KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

TAÄP I(QUYEÅN 1 - QUYEÅN 6)

BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûiNGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

大 般 涅 槃 經

北 涼 天 竺 三 藏 曇 無 讖 奉 詔 譯

5

LÔØI NOÙI ÑAÀU

Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn laø moät boä kinh ñoà soä trong kho taøng kinh ñieån Phaät giaùo, ñöôïc moät cao taêng mieàn

Trung AÁn Ñoä laø ngaøi Ñaøm-voâ saám mang ñeán Trung Hoa vaøo khoaûng theá kyû thöù 5, vaø cuõng ñöôïc chính vò naøy khôûi coâng dòch sang chöõ Haùn. Trong Ñaïi taïng kinh (baûn Ñaïi Chaùnh taân tu), kinh naøy ñöôïc xeáp vaøo quyeån 12, kinh soá 374 (40 quyeån) vaø kinh soá 377 (2 quyeån Haäu phaàn).

Vieäc chuyeån dòch kinh naøy sang tieáng Vieät ñaõ ñöôïc raát nhieàu baäc tieàn boái nghó ñeán töø laâu. Coâng trình muoän maøng naøy cuûa chuùng toâi chæ hy voïng goùp theâm ñöôïc phaàn naøo duø nhoû nhoi trong vieäc giuùp ngöôøi ñoïc coù söï tieáp nhaän deã daøng hôn ñoái vôùi boä kinh naøy. Ngoaøi ra, vieäc khaûo ñính vaø giôùi thieäu troïn veïn nguyeân baûn Haùn vaên seõ raát coù yù nghóa trong vieäc giöõ gìn vaø löu truyeàn kinh ñieån Ñaïi thöøa moät caùch chuaån xaùc hôn, vì ngoaøi vieäc taïo ñieàu kieän löu giöõ baûn Haùn vaên, hình thöùc in aán naøy seõ giuùp ngöôøi ñoïc coù theå ñoái chieáu, tham khaûo khi coù söï nghi ngaïi hay khoâng roõ trong baûn dòch. Ñieàu naøy cuõng seõ giuùp caùc baäc cao minh deã daøng nhaän ra vaø chæ daïy cho nhöõng choã sai soùt, ñeå baûn dòch nhôø ñoù caøng ñöôïc hoaøn thieän hôn. Vaø dó nhieân, muïc ñích cuoái cuøng cuûa taát caû nhöõng ñieàu treân chính laø ñeå giuùp cho söï hoïc hoûi vaø tu taäp theo lôøi Phaät daïy ñöôïc ñuùng höôùng hôn. Bôûi vì hôn ai heát, ngöôøi Phaät töû luoân hieåu raèng chính nhöõng lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät ñöôïc löu giöõ trong kinh ñieån laø choã y cöù quan troïng vaø chaéc chaén nhaát cho con ñöôøng tu taäp cuûa moãi ngöôøi.

6

Maëc duø coâng trình ñaõ ñöôïc tieán haønh vôùi söï caån troïng toái ña trong phaïm vi khaû naêng cuûa nhöõng ngöôøi thöïc hieän, töø vieäc khaûo ñính vaên baûn Haùn vaên cho ñeán vieäc tham khaûo, chuyeån dòch, chuù giaûi... nhöng e raèng cuõng khoâng theå traùnh ñöôïc ít nhieàu sai soùt. Vì theá, döôùi ñaây chuùng toâi seõ coá gaéng trình baøy ñoâi neùt veà quaù trình thöïc hieän coâng vieäc ñeå quyù ñoäc giaû coù theå coù moät caùi nhìn toång quaùt veà nhöõng gì chuùng toâi ñaõ thöïc hieän cuõng nhö phöông caùch maø chuùng toâi ñaõ vaän duïng, qua ñoù seõ deã daøng hôn trong vieäc ñöa ra nhöõng lôøi chæ daïy giuùp chuùng toâi hoaøn thieän hôn nöõa coâng vieäc ñaõ laøm. Chuùng toâi xin chaân thaønh ñoùn nhaän vaø bieát ôn moïi söï goùp yù töø quyù ñoäc giaû gaàn xa caû veà noäi dung laãn hình thöùc cuûa laàn xuaát baûn naøy.

Veà maët vaên baûn, chuùng toâi choïn söû duïng baûn dòch Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám (40 quyeån) vöøa ñöôïc ñeà caäp ôû treân. Rieâng 2 quyeån cuoái cuøng (Haäu phaàn) laø baûn dòch cuûa hai ngaøi Nhaõ-na-baït-ñaø-la vaø Hoäi Ninh. Tuy nhieân, kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn coøn coù raát nhieàu baûn dòch khaùc.

Trong kinh taïng Nguyeân thuûy ñöôïc dòch töø tieáng Pāli (Nam Phaïn) cuõng coù kinh naøy, nhöng ngaén hôn nhieàu so vôùi baûn dòch trong Haùn taïng ñöôïc chuùng toâi söû duïng. Tuy nhieân, veà caùc chi tieát, söï kieän ñöôïc ñeà caäp ñeán trong kinh thì hai baûn dòch naøy coù raát nhieàu ñieåm töông ñoàng. Vì theá, chuùng toâi ñaõ söû duïng baûn Vieät dòch kinh naøy cuûa Hoøa thöôïng Thích Minh Chaâu (Tröôøng boä kinh, kinh soá 16, Mahāparinibbāna sutta) ñeå tham khaûo ñoái chieáu ôû nhöõng choã coù lieân quan.

Trong Haùn taïng coøn coù moät soá baûn dòch khaùc. Baûn dòch ñôøi Ñoâng Taán (317-420) cuûa ngaøi Phaùp Hieån cuõng coù teân laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh, goàm 3 quyeån, ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng thuoäc quyeån 1, kinh soá 7; baûn dòch ñôøi Taây Taán cuûa ngaøi Baïch Phaùp Toå laø Phaät Baùt Neâ-hoaøn kinh (2 quyeån), ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 5. Ngoaøi ra coøn coù moät baûn

7

dòch teân Baùt Neâ-hoaøn kinh (2 quyeån) ñaõ maát teân ngöôøi dòch, ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 6. Nhöõng baûn naøy coù leõ ñeàu dòch töø Phaïn vaên Nam truyeàn thuoäc kinh taïng Nguyeân thuûy neân noäi dung töông töï vôùi baûn trong Tröôøng boä kinh do Hoøa thöôïng Thích Minh Chaâu Vieät dòch vöøa noùi ôû treân. Noäi dung cuûa caùc baûn naøy chæ ñöôïc tham khaûo ôû moät soá chi tieát töông ñoàng khi keå laïi söï kieän ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn, coøn noùi chung khoâng coù söï ghi cheùp ñaày ñuû nhöõng lôøi daïy cuûa Phaät nhö trong baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám.

Moät baûn dòch khaùc ñaëc bieät ñaùng chuù yù laø Phaät thuyeát Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh, cuõng do ngaøi Phaùp Hieån ñôøi Ñoâng Taán dòch, 6 quyeån, ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng ôû quyeån 12, kinh soá 376. Döïa vaøo noäi dung thì baûn dòch naøy cuõng chính laø baûn kinh maø ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñaõ dòch.

Töø ñieån Phaät Quang cho bieát ngaøi Phaùp Hieån sanh naêm 340 vaø maát trong khoaûng naêm 418 ñeán 423. Nhö vaäy, cuõng coù theå xem nhö ñoàng thôøi vôùi ngaøi Ñaøm-voâ-saám (385-433). Ngaøi ñöôïc cha meï cho vaøo chuøa töø naêm 3 tuoåi, laøm sa-di ñeán naêm 20 tuoåi thì thoï giôùi Cuï tuùc. Vôùi söùc hoïc uyeân thaâm, ngaøi thöôøng than tieác vôùi moïi ngöôøi raèng kinh luaät löu haønh thôøi aáy ôû Trung Hoa coù quaù nhieàu khieám khuyeát. Vì theá, ngaøi quyeát taâm sang taän AÁn Ñoä ñeå hoïc hoûi vaø thænh kinh ñieån veà. Naêm 399, ngaøi chính thöùc rôøi Tröôøng An ñeå thöïc hieän yù ñònh naøy. Tuy ngaøi höôùng veà Trung AÁn Ñoä, nhöng trong suoát cuoäc haønh trình keùo daøi nhieàu naêm ngaøi ñaõ gheù qua raát nhieàu nôi khaùc nhau treân ñöôøng ñi nhö Ñoân Hoaøng, Vu Ñieàn... thaäm chí coù ñeán ôû ñaûo Tích Lan (Sri Lanka) trong 2 naêm. Ñeán naêm 413 ngaøi môùi veà laïi Trung Hoa, roài cuøng vôùi ngaøi Phaät-ñaø-baït-ñaø-la (Buddhabhadra) (359-429) baét ñaàu chuyeån dòch kinh luaät sang Haùn ngöõ. Ngaøi ñaõ dòch nhöõng kinh luaät nhö Ma-ha Taêng-kyø luaät, Phaät thuyeát Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh, Taïp A-tì-ñaøm taâm

8

luaän, Taïp taïng kinh... Cöù theo nhöõng chi tieát coøn ñöôïc bieát thì raát coù theå thôøi ñieåm ngaøi dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuõng gaàn vôùi thôøi ñieåm ngaøi Ñaøm-voâ-saám dòch kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

Chuùng toâi tin raèng hai vò naøy coù theå ñaõ khoâng bieát ñeán coâng trình cuûa nhau, vaø Phaïn baûn maø ngaøi Phaùp Hieån söû duïng coù theå laø do chính ngaøi ñaõ mang veà trong chuyeán ñi AÁn Ñoä. Vì theá, vieäc tham khaûo theâm baûn dòch naøy cuûa ngaøi Phaùp Hieån ñöôïc chuùng toâi cho laø cöïc kyø quan troïng trong vieäc giuùp laøm roõ nhöõng choã coøn khoù hieåu trong kinh vaên. Trong khi ngaøi Ñaøm-voâ-saám laø moät cao taêng AÁn Ñoä hoïc tieáng Trung Hoa ñeå dòch kinh, thì ngöôïc laïi ngaøi Phaùp Hieån laïi laø moät cao taêng Trung Hoa sang AÁn Ñoä hoïc Phaïn ngöõ. Chæ rieâng ñieàu naøy cuõng ñuû ñeå chuùng ta coù theå tin chaéc raèng hai baûn dòch naøy seõ coù raát nhieàu yeáu toá boå sung cho nhau.

Vaø söï thaät ñuùng laø nhö theá. Chuùng toâi xin neâu moät vaøi ví duï cuï theå ñeå quyù vò coù theå thaáy roõ vieäc naøy. Khi dòch ñeán moät caâu noùi cuûa vò Boà Taùt Ca-dieáp laø: “如 來 常 身 猶 如 畫 石 。 Nhö Lai thöôøng thaân do nhö hoïa thaïch.” (Thaân Nhö Lai thöôøng coøn nhö hình khaéc treân ñaù.) Chuùng toâi xeùt thaáy döïa theo yù kinh trong toaøn ñoaïn thì nghóa caâu naøy coù phaàn khieân cöôõng, thaäm chí laø maâu thuaãn. Khi tham khaûo baûn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì thaáy caâu naøy ñöôïc dòch laø: “如 來 法 身 真 實 常 住 , 非 磨滅 法 , 我 意 諦 信 猶 如 畫 石 。 ” (Nhö Lai phaùp thaân chaân thaät thöôøng truï, phi ma dieät phaùp, ngaõ yù ñeá tín do nhö hoïa thaïch.) Nghóa laø: “Phaùp thaân Nhö Lai chaân thaät thöôøng truï, khoâng phaûi phaùp hoaïi dieät, loøng con ñaõ tin chaéc ñieàu ñoù nhö khaéc saâu vaøo ñaù.” Theo ñaây maø suy ñoaùn thì coù leõ baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám vì moät lyù do naøo ñoù ñaõ maát ñi maáy chöõ, ít nhaát cuõng laø phaàn töông ñöông vôùi 8 chöõ Haùn ñöôïc chuùng toâi gaïch chaân trong caâu treân. Ñaây laø söï boå sung veà maët vaên baûn, vì nhö ñaõ noùi, raát coù theå hai vò ñaõ duøng 2 Phaïn baûn khaùc nhau.

9

Trong moät tröôøng hôïp khaùc, baûn dòch ngaøi Ñaøm-voâ-saám cheùp laø: “譬 如 陶 師 作 已 還 破 。 - Thí nhö ñaøo sö taùc dó hoaøn phaù.” (Ví nhö ngöôøi thôï laøm ñoà goám, laøm ra roài phaù boû.) Taát caû caùc baûn Vieät dòch ñaõ coù vaø caû caùc baûn Anh ngöõ ñeàu dòch vôùi yù töông töï nhö vaäy, cho duø moät caâu nhö theá thaät heát söùc khoù hieåu!

Baûn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån ñaõ giuùp chuùng toâi giaûi toûa khoù khaên naøy. Trong vò trí töông ñöông cuûa caâu naøy, ngaøi dòch laø: 譬 如 陶 家 埏 埴 作 器 有 作 有 壞 - Thí nhö ñaøo gia duyeân thöïc taùc khí, höõu taùc höõu hoaïi.” Nhö vaäy laø quaù roõ raøng! Khoâng phaûi “laøm ra roài phaù boû (!)”, maø phaûi hieåu laø “coù laøm ra aét coù ngaøy hö hoaïi”. Ñaây ñöôïc duøng ñeå ví vôùi caùc phaùp theá gian ñöôïc taïo taùc neân khoâng thöôøng toàn; khaùc vôùi söï giaûi thoaùt cuûa Nhö Lai laø khoâng do taïo taùc maø thaønh neân khoâng coù söï hö hoaïi, thay ñoåi.

Tuy nhieân, ñieàu voâ cuøng ñaùng tieác laø baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån (6 quyeån) ngaén hôn nhieàu so vôùi baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám, chæ töông ñöông ñeán heát phaåm thöù 5 cuûa baûn Ñaïi Baùt Nieát-baøn, nghóa laø vöøa heát quyeån 10 vaø böôùc sang quyeån 11 moät phaàn ngaén, coøn laïi gaàn 30 quyeån sau laø khoâng coù trong baûn Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn. Chuùng ta coù theå taïm suy ñoaùn laø phaàn Phaïn baûn naøy töông ñöông vôùi phaàn ñaàu maø ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñaõ mang sang Trung Hoa laàn ñaàu tieân, vaø phaàn ñöôïc thænh laàn thöù hai coù leõ ngaøi Phaùp Hieån khoâng coù.

Vì nhieàu lyù do neân sau khi so saùnh caân nhaéc chuùng toâi vaãn quyeát ñònh choïn baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám laøm vaên baûn chính, vaø nhöõng söï tham khaûo ñoái chieáu nhö treân chæ ñöôïc ñöa vaøo phaàn chuù giaûi ñeå ngöôøi ñoïc hieåu roõ vaán ñeà hôn, hoaøn toaøn khoâng daùm tuøy tieän söûa ñoåi trong chính vaên.

Nhö treân ñaõ noùi qua veà caùc baûn vaên ñöôïc söû duïng ñeå tham khaûo. Baây giôø xin löôïc noùi ñoâi neùt veà vaên baûn chính. Baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñöôïc goïi laø Baéc baûn, thöïc hieän vaøo trieàu

10

ñaïi Baéc Löông (397-439). Ngoaøi ra coøn coù Nam baûn laø baûn Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh (36 quyeån) ñôøi Toáng, do nhoùm cuûa ngaøi Hueä Nghieâm thöïc hieän vaøo trieàu Toáng (960-1279), ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 12, kinh soá 375. ÔÛ ñaàu baûn kinh vaên naøy cho bieát nhoùm cuûa ngaøi Hueä Nghieâm ñaõ caên cöù vaøo baûn Neâ-hoaøn kinh ñeå boå sung vaøo. (Toáng ñaïi sa-moân Hueä Nghieâm ñaúng y Neâ-hoaøn kinh gia chi - 宋 代 沙 門 慧 嚴 等 依 泥 洹 經 加之 ). (Neâ-hoaøn kinh ôû ñaây coù leõ chæ baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån.)

Nam baûn thaät ra cuõng khoâng khaùc bieät nhieàu vôùi Baéc baûn, vì nhoùm cuûa ngaøi Hueä Nghieâm ñaõ söû duïng chính baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñeå khaéc in laïi, vôùi moät soá thay ñoåi chính nhö ñoåi töïa ñeà moät soá phaåm vaø phaân chia caùc quyeån khaùc hôn. Vì theá Nam baûn chæ coù 36 quyeån so vôùi Baéc baûn coù ñeán 40 quyeån. Trong suoát quaù trình chuyeån dòch, chuùng toâi seõ coá gaéng löu yù ñoäc giaû nhöõng choã khaùc bieät naøy.

Ngoaøi ra, vì ñaây laø moät boä kinh quan troïng neân coù raát nhieàu baûn sôù giaûi ñaõ ñöôïc thöïc hieän qua caùc trieàu ñaïi. Chaúng haïn nhö Ñaïi Baùt Nieát-baøn Kinh taäp giaûi (71 quyeån, Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 37, kinh soá 1763) cuûa ngaøi Baûo Löôïng (444 – 509) vaøo ñôøi Löông (502 – 557); Ñaïi Baùt Nieát-baøn Kinh nghóa kyù (10 quyeån, Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 37, kinh soá 1764) cuûa ngaøi Hueä Vieãn vaøo ñôøi Tuøy (581-618); Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh huyeàn nghóa (2 quyeån, Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 38, kinh soá 1765) cuõng vaøo ñôøi Tuøy... Trong quaù trình chuyeån dòch, chuùng toâi coù tham khaûo caùc baûn sôù giaûi naøy ñeå tìm hieåu yù kinh roõ hôn.

Rieâng veà baûn dòch Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám, coù leõ chuùng ta caàn tìm hieåu ñoâi neùt veà cuoäc ñôøi vò cao taêng naøy noùi chung, vaø veà coâng trình Haùn dòch kinh naøy noùi rieâng.

Ngaøi laø cao taêng ngöôøi mieàn Trung AÁn Ñoä, xuaát thaân töø moät gia ñình Baø-la-moân, teân Phaïn ngöõ laø Dharmaraka, Haùn dòch aâm laø Ñaøm-voâ-saám, cuõng coøn ñoïc laø Ñaøm-ma-saám hay Ñaøm-ma-la-

11

saùm, dòch nghóa laø Phaùp Phong. Tröôùc ngaøi hoïc giaùo lyù Tieåu thöøa, tinh thoâng kinh luaän, bieän taøi öùng ñaùp khoâng ai baèng. Sau gaëp ñöôïc thieàn sö Baïch Ñaàu, ñöôïc nghe kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy lieàn töï sanh loøng hoå theïn, chuyeån sang tu hoïc giaùo phaùp Ñaïi thöøa.

Naêm 20 tuoåi ngaøi ñaõ coù theå tuïng ñoïc thoâng suoát kinh ñieån caû Ñaïi thöøa laãn Tieåu thöøa. Ngaøi laïi coøn gioûi veà chuù thuaät, ñöôïc vua kính troïng vaø ngöôøi ñöông thôøi toân xöng laø Ñaïi Chuù Sö. Sau ngaøi ñeán xöù Keá Taân, mang theo 5 phaåm ñaàu cuûa kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, cuøng vôùi kinh Boà Taùt Giôùi vaø kinh Boà Taùt Giôùi Baûn. Tieáp ñoù, ngaøi sang xöù Quy Tö. Nhöng caû hai xöù naøy ngöôøi daân ña phaàn chuoäng theo Tieåu thöøa, neân sau ngaøi laïi sang ñeán Ñoân Hoaøng laø kinh ñoâ nhaø Taây Löông thôøi baáy giôø.

Nieân hieäu Huyeàn Thuûy thöù nhaát ñôøi Baéc Löông, töùc naêm 412, Haø Taây Vöông laø Thö Cöø Moâng Toán thænh ngaøi ñeán thaønh Coâ Taøng vaø löu laïi ñoù, tieáp ñaõi raát troïng haäu. Ngaøi nhaân dòp naøy lieàn daønh troïn 3 naêm ñeå hoïc chöõ Haùn. Sau ñoù, ngaøi khôûi söï phieân dòch phaàn ñaàu kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn sang Haùn ngöõ. Nhö vaäy, sôùm nhaát thì baûn dòch kinh naøy cuõng phaûi khôûi ñaàu töø khoaûng naêm 416. Chuùng ta nhôù laïi, ngaøi Phaùp Hieån trôû veà Trung Hoa naêm 413 vaø baét ñaàu dòch kinh, roài vieân tòch trong khoaûng naêm 418-423, vaäy baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn chaéc chaén phaûi ñöôïc thöïc hieän trong khoaûng cuøng thôøi gian naøy.

Vì baûn kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn ngaøi mang theo chöa ñuû troïn boä, ngaøi lieàn ñeán xöù Vu Ñieàn,1 tìm thænh ñöôïc phaàn tieáp theo, nhöng vaãn chöa troïn boä. Ngaøi laïi trôû veà Coâ Taøng tieáp tuïc coâng vieäc phieân dòch. Khi aáy, Thaùi Vuõ Ñeá cuûa Baéc Nguïy nghe danh ngaøi laø ngöôøi taøi gioûi lieàn sai söù ñeán ñoùn veà. Moâng Toán trong loøng lo laéng, sôï e ngaøi veà vôùi Baéc Nguïy taát Nguïy seõ coù nhieàu 1 Vu Ñieàn: teân nöôùc thôøi coå, Phaïn danh laø Kustana (Khuaát-ñan), nay laø Khotan

(huyeän Hoøa Ñieàn, tænh Taân Cöông). Ngöôøi Taây Taïng thôøi coå goïi teân nöôùc naøy laø Lih-yul (Ly-dö). Ñaây laø moät ñòa danh quan troïng vì phaàn lôùn kinh ñieån Ñaïi thöøa ñöôïc mang sang Trung Hoa ñeàu phaûi ñi qua vuøng ñaát naøy.

12

choã duøng ñeán, ñoái nghòch vôùi mình. Vì vaäy, nhaân khi ngaøi leân ñöôøng trôû veà AÁn Ñoä ñeå thænh phaàn cuoái kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn sang dòch, Moâng Toán lieàn sai ngöôøi chaën giöõa ñöôøng maø haïi cheát. Phaàn cuoái cuûa kinh, ñöôïc goïi laø Haäu phaàn Ñaïi Baùt-Nieát-baøn kinh, goàm 2 quyeån, vì theá phaûi ñôïi ñeán veà sau môùi ñöôïc hai vò sa-moân laø Nhaõ-na-baït-ñaø-la vaø Hoäi Ninh dòch vaøo khoaûng ñôøi Ñöôøng (618 – 907).

Ngaøi Ñaøm-voâ-saám sanh naêm 385 vaø maát vaøo naêm aáy laø naêm 433. Kinh ñieån do ngaøi dòch, ngöôøi sau ghi laïi soá löôïng khoâng gioáng nhau. Theo Xuaát Tam Taïng Kyù Taäp thì ngaøi dòch ñöôïc 11 boä kinh, goàm 117 quyeån, nhöng theo Ñaïi Ñöôøng Noäi Ñieån Luïc thì soá kinh ngaøi dòch laø 24 boä, goàm 151 quyeån. Soá löôïng thaät söï coøn giöõ laïi ñöôïc ñeán nay trong Ñaïi Chaùnh taïng laø 23 boä. Phaàn lôùn nhöõng kinh do ngaøi chuyeån dòch ñeàu laø kinh ñieån Ñaïi thöøa nhö kinh Bi Hoa, kinh Ñaïi Phöông Ñaúng Ñaïi Taäp, kinh Kim Quang Minh... vaø moät soá baûn vaên trong Luaät taïng. Trong soá naøy, kinh Bi Hoa (10 quyeån) ñaõ ñöôïc chuùng toâi Vieät dòch vaø xuaát baûn.1

Qua nhöõng chi tieát coøn ñöôïc bieát veà cuoäc ñôøi ngaøi Ñaøm-voâ-saám vaø coâng trình Haùn dòch kinh naøy, chuùng ta coù theå thaáy roõ moái quan taâm ñaëc bieät cuûa ngaøi cuõng nhö nhöõng gian nan vaát vaû maø ngaøi ñaõ traûi qua ñeå coù theå hoaøn taát baûn dòch kinh naøy. Thaäm chí vì muoán hoaøn taát boä kinh vôùi 2 quyeån cuoái, ngaøi ñaõ khoâng ngaïi ñöôøng xa nguy hieåm, quyeát loøng laën loäi trôû veà AÁn Ñoä thænh kinh, ñeå roài cuoái cuøng phaûi boû maïng giöõa ñöôøng ñi. Cöù nghó ñeán vieäc naøy thì seõ thaáy moãi caâu moãi chöõ trong baûn Haùn vaên maø ngaøy nay chuùng ta coøn coù duyeân may ñöôïc ñoïc thaät laø quyù giaù bieát bao nhieâu!

Maëc duø khoâng traùnh khoûi moät vaøi khieám khuyeát, raát coù theå xuaát phaùt töø söï sai leäch ngay trong Phaïn baûn, hoaëc do quaù trình khaéc baûn qua nhieàu laàn ñaõ laøm thay ñoåi, nhöng chuùng 1 Kinh Bi Hoa – Nguyeãn Minh Tieán Vieät dòch, Nguyeãn Minh Hieån hieäu ñính, NXB

Toân giaùo, Haø Noäi, 2007.

13

toâi vaãn cho raèng baûn dòch Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám laø baûn ñaày ñuû vaø öu vieät nhaát trong taát caû caùc baûn ñaõ ñöôïc nhaéc ñeán. Coù raát nhieàu ñoaïn kinh vaên heát söùc suùc tích vaø khoâng keùm phaàn dieãn caûm, duø chöa ñuû goïi laø vaên chöông traùc tuyeät nhöng cuõng ñuû ñeå theå hieän ñöôïc hoïc vaán uyeân thaâm cuûa ngöôøi vieát. Thaät khoù coù theå tin raèng ngöôøi vieát ra nhöõng ñoaïn vaên hay nhö theá laïi laø moät ngöôøi AÁn Ñoä chæ môùi hoïc chöõ Haùn trong khoaûng 3 naêm!

Trôû laïi vôùi vaán ñeà Vieät dòch kinh naøy, nhö ñaõ noùi töø ñaàu, coù raát nhieàu vò tieàn boái tröôùc chuùng toâi ñaõ quan taâm ñeán vieäc chuyeån dòch kinh naøy. Vì theá, trong suoát quaù trình thöïc hieän coâng vieäc, chuùng toâi ñaõ may maén coù cô hoäi tham khaûo moät soá nhöõng coâng trình ñaõ thöïc hieän tröôùc, xin neâu cuï theå döôùi ñaây.

Tröôùc heát laø baûn Vieät dòch cuûa Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn. Baûn dòch naøy ñöôïc dòch giaû töï xuaát baûn tröôùc naêm 1975 töø quyeån 1 ñeán quyeån 11, chia laøm 2 taäp. Phaàn coøn laïi, töø quyeån 12 ñeán quyeån 42 laø baûn thaûo vieát tay, tröôùc ñaây löu giöõ taïi Vieän Chuyeân tu (Laøng Vaïn Haïnh, BRVT), sau ñoù ñöôïc chuyeån cho cö só Chaân Nguyeân.1 Khi bieát chuùng toâi coù söï quan taâm ñeán caùc coâng trình Phaät hoïc, cö só Chaân Nguyeân ñaõ giao laïi baûn thaûo vieát tay naøy cho chuùng toâi ñeå xem xeùt vieäc xuaát baûn.

Maëc duø baûn dòch naøy coù giaù trò tham khaûo raát cao, vì Hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn khoâng chæ thöïc hieän baûn Vieät dòch maø coøn tra khaûo nhieàu tö lieäu ñeå theâm vaøo caùc chuù giaûi cho baûn dòch cuûa mình, nhöng chuùng toâi nhaän thaáy laø khoâng theå xuaát baûn vaøo thôøi ñieåm hieän nay vì caùch duøng töø ngöõ cuõng nhö vaên phong dieãn ñaït noùi chung ñeàu ñaõ quaù xöa cuõ, khoâng coøn phuø hôïp vaø raát khoù hieåu ñoái vôùi ñoäc giaû ngaøy nay. Hôn nöõa, nhöõng chuù giaûi cuûa oâng cuõng caàn phaûi bieân soaïn laïi, do ñieàu kieän thieáu tö lieäu

1 Cö só Chaân Nguyeân töùc Ñoã Quoác Baûo, hieän cö truù taïi Ñöùc, laø ngöôøi bieân soaïn quyeån Töø ñieån Phaät hoïc thöôøng ñöôïc giôùi nghieân cöùu goïi laø Töø ñieån Chaân Nguyeân.

14

tröôùc ñaây, cuõng nhö nhöõng haïn cheá nhaát ñònh trong söï tham khaûo ñoái chieáu.

Keøm theo baûn Vieät dòch naøy coøn coù phaàn vieát tay toaøn boä baûn Haùn vaên, maø theo suy ñoaùn cuûa chuùng toâi laø döïa vaøo baûn khaéc goã cuõng ñöôïc löu giöõ taïi Vieän Chuyeân tu. Baûn khaéc goã Haùn vaên naøy thuoäc Caøn Long taïng, thöôøng goïi laø baûn chöõ Vaïn; khi bieát chuùng toâi ñang thöïc hieän coâng trình naøy, Ñaïi ñöùc Thích Thieän Thuaän ôû Vieän Chuyeân tu ñaõ hoan hyû cho chuùng toâi möôïn duøng.

Tieáp ñeán laø baûn Vieät dòch cuûa Hoøa thöôïng Thích Trí Tònh. Chuùng toâi hieän coù baûn dòch naøy do Thaønh hoäi Phaät giaùo TP. HCM aán haønh naêm 1991. Ngoaøi ra, noù cuõng ñöôïc löu haønh treân maïng Internet taïi Thö vieän Hoa sen (http://thuvienhoasen.org/kinh-dbnb-00.htm), ñöôïc ghi laø do Tònh xaù Minh Ñaêng Quang xuaát baûn taïi Hoa Kyø vaøo naêm 1990. Baûn naøy khoâng in keøm Haùn vaên vaø cuõng khoâng thaáy ghi roõ laø dòch töø baûn Haùn vaên naøo, nhöng caên cöù vaøo nhöõng ghi chuù phaân ñoaïn cuûa Hoøa thöôïng thì bieát laø ñaõ dòch töø Baéc baûn chöù khoâng phaûi Nam baûn (40 quyeån chöù khoâng phaûi 36 quyeån). Tuy vaäy, töïa ñeà caùc phaåm coù söûa laïi theo Nam baûn, chaúng haïn nhö phaåm ñaàu tieân laø phaåm Töïa (Töï phaåm) thay vì laø phaåm Thoï maïng, phaàn thöù nhaát (Thoï maïng phaåm – ñeä nhaát) nhö trong Baéc baûn. Hoøa thöôïng cuõng dòch caû 2 quyeån Haäu phaàn cuûa caùc ngaøi Nhaõ-na-baït-ñaø-la vaø Hoäi Ninh. Maët khaùc, khi trình baøy baûn Vieät dòch, Hoøa thöôïng ñaõ caên cöù vaøo caùc phaåm kinh ñeå phaân chia, khoâng döïa theo söï phaân chia caùc quyeån nhö trong baûn Haùn vaên. Trong quaù trình chuyeån dòch, chuùng toâi coù tham khaûo baûn dòch naøy cuûa Hoøa thöôïng ôû nhöõng nôi caàn thieát.

Ngoaøi ra coøn coù baûn Vieät dòch cuûa cö só Tueä Khai (Phan Rang), ñöôïc thöïc hieän vôùi söï chöùng nghóa cuûa Hoøa thöôïng Thích Ñoãng Minh. Chuùng toâi khoâng bieát baûn dòch naøy ñaõ xuaát baûn hay chöa, chæ söû duïng baûn löu haønh treân maïng Internet taïi

15

ñòa chæ: http://www.quangduc.com/kinhdien/81daibatnietban.html. Baûn dòch naøy ghi roõ laø dòch töø Nam baûn ñôøi Toáng vaø khoâng dòch 2 quyeån Haäu phaàn.

Ngoaøi caùc baûn Vieät dòch keå treân, chuùng toâi coøn söû duïng 2 baûn dòch Anh ngöõ cuûa kinh naøy. Baûn thöù nhaát ñöôïc löu haønh treân maïng Internet taïi ñòa chæ: http://www.nirvanasutra.org.uk coù teân laø The Mahayana Mahaparinirvana Sutra, ñöôïc Kosho Yamamoto dòch sang Anh ngöõ töø baûn Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám, vôùi söï hieäu ñính cuûa Tieán só Tony Page (Nirvana Publications, London, 1999-2000). Baûn naøy khoâng dòch 2 quyeån Haäu phaàn. Theo söï phaân ñoaïn thì baûn dòch naøy ñöôïc dòch töø Nam baûn.

Baûn dòch Anh ngöõ thöù hai maø chuùng toâi söû duïng coù theå tìm thaáy treân maïng Internet taïi ñòa chæ http://www.zhaxizhuoma.net/DHARMA/Tripitaka/MahaparinirvanaMahayana.htm, do Charles Patton dòch sang Anh ngöõ töø baûn Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám, nhöng chæ goàm moät soá phaåm, khoâng troïn boä. Cuï theå laø chuùng toâi ñaõ ñoïc ñöôïc caùc phaåm thöù 1, 2, 3, 6, 10, 11 vaø 15. Caùc phaåm khaùc chöa thaáy coâng boá. Baûn naøy ñöôïc dòch giaû ghi roõ laø dòch töø Nam baûn.

Vieäc söû duïng caùc baûn dòch Anh ngöõ ñaëc bieät höõu ích khi chuyeån dòch nhöõng ñoaïn vaên moâ taû maø caùch duøng chöõ cuûa baûn Haùn vaên trôû neân khoù hieåu vì töø ngöõ vôùi yù nghóa ñöôïc duøng hieän nay khoâng coøn thoâng duïng nöõa. Chaúng haïn, khi baûn Haùn vaên duøng “chaân kim vi höôùng - 眞 金 爲 向 ” thì chuùng toâi ñaõ khoâng khoûi coù phaàn luùng tuùng. OÂng Ñoaøn Trung Coøn dòch laø “vaøng roøng laøm höôùng”, xem nhö khoâng dòch chöõ höôùng, vaø moâ taû nhö vaäy thì khoâng ai coù theå hieåu ñöôïc gì caû! Hoøa thöôïng Trí Tònh boû haún chi tieát naøy (vaø nhieàu chi tieát khaùc) khoâng dòch! Khi tham khaûo caû 2 baûn Anh ngöõ ñeàu thaáy dòch chöõ “höôùng 向 ” laø “windows”. Sau ñoù, chuùng toâi lieàn tra khaûo laïi caùc töï ñieån Haùn ngöõ thì thaáy quaû thaät chöõ naøy coù moät nghóa laø “cöûa soå”,

16

nhöng ngaøy nay chaúng maáy ai duøng ñeán nghóa naøy. Vì theá, caâu treân phaûi ñöôïc hieåu laø “caùc cöûa soå ñeàu baèng vaøng roøng”...

Taát caû caùc baûn dòch keå treân ñeàu chæ ñöôïc chuùng toâi söû duïng vôùi muïc ñích tham khaûo thuaàn tuùy, hoaøn toaøn khoâng coù söï trích daãn hay söû duïng laïi baát cöù phaàn naøo trong ñoù. Tuy nhieân, chuùng toâi vaãn ñaët teân Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn nhö ngöôøi ñoàng thöïc hieän coâng trình naøy vì loøng toân kính chaân thaønh ñoái vôùi nhöõng noã löïc tieân phong trong coâng vieäc maø oâng ñaõ thöïc hieän tröôùc ñaây moät caùch khoâng meät moûi cho ñeán taän cuoái ñôøi.

Maëc duø vaäy, söï tham khaûo cuøng luùc nhieàu baûn dòch ñoøi hoûi chuùng toâi phaûi luoân tænh taùo trong coâng vieäc, khoâng ñeå bò cuoán huùt hoaøn toaøn theo caùch hieåu cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, vì trong moät soá tröôøng hôïp thì ñieàu ñoù coù theå daãn ñeán söï hieåu sai vaên kinh. Chaúng haïn, trong moät ñoaïn kinh vaên duøng cuïm töø “nguõ thaäp thaát phieàn naõo” (五 十 七 煩 惱 ), caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu dòch laø “57 loaïi phieàn naõo”. Hoøa thöôïng Trí Tònh boû khoâng dòch cuïm töø naøy, cö só Tueä Khai vaø Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn ñeàu dòch laø 57 phieàn naõo. Tham khaûo caû 2 baûn Anh ngöõ cuõng ñeàu dòch laø “57 illusions”... Nhö vaäy, trong soá naêm vò ñi tröôùc thì ñaõ coù boán vò cuøng moät yù, moät vò khoâng dòch. Nhöng chuùng toâi khoâng daùm chaáp nhaän ngay caùch dòch naøy, vì phaân vaân vôùi con soá 57 chöa töøng gaëp trong caùc kinh vaên khaùc. Vì theá ñaõ coá gaéng thaän troïng ñoïc qua caùc baûn sôù giaûi vaø cuoái cuøng tìm ñöôïc moät caùch giaûi thích hôïp lyù hôn. Theo ñoù, cuïm töø naøy phaûi ñöôïc hieåu laø “nguõ, thaäp, thaát phieàn naõo”, hay noùi theo vaên sôù giaûi laø: “Nguõ thaäp thaát giaû, tam chuûng phieàn naõo daõ.” Nhö vaäy thì yù nghóa ñaõ trôû neân roõ raøng. Ba loaïi phieàn naõo ñöôïc tuaàn töï keå ra, bao goàm nguõ caùi, thaäp trieàn vaø thaát söû”. Ñeå chæ ba loaïi phieàn naõo naøy, vaên kinh ñaõ noùi quaù ngaén goïn, vaø caùch vieát xöa kia khoâng coù daáu chaám caâu neân ngöôøi ñoïc raát deã nhaàm laãn.

Ngoaøi ra, nhöõng khaùc bieät giöõa Baéc baûn vaø Nam baûn cuõng ñöôïc chuùng toâi ñaëc bieät chuù yù, vì Nam baûn ñöôïc thöïc hieän döïa

17

treân Baéc baûn vôùi nhöõng chænh söûa cuûa ngöôøi ñi sau, neân raát coù theå seõ coù nhöõng chænh söûa hôïp lyù, giuùp kinh vaên ñöôïc roõ raøng vaø chuaån xaùc hôn. Tuy nhieân, cuõng coù moät soá tröôøng hôïp maø söï chænh söûa toû ra khoâng hôïp lyù, vaø nhö theá caàn phaûi toân troïng Baéc baûn, voán laø baûn ñöôïc ra ñôøi tröôùc. Chaúng haïn, trong moät ñoaïn kinh vaên Baéc baûn duøng “chö vöông chuùng trung” ñöôïc Nam baûn söûa laïi thaønh “chö töù chuùng trung”. Caên cöù vaøo yù kinh ñang ñeà caäp ñeán moät ñoái töôïng roäng hôn laø “töù chuùng”, chuùng toâi tin raèng Baéc baûn khoâng coù sai laàm ôû ñaây. Nhöng caùc baûn tröôùc ñaây dòch laø “ôû giöõa caùc vò vua” laø khoâng chuaån xaùc, caàn phaûi hieåu laø “ôû giöõa caùc vò vua vaø daân chuùng”, nghóa laø “chö vöông, chuùng trung” chöù khoâng phaûi “chö vöông chuùng trung”.

Moät soá ñoäc giaû vaãn coù theå seõ ñaët caâu hoûi: “Vì sao phaûi thöïc hieän moät baûn dòch môùi, trong khi ñaõ coù moät soá baûn dòch hieän ñang löu haønh?” Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, veà phaàn mình chuùng toâi chæ coù theå noùi laø ñaõ thöïc hieän coâng vieäc vì moät söï thoâi thuùc khoâng theå cöôõng laïi khi may maén ñöôïc ñoïc hieåu baûn kinh naøy töø Haùn taïng. Coù raát nhieàu caûm xuùc chaân thaønh vaø maïnh meõ maø chuùng toâi töï thaáy khoâng theå khoâng coá gaéng chia seû cuøng moïi ngöôøi, vaø chính töø ñoù maø baûn dòch naøy ra ñôøi. Taâm nguyeän chia seû ñoù cuûa chuùng toâi coù ñaït ñöôïc hay khoâng, ñieàu ñoù xin tuøy nôi söï ñaùnh giaù khaùch quan cuûa ñoäc giaû. Veà phaàn mình, chuùng toâi chæ bieát coá heát söùc mình trong vieäc naøy maø thoâi.

Moãi ngöôøi coù theå tieáp caän baûn kinh naøy theo moät caùch khaùc nhau. Veà maët lòch söû, kinh naøy thuaät laïi suoát thôøi gian ñöùc Phaät chuaån bò nhaäp Nieát-baøn cho ñeán sau khi ngaøi nhaäp Nieát-baøn vaø ñaïi chuùng phaân chia xaù-lôïi Phaät ñeå xaây thaùp thôø kính. Vì theá, khoâng ít ngöôøi coù theå seõ coá gaéng tìm kieám trong kinh naøy nhöõng chi tieát lieân quan ñeán söï kieän ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn, vì ñaây laø moät söï kieän cöïc kyø quan troïng trong cuoäc ñôøi ngaøi, lieân quan ñeán söï truyeàn thöøa tieáp noái cuûa Taêng ñoaøn

18

Phaät giaùo thôøi baáy giôø taïi AÁn Ñoä, vaø do ñoù cuõng lieân quan caû ñeán söï truyeàn baù Phaät giaùo veà sau ra khaép nôi treân theá giôùi.

Veà maët hoïc thuaät, chæ rieâng ñoä daøi cuûa moät vaên baûn Haùn vaên ñaõ ra ñôøi vaø toàn taïi töø hôn 15 theá kyû qua cuõng ñaõ ñuû laø moät ñeà taøi haáp daãn caùc nhaø nghieân cöùu, vì töï noù ñaõ laø moät taøi lieäu baûo löu raát nhieàu yeáu toá coå xöa maø ngaøy nay khoù loøng tìm laïi ñöôïc.

Veà maët tö töôûng, kinh naøy haøm chöùa haàu heát nhöõng tö töôûng quan troïng trong Phaät giaùo, töø nhöõng vaán ñeà ñôn giaûn vaø gaàn guõi nhö quan ñieåm vaø lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät veà vieäc aên chay, cho ñeán nhöõng vaán ñeà phöùc taïp vaø tröøu töôïng nhö taùnh Phaät, thöôøng vaø voâ thöôøng, ngaõ vaø voâ ngaõ...

Veà maët giaùo lyù, kinh naøy ghi laïi nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät tröôùc luùc nhaäp Nieát-baøn, neân coù giaù trò nhö moät söï ñuùc keát cuoái cuøng taát caû nhöõng gì ngaøi ñaõ giaûng daïy trong suoát cuoäc ñôøi. Tröôùc moät thính chuùng coù theå noùi laø ñoâng ñaûo nhaát, khoâng chæ bao goàm haàu nhö taát caû caùc ñeä töû xuaát gia vaø taïi gia cuûa Phaät maø coøn coù raát ñoâng ñoà chuùng cuûa caùc giaùo phaùi ngoaïi ñaïo ñöông thôøi, ñöùc Phaät ñaõ tuaàn töï giaûi toûa taát caû nhöõng nghi vaán ñöôïc ñaët ra vaøo thôøi ñieåm then choát cuoái cuøng naøy. Nhieàu vò thaày ngoaïi ñaïo ñaõ quy phuïc, vaø taát caû boán chuùng ñeä töû Phaät ñeàu khoâng coøn ai nghi ngaïi ñieàu gì. Ñöùc Phaät cuõng ñaõ aân caàn daën doø veà töông lai ñaïo phaùp, veà nhöõng nguyeân taéc maø ngöôøi ñeä töû Phaät caàn phaûi tuaân theo treân con ñöôøng tu taäp... Taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñaõ laøm cho kinh naøy trôû thaønh moät trong nhöõng boä kinh heát söùc thieát yeáu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi hoïc Phaät.

Tuy vaäy, thöïc teá laø cho ñeán nay vaãn coøn khaù ít ngöôøi bieát ñeán kinh naøy. Moät soá ngöôøi tuy cuõng ñaõ töøng coù cô hoäi ñoïc qua nhöng döôøng nhö khoâng maáy löu taâm tìm hieåu kyõ. Vaø soá ngöôøi thöïc söï chuyeân taâm nghieàn ngaãm troïn boä kinh naøy döôøng nhö raát hieám gaëp. Ñieàu naøy coù theå xuaát phaùt töø nguyeân nhaân tröôùc

19

tieân laø kinh naøy coù soá trang khaù nhieàu ñoái vôùi phaàn lôùn nhöõng ngöôøi ñoïc thoâng thöôøng. So vôùi nhöõng kinh thoâng duïng nhö kinh A-di-ñaø, kinh Kim cang, kinh Ñòa taïng... thì kinh naøy daøy hôn raát nhieàu laàn! Maët khaùc, nhöõng vaán ñeà ñeà caäp ñeán trong kinh ñoøi hoûi ngöôøi ñoïc phaûi coù moät neàn taûng khaù vöõng vaøng veà Phaät hoïc môùi coù theå tieáp nhaän ñöôïc. Chính vì theá, raát nhieàu ngöôøi tuy ñaõ thænh ñöôïc kinh naøy nhöng chæ laø ñeå ñaët vaøo moät nôi toân nghieâm, trang troïng nhaát vaø caát giöõ nhö moät baùu vaät, thay vì laø thöôøng xuyeân mang ra nghieàn ngaãm ñeå tu taäp theo nhöõng lôøi daïy trong kinh.

Raøo chaén ngoân ngöõ cuõng laø moät trôû ngaïi quan troïng. Coù theå noùi soá ngöôøi thoâng thaïo Haùn vaên ñeå ñoïc ñöôïc kinh naøy trong Haùn taïng ngaøy nay khoâng coøn bao nhieâu. Nhöng ngay caû ñoái vôùi nhöõng vò naøy thì vieäc ñoïc troïn boä kinh cuõng khoâng phaûi deã daøng, vì chæ rieâng vieäc vaên baûn Haùn vaên naøy ñaõ ñöôïc vieát ra töø caùch ñaây hôn 15 theá kyû cuõng ñaõ ñuû ñeå chuùng ta hình dung ñöôïc söï khoù khaên ñeå nhaän hieåu noù moät caùch troïn veïn. Vì theá, phaàn lôùn ngöôøi ñoïc phaûi döïa hoaøn toaøn vaøo baûn Vieät dòch, vaø neáu ngöôøi dòch khoâng luoân luoân taâm nieäm ñieàu naøy thì vieäc ñoïc hieåu baûn dòch cuõng khoâng theå laø deã daøng vaø troïn veïn ñoái vôùi ña soá ñoäc giaû. Chaúng haïn, coù raát nhieàu thuaät ngöõ laø raát quen thuoäc ñoái vôùi ngöôøi dòch, nhöng chuùng laïi voâ cuøng khoù hieåu ñoái vôùi nhöõng ai hoaøn toaøn khoâng bieát Haùn vaên. Do ñoù, neáu trong baûn Vieät dòch khoâng coù söï chuù giaûi moät caùch toaøn dieän vaø heä thoáng thì ngöôøi ñoïc cuõng khoù loøng nhaän hieåu.

Ñeå giaûm nheï khoù khaên naøy, ngoaøi vieäc coá gaéng dieãn ñaït kinh vaên theo caùch roõ raøng vaø deã hieåu nhaát, chuùng toâi ñoàng thôøi cuõng chuù giaûi cho raát nhieàu töø ngöõ, thuaät ngöõ khoù hieåu. Sau ñoù, taát caû caùc töø ngöõ ñaõ ñöôïc chuù giaûi – thöôøng laø khi chuùng xuaát hieän laàn ñaàu tieân trong kinh vaên – seõ ñöôïc taäp hôïp laïi vaø saép xeáp theo vaàn ABC trong moät Baûng tra cöùu ñaët ôû

20

phaàn sau cuøng cuûa boä kinh. Nhö vaäy, trong suoát quaù trình ñoïc kinh, neáu gaëp phaûi moät töø ngöõ khoù maø khoâng coù chuù giaûi taïi choã, ngöôøi ñoïc coù theå söû duïng ngay baûng tra cöùu naøy vaø deã daøng tìm ñöôïc söï giaûi thích caàn thieát. Maëc duø vaäy, vì soá trang in quaù lôùn phaûi phaân chia thaønh nhieàu taäp neân ñoâi khi chuùng toâi cuõng ñaët caùc chuù giaûi laëp laïi ôû moät soá nôi khaùc nhau. Ñieàu naøy laø ñeå taïo söï thuaän lôïi hôn cho ngöôøi ñoïc.

Maët khaùc, baát cöù ai ñaõ töøng hoïc qua chöõ Haùn ñeàu bieát ñöôïc tính chaát coâ ñoïng, suùc tích nhieàu khi ñeán möùc raát khoù dieãn ñaït heát yù nghóa cuûa nhöõng caâu vaên Haùn coå. Ñeå giuùp ngöôøi ñoïc deã nhaän hieåu hôn, trong moät soá tröôøng hôïp chuùng toâi ñaõ theâm vaøo moät soá töø hoaëc cuïm töø khoâng tröïc tieáp xuaát hieän trong nguyeân baûn, nhöng coù theå ñöôïc hieåu do haøm yù cuûa caâu vaên hoaëc ñoaïn vaên ñoù.

Chaúng haïn nhö trong caâu sau ñaây:

“Vì laø coù neân tröø boû [quan nieäm cho raèng taùnh Phaät nhö] söøng thoû; vì laø khoâng neân tröø boû [quan nieäm cho raèng taùnh Phaät nhö] hö khoâng.”

Nhöõng chöõ trong ngoaëc vuoâng laø khoâng tröïc tieáp xuaát hieän trong nguyeân baûn. Neáu y theo töø ngöõ maø dòch thì caâu vaên treân khoâng coù nhöõng phaàn trong ngoaëc vuoâng naøy. Tuy nhieân, theo söï nhaän hieåu cuûa chuùng toâi töø toaøn caûnh vaên kinh thì vieäc theâm vaøo caùc phaàn naøy vaøo seõ laøm roõ yù neân coù theå giuùp ngöôøi ñoïc deã hieåu hôn.

Nhö vaäy, caùc phaàn trong ngoaëc vuoâng laø do chuùng toâi caên cöù vaøo söï nhaän hieåu cuûa mình khi dòch ñeå theâm vaøo, vaø ñöôïc trình baøy nhö vaäy ñeå phaân bieät roõ vôùi phaàn kinh vaên dòch saùt theo nguyeân baûn. Baèng caùch naøy, ngöôøi ñoïc coù theå chaáp nhaän hoaëc khoâng chaáp nhaän caùch hieåu taïm xem laø chuû quan cuûa

21

chuùng toâi, ñeå suy xeùt vaø nhaän hieåu theo caùch rieâng cuûa mình. Tuy vaäy, chuùng toâi cuõng vaãn heát söùc thaän troïng suy xeùt tröôùc khi thöïc hieän baát cöù söï boå sung naøo theo caùch naøy.

Ngoaøi ra, phaïm vi ñeà caäp quaù roäng cuûa kinh naøy cuõng laø moät khoù khaên lôùn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Khoâng gioáng nhö phaàn lôùn caùc boä kinh khaùc, thöôøng chæ xoay quanh moät soá chuû ñeà chính yeáu, kinh naøy ñeà caäp ñeán raát nhieàu vaán ñeà, vaø moãi moät vaán ñeà ñeàu coù taàm voùc lôùn lao, quan troïng, khoâng theå xem nheï. Vì theá, vieäc theo doõi naém baét taát caû nhöõng vaán ñeà ñöôïc trình baøy trong kinh quaû thaät khoâng phaûi chuyeän deã daøng. Do ñoù, ñeå giaûm bôùt khoù khaên naøy cho ngöôøi ñoïc, sau khi ñaõ trình baøy troïn veïn baûn Vieät dòch chuùng toâi seõ coù moät phaàn Toång quan veà taát caû caùc phaàn ñaõ neâu trong kinh, töông töï nhö moät baûng löôïc ñoà ñeå ngöôøi ñoïc coù theå caên cöù vaøo ñoù maø naém baét hoaëc quay laïi nghieân cöùu töøng vaán ñeà moät caùch deã daøng hôn. Tuy nhieân, ngöôøi ñoïc caàn löu yù raèng ñaây hoaøn toaøn khoâng phaûi laø söï toùm taét yù nghóa cuûa töøng phaåm kinh hay toaøn boä kinh, vì ñoù laø ñieàu gaàn nhö khoâng theå thöïc hieän! Phaàn Toång quan naøy chæ phuïc vuï nhö moät baûn ñoà chæ daãn ñeå ngöôøi ñoïc coù theå deã daøng nhaän ra vaán ñeà mình quan taâm hoaëc coøn ñang vöôùng maéc naèm ôû phaàn naøo trong toaøn boä kinh, vaø nhö theá seõ coù theå tìm ñeán ñoù ñeå ñoïc laïi hoaëc nghieãn ngaãm kyõ hôn.

Taát caû nhöõng ñieåm khoù khaên hoaëc trôû ngaïi trong quaù trình ñoïc kinh nhö vöøa neâu treân ñeàu coù theå vöôït qua neáu ngöôøi ñoïc coù ñöôïc moät söï say meâ vaø nhöõng xuùc caûm chaân thaønh khi ñoïc kinh naøy. Maëc duø vaäy, ñieàu ñoù thaät khoâng deã coù ñöôïc, vaø khoâng chæ tuøy thuoäc hoaøn toaøn vaøo ngöôøi dòch. Moät baûn dòch duø ñaõ noã löïc hoaøn thieän vaø cung caáp moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi ñoïc, nhöng neáu chính baûn thaân ngöôøi ñoïc khoâng coù söï noã löïc vaø chuù taâm khi ñoïc thì haàu nhö cuõng khoâng theå gaët haùi ñöôïc

22

keát quaû gì. Vì theá, theo thieån yù cuûa chuùng toâi thì quyù vò caàn phaûi coù söï chuaån bò chu ñaùo tröôùc khi baét ñaàu ñoïc kinh naøy, sao cho coù theå toaøn taâm toaøn yù vôùi vieäc ñoïc kinh maø khoâng bò phaân taùn tö töôûng bôûi baát cöù ngoaïi duyeân naøo. Neáu thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy, coù theå noùi laø quyù vò ñaõ naém chaéc ñöôïc ñeán moät nöûa khaû naêng seõ ñöôïc lôïi laïc trong vieäc ñoïc kinh. Moät nöûa khaû naêng coøn laïi phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá maø chuùng toâi seõ trình baøy tieáp theo sau ñaây.

Neáu quyù vò ñaõ töøng nghe giôùi thieäu veà boä kinh naøy vaø ñaõ heát söùc mong muoán ñöôïc ñoïc noù, thì khi quyù vò ñang ñoïc nhöõng doøng naøy, raát coù theå quyù vò ñaõ heát söùc noân noùng muoán löôùt thaät nhanh qua nhöõng trang ñaàu ñeå ñi thaúng vaøo noäi dung kinh. Hôn theá nöõa, raát coù theå trong loøng quyù vò coøn hình thaønh moät yù ñònh laø seõ ñoïc ngay moät laàn troïn boä kinh naøy, ñeå xem trong ñoù coù haøm chöùa nhöõng gì ñaõ töøng ñöôïc nghe ngöôøi khaùc xöng taùn, ca ngôïi hay khoâng. Tuy nhieân, neáu ñieàu ñoù laø söï thaät, chuùng toâi xin quyù vò haõy döøng ngay laïi vaø kieân nhaãn ñoïc tieáp nhöõng doøng döôùi ñaây.

Vieäc ñoïc kinh vôùi moät taâm nieäm hoái haû, noân noùng chaéc chaén seõ khoâng bao giôø mang ñeán cho quyù vò nhöõng keát quaû tích cöïc. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta voán ñaõ coù quaù nhieàu thôøi gian phaûi chaïy ñua, phaûi boân ba hoái haû vaø noân noùng... Nhöng taát caû nhöõng quaõng thôøi gian ñoù ñeàu khoâng ñeå laïi ñöôïc gì laøm thoûa maõn nhu caàu nuoâi döôõng ñôøi soáng taâm linh voán luoân toàn taïi trong moãi chuùng ta. Chính vì theá maø chuùng ta môùi phaûi tìm ñeán vôùi ñaïo Phaät, vôùi kinh ñieån... Do ñoù, thaät voâ lyù neáu ta vaãn tieáp tuïc hoái haû vaø noân noùng ngay caû khi ñoïc kinh!

Neáu quyù vò laø ngöôøi baän roän – maø trong thôøi ñaïi ngaøy nay thì coù ñeán 99% khaû naêng ñieàu ñoù laø ñuùng – vaø khoâng coù nhieàu thôøi gian daønh cho vieäc ñoïc kinh, quyù vò vaãn neân söû duïng baát

23

cöù quaõng thôøi gian ít oûi naøo coù ñöôïc ñeå ñoïc kinh moät caùch thaät thö thaû, chaäm raõi. YÙ toâi muoán noùi laø, thay vì ñoïc moãi laàn ñöôïc 10 trang kinh vôùi toác ñoä “thoâng thöôøng” cuûa mình chaúng haïn, quyù vò vaãn coù theå döøng laïi thaät chaäm raõi ñeå chæ ñoïc moät vaøi trang thoâi! Nhöng moät vaøi trang kinh ñoù seõ thöïc söï coù ñuû ñieàu kieän ñeå thaám saâu vaøo loøng vaø giuùp khai môû kho taøng trí tueä saün coù trong quyù vò.

Coù theå quyù vò seõ ñaët caâu hoûi: Ñoïc nhö theá thì ñeán bao giôø môùi xong boä kinh ñoà soä naøy? Nhöng ñieàu ñoù thaät ra hoaøn toaøn khoâng quan troïng! Cho duø quyù vò thöïc söï khoâng ñoïc ñöôïc heát troïn boä kinh, thì moãi moät doøng kinh maø quyù vò ñoïc qua cuõng ñaõ kòp öôm maàm trí tueä trong taâm thöùc quyù vò. Coøn neáu hoái haû coá ñoïc cho xong troïn boä kinh maø khoâng gaët haùi ñöôïc gì thì coù khaùc naøo chöa töøng ñoïc kinh?

Chuùng toâi khôûi söï coâng trình naøy töø khoaûng tröôùc naêm 2000, vaø cho ñeán khi quyù vò baét ñaàu ñoïc ñöôïc nhöõng doøng naøy thì gaàn 10 naêm ñaõ troâi qua. Trong suoát thôøi gian ñoù, söï thaät laø chuùng toâi khoâng coù ñuû may maén ñeå ñöôïc daønh troïn thôøi gian cho vieäc dòch kinh, vì laø ngöôøi cö só neân chuùng toâi khoâng traùnh khoûi vieäc baän roän lo toan cho cuoäc soáng cuûa baûn thaân vaø gia ñình. Tuy vaäy, chuùng toâi ñaõ luoân coá gaéng ñeå khoâng bao giôø caûm thaáy hoái haû, noân noùng moãi khi tieáp caän vôùi kinh vaên, cho duø ñaây laø moät coâng trình töôûng chöøng nhö vöôït quaù nhöõng noã löïc cuûa chuùng toâi vaø söï keùo daøi thôøi gian trong coâng vieäc thaäm chí ñaõ coù nhöõng luùc laøm chuùng toâi phaûi baên khoaên töï hoûi veà khaû naêng hoaøn taát.

Vì theá, neáu quyù vò caûm thaáy vieäc ñoïc heát troïn boä kinh naøy laø moät muïc tieâu khoâng deã thöïc hieän, thì ñieàu ñoù laø hoaøn toaøn coù theå hieåu ñöôïc. Nhöng chuùng toâi mong raèng quyù vò seõ khoâng vì lyù do ñoù maø coá ñoïc löôùt nhanh qua nhöõng trang kinh, vì chaéc

24

chaén ñieàu ñoù seõ khoâng mang laïi baát cöù keát quaû toát ñeïp naøo. Xin haõy tin chuùng toâi, chæ caàn quyù vò tieáp caän kinh vaên vôùi söï chaân thaønh vaø an tónh, thì moãi moät trang kinh quyù vò ñoïc qua ñeàu coù theå trôû thaønh moät baøi thuyeát phaùp hoaøn chænh, coù khaû naêng khai môû trí tueä Baùt-nhaõ saün coù nôi quyù vò. Vaø neáu coù theå ñoïc kinh theo caùch nhö theá thì vieäc ñoïc qua troïn boä kinh naøy cuõng seõ khoâng coøn laø vaán ñeà khoù khaên nöõa.

Taát caû kinh ñieån Phaät giaùo ñeàu haøm chöùa ít nhaát hai taàng nghóa. Taàng nghóa thöù nhaát ñöôïc dieãn ñaït bôûi ngoân ngöõ quy öôùc, giuùp chuùng ta naém hieåu ñöôïc nhöõng söï kieän, chi tieát ñöôïc moâ taû trong kinh vaên. Nhöng taàng nghóa naøy chæ laø moät phaàn raát nhoû so vôùi nhöõng gì kinh vaên muoán chuyeån taûi. Ví nhö moät nuùi baêng troâi treân maët ñaïi döông, caùi maø chuùng ta nhìn thaáy ñöôïc chæ laø phaàn choùp nhoïn raát nhoû, trong khi phaàn chìm saâu beân döôùi maët nöôùc laø caû moät khoái löôïng khoång loà. Cuõng vaäy, taàng nghóa thöù nhaát vöøa noùi treân chæ laø phaàn raát nhoû so vôùi taàng nghóa thöù hai laø nhöõng gì haøm chöùa phía sau lôùp voû ngoân ngöõ.

Tuy nhieân, ñeå tieáp caän ñöôïc vôùi taàng nghóa thöù hai naøy, quyù vò khoâng theå söû duïng söï phaùn ñoaùn, suy luaän cuûa trí oùc, maø phaûi nhôø ñeán naêng löïc tröïc giaùc, töùc laø söï rung ñoäng hay caûm nhaän tröïc tieáp cuûa taâm thöùc, khoâng thoâng qua baát cöù quaù trình suy dieãn naøo, vì moïi quaù trình suy dieãn taát yeáu ñeàu bò giôùi haïn bôûi nhöõng khaùi nieäm maø chuùng ta ai ai cuõng saün coù.

Noùi caùch khaùc, ñeå coù theå tieáp nhaän ñöôïc taàng nghóa thöù hai naøy, ta khoâng theå chæ ñoïc kinh ñôn thuaàn baèng trí oùc, maø nhaát thieát phaûi caàn ñeán moät taâm thöùc thaät an tónh, saùng suoát. Ñaây chính laø lyù do vì sao ta khoâng theå ñoïc kinh vôùi söï hoái haû vaø noân noùng.

25

Taát nhieân, chuùng ta cuõng khoâng theå phuû nhaän moái töông quan giöõa hai taàng nghóa cuûa kinh vaên. Ñeå coù theå caûm nhaän nghóa kinh baèng tröïc giaùc thì tröôùc heát chuùng ta phaûi naém hieåu ñöôïc moät caùch troïn veïn phaàn yù nghóa ñöôïc dieãn ñaït qua ngoân ngöõ. Cuõng nhö ñeå khaùm phaù ñöôïc nuùi baêng khoång loà ñang troâi treân ñaïi döông kia, chuùng ta tröôùc heát phaûi nhìn thaáy ñöôïc phaàn choùp nhoû noåi leân beân treân maët nöôùc cuûa noù. Töông töï nhö theá, chính nhôø naém hieåu troïn veïn nhöõng yù nghóa treân beà maët ngoân ngöõ cuûa kinh vaên maø chuùng ta môùi coù theå laøm sanh khôûi trong taâm thöùc nhöõng hình töôïng, caûm xuùc töông quan, vaø töø ñoù môùi coù khaû naêng ñaït ñeán söï tröïc nhaän nhöõng gì kinh vaên muoán noùi. Quaù trình naøy laø caû moät söï noã löïc toaøn taâm toaøn yù vaø coù theå seõ dieãn ra khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau tuøy theo töøng tröôøng hôïp cuûa moãi ngöôøi.

Trong quaù trình thöïc hieän coâng trình, chuùng toâi luoân daønh thôøi gian ñeå ñoïc kyõ laïi töøng phaåm kinh sau khi chuyeån dòch xong, vöøa ñeå raø soaùt laïi nhöõng loãi do sô soùt, vöøa laø ñeå naém hieåu yù kinh tröôùc khi tieáp tuïc chuyeån dòch phaàn tieáp theo. Moãi laàn ñoïc laïi kinh vaên nhö theá, chuùng toâi ñeàu coù ñöôïc nhöõng caûm nhaän môùi meû hôn, saâu saéc hôn ñoái vôùi töøng ñoaïn kinh vaên.

Laáy ví duï nhö ngay töø phaåm ñaàu tieân trong kinh naøy, maëc duø ñaõ nghieàn ngaãm caân nhaéc töøng caâu chöõ trong suoát quaù trình chuyeån dòch, nhöng ñeán khi ñoïc laïi toaøn boä phaåm kinh chuùng toâi vaãn coù ñöôïc nhieàu söï caûm nhaän môùi, vaø phaûi ñeán laàn ñoïc laïi thöù ba chuùng toâi môùi coù ñöôïc nhöõng caûm xuùc cuoán huùt, say meâ thöïc söï ñoái vôùi töøng caâu chöõ, töøng chi tieát ñöôïc tuaàn töï dieãn ñaït trong kinh vaên.

Khi baét ñaàu chuyeån dòch phaåm kinh ñaàu tieân, chuùng toâi coù caûm töôûng ñaây chæ laø phaàn kinh vaên mang tính “thuû tuïc”, vì khoâng dieãn ñaït gì nhieàu ngoaøi vieäc moâ taû vaø lieät keâ nhöõng ñoái

26

töôïng chuùng sanh laàn löôït keùo nhau ñeán xin cuùng döôøng Phaät sau khi bieát tin Phaät saép nhaäp Nieát-baøn. Thaäm chí coù nhieàu chi tieát moâ taû ñöôïc laëp ñi laëp laïi ñoâi khi laøm chuùng toâi caûm thaáy nhö coù phaàn naøo teû nhaït, voâ vò. Tuy nhieân, ñeán khi ñoïc kyõ laïi toaøn vaên kinh chuùng toâi môùi nhaän ra ñöôïc duïng yù cuûa töøng chi tieát moâ taû, vaø trình töï xuaát hieän moät caùch hôïp lyù cuûa chuùng trong kinh khoâng chæ ñôn giaûn laø ñeå keå laïi söï vieäc, maø coøn coù taùc duïng nhö nhöõng neùt coï daàn daàn veõ leân trong taâm thöùc ngöôøi ñoïc nhöõng hình aûnh töông quan nhaát ñònh, gaàn nhö taùi hieän toaøn boä khung caûnh vaø moïi söï kieän ñaõ dieãn ra tröôùc luùc ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn.

Vaø ñeán laàn ñoïc laïi thöù ba thì chuùng toâi baát chôït daâng traøn moät nguoàn caûm xuùc haàu nhö khoâng theå moâ taû! Böùc tranh hoaønh traùng cuûa röøng Sa-la nôi Phaät nhaäp Nieát-baøn nhö hieän ra roõ reät trong taâm thöùc chuùng toâi, vôùi taàng taàng lôùp lôùp caùc loaøi chuùng sanh töø khaép möôøi phöông vuõ truï cuøng quy tuï veà, töø nhöõng loaøi suùc sanh haï ñaúng cho ñeán chö thieân caùc coõi trôøi, roài ñeán caû chö Boà Taùt ôû caùc coõi Phaät phöông xa... cho ñeán trong theá giôùi loaøi ngöôøi laø nhaân daân, vua chuùa, quan binh, taêng ni, cö só... Taát caû ñeàu tìm veà vaây quanh ñaáng Ñaïi Giaùc Theá Toân truøng truøng baát taän, nhöng khoâng coù baát cöù moät söï chen chuùc, hoãn ñoän naøo... Ngöôïc laïi, khoâng khí trang nghieâm vaø huøng traùng bao truøm caû Phaùp hoäi, khieán cho moãi moät caù theå xuaát hieän trong ñoù ñeàu nhö tan hoøa vôùi toaøn theå ñaïi chuùng, vaø caûm xuùc chung cuûa toaøn ñaïi chuùng chính laø söï bi thöông vaø toân kính ñoái vôùi ñaáng Nhö Lai ñang saép thò hieän Nieát-baøn...

Söï caûm nhaän ñöôïc nhöõng hình aûnh nhö theá khieán chuùng toâi nhö nhaát thôøi vöôït qua moïi giôùi haïn cuûa caùc nguyeân lyù vaät lyù thoâng thöôøng, khoâng coøn chòu baát cöù moät söï haïn cuoäc naøo trong caùc khaùi nieäm nhö nhieàu vaø ít, lôùn vaø nhoû, gaàn vaø xa...

27

Hôn theá nöõa, moïi yù nieäm veà thôøi gian vaø khoâng gian cuõng haàu nhö bò xoùa saïch, vôùi voâ soá hình aûnh trang nghieâm dieãm leä nhö ñoàng thôøi hieän ra xen laãn nhau trong söï hoùa hieän voâ bieân cuûa chö vò Boà Taùt, khoâng theå vaø cuõng khoâng caàn thieát phaûi phaân bieät giöõa treân vaø döôùi, trong vaø ngoaøi, tröôùc vaø sau, ñaõ qua vaø saép ñeán...

Chính töø nôi nguoàn caûm xuùc naøy maø chuùng toâi luoân coù theå thöïc hieän coâng vieäc moät caùch khoâng meät moûi, luoân say meâ vaø cuoán huùt vaøo coâng vieäc vôùi moät söï höùng khôûi gaàn nhö baát taän. Vaø cuõng chính töø kinh nghieäm töï thaân naøy maø trong suoát quaù trình chuyeån dòch chuùng toâi luoân traân troïng töøng caâu chöõ, töøng chi tieát nhoû trong kinh vaên, khoâng daùm tuøy tieän boû qua hoaëc ñeå soùt baát cöù ñieàu gì. Hôn nöõa, chuùng toâi thieát nghó, coù theå coù nhöõng chi tieát naøo ñoù maø khi ñoïc thoaùng qua ta khoâng caûm nhaän ñöôïc gì, nhöng laïi coù theå laø nguoàn khôi daäy caûm xuùc cho chính ta trong nhöõng laàn ñoïc laïi sau naøy, vôùi moät taâm thöùc thanh tònh vaø saùng suoát hôn; hoaëc cuõng coù theå laø nguoàn khôi daäy caûm xuùc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñoïc khaùc...

Taát caû nhöõng ai chæ döøng laïi trong theá giôùi duy lyù seõ khoâng theå naøo hình dung ñöôïc nhöõng gì maø ngöôøi ñoïc kinh naøy coù theå caûm nhaän ñöôïc. Vaø cuõng chính vì theá maø söï chuù taâm ñoùng vai troø cöïc kyø quan troïng trong vieäc ñoïc kinh. Khi taâm thöùc khoâng bò cuoán huùt vaø phaân taùn bôûi nhöõng yeáu toá traàn caûnh töø beân ngoaøi, chuùng ta môùi coù theå coù ñöôïc söï saùng suoát caàn thieát ñeå tröïc nhaän ñöôïc nhöõng yù nghóa saâu xa haøm chöùa trong töøng caâu kinh. Haàu heát caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa ñeàu möôïn vieäc moâ taû caùc hình töôïng, söï kieän nhö moät phöông tieän khôi daäy tröïc giaùc, vaø chính töø söï phaùt khôûi ñöôïc trí tueä tröïc giaùc maø ngöôøi ñoïc kinh môùi coù theå tieáp nhaän ñöôïc nhöõng lôøi daïy thuoäc veà

28

Chaân ñeá hay Ñeä nhaát nghóa ñeá. Ñoù laø nhöõng yù nghóa hoaøn toaøn khoâng theå ñaït ñeán thoâng qua söï suy dieãn.

Ñieàu tieáp theo maø chuùng toâi muoán ñeà caäp ñeán nôi ñaây chính laø ñöùc tin. Theo suy nghó cuûa rieâng chuùng toâi, neáu quyù vò chöa coù ñöôïc moät loøng tin saâu vöõng vaøo Tam baûo thì quyù vò chöa neân voäi ñoïc kinh naøy. Moät soá hoïc giaû coù theå seõ phaûn ñoái ñieàu naøy, vì ñoái vôùi hoï thì vieäc ñoïc kinh chæ laø ñeå tìm kieám trong ñoù nhöõng tö töôûng trieát lyù, nhöõng laäp luaän bieän minh cho ñieàu naøy hay ñieàu khaùc, hoaëc quaù laém cuõng chæ laø nhöõng chuaån möïc ñaïo ñöùc naøo ñoù... gioáng nhö voâ soá nhöõng saùch vôû theá tuïc khaùc. Maëc duø nhöõng ñieàu naøy quaû thaät cuõng coù theå tìm thaáy trong kinh vaên, nhöng ñoù hoaøn toaøn khoâng phaûi laø nhöõng giaù trò chaân thaät vaø roát raùo maø ngöôøi ñoïc kinh caàn ñaït ñeán. Vaø vì theá, khi ñeán vôùi kinh ñieån Ñaïi thöøa thì caùc vò hoïc giaû naøy chaéc chaén seõ khoâng ñaït ñöôïc gì khaùc hôn laø söï hoang mang nghi ngaïi, hoaëc chí ít cuõng laø moät noãi thaát voïng traøn treà. Laø nhöõng ngöôøi Phaät töû, chuùng toâi hoaøn toaøn khoâng mong muoán quyù vò seõ vaáp phaûi söï hoang mang nghi ngaïi hay thaát voïng traøn treà töông töï nhö theá.

Trong raát nhieàu kinh ñieån, ñöùc Phaät ñaõ töøng khuyeán caùo raèng giaùo phaùp Ñaïi thöøa ví nhö côn möa lôùn, chæ coù lôïi cho nhöõng loaøi caây lôùn coù goác reã vöõng chaéc; coøn ñoái vôùi nhöõng caây coû nhoû yeáu, chaéc chaén seõ phaûi bò vuøi daäp, nghieâng ngaû, thaäm chí coøn coù theå bò baät goác cuoán troâi ñi... Goác reã vöõng chaéc ôû ñaây chính laø ñöùc tin saâu vöõng nôi Tam baûo, vaøo ñöùc Phaät vaø giaùo phaùp do ngaøi truyeàn daïy, ñöôïc ghi cheùp thaønh kinh ñieån. Ñöùc tin ñoù hoaøn toaøn khoâng phaûi moät baûn naêng töï nhieân saün coù nôi moãi ngöôøi hay moät soá ngöôøi, maø laø moät thaønh quaû taát yeáu cuûa quaù trình tu taäp, haønh trì theo ñuùng lôøi Phaät daïy. Ñaây chính laø lyù do vì sao trong laàn Chuyeån Phaùp luaân ñaàu tieân taïi vöôøn Loäc

29

Uyeån ñöùc Phaät ñaõ khoâng heà ñeà caäp ñeán taùnh Phaät cuûa chuùng sanh hay baát cöù moät phaàn giaùo phaùp naøo khaùc thuoäc phaïm vi Ñaïi thöøa.

Nhöng noùi nhö theá cuõng khoâng coù nghóa laø moät söï loaïi tröø baát cöù ñoái töôïng naøo ra khoûi phaïm vi giaùo hoùa cuûa kinh naøy, vì söï thaät laø moãi chuùng ta ñeàu coù theå töï nuoâi döôõng cho mình moät ñöùc tin saâu vöõng baèng caùch khôûi söï thöïc haønh töø nhöõng ñieàu caên baûn nhaát trong Phaät phaùp. Neáu quyù vò coù theå kieân trì giöõ gìn Naêm giôùi, tieán ñeán vieäc noã löïc thöïc haønh Möôøi ñieàu thieän vaø thaønh taâm leã baùi hình töôïng chö Phaät baát cöù khi naøo coù theå, chaéc chaén quyù vò seõ sôùm ñaït ñöôïc moät loøng tin saâu vöõng. Loøng tin naøy khoâng phaûi ñöôïc ban cho quyù vò bôûi moät pheùp laï nhieäm maàu naøo, maø söï thaät laø noù xuaát phaùt töø söï an vui lôïi ích taát yeáu coù ñöôïc töø söï thöïc haønh nhö treân. Vaø moät khi ñaõ coù ñöôïc loøng tin saâu vöõng nhôø thöïc haønh giaùo phaùp, quyù vò seõ coù theå tieáp nhaän ñöôïc nhöõng yù nghóa saâu xa trong giaùo phaùp. Quyù vò seõ coù theå baét ñaàu nhaän hieåu ñöôïc töø nhöõng yù nghóa cô baûn nhaát veà Töù dieäu ñeá, cho ñeán Thaäp nhò nhaân duyeân... vaø sau ñoù daàn daàn tieán ñeán vieäc ñoïc hieåu ñöôïc kinh naøy.

Maëc duø coù nhöõng khoù khaên ñöôïc neâu ra nhö treân, taâm nguyeän cuûa chuùng toâi khi chuyeån dòch kinh naøy vaãn laø mong sao noù coù theå ñeán ñöôïc vôùi taát caû moïi ngöôøi, ñeå baûn hoaøi cuûa chö Phaät möôøi phöông ñöôïc göûi gaém nôi ñaây khoâng phaûi chòu söï mai moät bôûi thôøi gian. Treân tinh thaàn ñoù, chuùng toâi xin thaønh taâm caàu nguyeän cho taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñöôïc cô hoäi tieáp xuùc vaø laõnh thoï kinh naøy.

Trong quaù trình thöïc hieän coâng trình, chuùng toâi ñaõ tham khaûo nhieàu tö lieäu, coâng trình hieän coù, keå caû nhöõng thoâng tin lieân quan trong caùc töø ñieån Phaät hoïc Haùn ngöõ, Anh ngöõ cuõng nhö Vieät ngöõ. Chuùng toâi xin ghi nhaän nôi ñaây nhöõng ñoùng goùp

30

quyù baùu cuûa taát caû caùc taùc giaû, soaïn giaû cuûa nhöõng coâng trình ñaõ ñöôïc söû duïng vaø xin göûi lôøi tri aân chaân thaønh ñeán taát caû quyù vò.

Cuoái cuøng, maëc duø baûn Vieät dòch troïn boä kinh naøy ñaõ ñeán tay quyù vò, nhöng chuùng toâi chöa bao giôø daùm nghó raèng coâng vieäc chuyeån dòch kinh naøy ñaõ ñöôïc hoaøn taát. Moïi sai soùt seõ tieáp tuïc ñöôïc loaïi boû hoaëc söûa chöõa, hoaøn thieän ngay khi phaùt hieän. Vì theá, xin nhaéc laïi moät laàn nöõa laø chuùng toâi luoân mong moûi nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp, chæ daïy töø taát caû quyù vò. Moïi thö töø goùp yù xin göûi veà ñòa chæ:

Nguyeãn Minh Tieán aáp 3, xaõ Soâng Xoaøi, huyeän Taân Thaønh, tænh BRVT

Hoaëc göûi ñieän thö (email) veà:

nguyenminh@rongmotamhon.net

Ngoaøi ra, toaøn boä noäi dung kinh naøy cuõng seõ ñöôïc giôùi thieäu treân website Roäng môû taâm hoàn (http://rongmotamhon.net) trong phaàn Kinh ñieån. Quyù vò coù theå vaøo xem vaø goùp yù thoâng qua keânh giao tieáp cuûa website naøy. Chuùng toâi luoân saün loøng ñoùn nhaän vaø chaân thaønh caûm ôn quyù vò.

Nhöõng gì caàn laøm vaø coù theå laøm chuùng toâi ñeàu ñaõ coá gaéng heát söùc mình. Tuy vaäy, chuùng toâi vaãn luoân töï bieát raèng moãi moät ñieåm haïn cheá trong naêng löïc vaø trình ñoä cuûa chuùng toâi ñeàu taát yeáu seõ daãn ñeán moät khoù khaên töông öùng cho quyù vò trong quaù trình ñoïc hieåu kinh vaên. Vì vaäy, chuùng toâi xin chaân thaønh nhaän loãi vaø mong raèng quyù vò coù theå nieäm tình taâm nguyeän vò tha cuûa chuùng toâi maø boû qua cho nhöõng söï yeáu keùm ñoù. Chuùng toâi cuõng xin thaønh taâm saùm hoái tröôùc möôøi phöông chö Phaät vì töï baûn thaân mình ñaõ khoâng coù ñuû trí tueä vaø bieän taøi voâ ngaïi

31

ñeå coù theå dieãn giaûng giaùo phaùp Ñaïi thöøa cuûa chö Phaät theo moät caùch hoaøn haûo nhaát. Nguyeän cho trong ñôøi naøy vaø voâ soá ñôøi sau nöõa vaãn seõ khoâng ngöøng tu taäp theo Chaùnh phaùp ñeå coù ñöôïc naêng löïc hoä trì vaø roäng truyeàn giaùo phaùp Ñaïi thöøa ra khaép moïi nôi, laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh.

Cuoái cuøng, cho duø chuùng toâi ñaõ heát söùc noã löïc trong coâng vieäc, nhöng neáu khoâng coù söï ñaûm ñöông veà maët taøi chaùnh cuûa vôï choàng anh Nguyeãn Höõu Cöù (Coâng ty Vaên hoùa Höông Trang, Nhaø saùch Quang Minh - http://nhasachquangminh.net) thì coù leõ quyù vò ñaõ khoâng theå coù trong tay boä kinh Ñaïi thöøa voâ giaù naøy. Vì theá, nhaân ñaây chuùng toâi xin coù lôøi chaân thaønh tri aân vaø taùn thaùn coâng ñöùc hoã trôï vieäc löu haønh kinh ñieån cuûa vôï choàng anh Nguyeãn Höõu Cöù.

Nguyeän ñem moïi coâng ñöùc coù ñöôïc trong vieäc laøm naøy hoài höôùng veà taát caû chuùng sanh trong phaùp giôùi. Nguyeän cho taát caû ñeàu sôùm khai môû tueä giaùc voâ thöôïng, ñoàng thaønh Phaät ñaïo.

Nhöõng gì caàn noùi ñaõ noùi xong. Xin caûm ôn quyù vò ñaõ daønh thôøi gian ñoïc qua heát nhöõng lôøi doâng daøi naøy. Baây giôø, xin môøi quyù vò laéng loøng thanh tònh ñeå baét ñaàu tieáp nhaän kinh vaên.

Traân troïng,

NHÖÕNG NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT

Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.” Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông

chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.”

Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät

無上甚深微妙法　

百千萬劫難遭遇

我今見聞得受持　

願解如來真實義

92

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN MOÄT

PHAÅM THOÏ MAÏNGPhaåm thöù nhaát – Phaàn moät1

Chuùng toâi ñöôïc nghe ñuùng nhö theá naøy:2 Vaøo luùc ñöùc Phaät ñang ôû taïi thaønh Caâu-thi-na, queâ höông cuûa

1 Trong Nam baûn thì phaåm naøy ñöôïc goïi laø phaåm Töïa (Töï phaåm).2 Taát caû caùc baûn Vieät dòch kinh ñieån töø tröôùc ñeán nay ñeàu maëc nhieân xem ñaây laø

lôøi ngaøi A-nan thuaät laïi ñeå xaùc tín raèng kinh naøy do Phaät thuyeát vaø chính ngaøi ñöôïc nghe. Tuy nhieân, chuùng toâi cho raèng caùch hieåu nhö theá chöa hoaøn toaøn chuaån xaùc vì maáy lyù do sau ñaây. Thöù nhaát, chính trong kinh naøy coù thuaät laïi ñoaïn di ngoân cuûa ñöùc Phaät veà vieäc ñaët caâu “nhö thò ngaõ vaên” ôû ñaàu taát caû caùc kinh ñieån, nhöng ñoù laø söï daën doø chung cho taát caû ñeä töû Phaät chöù khoâng phaûi rieâng ngaøi A-nan, maëc duø ngaøi laø ngöôøi thöa hoûi. Vì theá, ñaïi töø “toâi” ôû ñaây phaûi ñöôïc hieåu laø ngöôøi noùi laïi hoaëc ghi cheùp laïi kinh Phaät, cho duø ngöôøi ñoù laø baát cöù ai trong soá caùc ñeä töû cuûa Phaät. Thöù hai, tuy ngaøi A-nan laø baäc Ña vaên ñeä nhaát, nhöng Ñaïi hoäi keát taäp kinh ñieån khoâng chæ duy nhaát coù mình ngaøi. Ngöôïc laïi, ngaøi Ca-dieáp môùi laø chuû trì ñaïi hoäi vaø coù söï tham döï cuûa 500 vò A-la-haùn, trong ñoù ngaøi A-nan laø ngöôøi chöùng quaû sau cuøng. Nhö vaäy, ngoaøi yeáu toá ña vaên ra thì taát caû caùc vò khaùc ñeàu laø nhöõng ngöôøi coù söï tu taäp vaø chöùng ngoä tröôùc ngaøi A-nan. Do ñoù caùc vò khoâng ñeán Ñaïi hoäi chæ ñeå nghe ngaøi A-nan tuyeân thuyeát laïi kinh ñieån, maø coøn giöõ vai troø xaùc nhaän vaø boå sung nhöõng choã thieáu soùt. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc chöùng minh ngay trong kinh naøy, vì töø ñaàu kinh ñaõ coù ñoaïn noùi roõ laø ngaøi A-nan vaø ngaøi Ca-dieáp ñeàu khoâng coù maët. Vaäy “toâi” ôû ñaây khoâng theå laø ngaøi A-nan. Trong kinh Laêng nghieâm cuõng coù tröôøng hôïp töông töï, khi ngaøi A-nan gaëp naïn Ma-ñaêng-giaø nöõ, khoâng coù maët taïi Phaùp hoäi, nhöng moïi chi tieát vaãn ñöôïc keå roõ trong kinh, vaäy chaéc chaén phaûi laø do nhöõng vò khaùc boå sung vaøo. Thöù ba, kinh ñieån sau khi Phaät nhaäp dieät chæ ñöôïc truyeàn laïi baèng caùch tröïc tieáp, ngöôøi naøy ñoïc cho ngöôøi kia nghe, vì chöa ñöôïc ghi cheùp thaønh vaên töï. Nhö vaäy, ñaïi töø “toâi” buoäc phaûi ñöôïc duøng bôûi taát caû nhöõng ai ñöùng ra truyeàn laïi kinh ñieån cho ngöôøi khaùc, vaø ñieàu naøy coøn traûi qua nhieàu theá kyû tröôùc khi chính thöùc coù söï ghi cheùp kinh ñieån. Vì nhöõng lyù do ñoù, chuùng toâi cho raèng ñaïi töø “toâi” khoâng nhaát thieát chæ rieâng ngaøi A-nan. Maët khaùc, khi kinh ñieån ñaõ chính thöùc ñöôïc ghi cheùp laïi, thì ñaây phaûi laø keát quaû vieäc laøm cuûa nhieàu ngöôøi trong Ñaïi hoäi keát taäp chöù khoâng phaûi cuûa rieâng moät ngöôøi, neân vieäc söû duïng ñaïi töø “chuùng toâi” laø thích hôïp hôn. Ngoaøi ra, chöõ “vaên” caàn phaûi dòch laø “ñöôïc nghe” ñeå nhaán maïnh vieäc

93

PHAÅM THOÏ MAÏNG

toäc hoï Löïc-só,1 beân bôø soâng A-lî-la-baït-ñeà,2 trong röøng caây Sa-la Song thoï.3

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân vaø taùm möôi öùc traêm ngaøn vò ñaïi tyø-kheo cuøng tuï hoäi, caùc vò cuøng theo haàu chung quanh ñöùc Phaät. Vaøo ngaøy raèm thaùng hai, luùc Phaät saép vaøo Nieát-baøn,4 lieàn duøng thaàn löïc phaùt ra aâm thanh raát lôùn. AÂm thanh aáy vang doäi khaép nôi, leân ñeán taän coõi trôøi Höõu ñænh.5 Moãi loaøi chuùng sanh ñeàu nghe hieåu ñöôïc aâm thanh cuûa Phaät baèng ngoân ngöõ cuûa mình, cuøng hieåu nhö nhau raèng:

“Hoâm nay, ñöùc Nhö Lai, baäc xöùng ñaùng nhaän söï cuùng döôøng cuûa muoân loaøi; baäc luoân thöông xoùt, che chôû cho

ngöôøi nghe khoâng chæ tình côø nghe ñöôïc, maø laø moät söï tieáp nhaän chính thöùc vaø ñaùng tin caäy; chöõ “nhö thò” phaûi dòch laø “ñuùng nhö theá naøy” môùi hôïp vôùi yù nghóa cuûa noù thöôøng ñöôïc duøng trong kinh Phaät. Chuùng ta ñeàu bieát, ñöùc Phaät thöôøng duøng chöõ “nhö thò” moãi khi xaùc nhaän moät söï vieäc hay moät caâu noùi naøo ñoù laø hoaøn toaøn ñuùng thaät.

