T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

KİŞİSEL GÜRÜLTÜ

MARUZİYETİ ÖLÇÜM

METODLARI Aralık 2015

Ankara

• TS EN ISO 9612-2009

Akustik-Mesleki Gürültü Maruziyetinin Belirlenmesi-Mühendislik Metodu

• TS 2607 ISO 1999

Akustik - Mesleki Gürültü Maruziyetinin Belirlenmesi ve Gürültü Kaynaklı İşitme Kaybının Tahmini

Ölçüm Adımları

• Adım 1 - İş Analizi

• Adım 2 - Ölçüm Stratejisinin Seçilmesi

• Adım 3 - Ölçüm

• Adım 4 - Hata Kullanımı ve Belirsizlikler

• Adım 5 - Hesaplamalar ve Sonuçların Raporlanması

LEX,8h: A-ağırlıklı gürültü seviyesi maruziyeti 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş hali

Lp,A,eqT,m: Görev m için ağırlıklı eşdeğer sürekli ses basıncı seviyesi

Lp,A,eqT,n: İş örneği n nin A-ağırlıklı eşdeğer sürekli ses basıncı seviyesi

Lp,Cpeak: C-ağırlıklı pik ses basınç seviyesi

• Nominal bir gün, çalışma periyotlarını ve ara dinlenmeleri içeren,

a) Görevler ( içerik ve süresi ) ve görevlerin içindeki değişim;

b) Ana gürültü kaynakları ve gürültülü çalışma alanları;

c) İş modeli ve gürültü seviyesi değişikliği ile sonuçlanan her önemli gürültü olayı;

d) Ara dinlenmelerinin, toplantıların, vb., sayısı ve süresi ve bunların nominal bir günün içinde olup olmadığı

Maddelerini kapsayan ölçümün yapılacağı gündür.

Nominal Gün

• Aynı işi yapan, aynı alanda çalışan ya da fonksiyonu aynı olan ve benzer gürültüye maruz kalan çalışanlardan oluşturulur.

• Homojen gürültü maruziyet grubu bir ya da daha fazla çalışandan oluşturulabilir.

• Ölçüm çabaları homojen gürültü maruziyet gruplarının belirlenmesiyle azaltılabilir.

• Tüm sistemin doğrulanmasını kapsar.

• IEC60942:2003 Standardını karşılayan bir kalibratör ile yapılır.

• Ölçüm öncesinde SPL değeri ölçülür.

• Ölçüm sonrası SPL değerleri ölçülür.

• Okunan değerlerle kalibratörün değeri arasında 0,5 dB’den fazla bir fark varsa ölçüm sonuçları iptal edilir.

Çalışanın Üzerine Takılan Dozimetrelerde

En çok maruz kalan kulağın tarafındaki iç kulak kanalının girişinden en az 0,1 metre uzağına omuz başına takılır ve omzun yaklaşık olarak 0,04 metre yukarısında olmalıdır.

Ses Seviyesi Ölçer Kullanıldığında

Şahsın çalışma yerinde olması gereken durumlarda, mikrofon en çok maruz kalan kulağın tarafında ve dış kulak kanalının girişinden 0,1 ve 0,4 metre arasında bir mesafede bulunur ya da tutulur.

Mikrofon

Koruyucu

Klips

Dozimetre

Ses Seviyesi

Ölçer Mikrofon Koruyucu

Uzatma Çubuğu

a) İşletmenin faaliyetlerini; çalışanların işlerini dikkate alarak tanımlamak;

b) Eğer uygunsa homojen gürültü maruziyet gruplarını belirlemek;

c) Her çalışan ya da grup için nominal bir gün ya da günler belirlemek;

d) Eğer uygunsa işleri oluşturan görevleri tanımlamak;

e) Mümkün olan önemli gürültü olaylarını tanımlamak;

f) Ölçüm stratejisini seçmek;

