kitapçılık tarihimizden bir İsim kaspar efendi - ali birinci

7/21/2019 Kitaplk Tarihimizden Bir sim Kaspar Efendi - Ali Birinci

1/7

Kebike ISay 1. 1995

KitaplkTarihimizden Bir sim:

Kaspar Efendi

T ^ ilaplk, tarihimizde kitap

** dkknlarnn ortaya k, Trk-

e kitap basan matbaalarn oalmasn-

dan oksonra, umum bir ifadeile, ancak

19. asrn son eyreinde gereklemitir.

Dahance baslan

kitaplar,

mecmualarve

gazeteler

ttnc ve tmbekici (nargile

ttn) dkknlarnda ve Okularba

'daki Sarafim Kraathanesinde satl-

yor; sadece yazma eserlerin satld Sa-

haflar ars'nda henz

kabul

ve itibar

grmyorlard

1

.

Bcyolu'ndaveGalata'daecneb

lisan-

da kitap basan matbaalar ve satan kitap-

lar gznndebulundurulmazsa,daha n-

celeri basma ve satma ileri Simkehane

(Beyazd), Krkler Han (Mercan Yo

Sermcd

MuhtarAlus, Babli Caddesinde bir

vakitki

gazete, matbaa ve idarehaneleri. Tbilcr,

Kitaplar...

Yeni Sabah

no.

1727

(14 Mart

1943) s. 3

Ali Birinci

kuu). Caml Han (Asmaalt),VezirHan

(emberlia) Sabuncu Han (Beyazd),

Kk

Yeni

Han (emberlia) ir

Efendi Han, Halil Han

(Alaca

Hamam),

Kk Yldz Han, Yorgiyadis Han

(Bahckap), Fatih, Slcymaniye, Eyb

ve skdar

gibimahallerde

bulunan mat-

baalarda yaplyordu . Babli Caddesi bu

sralarda herhangi bir matbaa iin mekn

olarak seilmemiti. Burada bir matbaa

amak iin ilk

defa

mracaat edenlerden

Mderrisinden

Ahmed

MuhtarEfendi'nin

ismi bilinmekledir

3

. Matbaalarn

Babli'yi de mekn edinmeleri II.

Abdl

"Islanbul Matbaalar ismiyle hazrladmz

yazda daha genibilgiverilecektir.

A. Muhtar

Efendinin

mracaat (12 Kasm

1870) neticesinde matbaa ap amadn henz

tespit edemedik

(BOA

Zabtiye

Ayniyat

Defteri

N o. 105R.

s. 24). Ayn ekilde mracaat (25 Ocak

1876) bilinen ikinci ahs Kt

Mehmed

Efendi'dir (BOAZabtiye

Ayniyat Defteri,

No.

1062. s. 221).

27


2/7

Kebike

I

Say

1

. 1995

.KasparEfendi

hamid devrinde gereklemi ise de bu

bir bahsi dierdir.

Babli'de kitaplarn almas, yni

dier bir

ifade

ile kitabn ttnc vetm

bekici dkknlarndan kurtulmas

hikyesinin ilk safhas, henz asgar bir

seviyede

bile, aydnla kavuamamtr.

Hikyenin balangcnda trajik bir ksm

bulunmaktadr: Toros isminde biri, Ara

kel'den de nce, Babli'de, sonradanRe

id Efendi Han olan ve o zamanlar k-

dam Matbaas bulunan hann kaps kar-

snda, bir zamanlar nl

hakkak

Antra

nik'in bulunduu dkknda bir kitap

dkkn am, ancak iler yrmeyince

kitaplar uvallara doldurup okka hesa-

byla satarak brakp gitmiti

4

.

Toros Efendi'ye ramen Babli'nin

ilk kitaps olarak

ArakelEfendi

zikre-

dilmektedir. Hakknda pek azbilgibulu-

nabilen

Arakel

Afyonkarahisarldr. stan-

bul'a geldii

vakit

yeni baslan kitaplar

ttncve tmbekindkknlarnda sat-

lyordu. Sadece kitap satlan dkknn

ve bir mddet sonra da ismini tayanmatbaasn

(1899)

Babli'de at. Zama-

nnda btn mekteplerde okunan

Talimi

Kraat

ilk defa kendisi toplayarak Mu-

allim Naci'ye tashih ettirdikten sonra bas-

trmtr. Arakel, kitaplarn devrin en

hretli muharrir ve melliflerine hazr-

latmay iar edinmiti. Bu, bastrd ki-

taplara ayn bir kymet kazandryordu.

