MUÏC LUÏC

- Lời nói đầu

- Nhân duyên thù thắng

- Vườn Lộc Uyển ( Sarnath)

- Sông Hằng (Ganges River)

- Bồ Đề Đạo Tràng (Bodh Gaya)

- Khổ hạnh lâm (Uruvela)

- Núi Linh thứu (Griddhabuta)

- Đại học Na La đà (Nalanda)

- Tỳ Xá Ly (Vasali)

- XáVệ quốc (Savatthi)

- Lâm Tỳ Ni (Lumbini)

- Cung trời Đạo Lợi (Sankasya)

- Câu Thi Na (Kushinagar)

- Đài Loan (TAIWAN)

- Lời kết

e

Lôøi noùi ñaàu

Theo giaùo lyù nhaø Phaät heát thaûy söï vieäc xaûy ra ñeàu coù nhaân duyeân, nhaân quaû. Nhaân duyeân gaàn, nhaân duyeân xa ñeàu do nghieäp baùo quaù khöù nhieàu ít maø ra. Chaúng haïn vieäc haønh höông leã baùi Phaät tích ñoái vôùi chuùng toâi, leõ ra thaät gaàn, nhöng roài vaãn xa, xa ñeán hôn möôøi naêm tính töø khi nhaäp ñaïo. Toâi cöù ngôõ khi baét ñaàu ñôøi soáng ñaïo, thì nieàm tín taâm Tam Baûo caøng daâng, töùc toâi phaûi nghó ngay vieäc ñi thaêm Phaät tích; nhöng khoâng ngôø 13 naêm sau toâi môùi ñi ñöôïc. Ñuùng laø phaûi coù nhaân duyeân, duø duyeân ñoù töï mình quyeát ñònh.

Vieäc soaïn vieát taäp saùch nhoû naày cuõng laø nhaân duyeân; vì chuùng toâi khoâng nghó seõ vieát baøi, hay vieát saùch sau khi haønh höông chieâm baùi ñaát Phaät; do ñoù suoát cuoäc haønh trình leã baùi ñaõ khoâng ghi laïi caûm töôûng gì. Nguyeân do vieäc naøy ñaõ coù nhieàu ngöôøi laøm

- 1 -

roài; laïi nöõa nghó raèng, caàn coù thôøi gian theo doõi taâm tö cuûa mình theá naøo khi ñeán ñaát Thaùnh; sôï cöù ghi vieát quan saùt nhö ngöôøi kyù söï du haønh seõ ñaùnh maát ñi nieàm toân kính nôi linh thieâng. Noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa, heã ai ghi laïi caûm töôûng mình trong luùc chieâm baùi, laø khoâng ñeå taâm, khoâng kính ngöôõng. Toâi chæ thaáy chính baûn thaân toâi laø vaäy, vaø coøn voâ cuøng caûm taï tri aân nhöõng ai ñaõ vieát, ñaõ taû veà Phaät tích xöa nay, ñeå cho nhöõng ngöôøi chöa coù duyeân hay khoâng duyeân veà ñaát Phaät, ñöôïc hieåu bieát, ñöôïc xem hình, haàu gieo duyeân tin Phaät hoïc Phaät trong ñôøi hieän taïi vaø töông lai.

Suy nghó nhö vaäy, neân chuyeán haønh höông chieâm baùi troâi qua 2 naêm, baây giôø toâi môùi vieát. Nguyeân nhaân laø khi rôøi khoûi AÁn Ñoä gheù Ñaøi Loan, treân chuyeán xe buyùt töø phi tröôøng veà khaùch saïn, chuùng toâi ñaõ thay maët ngöôøi trong ñoaøn, coù lôøi chuùc möøng ca ngôïi chuyeán haønh höông chieâm baùi troïn veïn nhö yù treân ñaát Phaät, cuõng nhö ngoõ lôøi caùm ôn anh höôùng daãn ñoaøn, ñaõ chu ñaùo tích cöïc lo laéng cho ngöôøi trong ñoaøn moät caùch vui veõ. Trong lôøi hoan hyû nhö vaäy, toâi chôït mieäng thoát leân, seõ xin ghi laïi caûm töôûng chuyeán ñi, hy voïng seõ gôûi taëng moãi ngöôøi trong ñoaøn ít lôøi kyû nieäm chuyeán haønh höông khoù queân naøy. Vaø nhö theá ñoù laø nhaân duyeân toâi phaûi giöõ lôøi höùa; nhöng thaät tình nhôø nhö vaäy, toâi môùi ñöôïc theâm cô hoäi noùi leân loøng thaønh kính, daâng leân nieàm tri aân, kính leã Theá Toân, Ngaøi ñaõ khai saùng ñaïo vaøng cho nhaân loaïi, cuõng nhö chö vò Thaùnh chuùng Boà Taùt gìn giöõ giaùo lyù giaûi thoaùt ñeán ngaøy hoâm nay.

Thôøi gian chieâm baùi Phaät tích troâi qua ñaõ gaàn 2 naêm, taát caû chæ coøn laø quaù khöù, do ñoù toâi chæ vieát

- 2 -

theo caûm xuùc caûm töôûng baây giôø, cuõng nhö coá gaéng nhôù laïi moät ít caûm xuùc caûm ñoäng hình aûnh söï vieäc ñaõ qua. Nhö vaäy chaéc chaén raèng, taäp saùch nhoû naøy chæ laø caûm töôûng baèng caûm xuùc gôïi laïi töø quaù khöù, vaø chæ chuù troïng ñaët naëng vaøo nieàm kính leã Theá Toân, chöù khoâng theå ghi ñöôïc ñaây ñaày ñuû nhö toâi mong muoán. Nhöùt laø quyù Coâ Baùc, Anh Chò trong ñoaøn xin hoan hyû thoâng caûm, khi thaáy coøn nhieàu vieäc nhieàu caûnh trong chuyeán haønh höông maø ñoaøn ñaõ ñi qua, khoâng coù ñeà caäp trong saùch.

Nhaân ñaây chuùng toâi xin thay maët quyù Thaày, Quyù Coâ trong ñoaøn, xin ñöôïc tri aân caûm taï ñaïo höõu Tony Thaïch höôùng daãn ñoaøn, 2 vò höôùng daãn ngöôøi ñòa phöông: anh taøi xeá xe, anh lô xe; cuoái cuøng laø những khuoân maët trong ñoaøn: baùc Chuùc Lieâm, baùc Dieäu Thaûo, coâ Höông Ngoïc, coâ Dieäu Ngoïc, chò Taâm Hueä, chò Chuùc Phaåm, chò Dieäu Hoa, chò Giaùc Thieän, chò Chuùc Vaân, coâ Ñöùc Phöông, anh Thieän Long vaø vôï choàng Baùc só Taâm, ñaõ goùp phaàn nhaân duyeân ñeå chuyeán haønh höông chieâm baùi Phaät tích AÁn Ñoä thaønh töïu vieân maõn.

Chuùng toâi cuõng xin caûm ôn Baùc só Taâm, Anh Thieän Long, Coâ Ñöùc Phöông, Coâ Höông Ngoïc ñaõ cho chuùng toâi möôïn hình aûnh, taøi lieäu, soå tay ghi chuù lieân quan ñeán chuyeán haønh höông, ñeå vieäc soaïn vieát ñöôïc deã daøng. Vaø ñaëc bieät xin hoài höôùng tri aân quyù Phaät töû, duø khoâng tham döï chuyeán haønh höông, nhöng vaãn chung vui goùp phaàn aán toáng, taïo duyeân cho quyeån saùch ñöôïc hình thaønh.

Chuùng con khoâng queân thaønh kính ghi aân Thaày Boån Sö, ñaõ hoan hyû cho chuùng con coù thôøi gian rôøi truï xöù haønh höông ñaát Phaät; vaø caøng khoâng queân hoài

- 3 -

höôùng coâng ñöùc quyù Phaät töû thuaàn thaønh thöôøng tôùi lui boån töï coâng quaû trong thôøi gian chuùng toâi ñi vaéng.

Xin nguyeän ñem coâng ñöùc neáu coù naøy, hoài höôùng ñeán taát caû chuùng sanh ñoàng sanh veà Cöïc Laïc.

Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät

Nam Moâ A Di Ñaø Phaät

Kính ghi

Thích Phoå Huaân

- 4 -

Ç

Nhaân duyeân thuø thaéng

Theá laø hoaøi baûo öôùc voïng chuùng toâi ñaõ thaønh, cuõng nhö nieàm vui söôùng chung cuûa gaàn hai möôi ngöôøi trong ñoaøn haønh höông ñaõ toaïi nguyeän, moät laàn ñaày yù nghóa nhaát trong ñôøi veà thaêm ñaát Phaät. Hay noùi ñuùng hôn taát caû laø nhôø nhaân duyeân, nhaân duyeân thuø thaéng khoâng theå nghó baøn; vì neáu khoâng phaûi ñaõ tích duyeân hoïc Phaät hieåu phaùp giaûi thoaùt trong quaù khöù kieáp, thì laøm gì baây giôø bieát ñöôïc Phaät phaùp, bieát ñöôïc giaùo lyù Nhö Lai, ñeå ngöôõng moä, ñeå tìm veà nôi Thaùnh tích coøn soùt laïi treân 2500 naêm!

Thaät khoù tin, khoù tin laém!

Chæ trong moät ñôøi ngöôøi vôùi tuoåi thoï khoâng ñöôïc traêm naêm, vôùi kieán thöùc meâ môø hö aûo, vaäy maø moät soá ngöôøi chuùng ta hoâm nay, laïi coù theå tin ñöôïc moät baäc vó nhaân giaûi thoaùt caùch ñaây gaàn ba ngaøn naêm; trong khi hieän thôøi coù bieát bao nhieâu ngöôøi ñoàng sinh vôùi ta, thoâng minh kieán thöùc hôn ta, vaø ñaày ñuû thôøi gian phöông tieän hôn ta, nhöng laïi khoù tin, vaø taát nhieân cuõng khoù hieåu Phaät phaùp!

Ta ñöøng ñôn giaûn töôûng raèng, coù nieàm tin Phaät laø nhôø coâng vieäc caùc nhaø khaûo coå söû gia ghi laïi. Thöa ñieàu naøy cuõng ñuùng, nhöng ñoù laø khaûo hoïc söû ghi, coá thuyeát phuïc khaùm phaù baèng chöùng vaên hoùa, vaên minh, lòch söû theá giôùi chöù nieàm tin Phaät khoâng naèm ôû nôi tìm hieåu döõ kieän naøy. Vì nieàm tin cuûa ngöôøi hoïc Phaät, laø tin ñeå haønh theo, ñeå ñöôïc giaûi thoaùt ñuùng nhö lôøi Phaät daïy; do ñoù môùi thuø thaéng, môùi thaáy

- 5 -

khoâng theå deã daøng ñôn thuaàn tin hieåu Phaät phaùp ñöôïc.

Hoâm nay giôø naøy, ngoài ghi laïi ít lôøi hoài töôûng, chieâm nghieäm laïi hình aûnh, cuøng caûm töôûng suy nieäm veà chuyeán thaêm ñaát thaùnh, nôi moät kyø tích ñaùnh daáu moät con ngöôøi, moät vó nhaân coù thaät ñaõ vöôït leân khoûi taát caû phieàn luïy cuoäc ñôøi, cuoái cuøng trôû thaønh baäc Thaày sieâu vieät chöa töøng coù ôû theá gian.

Chuùng toâi xin ñöôïc thay maët soá ngöôøi trong ñoaøn haønh höông, nhaéc laïi gôïi laïi baèng taâm tö, baèng hình aûnh vôùi taát caû taám loøng ghi nhaän, ghi aân nieàm toân kính ñeán taát caû nhaân duyeân ñaõ hoäi tuï, ñeå coù ñöôïc nhöõng ngaøy giôø ñaàm aám ñaïo vò vöøa qua.

Kính baïch Theá Toân,

Chuùng con laø nhöõng ñeä töû nhö bao nhieâu ñeä töû Ngaøi, duø ñaõ haønh höông hoaëc chöa haønh höông hay seõ haønh höông, xin kính nguyeän saùm hoái ghi aân Ñöùc Theá Toân, kính ñaûnh leã Ngaøi ñaõ khai môû cho nhaân loaïi giaùo phaùp giaûi thoaùt huy hoaøng chöa töøng coù, maø giôø naøy ngaøy nay chuùng con môùi nhaän ra; môùi hieåu ñöôïc raèng chuùng con ñaày daãy voâ minh maõi ñeán giôø chöa tænh ngoä. Chuùng con nguyeän ngay ñôøi naøy seõ maõi maõi khaéc ghi huaán töø cuûa Ngaøi, vaø haèng mong Ngaøi töø bi chöùng minh gia hoä.

Giôø ñaây chuùng con xin ñöôïc töï taâm keå laïi, ñeå töï vui möøng, cuõng nhö töï traùch raèng sau chuyeán haønh höông ñaát Phaät chuùng con ñaõ hoïc ñöôïc nhöõng gì!

Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät.

*

- 6 -

Ñuùng theo chuyeán haønh höông yù nghóa vaø thuù vò, laø phaûi khôûi söï ñuùng loä trình döïa vaøo ñòa dö lòch söû cuoäc ñôøi cuûa Theá Toân; nghóa laø phaûi tuaàn töï tröôùc tieân thaêm nôi Ngaøi ñaûn sanh, nôi xuaát gia thaønh ñaïo, nôi chuyeån phaùp luaân, vaø cuoái cuøng Caâu Thi Na röøng Sa La song thoï, kyû nieäm tieãn Theá Toân vaøo Nieát Baøn.

Nhöng, thaät khoù ñöôïc tuaàn töï nhö theá, vì Laâm Tyø Ni nôi Phaät ñaûn sanh khoâng phaûi laø phaïm vi laõnh thoå AÁn Ñoä. Nôi ñaây khoâng coøn cuûa ngaøy xöa, maø hieän thôøi laø moät quoác gia Nepal, moät ñaát nöôùc ñoäc laäp rieâng reõ, vaø ngaøy nay haân haïnh sôû höõu vuøng Thaùnh ñòa Laâm Tyø Ni. Nhö theá goïi laø haønh höông AÁn Ñoä chieâm baùi Phaät tích, chuùng ta phaûi tính ñeán quoác gia Nepal nöõa.

Theá thì neáu thuaän tieän saép xeáp, haõy neân ñi Nepal tröôùc, thaêm Laâm Tyø Ni roài vaøo AÁn Ñoä thaêm heát di tích coøn laïi, nhö theá chuyeán haønh höông coù theå gôïi caûm theo doõi ñöôïc tuaàn töï böùc tranh nhö truyeàn thuyeát keå. Tuy nhieân ñoù laø gôïi yù, chöù ñaõ ñeán Thaùnh tích roài, nieàm caûm ñoäng moãi nôi moãi khaùc; vaø duø theá naøo cuõng laø moät nhaân duyeân hy höõu, cho ngöôøi haønh höông, ngöôøi con Phaät aáp uû mô öôùc laâu naêm.

Chuùng toâi ñaõ khoâng ñuû duyeân thöïc hieän chieâm baùi tuaàn töï nhöõng Thaùnh tích nhö ñaõ thöa, tuy nhieân vaãn raát hoan hyû haøi loøng nhöõng gì coù ñöôïc.

Ñeå trung thöïc ghi laïi kyû nieäm chuyeán haønh höông qua caûm xuùc hieän thôøi, chuùng toâi seõ ghi theo töøng nhaân duyeân ñuùng nhö chuyeán haønh höông, ñeán vaø ñi trong nieàm vui, nieàm xuùc ñoäng. Chæ moät söûa ñoåi laø thöù töï chieâm baùi boán Phaät tích quan troïng, xin ñöôïc saép laïi nôi chieâm baùi Caâu Thi Na vaøo ñoaïn cuoái cuoäc

- 7 -

haønh höông Ñaát Phaät, ñeå ñuùng vôùi ñoaïn keát cuoäc ñôøi Ñaáng Theá Toân; cuõng nhö ngöôøi ñoïc seõ deã caûm nieäm, vaø coøn vöông laïi nôi loøng khi cuoäc haønh höông hoaøn maõn.

Laàn nöõa xin thöa raèng ñoâi lôøi ghi laïi nôi ñaây, chæ laø tö duy caûm xuùc, caûm nieäm ghi aân Ñaáng Töø Phuï, chöù khoâng phaûi moät kyù söï töôøng trình, vì vieäc laøm naøy ngoaøi khaû naêng chuùng toâi; hôn nöõa duø coù coá gaéng cuõng khoâng theå saùnh ñöôïc moät phaàn traêm phaàn ngaøn, so vôùi nhöõng taùc phaåm cuûa caùc baäc Toân tuùc, nhaân vaên, thi só ñaõ ra maét ñoïc giaû xöa nay.

- 8 -

Kính leã Ñaáng Theá Toân

AÛnh tö lieäu Website:meditateinseattle.org

- 9 -

Tö lieäu: Website: www.buddhanet.net/elearning/buddhistworld/mapbud.htm.

- 10 -

Laên xaên ôû Phi tröôøng AÁn Ñoä

Khaùch saïn ñaàu tieân ñeán AÁn Ñoä

- 11 -

Tröôùc cöûa chính daãn vaøo beân trong khaùch saïn

Phoøng tieáp khaùch beân trong khaùch saïn

- 12 -

Khoâng coù gì ngaïc nhieân,

caûnh nhöõng con boø lang thang ñi giöõa phoá chôï!

Xe ngöïa vaãn coøn laø phöông tieän di chuyeån hieän nay ôû Aán Ñoä

- 13 -

Xin hoài höôùng coâng ñöùc chuù xe deã thöông Tourist ñaõ ñoùn ñöa

chuùng toâi, trong suoát haønh trình chieâm baùi ñaát Phaät, xin thaønh taâm caûm ôn chuù!

Vieáng Vieän Baûo Taøng, nôi toân trí xaù lôïi Phaät

- 14 -

Ç

Vöôøn Loäc Uyeån

Khi chuyeán bay baét ñaàu thoâng baùo chuaån bò haï caùnh xuoáng phi tröôøng AÁn Ñoä, moïi ngöôøi trong chuùng toâi ñeàu nhoán nhaùo, thaáp thoûm vôùi noãi vui möøng hieän leân khoâng theå che giaáu! Coù vaøi ngöôøi khaùch gaàn beân thaáy chuùng toâi nhoän nhòp xoân xao; coù theå hoï töôûng maáy ngöôøi naøy, saép ñoaøn tuï ngöôøi thaân, hay vui möøng nheï nhoûm thaønh coâng chuyeán ñi coâng vuï gì ñoù. Chuùng toâi haún bieát vaäy, vaø ñoaùn bieát trong soá hoï cuõng coù ngöôøi ñang cuøng chuyeán bay muïc ñích haønh höông ñaát Phaät; do chuyeán bay naøy haàu heát laø ngöôøi AÙ chaâu, maø ña soá laø ngöôøi Hoa. Nhöng vì caùi vui quaù lôùn, chuùng toâi ñaõ maëc nhieân töï taïi, khoâng caàn ñeå yù laém moïi ngöôøi chung quanh.

Thaät ra vui möøng nhö vaäy chaúng coù gì laï, vì thaät söï vieäc ñaùng phaûi vui, neáu khoâng noùi coøn la leân, heùt leân nöõa kìa!

Ngöôøi con Phaät ñeä töû Nhö Lai, baáy laâu nay chæ bieát chæ nghe lòch söû Ñaáng Toaøn Giaùc qua kinh ñieån saùch vôû, qua chuyeän keå, thuyeát phaùp cuûa quyù Thaày Coâ, chöù ñaâu töôûng töôïng raèng, seõ coù moät ngaøy chính mình ñaët chaân leân ñaát Phaät. Nôi maø nieàm tin qua saùch vôû qua kinh ñieån hieän ra luùc naøy.

Chuùng toâi thaät söï quaù möøng quaù hoài hoäp! Hoài hoäp phaûi nghó gì, phaûi noùi sao khi chieâm ngöôõng nôi Thaùnh ñòa coøn ghi laïi moät thôøi cuûa Ñaáng ñaïo sö.

- 15 -

Phi tröôøng AÁn Ñoä neáu so vôùi caùc phi tröôøng lôùn nhö Myõ, Anh, Ñöùc… thaät quaù cheânh leäch khieâm nhöôøng, khoâng theå naøo thu huùt thoaûi maùi ñöôïc vôùi khaùch ngoaïi quoác. Nhöng chuyeän naøy khoâng phaûi baän taâm, ñieàu baän taâm ñeå taâm, laø trong toâi ñang roän raøng, raïo röïc caùi gì ñoù mình saép ñöôïc chöùng kieán ñoái dieän ñaây!

Khi xong thuû tuïc quan thueá rôøi khoûi phi tröôøng, toâi chæ coù moät chuùt so saùnh, quang caûnh khí haäu chaúng khaùc Vieät Nam ôû choã ñoâng ngöôøi vaát vaû vaø hôi noùng böùt; tuy nhieân ôû ñaây ñoâng maø ít taát baät chen laán laém. Moät ñieàu thaät ngoä, ôû ngay choã ñoâng ngöôøi, xuaát hieän nhöõng con boø, con khæ; khoâng bieát chuùng coù nhaân duyeân laï luøng theá naøo laïi coù theå tænh bô hoøa laãn vaøo ñôøi soáng con ngöôøi nôi ñaây. Taát nhieân cuõng coù giôùi haïn chöù khoâng phaûi nôi naøo cuõng vaäy.

Chæ thoaùng qua suy nghó vaäy thoâi, toâi laïi trôû veà traïng thaùi hoài hoäp ban ñaàu. Khi ñaõ oån ñònh soá ngöôøi trong ñoaøn, chuaån bò leân xe buyùt ñi veà khaùch saïn; baáy giôø toâi môùi hôi oån ñònh caùi hoài hoäp naøy. Treân xe ñöôïc ngoài moät mình moät baêng gheá, nôi deã quan saùt caûnh trí, toâi baáy giôø thaät vui, thaät möøng vaø coøn thaät buoàn nöõa.