g) Ölçüm planı oluşturmak

İşin tipi veya düzeni Ölçüm stratejisi

Görev-tabanlı ölçüm İş-tabanlı Tam gün

ölçüm Sabit çalışan yeri-

Basit veya tek iş

*

- -

Sabit çalışma yeri-

Kompleks veya çoklu iş

*

Gezici çalışan-

Öngörülebilir düzen-

Az sayıda görev

*

Gezici çalışan-

Öngörülebilir düzen-

çok sayıda görev veya

kompleks iş düzeni

*

Gezici çalışan-

Öngörülemeyen iş düzeni

-

*

Sabit veya gezici çalışan-

Belirsiz görev süreli çoklu

görevler

-

*

Sabit veya gezici çalışan-

Görev belirlenmemiş

-

*

Strateji kullanılabilir.

* Tavsiye edilen strateji

Örnekler

Karşılığı

İş 1 İskeleciler Görev 1 Planlama

İş 2 Kaynakçılar Görev 2 Bileme

İş 3 Boyacılar Görev 3 Kaynak

İş 4 Güvenlik

Yapılan iş Süre (Saat)

İş planlama, ara (sessiz) 1,5

Kesim, raspa 1,5

Kaynak 5

Toplam 8

Not: Her iş için belirlenen süre, çalışanlar ve danışman tarafından belirtilen sürelerin ortalaması

alınarak hesaplanmıştır.

• İş planlama: Lp,A,eqT,11 < 70 dB

• Kesim- Raspa: Lp,A,eqT,21 = 80,1 dB

Lp,A,eqT,22 = 82,2 dB Lp,A,eqT,23 = 79,6 dB

• Kaynak: Lp,A,eqT,31 = 86,5 dB Lp,A,eqT,32 = 92,4 dB Lp,A,eqT,33 = 89,3 dB

• Kesim ve raspa için ilave ölçümler:

Lp,A,eqT,34 = 93,2 dB Lp,A,eqT,35 = 87,8 dB

Lp,A,eqT,36 = 86,2 dB

Maruz kalınan homojen

gruptaki işçi sayısı

nG

Maruz kalınan homojen gruba

dağıtılmış minimum toplam

ölçüm süresi

nG≤ 5 5h

5 <nG≤ 15 5h + (nG – 5) x 0,5 h

15 <nG≤ 40 10h + (nG – 15) x 0,25 h

nG>40 17h

Veya gruba paylaştırılması

• 9 adet hat çalışanı var

• 5<nG=9≤15 , 9 kişilik homojen gürültü maruziyeti grubu için en az ölçüm süresi,

5 saat+(9-5)×0,5 saat= 7 saat

• Bu süre en az beş farklı ölçümden oluşmalıdır..

• Bu örnekte 9 çalışan için yedi adet dozimetre ile ölçüm yapılmıştır.

• 7,5 saatlik etkin çalışma süresi 7’ye bölünerek 7 çalışana 1’er saat dozimetre bağlanmasıyla her dilimden bir adet ölçüm alınmıştır.

• Toplamda 7 saatlik ölçüm alınmıştır.

• Üç adet Forklift sürücüsü mevcut

• Aktif çalışma süresi 9,25 saat

• Üç sürücü homojen gürültü maruziyet grubu olarak düşünülebilir.

• Amaç ve Kapsam

Amaç ve kapsam yazılırken valide edilecek metoda atıf

yapılmalıdır.

• Kullanılan cihazlar

Kullanılan cihazın model ve seri numaraları

• Çalışmaya Katılan Personel

• Validasyon raporunun tekrar edilmesi gereken durumlar

• Tekrarlanabilirlik/tekrarüretilebilirlik çalışmasının gerçekleştirildiği koşullar

• Ölçüm belirsizliği bütçesi

• İstatistiksel testler

• Her strateji için ayrı olarak validasyon çalışması yapılmalıdır.

