehlikeli

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

Avrupa Birliği sınıflandırmasında: Sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler,

enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri bu sınıflandırmadan ayrı sınıflandırmalar içinde yer almaktadır.

Ayrıca bu sınıflandırmaya tıbbi ve hayvansal ilaç, kozmetik, patlayıcı (mühimmat) pestisit, kimyasal atık, insan ve hayvan gıdası da dahil değildir.

Bu ürünlerin ayrı sınıflandırılma ve etiketleme kuralları bulunmaktadır.

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1990 yılında kabul ettiği “Kimyasalların Kullanımında Güvenlik Hakkında 170 no’lu Sözleşme” ve “177 no’lu Tavsiye Kararı” ile kimyasalların üretimi, kullanımı, depolanması, taşınması kimyasal atıkların yok edilmesi ve işlenmesi, içerisinde kimyasal bulunan kapların bakım ve onarımında alınacak önlemleri sıralamıştır.

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

170 no’lu Sözleşme kimyasalların sınıflandırılmasında, kimyasalların özelliklerinin ve sebep olabilecekleri fiziksel ve sağlık zararlarının esas alınmasını, taşıma esnasında da Birleşmiş Milletler Teşkilatının Tehlikeli Maddelerin Taşınması ile ilgili Tavsiye Kararına (UNRTDG) uyulmasını öngörmektedir.

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

177 Sayılı Tavsiye Kararı:Bu tavsiye kararında kimyasalların; Vücudun herhangi bir kısmında meydana getirecekleri akut ve kronik sağlık sorununa neden olabilecek toksik özellikleriParlama, patlama, oksitleme, tehlikeli reaksiyon verme gibi özelliklerin de içerecek şekilde fiziksel ve kimyasal karakteristikleri,

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

177 Sayılı Tavsiye Kararı:Aşındırıcı ve tahriş edici özellikleri,Alerjik ve hassasiyet oluşturma özellikleriKansorejen etkileri,Teratojenik ve mutajenik etkileriÜreme sistemine etkileri gibi özellikleri göz önünde bulundurularak sınıflandırılması önerilmektedir

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun sınıflandırmasında;

Parlayıcı Patlayıcı Oksitleyici Reaktif Zehirli Tahriş edici Aşındırıcı Hassasiyet oluşturucu

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

Kanserojen olanÜremeyi etkileyenMutajenik etkileriolan kimyasallar yer almaktadır. Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

Taşıma ile ilgili sınıflandırma da yaygın olarak kullanılmaktadır.

Bu sınıflandırmada zararlı yüklerin taşınması, ambalajı ve etiketlenmesi ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır.

Bununla ilgili olarak BM tavsiye kararı, IMO tarafından geliştirilen zararlı kimyasalların gemilerde nakli ile ilgili sınıflandırması bulunmaktadır.

Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

Ulusal düzenlemelerin pek çoğu da söz konusu uluslararası düzenlemelerle uyumlu olarak yapılmaktadırlar

BM tarafından hazırlanan tavsiye kararı; UNRTDG

(The United Nations Committee for The Transport of Dangerous Goods)

kimyasalları 9 sınıfa ayırmaktadır.

1. Patlayıcı Maddeler

2.1 Parlayıcı Gazlar

2.2 Zehirli Gazlar

2.3 Yanıcı olmayan Gazlar

3. Parlayıcı Sıvı Maddeler

4.1 Parlayıcı Katı Maddeler

4.2 Kendiliğinden parlayıcı maddeler

4.3 Su ile temas ettiğinde parlayıcı gazlar oluşturan maddeler

5. Oksitleyici maddeler ve organik peroksitler

6.1 Zehirli Maddeler

6.2 Bulaşıcı maddeler

7. Radyoaktif maddeler

8. Aşındırıcı maddeler

9. Farklı tehlikeleri olan maddeler

41

Firmanın adı, adresi, tel,.....