Möøng laø thaät söï ñaõ vaø ñang treân ñöôøng haønh höông chieâm ngöôõng Thaùnh ñòa cuûa baäc Ñaïo sö. Möøng laø roài ñaây nieàm tin Phaät seõ kieân coá hôn, roài möøng nhaát, toâi seõ baét ñaàu ñaûnh leã nhöõng di tích, nhöõng hình aûnh coøn löu laïi nhöõng gì maø kinh ñieån ñaõ töøng ghi laïi töø ngaøn xöa ñeán nay - veà moät chaân lyù sieâu vieät do moät con ngöôøi vó ñaïi, ñaõ soáng vaø giaûng thuyeát nôi ñòa linh naøy. Toâi khoâng coøn bieát noùi gì theâm nöõa vôùi noãi vui möøng naøy.

- 16 -

Coøn buoàn thì sao? Laø caûnh töôïng con ngöôøi chung quanh, khi ngoài treân xe quan saùt ñöôïc. Hoï ngheøo quaù! Hoï khoå quaù! Caûnh nhö vaäy khoâng phaûi hieám thaáy, maø cöù khoâng laâu laïi xuaát hieän raát thöôøng. Khoâng phaûi quoác gia AÁn ngheøo teä ñaâu, vì neàn kinh teá AÁn Ñoä hieän cuõng ñaùng keå ôû vuøng Chaâu AÙ. Cöù so saùnh hoái suaát tieàn teä quoác teá thì bieát. Laïi danh saùch teân tuoåi cuûa 20 nhaø tyû phuù giaøu nhaát theá giôùi hieän nay, trong ñoù tính ñöôïc 11 quoác gia. Hoa Kyø laø quoác gia huøng maïnh nhaát theá giôùi coù ñeán 5 vò, nhöng ai ngôø quoác gia thöù 2 laïi laø AÁn Ñoä, coù tôùi 3 nhaø tyû phuù. Taøi saûn ba vò naøy coäng laïi, vöôït hôn nhaø tyû phuù giaøu nhaát theá giôùi laø Bill Gate ñeán 14 tyû ñoâ la.1

Nhö theá nhöõng ngöôøi ñang cuøng khoå, soáng chui ruùc thu mình treân væa heø buïi baëm, haù laø moät vieäc laøm ta phaûi suy nghó? Coù phaûi chính laø tuùc nghieäp, tieàn duyeân ñôøi tröôùc cuûa hoï? Coù phaûi laø bieät nghieäp cuûa töøng ngöôøi? Coù phaûi laø nhaân quaû chaúng sai chaïy phaûi traû cuûa töøng caù nhaân? Thöa, chính laø vaäy.

Theá thì söï cheânh leäch giaøu ngheøo ôû ñaây heát söùc roõ reät; vaø söï xuaát hieän cuûa moät sieâu nhaân laø moät cuï theå hôïp lyù, ñeå nhaân loaïi thaáy raèng, taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù cô hoäi vöôn leân, ñeàu coù theå thöïc haønh ñôøi soáng chaân thieän, ñaït ñöôïc haïnh phuùc baát töû - maø vieäc thöïc haønh ñoù khoâng coù moät söï maûy may phaân bieät, ngöôøi cuøng ñinh hay oâng tyû phuù. Chæ buoàn cho chuùng ta chöa theå thöïc haønh lôøi daïy cuûa Theá Toân, cuõng nhö 1 Taøi saûn ba nhaø tyû phuù AÁn Ñoä: Lakshmi Millal: $32bn, Mukesh Ambani: $20bn, vaø Anil Amban: $18 bn coäng laïi laø $70bn, nhieàu hôn Tyû phuù Bill Gates ñeán $14bn ($70bn - $56bn = $14bn) (Taøi saûn Bill Gates laø 56 tyû ñoâ la).

Taøi lieäu töø website: FIN24 – world’s 20 richest people

- 17 -

moät soá ngöôøi ñaõ vaø ñang soáng nôi Thaùnh ñòa chöa taïo ñöôïc nhaân duyeân Phaät phaùp.

Chuùng toâi hay coù thoùi quen töôûng töôïng, töôûng töôïng caûnh quaù khöù, caûnh töông lai, caûnh coù theå xaûy ra vaø khoâng theå xaûy ra. Nhöng vì töï toâi laøm chuû caùi mình töôûng töôïng neân caûnh töôûng töôïng phaûi theo yù mình.

Ñöôïc töï do töôûng töôïng, töôûng töôïng khi nhìn gaàn, nhìn xa; nhìn caûnh vaät ngaøy nay chaéc chaén khoâng gioáng nhö maáy ngaøn naêm tröôùc; duø vaäy khoâng gian haõy coøn nguyeân veïn nôi ñaây; nôi maø baäc giaùc ngoä, cuøng vôùi haøng traêm, haøng ngaøn ñeä töû cuûa Ngaøi ñaõ moät thôøi daãm chaân, ñi ñi laïi laïi ôû khoâng gian maûnh ñaát naøy.

Toâi khoâng bieát vaät ñoåi sao dôøi bieán hieän ra sao, nhöng coù theå ñaâu ñoù nhöõng maûng ñaù, nhöõng vuøng ñaát chaøy lôû, coù theå coøn löu giöõ laïi ít nhieàu, ñaát ñaù soûi caùt maø hôn hai ngaøn naêm xöa vaãn coøn laên loùc ñaâu ñaây. Nhöõng vieân ñaù giaø nua naøy cho tôùi nay, neáu chuùng coù theå leân tieáng noùi ñöôïc, seõ ruø rì raèng: OÂi tôùi giôø maø coøn maõi nhöõng con ngöôøi töø phöông xa laën loäi ñeán ñaây tìm thaêm daáu tích cuûa OÂng sa moân khaát só (Phaät) xöa! OÂi thaät laø kyø dieäu moät con ngöôøi ñoù, maát ñi ñaõ laâu, vaäy maø moïi ngöôøi töù phöông cöù nhôù hoaøi thaêm vieáng.

Nhöõng hoøn ñaù, nhöõng haït caùt coøn troø chuyeän suy nghó nhieàu nöõa, chuùng ruø rì leân tieáng coá cho toâi nghe! Chuùng noùi, chuùng cuõng coù coâng goùp söùc, goùp phaàn giöõ gìn kyõ nieäm cuûa Ñaáng Theá Toân; cho neân traûi qua hôn 2500 naêm roài, maø ñòa ñieåm di tích ngaøy xöa vaãn coøn ñeå ngöôøi ta bieát ñöôïc.

- 18 -

Nhö vaäy nhöõng soûi ñaù, nhöõng haït caùt voâ tình kia ñang ra söùc duy trì ñoù! Neáu chuùng coù bò troâi daït, xeâ dòch vì möa luõ, ñaát moøn, nhaát ñònh chuùng phaûi khaån thieát ró tai truyeàn mieäng, nhaéc nhôõ nhau, haàu ñeå noái tieáp gaén lieàn vôùi vuøng ñaát môùi, goùp söùc giöõ gìn nôi Thaùnh ñòa. Thaønh ra traûi qua laâu nhö vaäy chuùng ta môùi ñöôïc thaéng duyeân hoâm nay.

Ñaát ñaù maø cuõng coù duyeân, huoáng chi laøm ngöôøi khoâng ñöôïc duyeân sao? Chuùng ta haù khoâng nghe kinh daïy “Höõu tình voâ tình ñoàng thaønh Phaät ñaïo”! Voâ tình hay höõu tình ñeàu töø taâm maø ra, “vaïn phaùp duy taâm taïo”. Cho neân ñaát caùt nôi ñaây nôi kia ñeàu coù duyeân vôùi con ngöôøi; con ngöôøi laø nhaân nhaän thöùc, ñaát caùt laø quaû duyeân sinh töø nhaän thöùc cuûa con ngöôøi - nhö theá nhaân duyeân, quaû baùo ñi chung vôùi nhau, thì taâm thöùc con ngöôøi laø chaùnh nhaân ñaõ khoâng ra khoûi caùi suy nghó theo caùi höõu vi höõu haïn cuûa phaøm tình theá gian, neân maõi gaàn guõi vôùi vaät voâ tình kia. Cho neân coù theå ñoaùn, ñaát caùt ôû coõi Phaät coõi Thaùnh phaûi khaùc ôû coõi Ta Baø naøy, vì taâm cuûa Phaät khoâng phaûi taâm chuùng sanh, neân ñaát caùt, ñaù soûi moïi thöù y baùo ñoù cuõng phaûi theo nhaân Phaät maø sanh; vaø thaûo naøo ta nghe trong kinh daïy, coõi Cöïc Laïc ñaát caùt baèng pha leâ xa cöø, san hoâ, maõ naõo ñuùng thaät nhö theá.

Xin ñöôïc trôû laïi tieáng thì thaàm cuûa nhöõng vieân ñaù caùt thôøi Phaät.

Hình nhö chuùng coøn than thôû buoàn phieàn cho soá phaän, khi phaûi chöùng kieán phaùi ñoaøn haønh höông heát toaùn naøy ñeán toaùn noï, heát naêm naøy ñeán naêm khaùc. Ngöôøi haønh höông vui buoàn laãn loän bao nhieâu, thì chuùng cuõng coù noãi nieàm rieâng khoù taû. Chuùng than raèng, duø thöïc teá cuõng coù coâng ñöùc goùp phaàn duy trì

- 19 -

Thaùnh Ñòa, nhöng sao laïi phaûi chòu laøm vaät voâ tình khoâng ngöôøi ñoaùi töôûng! Toâi nghe vaäy thaät toäi, roài toâi cuõng thì thaàm trong toâi, nhö ñeå an uûi chuùng: Khoâng sao ñaâu, ñaõ noùi “höõu tình, voâ tình ñoàng thaønh Phaät ñaïo” maø! Hôn nöõa ngöôøi ta ñaõ goïi ñaây laø vuøng ñaát thaùnh, nhö vaäy vieäc laøm coâng ñöùc goùp phaàn cho ngöôøi haønh höông ñeán chieâm baùi, ñaõ thaønh quaû Thaùnh roài! Vaäy xin chuùc nguyeän taát caû chuùng ta y baùo chaùnh baùo, con ngöôøi, hoaøn caûnh, vaïn vaät höõu tình, voâ tình ôû ñaây ñeàu ñi vaøo bieån giaùc. Nghe nhö vaäy, hình nhö chuùng cuõng ñoàng yù, vaø roài im laëng khoâng nghe ruø rì nöõa, nghóa laø taâm toâi cuõng ñöôïc yeân khoâng coøn xao xuyeán.

*

Thaùnh tích ñaàu tieân chuùng toâi ñeán thaêm laø Vöôøn Loäc Uyeån, nôi ñaây moät chaân lyù baát di baát dòch, moät giaùo lyù nhieäm maàu chöa töøng xuaát hieän ôû theá gian, ñaõ ñöôïc chuyeån khai.

Toâi baøng hoaøng xuùc ñoäng, ñöa maét quan saùt thaät nhanh, roài chaàm chaäm nhìn xuoáng ñaát nôi mình ñang ñöùng. Nhìn maø khoâng bieát phaûi noùi sao! Roài nghe coù ñieàu gì baát oån thoån thöùc trong taâm, döôøng nhö khoâng coøn bình tónh; nhöng khoâng phaûi toâi sôï, maø laïi vui! Cuõng khoâng phaûi vui, coù theå goïi laø xuùc ñoäng! Caùi xuùc ñoäng khoâng gioáng nhö vieäc tieáp xuùc nhöõng chuyeän theá gian xöa nay, maø xuùc ñoäng vì toâi ñang bieát chuyeän naøy! Chuyeän xuaát hieän coù thaät cuûa baäc sieâu nhaân, vaø giôø naøy, hoâm nay toâi thaät söï ñang ñöùng hieän dieän nôi ñaây.

Nôi ñaây, ngaøy xöa Phaät ñaàu tieân chuyeån baùnh xe phaùp; noùi ra nhöõng ñieàu theá gian chöa töøng nghe

- 20 -

bieát. Baây giôø quang caûnh nhö moät coâng vieân ñöôïc raøo kín, chæ coøn löu giöõ kyû nieäm toân thôø, kính leã ñaáng Theá Toân. Ngoaøi nhöõng neàn ñaát coû xanh coù ngöôøi chaêm soùc; laïi coù nhöõng khu ñaát hieän ra caûnh gaïch ñaù ñoå naùt ñöôïc ñaép chaïm keát laïi nhau naèm ngoån ngang. Cuõng coù haøng khuoân gaïch coøn laïi, vaïch roõ goác caïnh nhö töøng gian phoøng hay nhaø cöûa ngaøy xöa, maø coù leõ nôi ñaây töø ngaøn naêm töï vieän ñaõ ñöôïc döïng leân, nhaèm gaàn guõi giöõ gìn chaêm soùc di tích Thaùnh ñòa naøy.

Taát nhieân nhöõng khuoân gaïch, nhöõng coàn ñaù hieän coøn ngaøy nay, khoâng phaûi nguyeân thuûy thôøi Phaät coøn taïi theá, neáu coù cuõng raát ít; thaät söï taát caû laø cuûa ñôøi sau, ít ra cuõng vaøi traêm naêm sau khi Phaät vaøo Nieát Baøn. Nhöng vieäc ñaùng ghi laø hình aûnh ngoâi Thaùp vaø coät ñaù Vua A Duïc, ñaõ laøm nôi ñaây trôû neân Thaùnh ñòa di tích quan troïng, ghi laïi hình aûnh coù thaät cuûa baäc Ñaïi Thaùnh. Nhö theá hai baûo vaät naøy xaùc ñònh ñöôïc vò trí nôi Phaät chuyeån Phaùp luaân.

Chuùng toâi voäi vaøng daïo böôùc quan saùt thaät nhanh toaøn caûnh vöôøn Loäc Uyeån, tröôùc khi coøn coù nhieàu giôø quan saùt coät ñaù cuûa vò ñaïi cö só A Duïc Vöông, moät thôøi theå hieän taám loøng chí thaønh Boà Taùt hoïc Phaät, hoïc Phaùp, hoïc Taêng.

Phaûi kính moä taùn thaùn raèng, A Duïc Vöông, Ngaøi thaät vó ñaïi, thaät trí tueä ñaõ bieát tröôùc chaùnh phaùp seõ luøi daàn, töôïng phaùp roài cuõng maát, vaø maït phaùp chaéc chaén seõ ñeán vôùi chuùng sinh khoù tìm chaân lyù. Cho neân Ngaøi coá löu laïi vaät gì khaû dó aán vaøo taâm trí chuùng sanh. Do ñoù nôi naøo Thaùnh tích löu daáu söï kieän quan troïng cuûa ñaáng Theá Toân, Ngaøi ñeàu ghi taïc aán tích; vaø aán tích baèng caû khoái ñaù ñöôïc goït duõa coâng phu thaønh moät coät troøn thaät ñeïp thaät kieân coá. Nhôø vaäy ngaøy nay

- 21 -

traûi qua hôn hai ngaøn naêm, duø truï coät lòch söû nôi ñaây ñaõ ñoå gaõy nhieàu khuùc nhöng vaãn coøn löu tích, trôû thaønh lôøi tuyeân ngoân soáng ñoäng, raèng vò sieâu nhaân giaûi thoaùt ñaõ töøng soáng vaø noùi phaùp ôû theá gian naøy.

Ñeán gaàn ñaïi thaùp, ñoaøn haønh höông chuùng toâi thaønh taâm ñaûnh leã, trì tuïng moät thôøi kinh ngaén kính daâng tri aân ñaáng Ñaïo sö, nguyeän Ngaøi gia hoä cho Phaät phaùp maõi tröôøng toàn ôû theá gian.

Ñaïi thaùp naøy ñöôïc döïng leân, ñeå toân thôø kyû nieäm ñaùnh daáu nôi Phaät ñaàu tieân thuyeát phaùp cho nhaân loaïi; cuõng laø nôi Tam Baûo ñöôïc hình thaønh, roài theá gian töø ñoù nöông töïa cho ñeán ngaøy nay. Thaùp thaät cao lôùn, ñöôïc tu söûa nhieàu laàn qua caùc thôøi ñaïi vua chuùa; nghe noùi phaàn choùt voùt treân gaàn ñænh, môùi thaät laø nguyeân thuûy töø xöa; phaàn beân döôùi ñaõ ñöôïc ñaép ñi ñaép laïi nhieàu laàn.

Baøi phaùp ñaàu tieân Phaät daïy nôi naøy laø Töù Dieäu Ñeá, nghóa laø boán chaân lyù vi dieäu; boán chaân lyù naøy giuùp con ngöôøi nhaän dieän moät söï thaät minh baïch veà con ngöôøi, veà vuõ truï nhaân sinh. Ngöôøi hoïc Phaät khoâng keå toâng phaùi, phaùp moân gì, neáu lieãu giaûi thöïc haønh ñöôïc boán ñieàu naøy nhaát ñònh chöùng Thaùnh quaû.

- 22 -

Nôi Ñöùc Phaät thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân,

ñöôïc ñaùnh daáu ghi laïi baèng Ñaïi Thaùp Dhamak

- 23 -

Truï ñaù ghi laïi Thaùnh Tích vöôøn Loäc Uyeån,

ñaõ bò thôøi gian vaø bieán coá laøm ñoå gaõy.

Vaøi chuù nai ôû ñaây ñeå gôïi laïi hình aûnh vöôøn Loäc Uyeån ngaøy xöa.

- 24 -

Ç

Soâng Haèng

Thuyeàn chuaån bò ra soâng ngaém maët trôøi moïc

Bình minh treân soâng Haèng

- 25 -

Sinh hoaït haèng ngaøy nôi soâng Haèng

Trôû veà laïi khaùch saïn

- 26 -

Soâng Haèng

Ñeå chuaån bò thöôûng ngoaïn ngaém nhìn bình minh treân soâng Haèng, ñoaøn chuùng toâi phaûi thöùc daäy sôùm hôn 2 tieáng ñoàng hoà, thay vì 6 giôø saùng. Vì con ñöôøng töø khaùch saïn ñeán soâng Haèng xe buyùt khoâng theå chaïy vaøo gaàn ñöôïc.

Taû veà soâng Haèng xöa nay coù raát nhieàu ngöôøi noùi ñeán, vaø cuõng khoâng caùch naøo noùi cho heát ñöôïc söï laï luøng phöùc taïp maø ngöôøi daân AÁn ñaõ sinh hoaït ñoái xöû vôùi doøng soâng naøy.

Soâng Haèng coù moät lòch söû laâu ñôøi, baét nguoàn töø raëng nuùi Hy Maõ Laïp Sôn; chieàu daøi cuûa noù coù ñeán boán naêm ngaøn caây soá. Ñoù laø döõ kieän ñòa lyù nhö vaäy; vôùi giaùo lyù giaûi thoaùt, soâng Haèng ñöôïc nhaéc ñeán cuõng thaät nhieàu, qua nhöõng baøi phaùp giaûng daïy cuûa Theá Toân. Ngaøi thöôøng laáy caùt soâng Haèng ñeå ví nhöõng gì khoù nghó baøn, khoù ñeám ñöôïc. Coù leõ vì soâng Haèng laø hình aûnh vaø maïch soáng baát phaân ly cuûa ngöôøi daân AÁn thôøi aáy, neân noù laø phöông tieän hình aûnh maø Theá Toân phaûi thöôøng nhaéc ñeán, haàu giuùp moïi ngöôøi nhaän ra moät caùch cuï theå roõ raøng hôn. Vieäc naøy ñöôïc chöùng minh cho ñeán ngaøy nay; ngöôøi daân AÁn khoâng phaân bieät giai caáp, toân giaùo, tín ngöôõng, vaãn thaàm xem soâng Haèng laø nôi thieâng lieâng huyeàn bí, vaø coøn goïi ñaây laø doøng Thaùnh thuûy.

Do lieân heä lôøi daïy trong kinh Phaät, cuõng nhö chính Theá Toân ñaõ töï thaân hoaèng ñaïo gaàn guõi khu vöïc

- 27 -

soâng Haèng, neân ngöôøi con Phaät haønh höông khoâng theå khoâng thaêm vieáng.

Tröôùc khi ñöôïc taän maét ngaém nhìn caûnh maët trôøi loù daïng luùc bình minh treân maët soâng, vaø tieáp caän thaät gaàn vôùi doøng nöôùc, nhö ñaõ noùi chuùng toâi phaûi loäi boä moät khoaûng ñöôøng khaù xa. Thôøi gian ñaâu chöøng moät tieáng ñoàng hoà. Thaät ra khoâng phaûi xa ñeán moät tieáng ñi boä, nhöng vì sinh hoaït laøng xoùm buoân baùn, baày bieän quaù gaäp gheành chaät choäi; phaàn veä sinh ñöôøng xaù khoâng ñöôïc ñoaùi hoaøi saên soùc, cho neân khoâng caùch naøo khoâng caån thaän quan saùt döôùi chaân tröôùc maët. Chuùng toâi khoâng bieát duøng töø ngöõ theá naøo ñeå taû caûnh vaät baáy giôø. Cuõng may ngöôøi tröôûng ñoaøn höôùng daãn baûo phaûi ñi sôùm ñeå kòp coi maët trôøi moïc, vaäy maø ñaõ caûm thaáy khoù chòu nhö vaäy, huoáng laø ñi treã, thì coøn phaûi chaäm chaïp khoù chòu côõ naøo. Ñuùng nhö vaäy, treân ñöôøng trôû veà khaùch saïn, caûnh vaät baáy giôø phöùc taïp gaáp ñoâi luùc ban ñaàu; nhöng hình nhö moïi ngöôøi trong ñoaøn luùc naøy ít coøn quan taâm, nguyeân nhaân sau khi chöùng kieán caûnh soâng Haèng ñaõ laøm ai naáy coù caùi nhìn “giaø giaën” hôn tröôùc ñoù!.

Khi caûnh soâng Haèng xuaát hieän tröôùc maét, caûnh vaät vaø ngöôøi nôi ñaây laøm chuùng toâi khoâng theå ngôø ñöôïc! Khoâng ngôø ñöôïc tröôùc nhaát, laø trôøi haõy coøn sôùm maø ngöôøi ñaâu khaù ñoâng. Hoï laøm gì ôû bôø soâng, döôùi soâng?