-Görev Tabanlı ölçümler;

Tekrarlanabilirlik çalışmalarının uygun bir istatistiksel test kullanılarak karşılaştırması yapılmalıdır. Her bir ölçüm sonucu, stratejinin gerektirdiği uygulamaları içermelidir. Yani her bir ölçüm için en az 5 dakikalık 3 ölçümün hesaplanmasından gelen sonuçlar olmalıdır. Her bir personelin en az 10 ölçüm sonucu olmalıdır.

01.01.2016 1.personel

(dB)

2.personel

(dB)

3.personel

(dB)

4.personel

(dB)

1(saat) 77,7 77,9 77,4 77,2

2 76,0 76,2 76,9 77,6

3 77,5 77,3 77,4 77,0

4 77,1 77,5 77,5 77,2

5 78,2 78,0 78,4 77,7

6 77,9 77,7 77,9 77,4

7 78,0 78,2 78,1 77,9

8 77,6 77,6 77,6 78,1

9 77,5 77,5 77,7 77,3

10 77,6 77,8 77,8 77,1

ANOVA

Varyans

Kaynağı SS df MS F P-değeri F ölçütü

Gruplar

Arasında 0,264 3 0,088 0,358533 0,783267 2,866266

Gruplar İçinde 8,836 36 0,245444

Toplam 9,1 39

Fölçütü>F olduğundan personellerin ölçüm sonuçları arasında bir fark

olmadığı ispat edilmiştir.

Tekrarüretilebilirlik çalışmaları; 9612 görev tabanlı tekrarüretilebilirlik tablosu

1. kişi 2. kişi 3. kişi

ölçüm no LeqA(dB) Lex8h (dB) LeqA(dB) Lex8h(dB) LeqA(dB) Lex8h(dB)

Ölç

üm

Tari

hi (1

. G

ün)

gg.a

a.y

y.

1 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

2 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

3 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

4 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

5 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

Ölç

üm

Tari

hi (2

. G

ün)

gg.a

a.y

y

1 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

2 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

3 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

4 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

5 5 dk ölçüm

8 saatlik maruziyet değeri

5 dk ölçüm

5 dk ölçüm

ANOVA

Varyans Kaynağı SS df MS F P-değeri F ölçütü

Gruplar Arasında 0,009 3 0,003 0,000095 0,999999 2,866266

Gruplar İçinde 1132,842 36 31,46783

Toplam 1132,851 39

İş tabanlı strateji için;

• Bu strateji de ölçümün doğası gereği tekrarlanabilirlik çalışması istenmemektedir.

• Tekrarüretilebilirlik çalışmaları yapılıp istatistiksel testte tabi tutularak ölçüm sonuçları değerlendirilmelidir. Bu çalışma en az 2 farklı günde ve her personel için en az 3 ölçüm sonucu içeren bir çalışma olmalıdır.

9612 iş tabanlı tekrarüretilebilirlik tablosu

1. kişi 2. kişi 3. kişi

ölçüm

no LeqA(dB) Lex8h (dB) LeqA(dB) Lex8h(dB) LeqA(dB) Lex8h(dB)

Ölçüm Tarihi (1. Gün) gg.aa.yy.

1

1 saatlik ölçüm

8 saatlik maruziyet

değeri

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

Ölçüm Tarihi (2. Gün) gg.aa.yy.

2

1 saatlik ölçüm

8 saatlik maruziyet

değeri

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

Ölçüm Tarihi (3. Gün) gg.aa.yy.

3

1 saatlik ölçüm

8 saatlik maruziyet

değeri

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

1 saatlik ölçüm

-tam gün ölçümleri

• Bu stratejide, iş tabanlı ölçüm stratejisine benzer şekilde ölçümün doğası gereği tekrarlanabilirlik çalışması istenmemektedir.