Kitaplkta sadakatle koruduu dsturla-

r vard. Kitaplarnn dallarn kat'iyen

krmaz, her eye ramen

yksek

fiatla

satmak islerdi. Sonunda bu yzden bor-

land ve nihayet borcunu deyemez hle

gelince de

ifls

etti. Herhalde tarihimizin

ilkmfliskitaps oldu. Dkknn da en

4

Daha ,

Vakit,

No. 1352 (15

Eyll

1921) s. 3. Bu

yazy M. Sleyman apanolu da aynen iktibas

etmitir

(Basn

tarihine Dair Bilgiler

ve

Hatralar,

stanbul, 1962, s. 4448).

n.aspar Kitabhanesi

EsmiiKulb

ok borlu olduu Andon Nahnikyan'a

terkederek sefil ve perian bir hlde

Babli'den geti, dnyadan da gp

git-

ti. Bu arada nerettii Mektepmecmuas

da mekteplilerin en byk

bilgi

kaynakla-

rndan biri olmutu

5

.

Arakel'in

hazrlatp bastrd bir

katalogu

(Ara-

kel Kitaphanesi Esamii Ktb, stanbul, 1301

272+7 s.). O'nun Trk Kitaplndaki mstesna

yerinin de bir delilidir ve ayn zamanda bu bakm-

dan ok kymetli birbilgi hazinesidir. Arakel hak-

kndaki tek mehacmz u yaz oldu: Babali'nin

eski kitaplar . Kitap

ve Kitaplk,

Say 25 (15

ubat 1937) s. 4; Ne doum, ne de lm

tarihini

tespit edebildik. Bu yazy Scrvcr R, skit aynen

naklediyor (Trkiye de Neriyat Hareketleri Tari-

hine

Bir Baki},

stanbul, 1939, s.

117121);Mek-

tep

iin bkz. Necat Birinci, Mekteb ,

Trk

Dili

ve Edebiyat

Ansiklopedisi,stanbul, 1986, C. 6, s.

229230

28


3/7

Kebike

/Say 1 . 1995

.BRNC

lk kitaplar hakknda yazlanlar anahal

lar

ile bunlardan ibaret ise de

gerein

bunlardan ibaret olmad aktr. Zira

her meslekte olduu gibi kitaplkta da

ilki

tespit etmek bu kadar kolay olmasa

gerektir.

stanbul'un

eneski kitaplarn-

dan Hac Kasm Efendi (Hoy,

1841stan-

bul, 8 Nisan 1932) stanbul'a geldii sene

(1862) girdii kitaplk leminin

1280'deki

(186364)

mensuplar olarak

emberlita'laki Celil Aa ile Kprba

'ndaki

Aleksan

Aann

yansraTnbe

kc Hasan Aa'dan bahsetmekte; Kitap-

Arakcl'lcr, Karabet'ler ve Kaspar'larn

bu meslee 12901295 seneleri arasnda

girdiini ifadeden kendisini alamamakta-

dr.

1862'de

Hakkklar arsnda (im-

diki Sahaflar ars) kitapla bala-

yan Hac Kasm Efendi'nin ilk kitap

hakknda bir isim verememesi zerinde

durulmas gereken bir husustur. Bu arada

kendisinin ilk olma iddiasnda bulunma-

mas da ayrca dikkati eken birkeyfiyet-

tir. Dier taraftan Kur'an'm ilk defa izin-

siz olarak Hac Kasm Efendi tarafndan

basld anlalmaktadr ki bu kitaplk

tarihinin ilklerinden biri olmaktadr

6

.