Thì ra hoï taém hoaëc laáy nöôùc duøng. Thöù hai nöõa, neàn theàm baäc caáp daãn xuoáng maët soâng thaät phöùc taïp, vaø veä sinh coøn teä hôn caû treân bôø. Vaäy maø vaãn coù ngöôøi ñang naèm nguû tænh bô ngay döôùi chaân theàm nhö vaäy.

- 28 -

Coù moät ngöôøi naèm nguû troâng coøn treû, treân ngöôøi voûn veïn moät quaàn ñuøi; anh naèm uùp ngöôøi baát ñoäng, troâng thaät toäi laøm sao! Toâi nghó, nhö theá naøy laøm sao traùnh ñöôïc beänh hoaïn nhieãm truøng. Nhöng taïi sao anh naøy laïi töï nhieân nhö vaäy? Boä treân laøng khoâng tìm ñöôïc choã nguû? Cöù töôûng anh ñaõ cheát! Nhöng khoâng, anh coøn soáng. Hoûi ngöôøi höôùng daãn ñòa phöông, thì ñöôïc traû lôøi: ngöôøi naøy khoâng phaûi töï nhieân naèm ñaây nguû, anh ñang beänh nan y, bieát mình saép cheát, laïi khoâng coù thaân nhaân, khoâng tieàn baïc lo ñöôïc hoûa thieâu, vaø coøn bieát khoâng daùm laøm phieàn ngöôøi khaùc, neân raùng leâ leát thaân mình xuoáng nôi naøy, chôø caùi cheát ñeán, ñeå ngöôøi ta thöông tình thieâu hoä cho anh. Nghe nhö theá toâi thaät ngaïc nhieân xuùc ñoäng voâ cuøng. Toâi phaûi hoûi laïi laàn nöõa, xaùc nhaän mình nghe coù ñuùng vaäy khoâng. Vaø ñuùng söï thaät. Toâi chæ coøn bieát thôû ra, toäi cho nghieäp baùo cuûa kieáp ngöôøi phaûi bò vay traû trong nhieàu hoaøn caûnh ñau khoå nhö theá. Cuõng nhö toâi ai naáy trong ñoaøn, ñeàu giöït mình thöông xoùt khi bieát chuyeän naøy.

Khi ñeán caän bôø nöôùc soâng, thaáy roõ nöôùc soâng Haèng, thì quaû roõ raøng khoâng ai coù theå cho raèng nöôùc soâng khoâng bò oâ nhieãm! Vì quan saùt treân bôø chung quanh ñuû noùi leân nhö theá. Chuùng toâi ñöôïc chæ daãn xuoáng thuyeàn, do hai anh ngöôøi AÁn cheøo ñöa höôùng daãn. Baáy giôø tieáp caän saùt vôùi maët nöôùc hôn, nhìn thaät kyõ thaáy maøu nöôùc nhö maøu traø söûa.

Khi rôøi khoûi bôø soâng, caùch xa naêm ñeán möôi thöôùc vaø xa hôn nöõa, thaät söï cuõng khoâng thaáy moät vaät gì troâi noåi, nhö toâi lo laéng seõ coù xaùc ngöôøi hay quaàn aùo vaät dô naøo.

- 29 -

Nöôùc luùc naøy chaûy xieát laém, laøm hai chuù cheøo phaûi vaát vaû choáng ñôû cho thuyeàn khoûi bò chao.

Theá roài nhö ñaõ mong öôùc, maët trôøi luùc raïng saùng treân soâng Haèng quaû laø thaät ñeïp ñaùng xem. Tuy nhieân, toâi cöù ñeå taâm nhìn laïi vaøo bôø, xem caûnh phoá nhaø ven soâng. Baáy giôø ngöôøi ta tuï taäp ñoâng ñaûo hôn, hoï ñang ñoùn moät ngaøy saùng môùi. Quaû thaät y nhö tin ñoàn, saùch vôû dieãn taû, nhöõng ñaùm taùng hoûa thieâu raát thöôøng xaûy ra ôû ñaây. Tröôùc maét chuùng toâi coù 2 ñaùm löûa thieâu ngöôøi, tieác raèng ôû xa neân khoâng thaáy roõ laém.

Thuyeàn ñöôïc ñieàu khieån ra xa bôø, roài thaû troâi cho khaùch ngaém nhìn maët trôøi moïc; xong quay laïi doïc theo bôø khoaûng vaøi möôi thöôùc ñeå chuùng toâi coù theå thaáy sinh hoaït cuûa moïi ngöôøi ôû ñaây roõ hôn. Toâi ñeå yù, hình nhö hai anh cheøo thuyeàn coá tình traùnh xa choã ñang thieâu ngöôøi, thaønh ra khoâng theå xem roõ ñöôïc. Thaät söï toâi muoán xem laém, vì coù dòp thaáy ñöôïc tính chaát huyeãn moäng oâ ueá cuûa thaân khi thieâu ñoát; ñoù laø caùch nhaéc nhôû chôù quaù baän bòu vôùi taám thaân giaû doái naøy, vì tröôùc sau gì ngöôøi ta cuõng vöùt boû. Nghe noùi ôû Taây Taïng taäp tuïc ñieåu taùng coøn gheâ gôùm hôn. Xaùc ngöôøi thay vì vöùt boû baèng caùch thieâu hay choân nhö caùc quoác gia khaùc; nôi ñaây xaùc cheát ñöôïc caùc vò Ma coâng xaû thòt cho keân keân aên. Neáu noùi theo khoa hoïc nhö theá cuõng veä sinh, coøn nuoâi ñöôïc con vaät. Nhöng phaûi cho laø taøn nhaãn gheâ rôïn quaù, chæ coù phong hoùa taäp tuïc laâu ñôøi ôû ñoù môùi chaáp nhaän ñöôïc. Vaø duø nhö theá, thaân nhaân ngöôøi cheát cuõng khoâng daùm chöùng kieán caûnh naøy. Xeùt cho cuøng baèng hình thöùc naøo cuõng laø caùch vöùt boû, chaúng ai muoán nhìn. Chæ coù moät ñieàu Phaät daïy, chuùng sinh bao nhieâu laàn cheát ñi, bao nhieâu laàn sanh laïi, roài tieáp tuïc cheát nöõa, tieáp tuïc

- 30 -

sanh laïi, lieân tuïc nhö vaäy khoâng bieát bao trieäu laàn; vaäy maø vaãn chöa tænh moäng cuoäc ñôøi laø giaû, kieáp soáng luaân hoài ñau khoå.

Nhö theá ta thaáy hình aûnh ngöôøi cheát, vôùi caùch giaûi quyeát vöùt boû xaùc ngöôøi gheâ rôïn hay theá naøo ñi nöõa, ñoù laø caùch nhaéc nhôû chuùng ta, phaûi neân chieâm nghieäm tö duy, moät ñôøi con ngöôøi cuoái cuøng phaûi laø nhö vaäy. Theá thì neáu ñaõ hieåu vaán ñeà sinh töû luaân hoài nhö theá, khoâng chöøng ta cuõng neân caùm ôn, vì coù nhö vaäy môùi thöùc tænh giaùc ngoä lo tu.

Khi thuyeàn saép caëp beán, baáy giôø môùi thaáy roõ hôn; giaø treû beù lôùn, hoï ñang hì huïc taém röûa thaät töï nhieân, thaät an laïc haïnh phuùc. Hoï daùn maét nhìn vaøo chuùng toâi, y nhö chuùng toâi nhìn hoï, caû hai ñeàu ngaïc nhieân! Chuùng toâi ngaïc nhieân, taïi sao hoï coù theå taém moät nôi maø nöôùc chaúng coù gì trong saïch; nôi caùch ñaâu ñoù khoâng xa, tro coát ngöôøi cheát seõ ñöôïc vöùt xuoáng soâng naøy. Taát nhieân nöôùc seõ chaûy troâi vaät ñi khoâng giöõ laïi, nhöng noù phaûi rôïn ngöôøi chöù! Toâi nghe noùi, coù ngöôøi coøn duøng bình muùc ñem veà söû duïng nöõa. Khoâng bieát hoï duøng röûa raùy trong nhaø hay laø uoáng? Nhöng neáu naáu uoáng chaéc cuõng chaúng sao? Nhöng chuùng ta coù daùm laøm nhö hoï khoâng?

Coøn hoï ngaïc nhieân chuùng toâi thì sao? Chaéc hoï seõ noùi: Nhöõng ngöôøi naøy chaû bieát ñaây laø cô hoäi taém röûa toäi loãi; khoâng bieát raèng chæ coù soâng Haèng nôi ñaây treân traùi ñaát, môùi ñöôïc aân suûng cao quyù naøy. Sao maø toäi nghieäp khoâng hay bieát gì caû!

Chuùng toâi ñuùng hay hoï ñuùng, chaúng coù sao caû, ñoù laø tuøy vaøo nghieäp thöùc cuûa moãi chuùng sanh. Toâi khoâng bieát ngaøy xöa, Ñöùc Phaät, Ñaáng toaøn giaùc khi

- 31 -

xuoáng nôi soâng Haèng, moät vaøi laàn nhuùng mình taém goäi, thì aân ñöùc, tònh nghieäp cuûa Ngaøi ñaõ cöùu ñöôïc bao nhieâu ngöôøi luùc ñoù. Ngaøi phaûi töø bi laém, Ngaøi ñeán ñaâu maø khoâng phöông tieän ñoä sanh. Gaëp caûnh thieâu xaùc ngöôøi vöùt boû xuoáng soâng, Ngaøi seõ daïy baøi hoïc thaân baát tònh, theá gian voâ thöôøng cho thaân nhaân ngöôøi cheát nghe ñeå bôùt khoå.

Ñoái vôùi ngöôøi beänh haáp hoái saép cheát, Ngaøi lieàn duøng aùnh maét töø bi truyeàn caûm an uûi, khieán ngöôøi saép cheát kòp nhìn ñöôïc Ngaøi laàn cuoái, an phaän, an nhieân saùm hoái xaû boû buoàn ñau nheï nhaøng ra ñi. Taát nhieân ñieàu naøy chæ coù Ngaøi môùi laøm ñöôïc, vì neáu hoï mang tín ngöôõng khaùc, coù khi laïi khoâng thích ñaïo giaûi thoaùt cuûa Ngaøi. Tuy nhieân vôùi thaàn löïc töø bi trí tueä, Theá Toân haún soi chieáu ñöôïc caên cô cuûa haïng ngöôøi naøo ra sao, coù duyeân hay khoâng duyeân ñöôïc ñoä.

Laïi nöõa söï coù maët cuûa Ngaøi nôi ñaây, khoâng nhöõng giuùp ngöôøi soáng, ngöôøi saép maõn phaàn, maø chính ngay nhöõng höông hoàn aâm hoàn coøn vaát vô nôi thieâu ñoát chöa kòp taùi sanh, vaãn coù theå nhaän ra töø löïc dieäu löïc cuûa moät sieâu nhaân phi phaøm ñang hieän dieän vôùi ñaùm ngöôøi ñau khoå kia. Hoï chæ caàn nghe Ngaøi giaûng ñaïo cho ngöôøi soáng, cuõng laøm cho hoï coù ñöôïc haønh trang chuyeån kieáp. Neáu nhö Ngaøi tröïc tieáp nhaéc nhôû cho höông hoàn môùi cheát, thì bao vong hoàn khaùc coøn coù nhaân duyeân coäng höôûng theo. Vieäc naøy chaéc chaén coù thaät nhö vaäy, bôûi trong saùu coõi luaân hoài, coù voâ soá phi nhaân nhieàu hôn caû theá giôùi con ngöôøi; theá thì vieäc sieâu ñoä laø vieäc töï nhieân khoâng theå naøo Phaät khoâng quan taâm; chæ toäi nhöõng vong linh höông hoàn mang taâm thöùc naëng neà chaäm luït, phaûi bò nghieäp löïc keùo ñi

- 32 -

khoâng kòp nhaân duyeân gaëp ñöôïc Ngaøi, vaäy thoâi ñaønh chòu.

Phaùi ñoaøn cuõng ñaõ trì tuïng thaàn chuù vaõng sanh, chuù nguyeän thaàm gôûi qua aùnh ñeøn daàu ñöôïc gaén treân nhöõng ñoùa hoa sen laøm baèng giaáy, roài thaû xuoáng soâng; mong raèng khoâng nhieàu thì ít, aâm hoàn, vong hoàn, höông linh nôi ñaây nhôø thaàn löïc, thaàn chuù maät ngoân cuûa chö Phaät seõ nöông theo keát duyeân sieâu thoaùt.

- 33 -

Ç

Boà Ñeà Ñaïo Traøng

Veà laïi khaùch saïn, ñöôïc anh höôùng daãn ñoaøn thoâng baùo, lòch trình chieâm baùi tieáp theo seõ laø Boà Ñeà Ñaïo Traøng nôi Boà Taùt thaønh ñaïo. Duø moïi ngöôøi trong ñoaøn ñaõ bieát tröôùc, nhöng vaãn xoân xao noân noùng, mong chôø thôøi ñieåm mau ñeán, ñeå ñöôïc chieâm ngöôõng leã baùi nôi Phaät tích quan troïng baäc nhaát naøy.

Ñuùng nhö vaäy, ñaây laø Thaùnh tích baäc nhaát ñöôïc moïi ngöôøi khaép nôi treân theá giôùi löu yù, quy veà chieâm ngöôõng. Vaø khoâng nhöõng ñoái vôùi tín ñoà Phaät giaùo, maø coøn raát nhieàu ngöôøi khoâng coù toân giaùo, hoaëc toân giaùo khaùc, khi du lòch AÁn Ñoä, hay tìm hieåu vaên hoùa coå xöa ñeàu khoù boû qua Thaùnh tích kyø vó naøy. Taát nhieân nôi ñaây khoâng phaûi löu laïi moät kyø quan theá giôùi nhö Kim Töï Thaùp, Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh… Nôi ñaây neáu öôùc tính di vaät coå xöa, ñaõ coù töø theá kyû thöù 3 tröôùc Taây lòch, ñoù laø Ñaïi Thaùp Giaùc Ngoä vaø truï ñaù vua A Duïc, ñöôïc ghi nhaän hieän höõu moät neàn vaên minh kieán truùc töông ñoái; nhöng, nôi ñaây noùi leân moät söï phi thöôøng kyø dieäu, laø Thaùnh tích naøy ñöôïc döïng leân, ñeå toân thôø kyû nieäm moät baäc vó nhaân, vó ñaïi sieâu phaøm, ñaõ xuaát hieän tröôùc vaøi traêm naêm ñoù. Nghóa laø Ñaïi thaùp ñöôïc döïng leân do nhöõng ngöôøi kính moä, vaø Hoaøng Ñeá A Duïc, moät Phaät töû taïi gia thuaàn thaønh, laø taùc nhaân coù coâng xaùc nhaän lòch söû xuaát hieän cuûa baäc sieâu phaøm hieän dieän taïi ñaây.

- 34 -

Nghe noùi raèng, ñænh cuûa Ñaïi Thaùp môùi laø nguyeân thuûy coù töø thôøi A Duïc Vöông theá kyû thöù 3 tröôùc Taây lòch, chöù toaøn thaân Thaùp thöôøng bò hö haïi, tu chænh nhieàu laàn. Ngay luùc chuùng toâi ñaët chaân ñeán, Ñaïi Thaùp hieän ñang ñöôïc tu söûa.

Khaùch quan nhaän xeùt, khoâng phaûi chuùng ta laø tín ñoà Phaät Giaùo roài töï ca ngôïi taùn thaùn Ñöùc giaùo chuû cuûa mình laø nhaát, roài noùi sao cuõng ñöôïc! Thöa khoâng. Söï vieäc gì cuõng phaûi ñeå thôøi gian phaùn xeùt vaø nhaân loaïi theá giôùi bình phaåm, chöù khoâng phaûi rieâng tö moät quoác gia quoác thoå naøo. Hôn nöõa chuùng ta cuõng chaúng phaûi ngöôøi AÁn, beânh vöïc bieän minh cho ngöôøi khaùc chuûng toäc coù ích lôïi gì? Cho neân vieäc ca ngôïi xöng taùn con ngöôøi vó ñaïi xuaát hieän nôi AÁn Ñoä, laø moät söï kieän ñaùng ghi nhaän, ñaùng hoïc hoûi, vaø ñaùng ñöôïc nöông theo. Vaäy lòch söû ngöôøi ñoù theá naøo maø vó ñaïi nhö vaäy?

Xin thöa, laàn nöõa cuõng nhö bieát bao nhieâu laàn nhaéc ñeán lòch söû cuûa Ngaøi, xin ñöôïc toùm taéc nhö sau.

Ngaøi xuaát thaân töø doøng doõi vöông giaû con Vua. Khi lôùn leân saép tuoåi thanh nieân cuõng nhö bao nhieâu ngöôøi khaùc, Ngaøi phaûi vaâng theo phong tuïc taäp quaùn hieän thôøi, nhaát laø taäp tuïc hoaøng gia keá vì ngoâi baùu.

Nhöng khoâng, Thaùi töû chæ vaâng lôøi, neáu Phuï Vöông coù theå traû lôøi nhöõng nghi vaán thaéc maéc maø Thaùi töû ñaõ oâm aáp suy tö töø khi yù thöùc ñôøi laø beå khoå. Moät söï khoå chaéc chaén, khoâng phaûi mô hoà vieãn voâng trieát lyù thaàn quyeàn theo quan nieäm baáy giôø. Vaø taát nhieân khoâng moät ai coù theå thoûa maõn giaûi ñaùp cho Ngaøi nhöõng nghi vaán, laøm sao chaám döùt khoå ñau, sinh töû.

- 35 -

Tuy vaäy, Thaùi töû cuõng ñaønh vaâng lôøi vua cha phaûi laäp gia ñình, roài coù con nhö bao nhieâu ngöôøi; duø vaäy noãi thao thöùc truy tìm chaân lyù cuoäc ñôøi, ngaøy caøng daâng ngaäp trong taâm Ngaøi. Cuoái cuøng ngaøy ñoù phaûi ñeán; ngaøy rôøi khoûi hoaøng cung tìm thaày hoïc ñaïo giaûi quyeát chaân lyù khoå ñau cuoäc ñôøi.

Thaùi töû vöôït thaønh tìm ñaïo trong luùc moïi ngöôøi coøn say meâ theo nguõ duïc. Phuï löïc ñöa Ngaøi thoaùt khoûi hoaøng cung, coù Sa Naëc ngöôøi haàu caän vaø con ngöïa Kieàn Traéc. Cuoäc troán chaïy, choái boû ñieän ngoïc cung vaøng coù moät khoâng hai trong lòch söû nhaân loaïi; vaø chính hình aûnh naøy ñaõ baét ñaàu duyeân khôûi khai saùng moät ñaïo vaøng chöa töøng xuaát hieän ôû theá gian.

Khi chính thöùc töï do rôøi xa moïi raøng buoäc heä luïy cuûa hoaøng cung, Ngaøi töï laøm cho mình trôû thaønh moät haønh khaát du phöông hoïc ñaïo. Ngaøi nhôù laïi hình aûnh vò ñaïo só thong dong töï taïi, trong moät laàn ra thaønh du ngoaïn. Phong thaùi töôùng maïo ñoù, thaät an laïc haïnh phuùc bieát bao! Ngaøi tieác raèng chöa ñöôïc thöa hoûi, veà con ñöôøng tu ñaïo cuûa vò ñaïo só ñoù nhö theá naøo?

Ngaøi côûi hoaøng baøo, caét toùc giao cho Sa Naëc, baûo haõy quay veà cuøng vôùi ngöïa Kieàn Traéc; ñoåi laïi Ngaøi tìm ngöôøi xin maëc y phuïc thöôøng daân, trôû thaønh keû coâ baàn aån só. Coù nhö vaäy môùi phöông tieän deã daøng tìm Thaày hoïc ñaïo.

Ñöôïc bieát thôøi kyø AÁn Ñoä baáy giôø, toân giaùo mang ñuû maøu saéc phöùc taïp; kinh luaän noùi raèng trong thôøi gian Boà Taùt thaønh ñaïo, toân giaùo ñaõ coù ñeán hôn chín möôi loaïi. Taát nhieân trong soá ñaïo giaùo nhieàu nhö vaäy, vaãn coù moät soá ñaïo só tu haønh nghieâm maät khoâng quaù meâ tín dò ñoan.

- 36 -

Do loøng haùo höùc tìm caàu chaân lyù, Ngaøi ñaõ dieän kieán vaø hoïc hoûi nhieàu vò ñaïo só tieáng taêm thaät tu thaät hoïc; nhöng roài vôùi kieán thöùc uyeân baùc, nghò löïc duõng maõnh phi thöôøng, Ngaøi ñaõ khoâng haøi loøng vôùi keát quaû chöùng ñaéc cuûa caùc vò naøy; bôûi vì sôû tu caùc vò vaãn coøn chöa döùt ñöôïc sinh töû. Cuoái cuøng do nhaân duyeân eùp xaùc khoâå haïnh, Ngaøi môùi nhaän ra loái tu khoå haïnh thaùi quaù khoâng dung hoøa ñöôïc vôùi ñôøi soáng thöïc taïi; vì moät theå xaùc khoâ gaày yeáu ñuoái, khoâng theå ñuû söùc ñieàu khieån ñöôïc taâm, khoâng theå quaùn chieáu truy tìm chaân lyù.

Ngaøi quay laïi haønh ñaïo nhö ban ñaàu, nhaän ñònh hai thaùi cöïc caàn traùnh xa, khoaùi laïc vaø khoå haïnh; ñeå môû ra con ñöôøng Trung Ñaïo, soi saùng moïi hieän töôïng theo doøng sinh dieät cuûa heát thaûy caùc phaùp. Theá roài taïi goác caây lòch söû maø ngaøy nay goïi laø caây Boà Ñeà, Ngaøi ñaõ tuyeân theä neáu khoâng ñaït ñaïo, thì duø thòt naùt xöông tan vaãn khoâng rôøi khoûi goác caây naøy.