1 Thaønh Caâu-thi-na (Kusinagara), goïi taét laø Caâu-thi, Caâu-na; dòch nghóa laø Giaùc thaønh, vì thaønh naøy coù ba goùc. Ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn taïi thaønh naøy vaøo ngaøy raèm thaùng hai. Löïc-só (Liçavi), cuõng ñoïc laø Leâ-xa, Ly-xa, laø toäc hoï coù quyeàn theá nhaát ôû thaønh Caâu-thi-na vaø thaønh Duy-da-ly vaøo thôøi baáy giôø. Xin löu yù ñaây laø töø phieân aâm neân khoâng coù nghóa lieân quan ñeán töø “löïc só” trong tieáng Haùn Vieät.

2 A-lî-la-baït-ñeà (Ajitavatī, Hyranyavati): moät con soâng ôû AÁn Ñoä, gaàn thaønh Caâu-thi-na, gaàn bôø soâng coù moïc raát nhieàu caây sa-la. Cuõng goïi laø soâng Hy-lieân.

3 Sa-la (sāla), dòch nghóa laø kieân coá, beàn chaéc. Gaàn thaønh Caâu-thi-na coù röøng caây sa-la, moãi caây ñeàu coù hai thaân soùng ñoâi, neân goïi laø röøng Sa-la Song thoï.

4 Nieát-baøn (Sanskrit: Nirvāṇa, Pāli: Nibbāna) dòch nghóa laø tòch dieät, an laïc, giaûi thoaùt. Ñaây laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa ngöôøi tu hoïc Phaät. Tuy nhieân, moãi toâng phaùi trong ñaïo Phaät hieåu Nieát-baøn theo moät caùch khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau. Nhöng noùi chung ñeàu nhìn nhaän ñaây laø keát quaû cao nhaát cuûa vieäc tu taäp. Khoâng neân hieåu Nieát-baøn theo nghóa hö voâ, troáng roãng nhö nhieàu ngöôøi vaãn thöôøng laàm töôûng. Cuõng khoâng neân hieåu ñaây chæ laø töø ñôn giaûn thay cho caùc töø khaùc nhö cheát, vieân tòch... Thaät ra, Nieát-baøn laø moät caûnh giôùi roát raùo ñöôïc Phaät mieâu taû trong raát nhieàu kinh ñieån Ñaïi thöøa, maø qua ñoù coù theå hieåu laø caûnh giôùi giaûi thoaùt tuyeät ñoái, döùt saïch moïi trieàn phöôïc vaø chöùng ñaéc theå taùnh thöôøng toàn cuûa vaïn höõu.

5 Coõi trôøi Höõu dænh (Höõu ñænh thieân): Coõi trôøi cao nhaát, cuõng goïi laø Saéc cöùu caùnh thieân.

94

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chuùng sanh nhö con moät cuûa ngaøi laø La-haàu-la, baäc laøm choã nöông nhôø, truù aån cho taát caû chuùng sanh; baäc Ñaïi Giaùc Theá Toân saép vaøo Nieát-baøn. Taát caû chuùng sanh, ai coøn coù ñieàu nghi hoaëc, hoâm nay neân ñeán thöa hoûi Ngaøi, laø laàn thöa hoûi cuoái cuøng.”

Luùc aáy vöøa raïng saùng, ñöùc Theá Toân töø nôi khoaûng giöõa hai loâng maøy phoùng ra nhieàu loaïi haøo quang, coù ñuû caùc maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng, pha leâ, maõ naõo. Haøo quang aáy chieáu saùng khaép coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân1 cuûa ñöùc Phaät Thích-ca, cho ñeán khaép caû möôøi phöông cuõng ñeàu ñöôïc chieáu saùng nhö vaäy.

Trong khaép caùc coõi theá giôùi, nhöõng chuùng sanh trong saùu ñöôøng,2 khi ñöôïc haøo quang aáy chieáu leân thaân theå thì taát caû phieàn naõo, toäi loãi ñeàu ñöôïc tieâu tröø. Heát thaûy chuùng sanh nhìn thaáy haøo quang vaø nghe aâm thanh cuûa Phaät, loøng raát ñau buoàn, cuøng nhau caát tieáng bi ai than khoùc:

“Than oâi! Ñaáng cha laønh cuûa chuùng ta! Ñau ñôùn thay! Khoå naõo thay!”

Heát thaûy ñeàu voø ñaàu ñaám ngöïc maø khoùc la; laïi coù nhöõng keû run raåy caû thaân hình, ngheïn ngaøo khoùc khoâng thaønh tieáng. Luùc aáy, khaép maët ñaát, nuùi non, bieån caû thaûy ñeàu chaán ñoäng.

Baáy giôø, taát caû chuùng sanh baûo nhau raèng: “Chuùng ta neân coá daèn loøng, ñöøng quaù buoàn khoå. Haõy mau ñeán choã 1 Theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân: Moät coõi ñaïi thieân theá giôùi do moät vò Phaät xuaát theá

giaùo hoùa. Cöù moät ngaøn coõi theá giôùi hôïp thaønh moät tieåu thieân theá giôùi, moät ngaøn coõi tieåu thieân theá giôùi hôïp thaønh moät trung thieân theá giôùi, laïi moät ngaøn coõi trung thieân theá giôùi hôïp thaønh moät ñaïi thieân theá giôùi. Vì tính leân ñeán ba laàn moät ngaøn, neân quen goïi laø tam thieân, nhöng ñuùng ra chæ neân goïi laø ñaïi thieân theá giôùi.

2 Luïc thuù, cuõng goïi laø luïc ñaïo: saùu ñöôøng luaân hoài, bao truøm taát caû moïi loaøi chuùng sanh. Ñoù laø: coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

95

PHAÅM THOÏ MAÏNG

ñöùc Nhö Lai ôû thaønh Caâu-thi-na, queâ höông cuûa toäc hoï Löïc-só, ñaûnh leã ngaøi vaø kính baïch raèng: “Chuùng con xin khuyeán thænh Nhö Lai ñöøng nhaäp Nieát-baøn, ngaøi neân truï theá cho troïn moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm.”1

Roài moïi ngöôøi laïi naém tay nhau, cuøng noùi raèng: “Theá gian saép troáng roãng! Phöôùc cuûa chuùng sanh heát roài! Caùc nghieäp baát thieän seõ ngaøy caøng nhieàu hôn ôû theá gian! Moïi ngöôøi haõy nhanh chaân leân, nhanh leân! Chaúng bao laâu nöõa ñöùc Nhö Lai seõ nhaäp Nieát-baøn.”

Moïi ngöôøi laïi than vaõn raèng: “Theá gian saép troáng roãng! Theá gian saép troáng roãng! Töø nay chuùng ta khoâng coøn ai laø ngöôøi cöùu hoä, khoâng coøn ai ñeå kính ngöôõng, chuùng ta seõ trôû neân baàn cuøng, coâi cuùt, trong choác laùt ñaõ phaûi xa lìa ñaáng Voâ thöôïng Theá Toân! Nhö coù ñieàu chi nghi hoaëc, chuùng ta coøn bieát thöa hoûi vôùi ai?”

Luùc aáy, coù voâ soá caùc vò ñeä töû lôùn nhö: Toân giaû Ma-ha Ca-chieân-dieân, Toân giaû Baïc-caâu-la, Toân giaû Öu-ba-nan-ñaø... Caùc vò ñaïi tyø-kheo nhö vaäy, khi gaëp haøo quang cuûa Phaät chieáu ñeán thì run raåy caû thaân hình, xuùc ñoäng maïnh meõ khoâng sao töï kieàm cheá ñöôïc, tinh thaàn baán loaïn, saàu muoän meâ muoäi, lôùn tieáng khoùc than, sanh ra khoå naõo muoân phaàn nhö vaäy!

Laïi coù taùm traêm vaïn tyø-kheo, thaûy ñeàu laø baäc A-la-haùn, taâm ñaõ ñöôïc töï taïi, ñaõ laøm xong vieäc caàn laøm, lìa khoûi 1 Kieáp hay kieáp-ba, phieân aâm töø Phaïn ngöõ kalpa, chæ moät quaõng thôøi gian raát daøi,

haàu nhö khoâng theå tính ñeám. Trong kinh luaän coù nhieàu choã giaûi thích khaùc nhau veà thôøi gian naøy. Nhö coù laàn Phaät daïy: “Nhö coù quaû nuùi lôùn ôû gaàn thaønh aáp, ngöôøi daân ôû ñoù cöù moät traêm naêm laïi ñeán duøng moät taám vaûi quaát vaøo quaû nuùi, cho ñeán khi quaû nuùi aáy moøn saïch ñi vaãn chöa heát moät kieáp.” Nhö vaäy coù theå hình dung thôøi gian moät kieáp laø raát laâu. Kieáp giaûm thöôøng ñöôïc giaûi thích laø töø khi tuoåi thoï con ngöôøi ñöôïc 84.000 naêm, cöù qua moät traêm naêm thì giaûm ñi moät tuoåi, cho ñeán luùc chæ coøn laø 10 tuoåi thì goïi laø moät kieáp giaûm.

96

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caùc phieàn naõo, ñieàu phuïc caùc caên, nhö loaøi roàng lôùn coù oai ñöùc lôùn, thaønh töïu trí tueä Khoâng,1 ñöôïc söï lôïi ích cho baûn thaân. Nhö röøng chieân-ñaøn coù nhieàu caây chieân-ñaøn vaây quanh; nhö chuùa sö töû coù nhieàu sö töû vaây quanh, nhöõng vò thaønh töïu ñöôïc voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy ñeàu laø nhöõng ñeä töû chaân chaùnh luoân theo haàu quanh Phaät.

Vöøa luùc taûng saùng, maët trôøi vöøa moïc, caùc vò tyø-kheo aáy rôøi khoûi choã ôû cuûa mình. Ñang khi suùc mieäng, chaûi raêng baèng nhaønh döông, caùc vò gaëp haøo quang cuûa Phaät chieáu ñeán lieàn baûo nhau raèng: “Moïi ngöôøi neân suùc mieäng, röûa tay nhanh nhanh leân!” Vöøa noùi xong thì khaép thaân theå caùc vò ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu hieän döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng, buoàn ñau saàu khoå voâ cuøng. Nhöng vì muoán lôïi ích vaø an laïc cho chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng2 baäc nhaát cuûa Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän saâu kín cuûa Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng bò döùt maát; vì muoán ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh, neân caùc vò aáy lieàn nhanh choùng ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng,3 chaép tay cung kính roài lui xuoáng ngoài sang moät beân.

Luùc aáy, laïi coù baø Caâu-ñaø-la, tyø-kheo ni Thieän Hieàn, tyø-kheo ni Öu-ba-nan-ñaø, tyø-kheo ni Haûi YÙ, cuøng vôùi saùu möôi öùc caùc vò tyø-kheo ni, taát caû ñeàu laø caùc baäc Ñaïi A-la-

1 Trí tueä Khoâng (Khoâng hueä): trí tueä coù ñöôïc do tu taäp phaùp quaùn Khoâng, thaáy ñöôïc thaät taùnh cuûa taát caû caùc phaùp chính laø taùnh Khoâng.

2Thaønh töïu haïnh Khoâng: chæ söï tu chöùng Taùnh Khoâng, töùc thaät taùnh cuûa caùc phaùp, vì taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh, khoâng heà coù moät thöïc theå naøo toàn taïi ñoäc laäp.

3 Theo phong tuïc thôøi coå AÁn Ñoä, ngöôøi ta ñi voøng quanh theo chieàu beân phaûi ñeå toû loøng cung kính. Ñi quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng laø muoán toû yù heát söùc cung kính. Khi vieáng caùc thaùp Phaät, ngöôøi ta cuõng ñi quanh nhö vaäy, goïi laø nhieãu thaùp.

97

PHAÅM THOÏ MAÏNG

haùn, caùc laäu1 ñaõ döùt, taâm ñöôïc töï taïi, ñaõ laøm xong vieäc caàn laøm, lìa khoûi caùc phieàn naõo, ñieàu phuïc caùc caên, nhö nhöõng vò ñaïi long vöông coù oai ñöùc lôùn, thaønh töïu trí tueä Khoâng. Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, khaép thaân theå caùc vò ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu hieän döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng, buoàn ñau saàu khoå voâ cuøng. Nhöng cuõng vì muoán lôïi ích vaø an laïc cho chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng baäc nhaát cuûa Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän saâu kín cuûa Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng bò döùt maát; vì muoán ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh, neân caùc vò aáy lieàn nhanh choùng ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng, chaép tay cung kính, roài lui xuoáng ngoài sang moät beân.

Trong chuùng tyø-kheo ni, laïi coù nhöõng vò tyø-kheo ni ñeàu laø baäc Boà Taùt, nhö roàng giöõa loaøi ngöôøi,2 ñeàu ñaït tôùi ñòa vò thöù möôøi3 laø ñòa vò roát raùo cuûa Boà Taùt, truï yeân ôû caûnh 1 Laäu: dòch töø tieáng Sanskrit laø āśrava, (Pāli: āsava) chæ söï ræ chaûy laøm cho oâ

nhieãm. Chính do caùc phieàn naõo phaùt sanh töø tham, saân, si, khieán saùu caên chaïy theo saùu traàn laøm thaân taâm oâ nhieãm, gioáng nhö vaät chöùa bò ræ chaûy. Vì theá, ñaây cuõng ñöôïc xem laø teân khaùc cuûa phieàn naõo. Khi chöùng ñaéc quaû A-la-haùn thì caùc laäu (hay phieàn naõo) ñeàu döùt saïch neân goïi laø voâ laäu.

2 Roàng giöõa loaøi ngöôøi: (nhaân trung chi long): chæ nhöõng baäc kieät xuaát, phi thöôøng, noåi baät giöõa nhöõng ngöôøi taàm thöôøng. Vì quan nieäm ngaøy xöa cho roàng laø loaøi cao quyù, linh dieäu.

3 Ñòa vò thöù möôøi, töùc laø Phaùp vaân ñòa trong Thaäp ñòa. Boà Taùt tu taäp, laàn löôït chöùng ñuû 10 ñòa vò töø thaáp ñeán cao goïi laø Thaäp ñòa (十地, Sanskrit: daśabhūmi), ñöôïc keå nhö sau:1. Hoan hyû ñòa (歡喜地, Sanskrit: pramuditā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt

hoan hyû treân ñöôøng tu hoïc, phaùt taâm cöùu ñoä taát caû chuùng sanh thoaùt khoûi luaân hoài (saṃsāra), khoâng coøn nghó ñeán baûn thaân mình nöõa. Boà Taùt vì theá thöïc hieän haïnh boá thí (dāna) khoâng caàu phöôùc ñöùc, chöùng ñöôïc thöïc tính voâ ngaõ (anātman) cuûa taát caû caùc phaùp (dharma).

2. Ly caáu ñòa (離垢地,Sanskrit: vimalā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt nghieâm trì giôùi luaät (śīla) vaø thöïc haønh thieàn ñònh (dhyāna, samādhi), lìa xa caáu nhieãm.

3. Phaùt quang ñòa (發光地,Sanskrit: prabhākārī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt chöùng ñöôïc luaät voâ thöôøng (anitya), tu trì taâm mình, thöïc haønh nhaãn nhuïc

98

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

giôùi baát ñoäng,1 caùc vò vì muoán giaùo hoùa chuùng sanh neân thò hieän thaân nöõ, thöôøng tu taäp Boán taâm voâ löôïng,2 ñaït ñöôïc

(kṣānti) khi gaëp chöôùng ngaïi treân ñöôøng hoùa ñoä chuùng sanh. ÔÛ ñòa vò naøy, Boà Taùt tröø ñöôïc ba ñoäc laø tham, saân, si vaø ñöôïc boán caáp ñònh an chæ (dhyāna) cuûa boán xöù, chöùng ñaït naêm phaàn trong luïc thoâng (abhijñā).

4. Dieäm hueä ñòa (燄慧地,Sanskrit: arciṣmatī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt tröø döùt moïi quan nieäm sai laàm, tu taäp trí tueä (prajñā) vaø 37 phaùp Boà-ñeà phaàn (bodhipākṣika–dharma), cuõng goïi laø 37 phaåm trôï ñaïo.

5. Cöïc nan thaéng ñòa (極難勝地,Sanskrit: sudurjayā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt nhaäp ñònh, ñaït ñöôïc trí tueä, töø ñoù lieãu ngoä ñöôïc Töù dieäu ñeá vaø chaân nhö, dieät heát caùc moái nghi ngôø vaø phaân bieät, laïi tieáp tuïc haønh trì 37 giaùc chi.

6. Hieän tieàn ñòa (現前地,Sanskrit: abhimukhī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt lieãu ngoä taát caû phaùp laø voâ ngaõ, chöùng ñöôïc lyù Möôøi hai nhaân duyeân vaø chuyeån hoùa trí phaân bieät thaønh trí baùt-nhaõ, nhaän thöùc ñöôïc taùnh Khoâng. Boà Taùt ôû ñòa vò naøy ñaõ ñaït trí tueä Boà-ñeà (Sanskrit: bodhi), nhôø ñoù coù theå nhaäp Nieát-baøn thöôøng truï (Sanskrit: pratiṣṭhita-nirvāṇa), vì loøng töø bi thöông xoùt chuùng sanh maø truï laïi theá gian, nhöng khoâng bò sanh töû raøng buoäc. Caûnh giôùi naøy goïi laø Nieát-baøn voâ truï (Sanskrit: apratiṣṭhita).

7. Vieãn haønh ñòa (遠行地,Sanskrit: dūdraṅgamā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt coù ñaày ñuû moïi khaû naêng, phöông tieän (Sanskrit: upāya) ñeå giaùo hoùa chuùng sanh. ÔÛ ñòa vò naøy, Boà Taùt coù theå tuøy nguyeän löïc hoùa thaân ôû baát kyø hình töôùng naøo.

8. Baát ñoäng ñòa (不動地,Sanskrit: acalā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt khoâng coøn bò dao ñoäng bôûi baát kyø moät caûnh ngoä naøo, vaø bieát chaéc khi naøo mình seõ ñaït quaû vò Phaät.

9. Thieän hueä ñòa (善慧地,Sanskrit: sādhumatī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt ñaït trí tueä vieân maõn, coù ñuû Thaäp löïc (Sanskrit: daśabala), Luïc thoâng (Sanskrit: ṣaḍabhijñā), Boán töï tín vaø Taùm giaûi thoaùt, thoâng ñaït moïi giaùo phaùp vaø giaûng daïy cho chuùng sanh.

10. Phaùp vaân ñòa (法雲地,Sanskrit: dharmameghā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt chöùng ñaït nhaát thieát trí (Sanskrit: sarvajñatā), ñaïi haïnh. ÔÛ ñòa vò naøy, Boà Taùt coù Phaùp thaân vieân maõn, ngöï treân toøa sen vôùi voâ soá Boà Taùt chung quanh treân cung trôøi Ñaâu-suaát. Quaû vò Phaät luùc naøy ñaõ ñöôïc chö Phaät aán chöùng. Kinh ñieån coù noùi ñeán caùc vò Boà Taùt ñaõ ñaït ñeán ñòa vò naøy laø Boà Taùt Di Laëc (Sanskrit: Maitreya), Boà Taùt Quaùn Theá AÂm (Sanskrit: Avalokiteśvara) vaø Boà Taùt Vaên Thuø Sö Lôïi (Sanskrit: Mañjuśrī).

1 Baát ñoäng (不動, Sanskrit: acalā): Khoâng coøn bò lay ñoäng, loâi cuoán bôûi caùc traàn caûnh: saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp.

2 Boán taâm voâ löôïng (Töù voâ löôïng taâm四無量心, Sanskrit, Pāli: catur-brahmavihāra): laø boán taâm nguyeän roäng lôùn khoâng coù giôùi haïn cuûa Phaät vaø caùc vò Boà Taùt. Boán taâm naøy ñoái trò boán phieàn naõo laø saân haän, ganh tò, buoàn böïc vaø tham muoán, laïi laøm lôïi ích cho voâ löôïng voâ soá chuùng sanh, neân goïi laø boán taâm voâ löôïng, ñoù laø:

99

PHAÅM THOÏ MAÏNG

söùc töï taïi, coù theå hoùa hieän laøm Phaät.Luùc aáy, laïi coù chö Ñaïi Boà Taùt nhieàu nhö soá caùt moät soâng

Haèng,1 nhö roàng giöõa loaøi ngöôøi, ñeàu ñaït tôùi ñòa vò thöù möôøi laø ñòa vò roát raùo cuûa Boà Taùt, truï yeân ôû caûnh trí baát ñoäng, tuøy phöông tieän maø hieän thaân. Coù caùc ngaøi Boà Taùt Haûi Ñöùc, Boà Taùt Voâ Taän YÙ... laø nhöõng baäc ñöùng ñaàu. Caùc ngaøi thaûy ñeàu ñem loøng kính troïng Ñaïi thöøa, truï yeân nôi Ñaïi thöøa, hieåu saâu Ñaïi thöøa, öa thích Ñaïi thöøa, baûo veä gìn giöõ Ñaïi thöøa. Caùc ngaøi kheùo tuøy thuaän taát caû theá gian, coù phaùt nguyeän raèng: “Ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc cöùu ñoä, seõ khieán cho ñöôïc cöùu ñoä.”

Trong voâ soá kieáp ñaõ qua, caùc ngaøi töøng tu trì giôùi haïnh trong saïch, kheùo giöõ vieäc haønh trì, giaûi thoaùt cho nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt, noái tieáp haït gioáng Tam baûo khoâng ñeå döùt tuyeät. Trong ñôøi vò lai, caùc ngaøi seõ quay baùnh xe Phaùp, duøng söï trang nghieâm toát ñeïp ñeå töï trang nghieâm mình. Caùc ngaøi ñeàu thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy, yeâu thöông taát caû chuùng sanh nhö con moät cuûa mình.

Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, khaép thaân theå caùc ngaøi ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu hieän döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng, buoàn ñau saàu khoå voâ cuøng. Nhöng cuõng vì muoán lôïi ích vaø an laïc cho chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng

1. Töø voâ löôïng (Sanskrit: maitrī). 2. Bi voâ löôïng (Sanskrit, Pāli: karuṇā) 3. Hæ voâ löôïng (Sanskrit, Pāli: muditā)4. Xaû voâ löôïng (Sanskrit: upekṣā)

1 Soá caùt soâng Haèng (Haèng haø sa soá): soá löôïng raát lôùn, khoâng theå tính ñeám, cuõng nhö soá caùt cuûa con soâng Haèng. Trong kinh Phaät thöôøng duøng caùch noùi naøy ñeå dieãn ñaït nhöõng soá löôïng raát lôùn.

100

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

baäc nhaát cuûa Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän saâu kín cuûa Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng bò döùt maát; vì muoán ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh, neân caùc ngaøi lieàn nhanh choùng ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng, chaép tay cung kính, roài lui xuoáng ngoài sang moät beân.

Luùc aáy, laïi coù nhöõng öu-baø-taéc,2 nhieàu nhö soá caùt hai soâng Haèng, laø nhöõng ngöôøi thoï trì Naêm giôùi,3 troïn veïn oai nghi cuûa ngöôøi tu taïi gia. Trong soá aáy, coù öu-baø-taéc Oai Ñöùc Voâ Caáu Xöng Vöông, öu-baø-taéc Thieän Ñöùc laø nhöõng vò ñöùng ñaàu. Caùc vò öu-baø-taéc naøy thích quaùn saùt saâu xa caùc phaùp moân ñoái trò nhö laø: khoå ñoái vôùi vui, thöôøng ñoái vôùi voâ thöôøng, tònh ñoái vôùi baát tònh, ngaõ ñoái vôùi voâ ngaõ, thaät ñoái vôùi khoâng thaät, quy y ñoái vôùi khoâng quy y, chuùng sanh ñoái vôùi phi chuùng sanh, thöôøng coøn ñoái vôùi khoâng thöôøng coøn, an oån ñoái vôùi khoâng an oån, höõu vi ñoái vôùi voâ vi, ñoaïn ñoái vôùi baát ñoaïn, Nieát-baøn ñoái vôùi khoâng phaûi Nieát-baøn, taêng thöôïng ñoái vôùi phi taêng thöôïng...

Caùc vò aáy thöôøng öa thích quaùn saùt caùc phaùp moân ñoái trò nhö vaäy. Laïi cuõng thích nghe phaùp Ñaïi thöøa cao troåi nhaát. Ñöôïc nghe roài lieàn coù theå giaûng thuyeát cho keû khaùc nghe. Caùc vò aáy kheùo giöõ giôùi haïnh trong saïch, khao khaùt ngöôõng moä Ñaïi thöøa. Khi ñaõ ñöôïc ñaày ñuû, laïi coù theå laøm cho nhöõng ngöôøi ñang khao khaùt ngöôõng moä cuõng ñöôïc ñaày ñuû nhö mình. Nhöõng vò aáy kheùo thaâu nhieáp vaø giöõ laáy trí tueä cao troåi nhaát, öa thích Ñaïi thöøa, baûo veä gìn giöõ

2 Öu-baø-taéc: cö só nam, ngöôøi Phaät töû tu taïi gia thuoäc phaùi nam. Ngöôøi phaùi nöõ goïi laø öu-baø-di (cö só nöõ).

3 Naêm giôùi (Nguõ giôùi): laø giôùi luaät cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia, bao goàm: khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu.

101

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Ñaïi thöøa, kheùo tuøy thuaän taát caû theá gian. Nhöõng vò öu-baø-taéc aáy hoùa ñoä nhöõng nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc hoùa ñoä, giaûi thoaùt nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt, noái tieáp haït gioáng Tam baûo chaúng ñeå cho döùt tuyeät. ÔÛ ñôøi vò lai, caùc vò seõ quay baùnh xe Phaùp, seõ duøng söï trang nghieâm toát ñeïp maø töï trang nghieâm mình, loøng thöôøng vui thích saâu xa nôi giôùi haïnh thanh tònh. Taát caû ñeàu coù theå thaønh töïu nhöõng coâng ñöùc nhö vaäy. Ñoái vôùi chuùng sanh ñeàu sanh loøng ñaïi bi, yeâu thöông taát caû nhö con moät cuûa mình, khoâng coù söï phaân bieät.

Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, vì muoán döï leã hoûa taùng ñöùc Nhö Lai, ai naáy ñeàu mang theo caû muoân boù cuûi thơm như chieân-ñaøn, traàm thuûy, ngöu ñaàu chieân-ñaøn, thieân moäc höông... Töø nôi moãi caây goã thơm aáy ñeàu toûa chieáu aùnh saùng thaát baûo vi dieäu, nhö nhöõng böùc hoïa toâ ñieåm nhieàu maøu. Nhôø söùc thaàn cuûa Phaät neân coù ñuû nhöõng maøu ñeïp nhö xanh, vaøng, ñoû, traéng... caùc chuùng sanh ñeàu thích nhìn. Nhöõng caây aáy laïi ñöôïc taåm vaøo nhieàu loaïi höông thôm nöõa nhö höông coû uaát kim, höông traàm thuûy, höông keo...

Ngöôøi ta laïi raûy nhieàu thöù hoa ñeå theâm trang nghieâm, nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaø-lî. ÔÛ treân ñaàu nhöõng caây goã thôm laïi treo nhöõng laù phan nguõ saéc meàm maïi, mòn maøng vaø toát ñeïp, döôøng nhö vaûi luïa coõi trôøi, nhö vaûi kieâu-xa-da, vaûi soâ-ma luïa nhieàu maøu.

Ngöôøi ta laïi duøng xe baùu maø chôû nhöõng caây goã thôm aáy. Töø nhöõng chieác xe baùu toûa chieáu raát nhieàu aùnh haøo quang maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng... Goïng xe, truïc xe ñeàu laø baûy baùu laøm thaønh. Moãi xe ñeàu thaéng boán ngöïa, moãi

102

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ngöïa ñeàu coù söùc chaïy nhanh nhö gioù. Tröôùc moãi ñaàu xe coù treo 50 böùc maøn thaät ñeïp baèng baûy baùu, coù löôùi baèng vaøng che phuû phía treân. Moãi xe baùu laïi coù 50 caùi loïng quyù tuyeät ñeïp.

Treân moãi xe coøn treo nhöõng daây hoa nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaø-lî. Nhöõng hoa aáy coù caùnh hoa baèng vaøng roøng, ñaøi hoa baèng kim cöông. Giöõa ñaøi hoa coù nhieàu con ong maøu ñen bay ñeán tuï taäp vui thích, phaùt ra nhöõng aâm thanh vi dieäu, dieãn giaûi nhöõng lyù voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Trong aâm thanh aáy cuõng keå laïi söï haønh ñaïo cuûa Phaät tröôùc kia, khi coøn laø Boà Taùt. Laïi coù raát nhieàu caùc thöù ca muùa kyõ nhaïc, ñaøn tranh, saùo ñòch, khoâng haàu, oáng tieâu, ñaøn saét, troáng phaùch... Trong tieáng nhaïc laïi phaùt ra nhöõng lôøi naøy: “Khoå thay! Khoå thay! Theá gian saép troáng roãng!”

Phía tröôùc moãi chieác xe coù nhöõng vò öu-baø-taéc naâng höông aùn baèng boán thöù baùu.1 Treân nhöõng höông aùn aáy coù nhieàu thöù hoa nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaø-lî, laïi coù höông uaát-kim vaø caùc thöù höông xoâng khaùc coù muøi thôm vi dieäu nhaát.

Vì muoán cuùng döôøng Phaät vaø chö taêng, caùc vò öu-baø-taéc cuõng baøy bieän ñaày ñuû caùc moùn aên, taát caû ñeàu ñöôïc naáu baèng cuûi thôm chieân-ñaøn, traàm thuûy, vaø baèng nöôùc taùm coâng ñöùc.2 Caùc moùn aên aáy ñeàu thôm ngon, ñuû saùu muøi vò:

1 Boán thöù baùu laø vaøng, baïc, löu ly vaø pha leâ.2 Baùt coâng ñöùc thuûy: Nöôùc coù taùm coâng ñöùc. Ñoù laø loaïi nöôùc coù ñuû taùm tính chaát

nhö sau: 1. Tröøng tònh: laéng gaïn trong saïch2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi

103

PHAÅM THOÏ MAÏNG

ñaéng, chua, ngoït, cay, maën vaø laït. Laïi coù ba ñaëc tính laø nheï meàm, tinh khieát vaø ñuùng theo phaùp.1

Saép ñaët moïi thöù trang nghieâm nhö vaäy roài, nhöõng vò öu-baø-taéc aáy lieàn ñi ñeán queâ höông cuûa toäc hoï Löïc-só, nôi röøng caây Sa-la Song thoï. Nhöõng vò aáy laïi duøng caùt vaøng maø raûi khaép treân maët ñaát, duøng vaûi ca-laêng-giaø, vaûi khaâm-baø-la vaø vaûi luïa nhieàu maøu maø phuû treân caùt, bao truøm moät vuøng roäng 12 do-tuaàn,2 vaø cuõng vì Phaät vaø chö taêng maø chuaån bò caùc toøa sö töû baèng baûy thöù baùu.3 Toøa aáy cao lôùn nhö nuùi Tu-di, treân caùc choã ngoài ñeàu coù giaêng che tröôùng baùu, coù treo nhöõng xaâu chuoãi ngoïc ruû xuoáng. Treân nhöõng caây sa-la ñeàu coù treo nhieàu laù phöôùn vaø loïng che cöïc kyø ñeïp ñeõ. Laïi ñem höông toát boâi leân thaân caây vaø ñem nhieàu thöù hoa quyù maø raûi trong khoaûng giöõa caùc caây sa-la.

Nhöõng vò öu-baø-taéc aáy, thaûy ñeàu phaùt nguyeän raèng: “Trong taát caû chuùng sanh, nhö coù ñieàu gì thieáu thoán: caàn aên ta seõ cho aên, caàn uoáng ta seõ cho uoáng, cho ñeán caàn ñaàu, caàn maét ta seõ boá thí cho ñaàu, maét... Tuøy yù caàn vaät chi, ta ñeàu cung caáp ñuû caû. Trong khi laøm vieäc boá thí nhö vaäy, ta lìa khoûi loøng tham duïc, giaän hôøn, loøng ñoäc ñòa nhô baån, khoâng coøn yù nghó caàu söï phöôùc laïc ôû ñôøi, chæ mong ñöôïc

5. Nhuaän traïch: thaám nhuaàn töôi maùt6. An hoøa: yeân oån hoøa nhaõ7. Tröø ñöôïc ñoùi khaùt vaø voâ soá khoå naõo8. Tröôûng döôõng thaân töù ñaïi, taêng tröôûng caùc thieän caên

1 Ñuùng theo phaùp (nhö phaùp), nghóa laø moùn aên maø caùc vò tyø-kheo coù theå thoï duïng ñuùng nhö giôùi luaät cheá ñònh.

2 Do-tuaàn (yojana), cuõng ñoïc laø do-dieân hay du-thieän-na, laø ñôn vò ño chieàu daøi cuûa AÁn Ñoä coå xöa. Coù nhieàu thuyeát noùi khaùc nhau, xöa kia ñöôïc duøng chæ quaõng ñöôøng trung bình moät vò vua coù theå daãn quaân ñi qua trong moät ngaøy. Theo caùc nhaø nghieân cöùu caän ñaïi nhö J. Flect vaø Major Vost thì moät do-tuaàn coù chieàu daøi khoaûng töø 7.300 ñeán 8.500 meùt. ÔÛ ñaây noùi roäng 12 do-tuaàn coù nghóa laø moãi beà ngang doïc ñeàu 12 do-tuaàn.

3 Baûy thöù baùu laø vaøng, baïc, löu ly, pha leâ, xa cöø, xích chaâu, maõ naõo.

104

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

quaû boà-ñeà trong saïch vaø cao troåi nhaát maø thoâi.”

Nhöõng vò öu-baø-taéc aáy ñaõ truï yeân nôi ñaïo boà-ñeà roài, laïi phaùt khôûi yù nieäm raèng: “Hoâm nay Nhö Lai thoï nhaän böõa côm cuûa chuùng ta roài seõ nhaäp Nieát-baøn.” Nieäm töôûng nhö vaäy roài, khaép thaân theå caùc vò ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu hieän döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng, buoàn ñau saàu khoå voâ cuøng!

Caùc vò aáy ñem theo ñuû caùc moùn cuùng döôøng, duøng xe quyù maø chôû goã thôm, côø phöôùn, loïng quyù, ñoà aên thöùc uoáng, nhanh choùng ñi ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät. Roài ñem caùc moùn aáy maø cuùng döôøng ñöùc Nhö Lai, ñi quanh cung kính caû traêm ngaøn voøng, caát tieáng keâu khoùc, ñau xoùt caûm ñoäng caû trôøi ñaát! Thaûy ñeàu ñaám ngöïc maø khoùc than, leä tuoân nhö möa! Hoï laïi baûo nhau raèng: “Khoå thay! Naøy caùc vò! Theá gian seõ troáng roãng! Theá gian seõ troáng roãng!” Lieàn ñoù, caùc vò aáy ñeán phuû phuïc tröôùc ñöùc Nhö Lai vaø baïch raèng: “Xin Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Theá Toân bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh chaúng nhaän. Caùc vò thænh caàu nhö vaäy ñeán ba laàn, nhöng Phaät vaãn khoâng nhaän. Sôû nguyeän khoâng thaønh, caùc vò öu-baø-taéc laáy laøm bi ai aùo naõo, laúng laëng ñöùng yeân moät choã. Ví nhö ngöôøi cha laønh chæ coù moät ñöùa con, boãng mang beänh maát ñi, khi ñem thi haøi ñöùa con an taùng roài trôû veà nhaø, trong loøng baàn thaàn daõ döôïi, öu saàu khoå naõo. Caùc vò öu-baø-taéc aáy cuõng öu saàu khoå naõo nhö vaäy. Caùc vò aáy beøn ñem nhöõng moùn cuùng döôøng ñaët taïi moät choã, roài lui xuoáng laúng laëng ngoài sang moät beân.

105

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Luùc aáy, laïi coù caùc vò öu-baø-di1 nhieàu nhö soá caùt ba soâng Haèng. Ñoù laø nhöõng ngöôøi thoï trì naêm giôùi, troïn veïn oai nghi cuûa haøng phuï nöõ tu taïi gia. Coù nhöõng vò nhö öu-baø-di Thoï Ñöùc, öu-baø-di Ñöùc Man, öu-baø-di Tyø-xaù-khö... taùm vaïn boán ngaøn vò ñöùng ñaàu nhö vaäy. Taát caû ñeàu ñuû söùc gaùnh vaùc, uûng hoä, giöõ gìn Chaùnh phaùp. Vì cöùu ñoä voâ löôïng traêm ngaøn chuùng sanh neân caùc vò thò hieän thaân nöõ. Caùc vò thöôøng cheâ boû cuoäc soáng gia ñình, töï quaùn töôûng thaân nhö loaøi raén coù boán thöù ñoäc.2 Thaân naøy thöôøng bò voâ soá coân truøng ñuïc khoeùt. Thaân naøy hoâi thoái, nhô nhôùp, loøng tham duïc laø nhaø lao giam haõm, troùi buoäc noù. Thaân naøy ñaùng chaùn gheùt, khaùc naøo nhö con choù cheát. Thaân naøy chaúng trong saïch, töø nôi chín loã3 thöôøng chaûy ra nhöõng chaát dô nhôùp. Thaân naøy nhö moät thaønh aáp, phía ngoaøi laø lôùp da, che phuû nhöõng thöù maùu, thòt, gaân, xöông beân trong; tay vaø chaân ví nhö laàu canh, voïng gaùc ñeå ngaên ngöøa quaân ñòch; maét nhö cöûa thoâng ra ngoaøi; ñaàu nhö cung ñieän, taâm nhö vua ngöï trong ñoù. Caùi thaân nhö thaønh aáp aáy, chö Phaät Theá Toân ñeàu döùt boû.

Keû phaøm ngu thöôøng meâ ñaém caùi thaân naøy. Tham daâm, noùng giaän, ngu si laø boïn la-saùt ngöøng nghæ vaø truù nguï trong ñoù. Thaân naøy khoâng beàn chaéc, chæ nhö lau saäy, nhö hoa y-lan,4 nhö boït nöôùc, nhö thaân chuoái. Thaân naøy laø voâ 1 Öu-baø-di: cö só nöõ, ngöôøi ñeä töû Phaät tu taïi gia thuoäc phaùi nöõ.2 Loaøi raén coù boán thöù ñoäc (Töù ñoäc xaø) laø loaøi raén ñoäc haïi nhaát. Boán thöù ñoäc cuûa

chuùng laø: 1. Chæ nhìn cuõng ñuû haïi ngöôøi (kieán ñoäc) 2. Chæ chaïm vaøo cuõng ñuû haïi ngöôøi (xuùc ñoäc) 3. Caén ngöôøi coù theå haïi ngöôøi (khieát ñoäc) 4. Hôi gioù phaùt ra cuõng coù theå haïi ngöôøi (hö ñoäc).

3 Chín loã (cöûu khoång): hai tai, hai muõi, hai maét, moät mieäng vaø hai ñöôøng ñaïi tieåu tieän.

4 Moät loaïi caây nôû hoa maøu hoàng raát ñeïp nhöng coù muøi hoâi lan xa ñeán haøng maáy chuïc daëm. Ñaây duøng hoa y-lan ñeå so saùnh vôùi nhöõng phieàn naõo tuï taäp trong thaân.

106

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thöôøng, chaúng luùc naøo ngöng bieán ñoåi, nhö tia chôùp, nhö thaùc nöôùc, nhö ngoïn löûa ma trôi. Thaân naøy laïi nhö laèn vaïch xuoáng nöôùc, vöøa vaïch xong thì maët nöôùc ñaõ lieàn nhö cuõ. Thaân naøy raát deã hö hoaïi, nhö caây cao lôùn moïc saùt ven soâng.1 Thaân naøy chaúng laâu daøi, nhö mieáng moài ngon cuûa loaøi choàn, soùi, chim chí, chim kieâu, dieàu haâu, où, quaï, chim khaùch, choù ñoùi... Ai laø ngöôøi coù trí maø laïi öa thích thaân naøy chaêng? Ví nhö coù theå ñem heát nöôùc bieån caû maø chöùa vaøo daáu chaân con boø, nhöng cuõng khoâng theå naøo noùi ra heát ñöôïc nhöõng noãi voâ thöôøng, nhô nhôùp, xaáu xa, hoâi haùm cuûa thaân naøy! Ví nhö coù theå voø naùt traùi ñaát naøy vaø boùp nhoû laïi baèng traùi taùo, roài daàn daàn thu nhoû nhö haït ñình lòch,2 cho ñeán nhö moät haït buïi cöïc nhoû, nhöng cuõng khoâng theå noùi heát nhöõng loãi laàm, tai haïi cuûa thaân naøy! Bôûi vaäy, neân xaû boû noù ñi nhö khaïc boû ñôøm daõi.

Bôûi nhaân duyeân aáy, caùc vò öu-baø-di thöôøng tu taâm mình baèng caùc phaùp: Khoâng, Voâ töôùng, Voâ nguyeän. Caùc vò raát thích thöa hoûi vaø vaâng laõnh kinh ñieån Ñaïi thöøa. Ñöôïc nghe roài, caùc vò cuõng coù theå giaûng thuyeát cho keû khaùc nghe. Caùc vò giöõ gìn boån nguyeän, cheâ traùch thaân nöõ raát ñaùng lo sôï vaø chaùn ngaùn, voán taùnh khoâng beàn chaéc. Loøng thöôøng tu taäp pheùp quaùn töôûng chaùnh ñaùng nhö vaäy, phaù döùt ñöôïc voøng sanh töû khoâng bôø beán. Caùc vò khao khaùt, ngöôõng moä Ñaïi thöøa, khi ñaõ ñöôïc ñaày ñuû, caùc vò laïi coù theå laøm cho nhöõng ngöôøi ñang khao khaùt ngöôõng moä cuõng ñöôïc ñaày ñuû nhö mình. Caùc vò raát öa thích Ñaïi thöøa, baûo 1 Caây lôùn moïc saùt ven soâng: chæ söï khoâng beàn chaéc, vì coù theå ngaõ ñoå baát cöù luùc

naøo. Trong Quy Sôn caûnh saùch vaên coù ví duï “ngaïn thoï, tænh ñaèng” (岸樹,井藤 – caây ven bôø vöïc, daây leo vaùch gieáng) coù leõ cuõng xuaát phaùt töø ñaây.

2 Moät loaïi haït raát nhoû maøu vaøng ñen, duøng laøm vò thuoác. Coù ngöôøi noùi laø haït cuûa caây rau ñay.

107

PHAÅM THOÏ MAÏNG

veä, giöõ gìn Ñaïi thöøa. Tuy thò hieän thaân nöõ nhöng thaät ra caùc vò ñeàu laø Boà Taùt. Caùc vò kheùo tuøy thuaän taát caû theá gian, cöùu ñoä nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc cöùu ñoä, giaûi thoaùt nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt, noái tieáp haït gioáng Tam baûo chaúng ñeå cho döùt tuyeät. ÔÛ ñôøi vò lai, caùc vò seõ quay baùnh xe Phaùp, duøng söï trang nghieâm raát toát ñeïp maø töï trang nghieâm mình, giöõ gìn giôùi caám moät caùch kieân coá. Caùc vò thaønh töïu ñöôïc nhöõng coâng ñöùc nhö vaäy. Ñoái vôùi chuùng sanh, caùc vò sanh loøng ñaïi bi, bình ñaúng yeâu thöông taát caû ñoàng nhö con moät cuûa mình.

Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, caùc vò öu-baø-di aáy baûo nhau raèng: “Hoâm nay chuùng ta phaûi ñeán röøng caây Song thoï.” Caùc vò ñem theo nhöõng thöùc cuùng döôøng nhieàu hôn caû caùc vò öu-baø-taéc nhö ñaõ keå treân. Ñi ñeán choã Phaät, caùc vò ñaûnh leã saùt chaân Phaät, ñi quanh cung kính caû traêm ngaøn voøng roài baïch raèng: “Theá Toân! Nay vì Phaät vaø chö taêng, chuùng con ñaõ saém söûa caùc moùn cuùng döôøng. Xin Nhö Lai thöông xoùt, nhaän cho söï cuùng döôøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai laëng thinh chaúng nhaän. Sôû nguyeän khoâng thaønh, caùc vò öu-baø-di laáy laøm buoàn baõ, beøn lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Luùc aáy, laïi coù nhöõng ngöôøi thuoäc toäc hoï Ly-xa1 ôû thaønh Tyø-da-li,2 keû nam ngöôøi nöõ, keû lôùn ngöôøi nhoû, cuøng vôùi vôï con, quyeán thuoäc, cuøng quyeán thuoäc cuûa caùc vua trong

1 Ly-xa (Sanskrit: Liçavi) toäc hoï coù quyeàn theá nhaát ôû thaønh Tyø-da-li, cuõng laø hoï Löïc-só ñaõ noùi ôû tröôùc.

2 Tyø-da-li (Sanskrit: Vaiśālī) Cuõng vieát laø Tyø-xaù-li, Di-da-li, moät ñoâ thaønh lôùn ôû mieàn Trung AÁn Ñoä, dòch nghóa laø Quaûng Nghieâm. Ñaây laø nôi cö truù cuûa Boà Taùt Duy-ma-caät, vò cö só hieän thaân thuyeát phaùp trong kinh Duy-ma-caät.

108

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coõi Dieâm-phuø-ñeà, taát caû nhieàu nhö soá caùt boán soâng Haèng. Vì caàu phaùp, hoï kheùo tu giôùi haïnh, ñaày ñuû caùc oai nghi, thaéng phuïc ñöôïc nhöõng keû theo taø phaùi huûy hoaïi Chaùnh phaùp. Hoï thöôøng baûo nhau raèng: “Chuùng ta neân ñem vaøng baïc, taøi saûn theá gian maø laøm cho cam loä, kho baùu saâu kín cuûa Chaùnh phaùp voâ taän ñöôïc toàn taïi laâu daøi ôû ñôøi. Nguyeän cho chuùng ta thöôøng ñöôïc tu hoïc. Neáu coù keû phæ baùng Chaùnh phaùp cuûa Phaät, ta neân chaën döùt ngay nhöõng lôøi leõ cuûa hoï.” Hoï laïi coù nguyeän raèng: “Neáu coù nhöõng ngöôøi xuaát gia huûy phaù giôùi caám, chuùng toâi seõ buoäc hoï phaûi trôû laïi theá tuïc maø laøm haïng toâi tôù. Coøn nhö nhöõng vò coù theå gaéng söùc hoä trì Chaùnh phaùp, chuùng toâi seõ kính troïng, haàu haï nhö cha meï. Neáu coù chuùng taêng thöôøng tu theo Chaùnh phaùp, chuùng toâi seõ vui veû taùn trôï, giuùp cho chö taêng aáy ñöôïc theâm söùc maïnh.”

Caùc vò aáy thöôøng thích nghe kinh ñieån Ñaïi thöøa. Ñöôïc nghe roài, cuõng coù theå noùi roäng ra cho ngöôøi khaùc nghe. Caùc vò ñeàu thaønh töïu coâng ñöùc nhö vaäy. Teân cuûa caùc vò laø: Ly-xa Tònh Voâ Caáu Taïng, Ly-xa Tònh Baát Phoùng Daät, Ly-xa Haèng Thuûy Voâ Caáu Tònh Ñöùc... Caùc vò aáy baûo nhau raèng: “Hoâm nay, chuùng ta neân nhanh chaân ñeán choã ñöùc Phaät.” Roài caùc vò lieàn chuaån bò ñaày ñuû caùc thöùc cuùng döôøng. Moãi ngöôøi trong hoï Ly-xa ñeàu chuaån bò taùm möôi boán ngaøn thôùt voi lôùn, taùm möôi boán ngaøn coã xe baùu thaéng baèng boán ngöïa, taùm möôi boán ngaøn haït baûo chaâu minh nguyeät. Coøn coù nhöõng boù cuûi baèng caây thieân moäc, chieân-ñaøn, traàm thuûy, moãi thöù cuõng ñuû soá taùm möôi boán ngaøn. Phía tröôùc moãi thôùt voi ñeàu coù côø baùu, phöôùn, loïng. Nhöõng caùi loïng nhoû nhaát chu vi ngang doïc cuõng choaùn troïn moät do-tuaàn. Nhöõng laù phöôùn ngaén nhaát, beà daøi cuõng ñeán ba möôi hai

109

PHAÅM THOÏ MAÏNG

do-tuaàn. Nhöõng caây côø thaáp nhaát cuõng cao ñeán traêm do-tuaàn. Mang theo nhöõng thöùc cuùng döôøng nhö vaäy, caùc vò aáy ñeán choã Phaät, ñaûnh leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng cung kính roài baïch raèng: “Theá Toân! Hoâm nay, vì Phaät vaø chö taêng, chuùng con chuaån bò caùc moùn cuùng döôøng. Xin Nhö Lai ñem loøng thöông xoùt, thoï nhaän söï cuùng döôøng cuûa chuùng con.”

Nhö Lai laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän khoâng thaønh, nhöõng ngöôøi hoï Ly-xa laáy laøm saàu naõo. Nhôø söùc thaàn cuûa Phaät, hoï rôøi khoûi maët ñaát, bay leân cao ñeán baûy caây ña-la1 vaø ñöùng laëng giöõa hö khoâng.

Luùc aáy, laïi coù nhöõng vò ñaïi thaàn, tröôûng giaû, nhieàu nhö soá caùt naêm soâng Haèng, ñeàu laø nhöõng ngöôøi kính troïng Ñaïi thöøa. Neáu coù nhöõng keû hoïc theo thuyeát khaùc phæ baùng Chaùnh phaùp, nhöõng vò aáy ñeàu ñuû söùc thaéng phuïc nhö möa ñaù laøm hö gaõy caây coû. Trong soá caùc vò aáy, Tröôûng giaû Nhaät Quang, Tröôûng giaû Hoä Theá, Tröôûng giaû Hoä Phaùp laø nhöõng vò ñöùng ñaàu. Caùc vò aáy chuaån bò nhöõng thöùc cuùng döôøng nhieàu gaáp naêm laàn so vôùi nhöõng thöù vöøa noùi treân, roài cuøng nhau ñi ñeán röøng Sa-la Song thoï, cuùi ñaàu laïy saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng cung kính, roài baïch raèng: “Theá Toân! Hoâm nay vì Phaät vaø chö taêng,

1 Ña-la: teân caây phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø tāla,teân khoa hoïc laø borassus flabelliformis, moïc phoå bieán ôû AÁn Ñoä, Myanma, Śrī Lanka vaø moät soá vuøng nhieät ñôùi thuoäc chaâu Phi. Caây cao to, moïc thaúng, hoa traéng lôùn, traùi chín maøu ñoû, aên ñöôïc. Laù caây coù phieán lôùn, roäng, xöa duøng ñeå vieát chöõ leân vaø löu giöõ ñöôïc, goïi laø laù boái-ña-la, hay laù boái, ñaëc bieät laø giai ñoaïn ñaàu tieân cuûa vieäc ghi cheùp kinh ñieån chuû yeáu duøng loaïi laù boái naøy, neân goïi laø boái dieäp kinh. Chieàu cao caây trung bình khoaûng baûy, taùm möôi thöôùc coå (moãi thöôùc coå khoaûng 0,33 meùt), nhöng trong Hueä uyeån aâm nghóa noùi raèng ngöôøi xöa öôùc leä chieàu cao caây naøy laø 10 tröôïng (töùc 100 thöôùc coå) ñeå laøm ñôn vò ño chieàu cao. Neáu vaäy thì ngang taàm moät caây ña-la töùc laø khoaûng hôn 30 meùt, baûy caây laø khoaûng hôn 200 meùt.

110

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chuùng con söûa soaïn caùc moùn ñoà cuùng. Xin Nhö Lai thöông xoùt, thoï nhaän söï cuùng döôøng cuûa chuùng con.”

Nhö Lai laëng thinh chaúng nhaän. Sôû nguyeän khoâng thaønh, caùc vò tröôûng giaû laáy laøm saàu naõo. Nhôø söùc thaàn cuûa Phaät, hoï ñeàu rôøi khoûi maët ñaát, leân cao ñeán baûy caây ña-la vaø ñöùng laëng giöõa hö khoâng.

Luùc aáy laïi coù vua thaønh Tyø-xaù-ly vôùi phu nhaân, haäu cung vaø quyeán thuoäc, cuøng vôùi caùc vua trong coõi Dieâm-phuø-ñeà nhö vua Nguyeät Voâ Caáu... vaø nhaân daân caùc thaønh aáp, laøng maïc, nhieàu nhö soá caùt saùu soâng Haèng, tröø ra vua A-xaø-theá laø vaéng maët. Moãi vò vua ñeàu coù quaân ñoäi uy nghieâm ñuû boán haïng quaân,1 saép ñeán choã Phaät. Moãi vua coù moät traêm taùm möôi muoân öùc nhaân daân vaø quyeán thuoäc. Caùc chieán xa ñeàu thaéng baèng voi hoaëc ngöïa. Voi coù saùu ngaø, ngöïa coù theå chaïy nhanh nhö gioù. Nhöõng thöùc cuùng döôøng baøy ra nhieàu gaáp saùu laàn so vôùi nhöõng thöù vöøa noùi treân. Trong soá loïng quyù, nhöõng caùi nhoû nhaát chu vi ngang doïc cuõng chieám troïn 8 do-tuaàn. Nhöõng laù phöôùn ngaén nhaát cuõng daøi ñeán 16 do-tuaàn. Nhöõng côø quyù, nhoû thaáp nhaát cuõng ñeán 36 do-tuaàn.

Caùc vua aáy ñeàu ñaõ vöõng vaøng trong Chaùnh phaùp. Caùc vò khinh gheùt taø phaùp, kính troïng Ñaïi thöøa, heát söùc öa thích Ñaïi thöøa. Caùc vò thöông yeâu chuùng sanh ñoàng nhö con moät cuûa mình. Nhöõng thöùc aên uoáng maø caùc vò ñem theo toûa höông thôm ra quanh ñoù ñeán 4 do-tuaàn. Cuõng vöøa luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, caùc vua aáy mang theo raát nhieàu thöùc aên ngon ngoït baäc nhaát, ñeán choã Phaät nôi

1 Boán haïng quaân (Töù binh) khaùc nhau hôïp thaønh quaân ñoäi, ñoù laø: 1. Töôïng binh (quaân cöôõi voi), 2. Kî binh (quaân cöôõi ngöïa), 3. Xa binh (quaân ñi xe) vaø 4. Boä binh (quaân ñi boä).

111

PHAÅM THOÏ MAÏNG

röøng Sa-la Song thoï, baïch raèng: “Theá Toân! Nay vì Phaät vaø chö tyø-kheo taêng, chuùng con ñaõ chuaån bò moïi thöùc cuùng döôøng. Xin Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt, nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân cuõng khoâng nhaän. Sôû nguyeän khoâng thaønh, caùc vua aáy laáy laøm saàu naõo, beøn lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Luùc aáy laïi coù nhöõng vò phu nhaân cuûa caùc vua, nhieàu nhö soá caùt baûy soâng Haèng, chæ tröø phu nhaân cuûa vua A-xaø-theá. Vì ñoä chuùng sanh, caùc vò aáy thò hieän mang thaân nöõ, nhöng thöôøng quaùn xeùt caùc haïnh cuûa thaân. Caùc vò tu taâm baèng nhöõng phaùp: Khoâng, Voâ töôùng, Voâ nguyeän. Trong soá caùc vò aáy, Phu nhaân Tam Giôùi Dieäu, Phu nhaân AÙi Ñöùc laø nhöõng vò ñöùng ñaàu. Caùc vò phu nhaân aáy, thaûy ñeàu ñaõ vöõng vaøng trong Chaùnh phaùp, thoï trì giôùi caám, ñaày ñuû oai nghi, thöông yeâu chuùng sanh ñoàng nhö con moät cuûa mình. Caùc vò noùi vôùi nhau raèng: “Hoâm nay phaûi nhanh choùng ñeán choã ñöùc Theá Toân.”

Caùc vò phu nhaân aáy chuaån bò nhöõng thöùc cuùng döôøng nhieàu gaáp baûy laàn so vôùi nhöõng thöù vöøa noùi treân, nhö: höông, hoa, côø baùu, haøng luïa, loïng, phöôùn, nhöõng thöùc aên uoáng ngon baäc nhaát. Nhöõng loïng baùu nhoû nhaát, chu vi ngang doïc cuõng ñeán 16 do-tuaàn. Nhöõng laù phöôùn ngaén nhaát cuõng ñeán 36 do-tuaàn. Nhöõng caây côø baùu nhoû, thaáp nhaát cuõng ñeán 68 do-tuaàn. Höông thôm töø thöùc aên thöùc uoáng toûa ra quanh ñoù ñeán 8 do-tuaàn. Caùc vò ñem theo moïi thöùc cuùng döôøng nhö vaäy, ñeán choã Nhö Lai, cuùi laïy saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng cung kính, roài baïch raèng: “Theá Toân! Chuùng con chuaån bò moïi thöùc cuùng döôøng naøy ñeå daâng leân Phaät vaø chö tyø-kheo taêng.

112

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Xin Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt, nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng naøy cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh chaúng nhaän. Baáy giôø, sôû nguyeän khoâng thaønh neân caùc vò phu nhaân trong loøng saàu naõo, voø ñaàu böùt toùc, ñaám ngöïc keâu khoùc lôùn tieáng nhö coù ñöùa con yeâu vöøa cheát. Roài caùc vò lui xuoáng ñöùng yeân moät beân.

Luùc aáy laïi coù caùc vò thieân nöõ, nhieàu nhö soá caùt taùm soâng Haèng. Trong soá aáy, thieân nöõ Quaûng Muïc laø baäc ñöùng ñaàu, leân tieáng noùi raèng: “Naøy caùc chò! Haõy nhìn cho kyõ! Haõy nhìn cho kyõ! Caùc haøng ñaïi chuùng kia ñaõ chuaån bò ñuû moïi thöùc cuùng döôøng toát ñeïp ñeå cuùng döôøng ñöùc Nhö Lai vaø chö tyø-kheo taêng. Chuùng ta cuõng neân laøm nhö vaäy, chuaån bò nghieâm trang nhöõng thöùc cuùng döôøng thaät toát ñeïp ñeå cuùng döôøng Nhö Lai. Ñöùc Nhö Lai sau khi thoï nhaän seõ nhaäp Nieát-baøn. Thöa caùc chò! Raát khoù maø gaëp Phaät ra ñôøi. Ñöôïc cuùng döôøng ñöùc Phaät laàn cuoái cuøng laïi caøng khoù hôn! Neáu Phaät nhaäp Nieát-baøn, theá gian seõ troáng roãng!”

Caùc vò thieân nöõ aáy öa thích Ñaïi thöøa, muoán nghe phaùp Ñaïi thöøa. Ñöôïc nghe roài, caùc vò cuõng coù theå giaûng thuyeát roäng cho ngöôøi khaùc nghe. Caùc vò khao khaùt ngöôõng moä Ñaïi thöøa. Khi ñaõ ñöôïc ñaày ñuû laïi coù theå laøm cho nhöõng ngöôøi ñang khao khaùt ngöôõng moä cuõng ñöôïc ñaày ñuû nhö mình. Caùc vò baûo veä, gìn giöõ Ñaïi thöøa. Neáu coù keû hoïc theo caùc phaùp khaùc roài ñem loøng ganh gheùt Ñaïi thöøa, caùc vò ñuû söùc ñaû phaù vaø tieâu dieät taø kieán cuûa hoï, nhö möa ñaù laøm hö haïi caây coû. Caùc vò hoä trì giôùi haïnh, ñaày ñuû oai nghi. Caùc vò kheùo tuøy thuaän taát caû theá gian, cöùu ñoä nhöõng keû chöa ñöôïc cöùu ñoä, giaûi thoaùt nhöõng keû chöa ñöôïc giaûi thoaùt. ÔÛ

113

PHAÅM THOÏ MAÏNG

ñôøi vò lai, caùc vò seõ quay baùnh xe Phaùp, noái tieáp haït gioáng Tam baûo chaúng ñeå cho döùt tuyeät. Caùc vò tu hoïc Ñaïi thöøa, duøng söï trang nghieâm toát ñeïp maø töï trang nghieâm mình. Caùc vò thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy. Coù loøng töø bình ñaúng, ñoái vôùi taát caû chuùng sanh ñeàu xem nhö con moät cuûa mình.

Cuõng vaøo luùc taûng saùng, maët trôøi vöøa moïc, caùc vò thieân nöõ aáy ñem theo nhieàu thöù goã thôm coõi trôøi, vöôït xa caùc loaïi goã thôm coù ôû coõi ngöôøi. Höông thôm töø nhöõng goã thôm aáy bay ra coù theå laøm maát ñi moïi thöù xaáu xa, hoâi haùm ôû coõi ngöôøi. Caùc vò cuõng ñem theo nhöõng coã xe traéng coù che loïng traéng, keùo baèng boán con ngöïa baïch, treân xe coù giaêng maøn tröôùng maøu traéng, boán beân moãi böùc tröôùng ñeàu coù treo nhöõng chuoâng vaøng. Laïi coù ñuû caùc loaïi höông, hoa, côø baùu, loïng, phöôùn, nhöõng thöùc aên ngon baäc nhaát, caùc thöù kyõ nhaïc, ñeàu baøy giaêng nôi toøa sö töû. Boán chaân cuûa toøa sö töû toaøn baèng ngoïc löu ly xanh. Phía sau moãi toøa ñeàu coù giöôøng naèm baèng baûy moùn baùu, phía tröôùc laïi coù moät aùn nhoû baèng vaøng. Laïi duøng baûy moùn baùu maø laøm thaønh nhöõng caây ñeøn, vaø duøng moïi thöù chaâu baùu maø laøm aùnh saùng ñeøn. Nhöõng ñoùa hoa trôøi vi dieäu raûi khaép treân maët ñaát nôi aáy.

Caùc vò thieân nöõ chuaån bò moïi thöùc cuùng döôøng roài, trong loøng xuùc caûm ñau ñôùn, nöôùc maét chan hoøa, khoå naõo voâ cuøng. Nhöng cuõng vì muoán lôïi ích vaø an laïc cho chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng baäc nhaát cuûa Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän saâu kín cuûa Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng bò döùt maát, neân caùc vò aáy lieàn ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät,

114

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng cung kính, roài baïch raèng: “Theá Toân! Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, caùc vò thieân nöõ trong loøng saàu naõo, lui xuoáng ñöùng yeân moät beân.

Luùc aáy, laïi coù caùc vò long vöông ôû boán phöông, nhieàu nhö soá caùt chín soâng Haèng. Trong haøng long vöông aáy, Long Vöông Hoøa-tu-kieát, Long Vöông Nan-ñaø, Long Vöông Baø-nan-ñaø laø nhöõng vò ñöùng ñaàu. Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, caùc vò long vöông chuaån bò nhöõng moùn cuùng döôøng gaáp boäi phaàn so vôùi cuûa loaøi ngöôøi vaø chö thieân. Caùc vò aáy ñem ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laïy saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng, roài baïch raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, caùc vò long vöông trong loøng saàu naõo, ngoài sang moät beân.

Luùc aáy laïi coù caùc vua quyû thaàn, nhieàu nhö soá caùt möôøi soâng Haèng. Trong caùc vua aáy, vua Tyø-sa-moân laø vò ñöùng ñaàu. Hoï baûo nhau raèng: “Caùc vò! Hoâm nay neân nhanh choùng ñeán choã Phaät ngöï.” Roài hoï chuaån bò caùc thöùc cuùng döôøng nhieàu gaáp boäi phaàn so vôùi cuûa caùc vò long vöông vöøa noùi treân, mang ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng cung kính, roài baïch raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

115

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh chaúng nhaän. Sôû nguyeän khoâng thaønh, caùc vò vua quyû thaàn trong loøng saàu naõo, lui laïi ngoài sang moät beân.

Luùc aáy, laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi chim caùnh vaøng,1 nhieàu nhö soá caùt 20 soâng Haèng. Trong ñoù, chim chuùa Haøng Oaùn laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi caøn-thaùt-baø, nhieàu nhö soá caùt 30 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Na-la-ñaït laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi khaån-na-la, nhieàu nhö soá caùt 40 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Thieän Kieán laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi ma-haàu-la-giaø, nhieàu nhö soá caùt 50 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Ñaïi Thieän Kieán laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi a-tu-la, nhieàu nhö soá caùt 60 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Sieåm-baø-lî laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi ñaø-na-baø, nhieàu nhö soá caùt 70 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Voâ Caáu Haø Thuûy vaø vua Baïc-ñeà-ñaït-ña laø nhöõng vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi la-saùt, nhieàu nhö soá caùt 80 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Khaû UÙy laø vò ñöùng ñaàu. Caùc vò naøy ñaõ lìa boû taâm aùc ñoäc, maõi maõi chaúng coøn aên thòt ngöôøi. Ñoái vôùi söï oaùn gheùt, caùc vò sanh loøng töø bi. Hình töôùng cuûa hoï voán xaáu xí, nhöng nhôø söùc thaàn cuûa Phaät, thaûy ñeàu trôû neân ñoan chính.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi thaàn caây trong röøng, nhieàu nhö soá caùt 90 soâng Haèng. Trong ñoù, vua Nhaïo Höông laø vò ñöùng ñaàu.1 Kim sí ñieåu: loaøi chim raát lôùn, caùnh maøu vaøng.

116

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi trì-chuù, nhieàu nhö soá caùt moät ngaøn soâng Haèng. Trong ñoù, vua Trì-chuù Ñaïi Huyeãn laø baäc ñöùng ñaàu.

Laïi coù loaøi quyû mî tham saéc, nhieàu nhö soá caùt moät öùc soâng Haèng. Trong ñoù, vua Thieän Kieán laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò theå nöõ treân coõi trôøi, nhieàu nhö soá caùt moät traêm öùc soâng Haèng. Trong haøng theå nöõ aáy, caùc coâ Lam-baø, Uaát-baø-thi, Ñeá-loä-trieâm, Tyø-xaù-khö laø nhöõng vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò quyû vöông döôùi maët ñaát, nhieàu nhö soá caùt ngaøn öùc soâng Haèng. Trong ñoù, Baïch Thaáp vöông laø vò ñöùng ñaàu.

Laïi coù caùc vò thieân töû treân caùc coõi trôøi, nhieàu nhö soá caùt ngaøn muoân öùc soâng Haèng, cuøng caùc vò Thieân vöông vaø boán Thieân vöông [ôû boán phöông]...

Laïi coù caùc vò thaàn gioù ôû boán phöông, nhieàu nhö soá caùt möôøi vaïn öùc soâng Haèng. Caùc vò aáy thoåi treân caùc caây, laøm cho nhöõng hoa nôû ñuùng muøa vaø khoâng ñuùng muøa ñeàu rôi raûi khaép röøng caây Sa-la Song thoï.

Laïi coù caùc vò thaàn lo vieäc maây möa, nhieàu nhö soá caùt möôøi muoân öùc soâng Haèng. Thaûy ñeàu phaùt sanh yù nghó naøy: “Nhö Lai saép nhaäp Nieát-baøn. Ñeán luùc thieâu nhuïc thaân ngaøi, chuùng ta seõ laøm möa ñeå röôùi taét löûa. Khi aáy, ñaïi chuùng ñang luùc phieàn muoän noùng naûy, chuùng ta seõ laøm cho taát caû ñeàu ñöôïc maùt meû.”

Laïi coù caùc vò voi chuùa lôùn, nhieàu nhö soá caùt 20 soâng Haèng. Trong soá aáy, voi chuùa La-haàu, voi chuùa Kim Saéc, voi chuùa Cam Vò, voi chuùa Haùm Nhaõn, voi chuùa Duïc Höông laø nhöõng vò ñöùng ñaàu. Caùc vò kính troïng Ñaïi thöøa, öa thích Ñaïi thöøa, bieát raèng coøn chaúng bao laâu Phaät seõ buoâng boû

117

PHAÅM THOÏ MAÏNG

taát caû maø nhaäp Nieát-baøn, neân caùc vò mang theo voâ soá nhöõng hoa sen thôm ñeïp ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã Phaät, roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi coù caùc vò sö töû chuùa, nhieàu nhö soá caùt 20 soâng Haèng. Trong ñoù, chuùa Sö Töû Hoáng laø baäc ñöùng ñaàu. Caùc sö töû aáy ban phaùt cho taát caû chuùng sanh ñöùc khoâng sôï seät, ñeàu mang theo nhieàu hoa quaû ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi coù caùc vò vua cuûa loaøi chim vaø caùc loaøi chim nhö: chim phuø, chim nhaïn, uyeân, öông, se seû, caøn-thaùt-baø, ca-lan-ñaø, saùo, keùt, caâu-si-la, baø-hi-giaø, ca-laêng-taàn-giaø, kyø-baø-kyø-baø... nhieàu nhö soá caùt 20 soâng Haèng. Caùc loaøi chim aáy ñeàu mang theo hoa quaû ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi coù nhöõng traâu, boø, deâ... nhieàu nhö soá caùt 20 soâng Haèng, cuøng ñeán choã Phaät, tuoân ra nhöõng loaïi söõa ngon ngoït thôm tho. Söõa aáy chaûy ñaày khaép caùc möông raõnh, haàm hoá trong thaønh Caâu-thi-na, coù ñuû caùc maøu saéc, höông thôm vaø vò ngoït. Sau khi hieán söõa, taát caû ñeàu lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi coù caùc vò thaàn tieân1 trong khaép boán coõi thieân haï, nhieàu nhö soá caùt 20 soâng Haèng, do vò tieân Nhaãn Nhuïc ñöùng ñaàu. Caùc vò aáy mang theo hoa thôm vaø traùi ngoït ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät ba voøng cung kính roài baïch raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

1 Laø nhöõng vò aån tu nôi caùc vuøng röøng nuùi, chöùng ñaéc thaàn thoâng, ñöôïc tröôøng thoï.

118

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, caùc vò thaàn tieân aáy trong loøng saàu naõo, lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi coù taát caû nhöõng con ong chuùa trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, trong ñoù coù ong chuùa Dieäu AÂm daãn ñaàu, mang theo ñuû caùc loaïi hoa ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, bay quanh Phaät moät voøng cung kính roài lui xuoáng traùnh sang moät beân.

Luùc aáy, taát caû tyø-kheo vaø tyø-kheo ni trong coõi Dieâm-phuø-ñeà ñeàu tuï hoäi laïi, chæ tröø hai chuùng cuûa Toân giaû Ma-ha Ca-dieáp vaø cuûa ngaøi A-nan.

Laïi coù caùc quaû nuùi ôû khoaûng giöõa theá giôùi vaø trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, nhieàu nhö soá caùt voâ soá soâng Haèng. Trong caùc nuùi aáy, nuùi chuùa Tu-di laø ñöùng ñaàu. Nhöõng nuùi aáy trang nghieâm, röøng ruù sum sueâ, caây coái töôi toát, caønh nhaùnh san saùt che boùng maët trôøi. Caùc thöù hoa thôm laï nôû ñaày khaép nuùi. Suoái chaûy nhö roàng uoán khuùc, nöôùc trong saïch, thôm tho. Chö thieân, loaøi roàng, thaàn, caøn-thaùt-baø, a-tu-la, ca-laàu-la, khaån-na-la, ma-haàu-la-giaø vaø caùc vò thaàn tieân chuù thuaät, thaûy ñeàu xöôùng hoïa ñaøn ca khaép nôi trong nuùi. Caùc thaàn nuùi aáy cuõng ñi ñeán choã Phaät ngöï, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi coù caùc thaàn boán bieån caû vaø caùc thaàn soâng nhieàu nhö soá caùt voâ soá soâng Haèng. Caùc vò aáy coù oai ñöùc lôùn, ñuû pheùp thaàn tuùc lôùn.1 Caùc vò chuaån bò nhöõng thöùc cuùng döôøng

1 Töùc laø Töù thaàn tuùc, cuõng goïi laø Töù nhö yù tuùc (四如意足; Sanskrit: catvāra ṛddhipādāḥ), bao goàm: 1. Duïc (Sanskrit: chanda) thaàn tuùc, söï taäp trung yù chí maïnh meõ; 2. Tinh taán (Sanskrit: vīr ya) thaàn tuùc, nghò löïc maïnh meõ; 3. Taâm (Sanskrit: cit ta) thaàn tuùc, söï chuù taâm; 4. Traïch phaùp (Sanskrit: mī māṃ sā) thaàn tuùc, chuù taâm vaøo söï tra xeùt, tìm toøi.

119

PHAÅM THOÏ MAÏNG

nhieàu gaáp boäi so vôùi nhöõng thöù vöøa noùi treân. Haøo quang nôi thaân caùc vò thaàn aáy vaø aùnh ñeøn saùng soi khi caùc vò muùa haùt laøm cho khoâng coøn ai coù theå nhìn thaáy maët trôøi, maët traêng. Caùc vò duøng hoa chieâm-baø raûy treân soâng Hy-lieân, cuøng ñi ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät roài lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Baáy giôø, toaøn caûnh röøng caây sa-la ôû thaønh Caâu-thi-na ñeàu ñoåi sang maøu traéng nhö baïch haïc. Treân hö khoâng töï nhieân coù nhöõng nhaø cöûa, laàu gaùc baèng baûy baùu, chaïm hình khaéc chöõ vaø theâu deät ñöôøng neùt roõ raøng, coù caùc moùn baùu bao quanh theo nhöõng lan can. Phía döôùi caùc nhaø cöûa, laàu gaùc aáy laïi coù suoái nöôùc, ao taém. Trong aáy coù nhöõng hoa sen ñeïp vaø thôm tho nhaát nôû roä khaép nôi, gioáng nhö coõi Uaát-ñan-vieät ôû phöông baéc, laïi cuõng gioáng nhö vöôøn Hoan Hyû ôû cung trôøi Ñao-lôïi.

Luùc aáy, ôû khoaûng giöõa röøng caây sa-la cuõng coù ñuû moïi söï trang nghieâm vui thích nhö vaäy. Caùc haøng chö thieân, ngöôøi vaø a-tu-la ñeàu thaáy roõ töôùng Nieát-baøn cuûa Nhö Lai, thaûy ñeàu caûm ñoäng, ñau xoùt, öu saàu chaúng vui.

Luùc aáy, boán vò thieân vöông vaø Ñeá-thích baûo nhau raèng: “Caùc ngaøi haõy xem kìa! Chö thieân, loaøi ngöôøi vaø a-tu-la ñeàu thieát leã cuùng döôøng raát lôùn, ñeàu muoán cuùng döôøng ñöùc Nhö Lai laàn cuoái cuøng. Chuùng ta cuõng neân cuùng döôøng nhö vaäy. Neáu chuùng ta ñöôïc cuùng döôøng Phaät laàn cuoái cuøng, chuùng ta seõ thaønh töïu haïnh boá thí moät caùch troïn veïn vaø deã daøng.”

Luùc aáy, boán vò thieân vöông chuaån bò caùc thöùc cuùng döôøng nhieàu gaáp boäi so vôùi nhöõng thöù vöøa noùi treân. Caùc vò ñem theo nhöõng hoa maïn-ñaø-la, hoa ca-chæ-laâu-giaø, hoa maïn-

120

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuø-sa, hoa taùn-ña-ni-ca, hoa aùi laïc, hoa phoå hieàn, hoa thôøi, hoa höông thaønh, hoa hoan hyû, hoa phaùt duïc, hoa höông tuùy, hoa phoå höông, moãi thöù ñeàu coù ñuû hai loaïi côõ nhoû vaø côõ lôùn; cuøng vôùi caùc hoa thieân kim dieäp, hoa long, hoa ba-lò-chaát-ña, hoa caâu-tyø-ñaø-la... Caùc vò laïi mang theo ñuû caùc thöùc aên ngon baäc nhaát ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät. Haøo quang cuûa caùc vò aáy chieáu ra laøm cho khoâng coøn ai coù theå nhìn thaáy maët trôøi, maët traêng. Caùc vò mang ñeán nhöõng leã vaät aáy, ñeàu muoán cuùng döôøng Phaät.

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, Ñeá-thích vaø chö thieân buoàn ñau khoå naõo, lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Cho ñeán chö thieân ôû coõi trôøi thöù saùu trong Duïc giôùi1 cuõng chuaån bò caùc thöùc cuùng döôøng. Nhöõng thöùc cuùng döôøng ñem ñeán sau laïi daàn daàn taêng nhieàu hôn nhöõng thöù ñaõ ñem ñeán tröôùc, nhö: côø baùu, loïng, phöôùn... Loïng baùu nhoû nhaát cuõng che truøm Boán coõi thieân haï.2 Laù phöôùn ngaén nhaát cuõng bao quanh ñöôïc boán bieån. Côø nhoû thaáp hôn heát cuõng töø maët ñaát leân tôùi coõi trôøi Töï taïi. Gioù nheï thoåi ñoäng nhöõng laù phöôùn, phaùt ra aâm thanh vi dieäu. Chö thieân mang theo nhöõng thöùc aên ngon nhaát ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät roài baïch raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

1 Töùc laø coõi trôøi Tha hoùa töï taïi, laø coõi trôøi cao nhaát trong Luïc duïc thieân, cuõng goïi laø coõi trôøi Töï taïi.

2 Boán coõi thieân haï (Töù thieân haï): moãi theá giôùi ñöôïc chia theo boán phöông cuûa nuùi Tu-di, goïi laø Boán chaâu hay Boán coõi thieân haï, goàm coù: Phöông baéc laø Caâu-loâ chaâu, hay Uaát-ñan-vieät chaâu, phöông nam laø Thieäm-boä chaâu, hay Dieâm-phuø-ñeà chaâu, phöông taây laø Ngöu-hoùa chaâu hay Coà-da-ni chaâu, phöông ñoâng laø Thaéng-thaàn chaâu hay Phaát-baø-ñeà chaâu.

121

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, chö thieân aáy trong loøng saàu naõo, lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Caùc vò chö thieân töø coõi trôøi Phaïm thieân trôû leân cho ñeán coõi trôøi Höõu ñænh1 ñeàu ñeán tuï hoïp. Luùc aáy, vua Ñaïi Phaïm thieân vaø chö thieân ôû coõi trôøi aáy phoùng haøo quang töø nôi thaân theå mình ra, chieáu khaép Boán coõi thieân haï vaø Duïc giôùi cuûa loaøi ngöôøi vôùi chö thieân. Do aùnh saùng aáy, khoâng coøn ai troâng thaáy ñöôïc maët trôøi, maët traêng. Caùc ngaøi ñem theo côø baùu, loïng vaø phöôùn baèng luïa. Laù phöôùn ngaén nhaát cuõng treo töø trôøi Phaïm thieân xuoáng tôùi giöõa nhöõng caây sa-la. Caùc vò ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, roài baïch raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, chö thieân ôû coõi Phaïm thieân trong loøng saàu naõo, lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Luùc aáy, vua Tyø-ma-chaát-ña cuûa loaøi a-tu-la cuøng vôùi voâ soá a-tu-la vaø taát caû quyeán thuoäc thaûy ñeàu hoäi hoïp. Haøo quang nôi thaân caùc vò aáy troäi hôn caû haøo quang cuûa chö thieân ôû caûnh trôøi Phaïm thieân. Caùc vò aáy ñem theo côø baùu, loïng vaø phöôùn baèng luïa. Nhöõng chieác loïng nhoû nhaát cuõng che truøm caû ngaøn theá giôùi.2 Caùc vò aáy ñem theo thöùc aên ngon ngoït baäc nhaát ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, roài baïch raèng: “Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.” 1 Höõu ñænh thieân: töùc laø Saéc cöùu caùnh thieân, caûnh trôøi cao nhaát trong ba Duïc giôùi,

Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi 2 Ngaøn theá giôùi: töùc laø moät tieåu thieân theá giôùi.

122

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, caùc vò a-tu-la trong loøng saàu naõo, lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Luùc aáy, Ma vöông Ba-tuaàn ôû Duïc giôùi cuøng vôùi quyeán thuoäc, caùc theå nöõ coõi trôøi vaø voâ soá chuùng ma ñeán môû cöûa ñòa nguïc, boá thí nöôùc thanh tònh, nhaân ñoù baûo raèng: “Nay caùc ngöôøi khoâng theå laøm ñöôïc ñieàu gì caû, chæ neân chuyeân taâm nieäm töôûng ñöùc Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri... tuøy taâm hoan hyû chuaån bò caùc thöùc cuùng döôøng laàn cuoái cuøng. Nhôø ñoù, caùc ngöôøi seõ ñöôïc söï an vui laâu daøi.”

Luùc aáy, ma Ba-tuaàn deïp boû heát ñao kieám vaø voâ soá caùc moùn khoå ñoäc ôû ñòa nguïc; löûa ñang chaùy buøng raát maïnh boãng bò möa lôùn laøm cho taét haún. Nhôø oai thaàn cuûa Phaät, Ma vöông laïi phaùt taâm raèng: “Xin cho quyeán thuoäc cuûa ta ñeàu boû heát ñao kieám, cung noû, aùo giaùp, tröôïng, xaø maâu, giaùo soùc, caâu moùc daøi, chuøy saét, rìu, buùa, voøng ñaùnh, daây troùi...” Roài Ma vöông vaø quyeán thuoäc ñem theo nhöõng thöùc cuùng döôøng troäi hôn taát caû nhöõng thöù maø loaøi ngöôøi vaø chö thieân ñaõ mang ñeán. Loïng nhoû nhaát cuõng che truøm caû moät trung thieân theá giôùi.1 Taát caû ñeàu ñi ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät roài baïch raèng: “Nay chuùng con öa thích Ñaïi thöøa, muoán gìn giöõ baûo veä Ñaïi thöøa. Baïch Theá Toân! Nhö coù keû nam ngöôøi nöõ loøng laønh vì muoán cuùng döôøng, hoaëc vì sôï seät, hoaëc vì doái gaït keû khaùc, hoaëc vì cuûa caûi lôïi loäc, hoaëc vì nöông theo ngöôøi khaùc maø nhaän laõnh phaùp Ñaïi thöøa naøy, duø laø chaân thaät hay doái traù, luùc ñoù chuùng con cuõng vì ngöôøi aáy maø döùt tröø söï sôï seät, thuyeát ra caâu chuù naøy:1 Trung thieân theá giôùi: töùc laø moät ngaøn tieåu thieân theá giôùi.

123

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Traùc chæ, traù saù la traùc chæ, loâ ha leä, ma ha loâ ha leä, a la giaø la, ña la taù ha!

“Chuù naøy coù theå laøm cho nhöõng keû maát hoàn, nhöõng keû sôï seät, nhöõng ngöôøi thuyeát phaùp ñeàu chaúng giaùn ñoaïn Chaùnh phaùp. Chuùng con vì muoán haøng phuïc ngoaïi ñaïo, gìn giöõ töï thaân, baûo veä Chaùnh phaùp, baûo veä Ñaïi thöøa neân thuyeát ra chuù naøy. Nhöõng ai coù theå trì chuù naøy, hình töôïng hung döõ khoâng laøm cho hoï sôï. Neáu ñeán nôi ñoàng khoâng, ñaàm vaéng, choã nguy hieåm, cuõng chaúng sanh taâm sôï seät. Cuõng khoûi bò nhöõng naïn nhö nöôùc, löûa, sö töû, coïp, choù soùi, troäm cöôùp, pheùp vua luaät nöôùc...

“Baïch Theá Toân! Neáu ai trì ñöôïc chuù naøy thì döùt heát moïi noãi lo sôï keå treân. Theá Toân! Chuùng con seõ baûo hoä ngöôøi trì chuù aáy nhö caùi mu ruøa baûo hoä toaøn thaân con ruøa.

“Baïch Theá Toân! Hoâm nay, chuùng con khoâng ñem loøng nònh hoùt maø noùi ra vieäc aáy. Ñoái vôùi ngöôøi trì chuù naøy, chuùng con seõ ñem heát loøng thaønh maø giuùp theâm söùc maïnh cho ngöôøi aáy. Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con.”

Luùc aáy, Phaät baûo ma Ba-tuaàn raèng: “Ta khoâng thoï nhaän nhöõng thöùc aên uoáng do oâng cuùng döôøng. Nhöng vì muoán laøm an laïc cho taát caû chuùng sanh, cho Boán boä chuùng1 neân ta chaáp nhaän thaàn chuù maø oâng vöøa thuyeát ñoù.”

Noùi roài, Phaät laëng thinh khoâng nhaän cuùng döôøng. Ma vöông thænh caàu ñeán ba laàn, Phaät vaãn khoâng nhaän. Luùc aáy, sôû nguyeän chaúng thaønh, Ma vöông Ba-tuaàn trong loøng saàu naõo, lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Luùc aáy, vua trôøi Ñaïi Töï taïi cuøng vôùi voâ soá quyeán thuoäc 1 Boán boä chuùng: Hai chuùng xuaát gia laø tyø-kheo vaø tyø-kheo ni, vaø hai chuùng taïi gia

laø cö só nam (öu-baø-taéc) vaø cö só nöõ (öu-baø-di).

124

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaø chö thieân ôû coõi trôøi cuûa ngaøi cuõng chuaån bò nhöõng thöùc cuùng döôøng bao truøm hôn taát caû nhöõng thöùc cuùng döôøng cuûa vua Phaïm thieân, Ñeá-thích, boán Thieân vöông Hoä theá1 vaø cuûa taùm boä trôøi ngöôøi2 vôùi haøng phi nhaân.3 So vôùi nhöõng thöùc cuùng döôøng naøy, nhöõng thöùc cuùng döôøng cuûa Phaïm thieân vaø Ñeá-thích chæ nhö chaám möïc ñen ñaët caïnh caùc loaïi ngoïc quyù, khoâng theå toûa saùng ñöôïc. Nhöõng loïng baùu nhoû nhaát cuûa caùc vò cuõng coù theå che truøm troïn coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi.

Caùc vò mang theo moïi thöùc cuùng döôøng nhö vaäy ñi ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät voâ soá voøng cung kính roài baïch raèng: “Theá Toân! Nhöõng leã vaät maø chuùng con muoán cuùng döôøng ñaây thaät laø nhoû nhen, chæ gioáng nhö leã vaät cuûa con muoãi mang ñeán cuùng döôøng chuùng con; laïi cuõng gioáng nhö ngöôøi ñem moät buïm nöôùc giöõa hai baøn tay maø ñoå xuoáng bieån caû; nhö aùnh saùng moät ngoïn ñeøn nhoû maø goùp vaøo cho aùnh saùng cuûa traêm ngaøn maët trôøi; nhö trong muøa xuaân, muøa haï, caùc loaøi hoa ñeàu

1 Boán Thieân Vöông hoä theá: Boán vò vua trôøi coù traùch nhieäm thuû hoä boán phöông trong theá gian naøy. Boán ngaøi ôû löng chöøng theo boán phía nuùi Tu-di, goàm coù: 1. Trì Quoác Thieân Vöông, cai quaûn phöông ñoâng; 2. Quaûng Muïc Thieân Vöông, cai quaûn phöông taây; 3. Taêng Tröôûng Thieân Vöông, cai quaûn phöông nam; 4. Ña Vaên Thieân Vöông, cai quaûn phöông baéc.

2 Taùm boä trôøi ngöôøi: Taùm loaøi chuùng sanh thöôøng döï nghe vaø uûng hoä Phaät moãi khi Phaät giaûng kinh Ñaïi thöøa. Cuõng goïi laø Taùm boä chuùng: 1. Thieân (chö thieân, caùc vò cö truù töø caùc coõi trôøi Duïc giôùi trôû leân) 2. Long (loaøi roàng) 3. Daï-xoa (loaøi quyû Daï-xoa bieát tu haønh, hoä phaùp) 4. Caøn-thaùt-baø (thaàn aâm nhaïc) 5. A-tu-la (loaøi coù thaàn löïc nhö chö thieân nhöng oai nghi, hình saéc thua keùm hôn nhieàu, cuõng goïi laø loaøi phi thieân) 6. Ca-laâu-la (thaàn chim caùnh vaøng) 7. Khaån-na-la (loaøi ñaàu ngöôøi maø coù söøng) 8. Ma-haàu-la-giaø (loaøi raén lôùn).