KasparEfendi nin

HayatHikyesi:

Bbl kitaplarnn en mhimlerinden

biri de Kaspar Efendi'ydi

7

. Ksa sren bir

rn re ram en Kaspar Efendi Bbl

Caddesi'nde derin izler brakt. Devrin ki

Nid Baylv, tik

Trk Kitaplarndan

Han

Kasm Efendi,

stanbul,1962

s. 620

'

Kaspar' n ismini A.

hsan

Tokgz (Matbuat Ha-

tralarm) Kaspar

(istanbul,

1930, C. I, s. 33) ve

bir baka yerde

(stanbul,

1931,C . II ,s . 112) Gas

par,Gvsa ise {Mehur

Adamlar,

istanbul, 1933

1935, C. 3, s. 872) Kaspar eklinde

veriyor.

Hak-

kndaki bir yaz

(Kitap

ve Kitaplk,

a.g.m.,

s. 3

4)

ve

bu yazy nakleden Server R. skit ise (a.g.e.,

s. 117118) ismi Kaspar imlsyla

veriyorlar.

laplar arasnda ismi ilk hatrlananlar-

dan biri de daima Oolmutur

8

.

Kaspar, 23 Ocak 1860 tarihinde Kayse

ri'de do du

9

. Kendisinden kk karde-

leri

Hazinei

fiinn mecmuas ve Asr

Ktphanesi sahibi Kirkor Faik

10

, Vatan

Ktphanesi sahibi Ohannes Ferid

Babli'nin dier nl kitaplar oldular.

stanbul Hukuk Mektebi mezunlarndan

Hayat bir ansiklopediye (l.A. Gvsa, a.g.e., s.

872) madde olabilmi ndir kitaplardan biri ol-

ma s n a r a me n A h me t t h s a n T o k g z ' n

htralarnn szm ona yalnlatrarak baskya ha-

zrlayan Bay Alpay Kabacal tek satr bile

bilgi

v e r me mi t i r

(Matbuat Htralarm,

stanbul,

1993) yeri ge lmiken ifade etmek gerekir ki Bay

Kabacalnn hazrlad bu bask ilm aratrma-

larda kullanlmayacak bir hldedir (Ali Birinci,

Matbuat Hatralarm n karart lan talihi , Tarih

ve Toptum, Say : 118 Ekim 1993, s. 6164). Bay

Kabacalnn bu yazmza verdii seviyesizlik

nu -

munesi yazs iin bkz. Ayn dergi, Say: 119,K a-

sm 1993, s. 2

Mdir i mesulmz Kasbar Efendi Maarif,

N o . 135 (19 Mays 13091310) s. 66; ibrahim

Alettin (Gvsa),

a.g.e.,

s. 872;

Kitap

ve Kitap-

lk,

a.g.m.,

s.

34;

Server R. skit,

a.g.e.,

s.

117

118.

Kirkor Faik Kayseryan, Kaspar'n kk. Va-

tan Kitaphanesi sahibi Ohanes Ferid'in byk kar-

deiydi. Kirkor da ie aabeyinin Ohanes Ferid' le

kendisini Kayscri'den getirtmesini takiben gazete

mvezzii

olarak balad. Yedikule dndaki Kaz

lemeye

kadar giderek gazete satyordu. Daha

dorusu kendisine verilen hat bu ekilde tespit

edilmiti. karmakta olduu Hazinei

Fnridan

(Aded 1,3 Temmuz 1308, s. 2) anlaldna gre

1875 senesinde

stanbul'a

ge lmi o lmald r . Bir

mddet sonra

Babli'de

nce Asr Kitaphanesi'ni,

sonra da

Musavver

TerakkiGazetesini ve matbaa-

sn kurdu(1896). Bir taraftan kitap

bal,

dier ta-

raftan da Musavver TerakkiGazetesi m, Mecmta

iLisan ve kitaphanesinde onyedi sene tarih ya-

zarl yapan O. Aznavur'un bam uharrirlii ile

Tagik

(1887) isimli

Ermenice

gazeteyi

kard. En

byk emeli gnlk bir gazete karmakt . Bunu

gcrekleliremeden ld

(Kitap

ve Kitaplk,

a.g.m., s. 4; Serveriskit, a.g.e.,s. 118). Ahmet Ra

sim'in (a.g.m.) bildirdiine gre Kirkor,

kitapha

nesinin yanmas zerine kitapl brakmak zo-

runda kaldktan sonra bir mddet bakkallk da

yapm,veresiye yznden bundan da vazgemi-

tir. A. Rasim'in Kirkor'la sohbetini naklettii yaz-

s (bk z. dipno t. 4 ) 15 Eyll 1921 tarihlidir.