Ngaøi thaønh ñaïo vaøo luùc sao mai moïc; töø ñoù trôû ñi giaùo phaùp giaûi thoaùt baét ñaàu lan toûa theá gian, ñi maõi cho ñeán ngaøy nay. Giaùo lyù Ngaøi ñaït ñöôïc laø moät chaân lyù baát di baát dòch; cho ñeán hoâm nay ngaøy caøng ñôm hoa keát traùi lan toûa khaép nôi treân theá giôùi. Ñeä töû cuûa Ngaøi noi theo chaân lyù giaûi thoaùt, ñaõ lieãu thoaùt sinh töû coù voâ soá ngöôøi, maø Kinh keå khoâng theå tính bieát ñöôïc, söï vieäc naøy laø tính caû con soá chuùng sinh maét thöôøng khoâng thaáy ñöôïc.

Ñieàu ñaùng noùi ôû ñaây taïi sao chuùng ta phaûi ca tuïng con ngöôøi sieâu vieät nhö vaäy?

Taát caû laø do giaùo lyù giaûi thoaùt Ngaøi tìm ra, neáu khoâng phaûi, thì coù gì ñaùng noùi ñeå laïi cho ñôøi; hay chæ

- 37 -

laø moät soá luaän lyù trieát hoïc, nhö moïi trieát hoïc hieän ñang löu haønh ôû theá gian. Cho neân chính con ñöôøng khaùm phaù cuûa Ngaøi thaät ñuùng chaân lyù, do ñoù khoâng theå khoâng ca tuïng taùn thaùn.

*

Nhöõng naêm thaùng aáp uû chôø duyeân haønh höông ñaát Phaät, toâi cöù töôûng raèng nôi Boà Ñeà Ñaïo Traøng, chæ noåi baäc hình aûnh caây Boà Ñeà ñaùnh daáu nôi Theá Toân thaønh ñaïo, rieâng vôùi Ñaïi Thaùp thieâng, toâi thaät söï khoâng nghó ñeán. Cöù töôûng moät Thaùp bình thöôøng ñôn giaûn nhö bao laêng taåm thaùp ñình coå lôùn ôû AÁn Ñoä. Laïi nghó khu vöïc caûnh trí linh thieâng naøy cuõng ñôn sô giaûn dò, coù khaùc theâm laø nhöõng ngöôøi an ninh chaêm soùc giöõ gìn khu vöïc coù tính caùch vaên hoùa lòch söû laâu ñôøi. Ñeán khi tôùi nôi, toâi thaät bôõ ngôõ voâ cuøng, hoaøn toaøn xuùc ñoäng, vui möøng khoân taû; duy coù moät ñieàu hôi khoâng haøi loøng, laø nhöõng ñöùa beù xin aên taïi ñaây hôi quaù laøm phieàn, gaây khoù khaên cho khaùch thaäp phöông taäp trung chieâm ngöôõng. Cuõng may caùc em beù naøy chæ ñöôïc giôùi haïn phaïm vi beân ngoaøi thaùp.

Ñieàu toâi söõng sôø ngaïc nhieân, laø doïc theo khu Thaùnh Ñòa daãn ñeán coång chính vaøo Ñaïi Thaùp, thaät vui nhoän töng böøng, töïa nhö moät khu phoá baøy baùn tröôùc nhaø haùt lôùn. Hoï baùn gì? Toaøn phaùp cuï, Phaät cuï, nhöõng thöù lieân heä ñeán hình aûnh giaùo phaùp ñaáng Nhö Lai. Toâi troâng thaáy maø vui, vui nhaát laø nhöõng ngöôøi baùn ñoù khoâng phaûi thuaàn laø Phaät töû, hoï ña soá laø ñaïo Hindu. Vieäc naøy laøm sao toâi bieát? Xin thöa toâi ñoaùn chaéc vaäy, vì ngay beân trong phaïm vi Ñaïi Thaùp, nhöõng ngöôøi troâng coi, giöõ an ninh, veä sinh, thænh thoaûng coøn höôùng daãn giôùi thieäu khaùch chieâm baùi ñi vaøo nhöõng Thaùp nhoû chung quanh, roài chæ baøy caùch thöùc

- 38 -

leã laïy ñaët tieàn vaøo maâm, khoâng toû daáu hieäu naøo hieåu ñaïo Phaät caû. Hoï ñaâu bieát raèng nhöõng ngöôøi maø hoï chæ baøy ñoù, laø nhöõng Phaät töû thuaàn thaønh hieåu ñaïo. Nhö theá beân trong khu vöïc Thaùp maø coøn khoâng hieåu ñaïo Phaät, huoáng chi beân ngoaøi laøm sao ta khoâng nghi ngôø ñöôïc. Tuy nhieân toâi vaãn nghó, ñaây cuõng taïo duyeân cho hoï gieo nhaân Phaät phaùp töông lai.

Vöøa ñi quan saùt hai beân ñöôøng, vöøa coá nhìn thaáy ñöôïc ñænh Thaùp, toâi chaéc bieát luùc naøy, ai cuõng mong cho mau vaøo ñöôïc beân trong, chieâm ngöôõng caây Boà Ñeà linh thieâng vaø Ñaïi Thaùp huøng vó.

Nhö ñaõ thöa, tröôùc ñoù trong toâi Boà Ñeà Ñaïo Traøng, chæ coù coå thuï Boà Ñeà môùi ñaùng quan taâm, ngoïn Thaùp khoâng quan troïng laém. Chöøng khi böôùc vaøo coång toâi lieàn giöït mình khoâng theå töôûng ñöôïc; Ñaïi Thaùp ñöùng söøng söõng, moät hình aûnh uy nghi laï thöôøng, vôùi loái kieán truùc khoâng quaù caàu kyø nhöng troâng vó ñaïi, deã daøng thu huùt taâm nhaõn ngöôøi xem. Luùc naøy toâi queân maát tìm caây Boà Ñeà, cöù nhìn maõi Ñaïi Thaùp.

Thaàm noùi trong loøng! OÀ nôi ñaây ñöùc Phaät xuaát hieän, thaønh ñaïo! OÂi khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc, con coù dieãm phuùc nhaân duyeân ñang ñöùng nôi naøy! Toâi khoâng theå taû ñöôïc noãi vui, noãi möøng cuûa ngöôøi con Phaät ñeán ñöôïc nôi kyû nieäm xuaát hieän cuûa Ngaøi.

Toâi khoâng coøn bieát dieãn taû caûm töôûng, caûm giaùc baáy giôø ra sao! Tröôùc khi hoaïch ñònh ñoà ñaïc haønh höông, toâi noùi vôùi loøng, seõ khoâng vieát ghi gì caû khi ñeán thaêm Thaùnh Ñòa linh thieâng, lyù do seõ laøm voïng taâm khoâng theå laéng loøng, laéng taâm chieâm ngöôõng ñöôïc. Toâi phaûi daønh taâm tö thaät saâu thaät vui, thaät möøng ñeå höôûng troïn nieàm vui cao quyù nhaát. Do ñoù toâi

- 39 -

ñaõ thöïc hieän nhö lôøi höùa; ngay caû veà nôi phoøng nghæ khaùch saïn, toâi cuõng khoâng ghi vieát gì.

Khi tieán gaàn vaøo Ñaïi Thaùp, khoâng khí nôi ñaây boång khaùc haún ñi, traùi ngöôïc vôùi beân ngoaøi roän raøng naùo nhieät. Khu vöïc khoâng khí trong naøy, döôøng nhö phuû che moät sinh khí caùch ly vôùi theá giôùi dao ñoäng duïc laïc theá gian. Toâi caûm nhö vaäy, khoâng bieát coù phaûi vì taâm lyù giao hoøa vôùi caûnh trí toân thôø Theá Toân, neân töï caûm ra nhö vaäy chaêng? Nhöng theá naøo ñi nöõa, nôi ñaây ñaõ môû cho nhaân loaïi theá gian, hieåu bieát coù moät con ngöôøi sieâu vieät, moät vò Phaät öùng thaân chaân thaät, moät thôøi soáng taïi ñaây. Toâi phaûi giöït mình sung söôùng khoâng töôûng ñöôïc!

Ñaïi Thaùp söøng söõng vó ñaïi, ñöôïc xaây caát baèng gaïch ñaù; bao quanh töôøng ñaù, vôùi caùch kieán truùc hoa vaên coå xöa laï maét, cuøng vôùi töôïng aûnh chö Phaät, chö Boà Taùt chung quanh, troâng thaät linh thieâng toân kính.

Thaùp coù boán caïnh, nhöng chæ coù moät caïnh môû, nôi ñaây toân töôïng Theá Toân ñöôïc toân trí thaät trang nghieâm thanh tònh. Toân töôïng taïi ñaây, coù moät ñieàu gì ñoù khaùc bieät vôùi taát caû töôïng Phaät treân theá giôùi. Veû maët Ngaøi khoù ñònh ñöôïc tuoåi taùc, vaø hình nhö toûa ra veõ sieâu thoaùt laï luøng. Laàn nöõa toâi khoâng theå bieát phaûi taû ra sao!

Cöûa daãn vaøo beân trong Ñaïi Thaùp quaù heïp, beà ngang chæ coù vaøi thöôùc, chieàu saâu töø beân ngoaøi ñeán Toân Töôïng Theá Toân cuõng khoâng saâu laém, do ñoù chæ ñuû khoaûng möôøi ngöôøi vaøo leã roài lui ra nhöôøng ngöôøi khaùc.

Ñaïi Thaùp ñaïi khaùi laø vaäy, nhöng phaûi ñeán nôi môùi caûm nhaän ñöôïc, chöù vaên töø mieâu taû chæ laø khaùi nieäm

- 40 -

tröøu töôïng, keå caû hình aûnh cuõng vaäy, khoâng theå so saùnh söï thaät tröôùc maét ñöôïc. Toâi laïi khoâng phaûi laø vaên só neân caøng khoù dieãn taû hôn. Mong raèng chö vò Phaät töû naøo ñoïc ñeán ñaây, neân nguyeän cho mình moät laàn trong ñôøi coù ñuû nhaân duyeân ñeán ñaây chieâm baùi, nhö theá môùi hieåu ñöôïc phaàn naøo khoâng khí caûnh vaät nôi ñaây.

Rieâng veà caây Boà Ñeà thì sao? Quaû thaät xuùc ñoäng voâ cuøng! Vì Ñaïi Thaùp duø huøng vó to lôùn che khuaát caây Boà Ñeà ngay höôùng vaøo coång chính, nhöng neáu khoâng coù caây Boà Ñeà thì tính chaát thieâng lieâng seõ giaûm xuoáng raát nhieàu. Thaùp duø theá naøo cuõng laø vaät chaát voâ tình, nhöng caây Boà Ñeà laø moät thöïc vaät coù tình thöùc, huoáng nöõa chính caây naøy laïi laø nôi öùng thaân Theá Toân thieàn toïa; roài thaønh ñaïo ñeå chuyeån hoùa töø moät loaïi caây voâ danh trôû thaønh baát töû. Cho neân nôi Ngaøi thieàn toïa ñaõ ñöôïc trang trí thôø kính trang nghieâm, vaø goïi laø Kim Cang Toøa, nghóa laø nôi duyeân khôûi cho giaùo phaùp baát hoaïi, cuûa moät baùo thaân kim cang baát sinh baát dieät.

Thaät vaäy bao giôø theá gian coøn nhaéc ñeán danh töø Phaät, laø coøn nhaéc ñeán teân caây Boà Ñeà ôû AÁn Ñoä, nôi Boà Taùt chöùng quaû Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc. Duø raèng caùc nhaø khaûo coå, caùc chuyeân gia thöïc vaät, khaûo saùt giaûo nghieäm thaân caây, khoâng coù soá tuoåi cuûa hôn 2000 naêm tröôùc, nhöng chính thaân caây hieän thôøi, ñaõ ñöôïc xaùc ñònh moïc leân töø nôi thuûy toå goác caây ngaøy xöa.

Noùi ñeán ñaây Phaät töû naøo chaúng bieát; lòch söû vôùi bao thaêng traàm bieán ñoäng, trong moät quoác gia phöùc taïp ña toân giaùo nhö AÁn Ñoä, laïi traûi qua hôn hai ngaøn naêm, trong ñoù coù vaøi theá kyû töôûng khoâng coøn bieát Phaät giaùo laø gì ôû AÁn Ñoä, thì nhö vaäy caây Boà Ñeà kia

- 41 -

laøm sao khoâng aûnh höôûng. Duø nhôø vaøo Ñaïi Thaùp môùi giöõ ñöôïc vò trí cuûa thaân Boà Ñeà, nhöng ñaõ laø thöïc vaät phaûi chòu ñöïng gioù baõo möa sa, cuøng vôùi yù thöùc con ngöôøi khoâng gìn giöõ laïi coøn huûy hoaïi; nhö theá söï toàn taïi ñeán ngaøy nay, duø chæ mang nhaùnh thaân con chaùu, cuõng laøm ta phaûi cuùi ñaàu ñaûnh leã söï maàu nhieäm chaúng theå nghó baøn.

Vöøa thoaùng nhìn thaáy nhaùnh caây, laù caây, roài hieän toaøn caûnh moät coå thuï Boà Ñeà tröôùc maét, toâi baøng hoaøng run ñoäng sung söôùng! Cöù maõi nhìn vaø suy töôûng, nôi ñaây, nôi theá gian thöôøng nhaéc ñeán Boà Ñeà Ñaïo Traøng, moät thaùnh ñòa linh thieâng thuø thaéng nhaát cuûa nhaân loaïi - moät chaân lyù xuaát phaùt töø ñaây, vaø moät Boà Taùt vó ñaïi thaønh ñaïo ngay döôùi goác caây naøy, ñeå trôû thaønh baäc Thaày trong ba coõi.

Toâi sung söôùng, haïnh phuùc, nhöng hoå theïn buoàn traùch chính mình ngu daïi voâ minh, vì maõi ñeán giôø môùi tìm veà ñaûnh leã. Nhöng ngu daïi voâ minh nhaát, vaãn chöa tin lôøi Phaät, vì coøn quaù tham giaän, si meâ vôùi theá gian duïc laïc. Neáu nhö toâi thaät hieåu lôøi Phaät daïy, thöïc haønh tu hoïc duø chæ ñoâi möôi phaàn traêm, thì vieäc nhaân duyeân chaäm veà chieâm ngöôõng cuõng coøn ñöôïc tha thöù, ñaèng naøy quaù teä!

Cho neân veà ñaây ñaûnh leã sôùm hôn chöøng naøo, nhaân duyeân hoïc ñaïo caøng ñöôïc taêng tröôûng; bôûi vì coøn nhôù nieäm tö duy, nhaéc nhôû chính mình raèng Ñöùc Phaät haõy coøn ñoù - cuøng vôùi Ñaïi Thaùp chöùng ghi lòch söû, chung vôùi boùng maùt Boà Ñeà coøn ñaây, cuûa hôn hai ngaøn naêm xöa, phaûng phaát boùng daùng Ñaïi Boà Taùt thaønh ñaïo döôùi goác caây naøy.

- 42 -

OÂi, nieàm tin Phaät phaûi theá naøo nöõa? Khoâng leõ chaân lyù Töù Ñeá huyeàn dieäu khoâng ñuû söùc thuyeát phuïc sao? Quaû thaät toâi thaáy roõ raøng hôn bao giôø heát, taâm thöùc phaøm phu voâ minh ngaây daïi cuûa mình; cuõng nhö bieát roõ chính thôøi ñaïi ngaøy nay, ñuùng thôøi maït phaùp - vì nhaân duyeân hoäi ñuû, töø giaùo phaùp cho ñeán chöùng tích lòch söû daáu aán Theá Toân, theá maø vaãn khoâng ñuû nieàm tin haønh ñaïo. So vôùi chö vò Thaùnh Taêng chöa töøng ñöôïc nhaân duyeân chieâm baùi haønh höông ñaát Phaät, nhö nhöõng chö vò Thaùnh Taêng ôû Trung Hoa, töø nhò Toå thieàn toâng ñeán Luïc Toå; töø 13 vò Toå Tònh Ñoä Toâng tính töø Ngaøi Hueä Vieãn ñeán AÁn Quang Ñaïi sö cuõng chöa heà ñaët chaân AÁn Ñoä, vaäy maø nieàm tin chö vò kieân coá vöõng vaøng coøn hôn ngöôøi ñang leã baùi döôùi Ñaïi Thaùp vaø mieäng luoân ca tuïng Nhö Lai.

Noãi vui, noãi buoàn cöù lieân tuïc ñeán vaø ñi trong taâm toâi, thoâi thì toâi phaûi laøm sao xeùt laïi nieàm tin Phaät phaùp hieän mình ñang coù.

Nhìn döôùi goác caây Boà Ñeà, choã goïi laø Kim Cang toøa, nôi Ñaïi Boà Taùt thieàn toïa chinh phuïc ma vöông duïc voïng, thaønh ñaïo chaùnh giaùc, toâi laàn nöõa baøng hoaøng khoâng töôûng ñöôïc. Toâi bieát, daáu chaân Ngaøi ñaõ töøng ñi laïi chung quanh khu ñaát naøy, tröôùc vaø sau khi thaønh ñaïo. Ngaøi chaéc chaén uy nghi trang nghieâm töï taïi, nhöng Ngaøi cuõng raát bình dò döôùi lôùp aùo khaát só sa moân hieàn hoøa töø aùi. Dieãn taû Ngaøi theá naøo ñi nöõa, thì lôøi daïy cuûa Ngaøi vaãn laø ñieàu toái troïng cho chuùng sanh. Cho neân thieát yeáu nhaát phaûi laø lôøi daïy cuûa Ngaøi, môùi hình dung ñöôïc Ngaøi, chöù khoâng theo hình boùng maø queân ñi lôøi daïy chaân lyù.

*

- 43 -

Chöông trình cuûa ngaøy hoâm sau vaãn coøn löu laïi Boà Ñeà Ñaïo Traøng, vaø buoåi saùng sôùm thaät ñaày yù nghóa. Trong suoát tuaàn qua choã ôû nghæ ngôi ñeàu laø khaùch saïn ñöôïc ñaët saün; rieâng taïi Boà Ñeà Ñaïo Traøng nôi nghæ laø chuøa Vieân Giaùc. Ñaây laø ngoâi chuøa Vieät Nam gaàn Boà Ñeà Ñaïo Traøng nhaát, thuaän tieän cho Phaät töû Vieät Nam gheù thaêm löu laïi chieâm baùi Phaät Tích. Chuøa do Ñaïi Ñöùc Haïnh Nguyeän saùng laäp. Hieän nay Thaày nhöôøng laïi cho chö vò huynh ñeä truï trì troâng coi, Thaày ñang laøm moät Phaät söï khaùc.

Moät söï ngaãu nhieân khoâng saép ñaët tröôùc, moät thôøi kinh Laêng Nghieâm saùng sôùm thaät yù nghóa. Noùi nhö vaäy chöù taát caû phaûi coù nhaân duyeân.

Ñoaøn chuùng toâi gaëp Thöôïng Toïa Phöông Tröôïng chuøa Vieân Giaùc Ñöùc Quoác, laø Thaày Boån Sö cuûa Thaày Haïnh Nguyeän; Thöôïng Toïa moãi naêm ñeàu vieáng AÁn Ñoä, vì nhaân duyeân chuøa Vieân Giaùc do ñeä töû cuûa Thaày döïng laäp nhö ñaõ noùi treân, neân naêm naøo Thaày cuõng coù maët. Chuùng toâi ai naáy ñeàu vui khi gaëp Thöôïng Toïa, vaø nhö moät kinh nghieäm khoâng theå thieáu, khi gaëp phaùi ñoaøn ñeán vieáng Boà Ñeà Ñaïo Traøng; Thöôïng Toïa ñeà nghò daïy chuùng toâi neân cuøng Thaày, thay vì coâng phu saùng ôû chuøa, neân thaân haønh ñeán Ñaïi Thaùp coâng phu seõ ñöôïc aân ñöùc hôn. Taát caû ñeàu taùn thaønh “y giaùo phuïng haønh” lôøi Thaày daïy.

Ñoaøn phaûi thöùc daïy töø boán giôø röôõi saùng, rôøi chuøa luùc naêm giôø; ñeán nôi baét ñaàu coâng phu khoaûng naêm giôø röôõi. Hoaøn maõn thôøi kinh Laêng Nghieâm khoaûng hôn saùu giôø. Ngoaøi quyù Thaày Coâ trong ñoaøn, coøn coù quyù Thaày Coâ löu truù taïm cö ôû chuøa Vieân Giaùc, hoâm aáy cuõng cuøng tham döï leã. Toâi khoâng bieát dieãn taû taâm thöùc toâi luùc aáy theá naøo, nhöng phaûi laø sung söôùng an

- 44 -

laïc khoù taû nhaát keå töø khi xuaát gia bieát tuïng kinh nieäm Phaät ñeán nay.

Duø ñang trì tuïng, toâi vaãn khoâng theå cöôõng laïi taâm yù thoaùt ra; yù thöùc raèng ñaây laø ñaàu tieân duy nhaát trong ñôøi tuïng kinh ñoïc chuù taïi nôi Thaùnh Ñòa linh thieâng, nôi duyeân khôûi ñeå ngöôøi con Phaät laäp laïi lôøi daïy vaø thaàn chuù sieâu thoaùt khoâng theå nghó baøn. Nôi ñaây Ñöùc Phaät xuaát hieän daïy nhaân loaïi bieát ñaïo giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Cuõng may laø thuoäc loøng chuù Laêng Nghieâm, neân khi phoùng taâm vaãn khoâng sai soùt, vaø hoøa ñeàu vôùi ñaïi chuùng.

Moät ñieàu cuõng thaät hay vaø laï, laø khoâng coù heä thoáng aâm thanh cho ngöôøi chuû leã höôùng daãn trì tuïng, vaäy maø aâm thanh cuõng heát söùc hoøa hôïp, coù leõ vì taát caû ñeàu vui söôùng hôïp taâm hoøa tuïng.

Khi trì tuïng gaàn heát phaàn chuù ñeä nguõ, töï döng moät laù Boà Ñeà töø caây rôi xuoáng beân caïnh chö Taêng. Toâi coù nhaët laù naøy laøm kyû nieäm.