Maddenin ismi ve miktarı

Tehlike sembolleri

R cümlecikleri R 23/24/25

S cümlecikleri(1/2)36/37-45

EC No Difenilamin100 kg

ABC Kimya Sanayi A.Ş., söğütözü cad...Tel:0312...

Toksik

TEC No: 204-539-4

- Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir- Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin.- Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu

eldiven kullanın- Kaza halinde veya kendinizi iyi

hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi gösterin)

N

Çevre için tehlikeli

ETİKETLEME

42

CLP Tüzüğü gereğince, piyasaya arz edilen tehlikeli kimyasalların Sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesi gerekmektedir.

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI

Fiziko-kimyasal özellikler ; Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay

alevlenir, alevlenir,

İnsan Sağlığı üzerine etkiler; Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici,

hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ,

Çevre için tehlikeli özellikler; Su ortamında tehlikeli - Karasal ortamda tehlikeli

En az birine sahip madde / müstahzar.

Tehlikeli Madde / Müstahzar

Tehlikeli madde / müstahzarların ( Tehlikeli kimyasallar ); Risklerini Güvenli taşınım ve kullanımını Kaza halinde alınması gerekli önlemleri

içeren belge.

Güvenlik Bilgi Formu ( GBF )

İlk düzenleme ;

Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz 1993 )

Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin Usül ve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 )

GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

Yasal Düzenleme

İkinci düzenleme ;

Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik

( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )

26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi.TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.

Yasal Düzenleme

Tehlikeli olarak sınıflandırılmış ,

‘’Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik ‘’

( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )

piyasaya arz edilmesi hedeflenen / arz edilen

madde / müstahzarlar ; - sanayi kimyasalı - bitki koruma ürünü - biyosidal

GBF hazırlanacak kimyasallar

Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ;

- Üretici ( kendi ürünleri ) - İthalatçı ( ithal ettiği ürünler )

Hazırlayacaklar ; Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin

personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş kuruluş tarafından belgelendirilmiş kişiler.

Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak

GBF hazırlanması

GBF de yer alacak bilgiler ;

İki bölüm halinde , örnek formatı yönetmeliğin Ek-1’inde

GBF ,1.Bölüm ; - hangi mevzuata göre hazırlandığı, - madde/müstahzarın adı, - hazırlanma tarihi, - güncellenmişse tarihi ve kaçıncı düzenleme olduğu, - sayfa ve form numarası

GBF hazırlanması

GBF , 2.Bölüm ( 16 Başlık halinde , Rehberi Yönetmelik Ek-2 ) ;

1 ) Madde / Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı,

2 ) Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi, 3 ) Tehlikelerin Tanıtımı, 4 ) İlk Yardım Önlemleri, 5 ) Yangınla Mücadele Önlemleri, 6 ) Kaza Sonucu Yayılma Önlemleri, 7 ) Elleçleme ve Depolama,

GBF hazırlanması

8 ) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma 9 ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,

10 ) Kararlılık ve Tepkime, 11 ) Toksikoloji Bilgisi, 12 ) Ekoloji Bilgisi, 13 ) Bertaraf Etme Bilgileri, 14 ) Taşımacılık Bilgisi, 15 ) Mevzuat Bilgisi, 16 ) Diğer Bilgiler.

GBF ‘nin dili ; Türkçe

GBF hazırlanması

Dağıtılmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ;

- Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı Dağıtım şekli ; - Elektronik ortamda / Yazılı metin olarak, - Ücretsiz. Dağıtım zamanı ; - İlk teslimatta ( en geç ), - Güncellemede ; güncelleme tarihi dikkate

alınarak , 12 ay öncesine kadar tehlikeli kimyasalın verildiği kullanıcıya , en geç 3 ay içinde.