29


4/7

Kebike

I

Say

1

. 1995

,

Kaspar

Efendi

dva vekili Artin Kayseryan bir dier

kardeiydi

11

.

17 mays 1879 Cumartesi

gn, cebinde birka yz kuru sermaye

ile

stanbul'a

ayak

bastnda yirmi ya-

nn iindeydi

1

'.

Kaspar da, dier meslektalar gibi, ie

gazele

mvezzilii ile balamt. Daha

nce baz kk alveri ilerinde bu-

lunmu ise debundan hemen vazgemi

li. Kaspar,

Arakcl

ile Kpr banda; Ka-

rabet ise Beyazd tarafnda mvezzilik

yapyorlard. Sermayesini beon sene

zarfnda nce birka yz, daha sonra bir-

ka bin

liraya

ykseltti

13

. Arlk gnl

verdii kitapla balayabilirdi.

Kaspar, nce Bcyazd'da Tramvay

Dura civarnda kk bir kitap dk-

kan at. Bir mddet sonra yine

Babli'nin nl kitaplarndan biri ola-

rak larihc geen Karabet Efendi'yle

mtereken Bbl Caddesi'ndc,Ermeni

harfleriyle Trke olarak karlan Ceri

deiarkiye gazetesinin matbaas (kum-

lusu 1877 (1293) altndaki sucu

dkknnda at

1 4

. Bu beraberliin ka

Kirkor'un bu tarihte sa olduu anlalmakladr.O.

bu tarihten,

belki

de kendisini ok

seven

Ahmet

Rasim'den (21 Kyll 1932) sonra lmtr. A. Ra-

sim, O'nun lmnden haberdar olsayd hakknda

muhakkak bir yaz yazard

diye

dnmek mkul

grnyor.

Kardelerden Ohanes Fcrid ile Artin Kayseryan

hakknda bir

bilgiye

rastlayamadk.

1 2

Maarif,

a.g.m.. s. 66; Kitap ve Kitaplk,

a.g.m., s. 3;skit,a.g.e..s. 117; Kardei Kirkor Fa

ik' in Mecmuas Hazine

Fnn

( Kaspar Efendi ,

Adcd38, 17 Mart

1310,

s. 301) Kaspar'n stan-

bul'a gelii iin 1875

(1292)

senesini vermektedir.

Biz, Kaspar' n kendi mecmuas Maarifteki tarihi

tercih ettik.

Kaspar Efendi". HazineiFn n,

a.g.m.,

s.

301;Ahmed Rasim.

a.g.m.,

s. 3;apanolu,a.g.e.,

s.47 .

1 4

Hazinei

Fiinftn,

a.g.m., s. 301: Ahmet Rasim,

bu dkknn adresi olarak Kirkor

Faik'in

Eski Zab

tiye

Soka 'nn (imdi ir Efendi Caddesi) giri-

indeki b ir dkkndan bahsediyor

(agm).

S.M.

Alus'un yazsna gre bu yerin sokaa girite sa

ke olduu anlalyor.

sene devam ellii bilinmiyorsa da vefatn-

dan alt sene nce yni

1888'de

kendi ki

taphanesini, Kaspar ktphanesini; 28

Ocak

1889

tarihinde ise yine kendi ismini

tayan matbaasn ve mcellithanesini

BblCaddesi'nde(no. 23, 25

ve

27) a-

maya

muvaffak

oldu .

Kitaplk tarihimizin ilk hatrlanan isim-

lerinden biriolan Kaspar yeni kavutuu

matbaa,mcellithancsivekitaphanesi'nin

banda sadece alt sene bulunabildi. Bu-

nun

son bir senesini ise

mvezzlik

devri-

nin

menhus yadigr olan romatizma y-

znden hasta yatanda geirdi. Nihayet

23ubat

1894 Cuma gn Gedikpaa'da

Kilise

Soka'nda 22 numaral hanesinde

hayataveda

etti.