Coù vaøi ngöôøi thì thaàm taùn thaùn, coù leõ chö vò Hoä Phaùp nôi ñaây ñaõ chöùng minh buoåi leã. Toâi khoâng coù yù kieán veà vieäc naøy, nhöng cuõng vui theo vaäy.

Thôøi kinh xong, Thöôïng Toïa höôùng daãn chuùng toâi kinh haønh, nieäm danh hieäu Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät quanh Ñaïi Thaùp ba voøng. Moïi ngöôøi ñeàu hoan hyû sung söôùng hôn bao giôø heát; bôûi vì ñöôïc nhieãu Ñaïi Thaùp nôi ñaây khoâng phaûi laø nhaân duyeân nhoû.

Hoaøn maõn thôøi coâng phu, chuùng toâi ñöôïc Thöôïng Toïa ban cho moät thôøi phaùp ngaén, nhaéc nhôû ngöôøi con Phaät xuaát gia taïi gia neân coá gaéng giöõ vöõng taâm boà ñeà,

- 45 -

khi chuùng ta dieãm phuùc nhaân duyeân ñöôïc hoïc hieåu chaùnh phaùp; vaø nhöõng giôø phuùt coâng phu taïi Thaùnh Ñòa nôi ñaây, phaûi ñöôïc ghi nhôù ghi nieäm vaøo taâm, haàu laáy ñoù laøm nieàm haïnh phuùc trong vieäc tu taäp cuûa mình.

Phaùi ñoaøn laïi ñöôïc Thöôïng Toïa höôùng daãn tham quan khu vöïc quanh Thaùp; xem nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc vaø caûnh trí cuûa caùc nöôùc Phaät Giaùo treân theá giôùi xaây döïng cuùng döôøng laøm ñeïp nôi Thaùnh Ñòa naøy. Vieät Nam cuõng coù moät laàu chuoâng Baùt Nhaõ, moät caûnh non boä, ghi nhaän söï hieän dieän cuûa chö Toân Ñöùc vaø Phaät töû Vieät Nam thöôøng chieâm baùi haønh höông nôi ñaây.

Trôû veà chuøa Vieân Giaùc toâi vaãn maõi giöõ trong taâm hình aûnh Ñaïi Thaùp vaø caây Boà Ñeà, khoâng ngôø traûi hôn 2500 naêm chöùng tích lòch söû vaãn coøn, ñeå voâ soá chuùng sanh coù ñöôïc nhaân duyeân keát nhaân hoïc Phaät. Toâi haõy coøn tieác nuoái, vì khoâng coù thôøi gian nhieàu hôn, moät mình ngaém nhìn Ñaïi Thaùp, chieâm nghieäm tö duy nhaân duyeân thuø thaéng naøy. Vaãn hieåu caùc phaùp laø giaû, nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu hö voïng; nhöng taùnh phaøm phu, trí meâ muoäi cuûa moät chuùng sanh chöa giaùc ngoä, raát caàn nhìn laïi nhöõng gì duø laø kyû nieäm, duø laø vaät voâ tình, maø nöông theo ñoù sinh ra ñoäng löïc yù thöùc cho vieäc saùch taán treân ñöôøng tu ñaïo.

Trong taâm toâi ñang coøn tieác nuoái thôøi gian ôû Boà Ñeà Ñaïo Traøng quaù ít, thì quyù coâ trong ñoaøn ñeà nghò, taïi sao mình khoâng nhaân dòp coøn thôøi gian ít oûi naøy, tam boä nhaát baùi voøng quanh Ñaïi Thaùp. Ñeà nghò naøy thaät hay, thaät yù nghóa, phaûi ñöôïc thöïc hieän ngay; vaø giôø leã baùi tieän nhaát laø buoåi toái, traùnh ñöôïc ñoâng ngöôøi chieâm baùi.

- 46 -

Ñuùng taùm giôø toái, ñoaøn chuùng toâi y haäu, aùo traøng nghieâm trang, ñoái tröôùc goác ñaïi Boà Ñeà, xöng taùn Ñöùc Theá Toân ñaûnh leã ba laïy tröôùc khi baét ñaàu ba böôùc moät laïy. Ñoaøn khoâng quaù hai möôi ngöôøi, neân khi leã laïy chaúng coù caûn trôû gì ngöôøi tôùi lui luùc baáy giôø. Neáu nhaän xeùt so vôùi coâng phu trì tuïng kinh chuù buoåi saùng, thì buoåi toái laïy Phaät quanh Ñaïi Thaùp, hai yù nghóa nhö nhau; chæ coù caûm giaùc caûm ñoäng khi laïy Phaät taùc ñoäng hôn. Vì nghó raèng laïy Phaät nhö vaäy, môùi phaàn naøo taùc ñoäng ñeán thaân cuùng döôøng tri aân Ñöùc Phaät. Coøn tuïng kinh trì chuù laø nhaéc laïi hay nöông vaøo lôøi daïy cuûa Ngaøi maø ghi nieäm thöïc haønh, nhöng thöïc haønh laø phaûi khôûi ñoäng thaân; do ñoù tu haønh laø khôûi thaân taïo nghieäp, nghieäp thieän, nghieäp tònh. Vaäy laïy Phaät laø cô baûn taïo thaân nghieäp thanh tònh, tröôùc khi tieán xa hôn nöõa giöõ thaân sanh coâng ñöùc. Thieát nghó neáu tu Phaät thieáu leã laïy, thì coâng ñöùc coøn khuyeát keùm raát nhieàu; vì nhôù raèng ta coù tu vaø haønh khoå theá naøo, ta laïi caøng thaáy aân ñöùc cuûa Ñöùc Phaät khoù theå nghó baøn, neân laïy Phaät laø caùch vöøa boå tuùc vieäc tu, vöøa tri aân Ñöùc Phaät, vaø vöøa dieät ñi baûn ngaõ, neáu töï cho mình ñaõ tu haønh tieán boä.

Moät vieäc xaûy ra trong luùc leã laïy nhieãu quanh Ñaïi Thaùp, laø khoù traùnh daãm ñaïp caùc con kieán, con moái quaù nhieàu ôû döôùi chaân. Coù heát söùc coá gaéng traùnh neù, cuõng khoù theå naøo khoâng ñaïp. Ñaây ñaõ laøm chuùng toâi phaân taâm khoâng ít. Theá laø vöøa laïy vöøa thaàm nguyeän, chuùng sanh döôùi chaân chuùng con coù bò daãm cheát, lieàn thoaùt khoûi kieáp loaøi vaät ñau khoå naøy.

Hoaøn maõn buoåi laïy, taát caû ñeàu hoan hyû hieän ra treân maët; tuy nhieân cuøng luùc coù moät vaøi ngöôøi nghi vaán, lo sôï vieäc lôõ daãm ñaïp kieán moái döôùi chaân. Toâi

- 47 -

chia xeû cuøng ñoaøn, raèng ñaây laø vieäc khoù ñoaùn bieát; nhöng theo lôøi Phaät daïy, khoâng moät söï kieän naøo xaûy ra maø khoâng coù nguyeân nhaân quaù khöù. Nhö theá ít nhieàu caùc con moái, con kieán naøy ñaõ coù nhaân duyeân taïi ñaây. Neáu coù duyeân taïi ñaây, töùc phaûi coù duyeân khoâng nhieàu thì ít vôùi Ñöùc Phaät, hoaëc trong thôøi Ngaøi coøn taïi theá, hoaëc sau khi Ngaøi Nieát Baøn, cho neân môùi sanh ra gaàn guõi vôùi Ñaïi Thaùp. Nhöng taïi sao laïi sanh ra loaøi vaät, vaø soáng ngay Thaùp trong moät ñieàu kieän deã bò ngöôøi daãm cheát? Ñieàu naøy khoâng giaûi thích cuõng taïm hieåu, laø coù lieân quan ñeán nghieäp baát thieän, neân phaûi traû quaû baùo. Tuy nhieân theá naøo ñi nöõa, khi traû nghieäp taïi Ñaïi Thaùp nôi linh thieâng naøy, caùc chuùng sanh ñoù vaãn ñöôïc duyeân chuyeån nghieäp mau hôn. Nguyeân vì heát thaûy ngöôøi daãm ñaïp taïi ñaây, hoaøn toaøn ngoaøi yù muoán, neáu khoâng noùi raát sôï; laïi luoân caàu nguyeän khi lôõ chaân gieát haïi. Nhö theá chuùng sanh ñoù cheát trong söï thöông xoùt chuù nguyeän cuûa moïi ngöôøi, neân chuùng khoâng ñau khoå baèng bò ngöôøi coá saùt. Ñaïi khaùi nhö vaäy, vaø chuùng ta cuõng chæ caên cöù luaän theo nhaân quaû maø ñoaùn moø, chöù khoâng coù thieân nhaõn ñeå roõ kieáp chuùng ñöôïc; neáu giaûi thích ñöôïc phaàn naøo ñuùng, thì chæ ñuùng nhaát laø nhaân quaû baát thieän môùi ñoïa laøm loaøi vaät nhö theá.

- 48 -

Ñaïi Thaùp Boà Ñeà Ñaïo Traøng nôi linh thieâng baäc nhaát,

nôi duyeân khôûi ñaïo vaøng xuaát hieän ôû theá gian.

- 49 -

Chung quanh Boà Ñeà Ñaïo Traøng laø hình aûnh leã laïy,

Thieàn toïa, kính töôûng ñaáng Theá Toân

- 50 -

Laïy Phaät nhieãu Ñaïi Thaùp

- 51 -

Tröôùc coång vaøo Ñaïi Thaùp Boà Ñeà Ñaïo Traøng

Tröôùc coång tam quan chuøa Vieân Giaùc – AÁn Ñoä

- 52 -

Ç

Khoå Haïnh Laâm

Ñoù laø moät hang ñoäng coøn löu laïi töø hôn hai ngaøn naêm traêm naêm. Nôi ñaây moät thôøi Ngaøi ñaõ caàn tu khoå haïnh; nhöng roài töø boû loái tu cöïc ñoan eùp xaùc; cuoái cuøng döøng chaân taïi Boà Ñeà Ñaïo traøng laø nôi Boà Taùt thieàn ñònh thaønh töïu, vôùi söï dung hoøa saùng toû, lìa khoûi hai thaùi cöïc khoå haïnh vaø khoaùi laïc cuûa traàn gian, ñeå ñaït chaùnh quaû giaûi thoaùt.

Ngaøy xöa nôi Khoå Haïnh Laâm naøy, chaéc phaûi raäm raïp khoù nhìn laém. Baây giôø traûi qua caû ngaøn naêm, loä dieän roõ raøng. Hieän nay laïi ñöôïc troâng coi vaø gìn giöõ do moät tu vieän ñöôïc xaây caát beân caïnh ñoù.

Ñoaøn chuùng toâi ñöôïc ngöôøi höôùng daãn, ñöa leân taän vaùch ñaù cuûa hang, roài xin pheùp cuùi ngöôøi laàn vaøo beân trong. Trong hang khoâng ñöôïc aùnh saùng roïi vaøo, neân thaät toái, neáu khoâng coù ngoïn neán nhoû, seõ khoâng thaáy gì caû. Quan saùt thaáy moät töôïng Phaät, kích thöôùc lôùn chöøng moät em beù möôøi tuoåi; töôïng taïc theo daùng ngöôøi ngoài thieàn, trong moät hình töôùng coøn da boïc xöông. Phaûi noùi ñuùng hôn ñaây laø töôïng Boà Taùt, vì baáy giôø Ngaøi chöa thaønh ñaïo.

Vì hang ñoäng nhoû neân chæ vaøo hai ba ngöôøi ñaõ thaáy hôi ngoäp vôùi boùng toái beân trong; nhö vaäy maø cuõng coù hai ngöôøi ngoài thieàn trong ñoù. Chuùng toâi laàn löôït leã baùi, vaø vaãn xem nhö moät töôïng Phaät, vì ñoù cuõng laø söï thò hieän haønh khoå cuûa moät baäc Ñaïi Boà Taùt treân ñöôøng thaønh ñaïo cöùu chuùng sanh.

- 53 -

Söï thò hieän haønh khoå cuûa Ngaøi, caøng thaáy loøng töø cuûa Boà Taùt, phaûi hy sinh moïi caùch coá tìm phöông thuoác cöùu khoå chuùng sanh; chính khoå haønh nhö theá, môùi laø nhaân duyeân tìm ñöôïc con ñöôøng trung ñaïo, thaønh töïu ñaïo vaøng giaûi thoaùt.

Ngöôøi hoïc Phaät chuùng ta hoâm nay, sinh ra ñaâu ñoù ñaõ ñaày ñuû nhaân duyeân, chuøa chieàn Thaày, Toå, kinh saùch dö thöøa, cho neân ñeå taâm kính quyù Tam Baûo höõng hôø deã duoâi, roài sinh ra xem thöôøng. Khi xem thöôøng taát nhieân khoâng theå tu haønh tha thieát. Ñoù laø taïi sao, ngaøy nay goïi laø maït phaùp!

Thaät ra ai cuõng dö bieát, phaùp laøm gì coù taêng coù giaûm, laøm gì coù khuoân khoå hình daùng ñeå ñònh löôïng caân ño. Phaùp chæ laø yù thöùc cuûa yù thöùc vaán ñeà, roài sinh ra vaán ñeà laïi tieáp tuïc yù thöùc.

Phaùp laø taát caû hieän höõu trong yù thöùc cuûa moät chuùng sinh; kinh coøn daïy Phaùp laø baát ñònh. Nghóa laø taát caû do duyeân sinh, töùc khoâng thaät coù, töùc luoân thay ñoåi, cho neân khoâng theå coá ñònh, khoâng theå naém baét gìn giöõ ñöôïc. Vaø phaøm phu chuùng ta, vôùi yù thöùc voïng ñoäng maõi trong taâm, thì phaùp cöù theo ñoù maø sinh dieät khoâng ngöøng. Chæ coù chö Phaät chö Ñaïi Boà Taùt, môùi töï taïi vôùi caùc phaùp neân khoâng bò trôû ngaïi vôùi phaùp, vaø coøn chöùng ñaïo töø nôi baát ñònh phaùp nöõa.

Nhö vaäy thôøi Phaät coøn taïi theá Chaùnh phaùp chaúng khaùc ngaøy nay, vì cuõng laø chaân lyù Töù Ñeá: Khoå, nguyeân nhaân khoå, söï an laïc khoâng coøn khoå, vaø theá naøo laø phöông phaùp thöïc haønh thoaùt khoå.

Neáu coù noùi khaùc, laø ngaøy nay khoâng coøn Phaät soáng vôùi chuùng ta, chöù lôøi Ngaøi daïy chaúng coù gì thay ñoåi. Cho neân ta bieát ngay thôøi coøn Phaät, cuõng chaúng thieáu

- 54 -

gì ngöôøi khoâng hieåu ñaïo, phaûi chòu soáng trong voâ minh ñau khoå. Vaø ngaøy nay duø xa Phaät hôn 2500 naêm, khoâng phaûi khoâng coù ngöôøi ñaït ñöôïc an laïc haïnh phuùc khi thöïc haønh lôøi Phaät daïy. Vaäy thì coù gì khaùc ñeå goïi Chaùnh phaùp, Töôïng phaùp, hay Maït phaùp!

Theá thì ta bieát, Phaät thò hieän haønh khoå laø ñeå nhaéc nhôõ cho ta, chaùnh ñaïo khoù tìm, khoù bieát; do ñoù chôù töôûng raèng vieäc gaëp ñaïo giaûi thoaùt laø moät nhaân duyeân thöôøng tình, roài ñaùnh maát cô hoäi thöïc haønh, ñeå phaûi maát ñi nhieàu ñôøi hoïc Phaät, maø chaúng ñöôïc gì. Kinh thöôøng daïy moät khi thaân ngöôøi maát ñi, khoù theå tìm laïi ñöôïc. Ñaây laø yù nghóa nghieäp nhaân hieän thôøi, chöa chaéc ñaõ höùa heïn moät kieáp töông lai saùng suûa, duø töôûng raèng ta ñang haønh nghieäp thieän!

Nhöng neáu nhaân duyeân sanh theâm kieáp ngöôøi nöõa, laïi deã gì taêng ñöôïc nieàm tin hoïc Phaät nhö kieáp naøy! Vì sao, vì lo höôûng phöôùc baùo, khoâng coøn taâm ñaâu tin Phaät. Theá laø töông lai chæ caøng xa Phaät chöù chaúng ñöôïc gaàn. Mong raèng taát caû chuùng ta ngay kieáp soáng baây giôø, yù thöùc kính troïng Kinh saùch, thaày, toå hôn, thì chaéc chaén vieäc tin Phaät seõ tieán boä, vaø vieäc thöïc haønh tu hoïc theo ñoù töông öùng. Nhö vaäy soáng ñôøi ngaøy nay duø khoâng Phaät, nhöng cuõng nhö thôøi Phaät, chæ coù thieáu duyeân khoâng gaëp öùng thaân Ngaøi. Nhöng ñöøng lo, Ñöùc Phaät töøng daïy, neáu thöïc haønh y theo Phaät daïy, xem nhö ñaõ thaáy Ngaøi; nghóa laø ñôøi naøy khoâng thaáy, ñôøi sau thaáy, ñôøi sau khoâng thaáy, ñôøi sau nöõa chaéc chaén thaáy; vaø caùi thaáy tröôùc nhaát laø thaáy ñöôïc Phaät coù trong taâm.

- 55 -

Ç

Nuùi Linh Thöùu

Nuùi Linh Thöùu thuoäc phaïm vi cuûa Thaønh Vöông Xaù nöôùc Ma Kieät Ñaø ngaøy xöa; giôø ñaây Vöông Xaù cung ñieän nguy nga khoâng coøn löu laïi boùng daùng naøo caû. Nhö theá môùi bieát caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng; vaø nhöõng gì hình töôùng phaûi theo thôøi gian dieät ñi thaáy roõ. Duy coù chaân lyù giaûi thoaùt laø vöôït leân taát caû.

Sôû dó nuùi Linh Thöùu khoâng bò queân laõng theo vaät ñoåi sao dôøi, vì nôi ñaây chaân lyù giaûi thoaùt luoân ñöôïc nhaéc ñeán; do ñoù cöù theo thôøi gian nuùi Linh Thöùu seõ tieáp tuïc laø nôi moïi ngöôøi nhaéc ñeán maõi, neáu nhö giaùo phaùp Nhö Lai coøn löu truï ôû theá gian. Nhöng ñieàu ñoù cuõng chæ laø höõu haïn töông ñoái, bôûi chaân lyù giaûi thoaùt baát di baát dòch, coøn thôøi gian khoâng gian, ngoaïi hình vaät caûnh theo thoï nghieäp cuûa con ngöôøi chæ laø voâ thöôøng bieán dòch. Cho neân ngaøy naøo ngöôøi con Phaät coøn giöõ ñöôïc nhöõng gì lieân heä ñeán hình aûnh Theá Toân, ngaøy ñoù theá gian coøn ñuû thuaän duyeân cho nhieàu ngöôøi tìm veà ñaïo giaûi thoaùt, chöù chaân lyù Nhö Lai khoâng heà mai moät.

Ngoïn nuùi trôû neân linh thieâng vì Phaät ñaõ cö nguï thuyeát phaùp taïi ñaây, taïo thaønh duyeân khôûi caùc boä kinh lôùn, noåi tieáng nhö kinh Phaùp Hoa, Baùt Nhaõ…

*

- 56 -

Vì cöù nghe teân Linh Thöùu quen thuoäc, neân ñoaøn chuùng toâi noân noùng mong sao thaáy ñöôïc ngoïn nuùi naøy. Ñöôøng leân thaät khoù khaên cho ngöôøi lôùn tuoåi, may maén thay con ñöôøng baây giôø ñaõ ñöôïc traùng xi maêng, xaây baäc caáp; neân coù theå ñi ñöôïc thong thaû. Nghe noùi hôn möôøi naêm tröôùc, ñöôøng ñaát ñaù gaäp gheành khoù ñi laém. Phaûi nhôø heä thoáng daây caùp, xe treo ñöa ngöôøi leân nuùi; tröø nhöõng ngöôøi treû trung khoûe khoaén môùi coù theå raùng söùc leân ñöôïc.

Khi ñoaøn chuùng toâi ñeán, heä thoáng xe treo ñang tình traïng söûa chöûa, taïm thôøi ngöng hoaït ñoäng; thaønh ra quyù Baùc lôùn tuoåi phaûi caàn ngöôøi khuaân vaùc kieäu leân. Chuùng toâi coøn trung treû haún phaûi töï ñi boä leân môùi coù yù nghóa; hôn nöõa duø coù ñi leân ñi xuoáng haøng traêm laàn cuõng khoâng noùi leân ñöôïc loøng tri aân, ghi nieäm ñöùc töø bi cuûa Phaät, ngöôøi ñaõ thò hieän gian khoå tìm ra ñaïo vaøng.

Laïi nöõa suy nghó theâm, khi öùng thaân Phaät theo luaät voâ thöôøng baáy giôø, Ngaøi laø cuï giaø hôn baûy möôi tuoåi, vaäy maø vaãn thöôøng xuyeân leân xuoáng, thì chuùng ta ñeä töû cuûa Ngaøi coù coøn than van khoâng?

Nhaän thaáy hoâm ñoù ai cuõng hoà hôûi böôùc ñi, duø meät nhöng thaät haïnh phuùc. Xeùt laïi suoát chuyeán haønh höông chieâm baùi, caûnh boä haønh leân nuùi luùc naøy, laø giôø phuùt coù ñöôïc moät ít duïng coâng yù nghóa, khi ñöôïc veà thaêm di tích Theá Toân.

Tröôùc khi tôùi ñænh nuùi, chuùng toâi cuõng döøng nghæ, thaêm vieáng vaøi choã; ñaëc bieät laø nhöõng hang ñoäng cuûa caùc ñaïi ñeä töû Phaät nhö: Ñaïi Ca Dieáp, Xaù Lôïi Phaát, Muïc Kieàn Lieân, A Nan toân giaû. Toâi chæ nhôù ñaõ thaêm

- 57 -

moät hai hang ñoäng; beân trong vöøa ñuû roäng cho hai haønh giaû thieàn ñònh, vaø coù theå nghæ qua ñeâm.