3 Haøng phi nhaân: haïng chuùng sanh khoâng phaûi ngöôøi, khoâng coù theå xaùc nhö loaøi ngöôøi. Tuy coù theå bieán hoùa ra hình ngöôøi nhöng khoâng phaûi ngöôøi neân goïi laø phi nhaân.

125

PHAÅM THOÏ MAÏNG

töôi toát, laïi coù ngöôøi caàm moät ñoùa hoa ñeå laøm taêng theâm soá hoa; nhö laáy haït ñình lòch ñeå laøm cho nuùi Tu-di to lôùn theâm! Nhöõng vieäc laøm nhö vaäy haù coù ích gì cho bieån caû, cho aùnh saùng maët trôøi, cho ñaùm hoa vaø cho nuùi Tu-di kia ñaâu?

“Baïch Theá Toân! Leã vaät maø chuùng con phuïng hieán hoâm nay cuõng ít oi, nhoû beù nhö vaäy. Daàu cho ñem taát caû höông, hoa, kyõ nhaïc, phöôùn, loïng trong toaøn coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi maø cuùng döôøng Nhö Lai, cuõng chaúng goïi laø ñuû. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai ñaõ thöôøng vì chuùng sanh maø chòu moïi khoå naõo trong caùc ñöôøng aùc: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Vaäy xin Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt, nhaän cho söï cuùng döôøng cuûa chuùng con.”

Luùc aáy, veà phöông ñoâng caùch coõi Ta-baø naøy voâ soá theá giôùi nhieàu nhö soá caùt cuûa voâ soá con soâng Haèng, nhieàu nhö soá haït buïi cöïc nhoû, coù moät coõi Phaät teân laø YÙ Laïc Myõ AÂm. Ñöùc Phaät ôû coõi aáy hieäu laø Hö Khoâng Ñaúng, Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân.

Baáy giôø, ñöùc Phaät Hö Khoâng Ñaúng baûo vò ñaïi ñeä töû lôùn nhaát cuûa ngaøi raèng: “Thieän nam töû! Hoâm nay oâng neân sang theá giôùi Ta-baø ôû phöông taây. ÔÛ coõi aáy coù Phaät hieäu laø Thích-ca Maâu-ni, Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân. Coøn khoâng bao laâu Phaät aáy seõ nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! OÂng neân mang theo côm gaïo thôm cuûa theá giôùi naøy. Côm aáy thôm tho ngon ngoït, aên vaøo seõ ñöôïc

126

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

an oån. Coù theå duøng moùn côm naøy phuïng hieán ñöùc Phaät aáy, ngaøi duøng xong seõ nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Caùc oâng ñeàu neân kính leã ñöùc Phaät aáy vaø thænh caàu ngaøi giaûng roõ cho nhöõng choã coøn chöa roõ [trong Chaùnh phaùp].”

Luùc aáy, Ñaïi Boà Taùt Voâ Bieân Thaân1 vaâng lôøi daïy cuûa Phaät Hö Khoâng Ñaúng, beøn ñöùng daäy khoûi choã ngoài, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät ba voøng cung kính theo tay maët, roài daãn theo voâ soá caùc vò Boà Taùt töø coõi theá giôùi aáy cuøng ñeán theá giôùi Ta-baø. Ñuùng luùc aáy, trong coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi naøy, khaép maët ñaát chaán ñoäng theo saùu caùch.2 Baáy giôø, ñaïi chuùng goàm taát caû nhöõng vò ñi theo Phaïm Vöông, Ñeá-thích, Töù Thieân vöông, Ma vöông Ba-tuaàn, Ma-heâ-thuû-la boãng thaáy maët ñaát chaán ñoäng nhö vaäy thì loâng treân mình ñeàu döïng ngöôïc, coå hoïng vaø löôõi khoâ khan, sanh loøng sôï seät, run raåy... Taát caû ñeàu muoán phaân taùn ñi boán phöông. Khi nhìn laïi thaân mình, caùc vò thaáy chaúng coøn haøo quang vaø oai nghi phöôùc ñöùc ñeàu ñaõ maát heát.

Luùc aáy Phaùp vöông töû Vaên-thuø-sö-lôïi lieàn ñöùng daäy khoûi choã ngoài, baûo ñaïi chuùng raèng: “Chö thieän nam töû! Caùc vò ñöøng hoaûng sôï. Vì sao vaäy? Veà phöông ñoâng caùch 1 Töùc laø vò ñaïi ñeä töû lôùn nhaát cuûa ñöùc Phaät Hö Khoâng Ñaúng vöøa noùi treân.2 Chaán ñoäng saùu caùch (Luïc chuûng chaán ñoäng): Theo kinh Ñaïi phaåm Baùt-nhaõ,

quyeån 1, thì 6 caùch chaán ñoäng naøy laø: 1. Phöông ñoâng voït leân, phöông taây chìm xuoáng.2. Phöông taây voït leân, phöông ñoâng chìm xuoáng.3. Phöông nam voït leân, phöông baéc chìm xuoáng.4. Phöông baéc voït leân, phöông nam chìm xuoáng.5. Boán phöông voït leân, ôû giöõa chìm xuoáng.6. ÔÛ giöõa voït leân, boán phöông chìm xuoáng.

127

PHAÅM THOÏ MAÏNG

coõi Ta-baø naøy voâ soá theá giôùi nhieàu nhö soá caùt cuûa voâ soá soâng Haèng, nhieàu nhö soá haït buïi cöïc nhoû, coù moät coõi Phaät teân laø YÙ Laïc Myõ AÂm. Ñöùc Phaät ôû coõi aáy hieäu laø Hö Khoâng Ñaúng, Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri... ñuû möôøi danh hieäu. ÔÛ coõi aáy coù moät vò Boà Taùt teân laø Voâ Bieân Thaân, cuøng vôùi voâ soá Boà Taùt muoán ñeán coõi naøy cuùng döôøng ñöùc Nhö Lai cuûa chuùng ta. Do oai ñöùc cuûa caùc vò Boà Taùt aáy neân ñaõ laøm cho haøo quang nôi thaân caùc vò khoâng hieän ra ñöôïc nöõa. Vaäy caùc vò neân sanh loøng hoan hyû, chôù neân sôï seät.”

Baáy giôø, ñaïi chuùng cuûa ñöùc Phaät Thích-ca nhìn xa veà phöông ñoâng ñeàu thaáy ñöôïc ñöùc Phaät Hö Khoâng Ñaúng vaø ñaïi chuùng cuûa ngaøi, ví nhö nhìn vaøo taám göông maø thaáy roõ chính mình.

Lieàn ñoù, ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi laïi baûo ñaïi chuùng: “Nay caùc vò ñaõ thaáy roõ ñöùc Phaät kia [ôû phöông ñoâng] vaø ñaïi chuùng cuûa ngaøi, cuõng nhö thaáy ñöùc Phaät Thích-ca nôi ñaây. Nhôø oai thaàn cuûa Phaät, caùc vò seõ ñöôïc nhìn thaáy caû voâ soá chö Phaät ôû chín phöông khaùc.”1

1 Phöông ñoâng vaø chín phöông kia, töùc laø möôøi phöông. Trong kinh Phaät thöôøng duøng khaùi nieäm möôøi phöông (thaäp phöông), bao goàm caùc phöông ñoâng, taây, nam, baéc, ñoâng baéc, taây baéc, ñoâng nam, taây nam, cuøng vôùi phöông treân (thöôïng phöông) vaø phöông döôùi (haï phöông). Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø ñöùc Phaät ñaõ thaáy bieát ñöôïc traùi ñaát cuûa chuùng ta laø moät theá giôùi treo lô löûng giöõa hö khoâng, vaø veà caû hai phía treân döôùi coøn coù voâ soá theá giôùi khaùc. Caùch hieåu naøy, cho ñeán nay khoa hoïc vaãn chæ xaùc ñònh ñöôïc moät phaàn, ñoù laø vieäc traùi ñaát “lô löûng” giöõa khoaûng khoâng. Coøn veà nhöõng theá giôùi khaùc, ñieàu thuù vò laø maëc duø chöa coù ñöôïc baèng chöùng khoa hoïc naøo, nhöng cuõng chöa töøng coù nhaø khoa hoïc naøo phuû nhaän. Taát caû ñeàu maëc nhieân tin raèng ñaây laø moät ñieàu raát coù theå coù, maëc duø vaãn coøn naèm ngoaøi nhöõng hieåu bieát hieän taïi cuûa con ngöôøi. Neáu so vôùi nhöõng hieåu bieát cuûa khoa hoïc phöông Taây tröôùc thôøi Galileo Galilei (1564 – 1642) vaø nhöõng khaùm phaù gaây chaán ñoäng giôùi khoa hoïc cuûa oâng naøy, chuùng ta hoaøn toaøn coù theå tin ñöôïc laø trong töông lai con ngöôøi seõ coøn coù theå hieåu theâm raát nhieàu ñieàu môùi laï veà vuõ truï vaø caùc theá giôùi khaùc. Moät soá ngöôøi thôøi nay, khi ñoïc kinh ñieån Ñaïi thöøa khoâng tin noåi nhöõng ñieàu maàu nhieäm, vi dieäu moâ taû trong kinh, cuï theå nhö

128

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Baáy giôø, ñaïi chuùng ñeàu baûo nhau raèng: “Khoå thay! Khoå thay! Theá gian saép troáng roãng! Theá gian saép troáng roãng! Coøn khoâng bao laâu Nhö Lai seõ nhaäp Nieát-baøn.”

Ngay luùc aáy, ai naáy trong ñaïi chuùng ñeàu nhìn thaáy Boà Taùt Voâ Bieân Thaân vaø quyeán thuoäc1 cuûa ngaøi. Nôi thaân Boà Taùt aáy, moãi loã chaân loâng ñeàu xuaát hieän moät ñoùa hoa sen lôùn. Moãi hoa sen chöùa baûy muoân taùm ngaøn thaønh aáp. Moãi thaønh aáp ñeàu roäng lôùn vuoâng vöùc baèng ñoâ thaønh Tyø-da-ly; töôøng trong, töôøng ngoaøi vaø nhöõng haøo saâu ñeàu xaây ñaép baèng baûy baùu xen laãn nhau, nhöõng caây quyù ña-la moïc leân coù thöù töï, goàm baûy lôùp. Trong thaønh aáy nhaân daân phoàn thaïnh, an oån, phong phuù, vui veû. Nhöõng laàu canh ñeàu ñöôïc laøm baèng vaøng roøng. ÔÛ moãi laàu canh coù nhöõng caây baèng baûy baùu moïc thaønh röøng, hoa traùi töôi toát, gioù nheï thoåi ñoäng, phaùt ra aâm thanh vi dieäu. AÂm thanh aáy hoøa nhaõ nhö tieáng nhaïc trôøi. Nhaân daân trong thaønh nghe ñöôïc aâm thanh aáy laáy laøm khoaùi laïc, sung söôùng voâ cuøng. Trong nhöõng haøo vaây quanh thaønh chöùa ñaày nöôùc ngoït, thôm tho vaø trong vaét nhö löu ly. Treân maët nöôùc coù nhöõng chieác thuyeàn baèng baûy baùu. Nhöõng ngöôøi ngoài thuyeàn, hoaëc ñi du ngoaïn hay taém röûa, cuøng nhau vui höôûng söï khoaùi laïc voâ cuøng.

nhöõng gì ñöôïc moâ taû trong phaåm kinh naøy. Ñieàu ñoù coù khaùc gì nhöõng keû ñöông thôøi vôùi Galileo ñaõ buoäc toäi oâng chæ vì khoâng hieåu noåi nhöõng ñieàu oâng ñaõ khaùm phaù veà vuõ truï. Laáy caùi bieát haïn heïp cuûa chuùng ta maø ño löôøng trí tueä cuûa chö Phaät thì khaùc naøo nhö eách ngoài ñaùy gieáng baøn chuyeän trôøi cao?

1 Quyeán thuoäc: Trong kinh naøy cuõng nhö nhieàu kinh ñieån khaùc, töø quyeán thuoäc cuûa moät vò naøo ñoù neân ñöôïc hieåu theo nghóa roäng laø chæ taát caû nhöõng ngöôøi thöôøng quy tuï chung quanh vò aáy, laø nhöõng ngöôøi coù cuøng khuynh höôùng, sôû thích vaø cung caùch haønh xöû. Khi noùi quyeán thuoäc cuûa ma cuõng laø vôùi nghóa naøy.

129

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Laïi coù voâ soá nhöõng hoa sen ñuû maøu, nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaø-lî.1 Nhöõng hoa aáy ñeàu lôùn nhö baùnh xe. Doïc theo bôø haøo coù nhieàu vöôøn töôïc. Moãi caûnh vöôøn coù ao naêm suoái.2 Trong ao aáy laïi cuõng coù caùc loaïi hoa sen: hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaø-lî. Nhöõng hoa aáy cuõng lôùn nhö baùnh xe, höông thôm lan toûa raát ñaùng öa thích. Nöôùc döôùi ao trong saïch, chaïm vaøo coù caûm giaùc heát söùc meàm maïi. Nhöõng loaøi chim phuø, chim nhaïn, uyeân öông ñeàu bay ñeán daïo chôi nôi aáy. Trong moãi caûnh vöôøn töôïc coù nhieàu cung ñieän nhaø cöûa. Moãi cung ñieän nhaø cöûa ngang doïc vuoâng vöùc choaùn troïn boán do-tuaàn. Nhöõng töôøng trong vaø töôøng ngoaøi ñeàu xaây baèng boán moùn baùu laø vaøng, baïc, löu ly vaø pha leâ. Caùc cöûa soå treân töôøng ñeàu baèng vaøng roøng, coù lan can bao quanh. Maët ñaát toaøn laø caùc thöù ngoïc vaø ñaù quyù, coù traûi caùt baèng vaøng. Trong nhieàu cung ñieän nhaø cöûa laïi coù suoái nöôùc vaø ao taém baèng baûy baùu. Beân ao coù thang möôøi taùm baäc ñeå leân xuoáng, toaøn baèng vaøng roøng. Coù nhöõng caây chuoái baèng vaøng dieâm-phuø-ñaøn,3 gioáng nhö vöôøn Hoan Hyû4 ôû cung trôøi Ñao-lôïi.

Moãi thaønh aáy ñeàu coù taùm möôi boán ngaøn vò vua. Moãi vò ñeàu coù voâ soá phu nhaân vaø theå nöõ, cuøng nhau vui höôûng moïi söï thích thuù, vui söôùng. Ngoaøi ra, nhaân daân ôû ñoù 1 Ñaây laø 4 loaïi hoa sen coù 4 maøu: hoa öu-baùt-la maøu xanh, hoa caâu-vaät-ñaàu maøu

vaøng, hoa ba-ñaàu-ma maøu ñoû, hoa phaân-ñaø-lî maøu traéng.2 Ao naêm suoái: töùc laø coù 5 con suoái cuøng chaûy vaøo moät caùi ao.3 Vaøng dieâm-phuø-ñaøn: Phaïn ngöõ Jambunadasuvarṇa, teân loaïi vaøng quyù nhaát coù

maøu vaøng tía, coù xuaát xöù töø ñaùy moät con soâng chaûy döôùi röøng caây dieâm-phuø, neân goïi teân laø dieâm-phuø-ñaøn.

4 Vöôøn Hoan Hyû, cuõng goïi laø Hoan Laïc, vöôøn Hyû Laâm, laø moät trong boán khu vöôøn cuûa coõi trôøi Ñao-lôïi. Vöôøn naøy naèm ôû phía baéc, beân ngoaøi thaønh Hyû Kieán. Khi chö thieân vaøo vöôøn thì töï nhieân sanh taâm hoan hyû, neân goïi teân laø vöôøn Hoan Hyû.

130

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cuõng vaäy, moãi ngöôøi ñeàu ôû taïi choã cuûa mình maø taän höôûng cuoäc soáng sung söôùng. Chuùng sanh trong nhöõng thaønh aáy chaúng nghe tieáng gì khaùc ngoaøi nhöõng aâm thanh dieãn giaûng phaùp Ñaïi thöøa cao troåi nhaát.

Trong moãi hoa sen ñeàu coù toøa sö töû. Caùc toøa sö töû aáy coù boán chaân baèng ngoïc löu ly xanh, treân toøa coù traûi vaûi luïa mòn maøng, raát ñeïp, laø loaïi toát nhaát trong Ba coõi.1 Treân moãi toøa ñeàu coù moät vò vua ngöï vaø giaùo hoùa chuùng sanh baèng phaùp Ñaïi thöøa, hoaëc coù nhöõng chuùng sanh ñang sao cheùp, thoï trì, ñoïc tuïng kinh ñieån Ñaïi thöøa, tu haønh theo ñuùng nhö kinh daïy vaø löu truyeàn roäng raõi nhö vaäy.

Luùc aáy, Boà Taùt Voâ Bieân Thaân laøm cho voâ soá chuùng sanh ñöôïc nghæ ngôi an oån roài, sau ñoù moãi ngöôøi ñeàu töï döùt boû cuoäc vui theá söï, than thôû raèng: “Khoå thay! Khoå thay! Theá gian saép troáng roãng! Coøn khoâng bao laâu ñöùc Nhö Lai seõ nhaäp Nieát-baøn.”

Baáy giôø, Boà Taùt Voâ Bieân Thaân cuøng voâ soá caùc Boà Taùt vaây quanh ñaõ thò hieän söùc thaàn thoâng nhö vaäy roài, lieàn mang ñeán ñuû caùc thöùc cuùng döôøng nhieàu voâ soá, cuøng vôùi nhöõng thöùc aên uoáng thôm tho, ngon ngoït baäc nhaát. Neáu ai ngöûi ñöôïc höông thôm cuûa nhöõng thöùc aên aáy thì moïi söï oâ nhieãm phieàn naõo ñeàu döùt saïch. Nhôø söùc thaàn thoâng cuûa Boà Taùt aáy, taát caû ñaïi chuùng ñeàu ñöôïc nhìn thaáy söï bieán hoùa: Boà Taùt Voâ Bieân Thaân hieän thaân lôùn voâ bieân, ñoàng nhö hö khoâng, ngoaøi chö Phaät ra thì khoâng ai coù theå thaáy ñöôïc thaân cuûa Boà Taùt cao lôùn ñeán möùc naøo.

Luùc aáy, Boà Taùt Voâ Bieân Thaân cuøng quyeán thuoäc chuaån bò nhöõng thöùc cuùng döôøng troäi hôn taát caû nhöõng thöù ñaõ

1 Ba coõi (Tam giôùi), bao goàm: Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi.

131

PHAÅM THOÏ MAÏNG

noùi tröôùc, roài ñi ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu laøm leã saùt chaân Phaät, chaép tay cung kính baïch raèng: “Theá Toân! Nguyeän ñöùc Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt nhaän cho böõa côm cuùng döôøng cuûa chuùng con.”

Ñöùc Nhö Lai bieát laø chöa phaûi luùc neân laëng thinh chaúng nhaän. Ba laàn thöa thænh nhö vaäy, Phaät vaãn khoâng nhaän. Sôû nguyeän chaúng thaønh, Boà Taùt Voâ Bieân Thaân cuøng quyeán thuoäc lieàn lui xuoáng ñöùng sang moät beân.

Laïi ôû caùc coõi Phaät veà phöông nam, phöông taây, phöông baéc cuõng coù voâ soá vò Boà Taùt Voâ Bieân Thaân mang theo nhöõng thöùc cuùng döôøng troäi hôn nhöõng thöùc cuùng döôøng ñaõ noùi tröôùc, cuøng ñi ñeán choã Phaät, cuoái cuøng cuõng ñeàu lui xuoáng ñöùng sang moät beân nhö vaäy.1

Baáy giôø, taïi vuøng ñaát an laønh ôû röøng Sa-la Song thoï, trong khoaûng chu vi hai möôi hai do-tuaàn, ñaïi chuùng tuï hoïp ñaày kín khoâng coøn choã troáng. Luùc aáy, nhöõng toøa ngoài cuûa caùc vò Boà Taùt Voâ Bieân Thaân vaø quyeán thuoäc töø boán phöông ñeán chæ nhoû beù nhö muõi duøi, muõi kim, nhö nhöõng haït buïi cöïc nhoû. Chö Ñaïi Boà Taùt töø caùc coõi Phaät möôøi phöông nhieàu nhö soá haït buïi cöïc nhoû cuõng ñeàu ñeán nhoùm hoïp, vaø taát caû ñaïi chuùng ôû khaép coõi Dieâm-phuø-ñeà cuõng ñeán nhoùm hoïp. Chæ coøn thieáu hai chuùng cuûa Toân giaû Ma-ha Ca-dieáp vaø cuûa ngaøi A-nan vôùi vua A-xaø-theá vaø quyeán

1 Keå töø ñoaïn noùi veà chö ñaïi tyø-kheo chuùng cho ñeán ñoaïn naøy noùi veà chö Boà Taùt Voâ Bieân Thaân, caû thaûy ñaõ coù 52 hoäi chuùng tuaàn töï keùo ñeán röøng Sa-la nôi ñöùc Phaät saép nhaäp Nieát-baøn. Caùc baûn luaän giaûi thöôøng goïi ñaây laø “nguõ thaäp nhò chuùng” ñeå chæ chung taát caû caùc loaøi chuùng sanh trong Ba coõi. Ñaây laø soá hoäi chuùng ñoâng ñaûo nhaát trong suoát cuoäc ñôøi hoaèng hoùa cuûa ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni, vì bao goàm taát caû caùc loaøi chuùng sanh khaùc nhau, vôùi caên cô vaø nghieäp quaû khaùc nhau, khoâng gioáng nhö ña soá caùc Phaùp hoäi khaùc thöôøng chæ daønh cho moät soá thaønh phaàn thích hôïp nhaát ñònh.

132

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuoäc. Ngoaøi ra, cho ñeán nhöõng loaøi raén ñoäc maø maét nhìn cuõng ñuû laøm cheát ngöôøi, nhöõng loaøi boø hung, raén ñaát, boø caïp vaø 16 loaïi chuyeân laøm aùc nghieäp, taát caû cuõng ñeàu tuï hoäi. Caùc vò thaàn ñaø-na-baø, a-tu-la ñeàu boû nhöõng tö töôûng xaáu, khôûi sanh loøng töø, ñoái vôùi nhau nhö cha, meï, chò em. Caùc chuùng sanh trong coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi cuõng ñeàu sanh loøng töø ñoái vôùi nhau nhö theá, chæ tröø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà.1

Luùc aáy, nhôø oai thaàn cuûa Phaät, trong khaép coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi maët ñaát boãng trôû neân meàm maïi, khoâng coù nhöõng goø noång, ñaát caùt, soûi ñaù, gai goác, coû ñoäc... caùc moùn baùu ñôm keát laøm cho xinh ñeïp, döôøng nhö theá giôùi Cöïc Laïc ôû phöông taây cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø. Ñaïi chuùng thaûy ñeàu thaáy roõ caùc theá giôùi cuûa chö Phaät trong möôøi phöông, nhieàu nhö nhöõng haït buïi cöïc nhoû, ví nhö ngöôøi ta nhìn vaøo taám göông thaáy ñöôïc chính mình, ai naáy ñeàu thaáy caùc coõi Phaät moät caùch roõ raøng nhö vaäy.

Luùc aáy, töø nôi khoaûng giöõa hai chaân maøy ñöùc Nhö Lai phoùng ra haøo quang naêm saéc. Haøo quang aáy saùng röïc rôõ, bao truøm caû ñaïi hoäi, khieán cho haøo quang nôi thaân cuûa moãi vò trong ñaïi hoäi ñeàu chaúng hieän ra ñöôïc. Haøo quang cuûa Phaät sau khi ñaõ phoùng ra roài, lieàn theo nôi mieäng cuûa ngaøi maø quay trôû vaøo.

Baáy giôø, chö thieân, loaøi ngöôøi, a-tu-la vaø heát thaûy chuùng hoäi nhìn thaáy haøo quang cuûa Phaät quay trôû vaøo trong

1 Nhaát-xieån-ñeà (Sanskrit: icchantika) laø haïng ngöôøi maát haún nieàm tin nôi Tam baûo.

133

PHAÅM THOÏ MAÏNG

mieäng ngaøi, thaûy ñeàu laáy laøm sôï haõi, ruøng mình rôûn oác, noùi raèng: “Haøo quang cuûa Nhö Lai phoùng ra roài laïi quay trôû vaøo, khoâng theå khoâng coù nhaân duyeân, aét laø vieäc caàn laøm cuûa Phaät trong möôøi phöông ñaõ xong, ñaây laø töôùng traïng cuoái cuøng ngaøi saép nhaäp Nieát-baøn. Khoå thay! Khoå thay! Taïi sao chæ trong choác laùt ñöùc Theá Toân ñaõ buoâng boû boán taâm voâ löôïng,1 chaúng nhaän söï cuùng döôøng cuûa loaøi ngöôøi vaø chö thieân? AÙnh saùng cuûa maët trôøi trí tueä töø nay döùt maát! Con thuyeàn Chaùnh phaùp voâ thöôïng hoâm nay saép chìm maát! OÂi! Ñau ñôùn thay! Khoå naõo thay cho theá gian!”

Ai naáy ñeàu ñöùng daäy, ñaám ngöïc keâu la, khoùc loùc bi ai, tay chaân run raåy, khoâng töï kieàm cheá ñöôïc, töø caùc loã chaân loâng treân ngöôøi hoï maùu töôi öùa ra, rôi vaáy ñaày treân maët ñaát.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MOÄT

1 Boán taâm voâ löôïng (Sanskrit: catvāri-apramāṇāṇi, Pāli: catasso-appamaññāyo) töùc Töù voâ löôïng taâm, cuõng coøn goïi laø Töù phaïm truù (Sanskrit, Pāli: catur-brahmavihāra), goàm coù: Töø (Sanskrit: maitrī), Bi (Sanskrit, Pāli: karuṇā), Hyû (Sanskrit, Pāli: muditā), vaø Xaû (Sanskrit: upekṣā). Chö Phaät vaø Boà Taùt ñeàu ñaõ thaønh töïu boán taâm naøy. Vì nhöõng taâm naøy roäng lôùn voâ bieân, khoâng theå ño löôøng neân goïi laø taâm voâ löôïng. Boán taâm voâ löôïng naøy ñoái trò boán phieàn naõo laø saân haän, ganh tò, buoàn böïc vaø tham muoán.

212

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI

PHAÅM THOÏ MAÏNGPhaåm thöù nhaát – Phaàn hai1

Baáy giôø, trong chuùng hoäi coù moät vò öu-baø-taéc ôû thaønh Caâu-thi-na teân laø Thuaàn-ñaø, con nhaø thôï thuyeàn,

daãn theo 15 ngöôøi cuõng thuoäc trong giôùi mình. Vì muoán cho theá gian ñöôïc quaû laønh, oâng deïp boû oai nghi cuûa thaân, töø choã ngoài ñöùng daäy, traàn vai aùo beân phaûi,2 quyø goái phaûi saùt ñaát, hai tay chaép laïi höôùng veà phía Phaät, ñau xoùt rôi leä, cuùi ñaàu leã saùt chaân Phaät, roài baïch Phaät raèng: “Nguyeän ñöùc Theá Toân vaø chö tyø-kheo ruû loøng thöông xoùt nhaän cho söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa chuùng con, ñeå cöùu ñoä voâ soá chuùng sanh.

“Baïch Theá Toân! Töø nay chuùng con khoâng coøn ngöôøi laøm chuû, khoâng coøn ngöôøi thaân thích, khoâng coøn ngöôøi cöùu vôùt, baûo hoä, khoâng coøn nôi quy höôùng, baàn cuøng, ñoùi khoå, muoán nöông ñöùc Nhö Lai caàu laáy moùn aên cho thuôû töông lai. Xin ngaøi thöông xoùt thoï nhaän leã cuùng heøn moïn cuûa chuùng con roài haõy nhaäp Nieát-baøn.

1 Trong Nam baûn laø phaåm thöù hai: Thuaàn-ñaø.2 Theo phong tuïc AÁn Ñoä, khi moät ngöôøi töï vaïch aùo ñeå traàn vai beân phaûi loä ra coù yù

nghóa laø töï haï mình heát söùc, ñeå toû loøng toân kính vôùi ngöôøi ñoái dieän. Vì haï mình heát möùc, neân ôû treân coù noùi laø “deïp boû oai nghi cuûa thaân”.

213

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Theá Toân! Ví nhö coù moät ngöôøi thuoäc giai caáp saùt-lî hoaëc giai caáp baø-la-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø,1 vì baàn cuøng neân ñi tôùi moät nöôùc khaùc xa xoâi. Ngöôøi aáy ra söùc laøm ruoäng nöông, saém ñöôïc con traâu khoûe, deã ñieàu khieån; ñöôïc ruoäng toát, baèng thaúng; ñaõ doïn saïch khoâng coøn nhöõng caùt soûi, chaát pheøn, coû hoang, goác caây. Ngöôøi aáy chæ coøn mong ñöôïc trôøi möa xuoáng maø thoâi.

“Traâu khoûe vaø deã ñieàu khieån, ví nhö baûy nghieäp laønh cuûa thaân vaø khaåu.2 Ruoäng toát vaø baèng thaúng, ví nhö trí tueä. Nhöõng moùn caùt soûi, chaát pheøn, coû hoang, goác caây ñaõ bò deïp tröø, ví nhö caùc phieàn naõo ñaõ tröø döùt.

“Theá Toân! Nay thaân chuùng con coù ñuû traâu khoûe, deã ñieàu khieån; ruoäng toát vaø baèng thaúng; ñaõ doïn saïch nhöõng moùn, caùt soûi, chaát pheøn, coû hoang, goác caây. Chuùng con chæ coøn mong chôø ñöùc Nhö Lai ban cho côn möa phaùp cam loä3 maø thoâi. 1 Baø-la-moân (Sanskrit: brahmana), saùt-lî (Sanskrit: kshatriya), tyø-xaù (Sanskrit:

Vaisya) thuû-ñaø (Sanskrit: Sūdra) laø boán giai caáp cuûa xaõ hoäi AÁn Ñoä thôøi xöa.2 Baûy nghieäp laønh cuûa thaân vaø khaåu (Thaân khaåu thaát) Thaân coù ba nghieäp, khaåu coù

boán nghieäp.Ba nghieäp laønh cuûa thaân laø:

1. Khoâng gieát haïi, thöôøng phoùng sanh, cöùu vôùt maïng soáng cho muoân loaøi.2. Khoâng troäm caép, thöôøng cöùu giuùp, boá thí nhöõng gì mình coù cho taát caû

chuùng sanh.3. Khoâng taø daâm, thöôøng toân troïng, baûo veä haïnh phuùc gia ñình cuûa mình

vaø ngöôøi khaùc.Boán nghieäp laønh cuûa mieäng:

4. Khoâng noùi doái, thöôøng noùi lôøi chaân thaät, xaây döïng, taïo söï ñoaøn keát gaén boù vaø hoøa hôïp cho moïi ngöôøi.

5. Khoâng noùi trau chuoát, khoâng noùi thoâ tuïc, thöôøng noùi nhöõng lôøi thuaän theo ñaïo lyù, coù ích.

6. Khoâng noùi hai löôõi, ñaâm thoïc, gaây baát hoøa, chia reõ, thöôøng noùi lôøi hoøa nhaõ, yeâu thöông.

7. Khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, thöôøng noùi nhöõng lôøi toát laønh.3 Cam loä (Sanskrit: amrta): Chaát nöôùc ngon ngoït, ñöôïc tin laø uoáng vaøo seõ ñöôïc

khoûe maïnh vaø soáng laâu. Phaùp cuûa Phaät laøm lôïi ích thaân taâm cho taát caû chuùng sanh, neân ví nhö nöôùc cam loä.

214

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ngöôøi baàn cuøng noùi treân chính laø thaân chuùng con ñaây, thieáu thoán moùn cuûa caûi laø Chaùnh phaùp voâ thöôïng. Xin Phaät thöông xoùt, döùt tröø söï baàn cuøng khoán khoå aáy cho chuùng con vaø cöùu giuùp voâ löôïng chuùng sanh khoå naõo.

“Maëc daàu leã cuùng cuûa chuùng con hoâm nay laø heøn moïn, nhöng cuõng mong raèng ñöôïc laøm no loøng Nhö Lai vaø ñaïi chuùng. Töø nay chuùng con khoâng coøn ngöôøi laøm chuû, khoâng coøn ngöôøi thaân thieát, khoâng coøn nôi quy höôùng. Xin Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt chuùng con nhö La-haàu-la.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân, baäc Nhaát thieát chuûng trí,1 baäc Voâ thöôïng Ñieàu ngöï, baûo Thuaàn-ñaø raèng: “Laønh thay, laønh thay! Hoâm nay ta seõ vì oâng maø döùt tröø söï baàn cuøng. Ta seõ ñem möa Phaùp voâ thöôïng maø röôùi xuoáng ñaùm ruoäng toát ôû thaân oâng ñeå laøm cho maàm phaùp moïc leân. Nay oâng muoán caàu ôû ta thoï maïng, saéc töôùng, söùc löïc, an laïc, bieän taøi voâ ngaïi. Ta seõ ban cho oâng ñöôïc ñôøi soáng tröôøng toàn, saéc töôùng, söùc löïc, an laïc vaø taøi bieän thuyeát voâ ngaïi.

“Vì sao vaäy? Thuaàn-ñaø! Coù hai laàn thí thöïc maø quaû baùo nhö nhau. Sao goïi laø hai? Thöù nhaát laø, ta thoï thöïc roài seõ ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.2 Thöù hai laø, ta thoï thöïc xong seõ nhaäp Nieát-baøn. Nay ta thoï nhaän söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng naøy cuûa oâng, seõ khieán cho oâng ñöôïc ñaày ñuû haïnh Boá thí.”

Baáy giôø, Thuaàn-ñaø lieàn baïch Phaät raèng: “Nhö Phaät noùi raèng quaû baùo hai laàn thí thöïc aáy laø nhö nhau, nghóa aáy chaúng ñuùng!

1 Nhaát thieát chuûng trí: Trí tueä bieát ñöôïc taát caû moïi söï vieäc, trí tueä bao truøm taát caû, ñöôïc duøng ñeå chæ trí tueä giaùc ngoä hoaøn toaøn cuûa Phaät.

2 A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà: (Sanskrit: Anuttarā-saṃyak-saṃ bodhi), Haùn dòch laø Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc (無上正等正覺), cuõng töùc laø quaû vò Phaät.

215

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Vì sao vaäy? Ngöôøi thoï thí laàn tröôùc, chöa döùt phieàn naõo, chöa thaønh töïu Nhaát thieát chuûng trí, cuõng chöa theå khieán cho chuùng sanh ñöôïc ñaày ñuû haïnh Boá thí.

“Ngöôøi thoï thí laàn sau, phieàn naõo ñaõ döùt, ñaõ thaønh töïu Nhaát thieát chuûng trí, laïi coù theå khieán cho chuùng sanh thaûy ñeàu ñöôïc ñaày ñuû haïnh Boá thí.

“Ngöôøi thoï thí laàn tröôùc, thaät laø chuùng sanh. Ngöôøi thoï thí laàn sau, laø baäc Thieân Trung Thieân.1

“Ngöôøi thoï thí laàn tröôùc, ñoù laø caùi thaân soáng nhôø aên uoáng, caùi thaân phieàn naõo, caùi thaân coøn phaûi trôû laïi coõi naøy, caùi thaân voâ thöôøng. Ngöôøi thoï thí laàn sau, ñoù laø thaân khoâng phieàn naõo, thaân kim cang, laø Phaùp thaân, laø thaân thöôøng coøn chaúng maát, laø thaân khoâng giôùi haïn.

“Nhö vaäy, vì sao noùi raèng hai laàn thí thöïc aáy quaû baùo chaúng khaùc gì nhau?

“Ngöôøi thoï thí laàn tröôùc chöa coù ñaày ñuû töø haïnh Boá thí cho tôùi haïnh Trí tueä;2 chæ coù nhuïc nhaõn maø thoâi, chöa ñöôïc Phaät nhaõn, thaäm chí chöa ñöôïc Hueä nhaõn.3

“Ngöôøi thoï thí laàn sau, ñaõ coù ñaày ñuû töø haïnh Boá thí cho tôùi haïnh Trí tueä, laïi ñöôïc ñaày ñuû töø Hueä nhaõn cho chí Phaät nhaõn. 1 Thieân Trung Thieân: Moät toân hieäu cuûa Phaät, xöng tuïng Phaät laø vò chaúng nhöõng

ñöôïc loaøi ngöôøi leã baùi, laïi ñöôïc taát caû chö thieân trong Ba coõi ñeàu toân troïng hôn heát, laø baäc cao troåi nhaát trong haøng chö thieân.

2 Töùc laø Saùu phaùp ba-la-maät, ôû ñaây löôïc noùi. Keå ñuû laø: Boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh vaø trí tueä.

3 Nhuïc nhaõn: maét thòt, maét cuûa ngöôøi thöôøng, chæ thaáy ñöôïc trong giôùi haïn nhaát ñònh cuûa maét. Hueä nhaõn laø khaû naêng nhìn thaáy do söï khai môû trí tueä, neân saùng suoát vaø khoâng bò giôùi haïn nhö maét thöôøng. Phaät nhaõn laø khaû naêng nhìn thaáy sau khi chöùng quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà, thaønh Phaät, nghóa laø chæ coù chö Phaät Theá Toân môùi coù maø thoâi.

216

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Nhö vaäy, vì sao noùi raèng hai laàn thí thöïc aáy quaû baùo chaúng khaùc gì nhau?

“Baïch Theá Toân! Ngöôøi thoï thí laàn ñaàu, thoï nhaän roài thì cho vaøo mieäng maø aên, thöùc aên vaøo buïng thì tieâu hoùa, nhôø ñoù môùi ñöôïc thoï maïng, saéc töôùng, söùc löïc, an laïc, bieän taøi voâ ngaïi.

“Ngöôøi thoï thí laàn sau, chaúng aên, chaúng tieâu, cuõng chaúng nhaân ñoù maø ñöôïc naêm keát quaû treân.1

“Nhö vaäy, vì sao noùi raèng hai laàn thí thöïc aáy quaû baùo chaúng khaùc gì nhau?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Töø voâ löôïng voâ bieân a-taêng-kyø kieáp, Nhö Lai khoâng heà coù caùi thaân nuoâi soáng baèng thöùc aên, caùi thaân phieàn naõo; khoâng coù thaân phaûi trôû laïi coõi naøy. [Nhö Lai thaät chæ coù] thaân thöôøng toàn, thaân Phaùp, thaân kim cang.

“Thieän nam töû! Ngöôøi chöa thaáy taùnh Phaät neân thaân aáy goïi laø thaân phieàn naõo, laø thaân soáng nhôø aên uoáng, laø thaân phaûi trôû laïi coõi naøy. Baáy giôø, khi Boà Taùt [saép thaønh ñaïo], aên uoáng xong beøn nhaäp Tam-muoäi Kim cang. Thöùc aên aáy tieâu hoùa roài, Boà Taùt lieàn thaáy taùnh Phaät, chöùng quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Vì vaäy, ta noùi raèng quaû baùo cuûa hai laàn thí aáy chaúng khaùc gì nhau.

“Luùc baáy giôø, Boà Taùt phaù boán thöù ma,2 nay vaøo Nieát-baøn cuõng phaù boán thöù ma. Vì vaäy cho neân ta noùi raèng quaû baùo cuûa hai laàn thí aáy chaúng khaùc gì nhau. 1 Töùc laø thoï maïng, saéc töôùng, söùc löïc, an laïc, bieän taøi voâ ngaïi.2 Boán thöù ma (Töù ma): 1. Phieàn naõo ma, 2. AÁm ma (Ma nguõ aám: saéc, thoï, töôûng,

haønh, thöùc), 3. Töû ma (Ma cheát), 4. Tha hoùa töï taïi thieân töû ma (Ma vöông vaø thuoäc haï cuûa ma vöông ôû coõi trôøi Tha hoùa töï taïi hieän ñeán).

217

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Luùc baáy giôø, Boà Taùt tuy chöa thuyeát roäng möôøi hai boä kinh,1 nhöng tröôùc ñoù ñaõ thoâng ñaït roài; nay saép vaøo Nieát-baøn, seõ roäng vì taát caû chuùng sanh maø phaân bieät dieãn thuyeát möôøi hai boä kinh. Vì vaäy cho neân ta noùi raèng quaû baùo cuûa hai laàn thí aáy chaúng khaùc gì nhau.

“Thieän nam töû! Töø voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp, thaân Nhö Lai ñaõ chaúng heà duøng caùc moùn aên thöùc uoáng. Vì haøng Thanh vaên neân môùi noùi raèng: “Tröôùc kia ta coù thoï moùn chaùo söõa cuûa hai coâ chaên boø laø Nan-ñaø vaø Nan-ñaø-ba-la cuùng döôøng, sau ñoù chöùng quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Thaät ra, ta chaúng heà aên. Hoâm nay, ta laïi vì ñaïi chuùng trong hoäi naøy maø thoï nhaän söï cuùng döôøng laàn cuoái cuøng cuûa oâng, thaät ra cuõng chaúng heà aên.”

Luùc aáy, ñaïi chuùng nghe ñöùc Phaät daïy raèng ngaøi vì khaép caû ñaïi hoäi neân thoï nhaän böõa cuùng döôøng cuoái cuøng cuûa Thuaàn-ñaø, ñeàu laáy laøm vui möøng, phaán chaán, cuøng caát tieáng khen raèng:

“Laønh thay, laønh thay! Ít coù ai ñöôïc nhö oâng Thuaàn-ñaø! Teân oâng ñaët nhö vaäy, thaät laø xöùng ñaùng. Hai chöõ “thuaàn-ñaø” coù nghóa laø “hieåu ñöôïc nghóa lyù vi dieäu”.2 Nay oâng ñaõ

1 Möôøi hai boä kinh (Thaäp nhò boä kinh):1. Tu-ña-la (Sanskrit: Sūtra), dòch nghóa: kheá kinh, phaùp boån.2. Kyø-daï (Sanskrit: Geya), dòch nghóa: öùng tuïng, truøng tuïng.3. Hoøa-ca-la-na (Sanskrit: Vyakarana), dòch nghóa: thoï kyù.4. Giaø-ñaø (Sanskrit: Gāthā), dòch nghóa: phuùng tuïng, coâ khôûi tuïng. 5. Öu-ñaø-na (Sanskrit: Udana), dòch nghóa: töï thuyeát.6. Ni-ñaø-na (Sanskrit: Nidāna), dòch nghóa: nhaân duyeân.7. A-ba-ñaø-na (Sanskrit: Avadāna), dòch nghóa: thí duï.8. Y-ñeá-muïc-ña-giaø (Sanskrit: Itivrtaka),dòch nghóa: boån söï.9. Xaø-ñaø-giaø (Sanskrit: Jātaka), dòch nghóa: boån sanh.10. Tyø -phaät-löôïc (Sanskrit: Vaipulya), dòch nghóa: Phöông quaûng.11. A-phuø-ñaø-ñaït-ma (Sanskrit: Adbhutadharma), dòch nghóa: Vò taèng höõu.12. Öu-ba-ñeà-xaù (Sanskrit: Upadēsa), dòch nghóa: Luaän nghi.

2 Thuaàn-ñaø: phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Cunda, Haùn dòch laø “giaûi dieäu nghóa”, nghóa laø hieåu ñöôïc nghóa lyù vi dieäu.

218

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

kieán laäp ñöôïc nghóa lôùn nhö vaäy, cho neân y theo choã thaät, tuøy nghóa maø ñaët teân, goïi laø Thuaàn-ñaø.

“OÂng nay ôû ñôøi hieän taïi ñöôïc danh lôïi lôùn, ñöùc nguyeän ñeàu ñaày ñuû. Kyø laï thay cho Thuaàn-ñaø! OÂng sanh ra ôû coõi ngöôøi, laïi ñöôïc ñieàu lôïi ích cao quyù nhaát, khoù ñöôïc nhaát!

“Laønh thay Thuaàn-ñaø! Nhö hoa öu-ñaøm ít coù ôû theá gian. Phaät xuaát hieän ôû theá gian, laïi caøng khoù gaëp hôn. Gaëp Phaät roài ñem loøng tin vaø nghe Phaùp, laïi caøng khoù hôn nöõa. Khi Phaät saép nhaäp Nieát-baøn, laïi ñöôïc baøy bieän leã vaät cuùng döôøng laàn cuoái cuøng nhö theá naøy, vieäc aáy laïi laø khoù hôn caû.

“Ñaùng kính thay Thuaàn-ñaø! Ñaùng kính thay Thuaàn-ñaø! Nay haïnh boá thí cuûa oâng ñaõ ñöôïc ñaày ñuû nhö traêng thu ñeâm raèm, ñaõ trong saùng troøn ñaày laïi khoâng bò maây che, moïi ngöôøi ñeàu chieâm ngöôõng. OÂng cuõng nhö theá, taát caû chuùng toâi ñeàu chieâm ngöôõng oâng. Phaät thoï nhaän leã cuùng döôøng cuoái cuøng cuûa oâng roài, seõ laøm cho haïnh boá thí cuûa oâng ñöôïc ñaày ñuû. Ñaùng kính thay Thuaàn-ñaø! Vì vaäy neân chuùng toâi noùi raèng oâng nhö vaàng traêng troøn ñaày, moïi ngöôøi ñeàu chieâm ngöôõng. Ñaùng kính thay Thuaàn-ñaø. Tuy oâng thoï thaân ngöôøi, nhöng taâm oâng nhö taâm Phaät. Thuaàn-ñaø! Hoâm nay oâng thaät laø con Phaät, nhö La-haàu-la chaúng khaùc.

Luùc aáy, ñaïi chuùng lieàn ñoïc keä raèng:

OÂng tuy sanh coõi ngöôøi,Ñaõ vöôït trôøi Tha hoùa.Chuùng toâi toaøn ñaïi chuùng,Nay cuùi ñaàu caàu thænh.Baäc Nhaân trung Toái thaéng,

219

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Nay saép nhaäp Nieát-baøn.OÂng neân thöông chuùng toâi,Mau mau caàu thænh Phaät:Truï laâu choán theá gian,Lôïi ích voâ löôïng chuùng.Thuyeát giaûng phaùp voâ thöôïng, Phaùp baäc trí ngôïi khen.Neáu oâng khoâng thænh Phaät,Maïng chuùng toâi chaúng coøn!Neân mong oâng töùc thôøi:Ñaûnh leã baäc Ñieàu ngöï.

Luùc aáy, Thuaàn-ñaø heát söùc vui möøng phaán chaán. Ví nhö coù moät ngöôøi kia, cha meï ñaõ cheát roài boãng nhieân soáng laïi, laáy laøm vui söôùng. Söï vui söôùng cuûa Thuaàn-ñaø cuõng gioáng nhö vaäy. OÂng lieàn ñöùng daäy leã Phaät vaø tuïng keä raèng:

Khoaùi thay ñöôïc lôïi mình,Kheùo sanh ra laøm ngöôøi,Deïp tröø tham, saân, si,Rôøi caû ba neûo döõ!1

Khoaùi thay ñöôïc lôïi mình,Gaëp ñöôïc kho vaøng ngoïc,Gaëp ñöôïc ñaáng Ñieàu ngöï,Chaúng sôï ñoïa suùc sanh!

Phaät nhö hoa öu-ñaøm,Khoù gaëp; gaëp khoù tin.

1 Ba neûo döõ (Tam aùc ñaïo): 1. Ngaï quyû, 2. Ñòa nguïc, 3. Suùc sanh.

220

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Gaëp roài, troàng thieän caên,Döùt tuyeät khoå ngaï quyû.Laïi tröø ñöôïc moái lo,Sanh loaøi A-tu-la.

Phaät muoân ñôøi khoù gaëp,Nhö haït caûi ñaàu kim.1

Con ñöôïc troøn haïnh thí,Thoaùt sanh töû, trôøi ngöôøi.Phaät chaúng nhieãm vieäc ñôøi,Nhö hoa sen ôû nöôùc.Döùt luoân caûnh Höõu ñænh,Vónh vieãn vöôït sanh töû.

Sanh laøm ngöôøi laø khoù,Gaëp Phaät laïi caøng khoù,Döôøng nhö giöõa bieån caû,Ruøa muø gaëp boäng noåi!2

Con nay hieán côm naøy,Nguyeän ñöôïc quaû cao nhaát.Heát thaûy daây phieàn naõo,Chaët ñöùt chaúng khoù khaên.

1 Haït caûi ñaàu kim: ñieàu khoù khaên, raát khoù xaûy ra, ví nhö khoù gieo cho haït caûi naèm ngay treân ñaàu caây kim. Sanh ra ñöôïc gaëp Phaät cuõng raát khoù nhö vaäy.

2 Ruøa muø gaëp boäng noåi: Ví nhö giöõa bieån caû coù con ruøa muø, moät traêm naêm môùi noåi leân moät laàn. Laïi coù moät khuùc caây boäng, moät traêm naêm môùi troâi qua choã con ruøa moät laàn. Nhö vaäy, ñeå cho con ruøa noåi leân gaëp ñöôïc vaø chui vaøo boäng caây thaät khoù laém thay! Trong kinh Phaät, ví duï naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå noùi ñeán nhöõng ñieàu raát ít coù.

221

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Nay con ôû choán naøy,Chaúng caàu thaân trôøi, ngöôøi.Ví daàu sanh caûnh aáy,Loøng chaúng laáy laøm vui.Phaät nhaän leã con daâng,Vui söôùng khoâng keå xieát!

Con nhö hoa y-lan,1

Ñöôïc cuùng döôøng Nhö Lai,Nhö toûa höông chieân-ñaøn,2

Neân con raát vui möøng.Nay con ñöôïc hieän baùo,Ñeán nôi cao ñeïp nhaát.Chö thieân trôøi Thích, Phaïm,Seõ ñeán cuùng döôøng con.

Heát thaûy khaép theá gian,AÉt sanh khoå naõo lôùn,Vì bieát Phaät Theá Toân,Ñang muoán nhaäp Nieát-baøn.Cuøng lôùn tieáng thöa raèng:“Theá gian khoâng Ñieàu ngöï!Xin ñöøng boû chuùng sanh,Xin thöông nhö con moät."

1 Hoa y-lan maøu hoàng raát ñeïp nhöng coù muøi hoâi lan xa ñeán haøng boán chuïc daëm. 2 Hoa y-lan (raát hoâi haùm) maø coù theå toûa ñöôïc muøi thôm nhö chieân-ñaøn, cuõng ví

nhö thaân mình heøn moïn, nhoû nhoi maø ñöôïc Nhö Lai thoï nhaän cuùng döôøng neân coù theå thaønh töïu coâng ñöùc lôùn lao.

222

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Nhö Lai giöõa chuùng taêng,Dieãn thuyeát Phaùp voâ thöôïng,Nhö nuùi baùu Tu-di,Vöõng vaøng nôi bieån caû.

Trí tueä Phaät kheùo tröø,Loøng taêm toái chuùng con,Ví nhö giöõa hö khoâng,Veùn maây, trôøi trong saùng.Nhö Lai kheùo deïp tröø,Heát thaûy moïi phieàn naõo,Ví nhö maët trôøi hieän,Maây tan, aùnh saùng chieáu.

Heát thaûy moïi chuùng sanh,Ngheïn ngaøo, khoùc söng maët.Thaûy bò khoå luaân hoài,Laøm troâi daït khaép nôi.Vì vaäy, nguyeän Theá Toân, Taêng loøng tin cuûa chuùng,Vì cöùu khoå sanh töû,Truï laâu nôi theá gian.

Phaät baûo Thuaàn-ñaø: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Nhö oâng ñaõ noùi, khoù gaëp Phaät ra ñôøi, cuõng nhö hoa öu-ñaøm. Gaëp Phaät roài phaùt sanh loøng tin, laïi caøng khoù hôn. Ñeán khi Phaät saép nhaäp Nieát-baøn, ñöôïc cuùng döôøng Phaät böõa côm cuoái cuøng, nhaân ñoù ñaày ñuû haïnh boá thí, vieäc aáy laïi caøng raát khoù.

“Thuaàn-ñaø! Nay oâng chôù neân saàu khoå thaùi quaù. Neân

223

PHAÅM THOÏ MAÏNG

sanh loøng phaán chaán, möøng vui vì ñöôïc söï may maén, haïnh phuùc lôùn, ñöôïc cuùng döôøng Nhö Lai laàn cuoái cuøng, thaønh töïu troïn veïn haïnh boá thí. Khoâng neân thænh Phaät truï theá laâu daøi. Nay oâng neân quaùn xeùt caùc caûnh giôùi cuûa Phaät ñeàu laø voâ thöôøng, taùnh vaø töôùng cuûa caùc haønh1 laïi cuõng voâ thöôøng nhö vaäy.”

Phaät vì Thuaàn-ñaø thuyeát keä:

Heát thaûy khaép theá gian,Coù sanh ñeàu coù töû.Maïng soáng duø keùo daøi,Cuõng coù ngaøy phaûi döùt.

Coù thaïnh aét coù suy,Hôïp nhau roài phaûi lìa.Tuoåi thanh xuaân raát ngaén,Khoûe maïnh roài oám ñau.Maïng soáng roài phaûi heát,Khoâng coù phaùp naøo thöôøng.

Caùc vua ñöôïc töï taïi,Theá löïc chaúng ai baèng,Heát thaûy ñeàu dôøi ñoåi,Maïng soáng cuõng chaúng khaùc.Voøng khoå naõo khoâng cuøng,Löu chuyeån khoâng ngöøng nghæ.

1 Caùc haønh (chö haønh): Haønh nghóa laø dôøi chuyeån (thieân löu). Caùc phaùp höõu vi do nhaân duyeân maø sanh ra, dôøi chuyeån trong ba ñôøi, töø quaù khöù, ñeán hieän taïi, sang vò lai. Caùc phaùp höõu vi aáy raát nhieàu, hoaëc ôû nôi taâm, hoaëc ôû nôi caûnh, goïi chung laø caùc haønh.

224

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ba coõi ñeàu voâ thöôøng,Caùc caûnh chaúng gì vui.Thaáy roõ taùnh thaät töôùng:Heát thaûy ñeàu roãng khoâng.

Phaùp hö hoaïi löu chuyeån,Thöôøng lo aâu, hoaïn naïn,Sôï haõi vaø toäi loãi,Khoå giaø, suy, beänh, cheát.

Heát thaûy ñeàu khoâng cuøng.Hö hoaïi, keû oaùn haïi,Phieàn naõo buoäc troùi chaët,Nhö taèm kia trong keùn.Nhöõng ngöôøi coù trí tueä,Ai öa thích choán naøy?

Thaân naøy, muoân khoå hoïp,Heát thaûy ñeàu nhôùp nhô,Ung nhoït, troùi, cheøn eùp,Xeùt cuøng, khoâng ích lôïi.Cho ñeán thaân chö thieân,Cuõng ñeàu nhö vaäy caû.

Tham duïc ñeàu voâ thöôøng,Neân ta chaúng tham chaáp.Lìa duïc, kheùo suy xeùt,

225

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Roõ ñöôïc lyù chaân thaät,Ñoaïn döùt caû ba coõi.

Nay Phaät nhaäp Nieát-baøn,Sang ñeán taän bôø kia,Ñaõ vöôït heát caùc khoå.Nay chæ thuaàn an vui,Nhieäm maàu hôn taát caû.1

Vì nhaân duyeân nhö vaäy,Vöôït ngoaøi moïi hí luaän.Vónh vieãn döùt troùi buoäc.

Nay Phaät nhaäp Nieát-baøn,Khoâng coøn: giaø, beänh, cheát,Ñôøi soáng khoâng theå döùt.Nay Phaät nhaäp Nieát-baøn,Nhö löûa lôùn vuït taét.

Thuaàn-ñaø, oâng chaúng neân,Suy löôøng nghóa Nhö Lai.Neân quaùn taùnh Nhö Lai,Nhö nuùi lôùn Tu-di.Nay Phaät nhaäp Nieát-baøn,Thoï nieàm vui baäc nhaát.Chö Phaät ñeàu nhö vaäy,Chaúng neân than khoùc nöõa.

1 Baøi keä naøy trong Nam baûn chæ ñeán ñaây laø heát, khoâng coù nhöõng caâu tieáp theo.

226

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Luùc aáy, Thuaàn-ñaø baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Phaûi vaäy, phaûi vaäy. Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy. Trí tueä cuûa con nay raát noâng caïn, döôøng nhö loaøi muoãi moøng, laøm sao baøn xeùt noåi yù nghóa saâu kín Nieát-baøn cuûa Nhö Lai?

“Theá Toân! Nay con ñöôïc ñöùng cuøng vôùi caùc vò Ñaïi Boà Taùt, laø haøng ñaïi long töôïng1 trong chuùng taêng, ñaõ döùt saïch moïi phieàn naõo, nhöõng vò nhö ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi Phaùp vöông töû ñaây.

“Theá Toân! Ví nhö ngöôøi coøn treû, vöøa môùi xuaát gia, tuy chöa thoï ñuû giôùi nhöng cuõng ñöôïc döï vaøo haøng Taêng chuùng. Con nay cuõng vaäy, nhôø söùc thaàn cuûa Phaät vaø Boà Taùt môùi ñöôïc ñöùng vaøo haøng Ñaïi Boà Taùt. Vì vaäy maø nay con muoán thænh caàu Nhö Lai truï laâu ôû theá gian, ñöøng nhaäp Nieát-baøn. Ví nhö ngöôøi quaù ñoùi, hoaøn toaøn khoâng coù gì ñeå noân ra.2 Nguyeän cho ñöùc Theá Toân cuõng vaäy, thöôøng truï theá gian, khoâng [xaû boû maø] nhaäp Nieát-baøn.”

Luùc aáy, Vaên-thuø-sö-lôïi Phaùp Vöông töû baûo Thuaàn-ñaø raèng: “Thuaàn-ñaø! Nay oâng chaúng neân noùi ra lôøi nhö theá, 1 Long töôïng: roàng vaø voi, dòch töø Phaïn ngöõ nāga, chæ baäc kieät xuaát, vöôït troäi hôn

caû. Chöõ naøy ñoâi khi cuõng ñöôïc dòch rieâng laø long hoaëc laø töôïng. Vì söùc cuûa loaøi roàng thì döôùi bieån caû khoâng loaøi naøo qua ñöôïc, söùc cuûa loaøi voi thì treân ñaát lieàn ñöùng ñaàu muoân thuù, neân trong kinh Phaät thöôøng ví caùc vò Boà Taùt, A-la-haùn laø baäc long töôïng, vì caùc vò laø kieät xuaát, vöôït troäi hôn caû trong muoân loaøi chuùng sanh.

2 Nguyeân vaên laø: 譬如饑人終無變吐。(Thí nhö cô nhaân, chung voâ bieán thoå.) Ví nhö ngöôøi ñoùi, hoaøn toaøn khoâng coù gì ñeå noân ra. Hai chöõ “bieán thoå”, tuy nghóa ñen laø noân möûa ra, nhöng tham khaûo Ñaïi Baùt Nieát-baøn Kinh Sôù cuûa ngaøi Quaùn Ñaûnh (ñôøi Tuøy) thaáy giaûi thích raèng: 譬大眾戀慕饑渴, 願如來住,終無變吐。(Thí ñaïi chuùng luyeán moä cô khaùt, nguyeän Nhö Lai truï, chung voâ bieán thoå.) Coù theå hieåu laø: Ví söï löu luyeán, ngöôõng moä cuûa ñaïi chuùng nhö ngöôøi ñoùi khaùt, nguyeän ñöùc Nhö Lai thöôøng truï theá gian, roát cuøng khoâng xaû boû. Cuõng theo vaên kinh maø hieåu, thì yù nguyeän cuûa oâng Thuaàn-ñaø laø muoán thænh Phaät truï theá, khoâng nhaäp Nieát-baøn, neân oâng duøng ví duï nhö ngöôøi ñang ñoùi, trong buïng khoâng coù gì ñeå noân ra, vaø nguyeän cho ñöùc Nhö Lai cuõng nhö ngöôøi aáy, roát cuøng cuõng khoâng xaû boû ñaïi chuùng maø nhaäp Nieát-baøn.

227

PHAÅM THOÏ MAÏNG

muoán cho ñöùc Nhö Lai thöôøng truï ôû theá gian khoâng nhaäp Nieát-baøn, gioáng nhö ngöôøi ñoùi khoâng coù gì ñeå noân ra. Nay oâng neân quaùn taùnh vaø töôùng cuûa caùc haønh. Quaùn caùc haønh nhö vaäy seõ ñöôïc ñaày ñuû pheùp Tam-muoäi Khoâng. Muoán caàu Chaùnh phaùp, phaûi hoïc nhö theá.”

Thuaàn-ñaø hoûi: “Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Nhö Lai laø baäc cao quyù hôn heát trong khaép coõi trôøi ngöôøi. Baäc Nhö Lai nhö theá, haù coù theå laø caùc haønh hay sao? Neáu laø caùc haønh, töùc laø phaùp sanh dieät. Ví nhö boït nöôùc hieän ñoù, tan ñoù, nhöõng söï ñeán ñi, dôøi chuyeån, khaùc naøo nhö baùnh xe quay. Taát caû caùc haønh laïi cuõng nhö vaäy. Con nghe noùi raèng ñôøi soáng cuûa chö thieân raát laâu daøi. Taïi sao ñôøi soáng cuûa ñöùc Theá Toân, vò cao quyù nhaát trong chö thieân laïi ngaén nguûi chaúng ñaày traêm naêm?

“Ví nhö ngöôøi ñöùng ñaàu moät thaønh aáp, do theá löïc neân muoán laøm gì tuøy yù. Ngöôøi aáy nhôø theá löïc maø coù theå cheá ngöï ngöôøi khaùc. Veà sau, ñeán khi heát phöôùc ngöôøi aáy thaønh keû ngheøo heøn, bò ngöôøi khinh mieät vaø bò keû khaùc sai khieán. Vì sao vaäy? Vì ñaõ maát heát theá löïc. Ñöùc Theá Toân cuõng vaäy, nhö ngaøi noùi laø [Nhö Lai] ñoàng vôùi caùc haønh, töùc chaúng theå xöng laø baäc cao quyù nhaát trong chö thieân. Vì sao vaäy? Caùc haønh laø phaùp sanh töû. Thöa ngaøi Vaên-thuø! Vì vaäy khoâng neân quaùn xeùt ñöùc Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh.

“Laïi nöõa, thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Ngaøi baûo raèng Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh, ñoù laø roõ bieát maø noùi hay khoâng roõ bieát maø noùi? Neáu Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh, taát khoâng theå noùi laø baäc Töï taïi Phaùp vöông cao quyù nhaát trong chö thieân, trong ba coõi.

“Ví nhö moät vò vua kia coù moät ngöôøi ñaïi löïc só, söùc ñòch vôùi ngaøn ngöôøi, roát cuøng chaúng ai coù theå thaéng ñöôïc ngöôøi

228

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

aáy. Vì vaäy neân xöng löïc só aáy laø ngöôøi ñòch noåi ngaøn ngöôøi. Ngöôøi löïc só nhö theá ñöôïc vua yeâu meán, töï nhieân ban cho töôùc loäc, phong thöôûng. Vì vaäy ñöôïc xöng laø ñòch noåi ngaøn ngöôøi. [Thaät ra] söùc cuûa ngöôøi löïc só aáy chöa chaéc ñòch noåi [söùc cuûa] ngaøn ngöôøi, chæ vì bieát duøng ñuû caùc kyõ thuaät, theá voõ hay neân thaéng ñöôïc ngaøn ngöôøi. Vì vaäy ñöôïc xöng laø ñòch noåi ngaøn ngöôøi.

Nhö Lai cuõng theá, haøng phuïc ñöôïc ma phieàn naõo, ma aám, ma trôøi vaø ma cheát, cho neân Nhö Lai môùi ñöôïc xöng laø baäc ñaùng toân kính nhaát trong Ba coõi,1 nhö ngöôøi löïc só kia, moät ngöôøi ñòch noåi ngaøn ngöôøi. Vì nhaân duyeân aáy, ngaøi thaønh töïu ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc chaân thaät, cho neân ñöôïc xöng laø Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri.

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Nay ngaøi khoâng neân nghó töôûng phaân bieät, cho raèng phaùp Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh.

“Ví nhö ngöôøi tröôûng giaû raát giaøu coù, sanh ra ñöùa con. Thaày töôùng ñeán xem treû aáy, noùi raèng noù coù töôùng cheát yeåu. Cha meï nghe vaäy, bieát raèng noù khoâng theå ñaûm nhieäm vieäc noái doõi toâng moân, cho neân chaúng yeâu troïng, coi nhö rôm coû. Neáu laø keû yeåu maïng thì chaúng ñöôïc caùc vò sa-moân, baø-la-moân, heát thaûy moïi ngöôøi kính troïng. Neáu cho raèng Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh thì taát caû chuùng sanh trong theá gian, khaép coõi trôøi ngöôøi ñeàu chaúng phuïng kính Ngaøi. Vaø phaùp chaân thaät chaúng bieán ñoåi maø Nhö Lai thuyeát ra cuõng chaúng ai thoï trì.

“Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Bôûi vaäy, khoâng neân noùi raèng Nhö Lai ñoàng vôùi taát caû caùc haønh.

1 Tam giôùi toân: baäc cao quyù trong ba coõi, töùc laø Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi.

229

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Laïi nöõa, thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Ví nhö moät coâ gaùi ngheøo kia, khoâng coù nhaø cöûa, khoâng ai cöùu giuùp, laïi theâm bò böùc baùch vì beänh khoå, ñoùi khaùt. Coâ lang thang khaép nôi xin aên, döøng chaân taïi moät quaùn troï, nguï ôû ñoù vaø sanh ñöôïc moät ñöùa con. Chuû quaùn troï beøn ñuoåi coâ ñi. Vöøa sanh con chöa ñöôïc bao laâu, coâ phaûi oâm con, muoán ñi sang nöôùc khaùc. Trong khi ñi ñöôøng, coâ gaëp phaûi gioù möa döõ doäi, chòu laïnh, chòu khoå, laïi bò nhieàu muoãi moøng, ong ñoäc, truøng ñoäc caén chích... Khi qua soâng Haèng, coâ vöøa loäi vöøa oâm con. Söùc nöôùc chaûy maïnh cuoán troâi, nhöng coâ cuõng chaúng boû con. Theá roài meï con ñeàu cheát chìm. Coâ gaùi aáy, nhôø coâng ñöùc cuûa nieäm laønh [heát loøng thöông con] neân sau khi maïng chung ñöôïc sanh leân coõi Phaïm thieân.

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Neáu coù vò thieän nam naøo muoán uûng hoä Chaùnh phaùp, chaúng neân noùi raèng Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh hoaëc chaúng ñoàng vôùi caùc haønh. Chæ neân töï traùch raèng: Hieän nay mình ngu si, chaúng coù con maét trí tueä. Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai chaúng theå nghó baøn, vì vaäy chaúng neân tuyeân thuyeát raèng Nhö Lai nhaát ñònh laø höõu vi hoaëc nhaát ñònh laø voâ vi.

Nhö ngöôøi coù chaùnh kieán neân noùi raèng Nhö Lai nhaát ñònh laø voâ vi. Vì sao vaäy? Ngaøi vì chuùng sanh, sanh ra caùc phaùp laønh, sanh loøng thöông xoùt. Cuõng nhö coâ gaùi ngheøo kia, ôû döôùi soâng Haèng, vì loøng thöông con neân lieàu boû caû thaân maïng mình.

“Thieän nam töû! Baäc Boà Taùt hoä phaùp cuõng neân laøm nhö vaäy. Thaø boû thaân maïng mình, chöù ñöøng noùi raèng Nhö Lai ñoàng vôùi höõu vi. Neân noùi raèng Nhö Lai ñoàng vôùi voâ vi. Nhôø noùi raèng Nhö Lai ñoàng vôùi voâ vi neân ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, cuõng nhö coâ gaùi kia ñöôïc sanh leân

230

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coõi Phaïm thieân. Vì sao vaäy? Vì laø hoä trì Chaùnh phaùp. Theá naøo laø hoä trì Chaùnh phaùp? Laø noùi raèng: Nhö Lai ñoàng vôùi voâ vi.

“Thieän nam töû! Ngöôøi nhö vaäy duø chaúng caàu giaûi thoaùt cuõng töï nhieân ñöôïc giaûi thoaùt. Nhö coâ gaùi ngheøo kia chaúng caàu maø töï nhieân cuõng ñöôïc leân coõi Phaïm thieân.

“Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Ví nhö coù ngöôøi ñi xa, giöõa ñöôøng moûi meät, beøn vaøo nghæ nhôø nôi nhaø ngöôøi khaùc. Ñang khi nguû, nhaø aáy boãng nhieân phaùt hoûa döõ doäi. Ngöôøi aáy böøng tænh laáy laøm kinh sôï, nghó raèng: “Hoâm nay chaéc chaén mình phaûi cheát.” Ngöôøi aáy vì loøng hoå theïn neân maëc quaàn aùo che kín thaân [tröôùc luùc cheát]. Sau ñoù maïng chung lieàn sanh leân coõi trôøi Ñao-lôïi. Töø ñoù veà sau, sau taùm möôi laàn taùi sanh lieàn ñöôïc sanh laøm vua trôøi Ñaïi phaïm. Traûi qua traêm ngaøn ñôøi laïi ñöôïc sanh laøm Chuyeån luaân vöông trong loaøi ngöôøi, khoâng heà sanh trôû laïi trong ba ñöôøng döõ, cöù thöôøng xoay chuyeån sanh veà nhöõng nôi an laïc. Vaên-thuø-sö-lôïi! Vì leõ aáy neân nhöõng vò thieän nam coù loøng hoå theïn, chaúng neân quaùn xeùt raèng Nhö Lai ñoàng vôùi caùc haønh.

“Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Nhöõng keû ngoaïi ñaïo taø kieán coù theå noùi raèng Nhö Lai ñoàng vôùi höõu vi, coøn nhöõng tyø-kheo trì giôùi khoâng neân noùi nhö vaäy. Chaúng neân ôû choã Nhö Lai, phaùt sanh tö töôûng höõu vi. Nhö noùi raèng: “Nhö Lai laø höõu vi”, töùc laø noùi ñieàu sai traùi. Neân bieát raèng keû aáy khi cheát seõ vaøo ñòa nguïc, xem ñoù nhö nhaø ôû cuûa mình.

“Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Ñöùc Nhö Lai chaân thaät töùc laø phaùp voâ vi, chaúng neân noùi ñoù laø phaùp höõu vi. Töø nay veà sau, trong coõi sanh töû, ngaøi neân boû söï voâ trí, caàu laáy chaùnh trí, neân bieát raèng Nhö Lai töùc laø voâ vi. Nhö ai

231

PHAÅM THOÏ MAÏNG

thöôøng quaùn xeùt Nhö Lai nhö vaäy, aét seõ ñöôïc ñaày ñuû ba möôi hai töôùng toát, nhanh choùng thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.”

Luùc aáy, Phaùp vöông töû Vaên-thuø-sö-lôïi ngôïi khen Thuaàn-ñaø: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng ñaõ taïo ñöôïc nhaân duyeân tröôøng thoï, coù theå bieát ñöôïc raèng Nhö Lai laø phaùp thöôøng truï, laø phaùp khoâng bieán ñoåi, laø phaùp voâ vi. Nhö vaäy, nay oâng ñaõ kheùo che khuaát töôùng höõu vi cuûa Nhö Lai. Ví nhö ngöôøi bò naïn löûa kia, vì loøng hoå theïn neân laáy aùo che thaân [tröôùc khi cheát]. Nhôø loøng laønh aáy ñöôïc sanh leân coõi trôøi Ñao-lôïi, roài sanh laøm Phaïm vöông, Chuyeån luaân Thaùnh vöông, chaúng ñoïa caùc ñöôøng döõ, thöôøng ñöôïc an laïc. Nay oâng cuõng vaäy, kheùo che khuaát töôùng höõu vi cuûa Nhö Lai. Trong ñôøi vò lai, oâng chaéc chaén seõ ñöôïc ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, möôøi taùm phaùp khoâng cuøng chung vôùi hai thöøa,1 ñôøi soáng daøi voâ

1 Möôøi taùm phaùp khoâng cuøng chung vôùi hai thöøa (thaäp baùt baát coäng phaùp): laø möôøi taùm phaùp chæ ñaáng Nhö Lai môùi coù, A-la-haùn vaø Duyeân giaùc khoâng coù, cuõng goïi laø Thaäp baùt baát cuï phaùp, goàm: 1. Thaân voâ thaát (Thaân khoâng coù loãi); 2. Khaåu voâ thaát (Lôøi noùi khoâng coù loãi); 3. Nieäm voâ thaát (YÙ töôûng khoâng coù loãi); 4. Voâ dò töôûng (Khoâng coù tö töôûng khaùc bieät, taâm luoân bình ñaúng khoâng phaân bieät); 5. Voâ baát ñònh taâm (Taâm thöôøng an ñònh); 6. Voâ baát tri dó xaû (Roõ bieát taát caû moïi chuyeän nhöng ñeàu buoâng boû); 7. Duïc voâ dieät (Loøng mong muoán cöùu ñoä chuùng sanh khoâng döùt maát); 8. Tinh taán voâ dieät (Söï tinh taán cöùu ñoä chuùng sanh khoâng döùt maát); 9. Nieäm voâ dieät (Ñoái vôùi Chaùnh phaùp cuûa ba ñôøi chö Phaät, taát caû trí tueä ñeàu ñaày ñuû, khoâng coù söï thoái chuyeån); 10. Hueä voâ dieät (Trí tueä ñaày ñuû khoâng cuøng taän); 11. Giaûi thoaùt voâ dieät (Coù ñuû hai loaïi giaûi thoaùt laø giaûi thoaùt höõu vi vaø giaûi thoaùt voâ vi, döùt tröø hoaøn toaøn moïi phieàn naõo); 12. Giaûi thoaùt tri kieán voâ dieät (Ñoái vôùi Giaûi thoaùt tri kieán trí tueä saùng suoát, phaân bieät voâ ngaïi); 13. Nhaát thieát thaân nghieäp tuøy trí tueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa thaân ñöôïc thöïc haønh theo trí tueä); 14. Nhaát thieát khaåu nghieäp tuøy Trí tueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa lôøi noùi ñöôïc thöïc haønh theo trí tueä); 15. Nhaát thieát yù nghieäp tuøy trí tueä haønh (Heát thaûy nghieäp cuûa yù ñöôïc thöïc haønh theo trí tueä); 16. Trí tueä tri quaù khöù theá voâ ngaïi (Trí tueä roõ bieát ñôøi quaù khöù khoâng ngaên ngaïi); 17. Trí tueä tri vò lai theá voâ ngaïi (Trí tueä roõ bieát ñôøi vò lai khoâng ngaên ngaïi); 18. Trí tueä tri hieän taïi theá voâ ngaïi (Trí tueä roõ bieát ñôøi hieän taïi khoâng ngaên ngaïi).

232

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

haïn, chaúng ôû nôi sanh töû, thöôøng thoï höôûng an laïc, chaúng bao laâu nöõa, oâng seõ thaønh baäc ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri.

“Thuaàn-ñaø! Ñeå sau roài Nhö Lai seõ töï ngaøi thuyeát roäng. Nay oâng vôùi toâi, chuùng ta ñeàu neân che khuaát töôùng höõu vi cuûa Nhö Lai. Thoâi haõy gaùc chuyeän höõu vi, voâ vi laïi, nay oâng haõy tuøy thôøi, mau cuùng döôøng côm nöôùc. Böõa cuùng döôøng hoâm nay, coâng ñöùc cao troåi nhaát. Nhö coù nhöõng tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di, töø xa ñeán ñaây cöïc nhoïc, oâng neân ñem nhöõng moùn thanh tònh maø cung caáp cho phaûi luùc. Haõy mau cuùng döôøng nhö vaäy ñi, roài oâng seõ ñöôïc ñaày ñuû haïnh boá thí, laø haït gioáng caên baûn.

“Thuaàn-ñaø! Neáu cuùng döôøng Phaät cuøng chö taêng laàn cuoái, duø nhieàu duø ít, duø ñuû hay chaúng ñuû, phaûi mau mau cho kòp giôø, chính laø luùc Nhö Lai saép nhaäp Nieát-baøn.”

Thuaàn-ñaø ñaùp: “Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Sao nay ngaøi laïi tham vì böõa aên naøy maø noùi raèng duø nhieàu duø ít, duø ñuû hay chaúng ñuû, giuïc con phaûi cuùng döôøng ngay baây giôø?

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Ngaøy xöa, saùu naêm khoå haïnh Nhö Lai coøn chòu ñöïng noåi, huoáng chi ngaøy nay chæ chôø trong khoaûnh khaéc?

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Nay ngaøi thaät cho raèng ñöùc Nhö Lai Chaùnh giaùc coù thoï duïng böõa côm naøy hay sao? Nhöng con bieát chaéc raèng thaân Nhö Lai laø thaân Phaùp, chaúng phaûi laø thaân soáng nhôø aên uoáng.”

Luùc aáy, Phaät baûo Vaên-thuø-sö-lôïi raèng: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñuùng nhö lôøi Thuaàn-ñaø. Laønh thay, Thuaàn-ñaø! OÂng ñaõ thaønh töïu ñaïi trí vi dieäu, kheùo thaâm nhaäp kinh ñieån Ñaïi thöøa raát saâu xa.”

Vaên-thuø-sö-lôïi baûo Thuaàn-ñaø: “OÂng noùi raèng Nhö Lai

233

PHAÅM THOÏ MAÏNG

laø voâ vi, thaân Nhö Lai töùc laø tröôøng thoï. Neáu oâng roõ bieát ñöôïc vaäy, chính laø choã Phaät raát haøi loøng.”

Thuaàn-ñaø ñaùp: “Chaúng nhöõng Nhö Lai haøi loøng vôùi rieâng con, ngaøi cuõng haøi loøng vôùi taát caû chuùng sanh.”

Vaên-thuø-sö-lôïi noùi: “Vaäy ñoái vôùi oâng cuõng nhö toâi vaø taát caû chuùng sanh, Nhö Lai ñeàu haøi loøng.”

Thuaàn-ñaø ñaùp: “Xin ngaøi chôù neân noùi raèng ‘Nhö Lai haøi loøng’. Söï haøi loøng chính laø tö töôûng ñieân ñaûo. Neáu coù tö töôûng ñieân ñaûo töùc laø coù sanh töû. Coù sanh töû töùc laø phaùp höõu vi. Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Vì vaäy khoâng neân noùi raèng Nhö Lai laø höõu vi. Neáu noùi Nhö Lai laø höõu vi thì caû con vaø ngaøi ñeàu thöïc haønh theo phaùp ñieân ñaûo!

“Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Nhö Lai khoâng heà coù tö töôûng aùi luyeán. Söï aùi luyeán cuõng gioáng nhö con boø meï nhôù nghó aùi luyeán vôùi con boø con. Trong khi ñoùi khaùt ñi tìm nöôùc uoáng vaø coû aên, nhöng duø ñuû hay chöa ñuû, boãng nhôù tôùi con lieàn chaïy veà. Chö Phaät Theá Toân khoâng heà coù söï nhôù nghó aùi luyeán nhö vaäy, luoân xem taát caû chuùng sanh bình ñaúng nhö nhau, cuõng nhö La-haàu-la laø con moät cuûa ngaøi. Nieäm töôûng [töø bi bình ñaúng] nhö vaäy chính laø caûnh giôùi trí tueä cuûa chö Phaät.

“Thöa ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi! Ví nhö moät vò vua, ñöôïc ngöôøi ñaùnh xe ñöa ñi baèng xe boán ngöïa. Nhö muoán duøng xe löøa ñeå chaïy theo cho kòp, thaät khoâng theå ñöôïc. Nay ngaøi vôùi con cuõng vaäy. Nhö muoán thaáu heát leõ saâu kín vaø aån maät cuûa Nhö Lai, thaät khoâng theå ñöôïc!

“Vaên-thuø-sö-lôïi! Ví nhö loaøi chim caùnh vaøng1 bay leân hö khoâng, cao ñeán voâ soá do-tuaàn, nhìn xuoáng bieån caû thaáy roõ

1 Chim caùnh vaøng, töùc laø Kim sí ñieåu, moät loaøi chim raát lôùn.

234

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhöõng loaøi soáng döôùi nöôùc nhö caù, ba ba, traïnh, ñaø, ruøa, roàng..., laïi cuõng thaáy caû hình chieáu cuûa mình, nhö ngöôøi ta nhìn vaøo taám göông saùng maø thaáy ñöôïc caùc maøu saéc, hình aûnh. Keû phaøm phu trí tueä nhoû heïp khoâng theå ño löôøng choã thaáy nhö theá. Ngaøi vaø toâi cuõng vaäy, chuùng ta khoâng theå ño löôøng trí tueä Nhö Lai.”

Vaên-thuø-sö-lôïi noùi vôùi Thuaàn-ñaø raèng: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñuùng nhö lôøi oâng noùi. Chaúng phaûi toâi khoâng thaáu ñaït vieäc aáy, nhöng vì ta muoán ñem vieäc cuûa haøng Boà Taùt maø thöû oâng ñoù thoâi.”

Luùc aáy, töø nôi khoaûng giöõa hai loâng maøy, Theá Toân phoùng ra moïi aùnh haøo quang. Haøo quang aáy saùng röïc, chieáu leân thaân ngaøi Vaên-thuø. Thaáy haøo quang roài, ngaøi Vaên-thuø-sö-lôïi bieát roõ duyeân côù vieäc aáy lieàn baûo Thuaàn-ñaø: “Nay Nhö Lai hieän ra töôùng laønh naøy töùc laø coøn chaúng bao laâu seõ nhaäp Nieát-baøn. Vaäy tröôùc heát, oâng haõy chuaån bò leã cuùng döôøng laàn cuoái cuøng ñi, ñeå kòp giôø phuïng hieán Phaät vaø ñaïi chuùng.

“Thuaàn-ñaø! OÂng neân bieát raèng Nhö Lai phoùng ra moïi aùnh haøo quang, chaúng phaûi laø khoâng coù duyeân côù.”

Thuaàn-ñaø nghe xong, laëng thinh chaúng toû yù gì caû. Phaät daïy Thuaàn-ñaø raèng: “Vieäc oâng cuùng döôøng Phaät

vaø ñaïi chuùng, nay ñaõ ñuùng luùc roài. Ngay baây giôø ñaây, Nhö Lai saép nhaäp Nieát-baøn.”

Phaät laïi daïy nhö vaäy laàn thöù hai, roài laàn thöù ba.Luùc aáy, nghe Phaät daïy nhö vaäy roài, Thuaàn-ñaø caát tieáng

keâu khoùc ngheïn ngaøo raèng: “Khoå thay! Khoå thay! Theá gian saép troáng roãng!”

Roài oâng baïch vôùi ñaïi chuùng: “Taát caû chuùng ta hoâm nay

235

PHAÅM THOÏ MAÏNG

haõy gieo mình phuû phuïc xuoáng ñaát, ñoàng thanh khuyeán thænh ñöùc Phaät ñöøng nhaäp Nieát-baøn.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân baûo Thuaàn-ñaø: “[Caùc oâng] chôù neân keâu khoùc lôùn tieáng chæ khieán loøng buoàn khoå yeáu ôùt.1 [Caùc oâng] neân quaùn thaân naøy [khoâng raén chaéc], chæ nhö thaân caây chuoái; [khoâng thaät coù], chæ nhö [aûo aûnh] khi trôøi naéng noùng,2 [khoâng beàn laâu], chæ nhö boït nöôùc hieän; laïi chæ nhö troø aûo thuaät, nhö thaønh caøn-thaùt-baø,3 nhö moùn ñoà goám chöa nung, nhö laèn ñieän chôùp, hình veõ leân maët nöôùc, nhö keû töû tuø saép cheát, nhö traùi caây chín muoài [saép ruïng], nhö mieáng thòt caét ra [saép phaûi hö thoái], nhö sôïi chæ deät ñaõ ñeán cuoái khoå vaûi [khoâng coøn keùo daøi ñöôïc nöõa]; [khoâng coù baûn ngaõ,] chæ nhö caùi chaøy giôû leân, giaõ xuoáng.4

“[Caùc oâng] neân quaùn caùc haønh nhö thöùc aên coù ñoäc [vaø quaùn] caùc phaùp höõu vi ñeàu coù nhieàu loãi laàm, tai haïi.”

Lieàn ñoù, Thuaàn-ñaø laïi baïch Phaät: “Nhö Lai khoâng muoán truï laâu ôû theá, con laøm sao coù theå khoâng than khoùc? Khoå thay! Khoå thay! Theá gian saép troáng roãng! Nguyeän ñöùc Theá Toân vì loøng thöông xoùt chuùng con vaø heát thaûy chuùng sanh neân truï laâu ôû theá, ñöøng nhaäp Nieát-baøn.”

Phaät daïy Thuaàn-ñaø: “Nay oâng khoâng neân noùi raèng: ‘Vì loøng thöông xoùt chuùng con neân truï laâu ôû theá.’ Ta chính vì thöông xoùt oâng vaø taát caû chuùng sanh neân nay môùi nhaäp Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì phaùp cuûa chö Phaät laø nhö theá; 1 Nguyeân baûn Haùn vaên laø “linh taâm tieàu tuïy”, nhöng theo Nam baûn thì caâu naøy laø:

“chæ töï loaïn taâm” (chæ töï laøm cho taâm mình taùn loaïn). Caû hai nghóa ñeàu hôïp lyù.2 Nguyeân baûn duøng “nhö nhieät thôøi vieâm”, chæ hôi naéng noùng lung linh luùc giöõa

tröa, taïo thaønh aûo giaùc nhö treân vuøng sa maïc hoaëc treân maët ñöôøng, khieán ngöôøi ñi ñöôøng laàm töôûng nhö phía tröôùc coù maët nöôùc.

3 Cuõng goïi laø caøn thaønh, laø thaønh quaùch do loaøi caøn-thaùt-baø duøng aûo thuaät maø taïo ra, khoâng heà coù thaät, chæ hieän trong choác laùt roài bieán maát.

4 Caùc ví duï neâu ra ôû ñaây ñeàu nhaèm chæ roõ baûn chaát thaät söï cuûa thaân xaùc thòt naøy chæ laø baát tònh, laø giaû taïm, laø voâ ngaõ, laø khoâng thaät.

236

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

caùc phaùp höõu vi cuõng vaäy. Vì theá chö Phaät töøng thuyeát keä raèng:

Caùc phaùp höõu vi,Voán taùnh voâ thöôøng,Sanh roài chaúng truï.Tòch dieät laø vui.

“Thuaàn-ñaø! OÂng neân quaùn xeùt raèng: Taát caû caùc haønh cuøng vôùi caùc phaùp ñeàu laø voâ ngaõ, voâ thöôøng, chaúng truï. Thaân naøy thöôøng coù voâ soá loãi laàm tai haïi, mong manh nhö boït nöôùc. Vì vaäy, nay oâng chaúng neân than khoùc.”

Luùc aáy, Thuaàn-ñaø baïch Phaät: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy. Tuy bieát raèng Nhö Lai phöông tieän thò hieän Nieát-baøn, nhöng con chaúng theå ngaên loøng saàu naõo. Nay con suy xeùt kyõ, laïi sanh loøng vui möøng.”

Phaät khen Thuaàn-ñaø: “Laønh thay, laønh thay! OÂng ñaõ bieát ñöôïc Nhö Lai thò hieän [hình töôùng] gioáng nhö chuùng sanh, phöông tieän nhaäp Nieát-baøn.

“Thuaàn-ñaø! OÂng haõy nghe ñaây. Nhö chim ta-la-ta, trong maáy thaùng muøa xuaân ñeàu tuï hoïp taïi ao A-naäu-ñaït. Chö Phaät cuõng theá, ñeàu ñeán choã [Nieát-baøn] naøy.

“Thuaàn-ñaø! Nay oâng khoâng neân nghó raèng ñôøi soáng chö Phaät laø daøi laâu hay ngaén nguûi. Taát caû caùc phaùp ñeàu nhö töôùng aûo hoùa. Khi ôû trong [söï aûo hoùa] ñoù, Nhö Lai duøng söùc phöông tieän neân khoâng bò vöôùng nhieãm. Vì sao vaäy? Vì Phaùp cuûa chö Phaät laø nhö theá.

“Thuaàn-ñaø! Nay ta thoï nhaän söï daâng hieán cuùng döôøng cuûa oâng laø muoán giuùp oâng vöôït thoaùt moïi caûnh giôùi hieän höõu, ra khoûi doøng sanh töû. Trong haøng trôøi, ngöôøi, nhöõng ai coù maët taïi laàn cuùng döôøng cuoái cuøng naøy ñeàu seõ ñöôïc

237

PHAÅM THOÏ MAÏNG

quaû baùo khoâng lay chuyeån, thöôøng höôûng söï an vui. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai laø ruoäng phöôùc cuûa chuùng sanh. Neáu oâng cuõng muoán vì chuùng sanh maø laøm ruoäng phöôùc thì haõy mau chuaån bò caùc thöùc cuùng döôøng, ñöøng chaàn chôø nöõa.”