Bir 23 Ocak gn(1860)

Kayseri'debalayan hayat bir bakaayn.

ubatn (1894)23'nde stanbul'da niha-

yet bulmutu. Otuzdrt yan bitireli ta-

mam tamamna bir ay geiyordu. Os-

manllarda yeni nev', yni sadece matbu

eser salan kitaplarn en kdemlisi ve en

gayretlisiydi.

Pazar gn akraba ve ahba-

bndan

zevat

olduu hlde Balkl Kabris

lan'na defnedildi . Drt sene nce ev-

lenmi, biri

kz.

biri erkek iki ocuu ol-

mutu; vefatnda sadece kz hayattayd.

lm zerine gen refikas, kitaphane

Hazinei Fnn, a.g.m., s. 301; Kaspar' n mat-

baa ruhsat 28 Ocak 1889 tarihini tayor (BOA

D HMM Defteri No. 29443, s. 14). Ruhsat 9 Ka-

sm 1897 tarihinde tecdid edilmitir. Caddenin 25

numarasnda bulunan matbaa Trke. Franszca.

Ermeniceve Rumca kitap basabiliyordu. Ayrld

i orta Karabet Efendi skdar'da lcadiyc'dc

Hamamcba sokanda oturuyordu ve kendinden

ok sonra 10 Haziran 1893'tc matba asn yine

Babli'de

20

no.lu mahalde

aabilmiti (Ayn

def-

ter s.81): Kaspar'n ruhsattaki ismi de kardelerin-

de olduu gibi Kayseryan ekiyle verilmitir . Biz,

tannd zre, sadece Kaspar dedik.

(Ahmet hsan Tokgz). Kaspar Efendi , Ser-

veti Fnn, no. 158 (10 Mart 1310) s.2728; Ha -

zinei

Fnn, a.g.m., s. 301302;

Maarif

(a.g.m.)

Kaspar'u lam bir sene drt gn hasta yatanda

kaldm bildiriyor.

Q_


5/7

Kebike

I

Say 1 .

1995

BRNC

nin ktibi

Perseh

Keiyan'la

evlendi

17

.

Kaspar u

Neriyat Tarihimizdeki Yeri:

Kaspar Efendi meakkatli bir alma

safhasndan sonra 1888'dc kitaphancsi

ni,bir sene sonra matbaasn amt.

Matbaas Bbl

Caddesi'nin

25 numara-

l

hanesindeydi.

Bunun iki tarafnda bulu-

nan 23 ve 27 numarada da kitaphanc ve

mcellithanesi

bulunuyordu. Yalnz bu

numaralarn hangisinin

kilaphane,

hangi-

sinin

mcellilhanc

olduu ayr ayr

belir-

tilmemitir. Bu numaralar ir Efendi

Caddcsi'nc (eski Zabtiye Soka) giriine

yakn, yokuun sa5 srasnda bulunuyor-

du.

Kaspar

Efendi'nin

kitapla balad-

devir

Maarif Tekilt'nn imparator-

luk corafyasna yayld, ibtidalcrin,

rtiyelerin ve idadilerin ald bir za-

mana denk dyordu

18

Her eit

kitap,

mecmua, gazete ve bilhassa

ders kitapla-

rna ihtiyacn ve talebin her geen gn

artmas bu vadide alacak olanlara yeni

yeni frsatlar yaralyordu. Kaspar'n

byle

bir

vasatla

alkanl bir araya gelince

ortaya Babli'nin ilk dikkate kitaphanc,

matbaa ve

mcellilhanc

sahiplerinden biri

kmt.