Khi baét ñaàu ñeán taän ñænh nuùi, chæ coøn vaøi chuïc böôùc toâi ñeå yù moõm ñaù cao lôùn nhoâ ra coù veõ laï; thì ra chính moâ ñaù naøy, töø xa nhìn laïi seõ thaáy hình thuø nhö ñaàu chim keân keân, vôùi caùi moû ñang heù môû. Nhö theá maø truyeàn thuyeát ñaët teân laø nuùi Linh Thöùu, nuùi linh mang hình ñaàu con chim keân.

Leân ñeán taän nôi, taát caû ngöôøi trong ñoaøn nheï nhoõm, vì ñaõ ñeán thaät roài; ñaõ chính thöùc bieát mình ñang treân ñænh Linh Thöùu sôn, moät di tích heát söùc kyø ñaëc, vaø moät nôi thanh tònh, ñeïp laï voâ cuøng. Nôi ñaây coù theå nhìn xuoáng thaät xa, quan saùt ñöôïc caûnh röøng caây, ñoài coû thaêm thaúm nhoû nhít. Nhöng treân taát caû, nôi ñaây Ñöùc Phaät ñaõ choïn laøm nôi tuyeân thuyeát giaùo lyù vi dieäu thaäm thaâm, maø maõi ñeán giôø, hôn 2500 naêm haøng haøng lôùp lôùp trieäu ngöôøi ñang tu, ñang hoïc.

Nôi ñaây coøn nghe laø hoäi Linh sôn moät thôøi Phaät thuyeát phaùp. Nhöng taïi sao phaïm vi khoâng gian ñænh nuùi nhoû nhö vaäy, chæ coù theå chöùa khoâng hôn naêm möôi ngöôøi; trong khi Kinh ñieån mieâu taû Phaùp hoäi Linh sôn coù voâ soá Thaùnh chuùng Boà Taùt, Trôøi, Ngöôøi, Phi nhôn?

Vaäy roõ raøng Ngaøi vöøa thuyeát phaùp baèng öùng thaân, cuõng vöøa nhaäp ñònh noùi phaùp baèng Baùo thaân linh nhieäm. Chæ coù nhö vaäy môùi coù voâ soá Boà Taùt ñeán nghe maø khoâng baän taâm veà nôi choán. Gioáng nhö trong phoøng Boà Taùt Duy Ma Caät, coù theå chöùa bao nhieâu ngöôøi chaúng ñöôïc! Noùi cuï theå hôn laø Ngaøi vöøa ngoài kieát giaø nôi ñaây, giaûng phaùp cho haøng Thaùnh chuùng, chæ môùi ñaéc sô quaû ñeán Töù quaû, coøn mang thaân xaùc

- 58 -

nguõ uaån nhö ngöôøi theá gian; vaø cuõng vöøa nhaäp saâu thieàn ñònh, vöôït khoûi khoâng gian theá giôùi nhò bieân chaät heïp cuûa coõi Ta Baø, ñeå giaûng cho chö Ñaïi Boà Taùt, vaø chö Thieän thaàn, Thaùnh chuùng ôû coõi voâ hình nghe.

Chuùng ta chôù voäi ngaïc nhieân thaéc maéc, vieäc voâ hình naøy thaät hö theá naøo; vì caùi thaáy caùi bieát cuûa phaøm phu, khoâng theå hieåu noåi caûnh giôùi vaø vieäc laøm cuûa Chö Thaùnh nhaân ñöôïc. Chaúng daùm ñeà caäp ñeán Ñöùc Phaät laøm gì, chæ noùi Boà Taùt Hueä Naêng ôû Trung Hoa, phaøm phu chuùng ta cuõng baùi phuïc kính laïy roài. Vì caùi bieát caùi thaáy cuûa Ngaøi Hueä Naêng, khoâng phaûi laø kieán thöùc cuûa theá gian tìm hoïc ñöôïc. Cho neân Ngaøi môùi ñöôïc moïi ngöôøi xöng taùn thôø phuïng ngay khi Ngaøi coøn soáng; vaø khi töø giaû moïi ngöôøi Ngaøi coøn löu laïi moät hieän töôïng phi thöôøng hôn nöõa, laø töï taïi ra ñi trong tö theá hoa sen, ngoài maõi ñeán baây giôø, maø tính ñeán nay ñaõ hôn ngaøn naêm khoâng hö hoaïi.

Nhö theá chuùng ta coù daùm noùi hieåu ñöôïc, thaáy ñöôïc vieäc laøm vaø caûnh giôùi cuûa Boà Taùt Hueä Naêng?

Boà Taùt Hueä Naêng phi thöôøng nhö theá, nhöng neáu so saùnh chæ moät ñeä töû lôùn cuûa Ñöùc Theá Toân laø Ñaïi Ca Dieáp, thì Ngaøi Hueä Naêng chæ laø haøng moân ñeä chaùu chaét quaù ö nhoû beù; vì ra ñôøi muoâän, hoïc phaùp treã ñeán hôn ngaøn naêm.

Theá thì keát luaän con ngöôøi hoïc Phaät ngaøy nay, coù hieåu vaø thaáy ñöôïc vieäc laøm cuûa Phaät khoâng?

Ñöøng noùi gì chuùng ta khoâng hieåu, maø chính ngay caû Boà Taùt Hueä Naêng coøn chöa hieåu, thaäm chí chö Ñaïi Boà Taùt trong möôøi phöông cuõng khoâng hieåu nöõa kìa. Vì sao? Vì chöa phaûi laø Phaät. Phaûi laø Phaät, Phaät vôùi nhau môùi hieåu. Chính vieäc naøy maø trong caùc kinh Ñaïi

- 59 -

Thöøa, Phaät thöôøng hay taû nhöõng caûnh giôùi, nhöõng thí duï chaúng theå nghó baøn, chaúng theå töôûng töôïng ñöôïc.

Tuy nhieân chuùng ta cuõng caàn hieåu theâm, chö Thaùnh, Boà Taùt thò hieän tröôùc hay sau thôøi Phaät, thöôøng mang ñuû lôùp hình, ñieàu naøy cuõng laø moät söï thò hieän, maø coù theå caùc Ngaøi chính laø chö Phaät möôøi phöông ñang hoaït ñoäng ñoä sanh cuõng khoâng chöøng. Vaø khi moät vò Thaùnh ñöôïc moïi ngöôøi kính moä, ñeán möùc quaù kính troïng, ngöôøi ta coù theå toân xöng vò Thaùnh ñoù laø Phaät taùi lai. Nhö tröôøng hôïp Boà Taùt Long Thoï ra ñôøi sau Phaät hôn 800 naêm, ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi baáy giôø toân suøng nhö Phaät Thích Ca thöù hai. Vaäy bieát ñaâu chöøng Boà Taùt Hueä Naêng cuõng laø Phaät thò hieän, hay Ngaøi Huyeàn Trang coù theå laø Ñaïi Thaùnh töø hoùa thaân cuûa Phaät? Chuùng ta khoâng nhôù laø Phaät töøng daïy trong kinh Phaùp Hoa, Ngaøi ñaõ thaønh Phaät töø laâu, chöù khoâng phaûi môùi kieáp Phaät Thích Ca naøy. Roài khi haønh Boà Taùt ñaïo Ngaøi mang ñuû loaïi lôùp hình hoaèng hoùa lôïi sanh, theá ai bieát Ngaøi laø ai?

Toùm laïi ñaõ laø vieäc laøm cuûa baäc Ñaïi Thaùnh, phaøm nhaân chuùng ta muø tòt chaúng bieát gì; coù bieát chaêng laø nhöõng hoaït ñoäng cô baûn, deã nhìn deã chaáp nhaän, thuaän theo ñieàu laønh vieäc thieän cuûa nhaân loaïi theá gian.

Khi ngöôøi trong ñoaøn leân taän nôi ñaày ñuû, chuùng toâi ñeà nghò cuøng nhau tænh toïa tònh taâm, khoaûng hôn möôøi phuùt tröôùc khi tuïng moät thôøi kinh ngaén. Thôøi kinh chæ laø baøi saùm xöng taùn Nhö Lai; chæ vöøa caát leân moät vaøi caâu töï döng trong toâi giaät ngöôøi xuùc ñoäng, vaø khoâng theå neùn ñöôïc noãi nieàm thöông kính Theá Toân. Toâi phaûi heát söùc bình tænh, khoâng thì khoâng höôùng daãn chuû leã ñöôïc. Töôûng mình toâi xuùc ñoäng, khoâng ngôø

- 60 -

quyù coâ, quyù baùc coøn ngheïn ngaøo nöùc nôû hôn. Toâi nghe roõ moät vaøi tieáng vöøa ñoïc vöøa nhö khoùc.

AÂn ñöùc Theá Toân töø bi thöông töôûng chuùng sanh muoân loaøi, laøm sao noùi heát ñöôïc; leõ vaäy khi hieåu ñöôïc aân Phaät cao daøy, hieåu ñöôïc giaùo phaùp vi dieäu cao quyù cuûa Nhö Lai, thì ngöôøi ñeä töû Phaät laøm sao khoâng xuùc ñoäng kính thöông.

Tuïng kinh xong, ñoaøn ñi nhieãu ba voøng chung quanh nôi thôø phöôïng; vöøa ñi vöøa nieäm hoàng danh Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät. Moät vieäc cuõng laï, trôøi hoâm aáy roõ raøng ñang naéng, duø khoâng naéng gaét laém, nhöng vaãn ñoå moà hoâi, bôûi ñænh nuùi troáng trôn chaúng coù gì che naéng. Theá maø khi moïi ngöôøi tónh toïa vaø haønh leã, gaàn nöûa tieáng ñoàng hoà, suoát thôøi gian ñoù aùnh naéng töï döng dòu laïi. Cuõng khoâng ai ñeå yù laø coù aùng maây che khuaát, chæ caûm nhaän ñöôïc baáy giôø thaät deã chòu maùt meû. Vieäc naøy taát caû ngöôøi trong ñoaøn ñeàu coâng nhaän söï thaät nhö vaäy.

Quan saùt kyõ nôi naøy, laø moät neàn gaïch ñaù sô saøi; rieâng nôi thôø phöôïng, lôùn chöøng moät phoøng nhoû. Loái ñi vaøo beân trong, roäng gaàn hai thöôùc; nhöng töôøng vaùch chæ cao coù vaøi taác, ñöôïc döïng baèng nhöõng vieân gaïch ñoû ñen laâu ñôøi. Baøn thôø cuõng laø nhöõng gaïch cuõ döïng leân, nhöng baùt caém höông laïi ñöôïc ñaët ôû giöõa.

Ai naáy ñeàu buøi nguøi xuùc ñoäng! Xuùc ñoäng vì möøng, nhöng vaãn buoàn! Buoàn ai? Buoàn chính mình! Vì cho ñeán giôø haõy coøn laên loùc maõi meâ trong sinh töû, trong khi Phaät ñaõ tòch laâu roài.

Toâi suy nghó meânh mang, khoâng ngôø nôi ñaây, moät phaïm vi khieâm toán nhoû heïp, Ñaáng Ñaïi Giaùc ñaõ thuyeát phaùp vaø cö nguï nôi naøy. Caûnh vaät khoâng gian

- 61 -

giôø ñaây chæ coøn laø kyû nieäm; chæ coù theå öùc ñoaùn boùng daùng Theá Toân theá naøy theá noï, khi tuoåi veà giaø maø vaãn coøn töï mình leân xuoáng treân ñænh nuùi cao.

Phaùp aâm Ngaøi daïy vang voïng nôi ñaây hôn 2500 qua, duø ñöôïc löu truyeàn ñeán nay, nhöng laøm gì coù ngöôøi keå laïi ngöõ aâm gioïng ñieäu cuûa Ngaøi ra sao? Duø ñeä töû cuûa Ngaøi coù chöùng quaû Thaùnh trong thôøi maït phaùp naøy ñi nöõa, cuõng vaãn öôùc mong nhö phaøm phu khoâng khaùc. Nghóa laø muoán nghe phaùp nhuõ töø aâm ngöõ cuûa öùng thaân Ngaøi. Ñaønh raèng chuùng ta ñeàu bieát, chaân phaùp giaûi thoaùt phaûi caàn thaät chöùng môùi ñaït ñöôïc nhöõng gì Theá Toân chæ daïy; nhöng vì hoaøi nieäm kính thöông cuûa ngöôøi ñeä töû Phaät, ñoái vôùi Phaùp ngöõ nhieäm maàu töø kim khaåu Theá Toân, ai laïi khoâng muoán nghe muoán bieát! Thoâi thì chæ coù vaâng lôøi Theá Toân daïy, laø thaáy ñöôïc Phaùp thaân cuûa Ngaøi, ñeå töông lai nhaát ñònh seõ ñöôïc sanh vaøo caûnh giôùi thaáy ñöôïc öùng thaân cuûa Ngaøi ñang hoaèng ñaïo.

- 62 -

Töôïng Boà Taùt tröôùc khi chöùng ñaïo giaûi thoaùt

Tröôùc hang ñaù nôi Boà Taùt khoå haïnh

- 63 -

Ñænh nuùi Linh Thöùu2

Mang Hoa daâng cuùng döôøng Phaät

2 AÛnh tö lieäu website: www.lebichson.org

- 64 -

Chí thaønh ñaûnh leã Theá Toân

Tænh toïa taïi nuùi Linh Thöùu

- 65 -

- 66 -

Ç

Ñaïi hoïc Nalanda

Ñaây laø di tích vaên hoùa lòch söû vó ñaïi, ñaùnh daáu moät moät giai ñoaïn höng thaïnh röïc rôõ cuûa giaùo phaùp Nhö Lai, thaønh töïu öùng duïng vaøo ñôøi soáng vaên minh trí thöùc thôøi baáy giôø. Ñaïi hoïc Nalanda taát nhieân khoâng phaûi laø nôi öùng thaân Phaät giaûng daïy, vì hieän höõu cuûa Ñaïi Hoïc naøy caùch Phaät nhaäp dieät ñeán maáy traêm naêm sau. Coù theå Ñaïi Hoïc Nalanda ñöôïc xaây caát tröôùc hoaëc sau Taây lòch moät hai theá kyû; nhöng ñöôïc xem laø moät di tích Ñaïi hoïc coå xöa coøn löu laïi treân theá giôùi. Nôi ñaây ñaõ ñöôïc coâng nhaän giaùo ñieån Nhö Lai laø cô sôû lyù thuyeát hieän thöïc, öùng duïng vaøo ñôøi soáng hoøa bình thònh vöôïng cho xaõ hoäi AÁn Ñoä noùi rieâng vaø theá giôùi noùi chung. Trong giôùi hoïc Phaät ñeä töû cuûa Nhö Lai, ñieàu haønh vaø sinh hoaït nôi naøy, noåi tieáng vôùi caùc vò luaän sö löøng danh saùng choùi. Caùc Ngaøi vöøa laø hoïc giaû cuõng vöøa laø haønh giaû, nhö caùc Ngaøi, Long Thoï, Voâ Tröôùc, Theá Thaân… Roài ba boán traêm naêm sau moät vò chaân tu xuaát chuùng töø Trung Hoa, laø Ñaïi sö Huyeàn Trang cuõng tu hoïc nôi naøy. Ngaøi ñaõ ñöôïc Ñaïi sö Giôùi Hieàn truyeàn daïy moân Duy Thöùc Hoïc, moät moân taâm lyù trieát hoïc saâu nhieäm nhaát cuûa Phaät Giaùo. Söï kieän Ñaïi sö Huyeàn Trang ñeán ñaây du hoïc, caøng tin töôûng tính caùch quy moâ cuûa vieän Ñaïi Hoïc baäc nhaát thôøi baáy giôø, vì nhö chuùng ta bieát Huyeàn Trang phaùp sö khoâng phaûi laø moät nhaø sö thöôøng tình theá gian, Ngaøi laø moät baäc Boà Taùt thò hieän qua lôùp hình

- 67 -

phaøm Taêng; bôûi cung caùch ñöùc haïnh cuøng trí hueä cuûa Ngaøi ñaõ noùi leân ñieàu ñoù. Nhö vaäy nôi ñaây ñaõ töøng ñöôïc chö vò Boà Taùt thò hieän caàu hoïc vaø ñieàu haønh giaûng daïy, thì chö vò hoïc Taêng phaûi ñöôïc nhieàu cô hoäi thaønh töïu deã daøng. Nhìn toång quan toaøn theå Hoïc Vieän khoâng khoûi söõng sôø moûi maét. Duø hieän nay traûi qua bieát bao thaêng traàm ñoå naùt, chæ coøn trô troïi nhöõng haønh lang, nhöõng daõy töôøng cao ñoå naùt; nhöng veõ ñoà soä meânh moâng khieán ta lieân töôûng ñeán moät dinh thöï hoïc vieän khoång loà, coù theå chöùa ñeán caû ngaøn ngöôøi cö nguï. Thieát töôûng neáu ñi xem, ngaém nhìn cho kyõ coù leõ phaûi maát caû troïn ngaøy môùi heát. Tuy nhieân baûn ghi thoâng tin giôùi thieäu Ñaïi Hoïc, laïi cho raèng, ñaây chæ laø phaàn naøo di tích coøn laïi maø ngöôøi hoâm nay bieát ñöôïc. Caùc nhaø khaûo coå cho bieát, raát coù theå coøn nhieàu hoïc vieän dinh thöï noái tieáp gaàn ñaâu ñoù chöa ñöôïc khai quaät. Thaät ñuùng nhö vaäy, nôi ñaây khoâng phaûi chæ daïy toaøn Phaät hoïc, maø ñuû phaân khoa caùc ngaønh, nhö toaùn hoïc, lòch söû, vaên chöông, y khoa, thieân vaên, ñòa lyù… Vôùi toång quan kieán thöùc nhö theá, trong thôøi ñaïi huy hoaøng baáy giôø, thì dieän tích chu vi Ñaïi Hoïc Nalanda phaûi taàm côû vó ñaïi laø vieäc ñöông nhieân.

Chuùng toâi cöù luoân laéc ñaàu thaùn phuïc, kính moä di tích coøn löu laïi theá naøy; vaø khoâng ngôø vò Thaùnh Taêng noåi tieáng laø Ngaøi Huyeàn Trang ñaõ moät thôøi du hoïc nôi ñaây. Söï du hoïc cuûa Ngaøi ñaõ ñeå laïi cho con chaùu hoïc Phaät theá heä sau, moät gia taøi ñoà soä kinh ñieån Phaät hoïc. Tuy Ngaøi laø ngöôøi Hoa, theá maø ngöôøi Vieät chuùng ta laïi coäng höôûng aân phöôùc chaúng khaùc gì daân baûn xöù cuûa Ngaøi. Nhöng Ñaïi sö Huyeàn Trang khoâng phaûi chæ hoïc ñeå thaønh hoïc giaû, maø Ngaøi hoïc vì thöông chuùng

- 68 -

sanh, vì tha thieát vôùi giaùo phaùp Nhö Lai, vaø nhöùt laø sôï giaùo lyù Nhö Lai mai moät ñôøi sau. Coù nhö vaäy töø ban ñaàu cuoäc haønh trình gian khoå cuûa Ngaøi, cho ñeán khi trôû laïi Trung Hoa môùi ñöôïc chö Phaät, chö Boà Taùt gia bò an laønh vieân maõn. Ngöôøi hoïc Phaät ngaøy nay coøn khoù thaønh hoïc giaû, noùi chi haønh giaû! Nhöng hoïc giaû hay haønh giaû ñeàu ñaõ ñang tieán tôùi con ñöôøng thaønh Phaät trong töông lai, neáu hoïc vaø haønh vôùi taâm tha thieát caàu giaûi thoaùt cho mình vaø cho ngöôøi.

Nguyeän raèng moïi chuyeán haønh höông, moïi ngöôøi con Phaät khi döøng chaân chieâm baùi Thaùnh tích naøy, seõ phaùt sanh trí hueä nhö nhöõng baäc hoïc giaû haønh giaû vó ñaïi ñaõ töøng tu hoïc haønh ñaïo nôi naøy.

- 69 -

Ç

Tyø Xaù Ly

Nôi ñaây cuõng laø nôi keát taäp kinh ñieån laàn thöù 2, khoaûng moät traêm naêm sau khi Phaät nhaäp Nieát Baøn. Nhö chuùng ta bieát moãi laàn keát taäp kinh ñieån, laø moãi laàn xaùc tín lôøi Phaät daïy. Nhöõng laàn nhö vaäy voâ cuøng quan troïng cho haøng ñeä töû hieän soáng khoâng thaáy boùng daùng Nhö Lai.

Cho ñeán baây giôø giaùo ñieån mang lôøi Phaät daïy ñaõ ñöôïc noái truyeàn ghi laïi moät caùch heä thoáng khoa hoïc roõ raøng. Tuy nhieân soá löôïng kinh ñieån löu laïi cho ñôøi hieän nay, chaúng keå laø bao; vì lôøi Phaät daïy chính thöùc ñöôïc ghi trôû thaønh vaên baûn, laø sau khi Phaät tòch ñeán hôn 300 naêm. Thôøi gian hôn ba traêm naêm ñoù, chaéc gì truyeàn tuïng, giöõ gìn khoâng bò mai moät, thieáu soùt? Taát nhieân moät vaøi traêm naêm sau Phaät nieát baøn, vaãn coøn thôøi kyø chaùnh phaùp, ña phaàn chö vò ñeä töû laø baäc A La Haùn, trí nhôù khoâng theå sai lôøi Phaät daïy. Nhöng khi vaên baûn hình thaønh, keát taäp laàn thöù ba trôû ñi, ñaõ khoâng traùnh khoûi söï phaân chia tö töôûng. Ngay trong Taêng ñoaøn ñaõ chia thaønh hai phaùi, baûo thuû vaø caáp tieán. Theá laø phaùi baûo thuû coù tö töôûng quan nieäm khaùc phaùi caáp tieán; nhö theá laøm sao kinh ñieån coù theå thoáng nhaát ñöôïc. Töø tình hình hoaøn caûnh nhö vaäy, theá naøo cuõng coù nhieàu vò khoâng haøi loøng coäng taùc, do ñoù khoâng ñeán tham döï; nhö vaäy nhöõng kieán thöùc hieåu bieát cuûa chö vò naøy ñaõ khoâng ñöôïc bieát tôùi.