Luùc aáy, Thuaàn-ñaø vì [nghó ñeán] söï ñoä thoaùt cho caùc chuùng sanh neân cuùi ñaàu gaït leä baïch Phaät: “Laønh thay, baïch Theá Toân! Nhö con coù theå trôû thaønh ruoäng phöôùc cuûa chuùng sanh, aét con coù theå bieát ñöôïc Nhö Lai coù vaøo Nieát-baøn hay khoâng vaøo Nieát-baøn. Hieän nay, chuùng con vaø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc ñeàu chæ coù trí tueä nhoû nhoi nhö loaøi muoãi, loaøi kieán... thaät chaúng theå löôïng xeùt noåi Nhö Lai coù vaøo Nieát-baøn hay khoâng vaøo Nieát-baøn.”

Luùc aáy, Thuaàn-ñaø cuøng vôùi quyeán thuoäc cuûa oâng, thaûy ñeàu öu saàu, khoùc loùc, ñi quanh Nhö Lai, ñoát höông, raûy hoa, heát loøng kính phuïng; roài cuøng vôùi Boà Taùt Vaên-thuø töø toøa ngoài ñöùng daäy, ñi lo chuaån bò caùc thöùc cuùng döôøng.1

Caùc vò ñi chöa bao laâu thì maët ñaát nôi aáy boãng xaûy ra saùu caùch chaán ñoäng. Leân ñeán coõi Phaïm thieân cuõng chaán ñoäng nhö vaäy.

Noùi veà maët ñaát chaán ñoäng, coù hai tröôøng hôïp. Moät laø ñòa ñoäng, hai laø ñaïi ñòa ñoäng. Chaán ñoäng nhoû goïi laø ñòa ñoäng, chaán ñoäng lôùn goïi laø ñaïi ñòa ñoäng. Chaán ñoäng phaùt ra tieáng nhoû goïi laø ñòa ñoäng, chaán ñoäng phaùt ra tieáng lôùn goïi laø ñaïi ñòa ñoäng. Chæ coù ñaát ñoäng maø thoâi goïi laø ñòa ñoäng, nuùi, soâng, caây coái, nöôùc ôû bieån caû, taát caû ñeàu ñoäng, goïi laø ñaïi ñòa ñoäng. Chaán ñoäng moät höôùng goïi laø ñòa ñoäng, chaán ñoäng xoay quanh vaø laàn ra khaép caùc nôi ñeàu 1 Theo Nam baûn thì töø ñaây chaám döùt phaåm Thuaàn-ñaø, baét ñaàu phaåm Ai thaùn

(phaåm thöù ba), nhöng vaãn coøn trong quyeån 2.

238

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñoäng goïi laø ñaïi ñòa ñoäng. Chæ chaán ñoäng maët ñaát goïi laø ñòa ñoäng, côn chaán ñoäng laøm cho trong loøng chuùng sanh ñeàu xuùc ñoäng goïi laø ñaïi ñòa ñoäng.

Luùc ban sô, Boà Taùt töø cung trôøi Ñaâu-suaát xuoáng coõi Dieâm-phuø-ñeà [xaûy ra chaán ñoäng lôùn] goïi laø ñaïi ñòa ñoäng. Khi ñaûn sanh, luùc xuaát gia, khi thaønh Phaät, luùc chuyeån phaùp luaân1 vaø khi nhaäp Nieát-baøn [ñeàu coù chaán ñoäng lôùn], goïi laø ñaïi ñòa ñoäng. Hoâm nay Nhö Lai saép nhaäp Nieát-baøn, cho neân ôû coõi ñaát naøy coù söï chaán ñoäng lôùn nhö vaäy.

Khi aáy, caùc haøng trôøi, roàng, daï-xoa, caøn-thaùt-baø, a-tu-la, ca-laâu-la, khaån-na-la, ma-haàu-la-giaø, loaøi ngöôøi vaø loaøi phi nhaân nghe bieát vieäc aáy roài ñeàu thaáy ruøng mình rôûn oác, cuøng khoùc keå bi ai vaø ñoïc keä raèng:

Cuùi laïy baäc Ñieàu ngöï!Nay chuùng con khuyeán thænh.

Rôøi xa ñaáng Phaùp vöông,Chaúng coøn ai cöùu hoä.Nay thaáy Phaät Nieát-baøn,Chuùng con chìm bieån khoå,Buoàn lo vaø ñau ñôùn,Nhö boø con maát meï.Baàn cuøng, khoâng ai cöùu,Nhö ngöôøi beänh khoán nguy,Khoâng thaày thuoác chæ daãn,AÊn ñoà chaúng neân aên.

1 Töùc laø laàn thuyeát phaùp ñaàu tieân, taïi thaønh Ba-la-naïi, trong vöôøn Loäc uyeån vôùi 5 anh em oâng Kieàu-traàn-nhö.

239

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Beänh phieàn naõo chuùng sanh,Thöôøng bò taø kieán haïi,1

Rôøi xa ñaáng Y vöông,Duøng ngay loaïi thuoác ñoäc.

Vì vaäy Phaät Theá Toân,Chaúng neân boû chuùng con.Nhö nöôùc khoâng vua trò,Nhaân daân ñeàu ngheøo ñoùi,Chuùng con maát phuùc laønh,Maát vò phaùp, cuõng vaäy.

Nay nghe Phaät Nieát-baøn,Chuùng con loøng roái loaïn.Nhö ñaát ñai chaán ñoäng,Laøm taùn loaïn caùc phöông.

Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn,Maët trôøi Phaät sa xuoáng,Nöôùc Phaùp aét caïn khoâ,Chuùng con chaéc seõ cheát.Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn,Chuùng sanh raát khoå naõo.Nhö con vò tröôûng giaû,Môùi maát meï vaø cha.Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn,Nhö cha meï chaúng veà.

1 Taø kieán: kieán giaûi, quan ñieåm cuûa nhöõng keû coøn phieàn naõo, meâ laàm. Taát caû coù saùu möôi hai taø kieán.

240

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Chuùng con vaø chuùng sanh,Ñeàu khoâng ngöôøi cöùu hoä,Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn,Cho ñeán loaøi suùc sanh,Heát thaûy ñeàu saàu khoå,Khoå naõo ñoát taâm can.

Chuùng con hoâm nay ñaây,Laøm sao khoâng saàu naõo?Nhö Lai xaû boû heát,Nhö khaïc boû ñaøm nhôùt.

Nhö maët trôøi môùi moïc,AÙnh saùng raát huy hoaøng,Töï chieáu saùng treân khoâng, Laïi tröø heát taêm toái.

Haøo quang thaàn thoâng Phaät,Tröø ñöôïc khoå chuùng con.Phaät ôû trong ñaïi chuùng,Nhö nuùi lôùn Tu-di.

“Theá Toân! Ví nhö coù vò quoác vöông sanh ñöôïc nhieàu con, thaûy ñeàu coù töôùng maïo ñoan chaùnh. Vua thöôøng thöông yeâu con, tröôùc daïy caùc ngheà tinh xaûo cho ñöôïc thoâng thaïo, roài sau laïi giao cho boïn ñao phuû gieát ñi.1

“Baïch Theá Toân! Nay chuùng con laø con cuûa ñaáng Phaùp vöông, nhôø ôn Phaät daïy doã, ñaõ coù ñuû Chaùnh kieán, xin Phaät

1 Choã naøy theo Nam baûn laø “giao phoù cho boïn chieân-ñaø-la”.

241

PHAÅM THOÏ MAÏNG

ñöøng boû chuùng con. Neáu ngaøi buoâng boû, thì chuùng con coù khaùc naøo nhöõng ñöùa con [bò ñöa ñi gieát boû] cuûa vò vua kia! Nguyeän Phaät truï theá laâu daøi, ñöøng vaøo Nieát-baøn.

“Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi hoïc thoâng thaïo caùc boä luaän, nhöng ñoái vôùi caùc boä luaän aáy laïi sanh taâm sôï seät, [thaät khoâng coù lyù]. Nhö Lai cuõng theá, ngaøi ñaõ thoâng ñaït caùc phaùp [coù leõ naøo] ñoái vôùi caùc phaùp laïi sanh taâm sôï seät? Neáu ñöùc Nhö Lai truï theá daøi laâu, thuyeát daïy Chaùnh phaùp cam loä khieán cho ai naáy ñeàu ñöôïc ñaày ñuû thì chuùng sanh chaúng coøn phaûi lo sôï ñoïa vaøo ñòa nguïc.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi môùi taäp söï [do sai soùt neân] bò quan baét giam vaøo nguïc. Coù ngöôøi hoûi: “OÂng thaáy theá naøo?” Ñaùp raèng: “Nay toâi thaáy heát söùc lo laéng khoå sôû.” Neáu ngöôøi aáy ñöôïc ra [khoûi caûnh giam caàm] aét seõ raát an vui. Nhö Lai cuõng theá, ngaøi vì chuùng con tu haønh moïi haïnh khoå, nay chuùng con chöa ñöôïc ra khoûi khoå naõo sanh töû, laøm sao Nhö Lai coù theå ñöôïc höôûng an vui?

“Theá Toân! Ví nhö ngöôøi thaày thuoác raát gioûi, thoâng thaïo caùc phöông thuoác, chæ truyeàn rieâng nhöõng phöông thuoác bí truyeàn cho con maø thoâi, khoâng truyeàn cho nhöõng ngöôøi ngoaøi ñeán hoïc. Nhö Lai cuõng theá, ngaøi chæ ñem giaùo phaùp uyeân aùo saâu kín nhaát daïy rieâng cho ngaøi Vaên-thuø, ñaønh boû rôi khoâng ñoaùi hoaøi thöông xoùt ñeán taát caû chuùng con.

“Nhö Lai ñoái vôùi Chaùnh phaùp leõ ra khoâng coù loøng tham tieác che giaáu nhö ngöôøi thaày thuoác kia, chæ daïy rieâng con mình, chaúng daïy cho ngöôøi ngoaøi ñeán hoïc. Sôû dó thaày

242

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuoác kia khoâng theå truyeàn roäng ngheà thuoác cho ñôøi laø vì coøn coù loøng so ño hôn keùm, neân môùi tham tieác che giaáu. Trong loøng Nhö Lai khoâng heà coù söï so ño hôn keùm, vì sao khoâng daïy doã chuùng con? Nguyeän Nhö Lai truï theá daøi laâu [giaùo hoùa chuùng con], ñöøng nhaäp Nieát-baøn.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö coù nhöõng ngöôøi giaø, treû con, ngöôøi beänh cuøng rôøi khoûi con ñöôøng baèng phaúng thaúng taép ñeå ñi theo con ñöôøng hieåm trôû. Ñöôøng aáy thaät gian nan khoù ñi, hoï phaûi chòu nhieàu khoå naõo. Coù moät ngöôøi laï thaáy vaäy thöông xoùt, lieàn chæ cho con ñöôøng thaúng baèng phaúng.

“Theá Toân! Chuùng con cuõng gioáng nhö nhöõng ngöôøi aáy. Ngöôøi treû ví nhö chöa taêng tröôûng phaùp thaân, ngöôøi giaø ví nhö phieàn naõo naëng neà, ngöôøi beänh ví nhö chöa thoaùt khoûi sanh töû, ñöôøng hieåm trôû ví nhö hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu trong Ba coõi. Nguyeän ñöùc Nhö Lai chæ cho chuùng con ñöôøng Chaùnh ñaïo cam loä. Xin Nhö Lai truï theá daøi laâu, ñöøng nhaäp Nieát-baøn.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo chö tyø-kheo: “Tyø-kheo caùc oâng chôù saàu than khoùc loùc nhö haïng phaøm phu trong coõi trôøi, ngöôøi. Phaûi chuyeân caàn tinh taán, giöõ taâm chaùnh nieäm.”

Luùc aáy, nghe lôøi Phaät khuyeân daïy, caùc haøng trôøi, ngöôøi, a-tu-la ñeàu ngöng khoùc keå, gioáng nhö ngöôøi choân caát ñöùa con yeâu, vieäc mai taùng ñaõ xong lieàn thoâi khoùc keå.

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân lieàn vì ñaïi chuùng maø thuyeát keä raèng:

Caùc oâng phaûi hieåu ra,Chôù neân saàu khoå laém.Phaùp chö Phaät ñeàu theá,

243

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Neân chaáp nhaän an nhieân.Vui haïnh khoâng bieáng nhaùc,Giöõ taâm thöôøng chaùnh nieäm.Lìa xa ñieàu phi phaùp,Taâm an, loøng ñöôïc vui.

“Laïi nöõa, chö tyø-kheo! Nhö coù ñieàu chi nghi hoaëc, nay neân thöa hoûi. Chaúng haïn nhö hoûi veà nhöõng leõ khoâng vaø chaúng khoâng; thöôøng vaø voâ thöôøng; khoå vaø khoâng khoå; y theo vaø chaúng y theo; ñi vaø chaúng ñi; veà vaø chaúng veà; thöôøng haèng vaø khoâng thöôøng haèng; ñoaïn dieät vaø khoâng ñoaïn dieät; chuùng sanh vaø chaúng phaûi chuùng sanh; coù vaø khoâng; thaät vaø chaúng thaät; chaân thaät vaø khoâng chaân thaät; dieät vaø chaúng dieät; bí maät vaø chaúng bí maät; phaân hai vaø chaúng phaân hai...

“Trong taát caû caùc phaùp nhö vaäy, ai coøn coù choã nghi, hoâm nay neân thöa hoûi. Ta seõ tuøy thuaän döùt nghi cho, laïi cuõng vì caùc oâng maø giaûng thuyeát Chaùnh phaùp cam loä, roài sau ñoù môùi nhaäp Nieát-baøn.

“Naøy chö tyø-kheo! Phaät ra ñôøi hieám coù, thaân ngöôøi laø khoù ñöôïc. Ñöôïc gaëp Phaät, tin Phaät laïi caøng raát khoù. Coù theå nhaãn chòu ñöôïc ñieàu khoù nhaãn, laïi cuõng raát khoù. Thaønh töïu giôùi caám, chaúng coù chi laàm loãi, ñaéc quaû A-la-haùn, vieäc aáy cuõng raát khoù, nhö tìm vaøng trong caùt hay caàu ñöôïc hoa öu-ñaøm. Naøy chö tyø-kheo! Lìa khoûi taùm naïn1 vaø ñöôïc thaân

1 Taùm naïn (Baùt naïn): (Sanskrit: avakan) laø taùm ñieàu kieän baát lôïi, taùm tröôøng hôïp khoâng may coù theå xaûy ra treân con ñöôøng tu hoïc. Taùm naïn bao goàm:

1. Ñòa nguïc (地 獄; Sanskrit: naraka). 2. Suùc sanh ( 畜 生; Sanskrit: tiryañc). 3. Ngaï quæ (餓 鬼; Sanskrit: preta); 4. Tröôøng thoï thieân (長 壽 天; Sanskrit: dīrghāyurdeva), laø coõi trôøi thuoäc Saéc

244

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ngöôøi laø khoù laém. Caùc oâng nay ñöôïc gaëp Phaät, ñöøng ñeå luoáng qua!

“Töø thuôû xa xöa Phaät ñaõ tu bieát bao haïnh khoå, nay môùi ñöôïc pheùp phöông tieän cao troåi nhaát nhö theá naøy. Vì caùc oâng maø trong voâ löôïng kieáp xöa ta ñaõ töøng xaû boû thaân theå, tay chaân, ñaàu maét, tuûy naõo... Vaäy caùc oâng chôù neân lô laø, bieáng nhaùc.

“Naøy chö tyø-kheo! Theá naøo goïi laø trang nghieâm thaønh baùu Chaùnh phaùp?1 Ñaày ñuû heát thaûy moïi coâng ñöùc, ñoù laø traân baûo. Giôùi, ñònh, hueä, ñoù laø nhöõng töôøng cao, haøo saâu. Nay caùc oâng gaëp ñöôïc thaønh quaùch quyù baùu laø Phaät phaùp, chaúng neân nhaän laáy nhöõng vaät hö giaû. Ví nhö ngöôøi chuû ñoaøn buoân kia, gaëp ñöôïc caûnh thaønh ñaày traân baûo, laïi nhaët laáy nhöõng gaïch ngoùi ñeå mang veà nhaø! Caùc oâng cuõng theá, ñaõ gaëp ñöôïc caûnh thaønh quyù baùu, laïi nhaët laáy nhöõng vaät hö giaû!

“Naøy chö tyø-kheo! Ñöøng laáy taâm nhoû nhoi maø töï cho laø ñaày ñuû. Caùc oâng nay tuy ñaõ ñöôïc xuaát gia, nhöng chaúng coù loøng haâm moä ñoái vôùi Ñaïi thöøa! Naøy chö tyø-kheo! Caùc

giôùi vôùi thoï maïng cao. Thoï maïng cao cuõng laø moät chöôùng ngaïi vì noù laøm meâ hoaëc ngöôøi tu, laøm cho deã queân nhöõng noãi khoå cuûa sanh laõo beänh töû trong luaân hoài.

5. Bieân ñòa (邊 地; Sanskrit: pratyantajanapāda), laø nhöõng vuøng khoâng naèm nôi trung taâm, khoâng thuaän tieän cho vieäc tu hoïc Chaùnh phaùp.

6. Caên khuyeát (根 缺; Sanskrit: indriyavaikalya), khoâng coù ñuû giaùc quan hoaëc caùc giaùc quan bò taät nguyeàn nhö muø, caâm, ñieác...

7. Taø kieán (雅 見; Sanskrit: mithyādarśana), nhöõng kieán giaûi sai leäch, baát thieän. 8. Nhö Lai baát xuaát sanh ( 如 來 不 出 生; Sanskrit: tathāgatānām anutpāda),

nghóa laø sanh soáng trong thôøi gian khoâng coù Phaät hoaëc giaùo phaùp cuûa Phaät xuaát hieän.

1 Thaønh baùu Chaùnh phaùp (Chaùnh phaùp baûo thaønh): Chaùnh phaùp do Phaät thuyeát daïy ví nhö thaønh quaùch baèng caùc moùn baùu.

245

PHAÅM THOÏ MAÏNG

oâng thaân duø ñöôïc maëc aùo caø-sa nhuoäm maøu,1 nhöng taâm coøn chöa ñöôïc nhuoäm phaùp Ñaïi thöøa trong saïch. Caùc oâng tuy thöïc haønh phaùp khaát thöïc, xin aên traûi qua nhieàu xöù, nhöng chöa töøng xin moùn aên Chaùnh phaùp Ñaïi thöøa. Caùc oâng tuy caïo boû raâu toùc, nhöng chöa vì Chaùnh phaùp maø tröø boû moïi söï troùi buoäc vaø sai khieán.2

“Naøy chö tyø-kheo! Hoâm nay ta seõ ñem phaùp chaân thaät maø daïy caùc oâng. Hieän taïi Nhö Lai ñang ôû giöõa ñaïi chuùng hoøa hôïp naøy, phaùp taùnh cuûa Nhö Lai laø chaân thaät, khoâng ñieân ñaûo. Vì vaäy, caùc oâng neân tinh taán, duy trì taâm duõng maõnh phaù tröø, döùt saïch moïi söï troùi buoäc vaø sai khieán. Neáu ñôïi khi maët trôøi trí tueä coù ñuû möôøi söùc3 ñaõ laën khuaát, caùc oâng seõ bò voâ minh che laáp.

1 AÙo caø-sa cuûa chö tyø-kheo ñöôïc nhuoäm caùc maøu naâu hoaëc vaøng ñeå xoùa ñi caùc maøu khaùc tröôùc khi maëc, cuõng goïi laø hoaïi saéc (laøm cho maát maøu).

2 Troùi buoäc vaø sai khieán, töùc caùc Keát söû (結使, Sanskrit: saṃyojana), laø nhöõng troùi buoäc, ngaên trôû ngöôøi tu taäp treân ñöôøng ñaït ñeán söï giaûi thoaùt. Vì coù söùc troùi buoäc thaân taâm, neân goïi laø keát (thaét buoäc, troùi buoäc). Vì coù söùc sai khieán, xuùi giuïc ngöôøi ta haønh ñoäng sai traùi, neân goïi laø söû (sai khieán). Coù 10 keát söû ñöôïc keå ra laø:

1. Thaân kieán (身見; Sanskrit: satkāya-dṛṣṭi; Pāli: sak kāya diṭ ṭhi), chaáp raèng coù moät baûn ngaõ hình thaønh nôi thaân theå.

2. Nghi (疑; Sanskrit: vi ci kitsā; Pāli: vicikiccā); 3. Chaáp ñaém vaøo giôùi luaät (戒禁取; giôùi caám thuû; Sanskrit: śīlavrata-parā-

marśa; Pāli: sīla bba ta-pa rā mā sa); 4. Duïc tham (欲貪; Sanskrit: kāma-rāga); 5. Saân khueå (saân haän) (瞋恚; Sanskrit: vyāpā da); 6. Saéc tham (色貪; Sanskrit: rūpa-rāga); 7. Voâ saéc tham (無色貪; Sanskrit: arūpa-rā ga); 8. Maïn (kieâu maïn) (慢; Sanskrit: mā na); 9. Traïo cöû (hoài hoäp khoâng yeân) (掉舉; Sanskrit: aud dhat ya; Pāli: uddha cca); 10. Voâ minh (無明; Sanskrit: avid yā; Pāli: avijjā).Theo caùch phaân chia treân ñaây, haønh giaû tu chöùng nhôø ñoaïn tröø daàn caùc moái

troùi buoäc, theo trình töï nhö chuùng ñöôïc keå ra ôû treân. Tuy nhieân, trong kinh luaän cuõng ñeà caäp ñeán Thaäp söû theo caùch khaùc, phaân chia thaønh hai loaïi goàm 5 ñoän söû vaø 5 lôïi söû. Naêm ñoän söû laø: tham, saân, si, maïn vaø nghi. Naêm lôïi söû laø thaân kieán, bieân kieán, taø kieán, kieán thuû kieán vaø giôùi caám thuû kieán.

3 Maët trôøi trí tueä coù ñuû möôøi söùc (Thaäp löïc hueä nhaät): chæ ñöùc Phaät.

246

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Naøy chö tyø-kheo! Ví nhö caùc loaïi coû thuoác treân khaép maët ñaát, nuùi non ñeàu laø ñeå cho chuùng sanh duøng. Phaùp Phaät cuõng theá, sanh ra vò phaùp cam loä linh dieäu, laø lieàu thuoác hay ñeå trò moïi thöù beänh phieàn naõo cho chuùng sanh. Nay ta seõ laøm cho taát caû chuùng sanh vaø Boán chuùng ñeä töû1 cuûa ta ñeàu truï yeân trong taïng bí maät. Ta cuõng seõ truï yeân trong ñoù maø vaøo Nieát-baøn.

“Sao goïi laø taïng bí maät? Ví nhö chöõ Y,2 neáu vieát ba chaám theo haøng ngang hay theo haøng doïc thì ñeàu chaúng thaønh chöõ Y. Phaûi nhö ba con maét nôi göông maët cuûa thaàn Ma-heâ-thuû-la môùi thaønh hình daïng chöõ Y. Neáu taùch rieâng bieät ba chaám cuõng chaúng thaønh chöõ Y.

“Nhö Lai cuõng theá. Phaùp giaûi thoaùt chaúng phaûi Nieát-baøn. Thaân Nhö Lai cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn. Ñaïi trí tueä Baùt-nhaõ cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn. Ba phaùp aáy rieâng bieät cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn. Nay ta vì chuùng sanh, truï yeân [ñaày ñuû] trong ba phaùp aáy, goïi laø nhaäp Nieát-baøn, cuõng nhö [hình daïng] chöõ Y cuûa theá gian.”

Luùc aáy, chö tyø-kheo nghe Phaät quyeát ñònh nhaäp Nieát-baøn, thaûy ñeàu öu saàu, ruøng mình rôûn oác, nöôùc maét ñöôïm troøng, cuùi ñaàu laïy saùt chaân Phaät, ñi quanh Phaät voâ soá voøng cung kính, roài baïch Phaät raèng:

“Theá Toân thuyeát daïy [cho chuùng con] nhöõng lyù voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ thaät ñaùng möøng thay!

1 Töù boä chuùng, hay töù chuùng, ñoù laø: tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc vaø öu-baø-di. Noùi caùch khaùc, ñoù laø taêng ni vaø nam nöõ cö só.

2 Ñaây laø moâ taû chöõ Y trong Phaïn ngöõ, coù daïng ba daáu chaám hôïp laïi: 乊

247

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Baïch Theá Toân! Ví nhö trong daáu chaân cuûa muoân loaøi thì daáu chaân voi laø to nhaát. Pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng cuõng theá, laø baäc nhaát trong caùc pheùp quaùn töôûng. Nhö ai tinh caàn tu taäp pheùp quaùn töôûng aáy, coù theå tröø dieät taát caû taâm tham duïc vaø aùi luyeán trong Duïc giôùi, taâm aùi luyeán trong coõi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi, cuõng nhö tröø ñöôïc voâ minh, kieâu maïn cuøng vôùi nhöõng tö töôûng voâ thöôøng.

“Baïch Theá Toân! Neáu ñöùc Nhö Lai lìa boû nhöõng tö töôûng voâ thöôøng thì hoâm nay chaúng neân nhaäp Nieát-baøn. Neáu chaúng lìa boû nhöõng tö töôûng voâ thöôøng, sao laïi daïy raèng: tu pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng seõ tröø döùt ñöôïc söï aùi luyeán trong Ba coõi, tröø ñöôïc voâ minh, kieâu maïn vaø nhöõng tö töôûng voâ thöôøng?

“Baïch Theá Toân! Ví nhö ngöôøi laøm ruoäng kia, trong muøa thu coù caøy saâu ñaát ruoäng môùi tröø ñöôïc coû daïi. Pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng naøy cuõng vaäy, tröø ñöôïc taát caû taâm tham duïc vaø aùi luyeán trong Duïc giôùi, taâm aùi luyeán trong coõi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi, cuõng nhö tröø ñöôïc voâ minh, kieâu maïn cuøng vôùi nhöõng tö töôûng voâ thöôøng.

“Theá Toân! Ví nhö vieäc caøy ruoäng vaøo muøa thu laø toát nhaát, trong caùc daáu chaân thì daáu chaân voi laø lôùn nhaát, trong caùc pheùp quaùn töôûng thì pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng laø baäc nhaát.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö vò ñeá vöông kia, bieát mình saép maïng chung beøn ñaïi xaù cho khaép thieân haï, thaû heát nhöõng keû bò giam caàm trong tuø nguïc, roài sau ñoù môùi baêng haø. Hieän nay, Nhö Lai cuõng neân nhö theá, ñoä thoaùt cho heát

248

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thaûy chuùng sanh trong choán tuø nguïc voâ minh, ngu si taêm toái, roài sau ñoù môùi nhaäp Nieát-baøn. Nay chuùng con ñeàu chöa ñöôïc ñoä thoaùt, sao ñöùc Nhö Lai laïi ñònh boû rôi maø nhaäp Nieát-baøn?

“Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi kia bò quyû nhaäp, may gaëp oâng thaày gioûi veà chuù thuaät, duøng söùc thaàn chuù tröø döùt naïn cho ngöôøi kia. Nhö Lai cuõng theá, vì haøng Thanh vaên maø tröø con quyû voâ minh, khieán hoï ñöôïc truï yeân nôi Ñaïi trí tueä Baùt-nhaõ vaø caùc phaùp giaûi thoaùt, cuõng nhö chöõ Y cuûa theá gian.

“Theá Toân! Ví nhö con voi kia bò ngöôøi ta troùi. Duø cho coù thaày gioûi cuõng khoâng theå ngaên giöõ ñöôïc, lieàn phaù môû xieàng khoùa, töï mình thoaùt ñi. Chuùng con chöa ñöôïc nhö vaäy, chöa thoaùt ra khoûi söï troùi buoäc cuûa caùc phieàn naõo laø Naêm söï ngaên che, Möôøi trieàn phöôïc, Baûy laäu hoaëc,1 sao ñöùc Nhö Lai laïi ñònh boû rôi [chuùng con] maø vaøo Nieát-baøn?

“Baïch Theá Toân! Ví nhö ngöôøi maéc beänh soát reùt, gaëp ñöôïc löông y neân döùt ñöôïc beänh khoå. Chuùng con cuõng nhö 1 Nguyeân baûn duøng “nguõ thaäp thaát phieàn naõo”, caùc baûn tröôùc ñaây (keå caû caùc baûn

Anh ngöõ) ñeàu dòch laø “naêm möôi baûy phieàn naõo”. Tuy nhieân, ôû ñaây chính laø ñang ñeà caäp ñeán “nguõ, thaäp vaø thaát” phieàn naõo, bao goàm Nguõ caùi (Naêm söï ngaên che, goàm tham, saân, si, traïo hoái vaø thuïy mieân), Thaäp trieàn (Möôøi trieàn phöôïc, goàm 1. voâ taøm, khoâng töï bieát hoå theïn; 2. voâ quyù, khoâng bieát xaáu hoå vôùi ngöôøi khaùc khi laøm vieäc xaáu; 3. taät ñoá, ganh gheùt, ñoá kî vôùi thaønh töïu cuûa ngöôøi khaùc; 4. khan tham, tham lam, tieác reû taøi vaät sôû höõu; 5. hoái, hoái tieác, ñoái vôùi vieäc ñaõ qua loøng thöôøng nhôù nghó ñeán, loøng khoâng an oån; 6. thuïy mieân, buoàn nguû, meâ nguû; 7. traïo cöû, taâm khoâng an ñònh, thöôøng xoân xao, loaïn ñoäng; 8. hoân traàm, taâm thöùc meâ muoäi, khoâng tænh taùo; 9. phaãn haän, noùng giaän, saân haän, ñeå maát chaùnh nieäm; 10. phuù taøng, coá yù che giaáu vieäc xaáu ñaõ laøm, khoâng cho ngöôøi khaùc bieát maø töï mình cuõng khoâng söûa ñoåi) vaø Thaát laäu (goàm kieán laäu, tö laäu, caên laäu, aùc laäu, thaân caän laäu, thoï laäu vaø nieäm laäu). Chuùng toâi cuõng tìm thaáy moät soá caùch giaûi thích khaùc, nhöng ñeàu mang tính voõ ñoaùn, khoâng thuyeát phuïc.

249

PHAÅM THOÏ MAÏNG

ngöôøi beänh aáy, chòu nhieàu naïn khoå, taø maïng noùng naûy. Maëc duø ñöôïc gaëp Nhö Lai, nhöng beänh coøn chöa döùt, chöa ñöôïc söï an vui maõi maõi cao troåi nhaát. Sao ñöùc Nhö Lai laïi ñònh boû rôi [chuùng con] maø nhaäp Nieát-baøn?

“Theá Toân! Ví nhö ngöôøi say röôïu chaúng coøn bieát gì, chaúng coøn nhaän ra keû thaân ngöôøi sô, chaúng phaân bieät ñöôïc meï, con gaùi, chò, em gaùi... Ngöôøi aáy meâ muoäi, hoang daâm, hoãn loaïn, noùi naêng baäy baï, naèm trong ñoáng phaân nhô nhôùp. Luùc ñoù, coù moät vò löông y ñem thuoác cho uoáng. Ngöôøi aáy uoáng xong lieàn noân heát röôïu ra, tænh taùo trôû laïi, laáy laøm hoå theïn, töï traùch mình: ‘Röôïu laø thöù khoâng toát, laø goác reã cuûa moïi ñieàu aùc. Neáu ta tröø ñöôïc noù, aét seõ traùnh xa ñöôïc moïi toäi loãi.’

“Theá Toân! Chuùng con cuõng vaäy. Töø xöa tôùi nay troâi laên trong voøng sanh töû, meâ say vì tình saéc, tham ñaém naêm duïc.1 Chaúng phaûi meï maø töôûng laø meï, chaúng phaûi chò maø töôûng laø chò, chaúng phaûi con gaùi maø töôûng laø con gaùi, chaúng phaûi chuùng sanh maø töôûng laø chuùng sanh... Vì vaäy maø phaûi troâi laên chòu khoå sanh töû, nhö ngöôøi say röôïu kia naèm trong ñoáng phaân nhô nhôùp. Nay ñöùc Nhö Lai ban cho chuùng con thuoác phaùp, giuùp chuùng con noân ra heát röôïu ñoäc phieàn naõo. Nhöng chuùng con vaãn chöa ñöôïc hoaøn toaøn tænh taùo. Sao ñöùc Nhö Lai laïi ñònh boû rôi [chuùng con] maø nhaäp Nieát-baøn?1 Nguõ duïc: Naêm söï ham muoán, khi ñöôïc thoûa maõn thì laøm cho ngöôøi ta caûm thaáy

vui thích, neân goïi laø duïc laïc.1. Saéc duïc: Ham muoán saéc ñeïp.2. Thanh duïc: Ham muoán aâm thanh eâm dòu, thích tai.3. Höông duïc: Ham muoán muøi thôm.4. Vò duïc: Ham muoán vò ngon ngoït.5. Xuùc duïc: Ham muoán söï ñuïng chaïm eâm aùi.

250

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi khen raèng caây chuoái laø cöùng chaéc, thaät laø voâ lyù. Theá Toân! Chuùng sanh cuõng theá, neáu coù ai khen caùc phaùp ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï maïng, söï nuoâi döôõng, söï thaáy bieát,1 keû taïo taùc, ngöôøi nhaän chòu2 maø cho laø chaân thaät, cuõng thaät voâ lyù nhö vaäy. Chuùng con theo ñoù maø tu pheùp quaùn töôûng voâ ngaõ.

“Theá Toân! Ví nhö caën baån cuûa nöôùc khoâng duøng laøm gì ñöôïc. Thaân naøy cuõng vaäy, voán laø voâ ngaõ, khoâng coù [moät thöïc theå naøo laø] chuû teå.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö hoa thaát dieäp khoâng coù muøi thôm. Thaân naøy cuõng vaäy, voán laø voâ ngaõ, thaät khoâng coù chuû teå.

“Chuùng con theo ñoù thöôøng tu taäp trong taâm pheùp quaùn töôûng voâ ngaõ. Nhö Phaät coù daïy: ‘Heát thaûy caùc phaùp voán khoâng coù caùi ta, khoâng coù vaät cuûa ta, caùc tyø-kheo neân tu taäp theo leõ aáy. Tu taäp nhö vaäy roài coù theå tröø ñöôïc taâm ngaõ maïn,3 lìa ñöôïc taâm ngaõ maïn lieàn nhaäp Nieát-baøn.’

“Theá Toân! Ví nhö chim bay treân khoâng trung maø ñeå laïi daáu chaân, thaät khoâng coù lyù nhö vaäy. Ngöôøi thöôøng tu taäp pheùp quaùn töôûng voâ ngaõ maø coù caùc kieán chaáp, cuõng khoâng coù lyù nhö vaäy.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân ngôïi khen chö tyø-kheo raèng: “Laønh 1 Söï nuoâi döôõng, söï thaáy bieát: chæ chung caùc tieán trình phaùt trieån cuûa theå xaùc vaø

tinh thaàn theo söï nhaän thöùc sai laàm cuûa phaøm phu, xeùt veà baûn chaát roát raùo laø khoâng coù thaät.

2 Caùc phaùp do nhaân duyeân maø sanh, laïi do nhaân duyeân maø dieät, neân voán thaät khoâng coù ngöôøi laøm (taùc giaû), ngöôøi nhaän chòu (thoï giaû). Y theo pheùp quaùn voâ ngaõ thì ñaït ñöôïc choã thaáy bieát chaân thaät nhö vaäy.

3 Ngaõ maïn: töï cao, cho mình laø hay, gioûi maø cheâ khinh ngöôøi khaùc.

251

PHAÅM THOÏ MAÏNG

thay, laønh thay! Caùc oâng thaät kheùo tu taäp pheùp quaùn töôûng voâ ngaõ.”

Lieàn ñoù, chö tyø-kheo baïch Phaät: “Theá Toân! Chuùng con khoâng chæ tu pheùp quaùn töôûng voâ ngaõ maø coøn tu taäp caùc pheùp quaùn töôûng khaùc nöõa. Keå ñuû ra laø caùc pheùp quaùn töôûng: khoå, voâ thöôøng vaø voâ ngaõ.”

“Theá Toân! Ví nhö ngöôøi say röôïu, taâm trí môø aùm, thaáy caùc caûnh nuùi soâng, vaùch ñaù, coû caây, cung ñieän, nhaø cöûa, maët trôøi, maët traêng, tinh tuù ñeàu quay cuoàng.

“Theá Toân! Nhöõng ai khoâng tu taäp caùc pheùp quaùn töôûng: khoå, voâ thöôøng, voâ ngaõ thì chaúng ñaùng goïi laø baäc thaùnh. Nhöõng ngöôøi aáy thöôøng buoâng thaû, bieáng nhaùc, troâi laên trong sanh töû. Theá Toân! Bôûi nhaân duyeân aáy, chuùng con phaûi kheùo tu taäp nhöõng pheùp quaùn töôûng nhö vaäy.”

Luùc aáy, Phaät daïy chö tyø-kheo raèng: “Caùc oâng haõy nghe cho kyõ! Caùc oâng vöøa ñöa ra thí duï veà ngöôøi say röôïu, aáy cuõng laø chæ hieåu ñöôïc vaên töï maø chöa thaáu ñaït nghóa lyù. Theá naøo laø nghóa lyù? Nhö ngöôøi say kia nhìn leân thaáy maët trôøi, maët traêng, thaät khoâng quay cuoàng maø töôûng nhö quay cuoàng. Chuùng sanh cuõng theá, do caùc phieàn naõo, voâ minh che laáp, neân sanh taâm ñieân ñaûo: ngaõ cho laø voâ ngaõ; thöôøng cho laø voâ thöôøng; tònh cho laø baát tònh; laïc cho laø khoå.

“Ñoù laø do phieàn naõo che laáp, tuy sanh ra nhöõng tö töôûng aáy, nhöng chaúng thaáu ñaït nghóa lyù cuûa chuùng. Cuõng nhö ngöôøi say röôïu kia, ñoái vôùi vaät khoâng quay cuoàng maø töôûng laø quay cuoàng. Ngaõ laø nghóa Phaät; thöôøng laø nghóa Phaùp thaân, laïc laø nghóa Nieát-baøn, tònh laø nghóa phaùp.

252

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Naøy chö tyø-kheo! Sao laïi noùi raèng ngöôøi coù ngaõ töôûng laø kieâu maïn coáng cao, troâi laên maõi trong sanh töû? Nhö caùc oâng noùi raèng: ‘Chuùng con cuõng tu taäp caùc pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ.’ Ba pheùp tu aáy chaúng coù nghóa thaät. Nay ta seõ thuyeát daïy ba pheùp vöôït troäi thuø thaéng hôn.

“Khoå cho laø vui, vui cho laø khoå, ñoù laø phaùp ñieân ñaûo.

“Voâ thöôøng cho laø thöôøng, thöôøng cho laø voâ thöôøng, ñoù laø phaùp ñieân ñaûo.

“Voâ ngaõ cho laø ngaõ, ngaõ cho laø voâ ngaõ, ñoù laø phaùp ñieân ñaûo.

“Baát tònh cho laø tònh, tònh cho laø baát tònh, ñoù laø phaùp ñieân ñaûo.

“Ngöôøi naøo coù boán phaùp ñieân ñaûo nhö vaäy laø khoâng bieát tu taäp caùc phaùp moät caùch chaân chaùnh.

“Naøy chö tyø-kheo! ÔÛ trong phaùp khoå maø töôûng laø vui, ôû trong voâ thöôøng maø töôûng laø thöôøng, ôû trong voâ ngaõ maø töôûng laø höõu ngaõ, ôû trong baát tònh maø töôûng laø tònh. Theá gian cuõng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Xuaát theá gian cuõng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Phaùp theá gian chæ laø vaên töï maø khoâng coù nghóa chaân thaät. Phaùp xuaát theá gian coù caû vaên töï vaø nghóa chaân thaät. Vì sao vaäy? Vì theá gian coù boán ñieân ñaûo, cho neân chaúng bieát ñöôïc nghóa chaân thaät. Vì sao nhö theá? Vì coù tö töôûng ñieân ñaûo, taâm yù ñieân ñaûo, thaáy bieát ñieân ñaûo. Bôûi coù ba söï ñieân ñaûo naøy neân ngöôøi theá gian ôû choã vui maø cho laø khoå, ôû choã thöôøng maø cho laø voâ thöôøng, ôû choã höõu ngaõ maø cho

253

PHAÅM THOÏ MAÏNG

laø voâ ngaõ, ôû choã tònh maø cho laø baát tònh. Ñoù goïi laø ñieân ñaûo.

“Vì ñieân ñaûo neân ngöôøi theá gian bieát vaên töï maø khoâng bieát nghóa chaân thaät. Theá naøo laø nghóa chaân thaät? Voâ ngaõ laø sanh töû, ngaõ töùc laø Nhö Lai; voâ thöôøng laø haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc, thöôøng töùc laø phaùp thaân Nhö Lai; khoå laø taát caû ngoaïi ñaïo, laïc töùc laø Nieát-baøn; baát tònh laø phaùp höõu vi, tònh töùc laø Chaùnh phaùp cuûa chö Phaät, Boà Taùt. Ñoù goïi laø khoâng ñieân ñaûo.

“Vì khoâng ñieân ñaûo neân bieát ñöôïc caû vaên töï vaø nghóa chaân thaät. Neáu muoán lìa xa boán phaùp ñieân ñaûo, caàn phaûi bieát roõ nghóa chaân thaät thöôøng, laïc, ngaõ, tònh nhö vaäy.”

Baáy giôø, caùc vò tyø-kheo baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Theo nhö Phaät vöøa daïy, lìa khoûi boán phaùp ñieân ñaûo thì bieát roõ nghóa chaân thaät thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nay Nhö Lai vónh vieãn döùt tröø boán phaùp ñieân ñaûo, aét ñaõ bieát roõ thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, vaäy taïi sao khoâng truï theá troïn moät kieáp hoaëc nöûa kieáp ñeå daïy doã, daét daãn chuùng con, khieán chuùng con lìa khoûi boán phaùp ñieân ñaûo, laïi ñaønh boû rôi chuùng con maø nhaäp Nieát-baøn?

“Ví nhö ñöùc Nhö Lai thöông töôûng ôû laïi maø daïy doã, chuùng con seõ heát loøng laõnh thoï vaø tu taäp. Baèng nhö ñöùc Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, chuùng con laøm sao coù theå cuøng toàn taïi vôùi caùi thaân ñoäc haïi naøy maø tu haïnh trong saïch? Chuùng con cuõng seõ theo Phaät Theá Toân maø vaøo Nieát-baøn.”

Luùc aáy, Phaät daïy chö tyø-kheo raèng: “Caùc oâng chaúng neân noùi nhö vaäy. Chaùnh phaùp voâ thöôïng cuûa ta ñaõ phoù chuùc

254

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cho Ma-ha Ca-dieáp. Ca-dieáp seõ laøm baäc Ñaïi Y chæ1 cho caùc oâng. Cuõng nhö ñöùc Nhö Lai laø choã nöông theo cuûa taát caû chuùng sanh, Ma-ha Ca-dieáp cuõng vaäy, seõ laø choã nöông theo cho taát caû caùc oâng.

“Ví nhö vò ñaïi vöông kia, thoáng laõnh nhieàu xöù. Moãi khi ñi tuaàn du beân ngoaøi, lieàn ñem vieäc nöôùc maø giao phoù cho vò ñaïi thaàn. Nhö Lai cuõng theá, ñem Chaùnh phaùp maø phoù chuùc cho Ma-ha Ca-dieáp.

“Caùc oâng neân bieát raèng, tröôùc ñaây [caùc oâng] tu taäp nhöõng pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng vaø khoå laø nhöõng phaùp khoâng chaân thaät.

“Ví nhö vaøo muøa xuaân, coù nhieàu ngöôøi ñeán moät caùi ao lôùn thaû thuyeàn rong chôi, laøm rôùt moät haït baûo chaâu löu ly chìm xuoáng nöôùc saâu. Lieàn ñoù, moïi ngöôøi ñeàu laën xuoáng ñaùy nöôùc ñeå tìm baûo chaâu. Hoï ñua nhau hoát laáy nhöõng gaïch, ñaù, coû, caây, caùt, soûi... Ai naáy ñeàu cho raèng mình ñaõ ñöôïc haït chaâu löu ly, möøng rôõ maø noåi leân khoûi maët nöôùc, môùi bieát laø khoâng phaûi.

“Luùc ñoù, haït chaâu vaãn coøn ôû döôùi nöôùc. Do tính chaát cuûa haït chaâu, neân nöôùc caû vuøng aáy ñöôïc laéng trong. Baáy giôø, moïi ngöôøi nhìn xuoáng ñaùy nöôùc ñeàu thaáy haït baûo chaâu, cuõng nhö ngöôøi ta ngaång leân hö khoâng nhìn thaáy maët traêng vaäy. Ngay luùc ñoù, trong ñaùm ñoâng aáy coù moät ngöôøi coù trí, duøng söùc phöông tieän, töø töø laën xuoáng nöôùc vaø nhaët ñöôïc haït chaâu.

“Naøy chö tyø-kheo! Chôù neân tu taäp nhöõng pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh theo caùch nhö vaäy 1 Ñaïi y chæ: baäc coù ñöùc haïnh vaø trí tueä ñuû ñeå cho taát caû moïi ngöôøi nöông theo.

255

PHAÅM THOÏ MAÏNG

maø cho laø nghóa chaân thaät, khaùc naøo nhöõng ngöôøi kia hoát laáy gaïch, ñaù, coû, caây, caùt, soûi... maø cho laø baûo chaâu!

“Caùc oâng neân kheùo hoïc phöông tieän. Baát kyø luùc naøo vaø ôû ñaâu cuõng thöôøng tu nhöõng phaùp quaùn töôûng thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Laïi neân bieát raèng, boán pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh maø caùc oâng ñaõ tu taäp tröôùc kia ñeàu laø ñieân ñaûo caû. Muoán tu caùc phaùp quaùn töôûng cho ñuùng leõ chaân thaät, phaûi nhö ngöôøi coù trí kia, bieát duøng pheùp kheùo leùo ñeå laáy haït baûo chaâu ra khoûi nöôùc. AÁy laø caùc phaùp quaùn töôûng thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.”

Luùc aáy, chö tyø-kheo baïch Phaät: “Theá Toân! Tröôùc ñaây, Phaät coù daïy: ‘Caùc phaùp ñeàu laø voâ ngaõ, caùc oâng neân tu hoïc leõ aáy. Tu hoïc nhö vaäy roài thì lìa ñöôïc tö töôûng chaáp ngaõ. Khi lìa khoûi tö töôûng chaáp ngaõ, aét lìa khoûi kieâu maïn. Lìa khoûi kieâu maïn lieàn ñöôïc nhaäp Nieát-baøn.’ Vaäy nghóa aáy laø theá naøo?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Nay caùc oâng kheùo hoûi nghóa aáy, ñoù laø töï mình döùt nghi. Ví nhö moät vò vua kia ngu si, keùm trí. Vua coù moät ngöôøi thaày thuoác taùnh tình ngoan coá, ngu daïi. Nhöng vua chaúng bieát phaân bieät, ban caáp boång loäc [cho oâng ta] moät caùch roäng raõi. Thaày thuoác aáy lieäu trò caùc beänh chæ duøng duy nhaát moät moùn söõa laøm thuoác maø thoâi, laïi chaúng bieát nguyeân nhaân gaây beänh. Tuy bieát duøng söõa laøm thuoác, nhöng laïi chaúng bieát caùch duøng, neân cho duø laø truùng gioù, caûm laïnh hay noùng soát... ñoái vôùi heát thaûy caùc beänh ñeàu baûo uoáng söõa. Nhöng oâng vua aáy khoâng phaân bieät ñöôïc laø ngöôøi thaày thuoác kia coù hieåu ñöôïc choã laønh döõ, toát xaáu cuûa söõa hay khoâng.

256

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi coù moät thaày thuoác saùng suoát töø phöông xa ñeán. Vò naøy hieåu raønh taùm moân y thuaät, kheùo lieäu trò caùc beänh, thoâng thaïo caùc phöông thuoác. Baáy giôø, ngöôøi thaày thuoác cuûa vua chaúng nhöõng khoâng chòu hoïc hoûi, laïi sanh loøng cao ngaïo, khinh deã. Ngöôøi thaày thuoác saùng suoát kia lieàn maëc y phuïc chænh teà ñeán xin thænh oâng aáy laøm thaày ñeå hoïc nhöõng phöông phaùp saâu kín trong ngheà thuoác, thöa raèng: ‘Nay toâi nhaän oâng laøm thaày, xin vì toâi maø giaûng daïy.’

“Ngöôøi thaày thuoác cuûa vua ñaùp raèng: ‘Nhö oâng chòu haàu haï ta trong boán möôi taùm naêm, ta seõ daïy ngheà thuoác cho oâng.’

“Lieàn ñoù, ngöôøi thaày thuoác kia nhaän lôøi vaø thöa raèng: ‘Toâi seõ laøm nhö vaäy. Tuøy theo söùc mình, toâi seõ laøm ngöôøi haàu haï ñeå thaày sai khieán.’

“Theá roài, ngöôøi thaày thuoác cuûa vua lieàn ñöa ngöôøi thaày thuoác môùi naøy vaøo baùi kieán ñöùc vua. Luùc aáy, vò thaày thuoác gioûi lieàn ñem moïi phöông phaùp trò beänh vaø ñuû caùc taøi ngheà kheùo leùo maø giaûng giaûi cho vua nghe. OÂng noùi: ‘Ñaïi vöông neân bieát, phaûi kheùo phaân bieät. Nhöõng phöông phaùp nhö theá naøy neân duøng ñeå trò nöôùc... Nhöõng phöông phaùp nhö theá naøy neân duøng ñeå trò beänh...’

“Baáy giôø, vua nghe qua roài môùi bieát raèng ngöôøi thaày thuoác cuûa mình laø moät keû khôø khaïo, voâ trí, lieàn ñuoåi oâng ta ra khoûi nöôùc. Sau ñoù, vua laïi caøng theâm cung kính vò thaày thuoác gioûi. Nhaân khi aáy, vò naøy nghó raèng: ‘Ñaây chính laø luùc coù theå baûo vua nghe theo.’ Beøn taâu vua raèng: ‘Nhö ñaïi vöông thaät coù loøng thöông töôûng, xin cho toâi caàu xin moät ñieàu.’

257

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Vua ñaùp: ‘Töø caùnh tay maët cuûa traãm ñaây cho ñeán caùc boä phaän khaùc trong thaân theå, tuøy yù khanh muoán nhöõng gì, traãm ñeàu thuaän cho.’

“Vò thaày thuoác gioûi lieàn taâu raèng: ‘Tuy ñaïi vöông höùa cho toâi moïi boä phaän trong thaân theå, nhöng toâi ñaâu daùm caàu xin thaùi quaù nhö vaäy. Nay chæ xin vua ra leänh naøy: Töø nay veà sau, khaép trong nöôùc chaúng ai ñöôïc duøng söõa laøm thuoác theo nhö lôøi daïy cuûa ngöôøi thaày thuoác cuõ. Vì sao vaäy? Moùn thuoác aáy ñoäc haïi, gaây nhieàu thöông toån. Neáu ai coøn duøng seõ bò cheùm ñaàu. Tröø boû ñöôïc moùn thuoác söõa aáy thì chaúng coøn ai phaûi cheát oan uoång, moïi ngöôøi thöôøng ñöôïc an vui. Vì vaäy neân toâi thænh caàu ñieàu aáy.’

“Vua lieàn ñaùp raèng: ‘Vieäc khanh thænh caàu ñoù [ta chaáp thuaän ngay] chaúng caàn phaûi baøn nöõa!’ Vua beøn truyeàn leänh ñi khaép nôi raèng: ‘Khaép trong nöôùc, nhöõng ai coù beänh ñeàu khoâng ñöôïc duøng söõa laøm thuoác. Neáu ai duøng seõ bò cheùm ñaàu.’

“Baáy giôø, vò thaày thuoác gioûi duøng ñuû caùc vò nhö: cay, ñaéng, maën, ngoït, chua... maø baøo cheá thaønh nhieàu loaïi thuoác, duøng trò caùc chöùng beänh, beänh naøo cuõng ñöôïc khoûi caû.

“Chaúng bao laâu sau, nhaø vua laïi maéc beänh, lieàn trieäu oâng vaøo hoûi raèng: ‘Nay traãm coù beänh naëng, khoán khoå muoán cheát. Vaäy neân trò caùch naøo?’

“Vò thaày thuoác gioûi xem beänh cho vua xong, thaáy neân duøng söõa laøm thuoác, beøn taâu raèng: ‘Nhö beänh cuûa vua ñaây caàn phaûi uoáng söõa. Tröôùc ñaây toâi baûo döùt haún moùn söõa laøm thuoác, thaät laø lôøi noùi doái. Nay neáu vua uoáng söõa vaøo,

258

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù theå tröø ñöôïc beänh. Vua ñang bò noùng nhieät, ñuùng laø phaûi uoáng söõa vaäy.’

“Luùc aáy, vua noùi raèng: ‘Nay khanh ñieân roài hay sao laïi cho laø uoáng söõa coù theå tröø ñöôïc beänh noùng? Tröôùc kia khanh noùi laø [söõa] ñoäc, nay sao laïi baûo [ta] uoáng? Khanh muoán khinh thöôøng traãm ñoù sao? Moùn thuoác maø thaày thuoác tröôùc ñaây khen, khanh baûo laø ñoäc, baûo ta ra leänh caám. Nay khanh laïi noùi raèng toát, coù theå tröø beänh. Nhö lôøi khanh noùi, thì thaày thuoác tröôùc ñaây cuûa ta aét laø gioûi hôn khanh vaäy.’

“Baáy giôø, vò thaày thuoác gioûi taâu vua raèng: ‘Nay ñaïi vöông khoâng neân noùi vaäy. Ví nhö loaøi moái aên caây, coù khi thaønh hình chöõ vieát. Nhöng nhöõng con moái aáy chaúng bieát ñoù laø chöõ hay khoâng phaûi laø chöõ. Ngöôøi coù trí thaáy vaäy, chaúng heà noùi raèng con moái bieát chöõ, vaø cuõng chaúng laáy laøm laï luøng, kinh sôï. Ñaïi vöông neân bieát, ngöôøi thaày thuoác tröôùc cuõng nhö vaäy ñoù, chaúng bieát phaân bieät caùc beänh, taát caû ñeàu cho uoáng söõa laøm thuoác, cuõng nhö nhöõng con moái aên caây, ngaãu nhieân maø thaønh hình chöõ vieát. OÂng aáy thaät ra chaúng hieåu ñöôïc nhöõng choã toát xaáu, laønh döõ cuûa moùn söõa laøm thuoác.’

“Luùc aáy, vua lieàn hoûi: ‘Theá naøo laø chaúng hieåu?’

“Vò thaày thuoác gioûi ñaùp: ‘Moùn söõa thuoác aáy laø thöù ñoäc haïi, maø cuõng laø chaát cam loä. Söõa nhö theá naøo goïi laø cam loä? Nhö con boø caùi chaúng aên heøm röôïu, caùc loaïi coû trôn nhôùt, caùm, vaø con boø con thì hieàn hoøa. Khi ngöôøi chaên boø

259

PHAÅM THOÏ MAÏNG

daét ñi aên, khoâng choïn nhöõng vuøng cao, cuõng khoâng ñöa xuoáng nhöõng nôi aåm thaáp; khi cho boø uoáng nöôùc, lieàn daét ñeán doøng nöôùc trong; chaúng cho boø chaïy nhanh, chaúng cho ôû chung baày vôùi boø ñöïc; giöõ cho boø con buù söõa meï ñieàu ñoä, ñi ñöùng ñeàu ñuùng choã, ñuùng nôi. Ñöôïc nhö vaäy thì söõa boø aáy coù theå tröø caùc beänh. Ñoù goïi laø moùn thuoác cam loä linh dieäu. Ngoaøi thöù söõa aáy ra, caùc thöù söõa khaùc ñeàu laø ñoäc haïi.’

“Luùc aáy, vua nghe xong maáy lôøi aáy lieàn khen raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Töø nay traãm môùi bieát ñöôïc nhöõng leõ toát xaáu, laønh döõ cuûa moùn söõa thuoác.’ Vua lieàn uoáng söõa vaø ñöôïc khoûi beänh.

“Sau ñoù, vua truyeàn leänh raèng: ‘Töø nay trôû ñi, khaép trong nöôùc ñeàu phaûi duøng moùn söõa laøm thuoác.’

“Nghe leänh truyeàn aáy, ngöôøi trong nöôùc ñeàu laáy laøm töùc giaän, baûo nhau raèng: ‘Ñaïi vöông nay haún ñaõ bò quyû aùm hay ñieân cuoàng roài neân môùi doái gaït chuùng ta, baûo chuùng ta phaûi uoáng söõa trôû laïi?’

“Taát caû nhaân daân ñeàu oâm loøng giaän töùc, keùo nhau ñeán choã cung vua. Vua lieàn baûo raèng: ‘Caùc ngöôøi chaúng neân sanh loøng töùc giaän vôùi ta. Ñoái vôùi loaïi söõa duøng laøm thuoác, duø uoáng hay khoâng uoáng ñeàu theo lôøi thaày thuoác, chaúng phaûi loãi nôi ta.’ [Roài vua ñem lôøi thaày thuoác ñaõ noùi tröôùc ñaây maø giaûi thích vôùi taát caû moïi ngöôøi.]

“Luùc aáy, vua vaø nhaân daân ñeàu laáy laøm vui möøng phaán chaán, caøng theâm cung kính cuùng döôøng vò thaày thuoác aáy.

260

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Taát caû nhöõng ngöôøi beänh ñöôïc uoáng moùn söõa thuoác ñeàu khoûi beänh.

“Naøy chö tyø-kheo! Neân bieát raèng Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân cuõng nhö vaäy ñoù. Ngaøi laø baäc Ñaïi y vöông xuaát hieän ôû theá gian, haøng phuïc taát caû nhöõng taø y ngoaïi ñaïo, ôû giöõa caùc vò vua vaø daân chuùng1 töï xöng raèng: ‘Ta laø baäc y vöông.’ Vì muoán haøng phuïc ngoaïi ñaïo, neân ta laïi noùi raèng: ‘Khoâng coù ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï maïng, söï nuoâi döôõng, söï thaáy bieát, keû taïo taùc, ngöôøi nhaän chòu.’

“Naøy chö tyø-kheo! Neân bieát raèng keû ngoaïi ñaïo noùi coù ngaõ cuõng chæ gioáng nhö con moái aên caây, ngaãu nhieân maø thaønh hình chöõ vieát. Vì vaäy, ñöùc Nhö Lai ôû trong phaùp Phaät maø thuyeát daïy laø voâ ngaõ. Vì ñieàu phuïc chuùng sanh, vì bieát luùc thích hôïp, neân noùi phaùp voâ ngaõ nhö vaäy.

“Khi ñuû nhaân duyeân laïi thuyeát phaùp höõu ngaõ. Nhö vò löông y kia, bieát raønh tính chaát cuûa söõa, cuõng laø thuoác maø 1 Nguyeân baûn duøng “chö vöông chuùng trung”, caùc baûn tröôùc dòch laø “ôû giöõa caùc

vò vua”. Coù leõ Nam baûn cuõng hieåu nhö vaäy vaø thaáy laø khoâng hôïp lyù neân ñaõ söûa laïi laø “chö töù chuùng trung”. Chuùng toâi giöõ nguyeân theo Baéc baûn (laø baûn coù tröôùc) nhöng hieåu khaùc hôn laø “chö vöông, chuùng trung”. Nhö vaäy chæ ñeán taát caû caùc vò vua vaø daân chuùng cuûa hoï. Caùch duøng “chö töù chuùng” laø khoâng thích hôïp, yù nghóa cuûa “boán chuùng” laïi haïn heïp hôn trong ngöõ caûnh naøy, döôøng nhö khoâng hôïp nghóa kinh vaên muoán noùi.

261

PHAÅM THOÏ MAÏNG

cuõng khoâng phaûi laø thuoác, khoâng gioáng nhö choã nhöõng keû phaøm phu suy löôøng caùi ngaõ maø ta thuyeát daïy.

“Keû phaøm phu ngu si chaáp laáy caùi ngaõ [cuûa rieâng mình], hoaëc noùi laø noù lôùn nhö ngoùn tay caùi, hoaëc nhoû baèng haït caûi, hoaëc nhö haït buïi raát nhoû. Ñöùc Nhö Lai thuyeát caùi ngaõ [chaân thaät] chaúng phaûi nhö vaäy.

“Cho neân Phaät daïy raèng: ‘Caùc phaùp laø voâ ngaõ, nhöng thaät chaúng phaûi voâ ngaõ.’ Theá naøo laø thaät? Neáu nhö coù phaùp laø chaân thaät, laø thöôøng toàn, laø chuû teå, laø choã nöông theo, baûn taùnh khoâng thay ñoåi, ñoù goïi laø ngaõ.

“Ví nhö vò löông y ñaïi taøi kia hieåu raønh veà moùn thuoác söõa; Nhö Lai cuõng theá, vì chuùng sanh maø thuyeát daïy raèng: ôû trong caùc phaùp ñuùng thaät laø coù ngaõ.

“Nay boán chuùng1 caùc oâng neân tu taäp phaùp naøy theo ñuùng nhö vaäy.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN HAI

1 Boán chuùng, Töù chuùng: tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di, töùc laø taêng, ni, haøng cö só nam vaø cö só nöõ.

326

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN BA

PHAÅM THOÏ MAÏNGPhaåm thöù nhaát – Phaàn ba1

Phaät daïy caùc tyø-kheo: “Ñoái vôùi giôùi luaät, neáu coøn coù choã nghi, nay caùc oâng cöù hoûi. Ta seõ giaûng giaûi

khieán caùc oâng ñöôïc vui loøng. Ta ñaõ tu hoïc taát caû [caùc phaùp moân] neân thoâng ñaït saùng suoát baûn taùnh roãng khoâng vaéng laëng cuûa caùc phaùp. Nhöng naøy chö tyø-kheo! Caùc oâng chôù töôûng raèng Nhö Lai chæ tu hoïc rieâng veà baûn taùnh roãng khoâng vaéng laëng cuûa caùc phaùp maø thoâi.”

Phaät laïi daïy caùc vò tyø-kheo laàn nöõa: “Ñoái vôùi giôùi luaät, nhö coù choã nghi, nay caùc oâng neân hoûi cho caën keõ.”

Luùc aáy, caùc vò tyø-kheo lieàn baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Chuùng con khoâng coù ñuû trí tueä ñeå thöa hoûi ñöùc Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri. Vì sao vaäy? Vì caûnh giôùi cuûa Nhö Lai khoâng theå nghó baøn, caùc pheùp thieàn ñònh cuûa Nhö Lai khoâng theå nghó baøn, nhöõng ñieàu khuyeân daïy cuûa Nhö Lai khoâng theå nghó baøn. Neân chuùng con khoâng ñuû trí tueä ñeå thöa hoûi Nhö Lai.

1 Theo Nam baûn thì phaåm naøy laø phaåm thöù tö, coù töïa laø Tröôøng thoï (Tröôøng thoï phaåm, ñeä töù)

327

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Baïch Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi giaø ñeán moät traêm hai möôi tuoåi, thaân thöôøng mang beänh, naèm maõi treân giöôøng, khoâng theå ngoài daäy, khí löïc hö yeáu, maïng soáng chaúng coøn bao laâu. Coù moät ngöôøi giaøu gaëp vieäc phaûi ra ñi ñeán xöù khaùc, lieàn ñem moät traêm caân vaøng ñeán göûi cho oâng laõo aáy vaø noùi raèng: ‘Nay con ñi xöù khaùc, con ñem cuûa quyù naøy ñeán göûi nôi cuï. Hoaëc möôøi naêm, hoaëc hai möôi naêm nöõa con seõ trôû veà. Khi aáy, cuï seõ traû laïi cho con.’ OÂng laõo lieàn nhaän laõnh soá vaøng. Nhöng oâng laïi chaúng coù con chaùu noái doøng. Chaúng bao laâu sau, oâng beänh naëng phaûi boû mình. Nhöõng vaät göûi cho oâng ñeàu phaûi maát heát. Khi ngöôøi chuû vaøng trôû veà, chaúng bieát ñaâu maø ñoøi. Nhö ngöôøi aáy thaät ngu si, chaúng bieát suy tính choã ñaùng göûi hoaëc khoâng ñaùng göûi. Vì vaäy neân khi trôû veà chaúng bieát ñaâu maø ñoøi. Bôûi duyeân côù aáy maø maát heát cuûa caûi quyù giaù.

“Theá Toân! Haøng Thanh vaên chuùng con laïi cuõng nhö theá. Tuy nghe Nhö Lai aân caàn truyeàn daïy giôùi luaät, nhöng chuùng con chaúng ñuû söùc thoï trì ñeå laøm cho Phaät phaùp truï theá laâu daøi, cuõng nhö oâng laõo kia nhaän vaøng ngöôøi ta trao göûi. Nay chuùng con khoâng coù trí tueä, ñoái vôùi giôùi luaät, bieát thöa hoûi gì ñaây?”

Phaät daïy chö tyø-kheo: “Nay neáu caùc oâng hoûi ta, aét coù lôïi ích cho taát caû chuùng sanh. Vaäy neân ta baûo caùc oâng: tuøy theo choã nghi cuûa mình, cöù tuøy yù maø thöa hoûi.”

Luùc aáy, chö tyø-kheo baïch Phaät: “Theá Toân! Ví nhö ngöôøi kia, tuoåi vöøa hai möôi laêm, khoûe maïnh, traùng kieän vaø laø ngöôøi ngay thaúng, chính tröïc. Ngöôøi aáy coù nhieàu cuûa baùu, nhö: vaøng, baïc, löu ly... Cha meï vôï con, quyeán thuoäc, doøng hoï thaûy ñeàu coøn ñuû. Laïi coù keû ñem vaät baùu ñeán göûi cho

328

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ngöôøi aáy, noùi raèng: ‘Nay toâi coù vieäc phaûi ñi ñeán xöù khaùc, khi naøo xong vieäc toâi seõ trôû veà. Khi aáy, oâng seõ traû laïi cho toâi.’

“Roài ngöôøi aáy giöõ gìn cuûa caûi quyù giaù ñoù cuõng nhö cuûa mình. Khi coù beänh, ngöôøi aáy beøn daën ngöôøi nhaø raèng: ‘Soá vaøng naøy cuûa ngöôøi ta göûi. Khi naøo chuû vaøng ñeán nhaän, haõy traû ñuû cho ngöôøi ta.’

“Ngöôøi coù trí laø nhö vaäy, kheùo bieát suy löôøng. Khi trôû veà nhaän vaøng ñöôïc ñaày ñuû, khoâng maát maùt chi caû.

“Ñöùc Theá Toân cuõng vaäy. Neáu ñem Phaùp baûo maø phoù chuùc cho A-nan cuøng chö tyø-kheo thì chaúng theå giöõ ñöôïc laâu daøi. Vì sao vaäy? Taát caû chö Thanh vaên vaø Ñaïi Ca-dieáp ñeàu laø voâ thöôøng, nhö oâng laõo kia nhaän vaät do ngöôøi khaùc göûi [maø khoâng coù khaû naêng giöõ gìn].

“Vì vaäy, Theá Toân neân ñem Phaät phaùp voâ thöôïng maø giao phoù cho chö Boà Taùt. Bôûi chö Boà Taùt coù theå kheùo hoûi, kheùo ñaùp, neân Phaùp baûo seõ ñöôïc truï laâu ngaøn ñôøi, taêng trieån lôùn lao vaø höng thaïnh, mang laïi lôïi ích, an laïc cho chuùng sanh, nhö ngöôøi treû tuoåi traùng kieän kia nhaän vaät do ngöôøi khaùc göûi [roài ñuû söùc giöõ gìn caån thaän khoâng ñeå maát].

“Vì leõ ñoù, chö Ñaïi Boà Taùt môùi coù theå thöa hoûi Nhö Lai. Trí tueä cuûa chuùng con nhoû nhoi nhö muoãi moøng, laøm sao ñuû söùc thöa thænh phaùp saâu xa cuûa Nhö Lai?”

Baïch Phaät roài, chö Thanh vaên laëng thinh ñöùng yeân.

Luùc aáy, Phaät khen chö tyø-kheo raèng: “Laønh thay, laønh thay! Caùc oâng kheùo ñöôïc taâm voâ laäu, taâm A-la-haùn. Ta ñaõ

329

PHAÅM THOÏ MAÏNG

töøng nghó, vì phaûi coù hai duyeân nhö treân,1 neân ñem Ñaïi thöøa maø phoù chuùc cho chö Boà Taùt, khieán cho dieäu phaùp naøy ñöôïc truï laâu daøi ôû theá gian.”

Baáy giôø, Phaät baûo taát caû ñaïi chuùng raèng: “Thieän nam töû! Thieän nöõ nhaân! Thoï maïng cuûa Nhö Lai khoâng theå ño löôøng cho xieát, taøi bieän thuyeát cuûa Nhö Lai cuõng khoâng theå cuøng taän. Caùc oâng neân tuøy yù hoûi ta, hoaëc hoûi giôùi luaät, hoaëc hoûi choã nöông döïa y theo.”

Phaät daïy nhö vaäy ñeán laàn thöù hai, roài laàn thöù ba.

Luùc aáy, trong ñaïi chuùng coù moät vò ñaïi Boà Taùt tuoåi coøn raát treû, goác ngöôøi boä toäc Ña-la, hoï Ñaïi Ca-dieáp, thuoäc doøng baø-la-moân. Nöông söùc thaàn cuûa Phaät, vò naøy ñöùng daäy khoûi choã ngoài, veùn traàn vai aùo beân tay maët, nhieãu quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng cung kính roài quyø goái beân maët saùt ñaát, chaép tay höôùng veà ñöùc Phaät baïch raèng: “Theá Toân! Con nay coù chuùt vieäc muoán thöa hoûi. Neáu Phaät cho pheùp, con môùi daùm noùi.”

Phaät baûo Ca-dieáp raèng: “Ñöùc Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri cho pheùp oâng tuøy yù hoûi. Ta seõ vì oâng giaûng thuyeát, döùt choã nghi cho oâng, laøm cho oâng ñöôïc vui veû.”

Lieàn ñoù, Ñaïi Boà Taùt Ca-dieáp2 baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Nhö Lai thöông xoùt, ñaõ höùa vôùi con, nay con saép hoûi. Tuy nhieân, trí tueä cuûa con nhoû heïp nhö muoãi moøng, ñaïo ñöùc cuûa Nhö Lai Theá Toân thì cao voøi voïi, vaây quanh ngaøi laø

1 Hai duyeân aáy laø: 1. Phaûi coù ñôøi soáng laâu daøi, ñuû ñeå gìn giöõ vaø löu truyeàn Chaùnh phaùp. 2. Phaûi coù trí tueä lôùn lao, ñuû ñeå naém hieåu Chaùnh phaùp vaø giaûng giaûi, tuyeân thuyeát vôùi taát caû chuùng sanh.

2 Xin löu yù phaân bieät vò Ñaïi Boà Taùt Ca-dieáp naøy vôùi Ñaïi Ca-dieáp laø vò ñöùng ñaàu chuùng tyø-kheo.

330

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñaïi chuùng thaûy ñeàu nhö höông thôm chieân-ñaøn, nhö sö töû duõng maõnh khoù maø cheá phuïc, khoâng theå hoaïi dieät. Thaân Nhö Lai beàn chaéc nhö kim cang, maøu saéc nhö ngoïc löu ly chaân thaät khoù hoaïi dieät, laïi coù caùc vò ñaây hôïp thaønh bieån ñaïi trí tueä vaây quanh. Trong hoäi chuùng naøy, caùc vò Ñaïi Boà Taùt ñeàu thaønh töïu nhöõng coâng ñöùc saâu xa vi dieäu voâ löôïng voâ bieân, nhö nhöõng con voi ñang söùc traùng kieän. ÔÛ tröôùc ñaïi chuùng nhö vaäy, con daùm ñaâu thöa hoûi sao? Nhöng nay nhôø söùc thaàn thoâng cuûa Phaät vaø oai ñöùc caên laønh cuûa ñaïi chuùng, con seõ ñem ít vieäc maø thöa hoûi Phaät.”

Lieàn ñoù, Boà Taùt Ca-dieáp ñoái tröôùc Phaät ñoïc keä thöa hoûi raèng:

Laøm sao ñöôïc tröôøng thoï,Thaân kim cang chaúng hoaïi?Laïi do nhaân duyeân naøo,Ñöôïc söùc kieân coá lôùn?

Laøm sao nhôø kinh naøy,Cöùu caùnh ñöôïc giaûi thoaùt?1

Nguyeän ñem phaùp saâu kín,Thuyeát roäng vôùi chuùng sanh.

1 Cöùu caùnh ñaùo bæ ngaïn: Bôø beân kia (bæ ngaïn) chæ Nieát-baøn, khi ñaõ döùt phieàn naõo vaø thaønh Phaät. Ñoái nghóa vôùi bôø beân naøy (thöû ngaïn) töùc laø luaân hoài, coøn phieàn naõo, laø chuùng sanh. Kinh Phaät duøng cuïm töø ñaùo bæ ngaïn (ñeán bôø beân kia) theo tieáng Phaïn laø ba-la-maät-ña (pāramitā), hay noùi goïn laø ba-la-maät, Haùn ngöõ dòch nghóa laø ñoä, laø ñöa qua, vöôït qua, coù nghóa laø phaùp moân giuùp “ñöa qua bôø beân kia”, ñaït ñeán söï giaûi thoaùt. Ñoù laø saùu phaùp ba-la-maät hay coøn goïi laø Luïc ñoä (六度), bao goàm: Boá thí ñoä (布施度–Sanskrit: dāna pāramitā), Trì giôùi ñoä (持戒度–Sanskrit: śīla pāramitā), Nhaãn nhuïc ñoä (忍辱度–Sanskrit: kṣānti pāramitā), Tinh taán ñoä (精進度–Sanskrit: vīrya pāramitā), Thieàn ñònh ñoä (禪定度–Sanskrit: dhyāna pāramitā) vaø Trí tueä ñoä (智慧度–Sanskrit: prajñā pāramitā).

331

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Laøm sao ñöôïc roäng lôùn,Laøm y chæ1 chuùng sanh,Thaät chaúng phaûi La-haùn,Nhöng döï haøng La-haùn?

Laøm sao bieát thieân ma,Laøm trôû ngaïi chuùng tu?Phaät thuyeát, Ba-tuaàn thuyeát,Laøm sao phaân bieät roõ?

Laøm sao chö Ñieàu ngöï, Vui loøng thuyeát chaân ñeá,Thaønh töïu ñuû chaùnh thieän,Dieãn thuyeát boán ñieân ñaûo.

Laøm sao taïo nghieäp laønh?Nay Nhö Lai neân thuyeát.Laøm sao chö Boà Taùt,Thaáy taùnh raát khoù thaáy?

Laøm sao hieåu troïn chöõ,Hoaëc nghóa lyù nöûa chöõ?Laøm sao chung Thaùnh haïnh,Nhö chim ta-la-ta,Ca-laân-ñeà, nhaät nguyeät,Thaùi baïch vôùi tueá tinh?

1 Y chæ (依止): Y (依) laø nöông döïa, chæ (止) laø döøng laïi, ôû yeân. Y chæ laø choã ñeå cho ngöôøi ta nöông döïa vaø döøng yeân ôû ñoù, töùc laø baäc coù ñuû phöôùc ñöùc vaø trí tueä, ñuû söùc dìu daét ngöôøi khaùc, nhö Phaät laø baäc Y chæ cuûa taát caû chuùng sanh.

332

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Laøm sao chöa phaùt taâm, Cuõng ñöôïc xöng Boà Taùt?Laøm sao giöõa Ñaïi chuùng,Ñöôïc ñöùc chaúng run sôï,Ví nhö vaøng dieâm-phuø,Khoâng ai chæ ñöôïc loãi?

Laøm sao giöõa buøn nhô,Khoâng nhieãm, nhö hoa sen?Laøm sao giöõa phieàn naõo,Phieàn naõo chaúng nhieãm oâ.Nhö löông y trò beänh,Chaúng bò beänh laây truyeàn?

Laøm sao nhö thuyeàn tröôûng,Vöôït bieån lôùn sanh töû?Laøm sao lìa sanh töû,Nhö raén loät boû da?

Laøm sao quaùn Tam baûo,Gioáng nhö caây thieân yù?1

Ba thöøa neáu khoâng taùnh,Laøm sao thuyeát dieãn ra?

1 Thieân yù thuï: caây thieân yù, moät loaïi caây hieän theo chö thieân, do coâng ñöùc maø öùng hieän. Moãi khi chö thieân ñi ñeán ñaâu thì ñeàu tuøy yù hieän theo, laïi muoán caàu ñieàu gì cuõng ñöôïc toaïi yù, neân goïi laø caây thieân yù. (Hueä Laâm aâm nghóa, quyeån 25) Ngöôøi quy y Tam baûo, xem Tam baûo cuõng nhö caây thieân yù cuûa mình, duø ñi ñeán ñaâu cuõng ñeàu ñöôïc caây aáy che chôû. Hôn nöõa, nöông theo Tam baûo thì ñöôïc söï lôïi laïc, an vui, neân coù theå goïi laø caàu ñieàu gì cuõng ñöôïc toaïi nguyeän.

333

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Nhö nieàm vui chöa sanh,Sao goïi laø thoï laïc?Laøm sao chö Boà Taùt,Ñöôïc chuùng chaúng hö hoaïi?

Laøm sao vì ngöôøi muø,Daãn ñöôøng laøm maét saùng?Laøm sao hieän nhieàu ñaàu?Xin Nhö Lai giaûng thuyeát.

Laøm sao ngöôøi thuyeát phaùp, Taêng tröôûng nhö traêng non?1

Vì sao laïi thò hieän,Roát cuoäc vaøo Nieát-baøn?

Laøm sao baäc duõng kieän,Daãn loái trôøi, ngöôøi, ma?Laøm sao hieåu taùnh phaùp,Maø thöôøng höôûng phaùp laïc?

Laøm sao chö Boà Taùt Lìa xa taát caû beänh?Laøm sao vì chuùng sanh,Dieãn thuyeát phaùp bí maät?

1 Traêng non ñaàu thaùng moãi ngaøy ñeàu lôùn daàn, troøn ñaày hôn ñeâm tröôùc, cho ñeán khi troøn ñaày hoaøn toaøn vaøo giöõa thaùng. Ñaây ví söï taêng tröôûng ñeàu ñaën cuûa ngöôøi thuyeát giaûng Chaùnh phaùp, moãi ngaøy moät lôùn maïnh hôn.

334

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Laøm sao giaûng roát raùo,Cuøng phaùp chaúng roát raùo?Nhö vì döùt löôùi nghi,Sao khoâng thuyeát xaùc ñònh?

Laøm sao ñöôïc ñeán gaàn,Ñaïo cao troåi hôn heát?

Con nay thænh Nhö Lai,Vì thöông chö Boà Taùt,Xin thuyeát leõ thaâm saâu,Cuûa caùc haïnh vi dieäu.

Trong taát caû caùc phaùp,AÉt coù taùnh an vui.Nguyeän Nhö Lai Theá Toân,Vì chuùng con giaûng roõ.

Ñaïi y chæ chuùng sanh!Baäc ñaày ñuû phöôùc trí!1

Nay muoán hoûi caùc aám,2

Nhöng con khoâng trí tueä.Chö Boà Taùt tinh taán,Cuõng khoâng theå bieát roõ,Caûnh giôùi raát saâu xa,Cuûa chö Phaät Nhö Lai.

1 Löôõng tuùc toân: Baäc ñaùng toân kính coù ñuû phöôùc ñöùc vaø trí tueä. Ñaây laø moät trong caùc danh xöng, toân hieäu cuûa Phaät.

2 Caùc aám (chö aám): Bao goàm naêm aám laø: 1. Saéc (色 – Sanskrit: Rūpa), 2. Thoï (受 – Sanskrit: vedanā), 3. Töôûng (想 – Sanskrit: saṃjñā, Pāli: saññā), 4. Haønh (行 – Sanskrit: Saṃskāra, Pāli: saṅkhāra), 5. Thöùc (識 – Sanskrit: vijñāna, Pāli: viññāṇa). Naêm aám cuõng ñöôïc goïi laø Naêm uaån (Nguõ uaån–五蘊).

335

PHAÅM THOÏ MAÏNG

Luùc aáy, Phaät khen Boà Taùt Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng chöa ñöôïc trí tueä roõ bieát taát caû, coøn ta ñaõ ñöôïc roài, nhöng choã thöa hoûi cuûa oâng veà taïng bí maät saâu xa ñoù cuõng gioáng nhö choã thöa hoûi cuûa baäc coù trí tueä roõ bieát taát caû, chaúng khaùc gì nhau.

“Thieän nam töû! Khi ta môùi thaønh Chaùnh giaùc, coøn ngoài taïi ñaïo traøng nôi goác caây boà-ñeà, baáy giôø coù voâ soá chö Boà Taùt töø caùc coõi Phaät nhieàu nhö soá caùt cuûa voâ soá con soâng Haèng, cuõng töøng ñeán hoûi ta veà nghóa saâu xa aáy. Nhöõng choã thöa hoûi aáy, töø caâu vaên, nghóa lyù vaø coâng ñöùc cuõng y nhö nhöõng choã hoûi cuûa oâng, chaúng khaùc chi caû. Thöa hoûi ñöôïc nhö vaäy coù theå laøm lôïi ích cho voâ löôïng chuùng sanh.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Con chaúng coù ñuû söùc trí tueä ñeå hoûi Nhö Lai veà nghóa raát saâu xa aáy. Theá Toân! Ví nhö con muoãi, con moøng chaúng theå bay qua tôùi bôø beân kia bieån caû, hoaëc bay khaép hö khoâng. Con ñaây cuõng vaäy, chaúng theå hoûi ñöùc Nhö Lai veà nghóa lyù thaêm thaúm cuûa bieån caû trí tueä, cuûa hö khoâng phaùp taùnh nhö vaäy.

“Theá Toân! Ví nhö moät vò vua, gôõ ra haït minh chaâu töø nôi buùi toùc cuûa mình, giao cho quan giöõ kho. Quan giöõ kho nhaän roài, cung kính ñoäi ñaàu, gaéng söùc gìn giöõ. Con ñaây cuõng theá, cung kính ñoäi ñaàu, gaéng söùc gìn giöõ nghóa saâu caùc kinh Phöông ñaúng1 maø Nhö Lai giaûng thuyeát. Vì sao vaäy? Vì coù theå giuùp cho con môû roäng trí tueä saâu thaúm.”

1 Phöông ñaúng (方等), chæ chung caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa. Phöông (方): hay phöông quaûng, nghóa laø vuoâng vöùc vaø roäng raõi, chöùa ñuû caùc phaùp, töø nhoû tôùi lôùn, töø thaáp tôùi cao. Ñaúng (等): Bình ñaúng, nhö nhau. Caùc kinh Ñaïi thöøa do Phaät thuyeát ñeàu nhö nhau caû, chöùa ñuû dieäu lyù, thaät töôùng, baát cöù ai tu haønh roát raùo theo moät boä kinh Ñaïi thöøa naøo, cuõng coù theå thaønh töïu trí tueä Phaät. Vì vaäy neân goïi chung laø Phöông ñaúng.

336

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Luùc aáy, Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp raèng: “Thieän nam töû! Haõy laéng nghe kyõ! Ta seõ vì oâng maø giaûng thuyeát veà nghieäp tröôøng thoï maø Nhö Lai ñaõ ñöôïc. Boà Taùt nhôø nhaân duyeân nghieäp naøy maø ñöôïc thoï maïng laâu daøi. Vaäy oâng neân heát loøng nghe vaø thoï laõnh. Nhö nghieäp naøy coù theå laø nhaân cuûa boà-ñeà, oâng neân thaønh taâm laéng nghe vaø nhaän laáy nghóa lyù. Ñaõ nghe nhaän roài, laïi neân vì ngöôøi khaùc maø giaûng thuyeát nghóa aáy.

“Thieän nam töû! Nhôø tu taäp nghieäp aáy neân ta ñaõ ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nay ta laïi vì ngöôøi maø thuyeát roäng nghóa aáy.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi con cuûa vua, phaïm toäi neân bò giam trong nguïc. Vua raát xoùt xa, thöông nhôù con, beøn töï mình ngoài xe ñeán taän nôi giam giöõ. Boà Taùt cuõng nhö theá, muoán ñöôïc tröôøng thoï neân hoä nieäm taát caû chuùng sanh, gioáng nhö ngöôøi ñôøi thöông yeâu ñöùa con duy nhaát cuûa mình. Boà Taùt sanh loøng ñaïi töø, ñaïi bi, ñaïi hyû, ñaïi xaû, truyeàn thoï giôùi chaúng saùt sanh, daïy tu phaùp laønh, laïi neân laøm cho taát caû chuùng sanh ñöôïc vöõng vaøng trong Naêm giôùi,1 Möôøi ñieàu laønh.2

1 Naêm giôùi (Nguõ giôùi): Naêm giôùi cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia, bao goàm: khoâng gieát haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu.

2 Möôøi ñieàu laønh (Thaäp thieän): 1. Khoâng saùt sanh, thöôøng laøm vieäc tha thöù vaø phoùng sanh. 2. Khoâng troäm caép, thöôøng tu haïnh boá thí, giuùp ñôõ, san seû vôùi moïi ngöôøi. 3. Khoâng taø daâm, luoân giöõ loøng chung thuûy moät vôï moät choàng. 4. Khoâng noùi doái, luoân noùi lôøi chaân thaät. 5. Khoâng noùi lôøi trau chuoát, thoâ tuïc, thöôøng noùi nhöõng lôøi coù yù nghóa, coù ích lôïi. 6. Khoâng noùi ñaâm thoïc, gaây chia reõ, thöôøng noùi nhöõng lôøi taïo ra söï ñoaøn keát, thöông yeâu nhau. 7. Khoâng noùi lôøi ñoäc aùc, gaây toån haïi, thöôøng noùi nhöõng lôøi oân hoøa, nhu thuaän. 8. Khoâng tham lam, luoân quaùn xeùt raèng moïi thöù cuûa caûi vaät chaát ñeàu chæ laø giaû taïm, khoâng thöôøng toàn. 9. Khoâng saân khueå, thöôøng tu taäp haïnh töø bi, nhaãn nhuïc. 10. Khoâng ngu meâ, taø kieán, thöôøng saùng suoát tu taäp theo chaùnh kieán.

337

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Boà Taùt laïi vaøo caùc caûnh ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, a-tu-la, heát thaûy caùc caûnh giôùi, cöùu vôùt nhöõng chuùng sanh khoå naõo ñang ôû trong aáy. Boà Taùt giaûi thoaùt cho nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc giaûi thoaùt, hoùa ñoä cho nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc hoùa ñoä. Nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc Nieát-baøn, Boà Taùt ñeàu khieán cho ñaït ñöôïc Nieát-baøn. Ngöôøi an uûi taát caû nhöõng keû ñang sôï seät. Nhôø caùc nhaân duyeân cuûa nghieäp nhö vaäy, Boà Taùt ñöôïc thoï maïng laâu daøi, ñoái vôùi caùc pheùp trí tueä ñeàu ñöôïc töï taïi; ñeán luùc maïng chung laïi sanh veà coõi trôøi.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Ñaïi Boà Taùt ñoái vôùi chuùng sanh bình ñaúng nhö nhau, ñeàu nhö ngöôøi ñôøi thöông yeâu ñöùa con duy nhaát cuûa mình, nghóa aáy saâu kín quaù, con chöa hieåu noåi. Baïch Theá Toân! Nhö Lai chaúng neân noùi raèng: ‘Boà Taùt tu loøng bình ñaúng ñoái vôùi caùc chuùng sanh, ñeàu nhö ngöôøi ñôøi thöông yeâu ñöùa con duy nhaát cuûa mình.’ Vì sao vaäy? Vì trong Phaät phaùp cuõng coù nhöõng keû phaù giôùi, nhöõng keû phaïm toäi nghòch,1 nhöõng keû huûy baùng Chaùnh phaùp. Ñoái vôùi nhöõng keû aáy, leõ naøo coù theå yeâu thöông nhö con moät cuûa mình hay sao?”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñoái vôùi chuùng sanh ta quaû thaät ñeàu xem ñoàng nhö con moät cuûa ta laø La-haàu-la.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Luùc tröôùc,

1 Toäi nghòch (Ngòch toäi): Toäi phaûn nghòch. Ñoái vôùi ngöôøi aân, thay vì phuïng kính, trôû ñi laøm haïi. Toäi nghòch thöôøng laø naêm thöù (nguõ nghòch toäi): 1. Gieát cha, 2. Gieát meï, 3. Gieát A-la-haùn, 4. Phaù hoøa hieäp taêng, 5. Laøm thaân Phaät chaûy maùu, khôûi aùc yù ñoái vôùi sôû haønh cuûa ñöùc Nhö-lai. Trong Boà Taùt giôùi kinh coù ghi cheùp baûy thöù toäi nghòch (Thaát nghòch toäi): 1. Laøm cho thaân Phaät ra maùu, nhö, cheùm ñaùnh; neùm ñaù...; 2. Gieát cha; 3. Gieát meï; 4. Gieát hoøa thöôïng; 5. Gieát A-xaø-leâ; 6. Phaù yeát ma chuyeån Phaùp luaân taêng; 7. Gieát thaùnh nhaân.