• Tekrarüretilebilirlik çalışmaları yapılıp istatistiksel teste tabi tutularak ölçüm sonuçları değerlendirilmelidir. Bu çalışma en az 3 farklı günde ve her personel için en az 3 ölçüm sonucu (hesaplanan günlük 8 saatlik maruziyet değeri) içermelidir.

9612 tam gün tekrarüretilebilirlik tablosu

1. kişi 2. kişi 3. kişi

ölçüm no Lex8h (dB) Lex8h(dB) Lex8h(dB)

Ölçüm Tarihi (1. Gün) gg.aa.yy.

1 8 saatlik maruziyet

değeri

Ölçüm Tarihi (2. Gün) gg.aa.yy.

2 8 saatlik maruziyet

değeri

Ölçüm Tarihi (3. Gün) gg.aa.yy.

3 8 saatlik maruziyet

değeri

• Gürültü, günden güne farklılık gösteriyorsa bu standart öncelikle, gürültü bakımından en kötü günde günlük eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi veya daha uzun periyotlarda (1 yılı aşmayan) eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi ortalaması 10 dB’ den daha fazla aşmamışsa uygulanabilir.

• Ses basınç seviyelerinin toplam aralığı 5 dB aralığında yer alıyorsa gürültünün hemen hemen kararlı olduğu var sayılır.

LAeq,Ti : Ti süre aralığında eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi ortalaması

Te : Çalışma gününde etkin olarak maruz kalınan periyot,

T0 : Referans maruz kalma periyodu (=8 saat)

• Bu metot için kısa süreli ölçümler yapılarak 8 saatlik günlük maruziyet hesaplanıyorsa tekrarlanabilirlik çalışması yapılmalıdır.

• 8 saatlik ölçümler yapılıyorsa tekrarlanabilirlik çalışması yapılmaz.

• Her personel için en az 10 ölçüm sonucu* olacak şekilde elde edilecek sonuçların uygun bir istatistiksel test kullanılarak karşılaştırması yapılmalıdır.

*2607 ölçüm sonucu: Kısa süreli ölçümler için gerekli hesaplar kullanılarak elde edilen 8 saatlik günlük maruziyet değeri (dB), 8 saatlik ölçümler için cihazdan okunan LeqA değeri (dB)

2607- KISA SÜRELİ ÖLÇÜMLER İÇİN TEKRARLANABİLİRLİK TABLOSU

1. kişi 2. kişi 3. kişi

ölçüm no Lex8h(dB) Lex8h(dB) Lex8h(dB)

Ölç

üm

Tarihi gg.a

a.y

y.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2607- KISA SÜRELİ ÖLÇÜMLER İÇİN TEKRARÜRETİLEBİLİRLİK TABLOSU

1. kişi 2. kişi 3. kişi

ölçüm no Lex8h(dB) Lex8h(dB) Lex8h(dB)

Ölçüm Tarihi (1. gün) gg.aa.yy.

1

2

3

4

5

Ölçüm Tarihi (2. gün) gg.aa.yy.

1

2

3

4

5

2607- 8 SAATLİK ÖLÇÜMLER İÇİN TEKRARÜRETİLEBİLİRLİK TABLOSU

1. kişi 2. kişi 3. kişi

ölçüm no Lex8h (dB) Lex8h(dB) Lex8h(dB)

Ölçüm Tarihi (1. Gün) gg.aa.yy.

1 8 saatlik

maruziyet değeri

Ölçüm Tarihi (2. Gün) gg.aa.yy.

2 8 saatlik

maruziyet değeri

Ölçüm Tarihi (3. Gün) gg.aa.yy.

3 8 saatlik

maruziyet değeri

• TS EN ISO 9612-2009

Akustik-Mesleki Gürültü Maruziyetinin Belirlenmesi-Mühendislik Metodu

• TS 2607 ISO 1999

Akustik - Mesleki Gürültü Maruziyetinin Belirlenmesi ve Gürültü Kaynaklı İşitme Kaybının Tahmini

TEŞEKKÜRLER