- 70 -

Toùm laïi, ta coù theå hieåu nhöõng gì Phaät daïy, tuyeät ñoái khoâng chæ voûn veïn nhö nhaân loaïi hieän thôøi sôû höõu. Tuy nhieân ta vaãn cöù möøng, neáu xeùt veà nguyeân lyù caên baûn, nghóa laø duø caû hai phaùi, hay nhieàu hoïc phaùi Phaät hoïc khaùc nhau, cuõng phaûi tin lôøi Theá Toân daïy raèng: Khoå, Nguyeân nhaân khoå, Söï an ñònh khi döùt khoå, Phöông caùch döùt khoå; Nhaân duyeân, Nhaân quaû; Voâ ngaõ, Nieát Baøn tòch tónh. Nhöõng nguyeân lyù naøy laø chaân lyù cô baûn khoâng theå choái caõi ñöôïc. Vaø theo chaân lyù naøy, taát caû ñeä töû Phaät ñeán nay vaãn ñoàng tình hoøa hôïp, cuøng xem laø huynh ñeä coù chung baäc Thaày laø Ñaáng Giaûi thoaùt, Theá Toân.

Moät söï kieän nöõa nôi Tyø Xaù Ly, ñöùc Phaät ñaõ cho haøng tín nöõ xuaát gia, taïo thaønh Ni boä trong giaùo ñoaøn Nhö Lai. Ñieàu naøy ai cuõng bieát, laø nhôø loøng kieân nhaãn tha thieát vôùi ñaïo giaûi thoaùt cuûa baø Ma Ha Ba Xaø Ba Ñeà, laø keá maãu cuûa Theá Toân tröôùc khi Ngaøi chöa xuaát gia thaønh ñaïo. Cuoäc thænh caàu xin xuaát gia khoâng phaûi ñôn giaûn, duø baø chaân thaønh hoïc ñaïo, ñaùng ñöôïc Theá Toân chaáp nhaän, nhöng ñeå ñöôïc nhaân duyeân taïo thaønh Ni chuùng trong giaùo ñoaøn Nhö Lai, taát nhieân phaûi traûi qua khoù khaên thöû thaùch. Cuoái cuøng phaûi nhôø theâm moät duyeân toá nöõa, laø coäng vaøo söï thænh caàu cuûa Ngaøi A Nan, tha thieát thænh Phaät chaáp nhaän; vaø Phaät ñaõ hoan hyû, nhöng vôùi ñieàu kieän nhaéc nhôû, ngoaøi giôùi luaät ra, Ni chuùng phaûi giöõ theâm taùm ñieàu kieän trong Taêng ñoaøn cuûa Nhö Lai.

Taát nhieân ngöôøi hoïc Phaät phaûi hieåu, ñaïo giaûi thoaùt khoâng coù phaân bieät, khoâng bieân teá phaân ñònh, chæ coù hieån baøy baûn theå thanh tònh qua phöông tieän tuøy vaøo caùc phaùp theá gian, vaø caên cô chuùng sanh; neáu nhöõng gì Phaät daïy khoâng phaûi chaân lyù, thì vieäc ñoù seõ khoâng

- 71 -

toàn taïi, khoâng theå taïo thaønh haïnh phuùc an laïc giaûi thoaùt. Cho neân thöïc haønh hay khoâng thöïc haønh, tin hay khoâng tin chæ ñöôïc traû lôøi baèng keát quaû cuûa nhaân quaû sinh ra. Vôùi trí hueä sieâu vieät cuûa Phaät, chö Thaùnh ñeä töû coøn môø mòt huoáng gì phaøm nhaân chuùng ta coøn ñaày phieàn naõo, do ñoù khoâng theå luaän baøn xa hôn vieäc theá naøo maø Theá Toân phaûi quan taâm Ni chuùng.

Sau khi Ni boä ñöôïc thaønh laäp, Thaùnh Ni ñaõ xuaát hieän trong haøng Ni giôùi khoâng phaûi laø ít; trong haøng Thaùnh Ni cuõng ñuû giai caáp taàng lôùp trong xaõ hoäi hieän thôøi, theá môùi bieát, hoaøn caûnh söï vieäc Theá Toân daïy cho Ni giôùi taát caû laø chaân lyù.

*

Bieát theâm nôi ñaây, Phaät tuyeân boá vôùi ñaïi chuùng ñeä töû, Ngaøi seõ vaøo Nieát Baøn 3 thaùng sau ñoù. Söï kieän naøy ñaõ laøm moïi ngöôøi heát söùc ñau buoàn khoå sôû; vì roài ñaây seõ khoâng coøn hình boùng Theá Toân, ñeå ñöôïc chieâm ngöôõng cuùng döôøng. Thaät söï hôn theá nöõa, ngöôøi ta khoâng nhöõng chieâm ngöôõng Ngaøi, maø coøn uoáng töøng lôøi vaøng ngoïc töø bi chöa töøng xuaát hieän ôû theá gian. Theá thì laøm sao ngöôøi kính moä Theá Toân daèn ñöôïc ñau thöông, khi nghe hung tin nhö vaäy.

Chaéc chaén Nhö Lai ñaõ an uûi giaûi baøy, söï an uûi vôùi thaät ngöõ thöông yeâu trí hueä nhaát trong luùc naøy; nhöng laøm sao ñaïi chuùng coù theå chaáp nhaän deã daøng ñöôïc, vì hieän dieän baáy giôø, ñaâu phaûi taát caû ngöôøi trong ñaïi chuùng laø nhöõng baäc chöùng quaû voâ sanh. Vaø duø chöùng quaû voâ sanh, cuõng coøn vi teá phieàn naõo tröôùc söï kieän khoâng theå nghó baøn naøy. Chöùng minh ñoù laø Ngaøi Xaù Lôïi Phaát ñaõ xin pheùp ñöôïc veà queâ nhaäp dieät, vaø coøn

- 72 -

nhieàu chö ñeä töû khaùc ñaõ ñau loøng xaû boû thaân, tröôùc thôøi gian Nhö Lai nhaäp Nieát Baøn.

Nhöng roài ña soá ñeä töû xuaát gia, taïi gia cuõng phaûi theo luaät voâ thöôøng, ñaønh phaûi chaáp nhaän ñeå Theá Toân rôøi khoûi Tyø Xaù Ly.

Chuùng toâi ñöôïc höôùng daãn thaêm nôi kyû nieäm thôø xaù lôïi Phaät ngaøy xöa, ñöôïc xaây döïng töø thôøi Vua A Duïc; hieän nay chæ coøn laø daáu tích neàn gaïch ñoå naùt, naèm trong ngoâi nhaø Thaùp baàu duïc ñöôïc xaây döïng khoâng bao laâu.

Rôøi khoûi di tích thôø xaù lôïi, chuùng toâi ñöôïc höôùng daãn chieâm baùi truï ñaù vua A Duïc, vaø ñaûnh leã ngoâi Thaùp xöa gaàn ñoù. Khu vöïc Thaùnh tích naøy vaãn thuoäc thaønh Tyø Xaù Ly.

Khoâng khí nôi ñaây yeân tònh hieàn hoøa, nhö coøn vang voïng dö aâm thöông tieác cuûa haøng ñeä töû tieãn ñöa ñöùc Phaät rôøi khoûi Tyø Xaù Ly. Ñoaøn khoâng queân tuïng moät thôøi kinh ngaén vaø nhieãu Thaùp cuùng döôøng chö Phaät, chö Ñaïi ñeä töû Thaùnh Taêng.

Nghó laïi ngaøy xöa, vuøng ñaát Tyø Xaù Ly naøy nôi Phaät tuyeân boá vaøo Nieát Baøn, roài töø giaû moïi ngöôøi ñi veà Caâu Thi Na nhaäp dieät; coøn chuùng toâi, cho ñeán baây giôø môùi ñaët chaân tìm ñeán, nghe ñöôïc lòch söû choán naøy, thì thôøi gian ñaõ hôn 2500 naêm roài. Ñoái vôùi chö Phaät chö Boà Taùt, soáng trong vi dieäu Nieát Baøn, thôøi gian khoâng gian, khoâng coù moät yù nghóa khaùi nieäm gì, taát caû chæ laø ñôït soùng taâm; rieâng ñoái vôùi chuùng sanh nhö chuùng ta, thôøi gian khoâng gian laø nhöõng bieán ñoäng chaäp chuøng, keùo loâi thaân taâm chìm vaøo meâ saûng. Taát caû do vì ta chöa giaùc ngoä chöùng ñaïo, neân luoân phaân bieät nôi naøy nôi kia; vì chöa ñöôïc Thaùnh trí, neân voïng thöùc luoân

- 73 -

tieác nuoái, mong moûi ñôïi chôø thôøi gian, quaù khöù, hieän taïi, töông lai.

Vaø hoâm nay, neáu khoâng bieát tu, thôøi gian hieän taïi seõ trôû thaønh quaù khöù, roài ngaøy mai, ngaøy tôùi goïi laø töông lai, cöù nhö vaäy nuoái tieác quaù khöù, khoùc than hieän taïi, mong ngoùng töông lai. Roài nhö moät söï nhieäm maàu, Thaùnh Tích cuûa Phaät neáu chöa bieán hoaïi maát ñi, toàn taïi naêm möôøi ngaøn naêm nöõa chaúng haïn, thì chuùng ta nhöõng ngöôøi vôùi taâm voïng ñoäng, laïi taùi sanh veà ñaây nhieàu laàn nöõa; roài than thôû khoùc loùc maø chaúng thaáy ñöôïc lôøi Phaät daïy, caùc phaùp voâ thöôøng coù sinh töùc coù dieät.

- 74 -

Ç

Xaù Veä Quoác

Khi nghe ñeán ba tieáng Xaù Veä Quoác, chuùng toâi lieàn nghó ngay caâu noùi trong kinh: Toâi nghe nhö vaäy, moät thôøi noï ñöùc Phaät ôû nöôùc Xaù Veä trong vöôøn caây Thaùi töû Kyø Ñaø cuûa oâng Caáp Coâ Ñoäc cuøng vôùi moät ngaøn hai traêm naêm möôi vò Tyø kheo…

Ñoù laø lôøi môû ñaàu cuûa Toân giaû A Nan xaùc nhaän, cam ñoan ñaõ chính töï mình nghe Phaät noùi phaùp; thaønh ra baát cöù kinh Phaät naøo cuõng ñeàu baét ñaàu Toâi nghe nhö vaäy.

Thaät voâ cuøng caûm kích bieát mình ñang coù maët taïi thaønh Xaù Veä, nôi Tinh Xaù ngaøy xöa Phaät vaø chö Thaùnh Chuùng cö nguï.

Kinh keå raèng, nôi ñaây lòch söû ñaõ ghi laïi moät söï phaùt taâm kyø dieäu laï thöôøng, cuûa hai nhaân vaät quyeàn quyù giaøu sang, thöôøng ñöôïc nhaéc ñeán trong thôøi Phaät, ñoù laø Tröôûng giaû Caáp Coâ Ñoäc vaø Thaùi Töû Kyø Ñaø. Hai ñaïi thí chuû naøy, taïo ra moät caâu chuyeän phaùt taâm cuùng döôøng thaät ly kyø thuù vò.

Moät ngöôøi quaù kính baäc vó nhaân ñeán noåi khoâng caàn nghó ñeán gia saûn cuûa mình, maø ñem vaøng traûi ñaát ñeå mua cho ñöôïc moät nôi cuùng döôøng Phaät. Vaø moät ngöôøi chæ thaáy thaùi ñoä laï luøng cuûa vò kia, phaûi nghieâng mình baùi phuïc, xin ñöôïc goùp moät tay daâng luoân taát caû caây traùi coøn laïi trong vöôøn cho ñöùc Theá Toân. Cho neân töø ñoù thöôøng nghe, taïi vöôøn Caáp Coâ Ñoäc, caây Thaùi Töû Kyø Ñaø…

Khi ngoâi vöôøn roäng ñeïp, chính thöùc daâng cuùng ñöùc Theá Toân, töùc thì khoâng bao laâu caûnh trí moät töï vieän

- 75 -

ñöôïc döïng leân, vaø kinh ñieån ghi raèng, Ñaáng Theá Toân ñaõ löu laïi nôi ñaây thaät laâu, traûi qua hôn 20 muøa möa, thuyeát phaùp nhieàu kinh quan troïng. Chaúng haïn kinh Kim Cang, moät kinh thaâm saâu uyeân aùo dieãn veà Taùnh khoâng, ñaõ ñöôïc Phaät daïy nôi ñaây.

Ñoaøn chuùng toâi chæ coøn möôøng töôïng laïi söï trang nghieâm thanh tònh moät thôøi nhö kinh daïy.

Phaät cö nguï nôi naøy laâu nhö vaäy, taát nhieân taêng chuùng ñeä töû cuõng quy veà thaät ñoâng. Nhö Ngaøi A Nan noùi “ … cuøng vôùi moät ngaøn hai traêm naêm möôi vò Tyø kheo”; vaäy soá Tyø Kheo hôn moät ngaøn ngöôøi, thì phoøng oác phaûi laø roäng laém; laïi nghó vôùi loøng thaâm tín Tam Baûo cuûa Tröôûng giaû Caáp Coâ Ñoäc, theá coù xaù gì tieän nghi nôi ôû. Chöa noùi ñeán Ngaøi Thaùi Töû Kyø Ñaø, neáu ñaõ dieän kieán Phaät, ñaõ bieát ñöôïc caùc ñeä töû cuûa Ngaøi laø nhöõng baäc chaân tu thaùnh thieän, thì vieäc hoä trì chaùnh phaùp chaéc chaén saün loøng cuùng daâng.

Quaû thaät nôi ñaây quaù lôùn, quaù roäng, khoù theå naøo tham quan heát. Phoùng taàm maét nhìn xa, vaãn coøn thaáy nhöõng gian gaïch traûi daøi töù phía; vaäy maø nghe noùi caùc nhaø khaûo coå ñoaùn raèng, hieän quang caûnh di tích ñöôïc khai quaät nhö ñaõ thaáy, chæ laø ít phaàn thoâi. Vì traûi qua bao bieán ñoäng thieân tai ñaát trôøi, nhieàu nôi ñaõ bò vuøi laáp khoù theå bieát ñaâu maø khai quaät theâm. Nhöõng gì chuùng ta thaáy hieän nay chæ laø nhöõng daõy gaïch nung, ñöôïc ñaép ñi ñaép laïi haøng traêm naêm qua, ñeå ñaùnh daáu vò trí Thaùp ñeàn, phoøng xaù nôi sinh hoaït, chöù khoâng phaûi nguyeân thuûy nhöõng gì töôøng vaùch ngaøy xöa Phaät vaø chö Taêng ôû. Neáu coù chæ coøn laø neàn ñaù cuõ naèm saùt maët ñaát. Nhöng haõy coøn an uûi raát nhieàu, vì raèng vò trí nôi ñaây, ñaõ ñöôïc xaùc nhaän ñuùng thaät laø nôi ñöùc Phaät moät thôøi haønh ñaïo.

- 76 -

Laàn ñeán moät nôi, ñöôïc keå laø choã Phaät nghæ ngaøy xöa. Quan saùt thaáy, coù raát nhieàu ñoaøn haønh höông chieâm baùi lui tôùi nôi ñaây, daâng hoa cuùng döôøng. Chuùng toâi ñaõ thaønh kính daâng hoa cuùng Phaät, vaø trì tuïng moät thôøi kinh ngaén, caàu nguyeän cho chaùnh phaùp coøn maõi ôû theá gian, chuùng sanh ñöôïc duyeân hoïc Phaät.

Caùch khoâng xa choã Phaät ngöï, coù caây Boà Ñeà, caây naøy ñöôïc chieát töø coäi Boà Ñeà nôi Boà Taùt thaønh ñaïo; vaø ñöôïc troàng xuoáng ngay thôøi coøn Phaät taïi theá. Caây coù veû quaù giaø, nhöng vaãn khoâng coå baèng ôû Boà Ñeà Ñaïo Traøng. Chuùng toâi laïi nghó thaân caây Boà Ñeà nôi ñaây, cuõng chaúng khaùc gì, hoaøn caûnh caây Boà Ñeà nôi Boà Taùt thaønh ñaïo, vì traûi qua thôøi gian laâu nhö vaäy, laøm sao coù theå toàn taïi nguyeân thuûy ñöôïc. Duø vaäy, vaãn ñöôïc ghi nhaän ñoù laø caây Boà Ñeà ñöôïc chö ñeä töû Phaät troàng xuoáng, mong ñaùnh daáu khaéc ghi daáu aán ñaïo giaûi thoaùt xuaát hieän töø döôùi daïng caây naøy.

Rôøi khoûi nôi ñaây, toâi mieân man suy nghó, moät nôi to lôùn nhö theá, laïi ñöôïc thaân Phaät löu truù thuyeát kinh daãn ñoä bieát bao nhieâu ngöôøi, keå caû coõi trôøi vaø loaøi phi nhaân nöõa. Thaàn löïc cuûa Phaät caøng laøm nôi naøy lan toûa ra moãi luùc moãi vang xa hôn, hôn caû khoâng gian phaïm vi vöông quoác Xaù Veä. Vì cöù moãi vò nghe phaùp, moãi thính giaû hoùa thaønh haønh giaû, roài haønh giaû ñoù laïi hoùa duyeân cho ngöôøi khaùc, cöù theá ñaïo traøng nôi naøy bieán roäng hôn, khoâng coøn bieân giôùi phaân bieät.

Nhöng roài sao! Traûi qua maáy ngaøn naêm, giôø ñaây khoâng nhöõng nôi ñaây khoâng coøn boùng daùng Phaät, maø chö Taêng tuï hoäi hôn ngaøn ngöôøi cuõng chaúng thaáy coøn ai. Phaät daïy voâ thöôøng quaû thaät ñuùng, ñuùng nhö lôøi kinh Kim Cang Phaät thuyeát nôi naøy.

- 77 -

Nhaát thieát höõu vi phaùp,

Nhö moäng huyeãn baøo aûnh,

Nhö loä dieâäc nhö ñieån,

Öng taùc nhö thò quaùn.

(Taát caû caùc “phaùp höõu vi”, Nhö laø moäng huyeãn, khaùc chi boùng hình, Nhö saám chôùp, nhö aâm thinh, Quaùn xem caùc phaùp nhö hình khoâng hoa. (HT. Thích Thieän Thanh dòch)

Vaäy thì chuùng ta nhöõng ngöôøi hoïc Phaät ñôøi nay, coù ñöôïc tuï hoäi ñoâng ñaûo baèng soá löôïng thôøi Phaät taïi thaønh Xaù Veä naøy khoâng? Vaø ngöôøi höôùng daãn coù ñuû ñaïo löïc, ñuû moâ phaïm dìu daét nhö baäc Toaøn Giaùc? Caâu traû lôøi laø hoaøn toaøn khoâng. Khoâng baèng moät phaàn möôøi, phaàn traêm, phaàn ngaøn nöõa. Khoâng baèng moät phaàn ngaøn, nghóa laø duø soá löôïng coù ñoâng ñeán caû ngaøn ngöôøi nhö thôøi ñöùc Phaät, thì chæ laø con soá tuï hoäi cho ñoâng ñeå keát duyeân, gieo duyeân hoïc Phaät nöông nhau duy trì chaùnh phaùp, chöù laøm sao chöùng ngoä ñöôïc, duø chæ moät ngöôøi! Ñoù laø lyù do khoâng baèng moät phaàn ngaøn vaäy. Hay noùi ñuùng hôn, khoâng baèng moät phaàn traêm ngaøn, moät phaàn traêm trieäu.

Toát hôn baây giôø ta chæ coøn cung kính ghi nhaän, giaùo lyù giaûi thoaùt vaø hình aûnh Theá Toân, cuõng nhö Taêng ñoaøn ñeä töû cuûa Ngaøi ñeå nhìn laïi hoaøn caûnh tu hoïc chính mình hieän nay, maø ngaäm nguøi, hoaøi nieäm, maø töï bieát phaûi saùm hoái, phaûi xem thaân meänh laø quyù baùu, laø cô hoäi mong manh caàn neân tu hoïc. Neáu khoâng, thôøi gian voâ thöôøng thoaùng qua seõ khoâng coøn gì nöõa, nhö chính moät thôøi nôi ñaây, Xaù Veä Quoác nôi Phaät ñaõ töøng thò hieän, giôø khoâng coøn gì caû.

- 78 -

Ñöôøng daãn vaøo khuoân vieân Ñaïi Hoïc Nalanda

Hình aûnh thaáy ñöôïc hieän nay chæ laø döïng ñaép laïi treân nhöõng neàn moùng xöa coøn nhaän dieän ñöôïc; duø vaäy chaéc chaén raèng coù moät vaøi nôi vaãn coøn giöõ ñöôïc phaàn naøo nguyeân thuûy. Nhöng theá naøo ñi nöõa, söï thaät nôi ñaây vaãn laø moät Ñaïi Hoïc ñaõ töøng coù maët haøng traêm vò Thaùnh nhaân Boà Taùt.

- 79 -

Ç

Tyø Xaù Ly

Thaùp thôø Xaù Lôïi Phaät

Neàn gaïch ñaù beân trong, daáu tích ghi laïi nôi Xaù Lôïi cuûa Theá Toân

ñöôïc toân thôø taïi ñaây.

- 80 -

Truï ñaù vua A Duïc vaø Thaùp trong thaønh Tyø Xaù Ly

- 81 -

Xaù Veä Quoác

Daâng hoa cuùng döôøng nôi di tích coøn laïi thuoäc thaønh Xaù Veä Quoác.