O,

kendi kard

Maarifin

ifadesine gre ondokuz; kardei Kirkor

Faik'in Hazinei Fnt und

gre onbe

yanda stanbul'a gelmi ve kendi

gayre-

tiyle bu ehirde Trke ve Ermenice oku-

yup yazmay renmiti. Kitapl bir

Parseli Keiyan'm Kaspar

Kitaphancsi'ni

ne

kadar yasallnve kendisinin nekadar yaadn

bilemiyoruz. Ancak, o aynca Tefeyyz ktpha-

nesini kurmu ve birok mektep kitab bastrm-

tr. 1937'de sad ( Babli'nin Kski Kitaplar ,

Kitap

ve Kitaplk,

Say 26.15ubat 1937.s. 4).

1 8

Genibilgi iin bkz. Bayram Kodaman, Abdl

hamicl Devri

Eitim

Sistemi, stanbul. 1980, 277

sevda hline getirmiti. Kitap mellifle

riylcve

muharrirleriyle

mnasebetlerinde

nzik ve gleryzlyd .

Mektepler iin basl kitaplan

Tedri

sat btidaiyc Ktphanesi. Tedrisat

Rtiye ktphanesi. Tcdrisat dadiye

Ktphanesi ve Tedrisat Aliye ktpha-

nesi ad altnda tasnif etti. Kendi

ifadesi-

ne gre beyz civarnda kitap basmt.

Bu hizmetlerinden tr kendisine II . Ab

dlhamid tarafndan beinci rtbeden

Mecid nian ihsan

buyuruldu

.

Kaspar'n basl kitaplarnn bir d-

kmn yapmak ayr bir aratrma mev-

zuudur ve bir yaznn snrlarn

9 1

amaktadr . Kitaplan bir taraftan mat-

baasnda bastrrken, dier taraftan da

mccllihanesinde ciltlettirmitir.

Talebe

*lla:inei

Fn n,

a.g.m.,s. 302

2 0

Heyeti

Tahririye, Tahdisi Nimet ,

Maarif,

N o.

71 (29 Tcrini evvel 130810 Kasm 1892) s.

1; Kaspar'n krannmesi, Ar/. kranvetah-

disi nimet No. 72 (5 Terini

sn

1308) s. 308

309; Kardei Kirkor Faik de, birok meslektalar

gibi,

beinci rtbeden

Mecid

nian ihsan buyrulan

bir baka kilapdr.

(HazineiFn n,

No. 6, 4

Austos 1310.s. 42).Arzu edenler zamann gaze-

te

ve

mecmua sayfalarnda, ayrca Babakanlk

Osmanl Arivindeki Taltifat Defterinde benzeri

birok kayt bulabilirler.

21 Kaspar'n nerettii kitaplarn kataloglarndan

Mill

Klphane'de

(Ankara) bulunanlarn knye-

leri ve numaralarn veriyoruz: 1) Kaspar Kiitiip

lanesi

Esamii Kiitb.(y+y) 29 s. yeil ktl. Bu

sondan eksik olsa gerektir (1973 A 697).

2)Kas

par

Ktphanesi Esamii Kiitbzeyl, Kaspar

Matbaas, stanbul,

1307.

29 s. Nohud ktl (06

MK KUT.A.

1861);

Bu son

kataloga gre

Kaspar

Efendi son 89 ay zarfnda (Tedrisat lblidaye

Ktphanesi 19, Tcdrisat Rtiye Ktphanesi:

12, Tedrisat dadiye Ktphanesi:7. Tedrisat

Aliye

Ktphanesi: 1, Kaspar Ktphanesi Ro-

manlar 15, Asr Mteferrika:

11 ,

Ermeni harfli

cscr:2) 67 eser nerelnili. 3)Kaspar

Ktphane-

si

Esamii

Kutub,

Kaspar Matbaas,

istanbul.

1308 112 s. Pembe ktl (1966 A. 692), 4)Kas-

par

Ktphanesi Esamii Kulb. Kaspar Matbaa-

s,

1311

176 s. Yeil ktl (1966 A 693), 5)

Kas-

par

Ktphanesi Esamii

Ktb. Kaspar Matbaa-

s. 1312, 191 s. pembe ktl (1971 A. 387).

31


6/7

Kebike

I

Say 1 . 1995

.