338

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhaèm ngaøy raèm, ñang khi chö taêng tuïng boá-taùt,1 chuùng hoäi ñeàu laø nhöõng vò thanh tònh, ñaõ töøng thoï giôùi cuï tuùc cuûa baäc tyø-kheo. Luùc aáy, coù moät ñoàng töû chaúng kheùo tu taäp ba nghieäp thaân, khaåu vaø yù, nuùp taïi moät goùc taám bình phong ñeå leùn nghe tuïng giôùi. Vò löïc só Maät Tích lieàn nöông söùc thaàn cuûa Phaät, duøng chaøy kim cang ñaäp ñoàng töû aáy naùt ra nhö buïi.

“Baïch Theá Toân! Thaàn Kim cang aáy phaûi raát laø baïo aùc môùi coù theå laáy maïng cuûa ñoàng töû kia nhö vaäy. Laøm sao Nhö Lai baûo laø ñoái vôùi caùc chuùng sanh ñeàu xem nhö nhau, ñoàng nhö con moät cuûa ngaøi laø La-haàu-la?”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Nay oâng chôù neân noùi nhö vaäy. Ñoàng töû kia chæ laø ngöôøi hoùa hieän, chaúng phaûi thaät coù, vì muoán xua ñuoåi nhöõng keû phaù giôùi huûy phaùp, khieán hoï ra khoûi chuùng taêng. Vò Kim cang Maät Tích aáy cuõng laø hoùa hieän.

“Ca-dieáp! Nhöõng keû huûy baùng Chaùnh phaùp, cuøng nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà,2 nhöõng keû saùt sanh, cho ñeán boïn taø kieán cuøng nhöõng keû coá phaïm giôùi caám, ta ñeàu thöông xoùt hoï taát caû, ñeàu xem nhö con ta laø La-haàu-la.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò vua, neáu trong caùc quan coù ngöôøi phaïm luaät nöôùc thì vua chieáu theo toäi maø gieát phaït chaúng tha. Nhö Lai Theá Toân chaúng laøm nhö vaäy. Ñoái vôùi keû huûy baùng Chaùnh phaùp, ngaøi daïy caùc pheùp yeát-ma,3 nhö

1 Boá-taùt (Sanskrit: upovasatha, Pāli: uposatha) nghóa laø: ñoaïn dieät ñeàu aùc, taêng tröôûng ñieàu thieän. Tuïng boá-taùt laø tuïng Giôùi boån Ba-la-ñeà-moäc-xoa (Sanskrit: prātimokṣa, Pāli: pātimokkha), hay giôùi luaät. Theo quy ñònh thoâng thöôøng laø moãi thaùng hai laàn, vaøo caùc ngaøy soùc (moàng moät) vaø ngaøy voïng (ngaøy raèm). Tuy nhieân, moät soá nôi cuõng quy ñònh vaøo caùc ngaøy 14 vaø cuoái thaùng.

2 Nhaát-xieån-ñeà (Sanskrit: icchantika) keû chaúng coù loøng tin nôi Tam Baûo.3 Pheùp yeát-ma (羯磨) Sanskrit: Karma, dòch laø Taùc phaùp, laø hình thöùc phaùn xeùt

339

PHAÅM THOÏ MAÏNG

yeát-ma quôû traùch, yeát-ma truïc xuaát, yeát-ma khu bieät, yeát-ma traùch toäi, yeát-ma khoâng ai ñöôïc gaëp, yeát-ma döùt tuyeät, yeát-ma chöa boû taø kieán xaáu aùc.1

“Thieän nam töû! Ñoái vôùi keû huûy baùng Chaùnh phaùp, sôû dó Nhö Lai duøng nhieàu pheùp yeát-ma haøng phuïc nhö vaäy laø muoán chæ roõ cho nhöõng keû laøm vieäc aùc bieát raèng thaät coù quaû baùo.

“Thieän nam töû! Nay oâng neân bieát: ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh laøm ñieàu xaáu aùc, Nhö Lai laø baäc boá thí cho hoï söï an oån chaúng sôï. Trong khi ngaøi phoùng ra moät luoàng haøo

taäp theå, do chuùng taêng nhoùm hoïp (thöôøng ít nhaát cuõng phaûi töø 4 vò trôû leân) maø xem xeùt ñöa ra quyeát ñònh tuøy theo töøng tröôøng hôïp.

1 Kinh vaên ôû ñaây chæ nhaéc sô löôïc veà 7 phaùp yeát-ma naøy, vaø teân goïi neâu ra cuõng khoâng hoaøn toaøn truøng khôùp vôùi caùc teân ñöôïc duøng trong Luaät boä. Chuùng toâi tham khaûo caùc baûn vaên khaùc nhau trong Haùn taïng, xin cung caáp theâm moät vaøi yù nghóa veà caùc pheùp yeát-ma naøy nhö sau: 1. Ha traùch yeát-ma (訶責羯磨): vò tyø-kheo coù toäi phaûi chòu söï quôû traùch coâng khai tröôùc chuùng taêng; 2. Khu khieån yeát-ma (驅遣羯磨), cuõng goïi laø khu xuaát yeát-ma: vò tyø-kheo coù toäi (thöôøng laø hình thöùc quôû traùch khoâng coù taùc duïng) phaûi chòu söï truïc xuaát ra khoûi nôi ôû; 3. Trí yeát-ma (置羯磨), cuõng goïi laø baát ngöõ yeát-ma, y chæ yeát-ma, vò tyø-kheo coù toäi chòu söï khu bieät vaø giaùm saùt, khoâng ai trong taêng chuùng ñöôïc troø chuyeän vôùi vò aáy, vaø trong thôøi gian aáy phaûi chuyeân taâm hoïc luaät, suy gaãm töï hoái; 4. Cöû toäi yeát-ma (舉罪羯磨), cuõng goïi laø giaø baát chí baïch y gia yeát-ma, vò tyø-kheo coù toäi bò nghieâm caám khoâng ñöôïc ñeán nhaø cö só; 5. Baát khaû kieán yeát-ma (不可見羯磨), cuõng goïi laø baát kieán cöû toäi yeát-ma, baát kieán taãn yeát-ma, vò tyø-kheo coù toäi do khoâng töï nhaän bieát, khoâng thaáy nhaân quaû, neân phaûi chòu pheùp yeát-ma naøy, khoâng ñöôïc soáng chung trong taêng chuùng; 6. Dieät yeát-ma (滅羯磨), cuõng goïi laø dieät taãn yeát-ma, baát saùm toäi yeát-ma, vò tyø-kheo coù toäi nhöng khoâng tin raèng nghieäp aùc coù chieâu caûm quaû baùo, khoâng sanh taâm saùm hoái, neân phaûi chòu pheùp yeát-ma naøy, khoâng ñöôïc soáng chung trong taêng chuùng; 7. Vò xaû aùc kieán yeát-ma (未捨惡見羯磨), cuõng goïi laø aùc kieán baát xaû yeát-ma, vò tyø-kheo coù toäi vì khoâng döùt boû ñöôïc taø kieán, tin raèng aùi duïc khoâng ngaên caûn söï tu ñaïo (thuyeát duïc baát chöôùng ñaïo), neân phaûi chòu pheùp yeát-ma naøy, khoâng ñöôïc soáng chung trong taêng chuùng. Baûy hình thöùc yeát-ma naøy duøng ñeå söûa trò tyø-kheo phaïm toäi, ñöôïc goïi chung laø Thaát yeát ma (Kammavācā), cuõng goïi laø Thaát chuûng taùc phaùp hay Thaát trò phaùp. Boán hình thöùc ñaàu tieân aùp duïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù sai phaïm veà haønh vi, phaûi chòu söï traùch phaït, kieåm cheá hoaëc khu bieät trong phaïm vi taêng ñoaøn. Ba hình thöùc sau aùp duïng vôùi nhöõng ngöôøi khoâng ñuû tín taâm, khoâng tin theo Chaùnh phaùp, phaûi chòu söï truïc xuaát haún ra khoûi taêng ñoaøn.

340

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

quang, hai luoàng, hoaëc naêm luoàng, neáu coù nhöõng ai gaëp ñöôïc haøo quang aáy seõ lìa khoûi caùc ñieàu xaáu aùc. Hieän nay, Nhö Lai coù ñuû voâ löôïng theá löïc nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Vôùi phaùp chöa theå thaáy, neáu oâng muoán thaáy thì nay ta seõ vì oâng giaûng thuyeát töôùng maïo cuûa phaùp aáy. Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, baát cöù nôi naøo coù tyø-kheo trì giôùi, ñaày ñuû oai nghi, hoä trì Chaùnh phaùp, neáu thaáy keû phaù hoaïi Chaùnh phaùp thì coù theå xua ñuoåi, quôû traùch, tröøng trò. Neân bieát raèng vò aáy seõ ñöôïc phöôùc ñöùc voâ löôïng, khoâng theå keå xieát.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò vua chuyeân laøm vieäc baïo aùc, roài bò beänh naëng. Coù moät vò vua nöôùc laùng gieàng, nghe tieáng aùc cuûa vua aáy, beøn keùo binh ñeán ñònh tieâu dieät. Luùc aáy, vò vua ñang beänh vì khoâng coù söùc löïc neân trong loøng kinh sôï, lieàn thay ñoåi taâm taùnh maø tu taäp vieäc laønh. Vò vua laùng gieàng nhö vaäy seõ ñöôïc phöôùc ñöùc voâ löôïng. Vò tyø-kheo baûo veä Chaùnh phaùp cuõng gioáng nhö theá, duøng vieäc xua ñuoåi, quôû traùch, tröøng trò nhöõng keû phaù hoaïi Chaùnh phaùp, khieán cho hoï tu caùc phaùp laønh, seõ ñöôïc phöôùc ñöùc voâ löôïng.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò tröôûng giaû, ôû nôi xöù sôû mình, vöôøn ruoäng, nhaø cöûa, phoøng xaù boãng sanh ra nhöõng caây ñoäc. Tröôûng giaû bieát vaäy roài lieàn ñoán saïch, khieán nhöõng caây aáy ñeàu döùt tuyeät.

“Laïi cuõng nhö moät ngöôøi traùng kieän maø treân ñaàu sanh toùc baïc, laáy laøm hoå theïn, beøn duøng caùi nhieáp maø nhoå heát, chaúng ñeå cho sanh tröôûng.

“Vò tyø-kheo baûo veä Chaùnh phaùp laïi cuõng nhö vaäy, thaáy

341

PHAÅM THOÏ MAÏNG

coù nhöõng keû phaù giôùi luaät, phaù hoaïi Chaùnh phaùp, lieàn neân xua ñuoåi, quôû traùch, neâu loãi cuûa hoï ra maø phaùn xöû.

“Nhö vò tyø-kheo laøm ñieàu laønh nhöng thaáy keû phaù hoaïi Chaùnh phaùp maø vaãn ñeå yeân, chaúng xua ñuoåi, quôû traùch, chaúng neâu loãi cuûa hoï ra maø phaùn xöû, neân bieát raèng ngöôøi nhö vaäy laø keû oaùn taëc trong Phaät phaùp.

“Nhö coù theå xua ñuoåi, quôû traùch, neâu loãi cuûa keû phaù hoaïi Chaùnh phaùp ra maø phaùn xöû thì ngöôøi aáy laø ñeä töû cuûa ta, laø baäc Thanh vaên chaân chính.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Theo nhö lôøi Phaät vöøa daïy thì chaúng phaûi ñoái vôùi taát caû chuùng sanh bình ñaúng nhö nhau, ñeàu nhö con moät cuûa ngaøi laø La-haàu-la!

“Theá Toân! Nhö coù moät ngöôøi duøng dao haïi Phaät, laïi coù ngöôøi khaùc duøng höông thôm chieân-ñaøn maø toâ ñieåm thaân Phaät. Neáu Phaät coù loøng bình ñaúng ñoái vôùi hai ngöôøi aáy, sao laïi daïy raèng neân tröøng trò keû phaù huûy giôùi caám? Neáu trò keû huûy caám, thì lôøi noùi xem chuùng sanh bình ñaúng nhö con moät cuûa mình laø chaúng ñuùng.”

Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ví nhö moät vò quoác vöông, ñaïi thaàn hay teå töôùng, sanh döôõng ñöôïc nhieàu ñöùa con, töôùng maïo ñoan chaùnh, thoâng minh trí tueä. Nhöõng treû aáy, hoaëc hai ñöùa, ba ñöùa hay boán ñöùa ñeàu ñöôïc ngöôøi cha giao phoù cho moät vò thaày raát nghieâm khaéc vaø daën raèng: ‘Thaày neân vì ta daïy baûo chuùng noù cho thoâng thuoäc caùc moân phong hoùa, leã nghi, kyõ ngheä, vaên thô, toaùn soá... Boán ñöùa con ta ñaây, töø nay theo thaày hoïc taäp. Giaû nhö coù ba ñöùa bò thaày ñaùnh baèng gaäy, mang beänh maø

342

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

cheát. Chæ coøn moät ñöùa, phaûi daïy raên noù moät caùch khoå nhoïc laém môùi ñöôïc thaønh töïu. Daãu cho maát ba ñöùa con, ta cuõng chaúng heà oaùn haän thaày.

“Ca-dieáp! Nhö vaäy, ngöôøi cha vaø ngöôøi thaày coù maéc toäi saùt haïi chaêng?”

“Baïch Theá Toân! Khoâng. Taïi sao vaäy? Chæ vì thöông con, muoán cho chuùng ñöôïc thaønh ngöôøi, chöù chaúng coù loøng aùc. Daïy doã nhö vaäy thì ñöôïc phöôùc voâ löôïng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá. Ngaøi coi nhöõng keû phaù hoaïi Chaùnh phaùp cuõng ñoàng nhö con moät cuûa ngaøi. Nay Nhö Lai ñem Chaùnh phaùp voâ thöôïng maø phoù chuùc cho caùc quoác vöông, ñaïi thaàn, teå töôùng, tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di. Caùc vua, quan vaø Boán boä chuùng aáy neân khuyeán khích nhöõng ai tu hoïc, khieán hoï ñöôïc tieán boä vaø taêng tröôûng giôùi, ñònh, hueä. Nhöng coù ai chaúng tu hoïc ba phaùp aáy, bieáng nhaùc, phaù giôùi, huûy hoaïi Chaùnh phaùp, thì caùc vò quoác vöông, ñaïi thaàn vaø Boán boä chuùng neân tröøng trò hoï moät caùch nghieâm khaéc.

“Thieän nam töû! Nhö vaäy caùc quoác vöông vaø Boán boä chuùng aáy coù phaïm toäi chaêng?”

“Baïch Theá Toân! Khoâng.”

“Thieän nam töû! Caùc quoác vöông vaø Boán boä chuùng aáy coøn chaúng coù toäi, huoáng chi Nhö Lai?

“Thieän nam töû! Nhö Lai kheùo tu pheùp bình ñaúng aáy, ñoái vôùi chuùng sanh ñeàu xem ñoàng nhö con moät cuûa mình.

“Tu taäp nhö vaäy, goïi laø Boà Taùt tu taâm bình ñaúng, ñoái vôùi chuùng sanh ñeàu xem ñoàng nhö con moät cuûa mình.

343

PHAÅM THOÏ MAÏNG

“Thieän nam töû! Boà Taùt nhôø tu taäp nghieäp aáy, ñöôïc thoï maïng laâu daøi, laïi coù theå bieát ñöôïc moïi vieäc trong nhöõng ñôøi tröôùc cuûa mình vaø cuûa ngöôøi.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa daïy, neáu Boà Taùt tu taâm bình ñaúng, ñoái vôùi chuùng sanh ñeàu xem ñoàng nhö con mình thì ñöôïc thoï maïng laâu daøi.

“Nhö Lai chaúng neân thuyeát daïy nhö theá. Taïi sao vaäy? Nhö moät ngöôøi hieåu bieát ñaïo lyù, hay thuyeát daïy moïi ñieàu hieáu thuaän. Khi veà nhaø, ngöôøi aáy laáy nhöõng gaïch ñaù maø ñaùnh neùm cha meï. Nhöng cha meï voán laø ruoäng phöôùc, coù nhieàu lôïi ích, khoù ñöôïc gaàn guõi, ñaùng leõ ngöôøi con phaûi cuùng döôøng moùn ngon vaät laï, laïi gaây ra nhöõng vieäc saàu naõo tai haïi. Nhö ngöôøi hieåu bieát ñaïo lyù aáy, lôøi noùi vaø vieäc laøm traùi nghòch vôùi nhau.

“Lôøi noùi cuûa Nhö Lai cuõng vaäy. Boà Taùt ñaõ tu taäp taâm bình ñaúng, ñoái vôùi chuùng sanh ñeàu xem ñoàng nhö con mình, ñaùng leõ phaûi ñöôïc tröôøng thoï, bieát raønh chuyeän ñaõ qua, thöôøng truï ôû theá, khoâng heà coù chuyeän bieán ñoåi. Nay vì nhaân duyeân gì maø ñôøi soáng cuûa Theá Toân raát ngaén, chaúng khaùc chi thoï maïng cuûa ngöôøi theá gian? Nhö vaäy leõ naøo ñöùc Nhö Lai khoâng coù ñem loøng oaùn gheùt chuùng sanh? Ngaøy xöa, Theá Toân ñaõ laøm caùc nghieäp aùc gì, gieát cheát bao nhieâu sanh maïng, maø nay ngaøi phaûi chòu ñoaûn thoï, soáng chaúng ñöôïc traêm naêm?”

Phaät baûo Ca-dieáp raèng: “Thieän nam töû! Nay coù duyeân côù gì maø ñoái tröôùc Nhö Lai oâng noùi ra lôøi vuïng veà nhö theá? Söï tröôøng thoï cuûa Nhö Lai vaãn cao hôn, troäi hôn taát caû moïi söï tröôøng thoï. Phaùp thöôøng toàn maø Nhö Lai ñaõ ñöôïc laø baäc nhaát trong caùc phaùp thöôøng toàn.”

344

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai ñöôïc thoï maïng laâu daøi nhö theá naøo?”

Phaät daïy Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nhö coù taùm con soâng lôùn laø Haèng haø, Dieâm-ma-la, Taùt-la, A-lî-la-baït-ñeà, Ma-ha, Taân-ñaàu, Baùc-xoa vaø Taát-ñaø. Taùm con soâng lôùn aáy vôùi caùc soâng con, thaûy ñeàu chaûy vaøo bieån caû.

“Ca-dieáp! Nhöõng soâng lôùn laø thoï maïng cuûa taát caû chuùng sanh trong khaép coõi trôøi, ngöôøi, treân maët ñaát, giöõa hö khoâng, thaûy ñeàu nhaäp vaøo bieån caû laø thoï maïng cuûa Nhö Lai. Vì vaäy, thoï maïng cuûa Nhö Lai laø voâ löôïng.

“Laïi nöõa, Ca-dieáp! Ví nhö töø ao A-naäu-ñaït coù boán con soâng lôùn chaûy ra. Nhö Lai cuõng theá, töø nôi Nhö Lai maø xuaát hieän taát caû caùc sanh maïng.

“Ca-dieáp! Ví nhö trong taát caû moïi phaùp thöôøng toàn, hö khoâng laø hôn heát. Nhö Lai cuõng theá, laø hôn heát trong moïi phaùp thöôøng toàn.

“Ca-dieáp, nhö trong caùc loaïi thuoác, moùn ñeà-hoà laø hôn heát. Nhö Lai cuõng theá, ñoái vôùi taát caû chuùng sanh, thoï maïng cuûa Nhö Lai laø hôn heát.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu thoï maïng Nhö Lai laø nhö vaäy, ngaøi neân truï theá cho troïn moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm, thöôøng tuyeân thuyeát phaùp nhieäm maàu nhö trôøi ñoå möa to.”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Nay ôû choã Nhö Lai oâng khoâng neân phaùt sanh tö töôûng [cho raèng Nhö Lai laø] dieät taän.

“Ca-dieáp! Nhö coù tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di, cho ñeán nhöõng ngöôøi tu haønh ngoaïi ñaïo, thaàn tieân nguõ

345

PHAÅM THOÏ MAÏNG

thoâng1 ñaït ñeán möùc töï taïi, neáu muoán truï ôû theá troïn moät kieáp hay moät kieáp giaûm, ñi laïi treân khoâng, ngoài vaø naèm treân aáy moät caùch töï taïi, cho löûa phoùng ra töø nôi hoâng traùi, cho nöôùc tuoân ra töø nôi hoâng maët, töø nôi thaân xuaát hieän khoùi löûa, döôøng nhö coù moät ñaùm löûa, hoaëc muoán soáng laâu, cuõng ñeàu ñöôïc nhö yù. Caùc vò aáy muoán cho ñôøi soáng cuûa mình daøi hay ngaén cuõng ñeàu ñöôïc caû. Nhöõng vò nguõ thoâng aáy coøn ñöôïc söùc thaàn tuøy yù nhö vaäy, huoáng chi Nhö Lai ñoái vôùi taát caû phaùp, ñaõ ñöôïc söùc töï taïi, laïi chaúng truï ñöôïc ôû theá trong nöûa kieáp, moät kieáp, traêm kieáp, hoaëc traêm ngaøn kieáp hay voâ löôïng kieáp hay sao?

“Bôûi nghóa aáy neân phaûi bieát raèng Nhö Lai laø phaùp thöôøng truï, phaùp khoâng bieán ñoåi. Thaân naøy cuûa Nhö Lai laø thaân bieán hoùa, chaúng phaûi thaân do söï aên uoáng maø thaønh, chaúng qua vì hoùa ñoä chuùng sanh neân thò hieän gioáng nhö loaøi caây ñoäc. Vì vaäy ta môùi hieän caùch boû thaân laø nhaäp Nieát-baøn.

“Ca-dieáp! Neân bieát raèng Phaät laø phaùp thöôøng toàn, phaùp khoâng bieán ñoåi. Caùc oâng neân ra söùc tinh taán, moät loøng tu taäp nghóa ñeä nhaát aáy. Tu taäp roài, seõ roäng vì ngöôøi khaùc maø giaûng thuyeát.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Phaùp xuaát theá vaø phaùp theá gian khaùc nhau nhö theá naøo? Nhö Phaät noùi raèng: Phaät laø phaùp thöôøng toàn, phaùp khoâng bieán ñoåi; theá gian cuõng noùi raèng: Phaïm thieân laø thöôøng toàn, Töï taïi thieân laø thöôøng toàn, khoâng coù bieán ñoåi, ngaõ laø thöôøng 1 Thaàn tieân nguõ thoâng: Töùc laø nhöõng vò tieân nhaân laùnh mình vaøo nuùi, tu thieàn

ñònh, ñöôïc tröôøng thoï vaø ñaït ñöôïc naêm pheùp thaàn thoâng: 1. Thieân nhaõn thoâng, 2. Thieân nhó thoâng, 3. Tuùc maïng thoâng, 4. Tha taâm thoâng, 5. Thaàn tuùc thoâng. Tuy nhieân, Nguõ thoâng naøy khoâng ñoàng vôùi Nguõ thoâng cuûa Phaät vaø Boà Taùt.

346

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

toàn, taùnh laø thöôøng toàn, vi traàn cuõng laø thöôøng toàn. Neáu noùi Nhö Lai laø phaùp thöôøng toàn, taïi sao Nhö Lai chaúng thöôøng hieän? Neáu chaúng thöôøng hieän, thì coù khaùc gì vôùi [caùc phaùp] theá gian? Vì sao vaäy? Vì Phaïm thieân... cho ñeán vi traàn ôû theá gian, voán cuõng chaúng thöôøng hieän.”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Ví nhö moät tröôûng giaû coù nhieàu boø, maøu saéc tuy khaùc nhau nhöng hôïp thaønh moät baày. OÂng giao baày boø aáy cho moät ngöôøi chaên, daét ñi aên coû, uoáng nöôùc. OÂng chæ caàn moùn ñeà-hoà maø thoâi, chaúng caàn moùn bô söõa. Ngöôøi chaên daét boø ñi, ñeå cho chuùng töï do aên coû. Ñeán khi tröôûng giaû aáy qua ñôøi, taát caû nhöõng con boø cuûa oâng ñeàu bò boïn cöôùp thaâu ñoaït. Boïn cöôùp aáy ñöôïc boø roài, khoâng coù phuï nöõ ñeå troâng nom, chaên daét, thaû baày boø töï keùo nhau ñi, gaëp gì aên naáy.

“Luùc aáy, boïn cöôùp noùi vôùi nhau raèng: ‘OÂng ñaïi tröôûng giaû kia nuoâi boø, chaúng caàn moùn bô söõa, chæ caàn moùn ñeà-hoà maø thoâi. Baây giôø chuùng ta neân laøm theá naøo ñeå coù moùn ñeà-hoà aáy? Vì trong theá gian, ñeà-hoà laø moùn aên ngon nhaát. Chuùng ta khoâng coù boàn chaäu, nhö coù ñöôïc söõa cuõng chaúng coù chi maø ñöïng.’ Roài hoï laïi baûo nhau: ‘Chuùng ta chæ coù bao baèng da maø thoâi, bao aáy ñöïng söõa cuõng ñöôïc. Nhöng duø coù ñoà ñöïng, chuùng ta cuõng khoâng bieát phaûi ñeå yeân hay khuaáy cho ñuùng caùch. Söõa ñaëc coøn khoù ñöôïc, huoáng chi laø bô töôi!’ Luùc aáy, nhöõng teân cöôùp vì muoán coù ñeà-hoà, beøn ñoå theâm nöôùc vaøo. Vì theâm nöôùc nhieàu neân söõa, bô, ñeà-hoà... chaúng coù ñöôïc moùn naøo caû.

“Nhöõng keû phaøm phu cuõng vaäy ñoù. Tuy hoï coù phaùp laønh, nhöng phaùp laønh aáy chaúng qua laø moùn ñoà thöøa cuûa Chaùnh

347

PHAÅM THOÏ MAÏNG

phaùp Nhö Lai. Vì sao vaäy? Sau khi Nhö Lai Theá Toân vaøo Nieát-baøn, nhöõng keû troäm caép phaùp laønh thöøa thaõi cuûa Nhö Lai nhö: giôùi, ñònh, hueä, cuõng gioáng nhö nhöõng keû cöôùp ñoaït laáy ñaøn boø kia vaäy. Nhöõng keû phaøm phu tuy hoï cuõng ñöôïc giôùi, ñònh vaø trí tueä naøy, nhöng hoï khoâng bieát phöông tieän, khoâng theå hieåu bieát, giaûng roõ. Vì leõ aáy, hoï khoâng theå ñaït ñöôïc thöôøng giôùi, thöôøng ñònh, thöôøng hueä, giaûi thoaùt. Cuõng nhö boïn cöôùp kia, chaúng bieát phöông caùch neân laøm hö hoûng moùn ñeà-hoà. Cuõng nhö boïn cöôùp kia, vì muoán coù ñeà-hoà beøn ñoå theâm nöôùc vaøo. Nhöõng keû phaøm phu cuõng vaäy. Vì muoán giaûi thoaùt, beøn noùi nhöõng phaùp: ngaõ, chuùng sanh, thoï maïng, linh hoàn, Phaïm thieân, Töï taïi thieân, vi traàn, theá taùnh, giôùi, ñònh, trí tueä, vôùi giaûi thoaùt, [tin raèng] coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng töùc laø Nieát-baøn. Thaät ra hoï chaúng ñöôïc giaûi thoaùt, Nieát-baøn, cuõng nhö boïn cöôùp kia chaúng ñöôïc ñeà-hoà.

“Nhöõng keû phaøm phu aáy coù chuùt ít Phaïm haïnh,1 phuïng döôõng cha meï. Nhôø nhaân duyeân aáy, hoï sanh leân caùc coõi trôøi, höôûng thoï chuùt ít an laïc. Cuõng nhö boïn cöôùp kia theâm nöôùc vaøo söõa. Nhöõng phaøm phu aáy thaät chaúng bieát raèng nhaân hoï coù tu chuùt ít Phaïm haïnh vaø nhôø phuïng döôõng cha meï, neân ñöôïc sanh leân caùc coõi trôøi. Hoï laïi cuõng chaúng bieát giôùi, ñònh, trí tueä, quy y Tam baûo. Vì hoï chaúng bieát, neân hoï thuyeát thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Tuy hoï thuyeát nhöõng leõ aáy nhöng thaät khoâng hieåu. Vaäy neân sau khi Nhö Lai xuaát hieän ôû ñôøi, ngaøi môùi dieãn thuyeát thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

1 Phaïm haïnh (梵行, Sanskrit: brahmacarya, Pāli: brahmacariya), cuõng goïi laø tònh haïnh, laø pheùp tu haønh thanh tònh cuûa haøng xuaát gia, ñoaïn tuyeät söï daâm duïc.

348

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ví nhö khi coù Chuyeån luaân vöông ra ñôøi, nhôø söùc phöôùc ñöùc cuûa ngöôøi, boïn cöôùp lieàn ruùt lui vaø tan raõ, nhöõng con boø khoûi maát maïng. Roài ñoù, vò Chuyeån luaân vöông ñem boø maø giao phoù cho moät ngöôøi chaên, ngöôøi naøy coù nhieàu phöông tieän hay, kheùo leùo, lieàn taïo ra ñöôïc ñöôïc moùn ñeà-hoà. Nhôø ñeà-hoà aáy, taát caû chuùng sanh khoâng coù beänh khoå. Cuõng nhö theá, khi ñöùc Phaùp Luaân Thaùnh vöông1 ra ñôøi, nhöõng keû phaøm phu khoâng dieãn thuyeát ñöôïc giôùi, ñònh, hueä. Hoï ruùt lui vaø tan raõ nhö boïn cöôùp ñaõ ruùt lui vaø tan raõ do söùc phöôùc ñöùc cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông.

“Luùc aáy, Nhö Lai kheùo thuyeát nhöõng phaùp theá gian vaø xuaát theá gian. Ngaøi vì chuùng sanh, khieán chö Boà Taùt dieãn thuyeát thích hôïp. Haøng Ñaïi Boà Taùt ñaõ ñöôïc moùn ñeà-hoà, laïi khieán cho voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh cuõng ñöôïc moùn phaùp cam loä cao troåi hôn heát, ñoù laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuûa Nhö Lai.

“Thieän nam töû! Bôûi nghóa aáy, Nhö Lai laø phaùp thöôøng, chaúng bieán ñoåi, chaúng phaûi nhö nhöõng keû phaøm phu ngu si trong theá gian goïi Phaïm thieân.v.v... laø phaùp thöôøng. Chæ coù Nhö Lai môùi ñaùng xöng laø phaùp thöôøng toàn maø thoâi, ngoaøi ra khoâng coøn phaùp naøo khaùc nöõa.

“Ca-dieáp! Neân bieát thaân Nhö Lai laø nhö vaäy ñoù. Ca-dieáp! Caùc thieän nam töû, thieän nöõ nhaân thöôøng neân löu taâm tu taäp hai chöõ: Phaät laø thöôøng truï. Ca-dieáp! Nhö coù thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo tu taäp hai chöõ [thöôøng truï], neân bieát raèng ngöôøi aáy ñaõ ñi theo ñöôøng cuûa ta ñi vaø seõ ñeán choã maø ta ñaõ ñeán. Thieän nam töû! Nhö coù ai tu taäp

1 Phaùp luaân Thaùnh vöông: cuõng goïi: Phaùp luaân vöông, vò vua chuyeån baùnh xe Phaùp, töùc laø Phaät Nhö Lai. Coøn vò vua trò ñôøi, goïi laø Chuyeån luaân vöông.

349

PHAÅM THOÏ MAÏNG

hai chöõ aáy ñeå döùt töôùng, neân bieát raèng Nhö Lai aét seõ ôû tröôùc maët ngöôøi aáy thò hieän nhaäp Nieát-baøn. Thieän nam töû! Nghóa cuûa Nieát-baøn, töùc laø taùnh phaùp cuûa chö Phaät vaäy.

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Taùnh phaùp cuûa Phaät yù nghóa nhö theá naøo? Theá Toân! Nay con muoán bieát nghóa cuûa taùnh phaùp, xin Nhö Lai ñem loøng thöông xoùt, thuyeát roäng cho nghe.

“Baïch Theá Toân! Noùi taùnh phaùp töùc laø buoâng xaû thaân. Xaû thaân, töùc khoâng coù moùn gì cuûa mình. Neáu khoâng coù moùn gì cuûa mình, laøm sao coøn coù caùi thaân? Neáu thaân vaãn coøn, laøm sao noùi raèng: thaân coù taùnh phaùp? Thaân coù taùnh phaùp thì laøm sao coøn toàn taïi ñöôïc? Nay con neân hieåu nghóa aáy nhö theá naøo?”

Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nay oâng khoâng neân noùi raèng dieät maát laø taùnh phaùp. Noùi taùnh phaùp laø khoâng coù söï dieät maát.

“Thieän nam töû! Ví nhö chö thieân ôû coõi trôøi Voâ töôûng, coù ñuû hình saéc nhöng khoâng coù tö töôûng veà hình saéc. Chôù neân hoûi raèng: ‘Chö thieân aáy höôûng söï vui veû khoaùi laïc nhö theá naøo? Caùc Ngaøi nghó töôûng nhö theá naøo? Thaáy, nghe nhö theá naøo?’

“Thieän nam töû! Caûnh giôùi cuûa Nhö Lai, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå hieåu noåi. Thieän nam töû! Khoâng neân noùi raèng thaân Nhö Lai laø phaùp dieät maát.

“Thieän nam töû! Phaùp dieät maát cuûa Nhö Lai laø caûnh giôùi Phaät, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå hieåu thaáu. Thieän nam töû! Nay oâng chaúng neân xeùt nghó raèng: ‘Nhö Lai truï ôû ñaâu? Nhö Lai ñi veà ñaâu? ÔÛ ñaâu thaáy ñöôïc Nhö Lai? Nhö Lai vui thích ôû choán naøo?’

350

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhöõng nghóa nhö theá cuõng laø ngoaøi söï hieåu bieát cuûa caùc oâng. Cuõng nhö Phaùp thaân cuûa chö Phaät cuøng ñuû moïi phöông tieän [cuûa caùc ngaøi] ñeàu khoâng theå nghó baøn!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñoái vôùi Phaät, Phaùp,Taêng ñeàu neân khôûi tö töôûng laø thöôøng toàn. Ñoái vôùi ba phaùp aáy, khoâng neân khôûi tö töôûng cho laø khaùc nhau, laø voâ thöôøng, laø bieán ñoåi. Nhö ai thöôøng giöõ tö töôûng cho raèng ba phaùp aáy laø khaùc bieät nhau, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy khoâng theå nöông theo Ba choã quy y trong saïch. Giôùi caám maø hoï thoï trì chaúng ñöôïc ñaày ñuû. Roát cuoäc, hoï khoâng theå chöùng caùc quaû Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà-ñeà. Neáu coù theå ñoái vôùi ba phaùp khoâng theå nghó baøn aáy tu taäp tö töôûng laø thöôøng toàn, aét seõ coù choã quay veà nöông töïa vaø noi theo.

“Thieän nam töû! Ví nhö nhaân coù caây môùi coù boùng caây. Nhö Lai cuõng theá, bôûi ngaøi coù thöôøng phaùp neân môùi coù choã [ñeå chuùng sanh] quay veà nöông töïa vaø noi theo, khoâng phaûi laø voâ thöôøng. Neáu noùi Nhö Lai laø voâ thöôøng, aét Nhö Lai khoâng phaûi laø choã quay veà nöông töïa vaø noi theo cuûa chö thieân, loaøi ngöôøi.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö trong boùng toái thì coù caây maø chaúng coù boùng.”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! OÂng khoâng neân noùi: ‘Coù caây maø chaúng coù boùng.’ Chaúng qua maét thöôøng chaúng thaáy ñöôïc boùng ñoù thoâi. Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, taùnh voán thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. Nhöõng con maét khoâng coù trí tueä chaúng thaáy ñöôïc taùnh thöôøng truï aáy, cuõng nhö trong boùng toái, ngöôøi ta chaúng thaáy ñöôïc boùng caây. Cuõng vaäy,

351

PHAÅM THAÂN KIM CANG

khi Phaät nhaäp dieät roài, nhöõng keû phaøm phu seõ noùi raèng: Nhö Lai laø phaùp voâ thöôøng.

“Neáu noùi Nhö Lai khaùc vôùi Phaùp, khaùc vôùi Taêng, töùc khoâng thaønh Ba choã quy y, cuõng nhö cha meï caùc oâng voán laø khaùc nhau, neân laø voâ thöôøng!”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Töø nay con seõ ñem vieäc Phaät, Phaùp, Taêng laø thöôøng truï giaûng giaûi roõ cho cha meï ñôøi naøy cho ñeán baûy ñôøi tröôùc, khieán taát caû ñeàu kính vaâng giöõ theo leõ aáy. Hay thay! Theá Toân! Töø nay con phaûi hoïc theo choã khoâng theå nghó baøn cuûa Nhö Lai, Phaùp, Taêng. Ñaõ töï mình hoïc roài, laïi coøn seõ vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng nghóa aáy. Nhö ai khoâng theå tin nhaän, neân bieát raèng haïng ngöôøi aáy theo phaùp voâ thöôøng ñaõ quaù laâu. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhö theá, con seõ vì hoï [maø phaù tan moïi kieán chaáp sai laàm, nhö] söông vaø möa ñaù [laøm daäp naùt moïi thöù caây coû].”

Luùc aáy, Phaät ngôïi khen Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Nay oâng coù theå kheùo hoä trì Chaùnh phaùp. Hoä trì Chaùnh phaùp nhö vaäy laø khoâng löøa doái ngöôøi khaùc. Nhôø nghieäp duyeân laønh khoâng löøa doái nhö theá, oâng seõ ñöôïc tröôøng thoï, kheùo roõ bieát ñöôïc nhöõng vieäc töø ñôøi tröôùc.1

1 Tri tuùc maïng (Pāli: Pubbenivāsanussatinānā): Bieát ñöôïc nhöõng ñôøi tröôùc, cuõng goïi laø Tuùc maïng thoâng, laø moät trong Nguõ thoâng. Ngöôøi coù tri tuùc maïng chaúng nhöõng bieát nhöõng vieäc ñôøi tröôùc cuûa mình vaø cuûa ngöôøi khaùc, coøn coù theå bieát caùc vieäc ñôøi naøy vaø ñôøi sau nöõa.

352

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

PHAÅM THAÂN KIM CANGPhaåm thöù nhì1

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Thaân Nhö Lai laø thaân thöôøng truï, thaân khoâng

theå hö hoaïi, thaân kim cang, chaúng phaûi thaân do söï aên uoáng maø thaønh, chính laø Phaùp thaân.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Con chaúng thaáy ñöôïc nhöõng thaân maø Phaät vöøa noùi ñoù. Con chæ thaáy duy coù caùi thaân voâ thöôøng, caùi thaân hö hoaïi thaønh caùt buïi, caùi thaân do aên uoáng caùc thöù vaøo maø coù ñoù thoâi. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai saép nhaäp Nieát-baøn.”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Nay oâng khoâng neân goïi thaân Nhö Lai laø khoâng beàn bæ, phaûi chòu hö hoaïi nhö thaân phaøm phu.

“Thieän nam töû! Nay oâng neân bieát: thaân Nhö Lai traûi qua voâ löôïng öùc kieáp vöõng beàn, khoù hoaïi, chaúng phaûi nhö thaân cuûa haøng trôøi ngöôøi, chaúng phaûi laø thaân [chaát chöùa söï] sôï seät, chaúng phaûi laø thaân do söï aên uoáng caùc thöù vaøo maø taïo thaønh.

“Thaân Nhö Lai thaät chaúng phaûi thaân maø laø thaân, chaúng sanh chaúng dieät, khoâng coù söï tu taäp; laø voâ löôïng voâ bieân, khoâng coù daáu veát, khoâng theå nhaän bieát, nhìn thaáy; roát raùo 1 Theo Nam baûn thì ñaây laø phaåm thöù naêm (Kim cang thaân phaåm, ñeä nguõ).

353

PHAÅM THAÂN KIM CANG

trong saïch, khoâng coù söï dao ñoäng, khoâng thoï nhaän cuõng khoâng haønh ñoäng; khoâng choã truï, khoâng taïo taùc, khoâng coù muøi vò, khoâng hoãn taïp; chaúng phaûi höõu vi, chaúng phaûi nghieäp quaû; chaúng phaûi haønh, chaúng phaûi [haønh] dieät; chaúng phaûi taâm, chaúng phaûi [taâm] sôû;1 khoâng theå nghó baøn. Söï thöôøng toàn [cuûa thaân aáy] khoâng theå nghó baøn, khoâng [thuoäc veà yù] thöùc, voán lìa khoûi taâm cuõng chaúng lìa khoûi taâm.

“Taâm aáy bình ñaúng, khoâng coù maø cuõng coù, khoâng ñeán ñi maø cuõng ñeán ñi, chaúng phaù, chaúng hoaïi, chaúng ñoaïn, chaúng döùt, chaúng sanh, chaúng dieät, chaúng phaûi chuû maø cuõng laø chuû, chaúng coù chaúng khoâng, döùt baët moïi nieäm töôûng thoâ thaùo hay tinh teá,2 chaúng thuoäc vaên töï cuõng chaúng phaûi khoâng thuoäc vaên töï; chaúng phaûi ñònh cuõng chaúng phaûi khoâng ñònh; khoâng theå thaáy maø thaáy raát roõ raøng minh baïch; khoâng coù nôi choán maø cuõng coù nôi choán, khoâng coù nhaø maø cuõng laø coù nhaø, khoâng toái taêm, khoâng saùng suoát, khoâng tòch tónh maø cuõng laø tòch tónh.

“Ñoù laø khoâng sôû höõu, khoâng thoï nhaän, khoâng boá thí, trong saïch chaúng nhieãm oâ, khoâng tranh giaønh, döùt boû söï tranh giaønh, truï yeân nôi khoâng choã truï, khoâng naém giöõ, khoâng buoâng rôi, khoâng phaûi phaùp, khoâng phaûi phi phaùp, chaúng phaûi ruoäng phöôùc cuõng laø ruoäng phöôùc; khoâng cuøng taän hay baát taän, lìa caû moïi söï cuøng taän.

1 Theo nguyeân baûn “phi taâm phi soá” thì phaûi hieåu ôû ñaây laø taâm soá (心數), nhöng taâm soá cuõng chính laø caùch duøng cuõng cuûa taâm sôû (心所), chæ caùc taâm haønh khaùc nhau khôûi sanh trong taâm.

2 Nguyeân baûn duøng “voâ giaùc voâ quaùn”, nhöng giaùc quaùn (覺觀) chính laø caùch duøng cuõ cuûa taàm töù (尋伺). Taàm chæ caùc nieäm töôûng thoâ; töù chæ caùc nieäm töôûng tinh teá. Taâm voïng ñoäng chính laø do taàm töù, neân tuøy theo möùc ñoä döùt tröø ñöôïc taàm töù maø ñaùnh giaù ñöôïc söï ñònh taâm cuûa haønh giaû.

354

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ñoù laø söï troáng khoâng lìa khoûi troáng khoâng; tuy chaúng thöôøng truï cuõng laø thöôøng truï, chaúng phaûi dieät maát trong töøng nieäm,1 khoâng coù buïi dô, khoâng thuoäc vaên töï, lìa caû vaên töï, chaúng phaûi aâm thanh, chaúng phaûi thuyeát daïy, cuõng chaúng phaûi söï tu taäp; khoâng theå caân nhaéc ño löôøng, khoâng duy nhaát cuõng khoâng khaùc bieät; chaúng phaûi hình töôïng, chaúng phaûi töôùng traïng [maø ñaày ñuû] caùc töôùng trang nghieâm; chaúng phaûi duõng caûm, chaúng phaûi sôï seät; chaúng phaûi vaéng laëng hay khoâng vaéng laëng; khoâng coù söï noùng naûy hay khoâng noùng naûy; khoâng theå nhìn thaáy, khoâng coù töôùng maïo!

“Nhö Lai khoâng [khôûi yù nieäm ñang] cöùu ñoä baát cöù ai neân cöùu ñoä ñöôïc taát caû chuùng sanh; khoâng [khôûi yù nieäm ñang] giaûi thoaùt baát cöù ai neân coù theå giaûi thoaùt chuùng sanh; khoâng [khôûi yù nieäm ñang] giuùp cho baát cöù ai ñöôïc tænh giaùc lieãu ngoä, neân coù theå khai ngoä cho chuùng sanh. Vì khoâng phaân bieät, chia cheû neân thuyeát phaùp ñuùng lyù chaân thaät duy nhaát. Vì laø baäc Voâ thöôïng2 neân khoâng theå xeùt löôøng; ñoàng nhö hö khoâng chaúng coù hình maïo; ñoàng vôùi taùnh voâ sanh, khoâng [naèm trong yù nghóa] ñoaïn döùt hay thöôøng coøn; thöôøng laøm theo moät thöøa duy nhaát,3 [chæ do] chuùng sanh thaáy coù Ba thöøa;4 khoâng coù söï thoái chuyeån, döùt

1 Nieäm ôû ñaây neân ñöôïc hieåu theo caû hai yù nghóa thoâng thöôøng cuûa noù. Moät laø yù nieäm, hai laø chæ moät quaõng thôøi gian cöïc ngaén (nhö söï sanh khôûi vaø dieät maát cuûa moät yù nieäm).

2 Nguyeân baûn duøng Voâ ñaúng ñaúng, dòch töø tieáng Sanskrit laø Asamasama, laø moät trong caùc toân hieäu cuûa Phaät. Vì Phaät laø baäc toái cao toân quyù theá gian khoâng ai saùnh baèng neân goïi laø “voâ ñaúng”, laïi vì chö Phaät möôøi phöông ba ñôøi ñeàu bình ñaúng nhö nhau neân toân xöng laø “voâ ñaúng ñaúng”, cuõng ñoàng vôùi nghóa thöôøng duøng hôn laø Voâ thöôïng (khoâng coøn ai hôn ñöôïc).

3 Moät thöøa duy nhaát (Nhaát thöøa), chæ Phaät thöøa, cuõng goïi laø Nhö Lai thöøa.4 Ba thöøa: Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa, Boà Taùt thöøa.

355

PHAÅM THAÂN KIM CANG

saïch moïi söï troùi buoäc; khoâng ñoái nghòch, khoâng xuùc chaïm; chaúng phaûi taùnh truï nôi taùnh; khoâng coù nhöõng söï hôïp tan, daøi ngaén, vuoâng troøn... khoâng phaûi caùc aám, nhaäp, giôùi maø [thò hieän] laø caùc aám, nhaäp, giôùi;1 khoâng taêng theâm, khoâng giaûm bôùt; khoâng coù söï hôn keùm.

“Thaân Nhö Lai thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy, khoâng ai bieát ñöôïc maø khoâng ai laø khoâng bieát; khoâng ai thaáy ñöôïc maø khoâng ai laø khoâng thaáy; chaúng phaûi höõu vi, chaúng phaûi voâ vi; chaúng phaûi theá gian, chaúng phaûi ngoaøi theá gian; chaúng phaûi taïo taùc, chaúng phaûi khoâng taïo taùc; chaúng phaûi choã nöông theo hay khoâng nöông theo; chaúng phaûi boán ñaïi, chaúng ngoaøi boán ñaïi; chaúng phaûi [do] nhaân [taïo thaønh], cuõng chaúng phaûi khoâng [do] nhaân [taïo thaønh]; chaúng phaûi chuùng sanh, chaúng ngoaøi chuùng sanh; chaúng phaûi sa-moân, chaúng phaûi baø-la-moân.

“[Thaân] aáy laø sö töû, ñaïi sö töû;2 laø chaúng phaûi thaân, chaúng phaûi khoâng thaân; laø khoâng theå tuyeân thuyeát, tröø ra moät töôùng cuûa phaùp; laø khoâng theå tính ñeám, khi nhaäp Nieát-baøn cuõng chaúng phaûi nhaäp Nieát-baøn.

“Phaùp thaân Nhö Lai thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc vi dieäu nhö vaäy!

“Ca-dieáp! Chæ coù Nhö Lai môùi bieát ñöôïc töôùng aáy, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå bieát ñöôïc.

1 AÁm, nhaäp, giôùi: Ba thaønh phaàn caáu taïo neân söï hieän höõu cuûa con ngöôøi vaø cuûa moïi chuùng sanh. AÁm laø Naêm aám (hay Naêm uaån): saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Nhaäp laø möôøi hai nhaäp: saùu caên nhaäp vôùi saùu traàn, saùu traàn nhaäp vôùi saùu caên. Giôùi laø möôøi taùm giôùi: saùu caên, saùu traàn vaø saùu thöùc.

2 Theo baûn khaéc goã ñôøi Minh thì caâu naøy phaûi dòch laø: “Thaân aáy laø sö töû maø chaúng phaûi sö töû”(Thò sö töû phi sö töû).

356

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Ca-dieáp! Coâng ñöùc nhö vaäy taïo thaønh thaân Nhö Lai, chaúng phaûi laø caùi thaân nuoâi lôùn bôûi söï aên uoáng caùc thöù.

“Ca-dieáp! Thaân chaân thaät cuûa Nhö Lai coù nhöõng coâng ñöùc nhö vaäy, laøm sao thaân coù theå coù nhöõng söï beänh khoå, suy yeáu, mong manh khoâng beàn chaéc nhö moùn ñoà goám chöa nung?

“Naøy Ca-dieáp! Sôû dó Nhö Lai thò hieän coù beänh khoå, chæ laø vì muoán ñieàu phuïc chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Nay oâng neân bieát, thaân Nhö Lai chính laø thaân kim cang. Töø nay oâng neân thöôøng chuyeân taâm suy xeùt nghóa aáy, ñöøng nghó ñeán caùi thaân do söï aên uoáng [taïo thaønh]. OÂng cuõng phaûi vì ngöôøi khaùc maø giaûng thuyeát raèng thaân Nhö Lai chính laø Phaùp thaân.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai thaønh töïu coâng ñöùc nhö vaäy, laøm sao thaân ngaøi coù theå bò nhöõng söï beänh khoå, voâ thöôøng phaù hoaïi? Töø nay con seõ thöôøng suy xeùt raèng thaân Nhö Lai laø phaùp thaân thöôøng toàn, laø thaân an laïc. Con cuõng seõ vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng nghóa naøy.

“Kính baïch Theá Toân! Phaùp thaân Nhö Lai nhö kim cang chaúng heà hö hoaïi, nhöng con chöa bieát nhôø nhaân duyeân gì coù ñöôïc thaân aáy?”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Do nhaân duyeân hoä trì Chaùnh phaùp môùi ñöôïc thaønh töïu thaân kim cang nhö vaäy!

“Ca-dieáp! Thuôû xöa, ta nhôø nhaân duyeân hoä trì Chaùnh phaùp maø nay thaønh töïu thaân kim cang naøy, thöôøng truï chaúng heà hö hoaïi.

357

PHAÅM THAÂN KIM CANG

“Thieän nam töû! Ngöôøi hoä trì Chaùnh phaùp chaúng thoï trì Naêm giôùi, chaúng tu chænh oai nghi, [?]1 caàm ñao kieám, cung teân, maâu soùc... maø ñi theo che chôû, baûo veä cho vò tyø-kheo trong saïch giöõ gìn giôùi haïnh.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö coù vò tyø-kheo lìa khoûi nhöõng ngöôøi che chôû baûo veä, rieâng ôû choã vaéng veû, nôi coäi caây trong vuøng tha ma hoang ñòa, neân xöng raèng ñoù laø tyø-kheo chaân chính. Coøn nhö ngöôøi tu haønh maø coù ngöôøi khaùc luoân ñi theo ñeå che chôû baûo veä thì neân bieát raèng ñoù chæ laø haïng cö só troïc ñaàu maø thoâi!”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Khoâng ñöôïc noùi raèng ñoù laø haïng cö só troïc ñaàu! Nhö coù vò tyø-kheo duø ñeán ôû nôi ñaâu cuõng chæ nuoâi thaân vöøa ñuû, roài lo ñoïc tuïng kinh ñieån, suy gaãm, ngoài thieàn. Nhö coù ai ñeán hoûi phaùp, lieàn giaûng thuyeát cho nghe, nhö giaûng veà phöôùc ñöùc cuûa vieäc boá thí vaø vieäc trì giôùi, bieát ñuû, ít ham muoán... Tuy coù theå giaûng thuyeát ñuû caùc phaùp nhö vaäy, nhöng khoâng ñuû söùc laøm haïnh sö töû hoáng, khoâng ñöôïc caùc sö töû haàu quanh, khoâng ñuû söùc haøng phuïc nhöõng keû aùc phi phaùp. Vò tyø-kheo nhö vaäy khoâng theå laøm lôïi ích cho mình vaø lôïi ích cho chuùng sanh. Neân bieát raèng

1 Caâu naøy dòch saùt theo baûn Haùn vaên “護持正法者,不受五戒,不修威儀。 Hoä trì Chaùnh phaùp giaû, baát thoï nguõ giôùi, baát tu oai nghi”. Nhöng chuùng toâi xeùt thaáy yù nghóa coù phaàn khoâng roõ raøng, hôi khoù hieåu. Tham khaûo trong kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn, ôû phaàn töông ñöông vôùi caâu naøy thì thaáy ngaøi Phaùp Hieån dòch nhö sau: “其護法者,非為五戒亦非習行賢 者律儀。於惡世中不惜身命,執持利器防 護法師諸持戒者,是為護法。 - Kyø hoä phaùp giaû, phi vi nguõ giôùi, dieäc phi taäp haønh hieàn giaû luaät nghi. Ö aùc theá trung baát tích thaân maïng, chaáp trì lôïi khí phoøng hoä phaùp sö, chö trì giôùi giaû, thò vi hoä phaùp.” YÙ kinh trong caâu naøy dòch ra nhö sau: “Ngöôøi hoä phaùp khoâng chæ laø keû thoï trì Naêm giôùi, cuõng khoâng chæ laø hoïc laøm theo nhöõng oai nghi cuûa baäc hieàn giaû. Neáu trong ñôøi xaáu aùc, khoâng tieác thaân maïng, caàm khí giôùi ñi theo baûo veä caùc vò phaùp sö, nhöõng ngöôøi trì giôùi, ñoù môùi goïi laø hoä phaùp.” So saùnh hai baûn thì thaáy caâu naøy trong kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn thaät roõ nghóa hôn. So saùnh theâm ñoaïn cuoái trang 361 cuûa taäp naøy.

358

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñoù laø haïng ngöôøi nhaùt gan, löôøi bieáng. Tuy coù theå trì giôùi, giöõ haïnh trong saïch, nhöng neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng laøm neân vieäc gì.

“Nhö coù vò tyø-kheo, nuoâi thaân ñaày ñuû hoaëc thöôøng ñöôïc sung tuùc, laïi coù theå hoä trì nhöõng giôùi caám maø mình ñaõ thoï, ñuû söùc laøm haïnh sö töû hoáng, thuyeát roäng dieäu phaùp, nhö chín boä kinh ñieån laø: Tu-ña-la, Kyø-daï, Thoï kyù, Giaø-ñaø, Öu-ñaø-na, Y-ñeá-muïc-ña-giaø, Xaø-ñaø-giaø, Tyø-phaät-löôïc, A-phuø-ñaø-ñaït-ma.1 Vò aáy vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng nhöõng kinh ñieån nhö vaäy ñeå laøm lôïi ích, an laïc cho chuùng sanh. Vò aáy laïi lôùn tieáng tuyeân thuyeát raèng: ‘Trong kinh Nieát-baøn ngaên caám caùc tyø-kheo khoâng ñöôïc nuoâi döôõng toâi tôù, boø, deâ... cuøng chöùa tröõ nhöõng vaät khoâng ñuùng Chaùnh phaùp. Nhö tyø-kheo naøo chöùa tröõ nhöõng vaät baát tònh nhö vaäy thì phaûi nghieâm trò.’

“Tröôùc ñoù, trong caùc boä kinh khaùc Nhö Lai cuõng coù daïy raèng: Nhö coù tyø-kheo naøo chöùa tröõ nhöõng vaät phi phaùp nhö vaäy thì quoác vöông neân y theo phaùp maø nghieâm trò, buoäc phaûi hoaøn tuïc.’

“Nhö vò tyø-kheo trong khi duõng maõnh tuyeân thuyeát Chaùnh phaùp nhö vaäy, laïi coù nhöõng keû phaù giôùi nghe ñöôïc, cuøng nhau oaùn haän, haõm haïi vò phaùp sö aáy. Vò thuyeát phaùp aáy ví nhö coù bò haïi cheát, cuõng ñöôïc xöng laø baäc trì

1 Chín boä kinh: 1. Tu-ña-la (sūtra), dòch nghóa laø Kheá kinh. 2. Kyø-daï (geya) dòch nghóa laø ÖÙng tuïng, hay Truøng tuïng, 3. Hoøa-ca-la-na (vyākaraṇa), cuõng ñoïc laø Hoa-giaø-la-na, dòch nghóa laø Thoï kyù. 4. Giaø-ñaø (gāthā), dòch nghóa laø Phuùng tuïng, Coâ khôûi tuïng. 5. Öu-ñaø-na (udāna), dòch nghóa laø Töï thuyeát. 6. Y-ñeá-muïc-ña-giaø (itivṛttaka) dòch nghóa laø Boån söï. 7. Xaø-ñaø-giaø (jātaka), dòch nghóa laø Boån sanh. 8. Tyø-phaät-löôïc (vaipulya), dòch nghóa laø Phöông quaûng. 9. A-phuø-ñaø-ñaït-ma (addhutadharma), dòch nghóa laø Vò taèng höõu. Ñaây laø 9 boä trong toång soá 12 boä kinh do Phaät thuyeát daïy. Tuy nhieân, söï phaân loaïi naøy mang tính toång quaùt veà noäi dung, khoâng phaûi döïa theo soá löôïng.

359

PHAÅM THAÂN KIM CANG

giôùi, laøm lôïi mình lôïi ngöôøi. Vì nhaân duyeân aáy, ta cho pheùp caùc vò quoác chuû, quaàn thaàn, teå töôùng, caùc vò cö só baûo veä ngöôøi thuyeát phaùp. Nhö ai muoán hoä trì Chaùnh phaùp, neân hoïc theo caùch ñoù.

“Naøy Ca-dieáp! Nhöõng keû [laøm tyø-kheo maø] phaù giôùi, khoâng hoä trì Chaùnh phaùp, chæ ñaùng goïi laø cö só troïc ñaàu. Khoâng ñöôïc duøng caùch aáy maø goïi ngöôøi trì giôùi.

“Thieän nam töû! Trong quaù khöù caùch ñaây voâ löôïng voâ bieân a-taêng-kyø kieáp, ôû taïi thaønh Caâu-thi-na naøy, coù Phaät ra ñôøi hieäu laø Hoan Hyû Taêng Ích, Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân.

“Thuôû aáy, caûnh giôùi cuûa ñöùc Phaät naøy roäng lôùn, trang nghieâm, thanh tònh, doài daøo, an laïc. Nhaân daân phoàn thaïnh, khoâng heà bò naïn ñoùi khaùt, ñeàu gioáng nhö caùc vò Boà Taùt ôû coõi nöôùc An Laïc. Ñöùc Phaät aáy truï theá giaùo hoaù chuùng sanh ñeán voâ löôïng kieáp. Sau cuøng, ngaøi ñeán röøng caây sa-la coù hai caây sa-la moïc soùng ñoâi maø nhaäp Nieát-baøn.

“Sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, Chaùnh phaùp truï ôû theá gian voâ löôïng öùc naêm. Roài ñeán khoaûng hôn boán möôi naêm tröôùc khi Chaùnh phaùp dieät, coù moät vò tyø-kheo trì giôùi teân laø Giaùc Ñöùc. Vò naøy coù nhieàu ñoà ñeä theo haàu chung quanh, coù khaû naêng tuyeân döông Chaùnh phaùp, giaûng roäng ñöôïc 9 boä kinh ñieån, nghieâm caám caùc tyø-kheo khoâng ñöôïc nuoâi döôõng toâi tôù, boø, deâ... cuøng chöùa tröõ taøi vaät khoâng ñuùng theo giôùi luaät.

“Khi aáy, coù nhieàu tyø-kheo phaù giôùi nghe ngaøi tuyeân

360

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thuyeát nhö vaäy, thaûy ñeàu sanh loøng aùc. Hoï caàm dao, xaùch gaäy, keùo nhau ñeán böùc baùch vò phaùp sö chaân chính aáy.

“Baáy giôø, vò vua trong nöôùc teân laø Höõu Ñöùc nghe bieát vieäc aáy, vì loøng uûng hoä Chaùnh phaùp lieàn ngöï ñeán choã phaùp sö, chieán ñaáu maõnh lieät choáng laïi nhöõng tyø-kheo ñoäc aùc phaù giôùi kia ñeå baûo veä phaùp sö khoûi söï nguy haïi.

“Khi aáy, thaân vua phaûi chòu nhieàu thöông tích, khaép ngöôøi khoâng coøn moät choã naøo laønh laën, duø laø nhoû nhö haït caûi.

“Tyø-kheo Giaùc Ñöùc khi aáy khen ngôïi ñöùc vua raèng: ‘Laønh thay! Laønh thay! Vua quaû thaät laø ngöôøi hoä trì Chaùnh phaùp. Ñôøi sau thaân vua aét seõ trôû thaønh voâ löôïng phaùp khí.’

“Baáy giôø, vua ñöôïc nghe thuyeát phaùp xong, loøng raát hoan hyû, truùt hôi töø boû coõi traàn, lieàn sanh veà nöôùc Phaät A-suùc,1 laøm ñeä töû baäc nhaát cuûa ñöùc Phaät aáy. Nhöõng nhaân daân vaø quyeán thuoäc theo vua, hoaëc coù coâng chieán ñaáu hay coù loøng tuyø hyû, taát caû ñeàu ñöôïc taâm Boà-ñeà khoâng thoái chuyeån, khi maïng chung ñeàu ñöôïc sanh veà nuôùc Phaät A-suùc.

“Tyø-kheo Giaùc Ñöùc sau khi maïng chung cuõng ñöôïc sanh veà nöôùc Phaät A-suùc, laøm ñeä töû thöù nhì trong chuùng Thanh vaên cuûa ñöùc Phaät aáy.2

“Nhö vaøo luùc Chaùnh phaùp saép dieät taän, neân thoï trì vaø uûng hoä nhö vaäy ñoù.

1 Phaät A-suùc (阿閦佛 - Sanskrit: Akobhya Buddha), töùc laø Phaät Baát Ñoäng, cuõng dòch laø Phaät Voâ Ñoäng, ñöôïc xem laø coõi tònh ñoä phöông Ñoâng, nhö coõi Phaät A-di-ñaø laø tònh ñoä phöông Taây. Xem theâm phaåm Phaät A-suùc trong kinh Duy-ma-caät.

2 Theo kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn, baûn Haùn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån, thì tyø-kheo Giaùc Ñöùc (Phaät-ñoä-ñaït-ña - 佛度達多) sanh veà laøm ñeä töû baäc nhaát cuûa Phaät A-suùc; vò quoác vöông hoä phaùp Höõu Ñöùc (Baø-giaø-ñaït-ña - 婆伽達多) laøm ñeä töû ñöùng haøng thöù nhì.

361

PHAÅM THAÂN KIM CANG

“Ca-dieáp! Vò vua thuôû aáy, töùc laø ta ñaây. Vò tyø-kheo thuyeát phaùp chính laø Phaät Ca-dieáp.1

“Ca-dieáp! Ngöôøi uûng hoä Chaùnh phaùp ñöôïc voâ löôïng quaû baùo nhö vaäy ñoù. Nhôø nhaân duyeân aáy, nay ta ñöôïc ñuû caùc töôùng toát trang nghieâm, thaønh töïu Phaùp thaân, ñöôïc thaân khoâng hö hoaïi.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Thaân thöôøng truï cuûa Nhö Lai nhö hình khaéc treân ñaù.”[?]2

Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Bôûi nhaân duyeân aáy, caùc haøng tyø-kheo, tyø-kheo ni, nam nöõ cö só ñeàu neân gaéng söùc hoä trì Chaùnh phaùp. Quaû baùo cuûa vieäc hoä trì Chaùnh phaùp laø roäng lôùn khoân löôøng!

“Thieän nam töû! Vì vaäy neân nhöõng ngöôøi cö só nam hoä phaùp neân caàm dao, gaäy maø baûo veä, che chôû vò tyø-kheo giöõ Chaùnh phaùp. Nhö coù nhöõng ai thoï trì Naêm giôùi, cuõng chöa ñöôïc goïi laø ngöôøi Ñaïi thöøa. Duø chaúng thoï Naêm giôùi, nhöng coù coâng hoä trì Chaùnh phaùp, coù theå goïi laø Ñaïi thöøa. Ngöôøi hoä trì Chaùnh phaùp neân caàm ñao kieám, gaäy goäc, khí giôùi maø haàu beân ngöôøi thuyeát phaùp.”

1 Phaät Ca-dieáp (Kayapa), töùc laø vò Phaät thöù ba trong Hieàn kieáp, ra ñôøi sau Phaät Caâu-na-haøm Maâu-ni (Kanaka mouni) vaø ngay tröôùc Phaät Thích-ca Maâu-ni.

2 Caâu naøy xeùt theo yù kinh coù phaàn hôi khieân cöôõng. Chuùng toâi tham khaûo kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn, baûn Haùn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì thaáy caâu noùi naøy cuûa ngaøi Ca-dieáp ñöôïc ghi laïi laø: “如來法身真實常住,非磨滅法,我意諦信猶如畫石 。” (Nhö Lai phaùp thaân chaân haät thöôøng truï, phi ma dieät phaùp, ngaõ yù ñeá tín do nhö hoaïch thaïch.) Nghóa laø: “Phaùp thaân Nhö Lai chaân thaät thöôøng truï, khoâng phaûi phaùp hoaïi dieät, loøng con ñaõ tin chaéc ñieàu ñoù nhö khaéc saâu vaøo ñaù.” Theo ñaây maø suy ñoaùn thì coù leõ baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám vì moät lyù do naøo ñoù ñaõ maát ñi maáy chöõ, töông ñöông vôùi 8 chöõ Haùn ñöôïc chuùng toâi gaïch chaân trong caâu treân. Ñieàu chuùng toâi laáy laøm laï laø ngaøi Hueä Nghieâm ñôøi Toáng khi thöïc hieän Nam baûn ñaõ noùi laø “y Neâ-hoaøn kinh gia chi” nhöng sao khoâng thaáy ñeà caäp ñeân choã khaùc bieät ñaùng chuù yù naøy.

362

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Ca-dieáp baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Nhö nhöõng tyø-kheo laøm baïn vôùi nhöõng nam cö só caàm dao gaäy aáy, ñoù laø coù thaày daïy hay khoâng coù thaày? Ñoù laø trì giôùi hay phaù giôùi?”

Phaät daïy Ca-dieáp: “Chôù neân baûo hoï laø nhöõng ngöôøi phaù giôùi.

“Thieän nam töû! Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, ñeán ñôøi tröôïc aùc, ñaát nöôùc loaïn laïc, ngöôøi ta seõ cöôùp giaät laãn nhau, nhaân daân phaûi ñoùi khoå. Khi aáy, seõ coù nhieàu ngöôøi vì ñoùi khoå maø phaùt taâm xuaát gia. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy goïi laø ngöôøi [theá tuïc] troïc ñaàu, [chaúng phaûi tyø-kheo]. Boïn troïc ñaàu aáy, neáu thaáy caùc baäc tyø-kheo trong saïch, giöõ gìn giôùi luaät, ñaày ñuû oai nghi, hoä trì Chaùnh phaùp, hoï lieàn xua ñuoåi hoaëc gieát haïi.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Ngöôøi trì giôùi, hoä trì Chaùnh phaùp, laøm sao coù theå ñi vaøo nhöõng nôi laøng xoùm, thaønh aáp ñeå giaùo hoùa?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì vaäy neân nay ta cho pheùp ngöôøi trì giôùi ñöôïc nöông caäy vaøo haøng cö só caàm dao gaäy, laøm baïn vôùi hoï. Nhö coù nhöõng quoác vöông, ñaïi thaàn, tröôûng giaû, nam cö só lo vieäc hoä trì Chaùnh phaùp, tuy caàm dao gaäy, ta cuõng noùi raèng nhöõng ngöôøi aáy laø baäc trì giôùi. Tuy caàm dao gaäy nhöng chaúng [coù taâm] saùt haïi. Neáu ai coù theå laøm nhö vaäy thì ñöôïc goïi laø ngöôøi trì giôùi baäc nhaát.

“Ca-dieáp! Ngöôøi hoä phaùp, nghóa laø ngöôøi coù ñuû chaùnh kieán, ñuû söùc giaûng roäng kinh ñieån Ñaïi thöøa, roát cuøng cuõng chaúng caàm naém loïng baùu cuûa vua, bình daàu, gaïo thoùc, caùc loaïi traùi caây... chaúng vì choã lôïi döôõng maø gaàn guõi, thaân maät vôùi quoác vöông, ñaïi thaàn, tröôûng giaû; ñoái vôùi nhöõng keû tín thí, giöõ loøng ngay thaúng khoâng dua nònh; ñaày ñuû oai nghi, khuaát phuïc nhöõng keû phaù giôùi vaø nhöõng keû xaáu aùc.

363

PHAÅM THAÂN KIM CANG

Ñoù goïi laø baäc thaày trì giôùi vaø hoä phaùp, coù theå laøm thieän tri thöùc chaân thaät cuûa chuùng sanh. Ngöôøi nhö vaäy coù taám loøng saâu roäng nhö bieån caû.

“Ca-dieáp! Nhö coù tyø-kheo naøo vì lôïi döôõng maø thuyeát phaùp vôùi ngöôøi khaùc, laïi coù ñoà chuùng quyeán thuoäc cuõng xöng laø thaày, tham caàu lôïi döôõng, ngöôøi nhö vaäy töï laøm hö hoaïi chuùng taêng.

“Ca-dieáp! Chuùng taêng coù ba haïng: moät laø haïng taêng taïp nhaïp phaù giôùi, hai laø haïng taêng ngu si vaø ba laø haøng taêng thanh tònh.

“Haïng taêng taïp nhaïp phaù giôùi deã bò hö hoaïi. Haøng taêng thanh tònh trì giôùi khoâng theå do nhaân duyeân lôïi döôõng maø bò phaù hoaïi ñöôïc.

“Theá naøo laø haïng taêng taïp nhaïp phaù giôùi? Nhö coù nhöõng tyø-kheo tuy giöõ giôùi caám, nhöng vì caàu lôïi döôõng neân quan heä ñi laïi, naèm ngoài thaân caän vôùi keû phaù giôùi, gaàn guõi vaø nhôø caäy hoï, chung cuøng vieäc laøm vôùi hoï. Ñoù goïi laø phaù giôùi, cuõng goïi laø taêng taïp nhaïp.

“Theá naøo laø taêng ngu si? Nhö coù nhöõng tyø-kheo ôû nôi choã tu haønh vaéng laëng, caên taùnh khoâng lanh lôïi, u aùm, môø mòt, soáng baèng pheùp khaát thöïc ít ham muoán. Trong nhöõng ngaøy tuïng giôùi vaø trong khi töï töù thì daïy ñeä töû phaûi saùm hoái cho trong saïch, coøn khi thaáy nhöõng keû chaúng phaûi ñeä töû mình phaïm nhieàu giôùi caám thì chaúng theå daïy hoï saùm hoái cho trong saïch, laïi chung cuøng vôùi hoï maø tuïng giôùi vaø töï töù. Ñoù goïi laø taêng ngu si.

“Theá naøo laø haøng taêng thanh tònh? Nhö coù nhöõng tyø-kheo khoâng bò chuùng ma ngaên trôû, laøm cho hö hoaïi. Ñoù

364

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laø haøng chuùng taêng Boà Taùt, baûn taùnh thanh tònh, coù theå ñieàu phuïc hai haïng taêng noùi treân, khieán hoï ñöôïc truï yeân trong chuùng taêng thanh tònh. Ñoù goïi laø caùc baäc ñaïi sö cao troåi hôn heát uûng hoä Phaät phaùp. Kheùo giöõ theo giôùi luaät, vì muoán ñieàu phuïc chuùng sanh, laøm lôïi ích chuùng sanh neân bieát roõ caùc töôùng cuûa giôùi coù quan troïng hoaëc ít quan troïng. Neáu khoâng thuoäc veà giôùi luaät thì caùc vò aáy khoâng caàn chöùng bieát, coøn nhö ñuùng laø giôùi luaät thì caùc vò lieàn chöùng bieát [phaân bieät roõ raøng].

“Theá naøo laø ñieàu phuïc chuùng sanh, laøm lôïi ích cho chuùng sanh? Neáu nhö caùc vò Boà Taùt vì giaùo hoùa chuùng sanh, thöôøng vaøo nhöõng nôi laøng xoùm thoân aáp, baát chaáp thôøi tieát [toát xaáu], hoaëc ñeán nhaø ñaøn baø goùa, nhaø cuûa daâm nöõ, ôû chung vôùi hoï trong nhieàu naêm. Neáu laø haøng Thanh vaên thì khoâng neân laøm nhö vaäy. Ñoù goïi laø ñieàu phuïc, laøm lôïi ích chuùng sanh.

“Theá naøo laø roõ bieát phaàn quan troïng cuûa giôùi? Nhö thaáy Nhö Lai nhaân vieäc maø cheá giôùi, daïy raèng: ‘Töø nay caùc oâng ñöøng taùi phaïm.’ Nhö Boán troïng caám1 thì ngöôøi xuaát gia khoâng ñöôïc phaïm vaøo. Neáu coá phaïm vaøo thì chaúng phaûi laø sa-moân, chaúng phaûi laø doøng Thích töû.2 Ñoù goïi laø phaàn quan troïng.

“Theá naøo laø ít quan troïng? Neáu lôõ phaïm vaøo caùc ñieàu

1 Boán giôùi caám heä troïng: Ngöôøi xuaát gia phaïm moät trong boán caám giôùi naøy thì khoâng coøn ñöôïc ñöùng vaøo haøng tyø-kheo, sa-moân nöõa. Boán giôùi caám ñoù laø: 1. Saùt giôùi (Khoâng ñöôïc gieát haïi chuùng sanh). 2. Ñaïo giôùi (Khoâng ñöôïc troäm caép). 3. Daâm giôùi (Khoâng ñöôïc phaïm vaøo söï daâm duïc) 4. Voïng ngöõ giôùi (Khoâng ñöôïc noùi doái).

2 Phaät voán doøng hoï Thích-ca, haøng ñeä töû sau naøy ñeàu laáy teân trong ñaïo theo hoï Thích, goïi laø Thích töû. Vaäy neân Thích töû coù nghóa laø ñeä töû Phaät.

365

PHAÅM THAÂN KIM CANG

luaät nhoû nhaët, nghe ngöôøi khaùc can giaùn [töø moät] ñeán ba laàn beøn töø boû vieäc ñaõ phaïm. Ñoù goïi laø ít quan troïng. Vieäc khoâng ñuùng giôùi luaät thì khoâng chaáp nhaän. Ví nhö coù ngöôøi noùi raèng nhöõng vaät chaúng thanh tònh laø ñaùng thoï duïng thì khoâng gaàn guõi chung cuøng vôùi ngöôøi aáy. Vieäc ñuùng giôùi luaät thì neân chaáp nhaän, thuaän theo. Ngöôøi kheùo hoïc giôùi luaät chaúng gaàn vôùi keû phaù giôùi; thaáy ai laøm theo ñuùng vôùi giôùi luaät, lieàn sanh loøng vui veû. Nhö vaäy coù theå bieát ñöôïc choã laøm theo Phaät phaùp, coù theå giaûng thuyeát. Ñoù goïi laø luaät sö. Nhö coù theå giaûi roäng nghóa chaân thaät cuûa Ñaïi thöøa,1 coù theå kheùo gìn giöõ Kheá kinh, cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Phaät phaùp voâ löôïng, khoâng theå nghó baøn nhö vaäy. Nhö Lai cuõng theá, khoâng theå nghó baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Thaät vaäy, thaät vaäy! Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy. Phaät phaùp voâ löôïng, khoâng theå nghó baøn. Nhö Lai cuõng theá, khoâng theå nghó baøn! Vaäy neân bieát raèng Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng hö hoaïi, chaúng bieán ñoåi. Nay con ñaõ hoïc hieåu ñöôïc, roài cuõng seõ vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng nghóa aáy.”

Luùc aáy, Phaät ngôïi khen Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thaân Nhö Lai töùc laø thaân kim cang chaúng hoaïi. Boà Taùt neân hoïc thoâng suoát leõ aáy, thaáy bieát chaân chaùnh. Neáu coù theå thaáy bieát raønh reõ nhö vaäy, töùc laø thaáy ñöôïc thaân kim cang cuûa Phaät, thaân khoâng theå hö hoaïi, cuõng nhö nhìn vaøo taám göông maø thaáy ñöôïc caùc maøu saéc hình aûnh vaäy.”

1 Nguyeân baûn duøng “nhaát töï”, ñeå ví vôùi nghóa lyù roát raùo chaân thaät cuûa Ñaïi thöøa, khaùc vôùi “baùn töï” ñeå chæ giaùo phaùp quyeàn bieán phöông tieän thuoäc Ba thöøa.

366

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

PHAÅM COÂNG ÑÖÙC DANH TÖÏPhaåm thöù ba1

Luùc aáy, ñöùc Nhö Lai baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nay oâng neân kheùo giöõ laáy kinh naøy, coâng ñöùc

saün coù trong töøng caâu chöõ. Ngöôøi thieän nam, tín nöõ naøo nghe ñöôïc teân kinh naøy, khoâng theå sanh vaøo trong boán ñöôøng döõ.2 Taïi sao vaäy? Vì kinh ñieån naøy laø choã tu taäp cuûa voâ löôïng voâ bieân chö Phaät. Nay ta saép noùi ra choã ñöôïc coâng ñöùc.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neân ñaët teân kinh laø gì? Chö Ñaïi Boà Taùt neân cung kính giöõ gìn nhö theá naøo?”

Phaät daïy Ca-dieáp: “Kinh naøy teân laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Ñaàu kinh, giöõa kinh cho ñeán cuoái kinh ñeàu laø nhöõng lôøi laønh caû. Nghóa lyù saâu xa, vaên chöông hay kheùo, tinh tuùy thuaàn khieát, ñaày ñuû Phaïm haïnh thanh tònh, kho taøng kim cöông quyù baùu troïn ñuû khoâng thieáu. Nay oâng haõy nghe cho kyõ, ta seõ giaûng thuyeát.

“Thieän nam töû! Noùi laø ñaïi, nghóa laø thöôøng, nhö taùm con soâng lôùn ñeàu ñoå veà nôi bieån caû. Kinh naøy cuõng vaäy, haøng phuïc taát caû phieàn naõo troùi buoäc cuøng caùc taùnh ma. 1 Theo Nam baûn thì ñaây laø phaåm thöù saùu (Danh töï coâng ñöùc phaåm, ñeä luïc).2 Ñoù laø: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh vaø a-tu-la.

367

PHAÅM COÂNG ÑÖÙC DANH TÖÏ

Sau ñoù môùi nhaäp Ñaïi Nieát-baøn, buoâng boû thaân maïng. Vì vaäy neân goïi kinh naøy laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Laïi nhö vò thaày thuoác kia, coù moät phöông thuoác bí truyeàn, coù theå thaâu nhieáp taát caû caùc phöông thuoác khaùc. Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, taát caû caùc phaùp moân bí maät, saâu kín cuûa dieäu phaùp maø Nhö Lai ñaõ thuyeát ñeàu coù ñuû caû trong Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì vaäy neân goïi kinh naøy laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi laøm noâng, gieo gioáng vaøo muøa xuaân roài thì baét ñaàu troâng ñôïi. Ñeán khi thu hoaïch roài, lieàn döùt heát moïi söï troâng mong. Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh cuõng theá, trong khi tu hoïc caùc kinh, thöôøng troâng mong ñöôïc söï lôïi ích. Neáu nhö nghe ñöôïc kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy roài, thì loøng troâng mong söï lôïi ích ôû caùc kinh khaùc aét seõ khoâng coøn.1 Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy coù theå ñöa chuùng sanh thoaùt ra khoûi doøng sanh töû löu chuyeån.

“Thieän nam töû! Ví nhö trong caùc daáu chaân, daáu chaân voi laø lôùn nhaát. Kinh naøy cuõng theá, laø cao troåi nhaát trong nhöõng pheùp tam-muoäi cuûa caùc kinh.

“Thieän nam töû! Ví nhö caøy ruoäng, caøy luùc muøa thu laø toát nhaát. Kinh naøy cuõng theá, laø hôn heát trong caùc kinh.

“Thieän nam töû! Ví nhö trong caùc moùn thuoác, moùn ñeà-hoà laø baäc nhaát. Kheùo trò loøng noùng naûy vaø naõo loaïn cuûa chuùng sanh, neân phaùp Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng laø baäc nhaát.

“Thieän nam töû! Ví nhö moùn söõa ngoït coù ñuû taùm vò, kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn cuõng coù ñuû taùm vò. Theá naøo laø taùm? Moät

1 Vì ñaõ nhaän ñöôïc ñaày ñuû moïi söï lôïi ích, an laïc, giaûi thoaùt töø kinh naøy.

368

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laø thöôøng toàn, hai laø khoâng bieán ñoåi, ba laø yeân oån, boán laø trong saïch maùt meû, naêm laø chaúng giaø suy, saùu laø chaúng dieät maát, baûy laø khoâng nhieãm oâ, taùm laø vui thích. Ñoù laø taùm vò. Bôûi coù ñuû taùm vò, neân goïi kinh naøy laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Chö Ñaïi Boà Taùt neáu truï yeân nôi kinh naøy thì coù theå thò hieän Nieát-baøn ôû khaép moïi nôi, cho neân goïi kinh naøy laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Ca-dieáp! Nhö coù thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo muoán do nôi kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy maø ñaït ñöôïc Nieát-baøn,

369

PHAÅM COÂNG ÑÖÙC DANH TÖÏ

thì neân hoïc leõ naøy: ‘Nhö Lai laø thöôøng truï, Phaùp vaø Taêng cuõng laø thöôøng truï.’”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Hay laï thay ñöùc Theá Toân! Coâng ñöùc cuûa Nhö Lai thaät khoâng theå nghó baøn! Phaùp vaø Taêng cuõng vaäy, khoâng theå nghó baøn! Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy cuõng khoâng theå nghó baøn!

“Neáu ai tu hoïc kinh ñieån naøy, ngöôøi aáy ñöôïc phaùp moân cao troåi nhaát, coù theå laøm baäc löông y. Neáu ai chöa tu hoïc kinh naøy, neân bieát raèng ñoù laø ngöôøi toái taêm, khoâng coù maét hueä, bò voâ minh che khuaát.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BA

418

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN BOÁN

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAIPhaåm thöù tö – Phaàn moät1

Phaät laïi baûo Boà Taùt Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt phaân bieät vaø khai thò kinh Ñaïi Baùt Nieát-

baøn, coù boán yù nghóa ñöôïc bieåu loä. Theá naøo laø boán? Moät laø töï söûa mình chaân chaùnh, hai laø laøm cho keû khaùc trôû neân chaân chaùnh, ba laø coù theå tuøy choã hoûi maø ñaùp, boán laø kheùo giaûng roõ nghóa nhaân duyeân.

“Theá naøo laø töï söûa mình chaân chaùnh? Nhö Phaät Nhö Lai nhìn thaáy caùc nhaân duyeân lieàn coù choã thuyeát daïy.

“Ví nhö coù tyø-kheo thaáy ñaùm löûa lôùn, beøn noùi raèng: ‘Thaø toâi phaûi oâm ñaùm löûa noùng aáy, chöù chaúng daùm ñoái vôùi taïng bí maät vaø Möôøi hai boä kinh do Nhö Lai thuyeát maø phæ baùng raèng: ‘Kinh aáy do Ma Ba-tuaàn thuyeát.’

“Nhö ngöôøi noùi raèng: ‘Nhö Lai, Phaùp, Taêng laø voâ thöôøng.’ Ngöôøi noùi nhö vaäy laø töï doái gaït mình maø cuõng doái gaït keû khaùc. Thaø laáy dao beùn töï caét löôõi mình, chöù khoâng bao giôø neân noùi raèng: ‘Nhö Lai, Phaùp, Taêng laø voâ thöôøng.’ Nhö nghe ngöôøi khaùc noùi ra lôøi aáy, cuõng chôù neân tin nhaän. Ñoái vôùi keû noùi ra lôøi aáy, neân ñem loøng thöông xoùt. 1 Theo Nam baûn thì ñaây laø phaåm Töù töôùng, thöù baûy, phaàn moät (Töù töôùng phaåm, ñeä

thaát chi nhaát)

419

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Nhö Lai, Phaùp, Taêng thaät laø khoâng theå nghó baøn. Neân tin giöõ leõ aáy. Töï quaùn thaân mình döôøng nhö ñaùm löûa.

“Ñoù goïi laø töï söûa mình chaân chaùnh.

“Theá naøo laø laøm cho keû khaùc trôû neân chaân chaùnh?

“Coù moät luùc, Phaät đang thuyeát phaùp, coù moät phuï nöõ coøn ñang cho con buù ñeán choã Phaät ngöï, cuùi ñaàu leã saùt chaân Phaät roài ngoài sang moät beân, nhöng trong loøng vaãn coù ñieàu nghó töôûng.

“Luùc aáy, ñöùc Theá Toân bieát yù nghó cuûa coâ ta neân daïy raèng: ‘Vì loøng thöông con, coâ ñaõ cho con buù raát nhieàu, chaúng bieát soá löôïng, chaúng roõ laø coù tieâu hoùa ñöôïc hay khoâng.’

“Lieàn ñoù, ngöôøi phuï nöõ baïch Phaät raèng: ‘Laï thay, Theá Toân! Ngaøi bieát ñöôïc yù nghó trong loøng con. Xin Nhö Lai daïy con caùch cho buù nhieàu ít theá naøo. Theá Toân! Saùng nay con ñaõ cho treû buù raát nhieàu söõa, e khoâng tieâu hoùa noåi, chaúng bieát coù haïi maïng noù chaêng? Xin ñöùc Nhö Lai vì con giaûng roõ.’

“Phaät daïy: ‘Löôïng söõa maø con cuûa coâ ñaõ buù, roài seõ tieâu hoùa ñöôïc, giuùp taêng theâm tuoåi thoï.’

“Ngöôøi phuï nöõ nghe xong, trong loøng phaán chaán, laïi baïch Phaät: ‘Lôøi thaät cuûa Nhö Lai laøm cho con vui veû laém. Nhö vaäy, vì ñieàu phuïc caùc chuùng sanh, Theá Toân ñaõ kheùo phaân bieät noùi caùc leõ tieâu hoaëc chaúng tieâu, laïi cuõng noùi nhöõng leõ voâ ngaõ, voâ thöôøng cuûa caùc phaùp. Neáu tröôùc heát, Phaät Theá Toân thuyeát leõ thöôøng, nhöõng ngöôøi theo hoïc ngaøi taát seõ noùi raèng: Phaùp aáy cuõng nhö phaùp cuûa ngoaïi ñaïo. Roài hoï seõ boû ngaøi maø ñi.’