GBF Dağıtılması

Kimyasalın etiket bilgilerinde ; - Tehlikeli özellik belirtilmişse

( işaret ve sembol ), - Risk cümlecikleri, güvenlik tavsiyeleri varsa

Kullanıcı tarafından GBF istenecek kimyasallar

KİMYASAL RİSKLER

Kimyasal Riskler

Akciğerlerde alerjik reaksiyonlar bakteri ve mantara solunum yolu ile temasla da oluşabilir. Örneğin çiftçi akciğeri denilen hastalık, kuru saman veya şeker kamışına temastan dolayı gelişen bir olaydır.Ayrıca pek çok kimyasalın solunabilir parçacıkları, solunduğu zaman akciğerlerde birikir ve pnömokonyoz denilen hastalıklara sebep olur.

Kimyasal Riskler

Merkezi Sinir Sistemi: Merkezi sinir sistemi organik çözücülerin

tehlikeli etkilerine duyarlıdır. Bu çözücülerin pek çoğu birçok etkisinin

yanında narkotik etkiye sebep olur, örneğin toluen, triklor etilen bağımlılık yapabilir, hekzan merkezi sinir sistemi felçlerine neden olabilir.

Ayrıca kurşun, civa, mangan gibi ağır metallerde sinir sistemine etki eder.

Kimyasal Riskler

Kan Dolaşım Sistemi: Çözücülerin zıt etkilerine hedeftir. Bilindiği

gibi kan hücreleri kemik iliğinde oluşur. Benzen kemik iliğine etki ederek lenfosit

hücrelerde mutasyona neden olur.

Kimyasal Riskler

Kurşun (Pb) ve bileşikleri de kan problemlerine neden olan kimyasallara klasik bir örnektir.Kurşun (Pb) eğer kana geçerse, eritrositlerde bulunan enzim aktivitelerini inhibe ederek kronik kurşun Pb zehirlenmesine neden olur.

Kimyasal Riskler

Karaciğer: Karaciğer kandaki istenmeyen maddeleri parçalayan ve arıtma görevi gören bir organdır. Karaciğer bozukluklarının belirtileri ancak çok ciddi hastalıklarda ortaya çıkar. Aflatoxin gibi doğal kaynaklı kimyasallar ile karbontetraklorür (CCl4), kloroform, vinilklorür vb. çözücüler, karbon sülfür, poliklorlubifeniller karaciğer için çok büyük tehlike oluşturan belli başlı kimyasallardır.

Kimyasal Riskler

Böbrek: Karbontetraklorür (CCl4) böbreklerin fonksiyonunu bozan ve tahriş eden en zararlı kimyasallardan biridir.Ayrıca böbreğe zarar veren maddelerin başında Civa (Hg), kadmiyum (Cd), Krom (Cr), Demir (Fe), Altın (Au) gibi ağır metaller gelmektedir.

Kimyasal Riskler

Bir kimyasalın zehir etkisi gösterebilmesi kendisinin veya metabolitinin “yeterli miktarda” etki yerine ulaşması ve belirli süre burada bulunmasına bağlıdır.

Ayrıca toksik etki şiddeti yani toksisitesi bu etki yerindeki miktarı ve kalma süresi; absorbsiyon, dağılım, biyotransformasyon ve atılım hızlarına bağlıdır.

Kimyasal Riskler

D-KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ Aynı anda organizmaya giren iki kimyasal birbirinin fizyolojik etkisini 3 şekilde etkileyebilir.Bağımsız etkiSinerjik etkiAntagonizma

Kimyasal Riskler

Bağımsız etkiHer iki madde birbirinden tamamen ayrı bağımsız fizyolojik etkide bulunabilir.

Sinerjik etkiAynı organda aynı yönde ve aynı şekilde etki ediyorlarsa “Sinerjik etki” ortaya çıkar. Sinerjik etki Additif etki veya potansiyalizasyon şeklinde görülür.