Kaspar

Efendi

lere datlan ciltli mkfat kitaplar ara-

snda Kaspar'n mcellithanesinden -

kanlar hl

sahaf

raflarnda bulunabil-

mektedir. Dier taraftan, Arakel'in aksine,

Kaspar her frsatta tenzilt yaparak kitap-

larn okuyucuya ulatrmtr. Posta

creti de kendisine ait olmak zere b eav

mddetle yzde on tenzilt

yapmasnn

yanm

bilhassa

clus

mnasebetiyle da-

ha byk tenziltla kitap satyor; stelik

buradan salad hslatn

bir

ksmn

hayr messeselerine balyordu. Bu

cmleden olarak 1892 senesinde 31

Austostan itibaren yzde yirmibe

tenziltla kitap satarak toplanan 263 ku-

ru 10 parann yansn Darlaceze'ye ve-

rilmek zere Dahiliye Nezareti'ne teslim

etmi; ayrca bu tenzilt iyi bir ekilde

duyurulamad gerekesiyle iki ay daha

uzat lmt

23

.

Kaspar dier taraftan mellif,muhar-

rir ve mtercimlerin eserlerinin

telif

hak-

kn en uygun artlarla almay taahht

ediyor; mtereken veya kendi hesaplar-

na

kitap bastrmak isteyenlerin kendisine

olan basma masraflarnn bir ksmn ki-

tabn hslatndan tahsil ediyordu

24

. Ger-

ekletirilen bir baka i ise

stanbul'da

baslan

bellibah

gazetelere abonekay-

detmekti. Bunlardan

TercmanHakikat

ve

Saadet

gazetesinin (senelii

sikkei

hliye ile 291 kuru, 20 para; alt aylk

155 kuru, 30 para, aylk 83 kuru);

Tarik(Mecidiye 20 kuru hesabyla se-

nelii 250, alt ayl 13, ayl 70),

***Kaspar Ktphanesi Esamii Ktb, (y.x.y.)

29 s. (1973 A 697)

2 3

"lfadei Mahsusa Maarif, No. 72 (5 Terini

sn 308)s. 316.

Kaspar Ktphanesi Esamii Ktb,

1311, s.

16.

Mizan (Mecidiye 20 kuru hesabyla 100

nshas 100, elli nshas 55), Osmanl

(senelii 134),

Servet

(senelii 260, alt

ayl 140),

Zuhur

ve

Sabah

(senelii

130, alt ayl 70 ve Musavver Cihan

(senelii 130, alt ayl 70) gazeteleri

zikredilebilir. Ktphane nerettii ro-

manlar iin de Dersaadet iin 20; tara

iin posta cretiyle beraber 25 kurua

abone kabul ediyordu .

Kaspar'dan gnmze kalan bir htra

da Maarifmecmuasdr

26

. Ahmed Naci

adna alnan imtiyazla karlan Maa-

rifin zamann

Mektep

ve

Hazinei

Fnrila

beraber en mhim mektep ve

ocuk dergilerinden biri olduu, talim ve

terbiye tarihimizde mhim bir yer tuttuu

aktr

27

.

lk says, 24 Nisan 1892 tarihinde -

kan mecmua siyasiyattan maada herey

den bahsediliyor ve Perembe gnleri -

kyordu. Fiat 20 parayd. 16 sayfalk

hacmi Kaspar'n lmnden sonra (no.

137, 2 Haziran 1310) 8 sayfaya indi.

Mecmua ikinci senesinde her

nev

ilm ve

fenn yenilikleri takip etmeyi ve duyur-

may vaad ediyordu. Bunun

yanm

hu-

kuk, bahriye,

riyaset,riyazet

ve ticaret gi-

bi mevzularda da yazlar koymaya bala-

d.

Aynca

ilk

sayfada

bast ahs veya

baka eylerin resimleri hakknda yazlar

ilve edildi. Derginin fiatn artrmaks-

zn daha ok resim koymak iin matbaa

**

Kaspar Ktphanesi Esamii Ktbzeyl,

s.

282

2 o

Kaspar. haftada iki defa ulm ve fnun'dan ba-

hi s Mektep isimli bir mecmua nerine ruhsal iin

verdii

arzuhal

10 ubat 1305 tarihini tamakta-

d r(B.O.A. Dahiliye Nezareti Matbuat Mdiriyeti

Defterleri, no . 29498, s. 16) Ancak bu iznin M a-

arif

olarak

kt anlalyor.