420

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Phaät laïi daïy ngöôøi phuï nöõ aáy raèng: ‘Neáu ñöùa con ñaõ lôùn, bieát ñi bieát chaïy, thì khi aên vaøo coù theå tieâu hoùa ñöôïc nhöõng moùn khoù tieâu. Luùc ñoù, söõa cuûa coâ seõ khoâng ñuû cung caáp cho noù. Caùc ñeä töû Thanh vaên cuûa ta cuõng theá, hoï nhö ñöùa con coøn buù cuûa coâ, khoâng tieâu hoùa noåi phaùp thöôøng truï naøy. Vì vaäy neân tröôùc heát, ta thuyeát daïy hoï nhöõng leõ: khoå, voâ thöôøng. Ñeán chöøng caùc Thanh vaên, ñeä töû cuûa ta coù ñuû coâng ñöùc roài, ñuû söùc tu taäp kinh ñieån Ñaïi thöøa, ta môùi thuyeát vôùi hoï saùu vò ôû kinh naøy. Theá naøo laø saùu vò? Ta thuyeát daïy raèng: khoå, ñoù laø vò chua; voâ thöôøng, ñoù laø vò maën; voâ ngaõ, ñoù laø vò ñaéng; laïc, ñoù laø vò ngoït; ngaõ ñoù laø vò cay; thöôøng, ñoù laø vò nhaït. Trong theá gian coù ba vò, aáy laø: voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc. Phieàn naõo laø cuûi, trí tueä laø löûa, vôùi nhaân duyeân aáy ñöôïc côm Nieát-baøn. Ta daïy caùc phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, khieán cho caùc ñeä töû ñeàu ñöôïc moùn ngon öa thích.’

“Phaät laïi baûo ngöôøi phuï nöõ aáy raèng: ‘Nhö coâ coù vieäc phaûi ñi ñeán xöù khaùc, neân xua ñuoåi nhöõng ñöùa con ngoã nghòch ra khoûi nhaø, roài môùi ñem kho quyù trong nhaø maø giao cho nhöõng ñöùa con ngoan.’ Ngöôøi phuï nöõ baïch Phaät raèng: ‘Ñuùng nhö lôøi Phaät daïy, neân chæ kho traân baûo cho nhöõng ñöùa con ngoan, khoâng neân cho nhöõng ñöùa ngoã nghòch.’

“Phaät daïy: ‘Naøy coâ! Ta ñaây cuõng theá, khi nhaäp Nieát-baøn ta chaúng ñem kho phaùp vi dieäu saâu kín vaø voâ thöôïng cuûa Nhö Lai maø trao cho caùc ñeä töû Thanh vaên; cuõng nhö kho baùu cuûa coâ khoâng trao cho nhöõng ñöùa con ngoã nghòch. Ta caàn phoù chuùc cho haøng Boà Taùt, cuõng nhö coâ ñem kho baùu maø giao cho nhöõng ñöùa con ngoan. Vì sao vaäy? Vì caùc ñeä töû Thanh vaên coù tö töôûng bieán ñoåi, cho raèng Phaät Nhö Lai

421

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

thaät ñaõ dieät ñoä. Nhöng ta thaät ra chaúng coù dieät ñoä. Ví nhö trong khi coâ ñi xa chöa veà, thì nhöõng ñöùa con ngoã nghòch seõ noùi raèng coâ ñaõ cheát. Maø thaät ra coâ khoâng heà cheát. Chö Boà Taùt ñeàu noùi raèng: Nhö Lai laø thöôøng, chaúng bieán ñoåi. Caùc vò aáy gioáng nhö nhöõng ñöùa con ngoan cuûa coâ, chaúng noùi raèng coâ ñaõ cheát. Vì nghóa aáy, ta ñem kho phaùp bí maät voâ thöôïng maø phoù chuùc cho chö Boà Taùt.’

“Thieän nam töû! Nhö coù chuùng sanh naøo baûo raèng Phaät laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi, neân bieát raèng coù Phaät ôû taïi nhaø ngöôøi aáy.

“Ñoù goïi laø laøm cho keû khaùc trôû neân chaân chaùnh.

“Theá naøo laø coù theå tuøy choã hoûi maø ñaùp?

“Nhö coù ngöôøi ñeán hoûi Phaät Theá Toân raèng: ‘Toâi neân laøm theá naøo ñeå khoâng boû tieàn cuûa ra maø vaãn ñaùng goïi laø baäc ñaïi thí chuû?’

“Phaät daïy: ‘Neáu coù caùc vò sa-moân, baø-la-moân ít ham muoán, bieát ñuû, chaúng thoï nhaän, chaúng chöùa tröõ nhöõng vaät baát tònh, neân thí cho caùc vò aáy nhöõng toâi trai tôù gaùi ñeå laøm keû haàu haï sai khieán. Ñoái vôùi nhöõng vò tu trì phaïm haïnh, neân thí cho nhöõng nöõ nhaân. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ döùt boû röôïu thòt, neân thí cho röôïu thòt. Ñoái vôùi nhöõng vò khoâng aên quaù ngoï, neân thí cho nhöõng böõa côm quaù ngoï. Ñoái vôùi nhöõng vò chaúng trang söùc baèng hoa höông, neân thí cho hoa höông. Nhöõng ngöôøi thí nhö vaäy thì danh tieáng boá thí lan roäng ra khaép moïi nôi maø khoâng phaûi maát maùt tieàn cuûa chi caû.’ Ñoù goïi laø coù theå tuøy choã hoûi maø ñaùp.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp baïch raèng: “Theá Toân! Ñoái vôùi ngöôøi aên thòt chaúng neân cho thòt. Vì sao vaäy? Con thaáy raèng ngöôøi khoâng aên thòt ñöôïc coâng ñöùc lôùn.”

422

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Phaät khen ngôïi Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Nay oâng bieát roõ yù ta. Boà Taùt hoä phaùp neân laøm nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Töø nay veà sau ta khoâng cho pheùp caùc ñeä töû Thanh vaên aên thòt. Khi nhaän ôû ngöôøi ñaøn-vieät moùn thòt hieán cuùng, neân quaùn töôûng ñoù nhö laø thòt con mình.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Taïi sao Nhö Lai khoâng cho pheùp aên thòt?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Keû aên thòt laøm döùt maát haït gioáng ñaïi töø.”

Ca-dieáp laïi baïch: “Vaäy taïi sao luùc tröôùc Nhö Lai cho pheùp tyø-kheo aên ba loaïi tònh nhuïc?”1

“Ca-dieáp! [Vieäc cho pheùp aên] ba loaïi tònh nhuïc aáy laø tuøy theo söï vieäc maø haïn cheá daàn daàn.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Do nhaân duyeân gì maø töø möôøi loaïi thòt baát tònh cho ñeán chín loaïi tònh nhuïc, Phaät ñeàu khoâng cho pheùp duøng nöõa?”2

Phaät daïy Ca-dieáp: “Ñoù cuõng laø nhaân nôi söï vieäc maø ta daàn daàn haïn cheá. Neân bieát raèng ñoù laø yù nghóa vì sao nay ta caám haún vieäc aên thòt.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Taïi sao Nhö Lai khen raèng caù laø moùn aên ngon?”1 Ba loaïi thòt trong saïch: 1. Thòt cuûa con vaät maø maét ngöôøi aên chaúng nhìn thaáy noù

bò gieát. 2. Thòt cuûa con vaät maø tai ngöôøi aên chaúng nghe bieát noù bò gieát. 3. Thòt cuûa con vaät maø ngöôøi aên hoaøn toaøn khoâng bieát laø ñaõ bò gieát ñeå cho mình aên.

2 Chín loaïi tònh nhuïc: Bao goàm caùc loaïi thòt: 1. Thòt cuûa con vaät maø maét chaúng nhìn thaáy bò gieát. 2. Thòt cuûa con vaät maø tai chaúng nghe bieát khi bò gieát. 3. Thòt cuûa con vaät maø hoaøn toaøn khoâng bieát laø gieát ñeå cho mình aên. 4. Thòt cuûa con vaät maø chaúng phaûi ngöôøi ta gieát ñeå ñaõi mình. 5. Thòt cuûa con vaät cheát töï nhieân, khoâng bò gieát haïi. 6. Thòt cuûa con vaät do caùc loaøi chim döõ haïi cheát ñeå aên coøn thöøa. 7. Thòt khoâ. 8. Thòt baát ngôø gaëp phaûi, khoâng coá yù tìm aên. 9. Thòt cuûa con vaät ñaõ bò gieát töø tröôùc.

423

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta khoâng heà noùi raèng caù laø moùn aên ngon. Ta noùi raèng: mía, côm gaïo, ñöôøng pheøn, taát caû nhöõng thöù nguõ coác cuøng ñöôøng ñen, söõa, bô söõa, daàu... laø nhöõng moùn aên ngon. Tuy ta noùi raèng coù theå caát giöõ caùc loaïi vaûi, nhöng phaûi laøm cho maát veû ñeïp ñi,1 huoáng chi laïi coøn ham thích aên moùn caù hay sao?”

Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Neáu Nhö Lai ñaõ cheá ñònh khoâng ñöôïc aên thòt, vaäy söõa vaø caùc moùn ñöôïc cheá ra töø söõa, cuøng vôùi caùc loaïi daàu meø, cho ñeán caùc loaïi vaûi voùc, nhö haøng luïa kieâu-sa-da, nhöõng loaïi ngoïc thaïch, da thuù, vaøng baïc, cheùn baùt2... caùc thöù aáy cuõng chaúng neân duøng sao?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng khoâng neân hieåu gioáng nhö boïn ngoaïi ñaïo Ni-kieàn.3 Nhö Lai cheá ñònh moãi moät giôùi caám ñeàu coù duïng yù rieâng. Vì coù duïng yù rieâng, neân ta cho pheùp aên ba thöù tònh nhuïc. Vì coù duïng yù rieâng, neân ta caám duøng möôøi loaïi thòt baát tònh. Vaø cuõng vì coù duïng yù rieâng, neân nay ta caám haún taát caû caùc loaïi thòt, keå caû thòt cuûa nhöõng con thuù töï nhieân cheát, khoâng bò gieát haïi.

“Ca-dieáp! Keå töø hoâm nay ta caám taát caû caùc ñeä töû khoâng ñöôïc aên baát cöù loaïi thòt naøo caû.

“Ca-dieáp! Nhöõng ngöôøi aên thòt, trong khi ñi, ñöùng, ngoài naèm ñeàu xoâng ra hôi thòt, taát caû chuùng sanh nghe hôi aáy, 1 Laøm cho maát veû ñeïp ñi (hoaïi saéc): khi nhaän vaûi cuùng döôøng ñeå may y, vò tyø-kheo

phaûi laøm cho maát maøu ñeïp cuûa vaûi baèng caùch nhuoäm thuaàn moät maøu maø ngöôøi theá gian cheâ boû, thöôøng laø maøu naâu saäm, goïi laø hoaïi saéc.

2 Baûn Haùn vaên e coù ñoâi chuùt sai leäch. Cöù theo vaên kinh maø hieåu thì ôû ñaây haún ngaøi Ca-dieáp muoán noùi ñeán caùc loaïi saûn phaåm coù ñöôïc töø loaøi vaät nhö söõa, da thuù, tô taèm, voû oác... Nhö vaäy coù leõ hôïp lyù hôn.

3 Ni-kieàn hay Ni-kieàn-ñaø (Sanskrit: Nirgrantha): Moät trong 6 phaùi ngoaïi ñaïo ñoàng thôøi vôùi ñöùc Phaät. Ni-kieàn dòch nghóa laø Ly heä giaû (lìa söï raøng buoäc). Ngöôøi tu theo phaùi Ni-kieàn khoâng maëc quaàn aùo (loõa theå), vì hoï cho raèng quaàn aùo laø caùc moùn raøng buoäc.

424

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñeàu laáy laøm sôï seät. Ví nhö moät ngöôøi kia, ñaõ gaàn guõi vôùi sö töû, nhöõng keû khaùc khi gaëp ngöôøi aáy, nghe muøi hoâi cuûa sö töû cuõng sanh loøng sôï seät!

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi aên toûi, xoâng ra muøi hoâi khoù chòu. Nhöõng ai gaëp ngöôøi aáy, nghe muøi hoâi lieàn boû ñi. Duø laø nhìn thaáy töø xa coøn chaúng muoán nhìn, huoáng chi laïi muoán ñeán gaàn hay sao?

“Nhöõng ngöôøi aên thòt laïi cuõng nhö vaäy. Taát caû chuùng sanh khi nghe hôi thòt thaûy ñeàu kinh sôï, phaùt sanh tö töôûng sôï cheát. Nhöõng loaøi coù maïng soáng, hoaëc loäi döôùi nöôùc, hoaëc ñi treân ñaát, hoaëc bay treân khoâng, thaûy ñeàu xa laùnh, ñeàu cho raèng: ‘Ngöôøi aáy laø keû thuø cuûa chuùng ta.’

“Bôûi vaäy, Boà Taùt khoâng coù thoùi quen aên thòt. Vì ñoä chuùng sanh neân caùc ngaøi thò hieän vieäc aên thòt. Tuy thò hieän aên thòt, thaät ra laø chaúng aên.

“Thieän nam töû! Haøng Boà Taùt nhö vaäy, caû nhöõng moùn thanh tònh coøn chaúng aên, huoáng chi laïi aên thòt hay sao?

“Thieän nam töû! Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, traûi qua voâ löôïng traêm naêm, caùc vò thaùnh tu taäp Töù ñaïo1 cuõng ñeàu nhaäp Nieát-baøn. Chaùnh phaùp dieät roài, trong thôøi kyø Töôïng phaùp seõ coù nhöõng tyø-kheo, coù veû nhö laø giöõ luaät, nhöng ít ñoïc tuïng kinh ñieån, tham vieäc aên uoáng, nuoâi döôõng xaùc thaân. Hoï maëc quaàn aùo thoâ sô xaáu xí, hình dung tieàu tuïy, chaúng coù oai ñöùc chi caû. Hoï chaên boø, nuoâi deâ, gaùnh cuûi, ñoäi coû, raâu toùc ñeå daøi, moùng tay ra nhoïn. 1 Töù ñaïo thaùnh nhaân: Caùc vò tu taäp vaøo boán giai ñoaïn saép chöùng quaû Nieát-baøn. Töù

ñaïo ñöôïc keå ra cuï theå laø 4 giai ñoaïn tu taäp saép ñaït ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo, ñoù laø: Gia haønh ñaïo (加行道 - Sanskrit: prayoga-mārga), Voâ vaán ñaïo (無間道 - Sanskrit: ānantarya-mārga), Giaûi thoaùt ñaïo (解脫道 - Sanskrit: vimukti-mārga) vaø Thaêng tieán ñaïo (勝進道 - Sanskrit: viśeṣa-mārga).

425

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Tuy maëc aùo caø-sa, nhöng boïn hoï gioáng nhö thôï saên; maét nhìn laám leùt, chaân böôùc töø töø, döôøng nhö meøo rình chuoät. Hoï thöôøng noùi raèng: ‘Ta ñaéc quaû A-la-haùn.’

“Hoï coù nhieàu beänh khoå, nguû naèm nôi phaån ueá. Beà ngoaøi hoï ra veû hieàn laønh maø trong loøng oâm giöõ söï tham lam, ñoá kî, nhö ngöôøi thoï pheùp caâm khoâng noùi cuûa baø-la-moân.

“Hoï ñoäi loát sa-moân nhöng thaät chaúng phaûi sa-moân, trong loøng ñaày taø kieán, phæ baùng Chaùnh phaùp.

“Nhöõng ngöôøi nhö vaäy phaù hoaïi caùc giôùi luaät maø Nhö Lai ñaõ cheá ñònh, phaù hoaïi oai nghi cuûa haïnh chaân chaùnh vaø quaû giaûi thoaùt maø Phaät ñaõ thuyeát. Hoï lìa boû phaùp thanh tònh vaø phaù hoaïi giaùo phaùp saâu xa bí maät cuûa chö Phaät.

“Moãi ngöôøi trong boïn hoï ñeàu theo yù mình maø noùi ngöôïc laïi vôùi kinh luaät. Hoï noùi raèng: ‘Nhö Lai cho pheùp chuùng toâi aên thòt.’ Hoï töï bieän luaän nhö theá, nhöng laïi noùi ñoù laø lôøi Phaät daïy. Hoï caõi laãy vaø kieän caùo nhau, ngöôøi naøo cuõng töï xöng mình laø sa-moân Thích töû.

“Thieän nam töû! Luùc baáy giôø laïi coù nhöõng sa-moân chöùa tröõ luùa thoùc, nhaän caùc moùn thòt caù roài töï tay laøm laáy moùn aên; caàm naém bình daàu, loïng baùu, giaøy da, thaân caän vôùi quoác vöông, ñaïi thaàn, tröôûng giaû; coi sao ñoaùn meänh, hoïc ngheà laøm thuoác; nuoâi döôõng noâ tyø, chaát chöùa vaøng, baïc, löu ly, xa cöø, maõ naõo, pha leâ, traân chaâu, san hoâ, hoå phaùch, ngoïc bích, ngoïc thaïch, caùc thöù döa traùi... Hoï hoïc caùc ngheà tinh xaûo, veõ hình, naén töôïng, vieát saùch, daïy hoïc, gieo gioáng, troàng caây, laøm thuoác ñoäc, buøa chuù, pha cheá thuoác, ñaøn ca haùt xöôùng, caøi hoa xöùc höông, ñaùnh baïc ñaùnh côø, hoïc caùc ngheà nghieäp...

426

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Neáu coù nhöõng tyø-kheo naøo coù theå rôøi boû caùc vieäc xaáu aùc aáy, neân noùi raèng nhöõng vò aáy laø ñeä töû chaân thaät cuûa ta.”

Luùc aáy, Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Chö tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di soáng nhôø vaøo ngöôøi khaùc. Trong khi khaát thöïc, nhö gaëp nhöõng moùn aên coù xen laãn thòt thì neân aên theá naøo cho ñuùng pheùp thanh tònh?”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Neân duøng nöôùc maø röûa, loaïi boû thòt ra khoûi thöùc aên roài môùi aên. Nhö baùt ñöïng côm bò thòt laøm oâ ueá, haõy röûa cho heát muøi vò ñi roài duøng thì khoâng coù toäi. Nhö thaáy trong thöùc aên coù nhieàu thòt, chôù neân nhaän laáy. Baát cöù moùn aên naøo nhìn thaáy coù thòt ñeàu khoâng neân aên, neáu aên thì coù toäi.

“Nay ta noùi pheùp caám aên thòt laø nhö vaäy, neáu noùi roäng ra thì khoâng theå heát. Saép ñeán luùc nhaäp Nieát-baøn neân ta chæ daïy choã ñaïi löôïc nhö theá. Ñoù goïi laø coù theå tuøy choã hoûi maø ñaùp.

“Ca-dieáp! Theá naøo laø kheùo giaûng roõ nghóa nhaân duyeân? Nhö coù tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di ñeán hoûi ta raèng: ‘Theá Toân! Nghóa lyù nhö vaäy, taïi sao luùc ban ñaàu Nhö Lai chaúng thuyeát vôùi vua Ba-tö-naëc nghóa saâu xa vi dieäu cuûa phaùp moân aáy? Hoaëc khi thì thuyeát leõ saâu xa, khi thì thuyeát leõ noâng caïn, hoaëc khi goïi laø phaïm giôùi, khi goïi laø chaúng phaïm giôùi? Theá naøo goïi laø sa ñoïa? Theá naøo goïi laø giôùi luaät? Theá naøo laø yù nghóa cuûa Ba-la-ñeà-moäc-xoa?’

“Phaät daïy: ‘Ba-la-ñeà-moäc-xoa goïi laø bieát ñuû, thaønh töïu caùc oai nghi, khoâng nhaän laõnh vaø chöùa tröõ gì caû, cuõng goïi laø ñôøi soáng trong saïch.

“Sa ñoïa töùc laø boán neûo aùc.1 1 Ñaây chæ caùc caûnh giôùi: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, a-tu-la

427

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Sa ñoïa laïi cuõng coù nghóa laø sa ñoïa vaøo ñòa nguïc, cho tôùi rôi vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn.1 Luaän veà choã mau chaäm thì söï sa ñoïa aáy coøn nhanh hôn caû côn möa to truùt xuoáng. Ngöôøi nghe bieát nhö vaäy phaûi sanh loøng kinh sôï, giöõ beàn giôùi caám, chaúng phaïm oai nghi, tu taäp haïnh bieát ñuû, ñoái vôùi taát caû nhöõng vaät baát tònh ñeàu khoâng nhaän laõnh.

“Sa ñoïa cuõng coù nghóa laø nuoâi lôùn theâm nhöõng caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû.

“Vì nhöõng nghóa treân, neân goïi laø sa ñoïa.

“Ba-la-ñeà-moäc-xoa2 nghóa laø lìa boû nhöõng nghieäp baát thieän, taø vaïy cuûa thaân, mieäng, yù. Giôùi luaät nghóa laø oai nghi cuûa taùm giôùi,3 nhöõng nghóa laønh trong kinh saâu xa, ngaên chaën vieäc nhaän laõnh heát thaûy nhöõng vaät baát tònh cuøng nhöõng nhaân duyeân baát tònh, cuõng ngaên döùt Boán toäi troïng,4 Möôøi ba toäi taêng taøn,5 Hai toäi khoâng xaùc ñònh,6 Ba

1 Voâ giaùn ñòa nguïc (töùc laø A-tyø ñòa nguïc): caûnh ñòa nguïc maø chuùng sanh coù toäi nghieäp naëng neà nhaát phaûi sanh vaøo. ÔÛ ñoù söï haønh hình ñau ñôùn khoâng phuùt giaây naøo giaùn ñoaïn neân goïi laø voâ giaùn.

2 Ba-la-ñeà-moäc-xoa (Sanskrit: prātimokṣa, Pāli: pātimokkha): Haùn dòch laø Bieät giaûi thoaùt (別解脫), cuõng goïi laø Tuøy thuaän giaûi thoaùt (隨順解脫), töùc laø phaàn giôùi luaät caên baûn maø Phaät ñaõ cheá ñònh cho chuùng taêng, tyø-kheo vaø tyø-kheo ni ñeàu phaûi tuaân theo.

3 Taùm giôùi (Baùt giôùi), ôû ñaây chæ chung caùc giôùi töôùng nhìn thaáy töø beân ngoaøi, cuõng goïi laø Töôøng kieán giôùi ñieàu (詳見戒條).

4 Cuõng goïi laø Töù ba-la-di (Pārājika), laø caùc giôùi maø khi phaïm vaøo phaûi bò truïc xuaát khoûi taêng ñoaøn. Ba-la-di, Haùn dòch laø Khí (棄), töùc laø döùt boû, cuõng dòch laø Cöïc aùc (極惡). Ñaây laø loaïi toäi naëng nhaát, ngöôøi phaïm vaøo phaûi bò truïc xuaát, khoâng coøn ñöôïc soáng chung trong chuùng taêng (baát coäng truï).

5 Cuõng goïi laø 13 toäi Taêng-giaø baø-thi-sa (Saṅ ghāvaśe ṣa), Haùn dòch laø taêng taøn. Ngöôøi phaïm giôùi naøy nhö ngöôøi bò cheùm maø chöa ñöùt haún, coøn coù theå cöùu soáng, ñoù laø nhôø vaøo vieäc saùm hoái theo ñuùng phaùp. Caùc toäi naøy nheï hôn toäi ba-la-di, neân goïi laø taêng taøn. Coù nôi goïi laø toäi höõu dö.

6 Nhò baát ñònh phaùp: Hai tröôøng hôïp phaïm toäi lieân quan ñeán phuï nöõ nhöng khoâng theå xaùc ñònh roõ, laø vì xaûy ra trong choã kín ñaùo, rieâng chæ coù hai ngöôøi, khoâng coøn

428

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

möôi toäi xaû ñoïa,1 Chín möôi toäi ñôn ñoïa,2 Boán toäi caàn saùm hoái,3 Moät traêm haønh vi khoâng toát caàn phaûi hoïc bieát ñeå traùnh,4 Baûy pheùp döùt tranh caõi.5

“Hoaëc cuõng coù keû phaïm vaøo taát caû caùc giôùi. Theá naøo laø taát caû? Ñoù laø töø Boán toäi troïng cho tôùi Baûy pheùp döùt tranh caõi.

“Laïi nhö coù ngöôøi phæ baùng Chaùnh phaùp cuûa kinh ñieån raát saâu xa, cho ñeán nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà,6 hoaëc keû cho laø mình ñöôïc thaønh töïu ñaày ñuû, döùt heát taát caû töôùng,

ai khaùc bieát ñöôïc. Do ñoù, vieäc xaùc ñònh toäi phaûi tin theo lôøi cuûa moät ngöôøi thöù ba bieát chuyeän, laø ngöôøi coù tín taâm vöõng chaéc.

1 Cuõng goïi laø Ni-taùt-kyø ba-daät-ñeà (Naihsargik-pāta yantika). Ni-taùt-kyø, Haùn dòch laø Taän xaû, nghóa laø töø boû heát taát caû; ba-daät-ñeà, Haùn dòch laø ñoïa, nghóa laø rôi vaøo choã xaáu aùc. Ngöôøi phaïm toäi naøy phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Ñeå tröø toäi, tröôùc heát phaûi mang taát caû taøi vaät lieân quan ñeán tröôùc chuùng taêng maø xaû boû heát, sau ñoù môùi chaân thaønh saùm hoái tröôùc chuùng taêng. Vì vaäy, pheùp saùm hoái naøy cuõng goïi laø Xaû ñoïa. Coù ba möôi phaùp ñöôïc goïi laø Tam thaäp xaû ñoïa.

2 Cuõng goïi laø Ba-daät-ñeà (Pāta yantika), Haùn dòch laø ñoïa, nghóa laø rôi vaøo choã xaáu aùc. Noùi chung, chín möôi phaùp ba-daät-ñeà khaùc vôùi ba möôi phaùp ni-taùt-kyø ba-daät-ñeà laø khoâng coù lieân quan ñeán taøi vaät ñeå phaûi xaû boû, neân ñeàu phaûi chí thaønh saùm hoái. Neáu chuùng taêng nhaän cho söï saùm hoái thì ngöôøi phaïm toäi chæ caàn töï xeùt laïi taâm mình, quyeát loøng hoái caûi laø ñöôïc.

3 Cuõng goïi laø Ba-la-ñeà ñeà-xaù-ni (Prati deśanīya), thöôøng goïi taét laø ñeà-xaù-ni, Haùn dòch laø Ñoái tha thuyeát höôùng bæ hoái, nghóa laø ngöôøi phaïm toäi phaûi höôùng veà ngöôøi khaùc caàu saùm hoái.

4 Cuõng goïi laø Thöùc-xoa-ca-la-ni (Śikṣā karanīya), Haùn dòch laø öng ñöông hoïc, hay öùng hoïc taùc, nghóa laø caàn phaûi hoïc. Coøn goïi laø ñoät-kieát-la (Duşkŗta), dòch nghóa laø aùc taùc, nghóa laø nhöõng haønh vi khoâng toát. Caùc giôùi naøy thöôøng ñöôïc goïi chung laø Baùch chuùng hoïc phaùp, bôûi vì phaùp naøy coù moät traêm ñieàu caàn phaûi hoïc hoûi vaø noi theo, quy ñònh chi tieát caùch öùng xöû haøng ngaøy, taïo neân oai nghi teá haïnh cuûa ngöôøi xuaát gia. Nhöõng phaùp naøy raát chi ly, khoâng nhaát thieát moãi khi phaïm vaøo ñeàu phaûi bò xöû phaït, nhöng laø khuoân maãu raát quan troïng cho moãi ngöôøi ñeå soáng toát ñôøi soáng tu taäp. Ngöôøi xuaát gia phaûi luoân luoân ghi nhôù vaø moãi khi coù phaïm vaøo phaûi töï mình phaùt loä saùm hoái.

5 Thaát dieät traùnh phaùp: Baûy ñieàu quy ñònh khi coù söï baát hoøa hoaëc tranh chaáp giöõa caùc tyø-kheo, caàn phaûi tuaân theo ñeå döùt söï tranh caõi. Neáu khoâng tuaân theo caùc phaùp naøy töùc laø phaïm giôùi.

6 Nhaát-xieån-ñeà (Sanskrit: icchantika): ngöôøi hoaøn toaøn khoâng coù tín taâm, chaúng tin vaøo Tam baûo: Phaät, Phaùp, Taêng.

429

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

khoâng coøn nhaân duyeân. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy ñeàu töï noùi raèng: ‘Ta laø ngöôøi thoâng minh, coù trí tueä saéc beùn.’ Caùc toäi naëng hay nheï ñeàu che giaáu caû; hoï che giaáu caùc ñieàu aùc nhö con ruøa giaáu caû ñaàu ñuoâi vaø boán chaân vaøo döôùi mu. Nhöõng toäi nhö vaäy, keùo daøi maõi chaúng heà hoái haän. Bôûi khoâng hoái haän, neân toäi loãi ngaøy caøng nhieàu hôn. Nhöõng tyø-kheo aáy ñaõ phaïm toäi nhöng roát cuøng vaãn luoân giaáu kín. Ñieàu ñoù laøm cho toäi loãi ngaøy caøng lôùn theâm, lan roäng. Nhö Lai ñaõ bieát vieäc aáy, neân laàn löôït cheá caùc giôùi caám chöù khoâng noùi ra moät luùc.

“Baáy giôø, coù nhöõng thieän nam töû, thieän nöõ nhaân baïch Phaät raèng: ‘Theá Toân! Nhö Lai bieát vieäc nhö vaäy ñaõ laâu roài, taïi sao tröôùc ñoù khoâng ngaên caám? Leõ naøo Theá Toân muoán cho chuùng sanh phaûi vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn hay sao? Ví nhö coù nhieàu ngöôøi muoán ñi ñeán phöông khaùc, nhöng laïc maát con ñöôøng chính, ñi theo ñöôøng laïc höôùng. Nhöõng ngöôøi aáy chaúng bieát raèng hoï ñang ñi laïc, thaûy ñeàu cho raèng mình ñi ñuùng ñöôøng. Hoï laïi chaúng gaëp ai ñeå coù theå hoûi xem ñöôøng ñi ñuùng hay chaúng ñuùng.

“Chuùng sanh cuõng nhö theá, meâ laïc maát Phaät phaùp, chaúng thaáy ñöôïc choã chaân chaùnh. Nhö Lai tröôùc neân vì hoï chæ daïy con ñöôøng chaân chaùnh, daïy caùc tyø-kheo raèng: Theá naøy laø phaïm giôùi. Theá naøy laø trì giôùi. Ngaøi neân ngaên caám nhö vaäy. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai Chaùnh giaùc laø baäc chaân thaät, thaáy bieát con ñöôøng chaân chaùnh. Chæ coù Nhö Lai, vò cao troåi nhaát trong caùc coõi trôøi, môùi coù theå thuyeát daïy choã taêng theâm coâng ñöùc vaø yù nghóa cuûa Möôøi ñieàu laønh. Vì vaäy chuùng con khaûi thænh Nhö Lai neân cheá giôùi caám töø tröôùc khi xaûy vieäc.’

“Phaät daïy: ‘Thieän nam töû! Neáu noùi raèng Nhö Lai coù theå vì chuùng sanh giaûng daïy choã taêng theâm coâng ñöùc cuûa Möôøi

430

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñieàu laønh, vaäy töùc laø Nhö Lai coi chuùng sanh ñoàng nhö La-haàu-la. Sao laïi vaën hoûi raèng: ‘Leõ naøo Theá Toân muoán cho chuùng sanh phaûi vaøo ñòa nguïc?’ Khi ta thaáy moät ngöôøi coù nghieäp duyeân phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn, ta coøn vì ngöôøi aáy maø truï theá moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm. Ta coù loøng ñaïi töø bi ñoái vôùi chuùng sanh, ñaõ thöông nhö con moät cuûa mình thì duyeân côù chi laïi doái gaït ñeå cho chuùng sanh phaûi vaøo ñòa nguïc?

“Thieän nam töû! Ví nhö trong nöôùc cuûa vua coù ngöôøi maëc aùo naïp y,1 tröôùc nhìn thaáy aùo coù loã raùch, roài sau môùi vaù kín laïi. Nhö Lai cuõng theá, thaáy chuùng sanh coù nhaân duyeân vaøo ñòa nguïc Voâ giaùn, môùi duøng nhöõng giôùi laønh maø vaù kín nhöõng choã chaúng laønh cho hoï.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông, tröôùc vì chuùng sanh thuyeát daïy Möôøi ñieàu laønh. Roài veà sau, neáu coù nhöõng ngöôøi laøm aùc, vua aáy seõ tuøy vieäc maø daàn daàn döùt boû nhöõng vieäc aùc. Nhöõng vieäc aùc ñaõ döùt roài thì pheùp taéc cuûa Thaùnh vöông töï nhieân löu haønh.

“Thieän nam töû! Ta ñaây cuõng theá. Tuy coù thuyeát daïy, nhöng khoâng theå cheá caùc giôùi caám töø tröôùc. Caàn phaûi daàn daàn do nôi nhöõng tyø-kheo coù vieäc laøm phi phaùp, môùi theo töøng vieäc maø cheá caùc giôùi caám. Coù nhöõng chuùng sanh haâm moä Phaät phaùp, theo ñuùng lôøi daïy maø tu haønh. Nhöõng chuùng nhö vaäy môùi coù theå thaáy ñöôïc Phaùp thaân Nhö Lai.

“Ví nhö caùi baùnh xe baùu cuûa vò Chuyeån luaân vöông laø khoâng theå nghó baøn. Nhö Lai cuõng nhö theá, khoâng theå nghó baøn. Hai ngoâi baùu Phaùp vaø Taêng cuõng khoâng theå 1 Naïp y: aùo do nhieàu mieáng vaûi vuïn nhoû keát laïi vôùi nhau, neân goïi laø naïp y. Ngöôøi

tu haønh khoâng caàu aên maëc ñeïp, neân nhaët laáy nhöõng maûnh vaûi vuïn ñaõ boû ñi cuûa ngöôøi ñôøi maø chaép vaù laïi thaønh aùo maëc, cuõng goïi laø aùo baù naïp (traêm maûnh vuïn).

431

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nghó baøn. Ngöôøi coù theå thuyeát phaùp vaø ngöôøi nghe phaùp cuõng ñeàu laø khoâng theå nghó baøn.

“Ñoù goïi laø kheùo giaûng roõ nghóa nhaân duyeân.

“Boà Taùt phaân bieät vaø khai thò boán yù nghóa bieåu loä ra nhö vaäy,1 ñoù goïi laø nghóa nhaân duyeân trong Ñaïi Nieát-baøn cuûa Ñaïi thöøa.

“Laïi nöõa, töï söûa mình chaân chaùnh, aáy laø ñaït ñöôïc Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy. Laøm cho keû khaùc trôû neân chaân chaùnh, laø nhö ta vì caùc tyø-kheo maø thuyeát raèng: ‘Nhö Lai thöôøng toàn, chaúng bieán ñoåi.’ Ca-dieáp! Tuøy choã hoûi maø ñaùp, laø nhö nhaân nôi choã hoûi cuûa oâng maø ta thuyeát roäng nghóa lyù raát thaâm saâu vi dieäu naøy vôùi caùc vò Ñaïi Boà Taùt, tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di. Veà nghóa nhaân duyeân, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc chaúng theå hieåu roõ nghóa raát saâu xa nhö vaäy, chaúng nghe bieát raèng chöõ Y (乊 ) do ba chaám hôïp thaønh, cuõng nhö taïng bí maät do Giaûi thoaùt, Nieát-baøn vaø Ñaïi trí tueä Baùt-nhaõ hôïp thaønh.

“Nay ta xieån döông phaân bieät nghóa naøy, vì haøng Thanh vaên maø khai môû con maét trí tueä. Ví nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Trong boán vieäc keå treân, sao goïi laø moät, chaúng phaûi laø hö doái ñoù sao?’ Neân hoûi ngöôïc laïi raèng: ‘Nhö hö khoâng ñaây voán chaúng coù chi heát, chaúng ñoäng, chaúng ngaïi. Boán vieäc aáy coù gì khaùc nhau? Vaäy coù theå noùi laø hö doái chaêng?’”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân, khoâng phaûi. Nhöõng lôøi nhö vaäy ñeàu laø moät nghóa, aáy laø nghóa khoâng. Caùc vieäc nhö töï söûa mình chaân chaùnh, laøm cho keû khaùc trôû neân chaân chaùnh, tuøy choã hoûi maø ñaùp, giaûng roõ nghóa

1 Boán nghóa töôùng nhö vaäy: Ñaây toùm goïn ñeå nhaéc laïi boán nghóa töôùng vöøa trình baøy ôû treân: Moät laø töï söûa mình chaân chaùnh, hai laø laøm cho keû khaùc trôû neân chaân chaùnh, ba laø coù theå tuøy theo choã hoûi maø ñaùp, boán laø kheùo giaûng roõ nghóa nhaân duyeân.

432

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhaân duyeân, cuõng ñeàu laø nhö vaäy, töùc laø Ñaïi Nieát-baøn, chaúng coù gì khaùc nhau.”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Nhö coù keû noùi raèng: ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng. Laøm sao bieát laø voâ thöôøng? Nhö Phaät coù noùi: Döùt caùc phieàn naõo goïi laø Nieát-baøn, cuõng nhö löûa taét chaúng coøn gì caû. Döùt caùc phieàn naõo laïi cuõng nhö vaäy, cho neân goïi laø Nieát-baøn. Vaäy laøm sao Nhö Lai laïi laø phaùp thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi?

“Nhö Phaät coù noùi: Lìa khoûi caùc caûnh coù,1 môùi goïi laø Nieát-baøn. Vaäy trong Nieát-baøn khoâng coù caùc caûnh coù. Vaäy laøm sao Nhö Lai laïi laø phaùp thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi?

“Nhö caùi aùo ñaõ hö raùch heát thì chaúng coøn ra vaät gì. Nieát-baøn cuõng theá, dieät heát caùc phieàn naõo thì chaúng coøn gì caû. Vaäy laøm sao Nhö Lai laïi laø phaùp thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi?

“Nhö Phaät coù noùi: Lìa duïc tòch dieät, goïi laø Nieát-baøn. Nhö ngöôøi kia bò cheùm ñaàu, töùc khoâng coù ñaàu. Lìa duïc tòch dieät laïi cuõng nhö vaäy, khoâng coù chi caû, neân goïi laø Nieát-baøn. Vaäy laøm sao Nhö Lai laïi laø phaùp thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi?

Nhö Phaät coù noùi:

Ví nhö saét nung ñoû,Buùa neän, nhaùng löûa vaêng.Vaêng ra lieàn dieät maát,Chaúng bieát ôû nôi naøo!Ñöôïc giaûi thoaùt chaân chaùnh,

1 Caùc caûnh coù (chö höõu): Caùc caûnh giôùi coù chuùng sanh, do nghieäp baùo maø coù. Veà nghieäp baùo cuûa chuùng sanh, do coù nhaân maø coù quaû, neân goïi laø coù (höõu). Keå troïn trong Ba coõi coù hai möôi laêm caûnh coù (Nhò thaäp nguõ höõu): 14 caûnh thuoäc veà Duïc giôùi, 7 caûnh thuoäc veà Saéc giôùi, 4 caûnh thuoäc veà Voâ saéc giôùi.

433

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Laïi cuõng nhö vaäy ñoù.Ñaõ vöôït khoûi: daâm duïc,Caùc caûnh coù, buøn laày,Ñöôïc choã khoâng lay ñoäng,Chaúng bieát tôùi nôi naøo!

“Vaäy laøm sao Nhö Lai laïi laø phaùp thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi?

“Ca-dieáp! Nhö coù ngöôøi vaën hoûi [nhöõng ñieàu] nhö vaäy, thì ñoù laø söï vaën hoûi sai traùi. Ca-dieáp! OÂng cuõng chaúng neân nghó töôûng nhö theá, cho raèng taùnh cuûa Nhö Lai laø döùt maát.

“Ca-dieáp! Vieäc döùt caùc phieàn naõo khoâng thuoäc veà söï vaät. Vì sao vaäy? Vì döùt saïch maõi maõi neân goïi laø thöôøng. Noùi nhö vaäy nghóa laø vaéng laëng hoaøn toaøn, khoâng coøn chi hôn nöõa. Döùt saïch heát caùc töôùng, chaúng coøn chuùt daáu veát. Noùi nhö vaäy nghóa laø saùng roõ, thöôøng truï, chaúng thoái lui. Vaäy neân Nieát-baøn goïi laø thöôøng truï.

“Nhö Lai cuõng theá, thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi. Khi buùa neän xuoáng saét ñoû, nhaùng löûa lieàn vaêng ra, ñoù laø ví nhö phieàn naõo. Vaêng ra lieàn dieät maát, chaúng bieát ôû nôi naøo, ñoù laø ví nhö caùc ñöùc Nhö Lai ñaõ döùt saïch phieàn naõo, chaúng löu chuyeån trong Naêm ñöôøng.1 Cho neân Nhö Lai laø phaùp thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi.

“Laïi nöõa, Ca-dieáp! Phaùp laø thaày cuûa chö Phaät, cho neân Nhö Lai cung kính cuùng döôøng. Vì phaùp laø thöôøng, neân chö Phaät cuõng laø thöôøng.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Nhö löûa phieàn naõo döùt thì Nhö Lai cuõng döùt. Nhö vaäy töùc laø Nhö Lai khoâng 1 Nguõ thuù: trôøi, ngöôøi, ngaï quyû, ñòa nguïc vaø suùc sanh.

434

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù choã thöôøng truï. Ví nhö nhöõng nhaùng löûa kia, khi maøu ñoû taét maát thì chaúng bieát ñi ñeán choã naøo. Phieàn naõo cuûa Nhö Lai cuõng vaäy, chaúng bieát ñi ñeán choã naøo. Laïi nhö khoái saét kia, nung noùng coù maøu ñoû, khi nguoäi roài thì hôi noùng vaø maøu ñoû ñeàu khoâng coøn nöõa. Nhö Lai cuõng theá, dieät roài laø voâ thöôøng, löûa phieàn naõo ñaõ döùt, lieàn nhaäp Nieát-baøn. Neân bieát raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Khoái saét maø oâng ví duï ñoù, aáy laø haïng phaøm phu. Phaøm phu tuy döùt phieàn naõo, nhöng döùt roài laïi sanh ra, cho neân goïi laø voâ thöôøng. Nhö Lai chaúng phaûi vaäy, ñaõ döùt roài chaúng sanh ra nöõa, cho neân goïi laø thöôøng.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi noùi: “Nhö khoái saét kia ñaõ maát maøu ñoû, neáu ñaët trôû vaøo trong löûa thì maøu ñoû laïi sanh ra. Nhö Lai cuõng theá, leõ ra laïi sanh caùc moái troùi buoäc. Neáu troùi buoäc laïi sanh ra, töùc laø voâ thöôøng.”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Nay oâng khoâng neân noùi Nhö Lai laø voâ thöôøng. Taïi sao vaäy? Vì Nhö Lai laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi ñoát caây, löûa taét roài thì coù tro. Phieàn naõo döùt roài, lieàn coù Nieát-baøn. Nhöõng ví duï khaùc nhö caùi aùo raùch naùt, caùi ñaàu bò cheùm, caùi bình hö beå... cuõng ñeàu nhö vaäy. Nhöõng vaät aáy ñeàu coù teân goïi, nhö laø caùi aùo raùch naùt, caùi ñaàu bò cheùm, caùi bình hö beå...

“Ca-dieáp! Nhö saét nguoäi roài, coù theå laøm noùng laïi. Nhö Lai chaúng phaûi theá, döùt saïch phieàn naõo, roát raùo trôû neân trong saïch maùt meû, löûa noùng phieàn naõo khoâng theå sanh trôû laïi.

“Ca-dieáp! Neân bieát raèng voâ löôïng chuùng sanh döôøng nhö saét kia, ta duøng löûa noùng cuûa trí tueä voâ laäu maø ñoát chaùy nhöõng phieàn naõo troùi buoäc hoï.”

435

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Ca-dieáp baïch raèng: “Laønh thay, laønh thay! Nay con ñaõ roõ choã Nhö Lai thuyeát daïy: ‘Chö Phaät laø thöôøng toàn.’”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Ví nhö vò thaùnh vöông, thöôøng ngöï nôi haäu cung, hoaëc coù khi ra sau vöôøn ngoaïn caûnh. Duø vua chaúng ôû giöõa caùc cung nöõ, nhöng khoâng theå noùi laø Thaùnh vöông ñaõ cheát.

“Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, duø nhaäp Nieát-baøn, chaúng hieän ra ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà, nhöng khoâng theå noùi laø voâ thöôøng.

“Nhö Lai ñaõ ra khoûi voâ löôïng phieàn naõo, vaøo caûnh an vui Nieát-baøn, daïo chôi thanh thoaùt trong vöôøn hoa trí tueä giaùc ngoä.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Nhö Phaät coù noùi: ‘Töø laâu ta ñaõ vöôït qua bieån caû phieàn naõo.’ Neáu nhö Phaät ñaõ vöôït qua bieån phieàn naõo töø laâu, vaäy duyeân côù gì laïi cuøng baø Da-du-ñaø-la sanh ra La-haàu-la? Cöù theo nhö vieäc naøy thì thaáy raèng Nhö Lai chöa vöôït qua bieån caû phieàn naõo troùi buoäc. Vaäy xin Nhö Lai giaûng roõ nhaân duyeân naøy.”

Phaät baûo Ca-dieáp: “OÂng chaúng neân noùi raèng: ‘Nhö Lai töø laâu ñaõ vöôït qua bieån caû phieàn naõo, vaäy duyeân côù gì laïi cuøng baø Du-da-ñaø-la sanh ra La-haàu-la? Cöù theo nhö vieäc naøy thì thaáy raèng Nhö Lai chöa vöôït qua bieån caû phieàn naõo troùi buoäc.’

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy coù theå kieán laäp nghóa lôùn. Nay caùc oâng neân heát loøng laéng nghe, ta seõ vì moïi ngöôøi maø thuyeát roäng, chôù neân sanh taâm sôï seät, nghi ngôø.

“Nhö coù vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn, vò aáy coù theå ñem nuùi chuùa Tu-di cao roäng nhö theá kia maø ñöa vaøo

436

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

trong voû haït ñình lòch.1 Trong khi ñoù, nhöõng chuùng sanh soáng trong nuùi Tu-di aáy cuõng chaúng coù caûm giaùc bò doàn eùp vaø bò mang ñi, vaãn thaáy nhö thöôøng, khoâng coù chi laï. Chæ coù ngöôøi caàn ñöôïc hoùa ñoä2 môùi thaáy vò Boà Taùt aáy ñem nuùi Tu-di ñaët vaøo voû haït ñình lòch, roài ñaët nuùi aáy trôû laïi choã cuõ moät caùch yeân oån.

“Thieän nam töû! Laïi nhö coù vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn, vò aáy coù theå ñem coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân maø ñaët vaøo trong voû haït ñình lòch. Trong khi aáy, chuùng sanh ôû toaøn coõi theá giôùi chaúng coù caûm töôûng laø bò doàn eùp vaø bò mang ñi laïi, thaûy ñeàu nhö thöôøng, khoâng coù chi laï. Chæ coù ngöôøi caàn ñöôïc hoùa ñoä môùi thaáy vò Boà Taùt aáy ñem coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân maø ñaët vaøo voû haït ñình lòch, roài ñaët coõi aáy trôû laïi choã cuõ moät caùch yeân oån.

“Thieän nam töû! Cuõng gioáng nhö vaäy, vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn coù theå ñem coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân maø ñeå vaøo moät choã chaân loâng, roài laïi ñem coõi aáy ñaët veà choã cuõ.

“Thieän nam töû! Laïi coù vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn, böùt laáy nhieàu coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân cuûa chö Phaät ôû möôøi phöông, ñaët nôi ñaàu moät caây kim, nhö xaâu nhöõng laù taùo laïi, roài neùm nhöõng coõi aáy ñeán nhöõng coõi Phaät ôû phöông khaùc. Trong khi aáy, taát caû chuùng sanh ôû nhöõng coõi aáy chaúng hay bieát raèng mình bò mang ñi hay ñang ôû choã naøo. Chæ coù ngöôøi caàn ñöôïc hoùa ñoä môùi thaáy ñöôïc vieäc aáy. Cho ñeán khi Boà Taùt ñaët nhöõng coõi aáy trôû laïi choã cuõ moät caùch yeân oån.1 Haït ñình lòch laø moät loaïi haït raát nhoû. Trong Nam baûn laø haït caûi (giôùi töû).2 Boà Taùt moät khi hieån thò thaàn thoâng nhö vaäy töùc laø phaûi coù duïng taâm hoùa ñoä, giuùp

chuùng sanh khôûi tín taâm, neân chæ nhöõng ngöôøi caàn hoùa ñoä môùi thaáy ñöôïc vieäc laøm cuûa Boà Taùt.

437

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Thieän nam töû! Laïi coù vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn, böùt laáy caùc coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân cuûa chö Phaät ôû möôøi phöông, ñaët nôi loøng baøn tay phaûi cuûa mình, nhö caùi baøn xoay cuûa ngöôøi thôï loø goám, roài neùm nhöõng coõi aáy ñeán caùc coõi theá giôùi nhieàu nhö nhöõng haït buïi nhoû ôû caùc phöông khaùc, maø chaúng coù moät chuùng sanh naøo ôû caùc coõi aáy coù caûm giaùc laø bò mang ñi. Chæ coù ngöôøi caàn ñöôïc hoùa ñoä môùi thaáy ñöôïc vieäc aáy. Cho ñeán khi Boà Taùt ñaët nhöõng coõi aáy trôû laïi choã cuõ moät caùch yeân oån.

“Thieän nam töû! Laïi coù vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn, böùt laáy taát caû nhöõng coõi theá giôùi cuûa voâ löôïng chö Phaät trong möôøi phöông, doàn naïp heát vaøo thaân mình. Chuùng sanh trong caùc coõi aáy cuõng chaúng coù nhöõng caûm giaùc nhö laø bò doàn eùp, bò mang ñi hay bò ñaët ôû choã naøo. Chæ coù ngöôøi caàn ñöôïc hoùa ñoä môùi thaáy ñöôïc vieäc aáy. Cho ñeán khi Boà Taùt ñaët nhöõng coõi aáy trôû laïi choã cuõ moät caùch yeân oån.

“Thieän nam töû! Laïi coù vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn, ñem taát caû caùc coõi theá giôùi trong möôøi phöông maø doàn naïp vaøo trong moät haït buïi nhoû. Caùc chuùng sanh ôû trong caùc coõi aáy cuõng chaúng coù caûm giaùc laø bò doàn eùp vaø bò mang ñi. Chæ coù ngöôøi caàn ñöôïc hoùa ñoä môùi thaáy ñöôïc vieäc aáy. Cho ñeán khi Boà Taùt ñaët nhöõng coõi aáy trôû laïi choã cuõ moät caùch yeân oån.

“Thieän nam töû! Vò Ñaïi Boà Taùt truï ôû Ñaïi Nieát-baøn nhö vaäy, coù theå thò hieän voâ soá caùc loaïi thaàn thoâng bieán hoùa. Vì vaäy neân goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Voâ soá caùc loaïi thaàn thoâng bieán hoùa maø vò Ñaïi Boà Taùt aáy coù theå thò hieän nhö vaäy, taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng theå tính löôøng ñöôïc.

“Nay oâng laøm sao coù theå hieåu noåi choã Nhö Lai gaàn guõi aùi duïc, sanh ra La-haàu-la?

438

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Töø laâu ta ñaõ truï ôû Ñaïi Nieát-baøn naøy, thò hieän ñuû caùc loaïi thaàn thoâng bieán hoùa. ÔÛ theá giôùi tam thieân ñaïi thieân naøy, traêm ngaøn maët trôøi maët traêng, traêm ngaøn coõi Dieâm-phuø-ñeà, ñuû moïi caùch thò hieän, nhö trong kinh Thuû Laêng Nghieâm ñaõ coù giaûng roäng.

“Ta ôû trong coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân, hoaëc trong coõi Dieâm-phuø-ñeà thò hieän nhaäp Nieát-baøn, nhöng roát raùo chaúng chaáp giöõ Nieát-baøn. Hoaëc ta ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà thò hieän vaøo thai meï, khieán cha meï töôûng raèng ta laø con. Nhöng thaân naøy cuûa ta hoaøn toaøn chaúng do aùi duïc hoøa hieäp maø coù theå sanh ra ñöôïc. Töø voâ löôïng kieáp ñeán nay ta ñaõ lìa boû aùi duïc. Thaân naøy cuûa ta töùc laø Phaùp thaân, vì tuøy thuaän theá gian neân thò hieän vaøo trong baøo thai.

“Thieän nam töû! Taïi Dieâm-phuø-ñeà, trong vöôøn Lam-tì-ni,1 ta thò hieän sanh ra bôûi meï laø baø Ma-da. Sanh ra roài, ta lieàn ñi baûy böôùc veà phöông ñoâng, noùi leân lôøi naøy: ‘Trong coõi trôøi, ngöôøi, a-tu-la, ta laø baäc cao quyù hôn heát.’2 Cha meï, moïi ngöôøi, chö thieân thaáy vaäy ñeàu laáy laøm kinh dò vaø vui möøng, cho laø vieäc chöa töøng coù.

“Nhöng ai naáy ñeàu baûo raèng ta vaãn laø moät haøi nhi. Tuy vaäy, thaân naøy cuûa ta töø voâ löôïng kieáp ñeán nay ñaõ lìa khoûi moïi caùch nuoâi döôõng thoâng thöôøng. Thaân Nhö Lai töùc laø Phaùp thaân, chaúng phaûi do maùu thòt, gaân, maïch, coát tuûy maø thaønh. Vì tuøy thuaän theo phaùp theá gian cuûa chuùng sanh neân thò hieän laøm moät haøi nhi. 1 Lam-tì-ni: Trong baûn Haùn vaên ngaøi Ñaøm-voâ-saám duøng 林微尼 ñeå phieân aâm

teân khu vöôøn naøy laø Lumbinī trong tieáng Phaïn. Haàu heát caùc kinh vaên khaùc ñeàu duøng 藍毗尼.

2 Trong baûn Haùn vaên, ngaøi Ñaøm Voâ Saám duøng caâu naøy laø: 我於人天阿修羅中最尊最上 (Ngaõ ö nhaân, thieân, a-tu-la trung toái toân, toái thöôïng.) Cuøng moät nghóa naøy, trong caùc kinh vaên khaùc thöôøng duøng hôn laø: 天上天下,惟我獨尊 (Thieân thöôïng thieân haï, duy ngaõ ñoäc toân. – Treân trôøi, döôùi trôøi, chæ coù ta laø toân quyù hôn heát.)

439

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Ta ñi baûy böôùc veà phöông nam, thò hieän muoán laøm choã ruoäng phöôùc cao troåi nhaát cho voâ löôïng chuùng sanh.

“Ta ñi baûy böôùc veà phöông taây, thò hieän khoâng coøn sanh ra nöõa, maõi maõi chaám döùt söï giaø, cheát, hieän thaân cuoái cuøng.

“Ta ñi baûy böôùc veà phöông baéc, thò hieän ñaõ vöôït khoûi moïi caûnh giôùi hieän höõu trong sanh töû.

“Ta ñi baûy böôùc veà phöông ñoâng, thò hieän laøm baäc ñi ñaàu daãn ñöôøng cho taát caû chuùng sanh.

“Ta ñi baûy böôùc veà boán phöông phuï,1 thò hieän döùt saïch moïi phieàn naõo vaø boán thöù ma, thaønh baäc Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri.

“Ta ñi baûy böôùc veà phöông treân, thò hieän chaúng bò nhieãm oâ bôûi nhöõng vaät baát tònh, döôøng nhö hö khoâng.

“Ta ñi baûy böôùc veà phöông döôùi, thò hieän möa phaùp röôùi taét löûa ñòa nguïc, khieán caùc chuùng sanh ôû ñoù ñöôïc caùi vui yeân oån, thò hieän [phaù tan moïi taø kieán nhö] muø söông vaø möa ñaù [laøm daäp naùt moïi thöù caây coû] ñoái vôùi nhöõng keû phaïm vaøo giôùi caám.

“ÔÛ coõi Dieâm-phuø-ñeà, khi sanh ra ñöôïc baûy ngaøy ta laïi thò hieän vieäc caïo toùc. Ai naáy ñeàu goïi ta laø moät haøi nhi. Luùc môùi caïo toùc, heát thaûy haøng trôøi, ngöôøi, Ma vöông Ba-tuaàn, sa-moân, baø-la-moân, khoâng ai coù theå thaáy ñöôïc töôùng treân ñænh ñaàu2 cuûa ta, huoáng chi laø coù vieäc caàm dao caïo toùc? Khoâng moät ngöôøi naøo coù theå caàm dao chaïm ñöôïc ñeán ñænh

1 Boán phöông phuï (töù duy), laø boán phöông ôû giöõa boán phöông chính. Ñoù laø: ñoâng baéc, taây baéc, ñoâng nam vaø taây nam.

2 Ñænh töôùng (Sanskrit: sahasrāra), goïi ñuû laø Voâ kieán ñænh töôùng (無見頂相). Phaät Quang Ñaïi töø ñieån goïi töôùng naøy laø: Ñænh töôùng voâ naêng kieán giaû (頂相無能見者 - Töôùng ñænh ñaàu khoâng ai coù theå thaáy ñöôïc.) Ñaây laø töôùng phuï thöù 66 trong taùm möôi töôùng phuï cuûa Phaät (Baùt thaäp chuûng haûo).

440

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñaàu ta caû. Vì trong voâ löôïng kieáp ta voán ñaõ döùt tröø raâu toùc, chæ muoán tuøy thuaän phaùp theá gian neân môùi thò hieän vieäc caïo toùc ñoù thoâi.

“Ta sanh ra roài, cha meï beøn ñöa ta vaøo ñeàn thôø thieân thaàn ñeå ta ra maét vò Ñaïi töï taïi Thieân vöông.1 Vöøa troâng thaáy ta, Ñaïi töï taïi Thieân vöông lieàn chaép tay cung kính ñöùng sang moät beân. Trong voâ löôïng kieáp qua ta ñaõ lìa boû khoâng vaøo nhöõng nôi thôø thieân thaàn nhö theá, chaúng qua vì muoán tuøy thuaän theá gian neân ta môùi thò hieän nhö vaäy.

“ÔÛ coõi Dieâm-phuø, ta thò hieän vieäc xoû loã tai. Thaät ra, trong taát caû chuùng sanh khoâng ai coù theå xoû loã tai ta ñöôïc. Chaúng qua vì tuøy thuaän chuùng sanh ôû theá gian neân ta thò hieän nhö vaäy. Ngöôøi ta laïi duøng caùc vaät baùu laøm ra hoa tai sö töû ñeå laøm ñeïp hai loã tai cuûa ta. Tuy nhieân, trong voâ löôïng kieáp qua ta ñaõ lìa boû nhöõng moùn trang söùc nhö vaäy. Chaúng qua vì muoán tuøy thuaän theá gian neân ta môùi thò hieän nhö vaäy.

“Ta thò hieän vaøo hoïc ñöôøng, hoïc taäp saùch vôû. Tuy nhieân, trong voâ löôïng kieáp ta ñaõ thaønh töïu ñaày ñuû, nhìn khaép chuùng sanh trong Ba coõi khoâng ai ñuû söùc laøm thaày ta, cho neân danh hieäu cuûa ta laø Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri. Chaúng qua vì muoán tuøy thuaän theá gian maø ta thò hieän vaøo hoïc ñöôøng. Ta hoïc caùc pheùp cöôõi voi, phi ngöïa, ñaáu söùc vaø ñuû caùc ngheà kheùo leùo cuõng chæ laø söï thò hieän tuøy thuaän chuùng sanh gioáng nhö vaäy.

“ÔÛ Dieâm-phuø-ñeà, ta thò hieän laøm thaùi töû con vua. Chuùng sanh ñeàu thaáy ta laøm thaùi töû, vui höôûng naêm moùn duïc

1 Ma-heâ-thuû-la (Sanskrit: Maheśvara, Mahā-maheśvara): cuõng vieát: Ma-heâ-thuû-la thieân vöông, Ñaïi töï taïi thieân vöông. Vò thieân thaàn maø ñaïo Baø-la-moân thôø kính, ôû caûnh trôøi cao nhaát trong coõi Saéc giôùi .

441

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

laïc.1 Tuy nhieân, trong voâ löôïng kieáp ta ñaõ lìa boû söï vui thích naêm moùn duïc laïc aáy. Chaúng qua vì muoán tuøy thuaän pheùp theá gian, cho neân ta thò hieän töôùng traïng nhö vaäy.

“Vò thaày xem töôùng cho ta ñoaùn raèng: ‘Neáu chaúng xuaát gia, seõ laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông, thoáng trò coõi Dieâm-phuø-ñeà.’ Taát caû chuùng sanh ñeàu tin lôøi aáy. Tuy nhieân, trong voâ löôïng kieáp ta ñaõ lìa boû ngoâi Chuyeån luaân maø laøm vò Phaùp luaân vöông.2

“ÔÛ Dieâm-phuø-ñeà, ta thò hieän lìa boû söï vui höôûng naêm moùn duïc vôùi caùc cung nöõ. Laïi thò hieän gaëp ngöôøi giaø, ngöôøi beänh vaø thaày sa-moân, roài xuaát gia tu hoïc ñaïo lyù. Chuùng sanh ñeàu noùi raèng: ‘Thaùi töû Taát-ñaït môùi vöøa xuaát gia.’ Tuy nhieân, ta voán ñaõ xuaát gia hoïc ñaïo töø voâ löôïng kieáp. Chaúng qua tuøy thuaän pheùp theá gian neân thò hieän nhö vaäy.

“ÔÛ Dieâm-phuø-ñeà, ta thò hieän xuaát gia, thoï giôùi cuï tuùc, tinh caàn tu ñaïo, ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, quaû Tö-ñaø-haøm, quaû A-na-haøm, quaû A-la-haùn. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta thaønh töïu quaû A-la-haùn thaät raát deã daøng. Tuy nhieân, ta ñaõ thaønh töïu quaû A-la-haùn töø voâ löôïng kieáp. Chaúng qua vì muoán ñoä thoaùt caùc chuùng sanh, neân ta traûi coû laøm toøa ngoài ôû ñaïo traøng nôi coäi caây boà-ñeà maø haøng phuïc chuùng ma. Moïi ngöôøi ñeàu baûo raèng ta môùi vöøa haøng phuïc binh ma ôû ñaïo traøng nôi coäi caây boà-ñeà. Tuy nhieân, ta ñaõ haøng phuïc chuùng ma töø voâ löôïng kieáp roài. Chaúng qua vì muoán

1 Nguõ duïc: Naêm ñieàu laøm chuùng sanh caûm thaáy sung söôùng, khoaùi laïc, laø söï thoûa maõn naêm caên: maét, tai, muõi, löôõi, thaân. Naêm duïc aáy laø: saéc duïc, thanh duïc, höông duïc, vò duïc vaø xuùc duïc.

2 Phaùp luaân vöông, hay Phaùp vöông, laø vò vua cuûa caùc phaùp. Vì Phaät naém hieåu taát caû caùc phaùp neân goïi laø Phaùp vöông, laïi vì thuyeát daïy caùc phaùp cho chuùng sanh, töùc laø chuyeån baùnh xe phaùp (chuyeån phaùp luaân) neân goïi laø Phaùp luaân vöông.

442

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñoä nhöõng chuùng sanh ngang böôùng, cho neân ta thò hieän caùch hoùa ñoä aáy maø thoâi.

“Ta laïi thò hieän caùc vieäc ñaïi, tieåu tieän, thôû ra, thôû vaøo... Ai naáy ñeàu baûo ta coù ñaïi, tieåu tieän, thôû ra, thôû vaøo... Tuy nhieân, choã quaû baùo maø thaân ta ñaây coù ñöôïc thaät khoâng coù nhöõng vieäc ñaïi, tieåu tieän, thôû ra, thôû vaøo aáy. Chaúng qua ta tuøy thuaän theá gian neân thò hieän nhö vaäy.

“Ta laïi thò hieän nhaän söï boá thí cuûa ngöôøi coù loøng tin. Tuy nhieân, thaân ta voán khoâng coù söï ñoùi khaùt. Chaúng qua tuøy thuaän phaùp theá gian neân ta thò hieän nhö vaäy.

“Ta laïi thò hieän ñoàng nhö chuùng sanh, coù söï nguû nghæ. Tuy nhieân, trong voâ löôïng kieáp roài, ta ñaõ coù ñaày ñuû trí tueä saâu xa maàu nhieäm hôn heát, lìa xa Ba coõi.

“Ta cuõng thò hieän nhöõng oai nghi nhö ñi, ñöùng, naèm, ngoài, nhöùc ñaàu, ñau buïng, ñau löng, khaûy ñaøn, röûa chaân, röûa tay, röûa maët, suùc mieäng, xæa raêng... Moïi ngöôøi ñeàu baûo raèng ta coù nhöõng vieäc aáy. Tuy nhieân, thaân naøy cuûa ta voán khoâng coù nhöõng vieäc aáy. Tay chaân ta voán saïch seõ nhö hoa sen, hôi mieäng ta thôm tho nhö höông hoa öu-baùt-la. Taát caû chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta laø ngöôøi, nhöng thaät ra ta voán chaúng thuoäc veà loaøi ngöôøi.

“Ta laïi thò hieän thoï nhaän laáy y phaán taûo1 roài giaët giuõ, vaù may. Tuy nhieân, töø laâu ta voán chaúng caàn thöù aùo nhö vaäy.

“Moïi ngöôøi ñeàu noùi raèng La-haàu-la laø con ta, vua Tònh-phaïn2 laø cha ta, phu nhaân Ma-da3 laø meï ta. Ta ôû taïi theá 1 AÙo ñöôïc may baèng nhöõng maûnh vaûi xaáu ñaõ boû ñi chaép vaù laïi.2 Baûn Haùn vaên duøng 輸頭檀 (Du-ñaàu-ñaøn), phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Sud dho-

da na, chæ vua Tònh-phaïn. 3 Phieân aâm tieáng Phaïn laø Mahāmāyā, goïi ñuû laø Ma-ha Ma-da.

443

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

gian, thoï höôûng caùc söï khoaùi laïc, roài lìa boû taát caû ñeå xuaát gia hoïc ñaïo. Moïi ngöôøi laïi noùi raèng: ‘Vò thaùi töû hoï Coà-ñaøm aáy lìa xa moïi söï vui söôùng cuûa theá gian, tìm caàu phaùp xuaát theá gian.’ Tuy nhieân, töø laâu ta ñaõ lìa xa moïi aùi duïc theá gian. Nhöõng vieäc nhö vaäy chæ laø söï thò hieän. Taát caû chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta laø ngöôøi, nhöng thaät ra ta voán chaúng thuoäc veà loaøi ngöôøi.

“Thieän nam töû! Tuy raèng ta ôû taïi coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy ñaõ bieát bao laàn thò hieän nhaäp Nieát-baøn, nhöng thaät roát raùo chaúng nhaäp Nieát-baøn. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng Nhö Lai thaät ñaõ dieät maát, nhöng taùnh Nhö Lai thaät vónh vieãn khoâng dieät maát. Vì vaäy, neân bieát raèng ñoù laø phaùp thöôøng truï, phaùp chaúng bieán ñoåi.

“Thieän nam töû! Ñaïi Nieát-baøn laø coõi phaùp cuûa chö Phaät Nhö Lai. Ta laïi thò hieän ra ñôøi trong coõi Dieâm-phuø-ñeà. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta môùi thaønh Phaät. Tuy nhieân, töø voâ löôïng kieáp ta ñaõ laøm xong nhöõng vieäc phaûi laøm. Chaúng qua tuøy thuaän theá gian neân ta laïi thò hieän ra ñôøi roài thaønh Phaät ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, chaúng giöõ giôùi caám, phaïm Boán toäi troïng.1 Moïi ngöôøi ñeàu thaáy, baûo raèng ta thaät coù phaïm giôùi. Tuy nhieân, trong voâ löôïng kieáp roài ta ñaõ giöõ giôùi caám moät caùch kieân coá, chaúng heà coù söï thieáu soùt loãi laàm.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, laøm keû nhaát-xieån-ñeà.2 Moïi ngöôøi ñeàu thaáy raèng ñoù laø keû nhaát-xieån-ñeà. Tuy nhieân, ta thaät chaúng phaûi laø keû nhaát-xieån-ñeà. Neáu ta 1 Boán toäi troïng, cuõng goïi: Töù Ba-la-di (Sanskrit: Parajika): Boán toäi troïng cuûa haøng

Tyø-kheo: 1. Daâm giôùi, 2. Ñaïo giôùi, 3. Saùt giôùi, 4. Voïng ngöõ giôùi.2 Ngöôøi hoaøn toaøn khoâng coù loøng tin vaøo Tam baûo: Phaät, Phaùp, Taêng.

444

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

laø keû nhaát-xieån-ñeà, laøm sao coù theå thaønh quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà?

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, phaù hoøa hieäp Taêng. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta laø keû phaù Taêng. Thaät ra, ta quaùn xeùt khaép coõi trôøi ngöôøi voán chaúng ai coù theå phaù ñöôïc Chuùng taêng hoøa hieäp!

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, hoä trì Chaùnh phaùp. Ai naáy ñeàu baûo raèng ta laø ngöôøi hoä phaùp, thaûy ñeàu laáy laøm kinh quaùi. Nhöng phaùp cuûa chö Phaät laø nhö theá, chaúng neân laáy laøm kinh quaùi.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, laøm ma Ba-tuaàn. Ai naáy ñeàu baûo raèng ta laø Ba-tuaàn. Tuy nhieân, töø voâ löôïng kieáp tôùi nay, ta ñaõ lìa khoûi nhöõng vieäc cuûa ma, thanh tònh khoâng nhieãm oâ, döôøng nhö hoa sen.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, laøm thaân nöõ thaønh Phaät. Moïi ngöôøi ñeàu noùi: ‘Kyø laï thay! Ngöôøi nöõ maø coù theå thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà!’ Thaät ra, Nhö Lai roát cuøng chaúng thoï thaân nöõ. Chaúng qua vì muoán ñieàu phuïc voâ löôïng chuùng sanh neân hieän ra hình töôïng ngöôøi nöõ. Vì thöông xoùt taát caû chuùng sanh, cho neân ta cuõng thò hieän ra ñuû moïi thöù hình saéc, caûnh töôïng.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, sanh vaøo boán neûo aùc.1 Tuy nhieân, töø laâu ta ñaõ döùt heát caùc nhaân sanh vaøo ñoù. Chuùng sanh vì nghieäp nhaân môùi sanh vaøo boán neûo aùc, coøn ta vì cöùu ñoä chuùng sanh neân sanh vaøo ñoù.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà laøm Phaïm thieân vöông, khieán nhöõng ai thôø Phaïm thieân ñeàu ñöôïc truï yeân

1 Boán neûo aùc ñoù laø: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, a-tu-la.

445

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nôi Chaùnh phaùp. Tuy nhieân, ta thaät chaúng phaûi Phaïm thieân. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta thaät laø Phaïm thieân. Cuõng nhö theá, ta thò hieän laøm hình töôïng chö thieân ôû khaép caùc mieáu thôø thieân thaàn.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, vaøo nhaø daâm nöõ. Tuy nhieân, ta thaät chaúng coù tö töôûng tham duïc, thanh tònh chaúng nhieãm oâ, döôøng nhö hoa sen. Ta vì nhöõng chuùng sanh tham daâm ñaém saéc neân ôû nôi ngaõ tö ñöôøng maø tuyeân thuyeát phaùp maàu. Tuy nhieân, ta thaät chaúng coù loøng daâm duïc oâ ueá. Moïi ngöôøi ñeàu noùi raèng ta che chôû baûo veä cho ngöôøi nöõ.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, vaøo choán laàu xanh ñeå giaùo hoùa caùc kyõ nöõ, khieán hoï truï nôi Chaùnh phaùp. Tuy nhieân, ta thaät khoâng coù caùc nghieäp aùc ñeå phaûi ñoïa vaøo choán aáy.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, laøm ngöôøi hoïc roäng bieát nhieàu ñeå daïy doã treû con, khieán cho truï nôi Chaùnh phaùp.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, vaøo nhöõng nôi quaùn röôïu, nhöõng nôi côø baïc, thò hieän nhaän laáy moïi caùch tranh ñaáu hôn thua, vì ta muoán cöùu giuùp nhöõng chuùng sanh ôû ñoù. Thaät ta khoâng coù caùc nghieäp aùc nhö vaäy. Nhöng chuùng sanh ñeàu thaáy raèng ta coù taïo caùc nghieäp nhö vaäy.

“Ta laïi thò hieän ôû laâu nôi vuøng moà maû, laøm loaøi chim keân keân lôùn ñeå hoùa ñoä caùc loaøi chim. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng ta thaät laø thaân keân keân. Tuy nhieân, töø laâu ta ñaõ lìa khoûi caùc nghieäp nhö theá, chæ vì muoán ñoä nhöõng loaøi chim kia neân thò hieän thaân aáy.

“Ta laïi thò hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, laøm vò ñaïi tröôûng giaû, vì ta muoán laøm cho voâ löôïng chuùng sanh truï

446

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

yeân nôi Chaùnh phaùp. Ta cuõng thò hieän laøm vua, quan ñaïi thaàn, con vua, teå töôùng. ÔÛ trong moãi haïng aáy, ta ñeàu laøm baäc cao troåi nhaát. Vì tu Chaùnh phaùp ta môùi ôû ñòa vò cuûa vua.

“Ta laïi thò hieän [laøm cho] trong coõi Dieâm-phuø-ñeà phaùt khôûi beänh dòch lôùn nhaát trong kieáp. Nhieàu chuùng sanh khoå naõo vì beänh, tröôùc ta cho hoï thuoác men, sau môùi thuyeát Chaùnh phaùp vi dieäu, khieán hoï ñöôïc truï yeân nôi ñaïo boà-ñeà voâ thöôïng. Moïi ngöôøi ñeàu baûo raèng ñoù beänh taät trong kieáp töï sanh khôûi.

“Ta laïi thò hieän [laøm cho] trong coõi Dieâm-phuø-ñeà coù naïn ñoùi lôùn nhaát trong kieáp. Roài tuøy choã chuùng sanh caàn ñeán, ta cung caáp ñuû moùn aên thöùc uoáng cho hoï, sau môùi thuyeát Chaùnh phaùp vi dieäu, khieán hoï truï yeân nôi ñaïo boà-ñeà voâ thöôïng.

“Ta laïi thò hieän [laøm cho] trong coõi Dieâm-phuø-ñeà coù naïn ñao binh lôùn nhaát trong kieáp. Ta vì chuùng sanh maø thuyeát phaùp, khieán hoï lìa khoûi söï oaùn haïi, ñöôïc truï yeân nôi ñaïo boà-ñeà voâ thöôïng.

“Ta laïi thò hieän vì nhöõng keû chaáp thöôøng maø giaûng thuyeát pheùp quaùn töôûng voâ thöôøng; vì nhöõng keû chaáp laáy söï vui maø giaûng thuyeát pheùp quaùn töôûng leõ khoå; vì nhöõng keû chaáp ngaõ maø giaûng thuyeát pheùp quaùn voâ ngaõ; vì nhöõng keû chaáp laáy söï trong saïch maø giaûng thuyeát veà söï baát tònh.

“Nhö coù nhöõng chuùng sanh tham ñaém Ba coõi, ta lieàn thuyeát phaùp khieán cho hoï lìa khoûi Ba coõi. Vì ñoä chuùng sanh, ta môùi duøng ñeán moùn thuoác laø phaùp vi dieäu cao troåi nhaát. Vì tröø tuyeät taát caû nhöõng caây phieàn naõo, ta

447

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

môùi troàng caây thuoác phaùp cao troåi nhaát. Vì muoán cöùu vôùt nhöõng keû ngoaïi ñaïo, ta môùi dieãn thuyeát Chaùnh phaùp. Tuy ta thò hieän laøm thaày cuûa chuùng sanh, nhöng chaúng heà coù tö töôûng laø thaày cuûa chuùng sanh. Vì muoán cöùu vôùt nhöõng keû haï tieän, ta môùi thò hieän vaøo trong caûnh ngoä cuûa hoï maø thuyeát phaùp, chöù khoâng phaûi vì nghieäp aùc maø phaûi chòu thaân haï tieän.

“Nhö Lai Chaùnh giaùc truï yeân nôi Ñaïi Baùt Nieát-baøn nhö vaäy ñoù. Cho neân goïi laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi. Nhö coõi Dieâm-phuø-ñeà, coõi Phaát-vu-ñaõi phöông ñoâng, coõi Coà-da-ni phöông taây, coõi Uaát-ñan-vieät phöông baéc ñeàu cuõng nhö vaäy.1 Nhö boán coõi thieân haï, coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân laïi cuõng nhö vaäy. Cho ñeán khaép hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu2 nhö trong kinh Thuû Laêng Nghieâm ñaõ coù giaûng roäng. Vì vaäy neân goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Nhö

1 Nghóa laø ñeàu coù nhöõng söï thò hieän ñeå hoùa ñoä chuùng sanh nhö vöøa keå treân.2 Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu (Nhò thaäp nguõ höõu): Hai möôi laêm coõi hieän höõu

cuûa chuùng sanh. Ñoù laø söï phaân chia ba coõi chuùng sanh ñang luaân hoài thaønh hai möôi laêm caûnh giôùi. Trong Duïc giôùi coù 14, trong coõi Saéc giôùi coù 7, trong coõi Voâ saéc giôùi coù 4. Hai möôi laêm coõi naøy ñöôïc saép xeáp thaønh:

– Töù aùc ñaïo (四惡道): 1. Ñòa nguïc, 2. Suùc-sanh, 3. Ngaï-quyû, 4. A-tu-la – Töù chaâu (四洲) hay Töù thieân haï: 1. Phaát-vu-ñaõi, 2. Coà-da-ni, 3. Uaát-

ñan-vieät, 4. Dieâm-phuø-ñeà– Luïc duïc thieân (六欲天): 1. Töù thieân vöông xöù, 2. Tam thaäp tam thieân

xöù, 3. Dieäm-ma thieân, 4. Ñaâu-suaát thieân, 5. Hoùa laïc thieân, 6. Tha hoùa töï taïi thieân.

Möôøi boán caûnh naøy thuoäc veà Duïc giôùi.– Töù thieàn thieân (四禪天): 1. Sô thieàn, 2. Nhò thieàn, 3. Tam thieàn, 4. Töù

thieàn.– Tònh cö thieân (淨居天): 1. Ñaïi phaïm vöông, 2. Voâ töôûng, 3. Tònh cö

A-na-haøm. Baûy caûnh naøy thuoäc veà Saéc giôùi.– Töù khoâng xöù thieân (四空處天): 1. Thöùc xöù, 2. Khoâng xöù, 3. Baát duïng xöù

(Voâ sôû höõu xöù) 4. Phi töôûng phi phi töôûng xöù. Boán caûnh naøy thuoäc veà Voâ saéc giôùi.

448

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

coù vò Boà Taùt naøo truï yeân nôi Ñaïi Baùt Nieát-baøn aáy, coù theå thò hieän bieán hoùa thaàn thoâng nhö vaäy maø khoâng coù söï sôï seät chi caû.

“Ca-dieáp! Vì nhaân duyeân nhö theá, oâng chôù neân noùi raèng: ‘La-haàu-la laø con cuûa Phaät.’ Vì sao vaäy? Töø voâ löôïng kieáp ñeán nay ta ñaõ lìa boû loøng duïc. Vì vaäy neân Nhö Lai goïi laø thöôøng truï, khoâng coù bieán ñoåi.”

Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Sao goïi Nhö Lai laø thöôøng truï? Nhö Phaät coù daïy: ‘Nhö ngoïn ñeøn taét roài, chaúng ñi veà ñaâu caû; Nhö Lai cuõng theá, khi dieät ñoä roài cuõng chaúng ñi veà ñaâu.’”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Nay oâng khoâng neân noùi raèng: ‘Nhö ngoïn ñeøn taét roài, chaúng ñi veà ñaâu caû; Nhö Lai cuõng theá, khi dieät ñoä roài cuõng chaúng ñi veà ñaâu.’

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ñoát ñeøn, chaâm daàu ñaày vaøo ñeøn. Khi daàu coøn thì ñeøn coøn saùng, daàu heát thì ñeøn cuõng heát saùng. AÙnh saùng khoâng coøn laø ví nhö phieàn naõo ñaõ döùt. Maëc daàu aùnh saùng khoâng coøn nhöng caùi ñeøn vaãn coøn ñoù. Nhö Lai cuõng vaäy, phieàn naõo tuy ñaõ döùt, nhöng phaùp thaân thöôøng coøn.

“Thieän nam töû! OÂng nghó sao, aùnh saùng vôùi caùi ñeøn coù phaûi caû hai ñeàu cuøng maát ñi chaêng?”

Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân! Chaúng phaûi vaäy. Nhöng tuy caû hai khoâng cuøng maát ñi, vaãn laø voâ thöôøng. Neáu ñem phaùp thaân maø ví nhö caùi ñeøn, thì caùi ñeøn laø voâ thöôøng, phaùp thaân cuõng vaäy, haún laø voâ thöôøng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng chaúng neân caät vaán

449

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nhö theá. Nhö theá gian noùi ñeán caùc moùn chöùa ñöïng, thì Nhö Lai Theá Toân laø moùn chöùa ñöïng phaùp voâ thöôïng. Moùn ñoà chöùa ñöïng cuûa theá gian laø voâ thöôøng chöù Nhö Lai chaúng phaûi laø voâ thöôøng. Trong taát caû caùc phaùp, Nieát-baøn laø thöôøng. Nhö Lai laø theå cuûa Nieát-baøn, cho neân goïi laø thöôøng.

“Laïi nöõa, Thieän nam töû! Noùi laø ñeøn taét, ñoù laø choã chöùng Nieát-baøn cuûa A-la-haùn. Bôûi döùt caùc phieàn naõo tham aùi, cho neân so saùnh vôùi ñeøn taét vì heát daàu. Quaû A-na-haøm goïi laø coøn coù tham. Bôûi coøn coù tham neân khoâng ñöôïc so saùnh vôùi caây ñeøn taét. Vaäy neân tröôùc kia ta laáy nghóa naøy maø ví duï nhö caây ñeøn taét, thaät khoâng phaûi Ñaïi Nieát-baøn laø nhö caây ñeøn taét.

“A-na-haøm nghóa laø khoâng coøn phaûi sanh laïi choán nhaân gian nhieàu laàn nöõa, cuõng chaúng trôû laïi trong Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, maõi maõi chaúng coøn thoï laáy caùi thaân hoâi haùm, caùi thaân [laø nôi tuï hoïp cuûa caùc loaøi] truøng, caùi thaân nuoâi soáng baèng aên uoáng, caùi thaân ñoäc haïi. Nhö vaäy goïi laø A-na-haøm.

“Nhö coøn phaûi thoï thaân sau thì goïi laø Na-haøm; chaúng coøn phaûi thoï thaân sau thì goïi laø A-na-haøm. Coøn ñeán ñi ôû choán naøy goïi laø Na-haøm; chaúng coøn ñeán ñi nöõa goïi laø A-na-haøm.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN BOÁN

512

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN NAÊM

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAIPhaåm thöù tö – Phaàn hai1

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy raèng: Chö Phaät Theá Toân coù taïng bí

maät. Nghóa aáy chaúng ñuùng. Taïi sao vaäy? Chö Phaät Theá Toân chæ coù maät ngöõ maø thoâi, chöù chaúng coù maät taïng.2 Ví nhö moät hình nhaân ñieàu khieån baèng maùy moùc, tuy ngöôøi ta thaáy ñöôïc hình nhaân aáy co laïi, duoãi ra, cuùi xuoáng, ngaång leân, nhöng chaúng ai bieát ñöôïc beân trong coù nhöõng gì laøm ra nhö vaäy. Phaät phaùp khoâng phaûi nhö theá, heát thaûy chuùng sanh ñeàu ñöôïc thaáy bieát. Nhö vaäy, sao laïi noùi raèng chö Phaät Theá Toân coù taïng bí maät?”

Phaät khen Boà Taùt Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Ñuùng nhö lôøi oâng noùi, Nhö Lai thaät chaúng coù taïng bí maät. Taïi sao vaäy? Ví nhö vaàng traêng thu troøn, hieän roõ giöõa khoâng trung, trong treûo khoâng bò che laáp, ai naáy ñeàu troâng thaáy. Lôøi daïy cuûa ñöùc Nhö Lai cuõng vaäy, hieån nhieân roõ reät, trong saùng khoâng che laáp. Keû ngu chaúng 1 Trong Nam baûn thì ñaây laø phaåm Töù töôùng, phaàn sau (Töù töôùng phaåm chi dö).2 Maät ngöõ: Lôøi noùi vi maät, haøm suùc nhieàu yù nghóa. Chæ coù baäc Boà Taùt trí tueä lôùn

môùi hieåu thaáu ñöôïc maät ngöõ cuûa chö Phaät. Maät taïng: kho taøng bí maät. Kinh ñieån ñaïi thöøa do Phaät thuyeát giaûng yù nghóa raát saâu roäng. Vì haøng tieåu caên, trung caên chaúng hieåu noåi, chaúng theå laøm theo cho neân goïi laø Maät taïng.

513

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

hieåu cho raèng ñoù laø bí maät, che giaáu. Ngöôøi trí thoâng suoát chaúng goïi laø che giaáu.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi kia, chöùa tröõ nhieàu vaøng baïc, nhieàu ñeán voâ soá. Ngöôøi aáy coù loøng keo laän, chaúng chòu boá thí vaø giuùp ñôõ keû baàn cuøng. Cuûa caûi tích tuï nhö vaäy môùi goïi laø bí maät, che giaáu. Nhö Lai chaúng phaûi nhö theá, trong voâ soá kieáp ñaõ tích tuï voâ soá traân baûo laø dieäu phaùp, nhöng loøng khoâng heà keo laän, thöôøng boá thí cho taát caû chuùng sanh. Sao coù theå goïi laø taïng bí maät cuûa Nhö Lai?

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi kia, thaân theå vaø caùc giaùc quan chaúng ñaày ñuû, hoaëc thieáu moät maét, moät tay, moät chaân... Vì xaáu hoå, ngöôøi aáy khoâng ñeå cho ngöôøi khaùc thaáy ñöôïc choã thieáu soùt cuûa mình. Vì khoâng ñeå ngöôøi khaùc thaáy neân goïi laø che giaáu. Nhö Lai chaúng phaûi nhö theá, Chaùnh phaùp cuûa ngaøi voán ñaày ñuû khoâng thieáu soùt, ñeàu khieán cho moïi ngöôøi thaáy ñöôïc. Sao coù theå goïi laø taïng bí maät cuûa Nhö Lai?

“Thieän nam töû! Ví nhö keû ngheøo kia, thieáu nôï ngöôøi ta raát nhieàu. Ngöôøi aáy sôï chuû nôï, troán laùnh chaúng muoán loä hình, cho neân goïi laø che giaáu. Nhö Lai chaúng phaûi nhö theá, chaúng heà thieáu nôï phaùp theá gian cuûa heát thaûy chuùng sanh. Duø coù nôï phaùp xuaát theá cuûa chuùng sanh, nhöng khoâng heà giaáu gieám. Taïi sao vaäy? Ñoái vôùi chuùng sanh, ngaøi thöôøng thöông töôûng bình ñaúng nhö con moät cuûa ngaøi, neân vì chuùng sanh maø giaûng thuyeát phaùp voâ thöôïng.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät tröôûng giaû, coù nhieàu cuûa caûi vaø traân baûo nhöng chæ coù moät ñöùa con. OÂng ta raát thöông con, chaúng muoán xa rôøi, bao nhieâu traân baûo ñeàu chæ cho con bieát heát. Nhö Lai cuõng nhö theá, xem chuùng sanh ñoàng nhö con moät cuûa ngaøi, [neân khoâng coù söï che giaáu].

514

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ñôøi cho raèng nam caên vaø nöõ caên1 laø ñaùng xaáu hoå, laø thoâ tuïc, duøng y phuïc maø phuû kín neân goïi laø che giaáu. Nhö Lai chaúng phaûi nhö theá, ñaõ döùt haún nhöõng caên aáy. Vì khoâng coù nhöõng caên aáy neân khoâng coù gì phaûi che giaáu.