Kimyasal Riskler

Additif etki: Organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren 2 kimyasalın toplam etkisi bunların bir birlerinden ayrı iken gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına eşittir. (1+1=2). Örnek: Organafosforlu insektisitler dialipos, naled ve paration gibi maddeler temas edildiğinde görülen toplam etki her bir kimyasala tek tek maruz kalındığında görülen etkinin toplamıdır.

Kimyasal Riskler

Potansiyalizasyon: Bir kimyasal, diğerinin etkisini arttırır. Böylece birinci madde potansiyatör olarak etki eder ve toplam etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin toplamından fazladır (1+1=4). Asbeste maruziyetle birlikte sigara içiminde görülen akciğer kanseri asbeste maruziyet sonrası içenlerde içmeyenlere göre 40 defa fazladır.

Kimyasal Riskler

Antagonizma Bir kimyasalın etkisi başka bir kimyasal tarafından ortadan kaldırılabilir (1+1=0). Yani iki maddeden biri diğerine zıt etki edebilir. Bu etkiden zehirlenmelerde antidotunu bulmak için yararlanılır.

Potansiyalizasyon Bir kimyasalın diğerinin etkisini artırması

PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN

ÇALIŞANLARIN KORUNMASI

HAKKINDA YÖNETMELİK

PATLAYICI ORTAM

Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik koşullar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımdır.

69

Kapsam Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli

ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan işyerlerini kapsar.

Ayrıca. Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılacak her türlü taşıma aracı bu Yönetmelik kapsamındadır.

Kapsam Dışıa) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,b) Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,d) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,e) Uluslararası antlaşmaların kapsamında bulunan kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması,bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.

z

PATLAMA LİMİTLERİ

72

BELGE

PATLAMA LİMİTLERİ

MADDEMETAN

SİKLOHEKZANPROPAN

ASETİLEN

PATLAMA LİMİTİ% 4 - 15

% 1,3 – 9,4%2,4 - 9,5% 2,5 - 80

KSİLEN % 1,7 – 7,5

73

ALEVLENME SICAKLIKLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA (T)( Auto Ignition Temperatur)

Patlayıcı gaz, buhar alevlenme sıcaklıkları?

SICAKLIK SINIFI oC

EN BÜYÜK YÜZEYSICAKLIĞI oC ÖRNEK

TUTUŞMASICAKLIĞI

T1 <450MetanBenzenHidrojen

595560560

T2 <300BütanEtilbenzenBüta-1.3

365431430

T3 <200 HekzanHeptan

233215

T4 <135 Etileter 170T5 <100T6 <85

75

BÖLGE 0Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler

BÖLGE 2Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler

BÖLGE 1Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma şartlarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler

BÖLGE 21Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler

BÖLGE 22Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler

BÖLGE 2OHavada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

BÖLGE PATLAYICI ORTAMIN

ORTAYA ÇIKMA İHTİMALİ

PATLAYICI ORTAMIN DEVAMLILIĞI

BÖLGE 0/20BÖLGE 1/21BÖLGE 2/22

77

Sürekli Uzun Süreli,Sık Sık

Ara Sıra Normal Çalışma Şartları İhtimal Dışı Çok Kısa Süre

BÖLGE 0BÖLGE 20

BÖLGE 1BÖLGE 21

BÖLGE 2BÖLGE 22

KATEGORİ 1 KATEGORİ 2 KATEGORİ 3

1994/9/ECATEX 100 a

1999/92/ECATEX 137

TEHLİKELİ BÖLGELERDE KULLANILACAK EKİPMANLARI SEÇİMİ

BASİT BOĞUCU GAZLAR

Basit boğucu gazlar solunan atmosferde Oksijenin yerini alarak neden oldukları hipoksi ile zehirlenmeye yol açarlar.

BASİT BOĞUCU GAZLAR

Asetilen Argon Butan Karbondioksit Etan Etilen Helyum

LPG Metan Neon Nitrojen Propan Propilen Hidrojen

www.themegallery.com

LOGO