Bu mecmualarn her biri hakknda, Eitim fa-

kltelerinde, tez yaplmaldr.

32_


7/7

Kebike

i

Say 1 . 1995

BRNC

nn hakkak dairesi genilet i ld i ve yeni

aletlerle ikml edildi.

Eskisine

nisbetle bir

kat daha l kada bas lmaya baland

ve mecmuadaki riyasiye meselelerini ilk

z en l er e hed iy e l er v er m e u s l n

get i r d i

28

.

Mecmua

nc

seneye girer-

ken bu

defa

iy i kt

(Avrupa)

kullan-

maktan

yerli

mal (sanayii dahiliye) ka-

d kullanmay tercih ettiini duyuran

mecmuada devrin nl imzalar grl-

mekledir.

Yaz ve iirlerin altnda bulu-

na n imzalardan bzlarn, bir fikir vere-

b i l m e k m a k s a d y l a , s r a l y o r u z :

vanzdc

Mchmed Sleyman, Abdlahad

(Yusuf

Kemal Tengirek'in kardei). Dr.

kr Kmil (Talimciolu), Hocazde

Cevdet (Ahmet C. rctmenolu), eyh

Vasfi,

Mehmcd Cell, Muallim Feyzi, c

rafeddin Manum,

Ahmed

Cemal.

Ande

lib (Faik Esad),Tevfik Lmih. Zeki Me

gamiz, Hseyin

Vassaf, Siyret

(Hseyin

S.

zsever),

Ferid (Kam ), Mustafa Hay

rullah (Diker). A. Nadir (Ali Ekrem

Bola

yr), A. Rza Tevfik (Blkba), Ahmed

Hik m et (Mflolu). Haydar Rfal (Yo-

rulmaz), ibn Fikri Ltfi (LtFFikr), Res

nolu Ahmed (A. Cevad Emre), smail Sa-

fa, Halid

Safa.

Son saylarda Samih Rifat

m ec m u a n n b a m u ha r i r l i in d e b u l u n -

mutu.

Maarif m ilk

dizisi

204 (9 Terini

sun

1311) say kmtr. Kaspar Efendi'nin

grebild ii son says 134. (22 ubat

1894) numaral olanyd. Ertesi gn (23

ubat 1894) lm zerine sonraki says

(135) ancak 31 Mays 1894 Perembe g-

n karlabilmiti. Mecmuann 35 say-

lk ikinci

dizisi, yine

haftalk olarak 21

Kasm 189510 Eyll 1896 tarihleri ara-

snda karld ve bu son say ile neriyat

dnyasna

veda

elti. Kaspar'n iaret edil-

mesi gereken son bir icraat da Mkem-

mel Kamus1 Osman' (Kaspar Ktpha-

nesi. 1309 448 s.)

isimli

lgati basmas

dr.

Kaspar Efendi'nin vefatnn zerinden

tam yz sene geti. 19. asrn son eyre-

inde mektep seferberl iine matbaas ,

mcellithanesi ve

kilaphanesi

ile katlan-

larn n safnda bulunanlardan biri ol-

mutu.

Byk

bi r

karasevda

ile kurduu

kitaphanesinin banda sadece alt sene

bulunabilmi; bunun da son bir senesini

romatizma arlar iinde kvranarak ya-

tanda geirmiti. Delikanl denecek bir

yata hayata

veda

ettiinde sadece 34 ya-

ndayd ve maarife hizmetlerinden lr

beinci rtbeden Mecid nianna nail ol-

mutu. imdiye kadar olduu gibi bundan

sonra da kitaplk tarihimizin minnetle

anlacak, ismi kitabn sevdallar arasnda

dilden

dile

dolaacaktr. Topra bol ol-

sun.

Matbaa ve Ktphane sahibi Kaspar.

fadci

Mahsusa ,Maarif, no. 53 (2 Temmuz 1308) s. 1

2.

3 3

kitapçılık tarihimizden bir İsim kaspar efendi - ali birinci

Documents