“Thieän nam töû! Ví nhö haøng baø-la-moân, trong khi noùi naêng, ñaøm luaän, chaúng heà muoán cho haøng saùt-lî, tyø-xaù, thuû-ñaø ñöôïc nghe. Vì sao vaäy? Vì trong vieäc ñaøm luaän cuûa hoï coù choã toäi loãi, xaáu xa. Chaùnh phaùp cuûa Nhö Lai chaúng phaûi nhö vaäy, töø ñaàu ñeán cuoái chæ toaøn laø nhöõng ñieàu laønh. Vì vaäy neân khoâng theå goïi laø taïng bí maät.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi tröôûng giaû chæ coù moät ñöùa con, loøng thöôøng nghó nhôù ñeán vaø raát thöông yeâu, oâng mang con ñeán tröôøng, nhôø thaày daïy hoïc. Roài oâng sôï con chaäm thaønh taøi, lieàn mang trôû veà nhaø. Vì loøng thöông con, ngaøy ñeâm oâng aân caàn daïy cho nhöõng ñieàu sô hoïc,2 nhöng chaúng daïy cho hoïc luaän Tyø-giaø-la.3 Taïi sao vaäy? Vì noù coøn non nôùt, chöa ñuû söùc hoïc luaän aáy.

“Thieän nam töû! Nhö khi vò tröôûng giaû daïy con nhöõng ñieàu sô hoïc roài, ñöùa con aáy lieàn coù theå hieåu raønh luaän Tyø-giaø-la hay chaêng?”

Boà Taùt Ca-dieáp thöa: “Baïch Theá Toân, khoâng hieåu!”1 Nam caên: cô quan sanh duïc nam; nöõ caên: cô quan sanh duïc nöõ.2 Nguyeân vaên duøng baùn töï (半字): moät nöûa chöõ. Trong tieáng Phaïn thì baùn töï laø

caùc yeáu toá cuûa chöõ vieát khi chöa ñöôïc gheùp laïi ñeå thaønh moät chöõ coù nghóa. Ñaây laø ví duï nhöõng ñieàu sô hoïc, chöa ñaày ñuû. Khi ñuû söùc hoïc ñaày ñuû thì hoïc luaän Tyø-giaø-la. Cuõng nhö theá, Phaät tröôùc duøng Tieåu thöøa ñeå daãn daét nhöõng ngöôøi sô cô, thaáp trí, roài sau môùi giaûng kinh ñieån Ñaïi thöøa.

3 Luaän Tyø-giaø-la (Vyākaraṇa): Moät trong 6 boä luaän quan troïng cuûa ngoaïi ñaïo ôû AÁn Ñoä, ñöôïc truyeàn baù töø tröôùc thôøi ñöùc Phaät, ñöôïc xem laø boä luaän coù noäi dung saâu xa nhaát, laø cô sôû veà ngöõ aâm vaø ngöõ phaùp cuûa Phaïn ngöõ. Luaän naøy ñöôïc truyeàn tuïng laø do Phaïm thieân thuyeát daïy, neân cuõng goïi laø Phaïm thö.

515

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Phaät hoûi: “Nhö vaäy, vò tröôûng giaû aáy coù choã che giaáu vôùi con chaêng?”

Boà Taùt Ca-dieáp ñaùp: “Baïch Theá Toân, khoâng coù! Vì sao vaäy? Vì ñöùa con coøn nhoû tuoåi, cho neân oâng aáy khoâng thuyeát daïy, chöù khoâng phaûi vì muoán che giaáu, tieác giöõ maø chaúng daïy. Nhö coù loøng ganh gheùt, keo laän, môùi goïi laø che giaáu. Nhö Lai khoâng phaûi nhö theá, sao coù theå goïi laø taïng bí maät cuûa Nhö Lai?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû, ñuùng nhö lôøi oâng noùi, neáu coù loøng giaän hôøn, ganh gheùt, keo laän môùi goïi laø giaáu gieám. Nhö Lai khoâng coù loøng giaän hôøn, ganh gheùt, sao coù theå goïi laø che giaáu?

“Thieän nam töû! Vò tröôûng giaû aáy ví vôùi Nhö Lai. Ñöùa con moät aáy ví nhö taát caû chuùng sanh. Nhö Lai xem taát caû chuùng sanh ñoàng nhö con moät cuûa ngaøi. Daïy doã ñöùa con moät aáy, töùc laø Nhö Lai khuyeân daïy haøng ñeä töû Thanh vaên. Nhöõng ñieàu sô hoïc ví nhö chín boä kinh ñieån. Tyø-giaø-la luaän ví nhö kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Vì haøng Thanh vaên chöa ñuû trí tueä neân Nhö Lai chæ daïy nhöõng ñieàu sô hoïc, töùc laø chín boä kinh ñieån, nhöng khoâng thuyeát daïy luaän Tyø-giaø-la, laø nhöõng kinh phöông ñaúng Ñaïi thöøa.

“Thieän nam töû! Nhö vò tröôûng giaû aáy, ñeán khi ngöôøi con ñaõ lôùn khoân ñuû söùc ñoïc hieåu, neáu chaúng thuyeát daïy luaän Tyø-giaø-la môùi goïi laø che giaáu. Cuõng vaäy, neáu haøng Thanh vaên ñuû söùc nhaän laõnh kinh ñieån Ñaïi thöøa maø Nhö Lai tieác giaáu chaúng thuyeát daïy, nhö vaäy môùi coù theå noùi raèng Nhö Lai coù taïng bí maät.

“Nhö Lai chaúng phaûi vaäy, cho neân chaúng coù taïng bí maät. Nhö Tröôûng giaû aáy ñaõ daïy cho con nhöõng ñieàu sô hoïc

516

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

roài, keá ñoù môùi vì con maø giaûng giaûi luaän Tyø-giaø-la. Nay ta cuõng theá, ta daïy cho caùc ñeä töû nhöõng ñieàu sô hoïc roài, töùc laø chín boä kinh ñieån, keá ñoù môùi vì caùc ñeä töû maø dieãn thuyeát luaän Tyø-giaø-la, töùc laø nghóa Nhö Lai thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi.

“Laïi nöõa, Thieän nam töû! Ví nhö trong nhöõng thaùng muøa haï, trôøi keùo maây ñen vaø saám seùt, roài ñoå möa lôùn xuoáng, khieán ngöôøi laøm ruoäng gieo gioáng gaët haùi ñöôïc nhieàu. Nhö ngöôøi khoâng gieo gioáng thì chaúng coù chi ñeå gaët haùi. Hoï chaúng coù chi ñeå gaët haùi, ñoù khoâng phaûi loãi ôû thôøi tieát, maø thôøi tieát nhö vaäy khoâng coù chi goïi laø che giaáu. Nay Nhö Lai cuõng vaäy, ñoå côn möa phaùp lôùn laø kinh Ñaïi Nieát-baøn. Nhöõng chuùng sanh naøo gieo gioáng laønh seõ ñöôïc maàm trí tueä, quaû trí tueä. Nhöõng ai khoâng gieo gioáng laønh, aét chaúng thu hoaïch ñöôïc chi caû! Hoï chaúng thaâu hoaïch ñöôïc chi caû, ñoù khoâng phaûi loãi cuûa Nhö Lai. Nhö vaäy, Nhö Lai thaät khoâng coù chi goïi laø che giaáu.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch: “Nay con bieát chaéc raèng Nhö Lai Theá Toân chaúng coù chi laø bí maät, che giaáu. Nhöng nhö Phaät vöøa daïy, luaän Tyø-giaø-la ñoù laø ví vôùi nghóa Phaät Nhö Lai thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi, thì nghóa aáy khoâng ñuùng! Vì sao vaäy? Vì tröôùc kia Phaät coù thuyeát keä raèng:

Chö Phaät vaø Duyeân giaùc,Vôùi heát thaûy ñeä töû,Coøn boû thaân voâ thöôøng,Huoáng chi keû phaøm phu?

“Nay Phaät laïi daïy laø thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi, nghóa aáy laø theá naøo?”

517

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta vì taát caû ñeä töû Thanh vaên maø daïy nhöõng ñieàu sô hoïc, neân môùi thuyeát keä aáy.

“Thieän nam töû! Khi meï vua Ba-tö-naëc maïng chung, vua khoùc keå luyeán meán, khoâng töï kieàm cheá ñöôïc, tìm ñeán choã ta. Ta hoûi vua raèng: ‘Ñaïi vöông! Taïi sao laïi buoàn khoå aùo naõo ñeán theá?’

“Vua ñaùp: ‘Theá Toân! Hoâm nay meï toâi vöøa maát. Giaù nhö coù ai laøm cho meï toâi soáng laïi ñöôïc, toâi seõ ñem caû ñaát nöôùc naøy, cuøng vôùi voi, ngöïa, baûy moùn baùu vaø caû thaân maïng toâi maø ñeàn ñaùp.’

“Ta lieàn baûo vua raèng: ‘Ñaïi vöông! Chôù neân saàu naõo, buoàn ñau khoùc keå. Taát caû chuùng sanh, khi thoï maïng ñaõ heát thì goïi laø cheát. Chö Phaät, Duyeân giaùc vaø haøng ñeä töû Thanh vaên coøn boû thaân naøy, huoáng chi keû phaøm phu?’

“Thieän nam töû! Vì ta daïy nhöõng ñieàu sô hoïc cho vua Ba-tö-naëc neân môùi thuyeát baøi keä aáy. Nay ta laïi vì haøng ñeä töû Thanh vaên maø thuyeát daïy [nghóa chaân thaät nhö] luaän Tyø-giaø-la, töùc laø nghóa Nhö Lai thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi. Neáu ai noùi raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng, laøm sao ngöôøi aáy laïi chaúng bò thuït löôõi?”1

Ca-dieáp laïi thöa: “Nhö Phaät coù thuyeát keä raèng :

Khoâng chöùa giöõ chi caû,Bieát ñuû trong aên uoáng,Nhö chim giöõa khoâng trung,Daáu chaân chaúng theå tìm.

“Nghóa aáy laø theá naøo? Baïch Theá Toân! ÔÛ trong chuùng naøy, ai coù theå goïi laø ngöôøi khoâng chöùa giöõ chi caû? Ai coù 1 YÙ noùi raèng ñaây laø lôøi sai traùi, hoaøn toaøn khoâng ñuùng vôùi lyù chaân thaät.

518

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

theå goïi laø ngöôøi bieát ñuû trong vieäc aên uoáng? Ai coù theå ñi giöõa khoâng trung chaúng ñeå laïi daáu veát? Vaø ñi nhö theá seõ ñeán nôi naøo?”

Phaät daïy: “Ca-dieáp! Noùi chöùa giöõ ñoù, laø noùi vaät quí baùu. Thieän nam töû! Coù hai loaïi chöùa giöõ: moät laø höõu vi, hai laø voâ vi. Chöùa giöõ höõu vi, töùc laø haïnh Thanh vaên. Chöùa giöõ voâ vi, töùc laø haïnh Nhö Lai.

“Thieän nam töû! Taêng cuõng coù hai haïng: höõu vi vaø voâ vi. Taêng höõu vi töùc laø haøng Thanh vaên. Taêng Thanh vaên khoâng chöùa giöõ noâ tyø, nhöõng vaät phi phaùp, kho laãm, luùa thoùc, muoái, töông, meø, ñaäu... Neáu ai noùi raèng Nhö Lai cho pheùp haøng Thanh vaên nuoâi chöùa toâi trai, tôù gaùi, nhöõng keû haàu haï, nhöõng vaät nhö vaäy, ngöôøi aáy aét phaûi bò thuït löôõi.1 Nhöõng ñeä töû Thanh vaên cuûa ta ñeàu laø ngöôøi khoâng chöùa giöõ chi caû, vaø cuõng laø ngöôøi bieát ñuû trong vieäc aên uoáng. Neáu ai tham aên thì goïi laø chaúng bieát ñuû. Ai khoâng tham aên môùi ñöôïc goïi laø bieát ñuû. Ngöôøi maø khoù tìm thaáy daáu chaân, aét laø ñaõ ñeán gaàn ñaïo Boà-ñeà Voâ thöôïng. Ta noùi raèng ngöôøi aáy duø coù ñi maø chaúng coù ñeán.”

Ca-dieáp laïi thöa raèng: “Nhö haïng taêng höõu vi coøn chaúng coù chöùa giöõ, huoáng chi laø haïng taêng voâ vi? Taêng voâ vi töùc laø Nhö Lai. Laøm sao Nhö Lai laïi coù choã chöùa giöõ? Neáu laø chöùa giöõ, goïi laø che giaáu. Cho neân söï thuyeát giaûng cuûa Nhö Lai khoâng heà coù söï keo laän, sao laïi goïi laø che giaáu? Daáu chaân khoâng theå tìm thaáy, ñoù laø Nieát-baøn. ÔÛ trong Nieát-baøn chaúng coù maët trôøi, maët traêng, caùc tinh tuù, noùng, laïnh, gioù, möa, sanh, giaø, beänh, cheát, hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, lìa caùc öu khoå vaø phieàn naõo. Nieát-baøn nhö

1 Vì laø lôøi sai traùi, khoâng ñuùng vôùi lôøi Phaät daïy.

519

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

vaäy, choã truï cuûa Nhö Lai laø thöôøng toàn, chaúng bieán ñoåi. Vì nhaân duyeân aáy, ñöùc Nhö Lai ñeán nôi röøng caây sa-la, do nôi Ñaïi Nieát-baøn maø nhaäp Nieát-baøn.”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Duøng chöõ ñaïi ñoù laø noùi taùnh roäng khaép. Ví nhö coù ngöôøi soáng laâu voâ cuøng, goïi laø ñaïi tröôïng phu. Neáu ngöôøi aáy truï yeân nôi Chaùnh phaùp thì goïi laø Baäc hôn heát trong nhaân loaïi. Nhö ta coù thuyeát veà taùm ñieàu giaùc ngoä cuûa baäc ñaïi nhaân,1 moät ngöôøi coù ñuû, hoaëc nhieàu ngöôøi coù ñuû. Neáu moät ngöôøi coù ñuû taùm ñieàu aáy laø cao troåi hôn heát.

“Noùi laø Nieát-baøn, nghóa laø khoâng coù nhöõng ñau ñôùn, thöông toån. Thieän nam töû! Ví nhö moät ngöôøi kia bò truùng teân ñoäc, chòu nhieàu ñau ñôùn khoå sôû. May gaëp vò löông y laáy muõi teân ñoäc ra, cho duøng vò thuoác hay, giuùp ngöôøi aáy döùt khoå, ñöôïc söï an vui. Sau ñoù, vò löông y aáy laïi ñi ñeán caùc thaønh aáp, xoùm laøng. Nôi naøo coù ngöôøi bò ñau ñôùn, thöông toån, oâng lieàn ñeán ñoù ñeå ñieàu trò cho moïi ngöôøi döùt söï ñau ñôùn khoå sôû.

“Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng theá, ngaøi thaønh baäc Ñaúng chaùnh giaùc, laøm vò Ñaïi y vöông, thaáy chuùng sanh khoå naõo ôû Dieâm-phuø-ñeà, trong voâ löôïng kieáp bò truùng teân ñoäc laø phieàn naõo, tham daâm, saân haän, si meâ; chòu söï khoå naõo caáp thieát. Ngaøi vì nhöõng chuùng sanh aáy, dieãn thuyeát kinh Ñaïi thöøa laø vò thuoác phaùp cam loä. Trò beänh xong roài, ngaøi laïi ñi ñeán phöông khaùc. Nôi naøo coù chuùng sanh bò teân ñoäc phieàn naõo, ngaøi lieàn thò hieän laøm Phaät ñeå lieäu trò cho hoï. Vì vaäy neân goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Ñaïi Baùt Nieát-baøn goïi laø choã giaûi thoaùt. Nôi naøo coù chuùng sanh caàn ñieàu phuïc, Nhö Lai lieàn thò hòeân ôû ñoù. Vì 1 Töùc trong kinh Baùt Ñaïi Nhaân Giaùc.

520

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nghóa chaân thaät raát saâu xa nhö vaäy, neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Moät vò thaày thuoác theá gian coù theå trò laønh heát thaûy nhöõng ñau ñôùn, thöông toån cuûa chuùng sanh hay chaêng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñau ñôùn, thöông toån ôû theá gian coù hai loaïi: moät laø coù theå trò, hai laø khoâng theå trò. Vôùi loaïi coù theå trò thì thaày thuoác coù theå trò laønh, vôùi loaïi khoâng theå trò thì thaày thuoác khoâng theå trò laønh.”

Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Nhö Phaät noùi raèng: Nhö Lai ñaõ trò döùt beänh cho chuùng sanh ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà. Neáu noùi ñaõ trò döùt, sao trong chuùng sanh aáy vaãn coøn nhöõng keû chöa ñöôïc Nieát-baøn? Neáu hoï chöa ñöôïc Nieát-baøn, sao Nhö Lai noùi raèng ngaøi ñaõ trò döùt beänh cuûa hoï neân muoán ñeán phöông khaùc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong coõi Dieâm-phuø-ñeà coù hai haïng chuùng sanh: moät laø haïng coù ñöùc tin, hai laø haïng khoâng coù ñöùc tin. Haïng coù ñöùc tin laø coù theå trò. Vì sao vaäy? Vì nhöõng ngöôøi aáy chaéc chaén seõ ñöôïc Nieát-baøn, khoâng coøn ñau ñôùn, thöông toån. Cho neân ta noùi laø ñaõ trò döùt cho chuùng sanh ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà. Coøn haïng ngöôøi khoâng coù ñöùc tin, goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Nhö keû nhaát-xieån-ñeà laø khoâng theå trò. Tröø haïng nhaát-xieån-ñeà, coøn ngoaøi ra ta ñaõ trò döùt beänh cho heát thaûy chuùng sanh. Vì vaäy, Nieát-baøn goïi laø khoâng coù ñau ñôùn, thöông toån.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhöõng gì goïi laø Nieát-baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Giaûi thoaùt goïi laø Nieát-baøn.”

521

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Giaûi thoaùt maø Phaät noùi ñoù laø hình saéc hay khoâng thuoäc veà hình saéc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! [Giaûi thoaùt] cuõng laø hình saéc, cuõng khoâng phaûi hình saéc. Khoâng phaûi hình saéc laø giaûi thoaùt cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc; coù hình saéc laø giaûi thoaùt cuûa chö Phaät Nhö Lai.

“Thieän nam töû! Vì vaäy cho neân giaûi thoaùt cuõng laø hình saéc, maø cuõng khoâng phaûi hình saéc. Nhö Lai vì haøng ñeä töû Thanh vaên maø daïy laø khoâng phaûi hình saéc.”

“Baïch Theá Toân! Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, neáu khoâng phaûi hình saéc thì laøm sao coù theå truï?”

“Thieän nam töû! Nhö caûnh trôøi Phi töôûng phi phi töôûng laø saéc maø cuõng khoâng phaûi saéc, nhöng ta noùi laø khoâng phaûi saéc. Nhö coù ngöôøi vaën hoûi raèng: ‘Neáu caûnh trôøi Phi töôûng phi phi töôûng khoâng phaûi saéc, vaäy chö thieân ôû caûnh aáy laøm sao ñöùng vöõng, laøm sao ñi laïi, tôùi lui?’ YÙ nghóa nhö vaäy laø thuoäc caûnh giôùi cuûa chö Phaät, khoâng phaûi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc.

“Giaûi thoaùt cuõng nhö theá, laø saéc maø cuõng khoâng phaûi saéc, nhöng ta noùi laø khoâng phaûi saéc; laø töôûng maø cuõng khoâng phaûi töôûng, nhöng ta noùi laø khoâng phaûi töôûng. YÙ nghóa nhö vaäy laø thuoäc caûnh giôùi cuûa chö Phaät, chaúng phaûi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Xin thöông xoùt maø giaûng roäng moät laàn nöõa veà yù nghóa giaûi thoaùt cuûa haïnh Ñaïi Baùt Nieát-baøn.”

Phaät ngôïi khen Boà Taùt Ca-dieáp: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Giaûi thoaùt chaân thaät laø lìa xa heát thaûy moïi

522

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

söï troùi buoäc. Lìa heát thaûy troùi buoäc, töùc laø khoâng coù sanh ra, cuõng khoâng coù söï hoøa hôïp. Ví nhö cha meï coù söï hoøa hôïp môùi sanh ra con. Giaûi thoaùt chaân thaät khoâng phaûi nhö vaäy, cho neân giaûi thoaùt goïi laø khoâng sanh ra.

“Ca-dieáp! Ví nhö ñeà-hoà töï coù baûn tính thanh tònh. Nhö Lai cuõng theá, khoâng do cha meï hoøa hôïp sanh ra neân baûn tính thanh tònh. Sôû dó thò hieän coù cha meï laø vì muoán hoùa ñoä chuùng sanh. Giaûi thoaùt chaân thaät chính laø Nhö Lai. Nhö Lai vaø giaûi thoaùt chaúng phaûi laø hai, chaúng phaûi laø khaùc.

“Ví nhö trong muøa xuaân gieo caùc loaïi gioáng, nhôø khí trôøi aám aùp maø daàn daàn moïc leân. Giaûi thoaùt chaân thaät chaúng phaûi nhö vaäy!

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø roãng khoâng; roãng khoâng töùc laø giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai; Nhö Lai laø roãng khoâng, voán khoâng taïo taùc, khoâng coù choã ñöôïc taïo taùc. Neáu laø taïo taùc thì cuõng gioáng nhö nhöõng caûnh thaønh quaùch, laàu ñaøi... Giaûi thoaùt chaân thaät chaúng phaûi nhö vaäy, cho neân giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt töùc laø phaùp voâ vi. Ví nhö ngöôøi thôï loø goám laøm ra caùc moùn ñoà, [veà sau aét] phaûi vôõ naùt, hö hoaïi. Giaûi thoaùt khoâng phaûi nhö theá. Giaûi thoaùt chaân thaät laø khoâng sanh, khoâng dieät. Cho neân giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai cuõng vaäy, chaúng sanh, chaúng dieät, chaúng giaø, chaúng cheát, chaúng bò phaù hoaïi, chaúng phaûi phaùp höõu vi. Vì nghóa aáy cho neân noùi laø Nhö Lai nhaäp Ñaïi Nieát-baøn.

“Chaúng giaø, chaúng cheát coù nhöõng yù nghóa gì? Giaø töùc laø thay ñoåi, toùc baïc, da nhaên... Cheát töùc laø thaân theå hö hoaïi, maïng soáng chaám döùt. Giaûi thoaùt khoâng coù nhöõng vieäc nhö

523

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

vaäy. Vì khoâng coù nhöõng vieäc aáy neân môùi goïi laø giaûi thoaùt. Nhö Lai cuõng khoâng coù toùc baïc, da nhaên, khoâng coù nhöõng phaùp höõu vi, cho neân Nhö Lai khoâng coù giaø; vì khoâng coù giaø neân khoâng coù cheát.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø khoâng coù beänh. Noùi veà beänh, coù boán traêm leû boán thöù beänh1 cuøng moïi vieäc töø ngoaøi xaâm nhaäp laøm toån haïi thaân theå. Ñaïi Nieát-baøn khoâng coù nhö vaäy neân goïi laø giaûi thoaùt. Khoâng coù taät beänh, töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Vì Nhö Lai khoâng beänh, cho neân phaùp thaân cuõng khoâng beänh. Khoâng beänh nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Cheát töùc laø thaân theå hö hoaïi, maïng soáng döùt. Ñaïi Nieát-baøn khoâng coù söï cheát, töùc laø thuoác cam loä tröôøng sanh. Cam loä aáy laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Nhö Lai thaønh töïu coâng ñöùc nhö vaäy, sao coù theå noùi Nhö Lai laø voâ thöôøng? Neáu noùi laø voâ thöôøng, thaät khoâng coù lyù! Thaân kim cang naøy sao laïi laø voâ thöôøng? Vaäy neân Nhö Lai khoâng theå noùi laø maïng chung. Nhö Lai laø thanh tònh, khoâng coù nhô nhôùp. Thaân cuûa Nhö Lai chaúng bò thai baøo laøm cho nhô nhôùp, nhö hoa [sen traéng] phaân-ñaø-lî voán taùnh thanh tònh. Nhö Lai, giaûi thoaùt laïi cuõng nhö vaäy. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Cho neân Nhö Lai voán laø thanh tònh, khoâng coù söï nhô nhôùp.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coøn caùc laäu hoaëc, nhöõng söï ñau ñôùn, thöông toån ñeàu döùt saïch chaúng coøn daáu 1 Thaân theå do töù ñaïi hôïp thaønh. Moãi ñaïi taêng giaûm baát thöôøng coù theå sanh ra 101

beänh naõo. Do caùch tính naøy neân boán ñaïi sanh ra 404 beänh naõo. Tuy nhieân, ñaây cuõng chæ laø caùch noùi töôïng tröng, dieãn yù laø coù raát nhieàu beänh taät khaùc nhau.

524

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

veát. Nhö Lai cuõng theá, khoâng coù taát caû caùc laäu hoaëc, ñau ñôùn, thöông toån.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù tranh giaønh. Ví nhö ngöôøi ñoùi, thaáy keû khaùc aên uoáng thì coù yù muoán giaønh giaät laáy; giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá!

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø yeân tónh. Keû phaøm phu noùi raèng: ‘Yeân tónh töùc laø caûnh trôøi Ñaïi töï taïi thieân.’ Noùi nhö vaäy töùc laø sai traùi, khoâng thaät. Söï yeân tónh chaân thaät laø giaûi thoaùt roát raùo. Giaûi thoaùt roát raùo, töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø an oån. Nhö trong vuøng coù nhieàu giaëc cöôùp khoâng theå goïi laø an oån. Choán thanh bình, vui veû môùi goïi laø an oån. Trong söï giaûi thoaùt khoâng coù sôï seät neân goïi laø an oån. Cho neân an oån töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø Phaùp vaäy.1

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt nghóa laø khoâng coù keû ngang haøng. Coù keû ngang haøng laø ví nhö moät vò vua coù nhöõng vua ngang haøng ôû nhöõng nöôùc laùng gieàng. Giaûi thoaùt thì khoâng phaûi nhö theá. Khoâng coù keû ngang haøng, ví nhö vò Chuyeån luaân thaùnh vöông khoâng ai coù theå saùnh baèng. Giaûi thoaùt cuõng vaäy, khoâng coù ngang haøng. Khoâng coù ngang haøng töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai Chuyeån phaùp luaân vöông. Cho neân Nhö Lai laø khoâng ai saùnh baèng. Neáu noùi coù ngöôøi saùnh baèng Nhö Lai thì thaät laø voâ lyù.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng lo buoàn. Söï lo buoàn ñoù, ví nhö moät vò quoác vöông vì sôï naïn xaâm laêng cuûa nhöõng nöôùc maïnh ôû gaàn beøn sanh ra lo buoàn. Giaûi thoaùt thì

1 Caâu cuoái ñoaïn naøy döôøng nhö khoâng coù nghóa aên khôùp vôùi toaøn ñoaïn, coù veû nhö thöøa so vôùi caáu truùc cuûa caùc ñoaïn khaùc. Baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån khoâng coù caâu naøy.

525

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

khoâng coù nhö vaäy. Ví nhö nhöõng keû oaùn thuø bò phaù tan roài thì khoâng coøn lo nghó. Giaûi thoaùt cuõng theá, chaúng coù lo sôï; khoâng lo sôï töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng buoàn vui. Ví nhö baø meï chæ coù moät ñöùa con phaûi toøng quaân chieán ñaáu nôi xa. Boãng coù tin döõ veà, baø nghe ñöôïc laáy laøm buoàn khoå. Sau ñoù, laïi nghe raèng con baø vaãn coøn soáng, baø laáy laøm vui möøng. Giaûi thoaùt thì khoâng coù nhöõng vieäc nhö theá. Khoâng buoàn, khoâng vui, töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät; giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù buïi nhô. Ví nhö vaøo muøa xuaân, sau khi maët trôøi laën thì gioù thoåi tung buïi muø mòt. Trong giaûi thoaùt khoâng coù vieäc nhö vaäy. Khoâng coù buïi muø laø ví vôùi giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Ví nhö haït minh chaâu trong buùi toùc cuûa vò thaùnh vöông, khoâng coù bôïn nhô. Taùnh cuûa giaûi thoaùt cuõng nhö vaäy, khoâng coù bôïn nhô. Khoâng coù bôïn nhô laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät; giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Ví nhö taùnh chaát cuûa vaøng thaät laø khoâng theå hoøa chung vôùi caùt ñaù, neân môùi thaät laø vaät quyù. Ngöôøi coù ñöôïc vaøng lieàn nghó raèng mình coù ñöôïc cuûa quyù. Taùnh cuûa giaûi thoaùt cuõng vaäy, nhö vaøng thaät quyù aáy. Vaøng quyù laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät; giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Ví nhö bình saønh, khi vôõ phaùt ra tieáng keâu loaûng xoaûng. Bình kim cang thì khoâng nhö theá. Giaûi thoaùt thì khoâng coù beå vôõ. Bình quyù kim cang laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Vì theá neân thaân Nhö Lai chaúng theå hö hoaïi.

526

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Phaùt ra tieáng keâu loaûng xoaûng, aáy cuõng nhö haït tyø-ma ñang khi trôøi noùng maø ñeå ngoaøi naéng thì phaùt ra tieáng noå. Giaûi thoaùt khoâng coù nhöõng chuyeän nhö vaäy. Nhö bình kim cang quyù baùu kia chaúng theå beå vôõ maø phaùt ra tieáng keâu loaûng xoaûng. Daãu cho coù voâ soá traêm ngaøn ngöôøi cuøng ñaäp phaù cuõng khoâng theå laøm cho beå vôõ ñöôïc. Khoâng phaùt ra tieáng keâu vôõ loaûng xoaûng laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Nhö ngöôøi baàn cuøng, thieáu nôï nhöõng keû khaùc cho neân bò hoï buoäc troùi, goâng cuøm, ñaùnh ñaäp, chòu nhieàu khoå naõo. Giaûi thoaùt thì khoâng coù chuyeän nhö vaäy. Khoâng coù nôï naàn, ví nhö vò tröôûng giaû coù nhieàu cuûa baùu, soá nhieàu voâ löôïng, theá löïc töï taïi, khoâng heà thieáu nôï ngöôøi khaùc. Giaûi thoaùt cuõng nhö theá, coù voâ löôïng cuûa baùu laø phaùp, theá löïc töï taïi, khoâng thieáu nôï ai caû. Khoâng thieáu nôï ai laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng bò böùc thieát. Nhö muøa xuaân gaëp noùng, muøa haï aên moùn ngoït,1 muøa ñoâng chòu laïnh. Trong giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù nhöõng vieäc traùi yù nhö vaäy. Khoâng bò böùc thieát laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, khoâng bò böùc thieát ñoù, ví nhö coù ngöôøi aên caù ñeán no buïng roài laïi uoáng söõa vaøo, aét khoâng bao laâu seõ cheát. Trong giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù vieäc nhö theá. Nhö ngöôøi aáy ñöôïc moùn thuoác cam loä thaàn dieäu môùi coù theå thoaùt côn nguy ngaäp. Giaûi thoaùt chaân thaät laïi cuõng nhö vaäy. Moùn thuoác cam loä laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

1 Trong baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì chi tieát naøy laø “muøa haï uoáng röôïu” (夏時飲酒 - haï thôøi aåm töûu).

527

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Theá naøo laø bò böùc thieát vaø khoâng bò böùc thieát? Ví nhö coù keû phaøm phu cao ngaïo, töï nghó raèng: “Heát thaûy moïi loaøi ñeàu chaúng theå haïi ñöôïc ta.” Lieàn gaàn guõi tieáp xuùc vôùi nhöõng loaøi raén, coïp, truøng ñoäc... Neân bieát raèng ngöôøi nhö vaäy, duø maïng soá chöa heát cuõng phaûi cheát ñoät ngoät. Giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù vieäc nhö vaäy. Khoâng bò böùc thieát laø ví nhö vò Chuyeån luaân vöông coù moät haït chaâu thaàn dieäu. Haït chaâu aáy coù theå haøng phuïc loaøi boï hung vaø chín möôi saùu thöù truøng ñoäc. Neáu ai nghe ñöôïc muøi thôm cuûa haït thaàn chaâu aáy thì caùc chaát ñoäc ñeàu tieâu dieät. Giaûi thoaùt chaân thaät cuõng nhö theá, lìa xa taát caû hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Caùc chaát ñoäc ñeàu tieâu dieät laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, khoâng bò böùc thieát laø ví nhö hö khoâng. Giaûi thoaùt cuõng theá. Hö khoâng aáy laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, chòu söï böùc thieát laø ví nhö ôû gaàn coû khoâ maø ñoát ñeøn löûa, taát phaûi chaùy buøng. Trong giaûi thoaùt chaân thaät chaúng coù vieäc nhö vaäy.

“Laïi nöõa, khoâng bò böùc thieát laø ví nhö maët trôøi vaø maët traêng chaúng böùc baùch chuùng sanh. Giaûi thoaùt cuõng theá, ñoái vôùi chuùng sanh khoâng coù böùc thieát. Khoâng coù böùc thieát laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø phaùp khoâng xao ñoäng. Ví nhö coù [söï phaân bieät] keû oaùn vaø ngöôøi thaân. Trong söï giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù vieäc nhö vaäy.

“Laïi nöõa, khoâng xao ñoäng laø ví nhö vò Chuyeån luaân vöông, khoâng coù vò Thaùnh vöông naøo ñeå laøm baïn höõu. Neáu vò aáy coù baïn höõu, ñoù laø chuyeän voâ lyù. Giaûi thoaùt cuõng theá,

528

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

khoâng coù choã thaân caän. Neáu giaûi thoaùt laïi coù choã thaân caän, cuõng laø chuyeän voâ lyù. Vò vua kia khoâng coù baïn höõu laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät, töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp vaäy.1

“Laïi nöõa, khoâng xao ñoäng ñoù, ví nhö caùi aùo traéng tinh thì deã nhuoäm caùc maøu khaùc. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá.

“Laïi nöõa, khoâng xao ñoäng ñoù, ví nhö hoa baø-sö,2 neáu muoán cho coù muøi hoâi vaø maøu xanh, thaät laø chuyeän voâ lyù. Giaûi thoaùt cuõng nhö theá, neáu muoán cho coù muøi hoâi vaø caùc maøu saéc thì thaät voâ lyù. Vì vaäy neân giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø ít coù. Ví nhö ôû trong nöôùc sanh ra hoa sen, ñoù laø vieäc bình thöôøng. Nhö ôû trong löûa sanh ra [hoa sen] môùi thaät laø ít coù, ai thaáy ñöôïc vieäc aáy ñeàu laáy laøm vui söôùng. Giaûi thoaùt chaân thaät cuõng nhö theá, nhö coù ngöôøi thaáy ñöôïc aét laáy laøm vui söôùng. Vieäc ít coù laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø Phaùp thaân.3

“Laïi nöõa, vieäc ít coù ñoù, ví nhö ñöùa treû sô sanh raêng coøn chöa moïc, daàn daàn lôùn leân roài raêng môùi moïc. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá, khoâng coù vieäc sanh cuøng chaúng sanh.4

1 Caâu cuoái ñoaïn naøy cuõng khoâng thaáy trong baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån, theo yù thì coù veû nhö thöøa.

2 Phieân aâm töø teân Phaïn ngöõ laø Varṣika, dòch nghóa laø vuõ thôøi hoa , vì sanh tröôûng vaøo muøa möa, laø moät loaïi hoa coù maøu traéng vaø raát thôm.

3 Caâu cuoái ñoaïn naøy cuõng khoâng thaáy trong baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån, vaø cuõng coù veû nhö thöøa.

4 Nguyeân ñoaïn vaên naøy yù nghóa khoâng roõ, chuùng toâi xin trích ñoaïn töông ñöông trong baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån ñeå ñoäc giaû so saùnh: “譬如嬰兒其齒未出不能令生。真解脫者亦復如是,非時得者無有是處。- Thí nhö anh nhi kyø xæ vò xuaát baát naêng linh sanh. Chaân giaûi thoaùt giaû dieäc phuïc nhö thò, phi thôøi ñaéc giaû voâ höõu thò xöù.” (Ví nhö treû sô sanh raêng chöa moïc

529

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø roãng khoâng vaéng laëng, khoâng coù gì laø khoâng xaùc ñònh. Khoâng xaùc ñònh laø nhö [noùi raèng] haïng nhaát-xieån-ñeà roát cuøng khoâng thay ñoåi, keû phaïm troïng caám1 khoâng theå thaønh Phaät laø voâ lyù. Vì sao vaäy? Neáu nhöõng ngöôøi naøy ôû trong Chaùnh phaùp cuûa Phaät coù ñöôïc loøng tin trong saïch, laäp töùc seõ khoâng coøn laø nhaát-xieån-ñeà. Neáu ñöôïc laøm ngöôøi cö só nam,2 cuõng seõ khoâng coøn laø nhaát-xieån-ñeà. Nhö keû phaïm troïng caám, neáu tröø xong toäi aáy aét ñöôïc thaønh Phaät. Cho neân, neáu noùi chaéc chaén laø khoâng thay ñoåi, khoâng thaønh Phaät ñaïo thì thaät laø voâ lyù. Trong söï giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù nhöõng chuyeän dieät maát nhö vaäy.

“Laïi nöõa, roãng khoâng vaéng laëng laø döï vaøo phaùp giôùi. Nhö taùnh cuûa phaùp giôùi töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, neáu nhaát-xieån-ñeà laø döùt maát thì khoâng theå goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Sao goïi laø nhaát-xieån-ñeà? Nhaát-xieån-ñeà laø keû döùt tuyeät goác reã cuûa moïi ñieàu laønh, loøng khoâng nöông theo baát cöù phaùp laønh naøo, thaäm chí chaúng sanh ñöôïc moät nieäm laønh. Trong giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù vieäc nhö vaäy. Khoâng coù vieäc nhö vaäy töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaúng theå ño löôøng. Ví nhö

khoâng theå laøm cho moïc. Giaûi thoaùt chaân thaät cuõng vaäy, chöa ñuùng luùc thích hôïp maø ñaït ñöôïc thì thaät laø voâ lyù.)

1 Troïng caám: Töù troïng caám (boán giôùi caám quan troïng), cuõng goïi laø Töù ba-la-di. Ngöôøi xuaát gia phaïm vaøo boán toäi naëng naøy thì khoâng coøn ñöôïc xem laø ngöôøi xuaát gia, phaûi rôøi khoûi taêng chuùng. Caùc giôùi ñoù laø: 1. Daâm duïc, 2. Troäm caép, 3. Gieát ngöôøi, 4. Ñaïi voïng ngöõ.

2 Öu-baø-taéc: laø ngöôøi ñaøn oâng tu taïi gia, töùc laø cö só nam.

530

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

moät ñoáng luùa, coù theå bieát ñöôïc soá löôïng. Giaûi thoaùt chaân thaät chaúng phaûi nhö vaäy. Ví nhö bieån caû khoâng theå ño löôøng. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng theå ño löôøng. Khoâng theå ño löôøng töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø phaùp voâ löôïng. Nhö moãi chuùng sanh coù nhieàu nghieäp baùo. Giaûi thoaùt cuõng theá, coù voâ löôïng baùo. Voâ löôïng baùo töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø roäng lôùn. Ví nhö bieån caû roäng lôùn khoâng gì saùnh baèng. Giaûi thoaùt cuõng theá, roäng lôùn khoâng gì saùnh baèng. Khoâng gì saùnh baèng töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø cao troåi hôn heát. Ví nhö hö khoâng laø cao nhaát khoâng gì saùnh baèng. Giaûi thoaùt cuõng theá, cao troåi hôn heát, khoâng gì saùnh baèng. Cao troåi hôn heát, khoâng gì saùnh baèng töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå vöôït qua. Ví nhö nôi ôû cuûa sö töû thì heát thaûy caùc loaøi thuù khoâng con naøo coù theå vöôït qua. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng ai coù theå vöôït qua. Khoâng theå vöôït qua töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coøn gì treân nöõa. Ví nhö trong caùc phöông, phöông baéc laø treân heát. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng coøn gì treân nöõa. Khoâng coøn gì treân nöõa töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

531

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø treân caû baäc treân heát. Ví nhö phöông baéc ñoái vôùi phöông ñoâng laø treân caû baäc treân heát. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng coøn coù baäc naøo treân nöõa. Khoâng coøn coù baäc naøo treân nöõa töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø phaùp thöôøng coøn. Ví nhö loaøi ngöôøi vaø chö thieân, khi thaân theå ñaõ hö hoaïi vaø maïng soáng döùt roài thì goïi laø thöôøng coøn,1 chaúng phaûi khoâng thöôøng coøn. Giaûi thoaùt cuõng theá, chaúng phaûi khoâng thöôøng coøn. Chaúng phaûi khoâng thöôøng coøn töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaéc thaät. Ví nhö nhöõng caây khö-ñaø-la, chieân-ñaøn traàm thuûy, taùnh voán chaéc thaät. Giaûi thoaùt cuõng theá, taùnh voán chaéc thaät. Taùnh chaéc thaät töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaúng troáng khoâng. Ví nhö caùc loaøi tre, saäy, trong ruoät troáng roãng. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá. Vaäy neân bieát raèng giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå baùm víu. Ví nhö vaùch töôøng chöa queùt voâi thì muoãi moøng bu ñaäu, baùm vaøo treân ñoù. Neáu queùt voâi vaø sôn veõ leân roài, chuùng nghe muøi voâi vaø sôn thì khoâng theå baùm vaøo. Khoâng theå baùm víu laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù giôùi haïn. Ví nhö laøng xoùm moãi nôi ñeàu coù ranh giôùi bao quanh. Giaûi thoaùt 1 Thaân maïng phaûi chòu söï hö hoaïi, neân laø khoâng thöôøng coøn. Thaân maïng ñaõ maát,

khoâng coøn saéc töôùng ñeå hö hoaïi neân goïi laø thöôøng coøn.

532

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chaúng phaûi nhö theá. Ví nhö hö khoâng chaúng coù ranh giôùi. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng coù giôùi haïn. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå thaáy. Ví nhö giöõa hö khoâng, daáu chaân chim khoù thaáy. Vieäc khoù thaáy nhö vaäy ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø raát saâu xa. Vì sao vaäy? Ñoù laø choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå vaøo ñöôïc. Khoâng theå vaøo ñöôïc töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, raát saâu xa töùc laø choã maø chö Phaät Boà Taùt ñeàu cung kính. Ví nhö moät ngöôøi con hieáu, nhôø cuùng döôøng cha meï neân ñöôïc coâng ñöùc raát saâu xa. Coâng ñöùc raát saâu xa laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå thaáy. Ví nhö ngöôøi ta khoâng theå thaáy ñænh ñaàu cuûa mình. Giaûi thoaùt cuõng theá, ñoù laø choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå thaáy ñöôïc. Khoâng theå thaáy ñöôïc töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù nhaø cöûa. Ví nhö giöõa hö khoâng chaúng coù nhaø cöûa. Giaûi thoaùt cuõng theá. Noùi nhaø cöûa laø ví nhö hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Khoâng coù nhaø cöûa laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå naém baét. Ví nhö traùi a-ma-laëc, ngöôøi ta coù theå naém laáy ñöôïc. Giaûi thoaùt

533

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

khoâng nhö theá, khoâng ai naém baét ñöôïc. Khoâng theå naém baét töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå caàm giöõ. Ví nhö vaät aûo hoùa khoâng theå caàm giöõ ñöôïc. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng theå caàm giöõ ñöôïc. Khoâng theå caàm giöõ töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù thaân theå. Ví nhö coù ngöôøi, töø nôi thaân theå sanh ra caùc thöù gheû choác, phung cuøi, ung thö, ñieân cuoàng, khoâ heùo. Trong giaûi thoaùt chaân thaät khoâng coù nhöõng beänh nhö vaäy. Khoâng coù nhöõng beänh nhö vaäy laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chæ coù moät vò. Ví nhö söõa chæ coù moät vò. Giaûi thoaùt cuõng theá, chæ coù moät vò. Chæ coù moät vò töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø trong saïch. Ví nhö nöôùc khoâng coù buøn dô, laéng yeân trong saïch. Giaûi thoaùt cuõng theá, laéng yeân trong saïch. Laéng yeân trong saïch töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chæ coù moät vò. Ví nhö möa giöõa khoâng trung, chæ coù moät vò trong saïch. Moät vò trong saïch laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø tröø boû heát. Ví nhö ñeâm traêng troøn khoâng coù maây che khuaát. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng coù maây che khuaát. Khoâng coù maây che khuaát töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

534

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø vaéng laëng yeân tónh. Ví nhö coù ngöôøi tröø döùt ñöôïc beänh noùng, thaân theå ñöôïc vaéng laëng yeân tónh. Giaûi thoaùt cuõng theá, thaân ñöôïc vaéng laëng yeân tónh. Thaân ñöôïc vaéng laëng yeân tónh töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt töùc laø bình ñaúng. Ví nhö ôû nôi ñoàng hoang, nhöõng loaøi raén ñoäc, chuoät, choù soùi ñeàu coù taâm gieát haïi. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá, khoâng heà coù taâm gieát haïi. Khoâng coù taâm gieát haïi töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, bình ñaúng laø ví nhö cha meï loøng luoân bình ñaúng ñoái vôùi caùc con. Giaûi thoaùt cuõng theá, loøng luoân bình ñaúng. Loøng bình ñaúng töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù nôi naøo khaùc. Ví nhö coù ngöôøi chæ ôû nôi nhaø cöûa cao ñeïp, saïch seõ, khoâng coøn coù nôi naøo khaùc. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng coù nôi naøo khaùc. Khoâng coù nôi naøo khaùc töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø bieát ñuû. Ví nhö ngöôøi ñoùi gaëp böõa côm ngon thì aên chaúng muoán thoâi. Giaûi thoaùt chaúng phaûi theá, nhö aên chaùo söõa roài thì chaúng caàn theâm gì nöõa. Chaúng caàn theâm gì nöõa laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø döùt haún. Ví nhö ngöôøi bò troùi, caét ñöùt daây troùi thì ñöôïc thoaùt ra. Giaûi thoaùt cuõng theá, döùt haún taát caû söï troùi buoäc cuûa loøng nghi ngôø. Döùt haún loøng nghi nhö vaäy töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

535

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø ñeán bôø beân kia. Ví nhö moät con soâng lôùn coù bôø beân naøy vaø bôø beân kia. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá, tuy khoâng coù bôø beân naøy maø coù bôø beân kia. Coù bôø beân kia töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø vaéng laëng töï nhieân. Ví nhö bieån caû, nöôùc lôùn meânh moâng coù nhieàu loaïi tieáng oàn. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø vò ngon laï. Ví nhö trong caùc moùn thuoác, coù laãn vò ha-leâ-laëc thì phaûi bò ñaéng. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá, coù vò nhö chaát cam loä. Vò nhö cam loä laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø döùt tröø phieàn naõo. Ví nhö moät vò löông y pha troän caùc vò thuoác, kheùo trò caùc chöùng beänh. Giaûi thoaùt cuõng theá, coù theå döùt tröø phieàn naõo. Döùt tröø phieàn naõo töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng chaät heïp. Ví nhö nhaø nhoû khoâng chöùa ñöôïc nhieàu ngöôøi. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá, dung chöùa ñöôïc raát nhieàu. Dung chöùa raát nhieàu töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø döùt tröø aùi luyeán, khoâng coøn laãn söï daâm duïc. Ví nhö ngöôøi nöõ coù nhieàu aùi duïc. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai chaúng heà coù nhöõng söï troùi buoäc bôûi tham duïc, saân khueå, ngu si, kieâu maïn.

536

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù loøng aùi luyeán. AÙi luyeán coù hai loaïi: moät laø loøng aùi luyeán cuûa loaøi ngaï quyû, hai laø loøng aùi luyeán ñoái vôùi phaùp. Baäc giaûi thoaùt chaân thaät lìa xa loøng aùi luyeán cuûa loaøi ngaï quyû, vì thöông xoùt chuùng sanh neân coù loøng aùi luyeán ñoái vôùi phaùp. Coù loøng aùi luyeán ñoái vôùi phaùp töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø lìa boû caùi ta vaø vaät cuûa ta.1 Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt töùc laø döùt heát, lìa boû söï tham lam. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt töùc laø che chôû cöùu giuùp, coù theå cöùu giuùp taát caû nhöõng keû sôï seät. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt töùc laø choã quay veà. Nhö ñaõ quay veà nöông töïa baäc giaûi thoaùt nhö vaäy thì chaúng caàn nöông töïa nôi naøo khaùc nöõa. Ví nhö coù ngöôøi nöông töïa vôùi vua thì chaúng caàn nöông töïa ai khaùc. Tuy vaäy, nöông töïa vôùi vua coøn coù söï bieán ñoäng thay ñoåi, coøn nöông töïa baäc giaûi thoaùt thì khoâng coù söï bieán ñoäng thay ñoåi. Khoâng coù söï bieán ñoäng thay ñoåi töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø nhaø cöûa. Ví nhö coù ngöôøi ñi vaøo choán ñoàng hoang aét gaëp naïn hieåm. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá, khoâng coù naïn hieåm. Khoâng coù naïn hieåm töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

1 Ta vaø vaät cuûa ta: (ngaõ, ngaõ sôû) laø kieán chaáp sai laàm khieán chuùng sanh phaùt sanh phieàn naõo, do chaáp laáy coù moät baûn ngaõ, moät caùi “ta” cuûa rieâng mình, vaø töø ñoù khao khaùt thu gom moïi thöù quanh mình cho laø “cuûa ta”

537

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø khoâng coù söï sôï seät. Ví nhö chuùa sö töû ñoái vôùi caû traêm loaøi thuù cuõng chaúng heà sôï seät. Giaûi thoaùt cuõng theá, ñoái vôùi chuùng ma chaúng heà sôï seät. Khoâng sôï seät töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt töùc laø khoâng chaät heïp. Ví nhö coù con ñöôøng nhoû heïp, thaäm chí khoâng ñuû choã ñeå hai ngöôøi cuøng ñi ngang nhau. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi noùi khoâng chaät heïp, ví nhö coù ngöôøi vì sôï coïp laïi rôi xuoáng gieáng.1 Giaûi thoaùt chaúng nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, khoâng chaät heïp laø ví nhö giöõa bieån caû maø boû thuyeàn nhoû, ñöôïc thuyeàn lôùn vöõng chaéc, duøng ñeå vöôït bieån ñeán xöù an oån, loøng ñöôïc vui thích. Giaûi thoaùt cuõng theá, trong loøng ñöôïc vui thích. Ñöôïc vui thích töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt nghóa laø deïp boû caùc nhaân duyeân. Ví nhö coù ngöôøi nhôø coù söõa maø laøm ñöôïc kem söõa, nhôø coù kem söõa maø laøm ñöôïc bô, nhôø coù bô laïi laøm ñöôïc moùn ñeà-hoà.2 Trong söï giaûi thoaùt khoâng coù nhöõng nhaân tieáp noái nhö vaäy. Khoâng coù nhaân nhö vaäy töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

1 Sôï cheát vì coïp neân chaïy troán, nhöng chaúng coù choã troán neân laïi rôi xuoáng gieáng saâu, cuõng khoâng khoûi cheát. Vì theá maø noùi laø chaät heïp.

2 Ñaây laø caùc moùn cheá bieán töø söõa. Söõa coù theå cheá ra laïc (酪 – kem söõa), töø laïc coù theå cheá ñöôïc toâ (酥 – bô söõa) coù hai loaïi laø sanh toâ (生酥 – bô soáng) vaø thuïc toâ (熟酥 – bô chín). Töø nôi toâ, coù theå cheá ñöôïc moùn ngon nhaát, tinh khieát nhaát laø ñeà-hoà (醍醐). Ñaây yù noùi caùc nhaân duyeân sanh khôûi noái tieáp nhau, nhôø caùi naøy maø coù ñöôïc caùi kia.

538

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt coù theå khuaát phuïc ñöôïc söï kieâu caêng ngaïo maïn. Ví nhö vò vua lôùn kieâu caêng ngaïo maïn vôùi caùc vua nhoû. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø phaùp.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø khuaát phuïc söï buoâng thaû, löôøi nhaùc. Buoâng thaû, löôøi nhaùc aét coù nhieàu ham muoán. Trong giaûi thoaùt chaân thaät chaúng coù nhöõng teân goïi aáy. Chaúng coù nhöõng teân goïi aáy töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt coù theå tröø döùt voâ minh. Ví nhö loaïi bô söõa toát nhaát loaïi boû heát nhöõng caën caùu môùi thaønh ñöôïc ñeà-hoà. Giaûi thoaùt cuõng theá, tröø ñöôïc caën caùu laø voâ minh, hieän ra söï saùng suoát chaân thaät. Söï saùng suoát chaân thaät ñoù töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø vaéng laëng yeân tónh, thuaàn nhaát chaúng phaân chia. Ví nhö con voi giöõa ñoàng hoang, chæ soáng moät mình khoâng coù baïn. Giaûi thoaùt cuõng theá, duy nhaát chaúng phaân chia. Duy nhaát chaúng phaân chia töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaéc thaät. Ví nhö thaân caây tre, saäy, tyø-ma ñeàu roãng ruoät, nhöng maêng non laïi chaéc ñaëc, khoâng roãng. Tröø ra Phaät Nhö Lai, caùc haøng trôøi, ngöôøi ñeàu khoâng chaéc thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät lìa xa taát caû nhöõng caûnh hieän höõu löu chuyeån khoâng beàn. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø coù theå hieåu roõ, theâm phaàn lôïi ích cho mình. Giaûi thoaùt chaân thaät laø nhö vaäy. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

539

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø buoâng boû nhöõng caûnh giôùi hieän höõu. Ví nhö coù ngöôøi aên xong roài noân ra. Giaûi thoaùt cuõng nhö theá, buoâng boû nhöõng caûnh giôùi hieän höõu. Buoâng boû nhöõng caûnh coù töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø quyeát ñònh. Ví nhö höông hoa baø-sö [nhaát ñònh laø] khoâng coù trong hoa thaát dieäp. Giaûi thoaùt cuõng nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaát nöôùc.1 Ví nhö chaát nöôùc hôn haún trong boán ñaïi, coù theå laøm töôi nhuaän haït gioáng heát thaûy caùc loaïi caây coû. Giaûi thoaùt cuõng theá, coù theå laøm töôi nhuaän heát thaûy nhöõng loaøi coù maïng soáng. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø nhaäp vaøo. Ví nhö nhaø coù cöûa ngoõ, aét thoâng vôùi ñöôøng ñi. Laïi nhö xöù coù vaøng, aét coù theå ñöôïc vaøng. Giaûi thoaùt cuõng theá. Cuõng nhö cöûa ngoõ kia, ngöôøi tu phaùp voâ ngaõ aét laø vaøo ñöôïc leõ aáy. Giaûi thoaùt nhö vaäy, töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø toát laønh. Ví nhö ngöôøi ñeä töû theo thaày haàu haï, kheùo vaâng theo lôøi daïy, ñoù goïi laø toát laønh. Giaûi thoaùt cuõng theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø phaùp xuaát theá. Ñoái vôùi taát caû phaùp, phaùp aáy laø cao troåi hôn heát. Nhö trong caùc muøi vò, muøi vò cuûa bô söõa laø hôn heát. Giaûi thoaùt cuõng theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaúng lay ñoäng. Ví nhö ôû cöûa buoàng trong khoâng coù gioù lay ñoäng. Giaûi thoaùt chaân thaät laïi cuõng theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy, töùc laø Nhö Lai.1 Moät trong boán ñaïi: ñaát, nöôùc, gioù, löûa.

540

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù soùng nöôùc. Ví nhö nôi bieån caû nöôùc daäy thaønh soùng. Giaûi thoaùt chaúng nhö theá. Giaûi thoaùt nhö vaäy, töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt ví nhö cung ñieän. Giaûi thoaùt cuõng nhö theá. Neân bieát raèng giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai.1

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø choã duøng. Ví nhö vaøng Dieâm-phuø-ñaøn coù theå duøng vaøo nhieàu vieäc, khoâng ai coù theå noùi ñöôïc choã xaáu dôû cuûa loaïi vaøng naøy. Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng coù choã xaáu aùc. Khoâng coù choã xaáu aùc töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø buoâng boû heát nhöõng haønh vi treû con. Ví nhö ngöôøi tröôûng thaønh thì boû heát nhöõng neát treû con. Giaûi thoaùt cuõng theá, tröø boû naêm aám.2 Tröø boû naêm aám töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø choã roát raùo sau cuøng. Ví nhö ngöôøi bò troùi, khi ñöôïc môû troùi lieàn taém röûa saïch seõ roài môùi veà nhaø. Giaûi thoaùt cuõng theá, roát raùo trôû neân thanh tònh. Roát raùo thanh tònh töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø nieàm vui khoâng taïo taùc. Vui khoâng taïo taùc, laø vì ñaõ noân ra heát nhöõng tham duïc, saân khueå, ngu si. Ví nhö coù ngöôøi uoáng phaûi noïc ñoäc cuûa raén. Muoán tröø chaát ñoäc aáy, phaûi duøng thuoác gaây noân. Khi noân roài, noïc ñaõ ra heát thì thaân theå ñöôïc yeân vui. Giaûi thoaùt cuõng theá, noân ra noïc ñoäc laø caùc phieàn naõo troùi buoäc, thaân ñöôïc yeân vui, ñoù goïi laø nieàm vui khoâng taïo taùc. Vui khoâng

1 Caâu naøy döôøng nhö khoâng ñuû nghóa, e raèng bò thieáu trong nguyeân baûn.2 Naêm aám cuõng töùc laø naêm uaån, goàm saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

541

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

taïo taùc töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø tröø döùt boán loaïi raén ñoäc phieàn naõo. Döùt tröø phieàn naõo töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø lìa boû caùc caûnh giôùi hieän höõu, dieät heát thaûy söï khoå, ñöôïc heát thaûy söï vui, döùt tröø vónh vieãn nhöõng tham duïc, saân khueå, ngu si, nhoå boû heát thaûy moïi goác reã cuûa phieàn naõo. Nhoå boû goác reã ñoù töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø döùt tröø heát thaûy caùc phaùp höõu vi, sanh ra heát thaûy caùc phaùp laønh voâ laäu, döùt haún caùc khuynh höôùng nhö chaáp ngaõ, voâ ngaõ, chaúng phaûi ngaõ chaúng phaûi voâ ngaõ. Chæ döùt boû söï vöôùng chaáp maø thoâi, khoâng döùt boû söï thaáy bieát veà caùi ngaõ. Söï thaáy bieát veà caùi ngaõ ñoù goïi laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø chaúng phaûi khoâng khoâng. Khoâng khoâng ñoù goïi laø khoâng coù gì heát. Khoâng coù gì heát, töùc laø caùch hieåu giaûi thoaùt cuûa boïn ngoaïi ñaïo Ni-kieàn. Nhöng boïn Ni-kieàn aáy thaät chaúng coù giaûi thoaùt, neân goïi laø khoâng khoâng. Giaûi thoaùt chaân thaät chaúng phaûi nhö vaäy, cho neân chaúng phaûi khoâng khoâng. Chaúng phaûi khoâng khoâng, töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø khoâng chaúng phaûi khoâng. Ví nhö nhöõng caùi bình ñöïng nöôùc, röôïu, kem söõa, bô söõa, ñöôøng. Maëc daàu trong nhöõng bình aáy khoâng coù nöôùc,

542

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

röôïu, kem söõa, bô söõa, ñöôøng, nhöng vaãn goïi laø bình nöôùc, bình röôïu.v.v... Nhöõng caùi bình nhö vaäy, khoâng theå noùi laø khoâng, cuõng khoâng theå noùi laø chaúng phaûi khoâng. Neáu noùi laø khoâng thì chaúng theå coù nhöõng hình saéc, muøi vò, xuùc chaïm... Neáu noùi laø chaúng phaûi khoâng thì nhöõng caùi bình aáy thaät laø khoâng coù nöôùc, röôïu.v.v... Giaûi thoaùt cuõng theá, khoâng theå noùi laø hình saéc hay chaúng phaûi hình saéc, khoâng theå noùi laø khoâng hay chaúng phaûi khoâng. Neáu noùi laø khoâng thì chaúng theå coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Neáu noùi laø chaúng phaûi khoâng thì ai thoï nhaän nhöõng thöôøng, laïc, ngaõ, tònh aáy?

“Vì nghóa aáy neân chaúng theå noùi laø khoâng hay laø chaúng phaûi khoâng. Khoâng, ñoù laø khoâng hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu cuøng vôùi caùc phieàn naõo, taát caû caùc khoå, taát caû caùc töôùng, taát caû haïnh höõu vi. Ví nhö caùi bình khoâng coù ñöïng söõa thì goïi laø khoâng. Coøn chaúng phaûi khoâng laø noùi ñeán nhöõng hình saéc chaân thaät toát ñeïp nhö thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, baát ñoäng, baát bieán. Nhö caùi bình kia, coù hình saéc, höông vò, xuùc chaïm, neân goïi laø chaúng phaûi khoâng. Vì vaäy neân giaûi thoaùt ví nhö caùi bình kia. Nhöng caùi bình aáy neáu gaëp duyeân xaáu thì hö naùt. Giaûi thoaùt chaúng phaûi nhö vaäy, khoâng theå hö naùt. Khoâng theå hö naùt töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt goïi laø lìa boû luyeán aùi. Ví nhö ngöôøi coù loøng luyeán aùi, mong caàu ñöôïc caûnh Ñeá-thích, caûnh Ñaïi Phaïm thieân vöông, caûnh Töï taïi thieân vöông. Giaûi thoaùt chaúng nhö theá. Neáu thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà roài thì khoâng coù luyeán aùi, khoâng coù nghi ngaïi. Khoâng luyeán aùi, khoâng nghi ngaïi töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi

543

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Neáu noùi raèng giaûi thoaùt coù luyeán aùi, coù nghi ngaïi thì thaät laø voâ lyù.

“Laïi nöõa, giaûi thoaùt laø döùt heát caùc moái tham, döùt heát taát caû töôùng, heát thaûy moïi söï troùi buoäc, heát thaûy phieàn naõo, heát thaûy sanh töû, heát thaûy nhaân duyeân, heát thaûy quaû baùo. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø Nieát-baøn.

“Taát caû chuùng sanh vì sôï sanh töû vaø caùc phieàn naõo neân môùi quy y nôi Tam baûo. Ví nhö baày nai, vì sôï ngöôøi thôï saên maø ñöôïc thoaùt ly. Nhö thoaùt ñöôïc moät laàn laø ví nhö moät söï quy y, thoaùt ñöôïc ba laàn laø ví nhö quy y Tam baûo. Thoaùt ñöôïc ba laàn neân ñöôïc yeân vui.

“Chuùng sanh cuõng theá, vì sôï thôï saên döõ laø boán loaïi ma1 neân môùi quy y Tam baûo. Nhôø quy y Tam baûo neân ñöôïc yeân vui. Ñöôïc yeân vui töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø Nieát-baøn. Nieát-baøn töùc laø khoâng cuøng taän. Khoâng cuøng taän töùc laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø quyeát ñònh. Quyeát ñònh töùc laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu Nieát-baøn, taùnh Phaät, söï quyeát ñònh vaø Nhö Lai laø cuøng moät nghóa, vì sao noùi raèng coù Ba quy y?”2

Phaät daïy Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh vì sôï sanh töû neân caàu quy y Tam baûo. Nhôø quy y Tam baûo neân bieát ñöôïc taùnh Phaät, quyeát ñònh, Nieát-baøn.1 Boán loaïi ma (Töù ma): Ma, nghóa laø söï naõo haïi taâm vaø thaân. Boán ma laø: 1. Ma

phieàn naõo, 2. Ma aám (Nguõ aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc), 3. Ma cheát, 4. Ma trôøi (Ma vöông vaø boïn tuøy thuoäc cuûa Ma vöông).

2 Töùc laø quy y Phaät, quy y Phaùp vaø quy y Taêng. Ngaøi Ca-dieáp neâu thaéc maéc naøy cuõng ñoàng nghóa nhö neáu Phaät, Phaùp, Taêng laø moät theå duy nhaát thì taïi sao coøn phaûi phaân bieät quy y thaønh 3 ñoái töôïng.

544

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Coù nhöõng phaùp cuøng teân maø khaùc nghóa. Laïi coù nhöõng phaùp teân vaø nghóa ñeàu khaùc nhau. Cuøng teân maø khaùc nghóa laø nhö Phaät thöôøng, Phaùp thöôøng, Tyø-kheo taêng thöôøng, Nieát-baøn, hö khoâng cuõng laø thöôøng. Ñoù laø cuøng moät teân maø khaùc nghóa.

“Teân vaø nghóa ñeàu khaùc nhau, nhö Phaät goïi laø giaùc, Phaùp goïi laø baát giaùc, Taêng goïi laø hoøa hieäp, Nieát-baøn goïi laø giaûi thoaùt, hö khoâng goïi laø chaúng laønh, cuõng goïi laø khoâng ngaên ngaïi. Ñoù laø teân vaø nghóa ñeàu khaùc nhau.

“Thieän nam töû! Ba quy y cuõng vaäy, teân vaø nghóa ñeàu khaùc nhau, sao laïi goïi laø moät? Cho neân ta coù daïy baø Ma-ha Ba-xaø-ba-ñeà Kieàu-ñaøm-di1 raèng: ‘Ñöøng cuùng döôøng ta, neân cuùng döôøng chö taêng. Nhö cuùng döôøng chö taêng töùc laø cuùng döôøng ñuû caû ba choã quy y.’2 Baø Ma-ha Ba-xaø-ba-ñeà lieàn hoûi laïi raèng: ‘Trong chuùng taêng khoâng coù Phaät, khoâng coù Phaùp, sao noùi raèng cuùng döôøng chuùng taêng laø cuùng döôøng ñuû caû ba choã quy y?’ Ta laïi daïy raèng: ‘Neáu baø vaâng theo lôøi ta, ñoù laø cuùng döôøng Phaät; vì caàu söï giaûi thoaùt, ñoù laø cuùng döôøng Phaùp; chuùng taêng thoï duïng, ñoù laø cuùng döôøng Taêng.’

“Thieän nam töû! Vaäy neân Ba quy y khoâng theå laø moät.

“Thieän nam töû! Ba quy y ñoù, coù khi Nhö Lai noùi moät laø ba, coù khi noùi ba laø moät. Nhöõng nghóa nhö vaäy thuoäc veà caûnh giôùi cuûa chö Phaät, chaúng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå roõ bieát ñöôïc.”1 Ma-ha Ba-xaø-ba-ñeà Kieàu-ñaøm-di (Mahā Prajāpati Gautamī): (ma-ha nghóa laø

“lôùn”, “ñaïi”, ba-xaø-ba-ñeà dòch nghóa laø “aùi ñaïo”, kieàu-ñaøm-di dòch nghóa laø “nöõ thanh”. Baø tyø-kheo ni naøy laø dì cuûa Phaät, laø ngöôøi heát loøng xin cho nöõ giôùi ñöôïc xuaát gia, vaø cuõng laø moät trong nhöõng vò tyø-kheo ni ñaàu tieân.

2 Töùc laø Tam baûo.

545

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa raèng: “Nhö Phaät coù daïy: ‘Roát raùo ñöôïc yeân vui goïi laø Nieát-baøn.’ Nghóa aáy laø theá naøo? Nieát-baøn töùc laø xaû thaân, boû trí. Nhö ñaõ xaû thaân boû trí thì coøn ai laø ngöôøi thoï nhaän caùi vui aáy?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi vöøa aên xong thaáy trong buïng khoù chòu, muoán ra ngoaøi noân. Noân xong, ngöôøi aáy trôû vaøo. Caùc baïn hoûi raèng: ‘Anh ñaõ heát khoù chòu chöa maø vaøo ñaây?’ Ngöôøi aáy ñaùp: “Ñaõ heát khoù chòu roài, baây giôø thaân ñöôïc yeân vui.’

“Nhö Lai cuõng theá, roát raùo xa lìa hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, maõi maõi ñöôïc Nieát-baøn, caûnh yeân vui, khoâng theå lay ñoäng, chuyeån ñoåi, khoâng coù söï dieät maát, döùt heát moïi caûm thoï, goïi laø choã vui khoâng caûm thoï. Choã khoâng caûm thoï nhö vaäy goïi laø thöôøng laïc. Neáu noùi raèng Nhö Lai coù thoï nhaän caùi vui, thaät laø voâ lyù. Cho neân caùi vui roát raùo töùc laø Nieát-baøn. Nieát-baøn töùc laø giaûi thoaùt chaân thaät. Giaûi thoaùt chaân thaät töùc laø Nhö Lai.”

Ca-dieáp laïi hoûi: “Coù phaûi chaúng sanh chaúng dieät laø giaûi thoaùt chaêng?”

Phaät daïy: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Thieän nam töû! Chaúng sanh chaúng dieät töùc laø giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt nhö vaäy, töùc laø Nhö Lai.”

Ca-dieáp laïi noùi: “Neáu chaúng sanh chaúng dieät laø giaûi thoaùt, thì taùnh cuûa hö khoâng voán khoâng sanh dieät, aét cuõng laø Nhö Lai. Nhö taùnh Nhö Lai, töùc laø giaûi thoaùt.”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Chaúng phaûi nhö vaäy!”

“Baïch Theá Toân! Taïi sao chaúng phaûi nhö vaäy?”

546

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Nhö chim ca-lan-giaø vaø chim maïng-maïng, tieáng keâu trong treûo raát hay, coù gioáng vôùi tieáng quaï keâu chaêng?”

“Baïch Theá Toân, khoâng gioáng! Nhö tieáng chim ca-lan-giaø vaø chim maïng-maïng maø so vôùi tieáng quaï keâu thì vöôït troäi hôn ñeán traêm ngaøn vaïn laàn, khoâng theå so saùnh ñöôïc!”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi noùi: “Nhöõng loaøi chim nhö ca-lan-giaø tieáng keâu raát hay, thaân hình laïi chaúng gioáng quaï, vì sao Nhö Lai laïi so saùnh vôùi chim quaï? Nhö vaäy chaúng khaùc naøo ñem haït ñình lòch maø so vôùi nuùi Tu-di. Phaät so vôùi hö khoâng laïi cuõng nhö theá. Tieáng chim ca-lan-giaø coù theå so saùnh vôùi aâm thanh cuûa Phaät, chöù khoâng theå so vôùi tieáng keâu cuûa quaï.”

Luùc aáy, Phaät khen Boà Taùt Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Nay oâng ñaõ hieåu roõ vieäc raát khoù hieåu. Coù khi vì nhaân duyeân neân Nhö Lai laáy hö khoâng maø ví nhö giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt nhö vaäy töùc laø Nhö Lai.

“Giaûi thoaùt chaân thaät ñoù, heát thaûy loaøi ngöôøi vaø chö thieân khoâng ai coù theå saùnh ñöôïc. Nhö hö khoâng kia thaät ra cuõng chaúng theå duøng laøm thí duï so saùnh ñöôïc. Nhöng Phaät vì hoùa ñoä chuùng sanh neân laáy hö khoâng maø taïm so saùnh vôùi giaûi thoaùt. Vaäy neân bieát raèng giaûi thoaùt töùc laø Nhö Lai. Taùnh cuûa Nhö Lai töùc laø giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt vaø Nhö Lai voán chaúng phaân chia, chaúng khaùc bieät nhau.

“Thieän nam töû! Khoâng tyû duï ñöôïc, laø ví nhö coù moät vaät khoâng chi saùnh ñöôïc, thì khoâng theå laáy vaät gì khaùc maø laøm thí duï so saùnh. Nhöng vì coù nhaân duyeân neân coù theå [taïm] daãn laøm thí duï so saùnh. Nhö trong kinh noùi

547

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

‘veû maët ñoan chaùnh döôøng nhö traêng troøn, voi traéng tinh saïch döôøng nhö nuùi tuyeát.’ Thaät ra, maët traêng troøn khoâng theå ñoàng vôùi khuoân maët, nuùi tuyeát cuõng chaúng theå laø voi traéng.

“Thieän nam töû! Khoâng tyû duï ñöôïc, laø ví nhö giaûi thoaùt chaân thaät. Ta vì hoùa ñoä chuùng sanh neân ñaët ra caùc thí duï. Nhôø coù caùc thí duï maø bieát ñöôïc taùnh cuûa caùc phaùp, thaûy ñeàu laø nhö vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi: “Vì sao Nhö Lai thuyeát daïy hai nghóa khaùc nhau?”1

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi tay caàm ñao kieám, vì giaän töùc neân muoán laøm haïi Nhö Lai. Nhöng ñöùc Nhö Lai vaãn hieàn hoøa vui veû, khoâng coù veû giaän. Vaäy ngöôøi aáy coù phaù hoaïi ñöôïc thaân Nhö Lai maø thaønh toäi nghòch hay chaêng?”

“Baïch Theá Toân! Khoâng theå ñöôïc. Vì sao vaäy? Thaân Nhö Lai khoâng ai coù theå phaù hoaïi ñöôïc. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù caùi thaân keát tuï, chæ coù phaùp taùnh. Taùnh cuûa phaùp taùnh, taát nhieân laø khoâng theå phaù hoaïi. Vaäy ngöôøi aáy laøm sao coù theå phaù hoaïi thaân Phaät? Chæ vì ngöôøi aáy ñem loøng aùc muoán laøm haïi Phaät, cho neân thaønh toäi voâ giaùn. Vì nhaân duyeân aáy, caùc thí duï ñöa ra coù theå giuùp ngöôøi ta hieåu ñöôïc phaùp chaân thaät.”

Luùc aáy, Phaät khen Boà Taùt Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Vieäc ta muoán noùi, nay oâng ñaõ noùi. 1 Nhò chuûng thuyeát: thuyeát daïy hai nghóa khaùc nhau, nhö moät nghóa laø coù taùnh, moät

nghóa laø voâ taùnh. Phaät vì chuùng sanh maø thuyeát phaùp taùnh, laïi vì caùc baäc hieàn thaùnh maø thuyeát laø khoâng coù phaùp taùnh. Vì theá neân goïi laø nhò chuûng thuyeát.

548

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù keû aùc muoán haïi meï mình, beøn nuùp döôùi ñoáng rôm ngoaøi ñoàng ruoäng. Baø meï ñem côm ra ñoàng cho con. Thaáy meï töø xa, ngöôøi aáy sanh loøng muoán haïi meï, lieàn laáy dao ra maøi. Baø meï ñaõ bieát, beøn troán vaøo trong ñoáng rôm. Ngöôøi aáy caàm dao, vöøa ñi quanh ñoáng rôm vöøa cheùm. Cheùm xong, laáy laøm thoûa daï, töôûng raèng ñaõ gieát ñöôïc meï roài. Sau ñoù, baø meï töø trong ñoáng rôm böôùc ra, trôû veà nhaø. YÙ oâng theá naøo? Ngöôøi aáy coù taïo thaønh toäi voâ giaùn chaêng?”

“Theá Toân! Khoâng theå noùi chaéc ñöôïc. Vì sao vaäy? Neáu noùi raèng ngöôøi aáy coù toäi, thì thaân theå baø meï phaûi bò cheùm. Nhöng thaân theå cuûa baø khoâng bò toån haïi, sao coù theå noùi raèng ngöôøi aáy coù toäi? Nhöng neáu noùi laø khoâng coù toäi, thì luùc töôûng laø ñaõ gieát meï roài, laáy laøm thoûa daï, sao coù theå noùi laø khoâng toäi? Tuy ngöôøi aáy chöa taïo ra ñaày ñuû toäi nghòch, nhöng cuõng laø nghòch. Vì nhaân duyeân aáy, caùc thí duï ñöa ra coù theå giuùp ngöôøi ta hieåu ñöôïc phaùp chaân thaät.”

Phaät khen Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy, ta noùi ra raát nhieàu thí duï phöông tieän ñeå so saùnh vôùi giaûi thoaùt. Tuy duøng voâ soá thí

549

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

duï, nhöng thaät ra chaúng theå laáy thí duï maø so saùnh ñöôïc. Tuøy theo nhaân duyeân, coù khi ta coù theå noùi ra thí duï, cuõng coù khi khoâng theå noùi ra baèng thí duï.

“Cho neân giaûi thoaùt thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy, höôùng veà Nieát-baøn. Nieát-baøn, Nhö Lai cuõng coù voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy. Vì coù ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Nay con môùi bieát choã ñeán cuûa Nhö Lai laø khoâng cuøng taän. Neáu choã aáy laø khoâng cuøng taän, thì neân bieát raèng thoï maïng cuûa Nhö Lai cuõng laø khoâng cuøng taän.”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng coù theå kheùo hoä trì Chaùnh phaùp. Neáu coù thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo muoán döùt heát caùc phieàn naõo troùi buoäc thì neân hoä trì Chaùnh phaùp gioáng nhö vaäy.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN NAÊM

602

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN SAÙU

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAIPhaåm thöù tö – Phaàn ba1

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Theo kinh Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy, coù boán haïng ngöôøi coù theå uûng hoä Chaùnh

phaùp, kieán laäp Chaùnh phaùp, nghó töôûng ñeán Chaùnh phaùp, coù theå thöông xoùt vaø laøm lôïi ích nhieàu cho theá gian, laø choã nöông theo cho theá gian, laøm cho loaøi ngöôøi vaø chö thieân ñeàu ñöôïc yeân vui.

“Boán haïng ngöôøi aáy laø nhöõng ai? Thöù nhaát laø nhöõng ngöôøi ra ñôøi coù ñuû taùnh phieàn naõo. Thöù nhì laø caùc vò Tu-ñaø-hoaøn vaø Tö-ñaø-haøm. Thöù ba laø caùc vò A-na-haøm. Thöù tö laø caùc vò A-la-haùn.2 Boán haïng ngöôøi naøy xuaát hieän ôû ñôøi coù theå thöông xoùt vaø laøm lôïi ích nhieàu cho theá gian, laø choã nöông theo cho theá gian, laøm cho loaøi ngöôøi vaø chö thieân ñeàu ñöôïc yeân vui. 1 Theo Nam baûn thì ñaây laø phaåm Töù y, thöù 8 (Töù y phaåm, ñeä baùt). Theo baûn dòch

Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuûa ngaøi Phaùp Hieån thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 4, phaåm thöù 9.2 Ñaây laø boán Thaùnh quaû theo Thanh vaên thöøa, ñöôïc xeáp töø thaáp leân cao nhö sau:

1.Tu-ñaø-hoaøn (Sanskrit: śrotanni) dòch nghóa: Nhaäp löu, Döï löu, laø baäc baét ñaàu döï vaøo haøng Thaùnh quaû. 2. Tö-ñaø-haøm (Sanskrit: sakṛḍāgāmin), dòch nghóa: Nhaát lai, coøn chia laøm hai baäc laø Nhaát lai höôùng, töùc baäc môùi chöùng nhaäp, vaø Nhaát lai quaû, töùc laø baäc ñaõ chöùng quaû troïn veïn. Ñaây laø quaû vò chæ coøn taùi sanh moät laàn nöõa tröôùc khi ñaït giaûi thoaùt roát raùo. 3. A-na-haøm (Sanskrit: anāgāmin), dòch nghóa: Baát lai, Baát hoaøn, laø baäc khoâng coøn phaûi trôû laïi voøng sanh töû vì nghieäp quaû. 4. A-la-haùn (Sanskrit: arhat), dòch nghóa laø Baát sanh, laø baäc ñaõ dieät tröø heát caùc phieàn naõo, ñoaïn dieät nghieäp sanh töû. Theo Thanh vaên thöøa thì quaû vò naøy laø cao nhaát, laø Nieát-baøn giaûi thoaùt. Caàn chuù yù trong caùc toân hieäu cuûa Phaät cuõng coù danh xöng A-la-haùn, nhöng ñöôïc duøng vôùi nghóa khaùc chöù khoâng chæ quaû vò naøy.

603

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Sao goïi laø coù ñuû taùnh phieàn naõo? Nhö ngöôøi coù theå vaâng giöõ giôùi caám, ñaày ñuû caùc oai nghi, kieán laäp Chaùnh phaùp, theo Phaät nghe phaùp, hieåu ñöôïc nghóa lyù roài phaân bieät giaûng roäng vôùi ngöôøi khaùc. Chaúng haïn nhö noùi raèng: ít ham muoán laø hôïp ñaïo, nhieàu ham muoán laø traùi ñaïo... giaûng roäng taùm ñieàu giaùc ngoä1 cuûa baäc ñaïi nhaân nhö vaäy, ñoái vôùi keû phaïm toäi lieàn daïy hoï phaùt loä saùm hoái2 ñeå dieät tröø toäi loãi, hieåu raønh nhöõng pheùp phöông tieän vaø sôû haønh bí maät cuûa Boà Taùt. Goïi laø phaøm phu thì chaúng phaûi laø ngöôøi coù ñuû taùm ñieàu giaùc ngoä.3 Ngöôøi coù ñuû taùm ñieàu giaùc ngoä thì chaúng goïi laø phaøm phu, goïi laø Boà Taùt, chaúng goïi laø Phaät.

“Haïng ngöôøi thöù nhì laø caùc vò Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm. Caùc vò naøy neáu ñöôïc Chaùnh phaùp, thoï trì Chaùnh phaùp, theo Phaät nghe phaùp, lieàn y nhö choã ñaõ nghe maø ghi cheùp, thoï trì, ñoïc tuïng, ñem giaûng giaûi vôùi ngöôøi khaùc. Nhö vôùi caùc vò naøy maø baûo raèng nghe phaùp roài chaúng ghi cheùp, chaúng thoï trì, chaúng ñem giaûng giaûi cho ngöôøi khaùc, laïi noùi raèng Phaät cho pheùp chöùa tröõ noâ tyø, nhöõng vaät baát

1 Taùm ñieàu giaùc ngoä, roõ bieát cuûa baäc ñaïi nhaân ñöôïc giaûng roõ trong kinh Baùt ñaïi nhaân giaùc. 一世間無常覺，二多欲為苦覺，三心無厭足覺，四懈怠墮落覺，五愚痴生死 覺，六貧苦多怨覺，七五欲過患覺，八生死熾然苦惱無量覺。Moät laø bieát roõ theá gian voâ thöôøng; hai laø bieát roõ nhieàu tham duïc laø khoå; ba laø bieát roõ taâm khoâng nhaøm chaùn, khoâng bieát ñuû, neân phaûi löu yù maø phoøng hoä, xa lìa naêm moùn duïc; boán laø bieát roõ söï löôøi nhaùc daãn ñeán truïy laïc, sa ñoïa; naêm laø bieát roõ söï ngu si laø coäi goác daãn ñeán phaûi traàm luaân trong sanh töû, cho neân caàn phaûi tinh taán hoïc hoûi Chaùnh phaùp ñeå thoaùt ra; saùu laø bieát roõ söï ngheøo khoå baàn cuøng sanh nhieàu oaùn haïi, deã sa vaøo toäi loãi, vì theá phaûi môû roäng loøng boá thí, cöùu giuùp nhöõng keû baàn cuøng; baûy laø bieát roõ choã xaáu aùc, gaây ra loãi laàm cuûa naêm moùn duïc; taùm laø bieát roõ sanh töû nhö ngoïn löûa thieâu ñoát khoå naõo voâ löôïng.

2 Phaùt loä saùm hoái: töï mình boäc loä, baøy toû choã sai traùi, phaïm loãi cuûa mình ra cho moïi ngöôøi ñeàu bieát vaø quyeát taâm hoái caûi khoâng taùi phaïm nöõa.

3 Ngöôøi coù ñuû taùm ñöùc giaùc tri daïy trong kinh Baùt Ñaïi Nhaân Giaùc (taùm ñöùc giaùc tri, taùm vieäc giaùc tri cuûa baäc Ñaïi nhaân, baäc Boà Taùt).

604

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

tònh, ñeàu laø chuyeän voâ lyù. Nhö vaäy laø haïng ngöôøi thöù nhì. Caùc vò naøy chöa ñöôïc nhö haïng ngöôøi thöù ba. Ñöôïc nhö haïng ngöôøi thöù ba goïi laø Boà Taùt ñaõ ñöôïc thoï kyù.

“Haïng ngöôøi thöù ba laø caùc vò A-na-haøm. Neáu baûo raèng caùc vò A-na-haøm phæ baùng Chaùnh phaùp, nhö noùi: Nhö Lai cho pheùp chöùa tröõ noâ tyø, toâi tôù, nhöõng vaät baát tònh; hoaëc noùi caùc vò thoï trì kinh ñieån, saùch luaän ngoaïi ñaïo; hoaëc noùi caùc vò bò caùc phieàn naõo khaùch traàn1 ngaên trôû, bò caùc phieàn naõo töø tröôùc che laáp; hoaëc noùi caùc vò giaáu gieám xaù-lî chaân thaät cuûa Nhö Lai; hoaëc noùi caùc vò bò caùc beänh ôû ngoaøi gaây naõo haïi, hoaëc bò raén ñoäc boán ñaïi xaâm toån; hoaëc noùi caùc vò theo luaän thuyeát chaáp ngaõ, ñeàu laø nhöõng vieäc voâ lyù.

“Neáu baûo raèng caùc vò A-na-haøm giaûng thuyeát phaùp voâ ngaõ, ñoù laø vieäc coù lyù. Neáu baûo raèng caùc vò giaûng leõ chaáp tröôùc theo phaùp theá gian, ñoù laø vieäc voâ lyù. Neáu baûo caùc vò giaûng phaùp Ñaïi thöøa tieáp noái chaúng döùt, ñoù laø vieäc coù lyù.

“Neáu baûo raèng caùc vò A-na-haøm coù caùi thaân chöùa taùm vaïn loaïi truøng,2 ñoù cuõng laø vieäc voâ lyù. Neáu baûo raèng caùc vò ñaõ vónh vieãn xa lìa söï daâm duïc, cho ñeán trong giaác moäng cuõng khoâng phaïm vieäc baát tònh, ñoù laø vieäc coù lyù. Neáu baûo raèng caùc vò A-na-haøm ñeán ngaøy laâm chung sanh loøng sôï seät, ñoù cuõng laø vieäc voâ lyù.

“Vaäy A-na-haøm coù nghóa laø gì? Nhö tröôùc ñaây ta coù noùi, baäc A-na-haøm chaúng coøn phaûi trôû laïi theá gian naøy; nhöõng loãi laàm tai haïi töø tröôùc chaúng coøn coù theå nhieãm oâ. Neáu vò aáy coøn tôùi lui ôû coõi theá gian naøy, ñoù goïi laø Boà Taùt ñaõ ñöôïc 1 Phieàn naõo khaùch traàn (Khaùch traàn phieàn naõo): Phieàn naõo ví nhö khaùch traàn.

Phieàn naõo chaúng phaûi laø vaät saün coù ôû nôi mình, maø laø töø beân ngoaøi ñeán (khaùch), chæ vì mình meâ laàm neân ngôõ khaùch laø chuû maø thoâi. Chính caùi taâm trong saïch saün coù môùi laø chuû. Vaäy neân goïi phieàn naõo laø khaùch. Laïi nöõa, phieàn naõo baùm vaøo nhö buïi ñoùng dô, cho neân goïi laø traàn (buïi baëm).

2 Caùi thaân coù taùm vaïn loaïi truøng: chæ thaân xaùc thòt deã hö hoaïi, thoái röûa, laø choã nöông naùu, chui ruùc cuûa muoân loaïi vi truøng.

605

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

thoï kyù, chaúng bao laâu seõ ñöôïc thaønh A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoù laø haïng ngöôøi thöù ba.

“Haïng ngöôøi thöù tö goïi laø A-la-haùn. Vò A-la-haùn laø ngöôøi ñaõ döùt heát phieàn naõo, ñaõ truùt boû gaùnh naëng, ñaõ ñöôïc söï lôïi ích cho mình, ñaõ laøm xong vieäc phaûi laøm, truï ôû ñòa vò thöù möôøi.1 Baäc aáy ñöôïc trí töï taïi, tuøy theo söï öa thích cuûa chuùng sanh coù theå thò hieän ra moïi thöù hình saéc, aûnh töôïng. Nhö choã trang nghieâm cuûa vò naøy, neáu muoán thaønh Phaät ñaïo lieàn coù ñuû khaû naêng ñeå thaønh. Coù theå thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy neân goïi laø A-la-haùn.

“Ñoù goïi laø boán haïng ngöôøi xuaát hieän ôû ñôøi coù theå thöông xoùt vaø laøm lôïi ích nhieàu cho theá gian, laø choã nöông caäy cho theá gian, laøm cho loaøi ngöôøi vaø chö thieân ñeàu ñöôïc yeân vui. Caùc vò naøy ñeàu laø baäc toái toân, toái thaéng trong coõi trôøi ngöôøi, khoâng khaùc gì ñöùc Nhö Lai. Goïi laø baäc cao troåi trong loaøi ngöôøi töùc laø choã quay veà nöông theo cuûa caû nhaân loaïi vaø chö thieân.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nay con chaúng nöông theo boán haïng ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Nhö trong kinh Coà-sö-la2 Phaät daïy oâng Coà-sö-la raèng: ‘Nhö coù thieân ma hay Phaïm thieân, vì muoán phaù hoaïi neân bieán ra hình Phaät coù ñuû ba möôi hai töôùng toát trang nghieâm, taùm möôi veû ñeïp, haøo quang chieáu quanh moät taàm,3 khuoân maët troøn 1 Ñòa vò thöù möôøi (Ñeä thaäp ñòa): Ñòa vò thöù möôøi laø ñòa vò roát raùo trong Thanh Vaên

Thöøa. Thanh Vaên Thöøa coù möôøi ñòa vò: 1. Thoï tam quy ñòa 2. Tín ñòa 3. Phaùp ñòa 4. Noäi phaøm phu ñòa 5. Hoïc tín giôùi ñòa 6. Nhaäp nhaân ñòa 7. Tu-ñaø-hoaøn ñòa 8. Tö-ñaø-haøm ñòa 9. A-na-haøm ñòa 10. A-la-haùn ñòa. Caàn phaân bieät vôùi Thaäp ñòa cuûa Boà Taùt.

2 Coà-sö-la (瞿師羅) (Sanskrit: Ghoşira, Pāli: Ghosita) cuõng ñoïc laø Cuï-söû-la (具史羅), Cuø-tö-la (瞿私羅) hay Cuø-söû-la (劬史羅), dòch nghóa laø Myõ aâm (美音) hay Dieäu aâm thanh (妙音聲). Ñaây laø teân moät vò tröôûng giaû trong kinh Trung baûn khôûi (中本起經). Kinh Coà-sö-la nhaéc ñeán ôû ñaây coù leõ laø teân khaùc cuûa kinh naøy (Ñaïi chaùnh taïng, quyeån 4, trang 147, kinh soá 196).

3 Taàm: ñôn vò ño chieàu daøi, baèng 8 thöôùc coå, moãi thöôùc baèng khoaûng 0,33 meùt. Nhö vaäy, moãi taàm coù theå laø vaøo khoaûng 2,64 meùt.

606

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñaày nhö traêng raèm saùng rôõ, coù loâng traéng ôû khoaûng giöõa hai chaân maøy maøu traéng nhö ngoïc, nhö tuyeát. Neáu coù ngöôøi hình theå trang nghieâm nhö vaäy ñi ñeán choã oâng, thì oâng neân xeùt kyõ xem laø thaät hay laø giaû. Khi bieát roõ [laø ma giaû daïng] roài thì neân haøng phuïc noù.’

“Theá Toân! Boïn ma aáy coù theå hoùa laøm thaân Phaät ñöôïc, huoáng chi laø caùc thaân nhö A-la-haùn, A-na-haøm... cuûa boán haïng ngöôøi treân, hoaëc nhöõng vieäc nhö naèm ngoài giöõa khoâng trung, hoâng traùi phun nöôùc, hoâng phaûi phun löûa, thaân theå tuoân ra khoùi löûa nhö moät ñaùm löûa. Vì nhaân duyeân aáy, vôùi nhöõng haïng ngöôøi naøy con chaúng sanh loøng tin, hoaëc nhö coù thuyeát giaûng ñieàu chi, con cuõng khoâng theå nhìn nhaän, cuõng khoâng sanh taâm cung kính maø nöông theo hoï.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñoái vôùi nhöõng ñieàu chính ta giaûng thuyeát, neáu coù loøng nghi coøn chaúng neân nhaän, huoáng chi laø vôùi nhöõng haïng ngöôøi aáy. Cho neân phaûi kheùo phaân bieät bieát roõ laø ñieàu laønh hay döõ, neân laøm hay chaúng neân laøm. Neáu ñöôïc nhö vaäy thì seõ thoï höôûng söï yeân vui laâu daøi.

“Thieän nam töû! Ví nhö con choù hoang ban ñeâm vaøo nhaø ngöôøi ta. Keû toâi tôù nhaø aáy neáu hay bieát ñöôïc, lieàn ñuoåi maéng raèng: ‘Maøy mau ñi khoûi ñaây. Neáu maøy chaúng ñi ngay tao seõ gieát maøy.’ Choù hoang nghe vaäy lieàn boû ñi khoâng daùm trôû laïi. Töø nay trôû ñi caùc oâng cuõng neân laøm nhö vaäy ñeå haøng phuïc ma Ba-tuaàn. Neân noùi nhö theá naøy: ‘Ba-tuaàn! Nay oâng khoâng neân bieán ra hình töôïng nhö vaäy. Neáu oâng coøn coá yù hoùa hieän nhö vaäy nöõa, ta seõ duøng naêm sôïi daây maø troùi buoäc oâng.’ Ma nghe lôøi aáy aét seõ ra ñi, cuõng nhö con choù hoang kia khoâng coøn daùm trôû laïi.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy tröôûng giaû Coà-sö-la raèng: ‘Neáu oâng coù theå duøng caùch aáy

607

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

maø haøng phuïc ma thì cuõng coù theå ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.’ Nhö Lai caàn chi phaûi noùi raèng boán haïng ngöôøi aáy laø choã quay veà nöông theo? Boán haïng ngöôøi nhö vaäy coù giaûng thuyeát ñieàu chi, chöa chaéc ñaõ laø ñaùng tin.”

Phaät daïy Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ngay nhö nhöõng ñieàu ta thuyeát daïy, cuõng laø nhö vaäy, chaúng ra ngoaøi leõ aáy.

“Thieän nam töû! Ta vì haøng Thanh vaên maét thòt maø noùi vieäc haøng phuïc chuùng ma, khoâng phaûi vì nhöõng ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa maø noùi. Haøng Thanh vaên daãu coù thieân nhaõn cuõng goïi laø maét thòt. Ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa tuy mang maét thòt nhöng goïi laø Phaät nhaõn. Vì sao vaäy? Kinh Ñaïi thöøa naøy goïi laø Phaät thöøa, cao quyù hôn heát, vöôït troäi hôn heát.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi maïnh meõ, oai duõng. Nhöõng keû yeáu ñuoái nhuùt nhaùt thöôøng ñeán nöông töïa ngöôøi aáy. Ngöôøi maïnh meõ aáy thöôøng daïy nhöõng keû yeáu ñuoái nhuùt nhaùt raèng: ‘Caùc oâng neân caàm cung teân nhö theá naøy, luyeän taäp muùa giaùo, moùc caâu, quaêng daây troùi nhö theá naøy...’ Roài laïi daïy raèng: ‘Trong vieäc chieán ñaáu, tuy nhö ñi treân muõi nhoïn cuõng khoâng ñöôïc sôï seät. Haõy nhìn ngöôøi khaùc vôùi yù töôûng coi khinh laø yeáu ôùt. Töï mình neân coù tö töôûng laø ngöôøi maïnh meõ. Nhö gaëp ngöôøi voán khoâng can ñaûm duõng maõnh nhöng giaû laøm boä daïng maïnh meõ, caàm cung xaùch ñao cuøng moïi thöù khí giôùi böôùc ra giöõa traän lôùn tieáng quaùt theùt; ñoái vôùi ngöôøi aáy ñöøng sanh loøng sôï seät. Haïng ngöôøi nhö vaäy, neáu thaáy oâng chaúng khieáp sôï, neân bieát raèng chaúng bao laâu hoï seõ töï tan raõ, baïi hoaïi, cuõng nhö con choù hoang kia vaäy.’

“Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng vaäy, thöôøng daïy caùc vò Thanh vaên raèng: ‘Caùc oâng chôù neân sôï ma Ba-tuaàn. Neáu ma Ba-tuaàn hoùa laøm thaân Phaät vaø ñi ñeán choã caùc oâng, caùc oâng neân tinh caàn giöõ taâm vöõng chaõi, haøng phuïc ma aáy.

608

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Khi aáy ma seõ phaûi lo saàu chaúng vui, theo ñöôøng cuõ maø ruùt lui.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi duõng maïnh kia, chaúng chòu baét chöôùc theo keû khaùc. Ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa cuõng theá, khi nghe ñöôïc ñuû caùc kinh ñieån saâu xa bí maät, trong loøng laáy laøm vui söôùng, chaúng heà kinh sôï. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa nhö vaäy voán ñaõ töøng cuùng döôøng, cung kính, leã baùi voâ soá ñöùc Phaät trong quaù khöù, daãu coù voâ soá ma muoán ñeán quaáy roái, phaù hoaïi thì ñoái vôùi vieäc aáy ngöôøi cuõng chaúng heà kinh sôï.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ñöôïc moùn thuoác a-kieät-ñaø,1 chaúng coøn sôï baát cöù loaøi raén ñoäc naøo. Loaïi thuoác naøy coù theå giaûi tröø taát caû caùc loaïi chaát ñoäc. Kinh Ñaïi thöøa naøy cuõng nhö vaäy, coù coâng naêng nhö loaïi thuoác kia, khoâng sôï taát caû caùc thöù ñoäc haïi cuûa chuùng ma, laïi coøn coù theå haøng phuïc khieán cho khoâng coøn daáy leân ñöôïc nöõa.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù moät con roàng taùnh hay ganh gheùt, xaáu xa. Khi muoán haïi ngöôøi thì laáy maét maø nhìn hoaëc duøng mieäng maø phun, cho neân taát caû nhöõng gioáng sö töû, coïp, beo, soùi, choù ñeàu sôï seät. Caùc loaøi thuù döõ aáy, hoaëc nghe tieáng noù, hoaëc nhìn thaáy noù, hoaëc ñuïng chaïm vôùi noù ñeàu phaûi maát maïng.

“Nhöng coù moät ngöôøi gioûi veà chuù thuaät, coù theå duøng söùc cuûa thaàn chuù maø laøm cho caùc loaøi roàng ñoäc, chim kim sí cuøng vôùi voi döõ, sö töû, coïp, beo, soùi thaûy ñeàu trôû neân hieàn hoøa, duøng ñeå cöôõi hoaëc keùo xe. Nhöõng loaøi thuù aáy thaáy ngöôøi gioûi veà chuù thuaät kia lieàn chòu khuaát phuïc.

“Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng theá, nhìn thaáy ma

1 Teân moät loaïi thuoác quyù trò ñöôïc baùch beänh, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Agada, cuõng ñoïc laø a-giaø-ñaø, dòch nghóa laø voâ beänh, phoå khöù hay baát töû döôïc.

609

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Ba-tuaàn thì thaûy ñeàu khieáp sôï. Coøn ma Ba-tuaàn laïi chaúng heà sôï seät, cöù laøm vieäc cuûa ma.

“Ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa laïi cuõng nhö ngöôøi gioûi chuù thuaät kia, thaáy haøng Thanh vaên khieáp sôï nhöõng vieäc cuûa ma, ñoái vôùi Ñaïi thöøa chaúng ñem loøng tin töôûng, öa thích, neân tröôùc duøng phöông tieän haøng phuïc chuùng ma, khieán cho trôû neân hieàn hoøa, coù theå cöôõi ñöôïc, roài nhaân ñoù môùi giaûng roäng ñuû caùc moân dieäu phaùp. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thaáy ngöôøi ñieàu phuïc chuùng ma roài, khoâng coøn sôï seät, ñoái vôùi Chaùnh phaùp voâ thöôïng Ñaïi thöøa môùi sanh loøng tin töôûng, öa thích maø noùi raèng: ‘Chuùng ta töø nay ñoái vôùi Chaùnh phaùp naøy khoâng neân ngaên trôû nöõa.’

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc ñoái vôùi phieàn naõo sanh loøng sôï seät. Nhöõng ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa thaûy ñeàu khoâng khieáp sôï. Ngöôøi tu hoïc Ñaïi thöøa coù söùc maïnh nhö vaäy. Vì nhaân duyeân naøy, neân nhöõng ñieàu ta thuyeát daïy tröôùc ñaây laø vì muoán cho haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc ñieàu phuïc caùc ma, chaúng phaûi vì haøng Ñaïi thöøa maø noùi.

“Kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy khoâng theå tieâu maát, khoâng theå thua keùm, raát kyø dieäu vaø ñaëc bieät! Neáu coù ngöôøi nghe ñöôïc kinh ñieån naøy roài sanh loøng tin töôûng, thoï trì, coù theå tin raèng Nhö Lai laø phaùp thöôøng truï, ñoù laø ngöôøi raát ít coù, ví nhö hoa öu-ñaøm.

“Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, neáu nhö coù ngöôøi nghe ñöôïc nghe kinh ñieån Ñaïi thöøa vi dieäu nhö theá naøy roài ñem loøng tin töôûng, kính troïng, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy trong ñôøi vò lai, cho ñeán traêm nghìn öùc kieáp chaúng rôi vaøo caùc neûo döõ.”

Baáy giôø, Phaät daïy Boà Taùt Ca-dieáp raèng: “Thieän nam töû! Sau khi ta nhaäp Nieát-baøn, seõ coù traêm ngaøn voâ löôïng chuùng sanh phæ baùng vaø chaúng tin vaøo kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy.”

610

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Baïch Theá Toân, sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn bao laâu thì nhöõng chuùng sanh aáy seõ phæ baùng kinh naøy? Laïi coù nhöõng chuùng sanh thuaàn thieän naøo coù theå cöùu vôùt nhöõng keû phæ baùng giaùo phaùp?”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ta nhaäp Nieát-baøn roài, trong boán möôi naêm kinh Ñaïi thöøa naøy seõ ñöôïc truyeàn baù roäng raõi trong coõi Dieâm-phuø-ñeà. Nhöng sau ñoù laïi ñaønh mai moät.

“Thieän nam töû! Ví nhö caùc loaïi mía ñöôøng, neáp höông, ñöôøng pheøn, söõa, bô söõa, ñeà-hoà, tuøy theo moãi xöù maø ngöôøi daân ñeàu choïn moät moùn trong ñoù cho laø ngon nhaát. Laïi coù nhöõng ngöôøi chæ aên toaøn chaùo keâ. Nhöõng ngöôøi aáy cuõng noùi raèng: ‘Moùn maø chuùng toâi aên laø ngon nhaát.’ AÁy laø nhöõng ngöôøi ít phöôùc neân phaûi chòu nghieäp baùo. Neáu laø ngöôøi coù phöôùc thì tai chaúng heà nghe ñeán chaùo keâ, chæ aên toaøn caùc loaïi gaïo ngon, mía ngoït, ñöôøng pheøn, ñeà-hoà.

“Kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy cuõng theá. Nhöõng keû caên cô ñaàn ñoän, ít phöôùc chaúng heà thích nghe. Cuõng nhö nhöõng keû ít phöôùc kia khoâng öa caùc loaïi gaïo ngon, ñöôøng pheøn... haøng Nhò thöøa1 cuõng theá, khoâng öa kinh Ñaïi Nieát-baøn cao troåi nhaát naøy. Nhö coù nhöõng chuùng sanh saün loøng öa thích nghe vaø thoï trì kinh naøy, nghe roài vui veû, chaúng sanh loøng phæ baùng, cuõng nhö nhöõng ngöôøi coù phöôùc kia, ñöôïc aên toaøn caùc loaïi gaïo ngon.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù moät vò vua ôû giöõa vuøng nuùi non hieåm trôû. Tuy vua aáy coù caùc moùn mía ñöôøng, gaïo ngon, ñöôøng pheøn... nhöng cho laø khoù kieám neân tham tieác maø tích tröõ, chaúng daùm aên vì sôï heát ñi, chæ aên toaøn moùn chaùo keâ maø thoâi. Coù moät vò vua nöôùc khaùc nghe ñöôïc chuyeän 1 Nhò thöøa: chæ hai thöøa Thanh vaên vaø Duyeân giaùc.

611

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

aáy, laáy laøm thöông xoùt vaø buoàn cöôøi, lieàn cho xe chôû gaïo ngon, mía ñöôøng ñeán bieáu taëng. Vua kia nhaän ñöôïc roài, lieàn phaân phaùt roäng ra khaép nöôùc ñeå cuøng aên. Daân chuùng aên xong, laáy laøm vui söôùng, noùi raèng: ‘Nhôø coù vò vua kia neân chuùng ta môùi ñöôïc aên nhöõng moùn ít coù naøy.’

“Thieän nam töû! Boán haïng ngöôøi kia laïi cuõng nhö vaäy. Hoï laø nhöõng töôùng soaùi cuûa Ñaïi phaùp Voâ thöôïng naøy. Trong boán haïng ngöôøi aáy, nhö coù moät ngöôøi nhìn thaáy ôû phöông khaùc coù voâ soá Boà Taùt, daãu tu hoïc kinh ñieån Ñaïi thöøa naøy, töï mình sao cheùp hay khieán ngöôøi khaùc sao cheùp, vì lôïi döôõng hay vì danh döï, hoaëc vì muoán hieåu roõ phaùp, hoaëc vì muoán laøm ngöôøi cho keû khaùc nöông theo, hoaëc vì muoán trao ñoåi roäng raõi vôùi caùc kinh khaùc, nhöng laïi chaúng ñuû söùc vì ngöôøi khaùc maø giaûng thuyeát. Nhìn thaáy nhö vaäy roài, vò aáy lieàn mang kinh ñieån vi dieäu naøy ñeán phöông aáy maø taëng cho caùc Boà Taùt kia, khieán cho caùc vò aáy phaùt taâm boà-ñeà voâ thöôïng, truï yeân nôi boà-ñeà. Caùc Boà Taùt aáy ñöôïc kinh naøy roài, lieàn vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng, khieán voâ löôïng chuùng sanh ñöôïc höôûng thoï vò phaùp cuûa Ñaïi thöøa nhö theá naøy. Ñoù ñeàu laø nhôø söùc cuûa moät vò Boà Taùt maø nhöõng ai chöa nghe kinh naøy thaûy ñeàu ñöôïc nghe, cuõng nhö nhôø söùc cuûa vò vua kia maø ai naáy ñeàu ñöôïc moùn aên ít coù.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn vi dieäu naøy löu haønh ôû xöù naøo, neân bieát raèng vuøng ñaát ñoù haún laø kim cang, ngöôøi ôû ñoù cuõng nhö kim cang. Neáu ai coù theå nghe ñöôïc kinh naøy lieàn khoâng coøn thoái chuyeån ñoái vôùi quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, coù caàu nguyeän vieäc chi aét ñeàu ñöôïc thaønh töïu. Nhö hoâm nay ta tuyeân thuyeát ra ñaây, tyø-kheo caùc oâng neân kheùo thoï trì. Neáu nhöõng chuùng sanh naøo chaúng theå nghe ñöôïc kinh ñieån nhö theá naøy, neân bieát laø nhöõng ngöôøi aáy raát ñaùng thöông xoùt. Vì sao

612

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

vaäy? Vì nhöõng ngöôøi aáy chaúng ñuû söùc thoï trì kinh ñieån Ñaïi thöøa nghóa lyù raát saâu xa naøy.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn roài, trong boán möôi naêm kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn naøy seõ ñöôïc löu haønh roäng raõi trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, sau ñoù thì ñaønh mai moät. Nhöng roài bao laâu sau nöõa seõ ñöôïc xuaát hieän trôû laïi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Cho ñeán khi Chaùnh phaùp cuûa ta coøn ôû coõi theá ñöôïc taùm möôi naêm, thì trong boán möôi naêm ñaàu kinh naøy seõ ñoå côn möa phaùp lôùn ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Vaøo luùc Chaùnh phaùp ñaõ dieät, Chaùnh giôùi bò tieâu huûy, phi phaùp taêng tröôûng, khoâng coù chuùng sanh naøo laøm theo ñuùng phaùp, lieäu coøn ai coù theå nghe nhaän, phuïng trì, ñoïc tuïng kinh naøy cho thoâng thuoäc, cuøng laø cuùng döôøng, cung kính, sao cheùp, giaûng thuyeát kinh naøy? Xin Nhö Lai thöông xoùt chuùng sanh, phaân bieät thuyeát roäng, khieán chö Boà Taùt nghe roài thoï trì; thoï trì roài lieàn khoâng coøn thoái chuyeån ñoái vôùi taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.”

Luùc aáy, Phaät khen Ca-dieáp raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng kheùo coù theå hoûi ta veà nghóa nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt soâng Hy-lieân1 maø phaùt taâm boà-ñeà, thì môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy2 maø thoï trì kinh ñieån nhö theá naøy, chaúng sanh loøng phæ baùng.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi coù theå ôû nôi chö Phaät Theá Toân nhieàu nhö soá caùt moät con soâng Haèng maø phaùt taâm 1 Soâng Hy-lieân (熙連, Sanskrit: Hiraṇyavatī - coù choã cuõng vieát laø 希連. 2 Töùc laø vaøo luùc Chaùnh phaùp ñaõ dieät nhö ngaøi Ca-dieáp vöøa neâu leân trong caâu hoûi

tröôùc ñoù.

613

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi öa thích kinh ñieån naøy, nhöng khoâng theå vì ngöôøi khaùc maø phaân bieät giaûng roäng.

“Thieän nam töû! Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt hai soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi hieåu ñuùng vaø tin töôûng, öa thích, thoï trì, ñoïc tuïng, nhöng cuõng khoâng theå vì ngöôøi khaùc maø phaân bieät giaûng roäng.

“Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt ba soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp kinh. Tuy coù theå vì ngöôøi khaùc giaûng thuyeát nhöng chöa giaûng ñöôïc nghóa saâu.

“Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt boán soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp kinh, vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng ñöôïc moät phaàn trong möôøi saùu phaàn nghóa lyù cuûa kinh naøy. Tuy laø giaûng thuyeát nhöng cuõng chöa ñöôïc ñaày ñuû.

“Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt naêm soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp kinh, vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng ñöôïc taùm phaàn trong möôøi saùu phaàn nghóa lyù cuûa kinh naøy.

“Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt saùu soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp kinh, vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng

614

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ñöôïc möôøi hai phaàn trong möôøi saùu phaàn nghóa lyù cuûa kinh naøy.

“Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt baûy soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp kinh, vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng ñöôïc möôøi boán phaàn trong möôøi saùu phaàn nghóa lyù cuûa kinh naøy.

“Nhö coù chuùng sanh naøo ôû nôi chö Phaät nhieàu nhö soá caùt taùm soâng Haèng maø phaùt taâm boà-ñeà, roài môùi coù theå ôû vaøo ñôøi xaáu aùc aáy maø chaúng phæ baùng phaùp naøy, laïi thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp kinh, khuyeán khích vaø laøm cho ngöôøi khaùc sao cheùp. Töï mình coù theå nghe vaø thoï nhaän, laïi khuyeán khích vaø laøm cho ngöôøi khaùc nghe vaø thoï nhaän, ñoïc tuïng thoâng thuoäc, kieân trì uûng hoä; vì loøng thöông xoùt chuùng sanh trong theá gian maø cuùng döôøng kinh naøy, laïi khuyeán khích vaø laøm cho ngöôøi khaùc cuùng döôøng. Ñoái vôùi caùc vieäc nhö cung kính, toân troïng, ñoïc tuïng, leã baùi kinh naøy, laïi cuõng thöïc hieän ñaày ñuû nhö vaäy. Ngöôøi aáy coù theå giaûng troïn yù nghóa kinh naøy, nhö laø: Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi, roát raùo yeân vui; giaûng roäng nghóa taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; hieåu roõ ñöôïc choã phaùp taïng cuûa Nhö Lai. Ngöôøi aáy ñaõ cuùng döôøng chö Phaät nhö vaäy roài, kieán laäp Chaùnh phaùp voâ thöôïng nhö theá naøy vaø thoï trì, uûng hoä.

“Nhö coù ngöôøi vöøa môùi phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, neân bieát raèng trong ñôøi vò lai ngöôøi aáy seõ coù khaû naêng kieán laäp ñöôïc Chaùnh phaùp nhö theá naøy vaø thoï trì, uûng hoä. Cho neân hieän nay caùc oâng coù theå bieát ñöôïc nhöõng ngöôøi hoä phaùp trong ñôøi vò lai. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi

615

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

vöøa môùi phaùt taâm aáy trong ñôøi vò lai aét seõ ñuû söùc hoä trì Chaùnh phaùp voâ thöôïng.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng tyø-kheo xaáu, nghe ta vaøo Nieát-baøn hoï chaúng sanh lo buoàn, noùi raèng: “Hoâm nay Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, thaät vui thích bieát bao! Nhö Lai ôû ñôøi naøy luoân ngaên trôû söï lôïi döôõng cuûa chuùng ta. Nay Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn, coøn ai ngaên trôû laøm maát söï lôïi döôõng cuûa chuùng ta nöõa? Neáu chaúng coù ai ngaên trôû thì chuùng ta laïi seõ ñöôïc söï lôïi döôõng nhö cuõ. Nhö Lai ôû ñôøi naøy ñöa ra nhöõng giôùi caám raát nghieâm khaéc. Nay Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, chuùng ta seõ buoâng boû heát. AÙo caø-sa voán laø phaùp thöùc chuùng ta ñaõ thoï laõnh, töø nay chuùng ta seõ boû ñi nhö thaùo boû laù phöôùn treân ngoïn caây.” Nhöõng keû nhö vaäy seõ phæ baùng, choáng laïi kinh Ñaïi thöøa naøy.

“Thieän nam töû! Nay oâng neân ghi nhôù laáy ñieàu naøy: ‘Chæ coù chuùng sanh naøo thaønh töïu ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc môùi coù theå tin ñöôïc kinh ñieån Ñaïi thöøa naøy, tin roài thoï trì. Ngoaøi ra, trong caùc chuùng sanh khaùc coøn coù nhöõng ngöôøi öa thích phaùp. Neáu coù theå roäng vì nhöõng ngöôøi aáy maø giaûng thuyeát kinh naøy, hoï ñöôïc nghe roài thì nhöõng aùc nghieäp ñaõ taïo ra trong voâ löôïng voâ soá kieáp ñaõ qua thaûy ñeàu tieâu dieät.

“Nhöõng ai chaúng tin kinh ñieån naøy, ôû ñôøi hieän taïi seõ chòu voâ soá beänh khoå naõo haïi, nhieàu ngöôøi trong soá aáy thöôøng bò ngöôøi maéng nhieác, laøm nhuïc. Sau khi qua ñôøi seõ bò ngöôøi ta khinh cheâ, laïi sanh laøm ngöôøi maët muõi hình töôùng xaáu xí, vieäc möu sanh vaát vaû khoù khaên, thöôøng khoâng ñöôïc ñaày ñuû, tuy coù kieám ñöôïc ñoâi chuùt cuõng chæ laø nhöõng moùn thoâ xaáu, toài teä. Roài ñôøi naøy qua ñôøi khaùc hoï luoân sanh ra trong nhöõng caûnh baàn cuøng, haï tieän, sanh vaøo nhöõng nhaø taø kieán phæ baùng Chaùnh phaùp. Cho ñeán luùc laâm chung, hoaëc gaëp buoåi loaïn laïc ñao binh, vua chuùa baïo

616

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

ngöôïc, hoaëc laø bò vieäc xaâm haïi böùc baùch bôûi nhöõng keû oaùn thuø hieàm khích. Daãu hoï coù baïn laønh nhöng phaûi xa caùch chaúng ñöôïc gaëp gôõ. Nhöõng thöù caàn duøng trong cuoäc soáng, mong caàu ñeàu chaúng ñöôïc. Daãu coù ñöôïc ñoâi chuùt lôïi laïc nhöng thöôøng phaûi ñoùi khaùt. Chæ nhöõng keû taàm thöôøng, haï tieän môùi giao du vôùi hoï; haøng quoác vöông, ñaïi thaàn ñeàu khinh reû khoâng bieát ñeán teân tuoåi hoï. Nhö hoï coù noùi ra ñieàu chi raát hôïp lyù cuõng chaúng ai tin nhaän. Ngöôøi nhö vaäy khoâng theå sanh veà nhöõng nôi toát ñeïp, cuõng nhö con chim bò chaët caùnh khoâng theå bay ñi. Ngöôøi naøy cuõng theá, trong ñôøi vò lai khoâng theå ñöôïc sanh veà nhöõng nôi toát ñeïp trong coõi trôøi ngöôøi.

“Neáu ai coù theå tin vaøo kinh ñieån Ñaïi thöøa naøy, tuy ñaùng phaûi thoï hình töôùng thoâ xaáu1 nhöng nhôø coâng ñöùc cuûa kinh neân seõ ñöôïc hình dung ñoan chaùnh, oai nghieâm, söùc maïnh ngaøy caøng taêng. Ngöôøi ta vaø chö thieân ñeàu muoán ñöôïc gaëp gôõ, cung kính, yeâu meán, chaúng muoán rôøi xa ngöôøi aáy. Caùc baäc quoác vöông, ñaïi thaàn cuøng vôùi thaân thuoäc cuûa hoï, neáu nghe ngöôøi aáy noùi ra ñieàu gì ñeàu kính troïng tin theo.

“Trong haøng ñeä töû Thanh vaên cuûa ta, nhö ai muoán laøm neân vieäc ít coù hôn heát, thì neân vì theá gian maø giaûng roäng kinh ñieån Ñaïi thöøa nhö theá naøy.

“Thieän nam töû! Ví nhö söông muø, duø muoán toàn taïi cuõng chaúng qua khoûi luùc maët trôøi moïc. Khi maët trôøi ñaõ hieän ra, lieàn tan bieán chaúng coøn gì. Thieän nam töû! Nghieäp aùc cuûa chuùng sanh laïi cuõng nhö vaäy, toàn taïi ôû ñôøi cuõng chaúng qua khoûi luùc chuùng sanh ñöôïc thaáy maët trôøi Ñaïi Nieát-baøn. Khi maët trôøi Ñaïi Nieát-baøn xuaát hieän lieàn coù theå tieâu tröø heát thaûy caùc nghieäp aùc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi caïo toùc xuaát

1 Nghóa laø do nhöõng nghieäp aùc ñaõ laøm tröôùc ñaây.

617

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

gia, tuy maëc aùo caø-sa nhöng chöa ñöôïc thoï möôøi giôùi sa-di.1 Neáu coù ngöôøi tröôûng giaû ñeán thænh chuùng taêng thì ngöôøi chöa thoï giôùi aáy cuõng ñöôïc thænh cuøng vôùi ñaïi chuùng. Tuy chöa thoï giôùi cuõng ñaõ ñöôïc döï vaøo haøng taêng chuùng. Thieän nam töû! Neáu coù nhöõng chuùng sanh phaùt taâm baét ñaàu tu hoïc kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, sao cheùp vaø thoï trì, ñoïc tuïng kinh thì cuõng ñöôïc gioáng nhö vaäy, tuy chöa ñöôïc ñaày ñuû caùc ñòa vò trong Thaäp ñòa2 nhöng cuõng ñaõ döï vaøo trong soá Boà Taùt Thaäp truï.3

“Nhö coù nhöõng chuùng sanh laø ñeä töû Phaät, hoaëc chaúng phaûi ñeä töû Phaät, hoaëc vì tham lam, hoaëc vì sôï seät, hoaëc vì lôïi döôõng maø nghe vaø thoï trì kinh naøy, nghe roài khoâng cheâ bai, thaäm chí chæ laø moät baøi keä trong kinh, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy ñaõ ñöôïc ñeán gaàn quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy, ta daïy raèng coù boán haïng ngöôøi laø choã nöông theo cuûa theá gian. Thieän nam töû! Khoâng coù lyù naøo maø boán haïng ngöôøi aáy ñoái vôùi nhöõng ñieàu Phaät ñaõ thuyeát laïi noùi raèng khoâng phaûi Phaät thuyeát. Vì vaäy maø ta noùi raèng boán haïng ngöôøi aáy laø choã nöông theo cuûa theá gian. Thieän nam töû! Caùc oâng neân cuùng döôøng boán haïng ngöôøi aáy.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Laøm sao

1 Möôøi giôùi cuûa sa-di: 1. Khoâng saùt sanh; 2. Khoâng troäm caép; 3. Khoâng daâm duïc; 4. Khoâng noùi doái; 5. Khoâng uoáng röôïu; 6. Khoâng caøi hoa, xöùc daàu thôm, thoa phaán ñeïp; 7. Khoâng ñaøn ca muùa haùt; 8. Khoâng naèm ngoài treân giöôøng roäng, gheá cao; 9. Khoâng aên sai giôø, nghóa laø chæ aên moãi ngaøy moät laàn tröôùc giôø ngoï; 10. Khoâng sôû höõu, söû duïng tieàn, vaøng, ñoà trang söùc quyù baùu.

2 Möôøi ñòa (Thaäp ñòa): Möôøi ñòa vò cuûa Boà Taùt Ñaïi thöøa: 1. Hoan hyû ñòa; 2. Ly caáu ñòa; 3. Phaùt quang ñòa; 4. Dieãm hueä ñòa; 5. Cöïc nan thaéng ñòa; 6. Hieän tieàn ñòa; 7. Vieãn haønh ñòa; 8. Baát ñoäng ñòa; 9. Thieän hueä ñòa; 10. Phaùp vaân ñòa.

3 Möôøi truï (Thaäp truï): 1. Phaùt taâm truï; 2. Trì ñòa truï; 3. Tu haønh truï; 4. Sanh quyù truï; 5. Phöông tieän cuï tuùc truï; 6. Chaùnh taâm truï; 7. Baát thoái truï; 8. Ñoàng chôn truï; 9. Phaùp vöông töû truï; 10. Quaùn ñaûnh truï.

618

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

chuùng con nhaän bieát ñöôïc boán haïng ngöôøi aáy ñeå cuùng döôøng?”

Phaät daïy Ca-dieáp: “Neáu nhö coù ngöôøi kieán laäp, hoä trì Chaùnh phaùp thì nhöõng haïng ngöôøi naøy seõ ñi theo thöa thænh, neân boû caû thaân maïng maø cuùng döôøng. Nhö ta thuyeát daïy trong kinh Ñaïi thöøa naøy:

Neáu coù ngöôøi bieát phaùp, Duø ngöôøi giaø, ngöôøi treû,Neân thaønh taâm cuùng döôøng, Cung kính vaø leã baùi,Nhö ngöôøi baø-la-moân, Thôø phuïng vò thaàn löûa.Neáu coù ngöôøi bieát phaùp, Duø ngöôøi giaø, ngöôøi treû,Neân thaønh taâm cuùng döôøng, Cung kính vaø leã baùi,Cuõng nhö haøng chö thieân,Haàu haï vò Ñeá-thích.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy, cuùng döôøng baäc sö tröôûng neân laøm nhö vaäy. Nay con coù choã nghi, xin Phaät giaûng roäng. Nhö coù baäc tröôûng laõo nghieâm trì giôùi luaät, theo ngöôøi treû tuoåi ñeå hoïc hoûi vaø thoï nhaän nhöõng ñieàu chöa bieát, laøm sao vò tröôûng laõo aáy laïi neân leã kính [ngöôøi treû tuoåi]? Neáu nhö [vò aáy] leã kính [ngöôøi treû tuoåi] thì khoâng theå goïi laø baäc trì giôùi.

“Laïi nhö ngöôøi treû tuoåi nghieâm trì giôùi luaät, theo ngöôøi cao nieân khoâng giöõ giôùi ñeå hoïc hoûi vaø thoï nhaän nhöõng ñieàu chöa bieát, vaäy coù neân leã kính [keû phaù giôùi kia] chaêng?

“Nhö coù ngöôøi xuaát gia theo ngöôøi taïi gia ñeå hoïc hoûi vaø thoï nhaän nhöõng ñieàu chöa ñöôïc nghe, coù neân leã kính [ngöôøi taïi gia aáy] hay khoâng?

619

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

“Theo lyù thì ngöôøi xuaát gia khoâng neân leã kính ngöôøi taïi gia; trong Phaät phaùp thì ngöôøi nhoû tuoåi phaûi cung kính baäc cao nieân, vì baäc cao nieân ñaõ thoï giôùi cuï tuùc tröôùc vaø thaønh töïu caùc oai nghi, cho neân phaûi cung kính cuùng döôøng. [Nhöng] Phaät coù daïy: ‘Phaät phaùp khoâng chaáp nhaän nhöõng keû phaù giôùi, hoï nhö coû daïi trong ñaùm ruoäng toát.’

“Laïi nhö Phaät vöøa daïy: ‘Neáu coù ngöôøi bieát phaùp, duø ngöôøi giaø, ngöôøi treû, neân thaønh taâm cuùng döôøng...’ cho ñeán ‘nhö haøng chö thieân haàu haï vò Ñeá-thích.’ Hai baøi keä aáy laø nghóa theá naøo? Leõ naøo Phaät laïi noùi ra ñieàu sai traùi hay sao? Nhö Phaät coù noùi: ‘Tyø-kheo trì giôùi cuõng coù choã sai phaïm.’ Vì sao Nhö Lai noùi ra lôøi aáy? Laïi trong caùc kinh khaùc Theá Toân coù noùi: ‘Ta cho pheùp tröøng trò nhöõng keû phaù giôùi.’ Nhöõng lôøi daïy nhö theá aét laø khoâng roõ nghóa.”

Phaät baûo Ca-dieáp: “Thieän nam töû! Ta vì caùc vò Boà Taùt tu hoïc Ñaïi thöøa trong ñôøi vò lai maø daïy hai baøi keä treân, chaúng phaûi vì haøng ñeä töû Thanh vaên.

“Thieän nam töû! Nhö ta ñaõ noùi, vaøo luùc Chaùnh phaùp ñaõ dieät, Chaùnh giôùi bò tieâu huûy, nhöõng keû phaù giôùi taêng tröôûng, nhöõng söï phi phaùp phaùt trieån raát maïnh, heát thaûy caùc baäc thaùnh ñeàu aån daät khoâng xuaát hieän, nhöõng toâi trai, tôù gaùi vaø nhöõng vaät baát tònh ñeàu ñöôïc thoï nhaän vaø chöùa tröõ. Vaøo luùc aáy, taát seõ coù moät trong boán haïng ngöôøi treân xuaát hieän ôû theá gian, caïo boû raâu toùc xuaát gia tu ñaïo. Vò aáy nhìn thaáy caùc tyø-kheo thoï nhaän vaø chöùa tröõ toâi trai, tôù gaùi vaø nhöõng vaät baát tònh, laïi khoâng bieát theá naøo laø trong saïch hay baát tònh, cuõng khoâng bieát theá naøo laø ñuùng luaät hay khoâng ñuùng luaät. Vò aáy vì muoán ñieàu phuïc caùc tyø-kheo nhö vaäy neân cuøng hoï giao tieáp gaàn guõi, nhöng khoâng nhieãm laáy nhöõng thoùi xaáu cuûa hoï.1 Töø choã sôû haønh cuûa 1 Giao tieáp gaàn guõi nhöng khoâng nhieãm laáy nhöõng thoùi xaáu: nguyeân vaên chöõ Haùn

dieãn ñaït khaùi nieäm naøy laø “döõ coäng hoøa quang baát ñoàng kyø traàn” (與共和光不同其塵). Veà sau, quan ñieåm “hoøa quang ñoàng traàn” trôû thaønh moät trong caùc toân chæ cuûa Ñaïi thöøa, vôùi yù nghóa ñöa Chaùnh phaùp vaøo ñôøi soáng theá tuïc ñeå tieáp ñoä nhöõng keû loãi laàm, truïy laïc. Coù theå xem tö töôûng naøy laø xuaát phaùt töø ñaây.

620

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

baûn thaân cho ñeán choã sôû haønh cuûa chö Phaät, vò aáy ñeàu kheùo phaân bieät roõ. Tuy thaáy nhöõng ngöôøi phaïm caùc giôùi ba-la-di1 nhöng vò aáy laëng thinh chaúng neâu toäi aáy ra.2 Vì sao vaäy? Vò aáy nghó raèng: ‘Ta ra ñôøi laø ñeå kieán laäp vaø hoä trì Chaùnh phaùp.’ Cho neân vò aáy laëng thinh chaúng neâu toäi aáy ra.

“Thieän nam töû! Ngöôøi nhö vaäy laø vì söï hoä phaùp, neân duø coù choã phaïm giôùi cuõng chaúng goïi laø phaù giôùi.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù vò quoác vöông mang beänh baêng haø. Vò tröø quaân3 coøn non nôùt chöa ñuû söùc noái ngoâi cai trò. Baáy giôø, coù moät ngöôøi chieân-ñaø-la4 giaøu coù voâ cuøng, laïi coù nhieàu quyeán thuoäc, beøn duøng söùc maïnh cuûa mình, nhaân luùc ñaát nöôùc suy yeáu maø cöôùp ngoâi vua. Ngöôøi naøy laøm vua chaúng bao laâu thì nhöõng ngöôøi trong nöôùc, cö só,5 baø-la-moân... thaûy ñeàu chaúng phuïc, boû troán sang nöôùc khaùc. Tuy

1 Ba-la-di (Sanskrit: Pārājika): Baát coäng truï phaùp, töùc boán toäi troïng. Vò tyø-kheo phaïm vaøo toäi ba-la-di thì phaûi truïc xuaát, khoâng coøn ñöôïc soáng chung vôùi caùc tyø-kheo khaùc. Boán toäi ba-la-di cuûa tyø-kheo laø: 1. Ñaïi daâm giôùi 2. Ñaïi ñaïo giôùi 3. Ñaïi saùt giôùi 4. Ñaïi voïng ngöõ giôùi.

2 Ñoaïn naøy chuùng toâi ngôø raèng thieáu ñi moät yù, vì trong baûn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån coù veû roõ nghóa hôn: “時有誦習九部經典犯戒違律。是 人雖知彼犯重罪,為護法故方便默然不說其過。而自謙卑從彼受學。”(Baáy giôø coù ngöôøi tuïng ñoïc ñöôïc chín boä kinh ñieån cuûa Nhö Lai nhöng vi phaïm vaøo giôùi luaät, ngöôøi naøy tuy bieát keû aáy ñaõ phaïm troïng toäi nhöng vì loøng hoä phaùp neân duøng phöông tieän laëng thinh khoâng noùi ra loãi laàm cuûa keû aáy, coøn töï haï mình theo keû aáy ñeå hoïc [cho ñöôïc chín boä kinh ñieån cuûa Nhö Lai].) So saùnh thì thaáy ñoaïn vaên naøy ñaày ñuû vaø roõ nghóa hôn.

3 Tröø quaân (儲君): Ngöôøi ñaõ ñöôïc choïn saün ñeå noái ngoâi vua nhöng chöa chính thöùc leân ngoâi. Tröø quaân thöôøng laø vò thaùi töû, nhöng cuõng coù khi laø moät hoaøng töû hay hoaøng thaân.

4 Chieân-ñaø-la (Sanskrit: Candāla): Nhöõng ngöôøi bò xem laø haï tieän nhaát ôû AÁn Ñoä vaøo thôøi ñöùc Phaät, thaäm chí khoâng ñöôïc xem laø moät giai caáp. Xaõ hoäi thôøi aáy coù boán giai caáp, hay boán chuûng toäc laø: saùt-ñeá-lî (haøng vua chuùa, quan töôùng), baø-la-moân (haøng tu só, thaày teá), pheä-xaù (haøng tröôûng giaû, phuù hoä), thuû-ñaø-la (haøng thôï thuyeàn, noâng daân hoaëc thöông nhaân buoân baùn nhoû). Ngoaøi boán giai caáp aáy, coøn moät haïng bò xem laø haï tieän, khoâng ñaùng keå ñeán, ñoù laø haïng chieân-ñaø-la.

5 Cö só: ÔÛ ñaây duøng töø naøy ñeå chæ giai caáp thuû-ñaø-la (Sanskrit: Sūdra), laø nhöõng ngöôøi laøm ruoäng vaø thôï thuû coâng... töùc laø giai caáp thöù tö cuûa AÁn Ñoä thôøi coå.

621

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

coù nhöõng ngöôøi ôû laïi, hoï cuõng chaúng muoán nhìn thaáy vua aáy. Neáu coù nhöõng ngöôøi tröôûng giaû,1 baø-la-moân... khoâng rôøi xöù aáy, chæ nhö caây coái sanh tröôûng ôû nôi naøo roài cuõng cheát taïi nôi aáy.2

“Vò vua chieân-ñaø-la bieát raèng ngöôøi trong nöôùc troán ñi raát nhieàu, beøn sai nhöõng ngöôøi chieân-ñaø-la ñi tuaàn treân caùc neûo ñöôøng troïn baûy ngaøy, ñaùnh troáng truyeàn leänh cuûa vua raèng:3 ‘Trong haøng baø-la-moân, neáu coù ai chòu laøm vò thaày ban leã quaùn ñaûnh4 cho ta, ta seõ ñem phaân nöûa ñaát nöôùc maø phong thöôûng.’

“Nghe ñöôïc lôøi aáy, trong haøng baø-la-moân chaúng coù ai tìm ñeán. Thaûy ñeàu noùi raèng: ‘Khoâng khi naøo coù moät ngöôøi doøng baø-la-moân laïi chòu laøm vieäc aáy!’

“Vua chieân-ñaø-la laïi noùi raèng: ‘Neáu trong haøng baø-la-moân chaúng coù ai chòu laøm thaày ta, ta seõ buoäc nhöõng ngöôøi baø-la-moân vaø chieân-ñaø-la aên ôû chung cuøng vôùi nhau, cuøng laøm vieäc vôùi nhau.5 Coøn neáu coù ai ñeán laøm pheùp quaùn ñaûnh cho ta, ta seõ ñem phaân nöûa ñaát nöôùc maø phong thöôûng. Lôøi noùi aáy chaúng phaûi laø giaû doái. Thuoác tröôøng sanh thöôïng dieäu cam loä cuûa coõi trôøi Tam thaäp tam thieân do chuù thuaät maø coù ñöôïc, ta cuõng seõ chia ñeàu cho ngöôøi aáy cuøng höôûng vôùi ta.’1 Tröôûng giaû: giai caáp pheä-xaù (Vaisya), töùc laø nhöõng thöông gia giaøu coù, nhöõng

ngöôøi coù theá löïc, laø giai caáp thöù ba trong xaõ hoäi AÁn Ñoä thôøi coå.2 YÙ noùi baát ñaéc dó vì khoâng muoán boû queâ höông xöù sôû neân nhöõng ngöôøi naøy môùi

ôû laïi.3 Thôøi aáy nhöõng ngöôøi truyeàn leänh cuûa vua duøng tieáng troáng ñeå gôïi söï chuù yù cuûa

ñaùm ñoâng tröôùc khi ñoïc leänh, cuõng nhö ôû ta tröôùc ñaây duøng tieáng moõ.4 Leã quaùn ñaûnh: Nghi leã do moät vò thaày baø-la-moân thöïc hieän, bao goàm vieäc ñoïc

kinh caàu nguyeän vaø röôùi nöôùc boán bieån leân ñaàu cho vua. Khi moät vò vua leân ngoâi, caàn phaûi laøm leã quaùn ñaûnh nhö moät nghi leã chính thöùc ñeå ñöôïc nhaân daân thöøa nhaän söï cai trò cuûa vò vua aáy.

5 Ñaây laø ñieàu toái kî ñoái vôùi xaõ hoäi phaân bieät giai caáp luùc baáy giôø, bôûi vì nhöõng ngöôøi thuoäc giai caáp cao hôn khoâng bao giôø chòu tieáp xuùc, giao thieäp vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc giai caáp thaáp hôn mình, huoáng chi laø nhöõng ngöôøi thuoäc doøng chieân-ñaø-la.

622

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Luùc aáy coù moät thaày baø-la-moân tuoåi vöøa ñöôïc hai möôi, vaâng giöõ haïnh thanh tònh, ñeå toùc daøi, thoâng thaïo chuù thuaät, tìm ñeán choã vua taâu raèng: ‘Ñaïi vöông! Toâi chòu laøm theo leänh cuûa ngaøi.’

“Luùc aáy, vò ñaïi vöông laáy laøm vui söôùng, lieàn nhaän ngöôøi thanh nieân baø-la-moân aáy laøm thaày ban pheùp quaùn ñaûnh. Nghe ñöôïc vieäc aáy, caùc vò baø-la-moân ñeàu noåi giaän, cheâ traùch ngöôøi treû tuoåi aáy raèng: ‘OÂng laø doøng baø-la-moân, sao laïi laøm thaày truyeàn phaùp cho ngöôøi doøng chieân-ñaø-la?’

“Baáy giôø, vua lieàn chia phaân nöûa nöôùc cho thaày baø-la-moân treû tuoåi aáy, caû hai cuøng trò nöôùc qua moät thôøi gian daøi. Roài thaày baø-la-moân treû tuoåi aáy môùi baûo vua raèng: ‘Toâi ñaõ boû caû pheùp nhaø1 ñeán ñaây laøm thaày cuûa vua, ñaõ ñem chuù thuaät vi maät truyeàn daïy cho vua, nhöng nay vua chöa xem toâi laø ngöôøi thaân.’ Vua hoûi: ‘Nhö hieän nay chaúng phaûi toâi ñaõ thaân vôùi thaày roài sao?’ Thaày baø-la-moân: ‘Ñeán nay chuùng ta vaãn chöa cuøng höôûng vò thuoác tröôøng sanh cuûa vua tröôùc ñeå laïi.’ Vua noùi: ‘Laønh thay, laønh thay! Ñaïi sö! Thaät toâi chaúng bieát ñieàu aáy, neáu thaày caàn xin cöù laáy ñi.’

“Thaày baø-la-moân treû tuoåi nghe vua noùi lôøi aáy roài lieàn laáy thuoác mang veà nhaø, môøi caùc ñaïi thaàn cuøng ñeán duøng vôùi mình. Caùc quan duøng xong, ñoàng taâu vôùi vua raèng: ‘Vui thay! Ñaïi sö coù thuoác cam loä baát töû.’ Vua bieát ñieàu ñoù, lieàn traùch thaày raèng: ‘Taïi sao ñaïi sö chæ cuøng caùc quan duøng thuoác cam loä aáy maø khoâng thaáy chia cho traãm?’

“Luùc aáy thaày baø-la-moân treû tuoåi lieàn laáy loaïi thuoác troän laãn raát nhieàu chaát ñoäc ñöa cho vua uoáng. Vua uoáng xong, chæ trong giaây laùt thì hôi thôû roái loaïn, meâ man teù nhaøo xuoáng ñaát, chaúng coøn bieát gì caû, döôøng nhö ngöôøi ñaõ cheát.

“Luùc aáy thaày baø-la-moân treû tuoåi lieàn toân vò tröø quaân cuûa 1 Pheùp nhaø: Töùc laø khuoân pheùp cuûa ñaïo Baø-la-moân. Bôûi vì ñaïo aáy chaúng heà nhìn

nhaän moät ngöôøi chieân-ñaø-la laøm vua. Ngöôøi baø-la-moân khoâng ñöôïc laøm pheùp quaùn ñaûnh cho ngöôøi chieân-ñaø-la, nhìn nhaän ngöôøi aáy laøm vua.

623

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

vua tröôùc leân ngoâi, baûo vò aáy raèng: “Nôi toøa sö töû khoâng neân ñeå cho chieân-ñaø-la leân ngoài. Xöa nay, ta chöa töøng nghe thaáy ngöôøi chieân-ñaø-la laøm vua bao giôø. Neáu ngöôøi chieân-ñaø-la trò nöôùc, chaên daân, ñoù laø vieäc voâ lyù! Nay ngaøi neân keá vò tieân vöông, laáy Chaùnh phaùp maø trò nöôùc.”

“Baáy giôø, thaày baø-la-moân treû tuoåi saép ñaët moïi vieäc xong roài, lieàn laáy thuoác giaûi ñoäc cho ngöôøi chieân-ñaø-la, khieán cho ñöôïc tænh laïi, roài ñuoåi ra khoûi nöôùc. Luùc aáy, thaày baø-la-moân treû tuoåi tuy laøm moïi vieäc nhö vaäy nhöng chaúng ñeå maát khuoân pheùp doøng baø-la-moân. Nhöõng vò cö só, baø-la-moân khaùc, khi nghe bieát ñöôïc vieäc ngöôøi aáy laøm ñeàu khen laø vieäc chöa töøng coù, ca ngôïi raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Nhaân giaû coù taøi kheùo leùo ñuoåi ñöôïc vua chieân-ñaø-la.’

“Thieän nam töû! Sau khi ta vaøo Nieát-baøn, caùc vò Boà Taùt hoä trì Chaùnh phaùp cuõng laøm nhö theá, duøng söùc phöông tieän ôû chung vôùi nhöõng keû phaù giôùi, giaû laøm vò taêng thaâu nhaän vaø chöùa tröõ taát caû nhöõng vaät baát tònh, cuøng laøm coâng vieäc gioáng nhö hoï. Luùc baáy giôø, neáu Boà Taùt thaáy coù ngöôøi phaïm nhieàu caám giôùi nhöng laïi coù theå tröøng trò nhöõng tyø-kheo xaáu aùc phaù huûy giôùi caám, lieàn ñeán choã ngöôøi aáy, cung kính leã baùi, cuùng döôøng ñuû boán vieäc,1 daâng leân cho hoï ñuû thöù kinh saùch vaø moïi vaät. Nhö töï mình chaúng coù cuûa caûi, lieàn duøng phöông tieän ñeán tìm caàu ôû ngöôøi ñaøn-vieät2 ñeå coù maø daâng cho hoï. Vì laøm vieäc nhö vaäy, cho neân phaûi chöùa tröõ taùm thöù vaät baát tònh.3 Vì sao vaäy? Vì ngöôøi aáy muoán 1 Cuùng döôøng ñuû boán vieäc (Töù söï cuùng döôøng): laø cung caáp ñuû boán thöù caàn duøng,

bao goàm: 1. Y phuïc 2. Thöùc aên uoáng 3. Choã ôû, giöôøng nguû 4. Thuoác men trò beänh.

2 Ñaøn-vieät (Sanskrit: dānapati): tín chuû, thí chuû, chæ ngöôøi do tín taâm maø cuùng döôøng taøi vaät cho chö taêng.

3 Taùm vaät baát tònh (Baùt chuûng baát tònh chi vaät, hay Baùt baát tònh): 1. Toâi trai, tôù gaùi 2. Vaøng 3. Baïc 4. Traân baûo 5. Luùa thoùc 6. Kho laãm 7. Boø, deâ, voi, ngöïa 8. Moái lôïi thu hoaïch do söï buoân baùn. Taùm thöù aáy laø chaúng trong saïch ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia giöõ tònh giôùi.

624

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

söûa trò nhöõng tyø-kheo xaáu aùc, cuõng nhö thaày baø-la-moân treû tuoåi kia ñuoåi ngöôøi chieân-ñaø-la vaäy. Luùc baáy giôø, vò Boà Taùt tuy cung kính leã baùi ngöôøi aáy, chöùa tröõ taùm thöù ñoà vaät baát tònh, nhöng khoâng coù toäi. Vì sao vaäy? Vì Boà Taùt aáy muoán xua ñuoåi, tröøng trò nhöõng tyø-kheo xaáu, laøm cho nhöõng vò taêng thanh tònh ñöôïc soáng yeân oån, roäng truyeàn kinh ñieån phöông ñaúng Ñaïi thöøa, laøm lôïi ích cho taát caû chö thieân vaø loaøi ngöôøi.

“Thieän nam töû! Bôûi nhaân duyeân aáy, neân trong kinh ta thuyeát hai baøi keä treân, khieán chö Boà Taùt ñeàu khen ngôïi ngöôøi hoä phaùp, cuõng nhö caùc haøng cö só, baø-la-moân kia khen ngôïi thaày baø-la-moân treû tuoåi kia, noùi raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Boà Taùt hoä phaùp phaûi laø nhö vaäy!’

“Neáu ai thaáy ngöôøi hoä phaùp cuøng laøm coâng vieäc vôùi keû phaù giôùi maø cho laø coù toäi, neân bieát raèng keû aáy töï chòu laáy tai öông. Ngöôøi hoä phaùp aáy thaät khoâng coù toäi.

“Thieän nam töû! Nhö coù thaày tyø-kheo ñaõ phaïm giôùi caám, nhöng vì loøng kieâu maïn beøn che giaáu toäi loãi, chaúng chòu saùm hoái, neân bieát raèng ngöôøi nhö vaäy môùi thaät laø keû phaù giôùi. Coøn vò Ñaïi Boà Taùt, vì vieäc hoä phaùp, duø coù choã phaïm giôùi cuõng chaúng goïi laø phaù giôùi. Taïi sao vaäy? Vì khoâng coù loøng kieâu maïn, bieát baøy toû vaø saùm hoái.

“Thieän nam töû! Cho neân trong kinh ta che laáp choã hình töôùng maø noùi keä raèng:

Neáu coù ngöôøi bieát phaùp, Duø ngöôøi giaø, ngöôøi treû,Neân thaønh taâm cuùng döôøng, Cung kính vaø leã baùi,Nhö ngöôøi baø-la-moân, Thôø phuïng vò thaàn löûa.

625

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Laïi nhö ñeä nhò thieân,1 Haàu haï vò Ñeá-thích.”

“Vì nhaân duyeân aáy, ta chaúng vì ngöôøi tu hoïc trong haøng Thanh vaên, chæ vì haøng Boà Taùt maø noùi keä aáy.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Caùc vò Ñaïi Boà Taùt nhö vaäy ñoái vôùi giôùi luaät coù phaàn cheånh maûng. Vaäy giôùi luaät maø hoï ñaõ thoï töø tröôùc coù coøn ñöôïc nguyeân veïn hay chaêng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng chaúng neân noùi ra lôøi aáy. Vì sao vaäy? Giôùi luaät maø caùc vò Boà Taùt aáy ñaõ thoï vaãn coøn nguyeân veïn chaúng maát. Ví nhö coù phaïm ñieàu chi, vò aáy lieàn töùc thôøi saùm hoái. Saùm hoái roài lieàn trôû neân trong saïch.

“Thieän nam töû! Ví nhö caùi bôø ñeâ cuõ, coù loã thuûng beân naøy xuyeân qua beân kia, taát nhieân nöôùc phaûi ræ chaûy. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù ai söûa chöõa. Neáu coù ngöôøi söûa chöõa, aét nöôùc chaúng coøn chaûy ra. Boà Taùt cuõng theá, tuy cuøng vôùi nhöõng ngöôøi phaù giôùi maø boá-taùt,2 thoï giôùi, töï töù,3 laøm caùc vieäc taêng vôùi hoï, nhöng veà giôùi luaät cuûa mình thì chaúng ñeå nhö bôø ñeâ bò thuûng loã. Vì sao vaäy? Neáu chaúng coù nhöõng ngöôøi giöõ giôùi thanh tònh thì chuùng taêng phaûi toån giaûm, nhöõng keû kieâu maïn, cheånh maûng, bieáng nhaùc ngaøy caøng 1 Ñeä nhò thieân: Coõi trôøi thöù nhì. Caùc coõi trôøi trong Tam giôùi ñöôïc keå töø döôùi leân

laø: 1. Ñeä nhaát thieân: Töù thieân vöông thieân 2. Ñeä nhò thieân: Ñao-lôïi thieân hay Tam Thaäp Tam thieân 3. Ñeä tam thieân: Haøng chö thieân haàu haï quanh vua trôøi Ñeá Thích.

2 Boá-taùt (Sanskrit: Upovasatha): Ñoïc troïn laø Öu-boå-ñaø-baø, nghóa laø ñoaïn dieät ñieàu aùc, taêng tröôûng ñieàu thieän. Boá-taùt töùc laø thieát giôùi, tuïng giôùi moät thaùng hai kyø, ngaøy soùc vaø ngaøy voïng ( Raèm vaø moàng moät).

3 Töï töù, töùc laø tuøy yù. Trong khi chö taêng nhoùm hoïp ñeå boá-taùt (tuïng giôùi), ngöôøi naøo thaáy mình coù laàm loãi thì tuøy yù khai ra ñeå saùm hoái, roài chö taêng cuõng tuøy yù maø quyeát ñònh hình thöùc caàn aùp duïng cho ngöôøi ñaõ phaïm loãi.

626

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

nhieàu hôn. Neáu coù nhöõng ngöôøi giöõ giôùi thanh tònh thì coù theå laøm cho ñaày ñuû, chaúng maát ñi giôùi luaät caên baûn.

“Thieän nam töû! Ñoái vôùi [vieäc tu taäp] giaùo phaùp maø trì treä môùi goïi laø cheånh maûng; ñoái vôùi giôùi luaät neáu coù choã chaäm treã khoâng goïi laø cheånh maûng. Vò Ñaïi Boà Taùt ñoái vôùi giaùo phaùp Ñaïi thöøa naøy khoâng coù taâm bieáng nhaùc, ngaïo maïn, ñoù goïi laø giôùi caên baûn. Vì baûo veä Chaùnh phaùp neân vò aáy duøng nöôùc Ñaïi thöøa ñeå töï taém röûa. Vì vaäy neân Boà Taùt tuy thò hieän phaù giôùi cuõng khoâng goïi laø cheånh maûng.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Trong chuùng taêng coù boán haïng ngöôøi maø Phaät ñaõ daïy. Nhöng ví nhö traùi am-la, raát khoù phaân bieät traùi soáng vôùi traùi chín. Laøm sao nhaän bieát ñöôïc laø ngöôøi trì giôùi hay phaù giôùi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhôø kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy, coù theå deã daøng bieát ñöôïc. Vì sao maø nhôø kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy coù theå bieát ñöôïc? Ví nhö ngöôøi laøm ruoäng gieo troàng luùa neáp, nhoå boû coû daïi. Laáy maét thöôøng maø xem thì ai cuõng goïi laø ñaùm ruoäng saïch coû, nhöng ñeán khi coù haït thì coû vaø luùa taát khaùc nhau.

“Cuõng vaäy, taùm vieäc baát tònh coù theå oâ nhieãm chuùng taêng. Nhö vò naøo coù theå tröø boû ñöôïc taùm vieäc aáy thì duøng maét thöôøng maø xem cuõng bieát ñöôïc ñoù laø vò taêng thanh tònh.

“Nhö coù nhöõng ngöôøi trì giôùi vaø phaù giôùi, trong khi khoâng laøm vieäc aùc thì khoù duøng maét thöôøng maø phaân bieät. Neáu nhö vieäc aùc ñaõ bieåu hieän ra, lieàn coù theå bieát ñöôïc moät caùch deã daøng. Cuõng nhö coû daïi kia ñeán luùc coù haït thì deã phaân bieät. Trong chuùng taêng cuõng theá. Neáu nhö ai coù theå lìa xa taùm vieäc baát tònh, caùc phaùp ñoäc haïi, thì nhöõng

627

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

ngöôøi aáy goïi laø thaùnh chuùng phöôùc ñieàn, xöùng ñaùng cho loaøi ngöôøi vaø chö thieân cuùng döôøng. Choã quaû baùo thanh tònh khoâng theå laáy maét thöôøng maø phaân bieät ñöôïc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö trong röøng ca-la-ca, thöù caây aáy chieám ña phaàn, chæ xen coù moät caây traán-ñaàu-ca. Hai loaïi traùi caây aáy töông tôï nhö nhau, khoâng theå phaân bieät. Vaøo muøa traùi chín, coù moät coâ gaùi ñeán haùi. Coâ haùi ñöôïc chæ moät phaàn laø traùi traán-ñaàu-ca maø ñeán möôøi phaàn laø traùi ca-la-ca. Coâ chaúng bieát vieäc aáy, lieàn mang heát ra chôï baùn. Coù nhöõng ñöùa nhoû ngu daïi chaúng bieát phaân bieät, mua laáy nhöõng traùi ca-la-ca, aên xong thì cheát.

“Nhöõng ngöôøi coù trí nghe ñöôïc chuyeän aáy, beøn hoûi coâ gaùi aáy raèng: ‘Chò haùi nhöõng traùi caây aáy ôû ñaâu mang laïi ñaây?’ Luùc aáy, coâ gaùi lieàn noùi ra choã haùi traùi caây. Nhöõng ngöôøi aáy lieàn noùi raèng: ‘Choã aáy coù raát nhieàu caây ca-la-ca, nhöng chæ coù moät caây traán-ñaàu-ca maø thoâi.’ Bieát nhö vaäy roài lieàn cöôøi cheâ maø boû ñi.

“Thieän nam töû! Taùm phaùp baát tònh ôû trong ñaïi chuùng laïi cuõng nhö vaäy. Trong chuùng naøy coù raát nhieàu ngöôøi thoï duïng taùm pheùp aáy, chæ coù moät ngöôøi thanh tònh trì giôùi, chaúng thoï nhaän taùm pheùp baát tònh. Maëc daàu bieát raèng nhöõng ngöôøi khaùc thaâu nhaän vaø chöùa tröõ vaät phi phaùp, nhöng ngöôøi aáy cuõng laøm vieäc vôùi hoï, chaúng rôøi boû hoï, nhö caây traán-ñaàu-ca duy nhaát ñöùng giöõa röøng kia.

“Coù ngöôøi öu-baø-taéc thaáy trong chuùng taêng coù nhieàu ngöôøi khoâng theo ñuùng phaùp, cho neân ñoái vôùi taát caû ñeàu chaúng cung kính cuùng döôøng. Ngöôøi aáy neáu muoán cuùng döôøng, tröôùc heát neân hoûi raèng: ‘Ñaïi ñöùc! Taùm vieäc nhö vaäy coù neân thaâu nhaän vaø chöùa tröõ hay chaêng? Phaät coù cho

628

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

pheùp hay chaêng? Neáu noùi raèng Phaät cho pheùp, thì nhöõng ngöôøi nhö vaäy coù ñöôïc chung cuøng vôùi ngöôøi thanh tònh maø thi haønh caùc phaùp boá-taùt, yeát-ma vaø töï töù chaêng?’

“Ngöôøi öu-baø-taéc aáy hoûi nhö vaäy roài, chuùng taêng ñeàu ñaùp raèng: ‘Ñöùc Phaät vì loøng thöông xoùt, coù cho pheùp chöùa tröõ taùm vieäc nhö vaäy.’ Ngöôøi öu-baø-taéc aáy noùi raèng: ‘ÔÛ Kyø-hoaøn tinh xaù coù nhöõng tyø-kheo noùi raèng: Phaät cho pheùp chöùa tröõ vaøng, baïc. Laïi coù nhöõng tyø-kheo khaùc noùi raèng: Phaät khoâng cho pheùp chöùa tröõ. Nhöõng tyø-kheo noùi raèng ‘cho pheùp’ vaø nhöõng tyø-kheo noùi raèng ‘khoâng cho pheùp’, hai nhoùm tyø-kheo aáy chaúng ôû chung, chaúng thuyeát giôùi chung vaø chaúng töï töù vôùi nhau, cho ñeán chaúng uoáng nöôùc chung moät doøng soâng. Vaø ñoà vaät lôïi döôõng hoï cuõng chaúng höôûng chung. Nhö vaäy, vì sao caùc vò laïi noùi raèng Phaät coù cho pheùp? Ñöùc Phaät laø baäc cao quyù nhaát trong taát caû cac coõi trôøi, daãu coù thaâu nhaän ñi nöõa thì chuùng taêng cuõng chaúng neân chöùa tröõ. Neáu coù vò naøo thaâu nhaän taùm moùn baát tònh, thì chôù neân thuyeát giôùi, töï töù, yeát-ma, laøm taêng söï chung vôùi vò aáy. Neáu chung cuøng vôùi vò aáy maø thuyeát giôùi, töï töù, yeát-ma, laøm taêng söï, thì khi thaùc seõ ñoïa nôi ñòa nguïc, cuõng nhö nhöõng ngöôøi kia aên nhaèm traùi ca-la-ca maø cheát vaäy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö ôû thaønh thò coù ngöôøi baùn thuoác. Ngöôøi aáy coù moùn thuoác raát hay, coù vò ngoït, laáy ôû Tuyeát sôn. Ngöôøi aáy coøn baùn nhieàu moùn thuoác taïp nhaïp khaùc, cuõng coù vò ngoït töông töï.

“Luùc aáy, coù nhöõng ngöôøi muoán mua thuoác nhöng chaúng bieát phaân bieät. Hoï ñeán choã baùn thuoác, hoûi raèng: ‘OÂng coù moùn thuoác ôû Tuyeát sôn chaêng?’ Ngöôøi baùn thuoác ñaùp laø coù.

629

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

Ngöôøi naøy doái traù, laáy nhöõng moùn thuoác taïp nhaïp maø noùi vôùi ngöôøi mua raèng: ‘Ñaây laø moùn thuoác raát hay ôû Tuyeát sôn, coù vò ngoït.’ Baáy giôø, nhöõng ngöôøi mua thuoác laáy maét thöôøng maø nhìn neân khoâng theå phaân bieät ñöôïc, lieàn mua laáy mang veà, laïi nghó raèng: ‘Nay ta ñaõ coù ñöôïc moùn thuoác Tuyeát sôn raát hay vaø coù vò ngoït.’

“Ca-dieáp! Nhö trong soá taêng ôû haøng Thanh vaên, coù keû giaû danh laø taêng, cuõng coù nhöõng vò taêng chaân thaät, coù chö taêng hoøa hieäp, hoaëc trì giôùi, hoaëc phaù giôùi. ÔÛ trong chuùng ñaây thì heát thaûy ñeàu neân cuùng döôøng, cung kính, leã baùi. Ngöôøi öu-baø-taéc kia vôùi maét thöôøng khoâng theå phaân bieät, cuõng nhö ngöôøi mua thuoác chaúng phaân bieät ñöôïc moùn thuoác ôû Tuyeát sôn. Ai laø ngöôøi trì giôùi? Ai laø keû phaù giôùi? Ai laø taêng chaân chính? Ai laø taêng giaû danh? Chæ ngöôøi coù thieân nhaõn môùi phaân bieät ñöôïc.

“Ca-dieáp! Nhö ngöôøi öu-baø-taéc bieát raèng tyø-kheo naøo ñoù laø ngöôøi phaù giôùi, thì chaúng neân cung caáp ñoà thí, chaúng neân leã baùi cuùng döôøng. Neáu bieát raèng ngöôøi aáy thaâu naïp vaø chöùa tröõ taùm vaät phi phaùp, thì cuõng chaúng neân caáp thí nhöõng ñoà caàn duøng, chaúng neân leã baùi, cuùng döôøng. Neáu trong chuùng taêng coù ngöôøi phaù giôùi, chaúng neân vì leõ ngöôøi aáy maëc aùo caø-sa maø cung kính leã baùi.”

Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Laønh thay, laønh thay! Vieäc Nhö Lai noùi ñoù laø chaân thaät, chaúng coù giaû doái. Con seõ cuùi ñaàu thoï laõnh, döôøng nhö kim cang, vaät laï traân baûo. Nhö Phaät coù daïy, caùc tyø-kheo neân y theo boán phaùp. Boán phaùp ñoù laø gì? Ñoù laø: Y theo phaùp chaúng y theo ngöôøi, y theo yù nghóa chaúng y theo vaên töï, lôøi noùi; y theo trí tueä, chaúng y theo [nhaän] thöùc, y theo kinh

630

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

thaät nghóa roát raùo, chaúng y theo kinh [quyeàn thöøa] khoâng roát raùo troïn nghóa.1 Boán phaùp nhö vaäy caàn phaûi roõ bieát [ñeå nöông theo], khoâng [nöông theo] boán haïng ngöôøi [nhö Phaät ñaõ noùi].”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Y theo phaùp aáy, töùc laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn cuûa Nhö Lai. Heát thaûy phaùp Phaät ñeàu laø taùnh phaùp. Taùnh phaùp aáy töùc laø Nhö Lai. Cho neân Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi. Nhö coù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng’, ngöôøi aáy khoâng bieát, khoâng thaáy taùnh phaùp. Neáu ngöôøi ñaõ khoâng bieát, khoâng thaáy taùnh phaùp thì chaúng neân nöông theo.

“Nhö treân ta ñaõ noùi veà boán haïng ngöôøi ra ñôøi ñeå baûo veä giöõ gìn Chaùnh phaùp, caàn neân roõ bieát ñeå nöông theo hoï. Vì sao vaäy? Vì nhöõng ngöôøi aáy hieåu roõ taïng bí maät, saâu kín cuûa Nhö Lai, neân coù theå bieát Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi. Nhö noùi raèng Nhö Lai laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, thaät khoâng coù lyù nhö vaäy.

“Boán haïng ngöôøi nhö vaäy töùc laø Nhö Lai. Vì sao vaäy? Vì nhöõng ngöôøi aáy coù theå hieåu roõ nhöõng maät ngöõ cuûa Nhö Lai vaø coù theå giaûng thuyeát. Nhö ai coù theå hieåu roõ taïng bí maät saâu thaúm cuûa Nhö Lai, vaø bieát Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi, neáu noùi raèng ngöôøi nhö theá maø vì lôïi döôõng môùi noùi raèng: ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng’ thì thaät laø voâ

1 Kinh ñieån Tieåu thöøa do Phaät quyeàn thuyeát, daãn daét ngöôøi sô cô, neân goïi laø chöa troïn nghóa (baát lieãu nghóa). Bôûi vì trong ñoù vaãn noùi leân nhöõng leõ chaân thaät, ñuùng ñaén, nhöng chæ laø chöa ñöôïc troïn veïn, roát raùo. Kinh ñieån Ñaïi thöøa ñaït ñeán choã giaûi thoaùt roát raùo, khoâng coøn nghóa naøo khaùc vöôït ngoaøi ñoù nöõa, neân goïi laø troïn nghóa (lieãu nghóa). Coù ngöôøi cho raèng “baát lieãu nghóa” laø “khoâng hieåu nghóa”, ñieàu naøy khoâng hôïp lyù. Vì neáu noùi kinh ñieån Tieåu thöøa laø “khoâng hieåu nghóa”, ñoù chính laø khoâng hieåu nghóa phöông tieän cuûa Nhö Lai.

631

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

lyù. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy coøn coù theå nöông theo, huoáng chi laïi chaúng nöông theo boán haïng ngöôøi maø ta ñaõ noùi?

“Y theo phaùp, töùc laø taùnh phaùp; chaúng y theo ngöôøi, töùc laø haøng Thanh vaên. Taùnh Phaùp laø Nhö Lai; haøng Thanh vaên laø höõu vi. Nhö Lai laø thöôøng truï, höõu vi laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Neáu nhö ngöôøi phaù giôùi, vì lôïi döôõng maø noùi raèng: ‘Nhö Lai voâ thöôøng, bieán ñoåi’, thì chaúng neân nöông theo ngöôøi aáy. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghóa quyeát ñònh.

“Y theo nghóa chaúng y theo vaên töï, lôøi noùi. Nghóa töùc laø saùng suoát, hieåu bieát troïn veïn. Hieåu bieát troïn veïn goïi laø khoâng thieáu soùt, yeáu keùm. Khoâng thieáu soùt, yeáu keùm töùc laø ñaày ñuû. Nghóa ñaày ñuû ñoù, goïi laø Nhö Lai thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi. Nghóa Nhö Lai thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi töùc laø phaùp thöôøng. Nghóa phaùp thöôøng töùc laø Taêng thöôøng. Ñoù goïi laø y theo nghóa chaúng y theo lôøi noùi.

“Nhöõng vaên töï, lôøi noùi nhö theá naøo laø khoâng neân nöông theo? Ñoù laø nhöõng vaên töø trau chuoát trong caùc saùch luaän, cuõng nhieàu voâ soá nhö kinh ñieån Phaät ñaõ thuyeát, nhöng toaøn noùi nhöõng vieäc tham caàu khoâng chaùn, gian traù nònh hoùt, giaû vôø thaân caän bôï ñôõ ñeå caàu lôïi, thöôøng ñeán nhaø cö só maø laøm coâng vieäc cho hoï. Laïi coøn noùi raèng: ‘Phaät cho pheùp caùc tyø-kheo chöùa tröõ toâi tôù vaø caùc vaät baát tònh nhö: vaøng, baïc, traân baûo, luùa gaïo, kho laãm, boø, deâ, voi, ngöïa, buoân baùn kieám lôøi. Vaøo thuôû maát muøa ñoùi keùm vì thöông xoùt ñeä töû, Phaät cho pheùp tyø-kheo ñeå daønh ñoà vaät, tay laøm haøm nhai, khoâng thoï nhaän maø vaãn coù aên.’ Nhöõng lôøi nhö vaäy ñeàu chaúng neân nöông theo.

632

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Y theo trí tueä chaúng y theo nhaän thöùc. Noùi trí tueä töùc laø Nhö Lai. Nhö coù nhöõng ngöôøi Thanh vaên khoâng theå bieát roõ coâng ñöùc cuûa Nhö Lai, choã nhaän thöùc nhö vaäy khoâng neân nöông theo. Nhö ngöôøi bieát raèng Nhö Lai töùc laø phaùp thaân, choã trí tueä chaân thaät nhö vaäy laø neân nöông theo.

“Nhö coù ngöôøi thaáy caùi thaân phöông tieän cuûa Nhö Lai beøn noùi raèng thaân aáy laø do caùc aám, giôùi, nhaäp1 khoáng cheá, laø do thöùc aên maø ñöôïc nuoâi lôùn. Choã nhaän thöùc nhö vaäy chaúng neân nöông theo. Do ñoù maø bieát ñöôïc nhöõng choã nhaän thöùc chaúng neân nöông theo. Nhö coù ngöôøi noùi nhöõng lôøi nhö treân, cho ñeán nhöõng kinh saùch naøo noùi nhö vaäy ñeàu chaúng neân nöông theo.

“Y theo kinh thaät nghóa roát raùo, chaúng y theo kinh [quyeàn thöøa] khoâng roát raùo troïn nghóa. Kinh khoâng roát raùo troïn nghóa laø noùi haøng Thanh vaên, nghe ñeán taïng bí maät saâu xa cuûa Phaät Nhö Lai aét sanh taâm nghi ngôø, sôï seät, chaúng bieát raèng taïng aáy töø nôi bieån ñaïi trí tueä maø ra, cuõng nhö treû con chöa bieát phaân bieät. Ñoù goïi laø khoâng troïn nghóa. Kinh thaät nghóa roát raùo laø noùi haøng Boà Taùt trí tueä chaân thaät, tuøy theo ñaïi trí voâ ngaïi nôi töï taâm, cuõng nhö ngöôøi ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh hieåu bieát taát caû. Ñoù goïi laø roát raùo troïn nghóa.

“Laïi nöõa, Thanh vaên thöøa goïi laø khoâng roát raùo troïn

1 AÁm, giôùi, nhaäp: AÁm laø naêm aám, giôùi laø möôøi taùm giôùi, nhaäp laø möôøi hai nhaäp. Naêm aám (cuõng goïi laø naêm uaån) goàm coù: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Möôøi taùm giôùi goàm coù: saùu caên ôû trong (luïc caên noäi giôùi), saùu traàn ôû ngoaøi (luïc traàn ngoaïi giôùi) vaø saùu thöùc ôû khoaûng giöõa (luïc thöùc trung giôùi). Möôøi hai nhaäp laø möôøi hai ñieàu quan heä maät thieát vôùi nhau: saùu caên (nhaõn, nhó, tæ, thieät, thaân, yù) nhaäp vôùi saùu traàn (saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp); saùu traàn laïi nhaäp vôùi saùu caên. Ví duï nhö: con maét nhaäp vôùi hình saéc goïi laø nhaõn nhaäp; hình saéc nhaäp vôùi con maét goïi laø saéc nhaäp. Con maét laø caên, hình saéc laø traàn, ñoái nhaäp vôùi nhau thaønh ra söï thaáy...

633

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

nghóa, Ñaïi thöøa voâ thöôïng môùi goïi laø roát raùo troïn nghóa. Nhö noùi raèng: ‘Nhö Lai laø voâ thöôøng, bieán ñoåi’, ñoù goïi laø khoâng roát raùo troïn nghóa. Nhö noùi raèng: ‘Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi’, ñoù goïi laø roát raùo troïn nghóa.

“Choã thuyeát daïy cuûa haøng Thanh vaên neân roõ bieát, goïi laø khoâng roát raùo troïn nghóa. Choã thuyeát daïy cuûa haøng Boà Taùt neân roõ bieát, goïi laø roát raùo troïn nghóa. Neáu noùi raèng: ‘Nhö Lai nhôø aên uoáng maø ñöôïc nuoâi lôùn’, ñoù laø khoâng roát raùo troïn nghóa. Neáu noùi: ‘Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi’, ñoù laø roát raùo troïn nghóa. Neáu noùi raèng: ‘Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, nhö cuûi heát thì löûa taét’, ñoù goïi laø khoâng roát raùo troïn nghóa. Neáu noùi raèng: ‘Nhö Lai theå nhaäp phaùp taùnh’,1 ñoù goïi laø roát raùo troïn nghóa.

“Khoâng neân nöông theo phaùp cuûa Thanh vaên thöøa. Vì sao vaäy? Nhö Lai vì muoán hoùa ñoä chuùng sanh neân duøng söùc phöông tieän giaûng thuyeát Thanh vaên thöøa, cuõng nhö tröôûng giaû kia daïy con nhöõng ñieàu sô hoïc.

“Thieän nam töû! Thanh vaên thöøa cuõng ví nhö luùc môùi caøy ruoäng, chöa gaët luùa. Nhö vaäy goïi laø khoâng roát raùo troïn nghóa. Vì vaäy chaúng neân nöông theo Thanh vaên thöøa. Neân nöông theo phaùp Ñaïi thöøa. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai muoán ñoä chuùng sanh neân duøng söùc phöông tieän giaûng thuyeát Ñaïi thöøa, vì vaäy neân nöông theo. Nhö vaäy goïi laø roát raùo troïn nghóa.

“Boán phaùp y theo nhö vaäy, caàn phaûi roõ bieát.

1 Nhö Lai theå nhaäp phaùp taùnh: Phaät nhaäp Nieát-baøn, töùc laø Nhö Lai vaøo phaùp taùnh. Phaùp taùnh laø taùnh töï nhieân cuûa caùc phaùp, taùnh aáy voán yeân laëng, töï nhieân, khoâng bieán ñoåi. Phaùp taùnh cuõng goïi laø: chaân nhö, thaät töôùng, töï taùnh thanh tònh taâm.

634

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Laïi nöõa, noùi y theo nghóa, nghóa goïi laø thaät thaø thaúng thaén. Thaät thaø thaúng thaén goïi laø saùng toû roõ raøng. Saùng toû roõ raøng goïi laø khoâng thieáu keùm. Khoâng thieáu keùm goïi laø Nhö Lai.

“Laïi nöõa, saùng toû roõ raøng goïi laø trí tueä. Thaät thaø thaúng thaén goïi laø thöôøng truï.

“Nhö Lai thöôøng toàn, goïi laø y theo phaùp. Phaùp goïi laø thöôøng, cuõng goïi laø khoâng bôø beán, khoâng theå nghó baøn, khoâng theå caàm naém, khoâng theå bò troùi buoäc, nhöng coù theå thaáy ñöôïc. Nhö coù ngöôøi noùi raèng: “khoâng theå thaáy ñöôïc”, thì chaúng neân nöông theo ngöôøi aáy. Vì vaäy cho neân y theo phaùp chaúng y theo ngöôøi. Nhö coù ngöôøi naøo duøng lôøi noùi vi dieäu maø thuyeát leõ voâ thöôøng, thì chôù neân nöông theo lôøi aáy. Vì vaäy cho neân y theo nghóa chöù chaúng y theo lôøi noùi, vaên töï.

“Noùi y theo trí, ñoù laø: chuùng taêng laø thöôøng, voâ vi, chaúng bieán ñoåi, chaúng chöùa tröõ taùm thöù vaät baát tònh. Vaäy neân y theo trí tueä chaúng y theo thöùc. Nhö coù keû noùi raèng: ‘Do thöùc taïo taùc neân thöùc nhaän chòu. Khoâng coù chuùng taêng hoøa hieäp. Vì sao vaây? Hoøa hieäp ñoù goïi laø khoâng sôû höõu gì caû. Khoâng sôû höõu gì caû thì sao goïi laø thöôøng?” Vì theá neân choã nhaän thöùc nhö vaäy khoâng theå nöông theo.

“Noùi y theo choã roát raùo troïn nghóa, roát raùo troïn nghóa ñoù goïi laø bieát ñuû, khoâng bao giôø giaû hieän oai nghi thanh baïch, khoâng kieâu maïn töï cao, khoâng tham caàu lôïi döôõng. Laïi cuõng khoâng chaáp tröôùc caùc phaùp maø Nhö Lai tuøy nghi phöông tieän thuyeát daïy. Ñoù goïi laø roát raùo troïn nghóa. Nhö ai coù theå truï ôû choã nhö vaäy, thì neân bieát raèng ngöôøi ñoù

635

PHAÅM TAÙNH NHÖ LAI

ñaõ truï ôû ñeä nhaát nghóa.1 Vì vaäy neân goïi laø: y theo kinh roát raùo troïn nghóa, chaúng y theo kinh khoâng roát raùo troïn nghóa.

“Choã khoâng roát raùo troïn nghóa ñoù, nhö trong kinh noùi raèng heát thaûy ñeàu chaùy thieâu, heát thaûy ñeàu voâ thöôøng, heát thaûy ñeàu laø khoå, heát thaûy ñeàu laø khoâng, heát thaûy ñeàu laø voâ ngaõ, ñoù goïi laø khoâng roát raùo troïn nghóa. Vì sao vaäy? Vì khoâng hieåu troïn nhöõng nghóa nhö vaäy, neân chuùng sanh ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Vì sao vaäy? Vì chaáp tröôùc neân khoâng hieåu ñöôïc roát raùo troïn nghóa. Heát thaûy ñeàu chaùy thieâu, laïi hieåu raèng Nhö Lai daïy Nieát-baøn cuõng chaùy thieâu; heát thaûy ñeàu voâ thöôøng, laïi hieåu raèng Nhö Lai daïy Nieát-baøn cuõng laø voâ thöôøng. Ñoái vôùi nhöõng leõ khoå, khoâng, voâ ngaõ cuõng hieåu sai nhö vaäy! Cho neân goïi laø hieåu khoâng roát raùo troïn nghóa kinh, chaúng neân nöông theo.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Nhö Lai thöông xoùt taát caû chuùng sanh, kheùo bieát roõ luùc naøo neân laøm vieäc gì. Vì bieát ñöôïc luùc thích hôïp, neân noùi vieäc khinh laø troïng, vieäc troïng laø khinh. Nhö Lai xeùt bieát coù nhöõng ñeä töû ñöôïc ñaøn-vieät cung caáp nhöõng vaät caàn duøng, khoâng heà thieáu huït. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi aáy, Phaät khoâng cho pheùp thaâu naïp vaø chöùa tröõ toâi tôù, vaøng, baïc, cuûa caûi, vaät baùu, cuøng laø buoân baùn ñoåi chaùc nhöõng vaät baát tònh. Neáu nhöõng ñeä töû khoâng coù ñaøn-vieät cung caáp nhöõng vaät caàn duøng, gaëp khi maát muøa ñoùi khoå, khoù tìm moùn aên vaät uoáng; vì muoán kieán laäp, hoä trì Chaùnh phaùp, Phaät cho pheùp nhöõng ñeä töû aáy thaâu naïp vaø chöùa tröõ toâi tôù, vaøng, baïc, xe coä, ruoäng vöôøn,

1 Ñeä nhaát nghóa: nghóa lyù chaân thaät roát raùo, daãn ñeán söï giaûi thoaùt, cuõng goïi laø Thaéng nghóa, Chaân thaät nghóa.

636

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

luùa thoùc vaø ñoåi chaùc mua baùn ñeå chi duøng. Maëc daàu ñöôïc pheùp thaâu naïp vaø chöùa tröõ nhöõng vaät nhö vaäy, nhöng caàn phaûi tònh thí, laøm cho ñaøn-vieät theâm loøng tin töôûng.’ Noùi nhö vaäy laø hôïp vôùi boán phaùp nhö treân, haõy nöông theo ñoù. Nhö coù kinh, luaät, luaän naøo chaúng traùi vôùi boán phaùp treân thì cuõng neân nöông theo.

“Nhö coù ngöôøi noùi raèng: ‘Duø laø luùc thích hôïp hay chaúng thích hôïp, duø coù ngöôøi theå hoä phaùp hay khoâng theå hoä phaùp, Nhö Lai ñeàu cho pheùp taát caû tyø-kheo thaâu naïp vaø chöùa tröõ caùc vaät baát tònh kia.” Lôøi noùi nhö vaäy chaúng neân nöông theo. Nhö trong caùc kinh, luaät, luaän naøo coù choã noùi nhö vaäy thì cuõng chaúng neân nöông theo.

“Ta vì nhöõng chuùng sanh maét thòt maø giaûng thuyeát boán phaùp nöông theo naøy, chaúng phaûi vì ngöôøi coù tueä nhaõn.

“Vì vaäy maø nay ta giaûng thuyeát boán choã nöông theo: phaùp töùc laø taùnh phaùp, nghóa töùc laø Nhö Lai thöôøng truï, chaúng bieán ñoåi; trí töùc laø bieát roõ taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; hieåu nghóa roát raùo troïn veïn laø thoâng ñaït heát thaûy kinh ñieån Ñaïi thöøa.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN SAÙU