- 82 -

Ç

Laâm Tyø Ni

Vöôøn Laâm Tyø Ni, moät trong boán Thaùnh Ñòa quan troïng, maø ngöôøi con Phaät neáu ñöôïc nhaân duyeân nhaát ñònh neân haønh höông chieâm baùi. Neáu ba Thaùnh Ñòa lòch söû baäc nhaát, nhö Boà Ñeà Ñaïo Traøng, Vöôøn Loäc Uyeån, Caâu Thi Na, ñöôïc nhaân loaïi ca tuïng taùn thaùn nhö:

Boà Ñeà Ñaïo Traøng baäc nhaát linh thieâng khieán ngöôøi hoïc Phaät phaûi leã laïy khoâng ngöøng, ñeå toû loøng tri aân saâu xa moät ñaïo vaøng löu xuaát töø ñaây - nôi maø nhaân loaïi theá gian baét ñaàu nghe ñeán nhöõng danh töø, baäc Giaùc Ngoä, baäc sieâu vieät, baäc hieàn trieát nhaát chöa töøng coù ôû theá gian - vaø baäc töï taïi giaûi thoaùt vöôït khoâng gian, thôøi gian qua yù thöùc tri nhaän cuûa con ngöôøi. Noùi roõ hôn, xin ñöôïc nhaéc laïi lôøi taùn thaùn thöôøng ñöôïc kinh ñieån ca tuïng, qua möôøi danh hieäu: Nhö Lai, ÖÙng Cuùng, Chaùnh Bieán Tri, Minh Haïnh Tuùc, Thieän Theä, Theá Gian Giaûi, Voâ Thöôïng Só, Ñieàu Ngöï Tröôïng Phu, Thieân Nhaân Sö, Phaät Theá Toân.

Vöôøn Loäc Uyeån nôi ñaùnh daáu ghi laïi baùnh xe chaùnh phaùp giaûi thoaùt, baét ñaàu khôûi ñieåm töø nôi naøy; hay noùi caùch khaùc, ba tieáng Tam Baûo linh thieâng maàu nhieäm töø ñaây xuaát hieän. Vaø nieàm vui cuûa theá gian cuõng töø ñoù khôûi ñaàu; nghóa laø hình boùng Theá Toân roõ neùt hôn, khi ñöôïc truyeàn qua caùc Thaùnh chuùng ñeä töû.

Caâu Thi Na moät linh ñòa ñöôïc ghi laïi nôi Theá Toân vaøo Nieát Baøn; nôi voâ vaøn nöôùc maét cuûa hôn 2500 naêm

- 83 -

tröôùc ñaõ chaûy, vaø ñeán baây giôø vaãn coøn chaûy maõi vôùi chuùng ñeä töû chieâm baùi ngaøy nay.

Thì nhö vaäy Laâm Tyø Ni laø nôi duyeân khôûi, sinh ra hình aûnh thuø thaéng nhaát trong ba nôi ñoäng taâm ñoù, ñeå goïi laø Töù Ñoäng Taâm.

Vì khoâng coù Laâm Tyø Ni, laøm sao coù moät Boà Taùt ñaûn sanh? Khoâng coù Boà Taùt ñaûn sanh, laøm sao coù ñaïo vaøng xuaát hieän, nghóa laø laøm sao coù moät vò Phaät khai thò ñaïo vaøng? Cho neân Laâm Tyø Ni laø nôi toái thaéng, ñaõ laøm rung ñoäng theá gian, khi moät baäc phi phaøm xuaát hieän.

*

Duø bieát raèng Laâm Tyø Ni toïa laïc ôû quoác gia Nepal, nhöng toâi maõi töôûng heát thaûy Thaùnh ñòa Phaät giaùo ñeàu naèm trong ñòa phaän AÁn Ñoä; ñeán khi chieâm baùi gaàn heát caùc Phaät tích, toâi môùi söïc nhôù ra ñoaøn phaûi ñi Nepal môùi chieâm baùi ñöôïc nôi Phaät Ñaûn sanh. Thì ra ñòa lyù quoác gia traûi qua ngaøn naêm, ñaõ thay ñoåi voâ thöôøng laø vaäy. Nghó maø thöông kính ñöùc Phaät, Ngaøi ñaõ laën loäi tìm ñaïo vôùi phöông tieän boä haønh baèng ñoâi chaân traàn. Cuoäc tìm ñaïo, thaønh ñaïo, hoaèng phaùp cuûa Ngaøi taát caû ñeàu ñi boä, vaø traûi daøi caû traêm, ñeán ngaøn caây soá.

Thaät söï toâi töôûng raèng, Phaät chaéc chaén gioáng nhö ngöôøi AÁn hieän nay, coù voùc daùng bình thöôøng; ñöông nhieân Ngaøi da traéng deã nhìn, vôùi daùng ngöôøi cao khoûe. Ngaøi phaûi nhaát ñònh bình thöôøng bình dò neân deã hoøa nhaäp giaûng thuyeát cho moïi ngöôøi nghe. Giaû nhö neáu ngaøy nay Phaät xuaát hieän traø troän trong ñaùm ñoâng phoá thò cuûa ngöôøi daân AÁn, coù leõ ta cuõng khoâng ngôø ñöôïc! Toâi nghó phaûi nhö vaäy, Ngaøi môùi khoâng bò

- 84 -

taùch khoûi quaàn chuùng. Nghóa laø neáu Ngaøi quaù noåi baät trong ñaùm ngöôøi bình daân, thì ngöôøi ta ñaõ khoâng ñeå yeân sinh hoaït cuûa Ngaøi. Toâi laïi nghó thænh thoaûng Ngaøi vaãn taèng haén, ñoâi khi ho ra tieáng v.v… Taát nhieân nhöõng thöù tieáng ñoù khoâng ñeán noåi thoâ keäch. Tuy nhieân trong taát caû nhöõng hình aûnh bình thöôøng cuûa Ngaøi, vaãn coù ñaày ñuû hình töôùng cuûa baäc sieâu nhaân. Vaø khoâng nhöõng sieâu nhaân, maø sieâu thieân, sieâu taát caû trong ba coõi ñaïi thieân theá giôùi.

Toâi ñoaùn bieát nhö vaäy, chaúng coù gì khoù khaên, vì sao bieát? Vì Ngaøi laø moät vò Phaät duy nhaát ôû traàn gian, maø nhaân loaïi ñaõ vaø ñang bieát ñöôïc. Toâi coù theå ñoaùn raèng khi ñoái dieän vôùi Ngaøi, ngöôøi ta seõ queân maát mình ñang ñoái dieän tröôùc baäc sieâu nhaân vó ñaïi; nhöng khi rôøi khoûi Ngaøi, ngöôøi ta môùi nhaän ra söï thaät ñoù. Phaûi ñuùng nhö vaäy, vì sao? Vì neáu ngöôøi ñoái dieän Ngaøi cöù chieâm ngöôõng, cöù bò Ngaøi “hoát hoàn” thì chaúng noùi, chaúng thöa ñöôïc gì vôùi Ngaøi, nhö vaäy chaúng coøn hoïc ñöôïc chi caû.

Caùi hay caùi ñeïp cuûa moät vò Phaät, laø chaúng laøm ngöôøi ta quaù kính trôû thaønh kính sôï; ngöôïc laïi seõ laøm ngöôøi ta thaân thieän hôn; coù theå xem nhö moät vò Thaày bình dò, vaø ñoâi khi töôûng nhö baïn nöõa! Nhöng, moät vò Thaày bình dò ñaùng kính nhaát treân ñôøi, vaø moät ngöôøi baïn baát khaû tö nghò phaûi cuùi ñaàu ñaûnh leã. Thaät ra noùi xem nhö baïn laø noùi treân baûn theå Phaät taùnh giaùc ngoä, Phaät vaø chuùng sinh ñoàng theå, chöù veà hieän töôïng baùo thaân, quaû baùo nghieäp quaû, thì ta nhö haït caûi coøn Phaät nhö nuùi Tu Di.

Phaät noùi naêng dieãn giaûng cuõng vaäy, Ngaøi phaûi noùi baèng ngoân ngöõ heát söùc bình daân deã hieåu. Ngaøi khoâng caàn noùi nhieàu, chæ noùi ngay vaán ñeà ngöôøi ta caàn, hay

- 85 -

ñieàu Ngaøi caûm thaáy caàn phaûi noùi. Laïi chaúng noùi quaù ít laøm ngöôøi khoâng hieåu.

Toâi töôûng aâm thanh Ngaøi cuõng chaúng khaùc laï gì vôùi ngöôøi AÁn baáy giôø. Vaø ñöông nhieân aâm thanh ñoù coù thaàn löïc vang ñoäng ñeán ba coõi. Nhöng ñieàu nhieäm maàu naøy, chæ coù caùc baäc ñaéc Thaùnh quaû môùi thaáy ñöôïc thaàn löïc cuûa Ngaøi, nhöng vaãn thaáy raát ít. Roài caùc vò Thaùnh cuõng chaúng bao giôø tuyeân boá cho phaøm nhaân bieát Phaät vó ñaïi nhö vaäy; vaø duø tuyeân boá cuõng khoù ai tin. Toùm laïi Phaät voâ cuøng tuyeät vôøi vó ñaïi, nhöng chaúng bao giôø phaøm phu chuùng ta thaáy Ngaøi xa laï dò kyø.

*

Xaùc nhaän ñöôïc vò trí nôi Phaät ñaûn sinh, do nhôø truï ñaù vua A Duïc; ngoaøi ra chaúng coøn gì, tröø moät soá neàn moùng chaân gaïch cuõ xöa, ñaõ lieân tuïc nhieàu laàn theo thôøi gian voâ thöôøng, vaø con ngöôøi taøn phaù. Caùc nhaø baûo veä Phaät tích lòch söû, ñaõ xaây moät daõy nhaø che phuû phaàn di tích gaïch vuïn naøy, haàu coù theå duy trì ñöôïc thôøi gian gìn giöõ di vaät chöùng tích nôi ñaây. Taát nhieân nhöõng daõy gaïch cuõ vuïng ñoù, khoâng phaûi coù töø thôøi ñöùc Phaät, maø haún phaûi traûi qua nhieàu lôùp pheá höng. Vaø lôùp ñoå vôõ treã nhaát hieän nay cuõng coù theå môùi moät vaøi traêm naêm khoâng chöøng. Duø sao cuõng chöùng thaät ñöôïc chính nôi naøy moät Boà Taùt xuaát theá mang lôùp hình Thaùi töû Taát Ñaït Ña.

Chuùng toâi quyø laïy nôi ñaùnh daáu kyû nieäm, ñöôïc moïi ngöôøi cho raèng chính xaùc ñuùng vò trí Hoaøng Haäu Ma Da sanh Thaùi Töû. Toâi thaät khoâng töôûng töôïng ñöôïc ngaøy ñoù theá giôùi chaán ñoäng theá naøo khi Boà Taùt giaùng sinh? Vaø baây giôø, khoâng gian caûnh vaät nôi ñaây laëng

- 86 -

leõ, eâm ñeàm chaúng coøn gì löu laïi, ngoaøi nhöõng con ngöôøi vaát vaû vôùi ñôøi soáng, vôùi yù thöùc taïp nhaïp, ñang tìm kieám laïi hình aûnh baäc xuaát theá ngaøy xöa.

Nhöng chö Boà Taùt, chö Phaät, khoâng phaûi xuaát hieän moät laàn, maø voâ soá laàn trong vuõ truï voâ bieân. Chính ngay taïi quaû ñòa caàu naøy Phaät ñaõ daïy, khoâng coù choã naøo maø khoâng phaûi laø nôi Boà Taùt haønh ñaïo. Theá thì Thaùnh ñòa Laâm Tyø Ni, ñaâu phaûi duy nhaát moät nôi, moät laàn Boà Taùt xuaát hieän; chæ vì ta coøn voâ minh, coøn luaân hoài ñau khoå, neân khoâng theå thaáy ñöôïc phaùp thaân Phaät döôùi voâ soá hình töôùng Boà Taùt khaép theá gian.

Nguyeän raèng Phaät töû chuùng ta caû hai giôùi xuaát gia, taïi gia, neáu ñöôïc duyeân hoïc Phaät, leã Phaät hay chieâm baùi Thaùnh tích, Phaät tích, seõ luoân luoân thaáy raèng chö Phaät ñaõ töøng thò hieän, vaø luoân luoân thò hieän nôi coõi Ta Baø, ñeå nieàm tin chaùnh phaùp seõ cuï theå baèng keát quaû sanh veà caûnh Phaät trong töông lai.

- 87 -

Ç

Cung trôøi Ñao Lôïi

Ñoïc caùc kinh ñieån Ñaïi Thöøa, thænh thoaûng chuùng

ta nghe Phaät daïy nhieàu chuyeän phi thöôøng vöôït khoûi nhaän thöùc kieán thöùc theá gian; chaúng haïn nhö thaàn thoâng bieán hoùa, hay nhöõng caûnh giôùi khoâng theå nghó baøn, maø chuùng sanh chöa töøng nghe thaáy. Duø vaäy Phaät töû tuyeät ñoái tin raèng lôøi Phaät daïy khoâng bao giôø sai traùi; chæ vì hoaøn caûnh nghieäp thöùc con ngöôøi coøn naëng coøn thoâ, neân taâm thöùc chaäm luït khoù theå thanh tònh trong saùng, ñeå nhìn thaáy ñöôïc söï vaät, caûnh vaät sieâu hình vi teá. Nhöng neáu thöû coá gaéng xeùt kyõ, thì khoâng phaûi taát caû söï kieän phi thöôøng khoù tin ñoù, khoâng hôïp lyù ôû theá gian, khoâng phuø hôïp vôùi kieán thöùc khoa hoïc taân tieán hieän thôøi. Nhö boä kinh vó ñaïi Hoa Nghieâm, coù nhaéc veà caùc caûnh giôùi, theá giôùi ñuû loaïi hình; ñieàu naøy khoâng nhöõng Phaät töû chuùng ta quyeát tin moät caùch kieân coá, maø ngay caû khoa hoïc ngaøy nay ñaõ khaùch quan voâ tö xaùc nhaän raèng, ngoaøi theá giôùi chuùng ta, vuõ truï coù voâ soá theá giôùi gioáng nhö nhöõng buïi caùt baøng baïc lô löõng khaép nôi khoâng theå tính bieát ñöôïc. Thaønh ra ta môùi nghe noùi caùc danh töø nhö: Thaùi Döông Heä, Ngaân Haø, Thieân Haø, Tinh Vaân… laø ñeå chæ cho hình aûnh coù thaät ñang haønh hoaït beân ngoaøi khoâng gian phaïm vi traùi ñaát nôi con ngöôøi ñang ôû.

- 88 -

Noùi veà sinh vaät, con ngöôøi, hay goïi laø chuùng sanh ñang soáng ñaâu ñoù trong vuõ truï, söï vieäc naøy vaãn coøn khoù thaáy laém; tuy nhieân khoa hoïc vaãn tin töôûng söï kieän naøy laø coù thaät; bôûi vì neáu coù voâ soá theá giôùi trong vuõ truï, taát nhieân phaûi coù nhieàu nôi coù söï soáng; maø neáu coù söï soáng, töùc phaûi coù neàn vaên minh nhö con ngöôøi ôû ñaây, hoaëc vöôït xa hôn gaáp muoân laàn.

Hình daïng chuùng sanh ôû theá giôùi ñaâu ñoù, coù theå gioáng ta hoaëc khaùc ta, ñieàu naøy tuøy vaøo hoaøn caûnh vò trí theá giôùi hoï ñang ôû. Vaø neáu daïng hình cuûa hoï khoâng gioáng nhö con ngöôøi chuùng ta, thì taát caû sinh hoaït ñôøi soáng cuûa hoï, theo ñoù cuõng khoâng theå gioáng nhö theá gian con ngöôøi. Ñöông nhieân laø vaäy.

Theá thì nhôù laïi lôøi Theá Toân daïy, veà caùc caûnh giôùi, veà thaàn thoâng dieäu duïng, trong caùc kinh Ñaïi Thöøa, ta chôù neân voäi khoâng tin, vaø nghi ngôø ñaët ra ñuû giaû thuyeát theá naøo, taïi sao? Thaät ra Phaät dö hieåu vieäc khoù khaên naøy, khi phaûi noùi ñeán caùc söï kieän khoâng coù ôû theá gian; nhöng roài Phaät laïi tuyeân boá moät chaân lyù, xem nhö giaûi quyeát heát moïi thöù, moïi thaéc maéc, laøm an loøng thoûa maõn cho chuùng sanh veà söï vieäc phi thöôøng kia, chæ laø töø taâm thöùc sinh ra.

Chaân lyù ñoù laø Nhaát Thieát Duy Taâm Taïo, hay Tam Giôùi Duy Taâm, Vaïn Phaùp Duy Thöùc. Hieåu ñöôïc chaân lyù naøy, chuùng sanh seõ khoâng coøn nghi ngôø caûnh giôùi theá naøy theá noï; vaø chuùng sanh duø ôû baát cöù theá giôùi naøo cuõng chaúng ra ngoaøi töï taâm chieâu caûm.

Ñieàu nöõa laïi bieát, duø Phaät coù noùi ñeán nhöõng vieäc phi thöôøng xa laï ra sao, Ngaøi vaãn daïy, nhöõng caên baûn giôùi tu cuûa ngöôøi Phaät töû caàn ñöôïc giöõ gìn. Giôùi caên baûn laø khoâng saùt sanh, khoâng troäm caép, khoâng taø

- 89 -

daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu. Trong naêm giôùi nhö vaäy, tröø 2 giôùi saùt sanh, uoáng röôïu, coøn coù theå vì hoaøn caûnh khoâng tuyeät ñoái giöõ ñöôïc; nhöng ba giôùi coøn laïi, phaûi nhaát ñònh xem troïng giöõ gìn, nhö theá môùi coù theå goïi laø Phaät töû; vaø môùi coù theå noùi ñöôïc, hieåu ñöôïc nhöõng thaàn thoâng phi thöôøng Phaät daïy - ngöôïc laïi chaúng ñöôïc moät chuùt thaàn thoâng naøo, duø tu coù ñeán muoân ngaøn kieáp. Hay coù ñi nöõa cuõng chaúng ra ngoaøi sinh töû theá gian, ñeå keát quaû soáng cheát nhö ngöôøi chöa heà bieát Phaät phaùp. Neáu hoûi vì sao? Vì chuùng sanh do tham, saân, si maø luaân hoài ñau khoå, nhö theá khoâng giöõ giôùi coù nghóa khoâng töø boû ñöôïc ba ñoäc tham, saân, si.

Nhö vaäy Phaät daïy taát caû söï vieäc, söï vaät khoâng ra ngoaøi taâm, vaø taâm ñoù phaûi laø taâm thanh tònh, môùi coù theå sieâu vieät vaán ñeà bieán ra caûnh giôùi; cho neân caûnh naøo cuõng do taâm taïo, vaø phaùp naøo cuõng töø taâm bieán. Phaät laø Thaày cuûa giôùi, laø ñaïi bieåu cho hình aûnh thanh tònh nhaát maø chuùng sanh hieåu bieát ñöôïc, do ñoù trong caùc thôøi phaùp duø muoán duø khoâng Ngaøi thænh thoaûng phaûi ñeà caäp ñeán nhöõng phaùp giôùi baát khaû tö nghò, ñeå theá gian chuùng sanh hieåu ñöôïc dieäu duïng cuûa taâm, töø ñoù môùi thaáy haïnh phuùc khoå ñau ñeàu do taâm taïo.

*

- 90 -

Laâm Tyø Ni

Coång vaøo Thaùnh tích Laâm Tyø Ni nôi Boà Taùt ñaûn sanh

Toaøn caûnh Phaät ñöôøng Laâm Tyø Ni,

vò trí chính xaùc nôi Ñöùc phaät ñaûn sanh.

- 91 -

Truï ñaù Vua A Duïc taïi vöôøn Laâm Tyø Ni

Beân trong Phaät ñöôøng.

Kính leã linh ñòa nôi Phaät thò hieän ñaûn sanh

- 92 -

Ñao Lôïi Thieân

Treân ñoài coù moät am nhoû thôø Phaät, ñaùnh daáu nôi naøy Phaät trôû

laïi nhaân gian töø cung trôøi Ñao Lôïi

Daáu tích Thaùnh töôïng ñoå naùt coøn laïi nôi ñaây

- 93 -

Gaàn beân Truï coät ñaàu voi, laø am thôø toân töôïng taû caûnh nghinh ñoùn Phaät

töø cung trôøi Ñao Lôïi trôû veà nhaân gian.

Nguyeân truï ñaù xaùc ñònh Thaùnh tích nôi ñaây ñaõ khoâng coøn, chæ coøn phaàn ñaàu ñöôïc döïng laïi; vaø truï coät nôi ñaây laø hình voi chöù khoâng phaûi sö töû nhö caùc truï ñaù thöôøng gaëp ôû caùc Thaùnh tích khaùc.

- 94 -

*

Khi hieåu theá giôùi coù voâ soá hình daïng, chuùng sanh voâ soá hình thuø, chuùng ta môùi hieåu chö Phaät vaø chö Boà Taùt nhaát ñònh phaûi thò hieän khaép nôi theá giôùi cöùu ñoä chuùng sanh. Cho neân vieäc Phaät hieän vaøo coõi trôøi Ñao Lôïi thuyeát phaùp ñoä cho Hoaøng haäu Ma Gia, laø thaân maãu trong hieän kieáp cuûa Phaät khi Ngaøi coøn laø Thaùi Töû, vieäc naøy chaúng coøn gì thaéc maéc. Neáu coù thaéc maéc laø laøm caùch naøo leân ñöôïc caûnh trôøi?

Ñaõ hieåu Tam Giôùi Duy Taâm (Ba coõi do taâm taïo), neân caûnh giôùi khoâng phaûi laø phöông höôùng ñòa lyù nhö theá gian suy töôûng. Hôn nöõa traùi ñaát cuûa chuùng ta chæ lô löõng nhö haït caùt, bò huùt theo töø löïc cuûa daõy ngaân haø to lôùn hôn traùi ñaát muoân trieäu laàn; maø daõy ngaân haø Milky Way naøy cuõng lô löõng trong khoâng gian vuõ truï, roäng lôùn khoâng theå nghó baøn, thì caùi gì goïi laø ñi leân ñi xuoáng? Vaäy neáu noùi ai ñoù sanh leân caûnh trôøi, hay ñoïa xuoáng ñòa nguïc laø hoaøn toaøn khoâng ñuùng; maø phaûi noùi laø töï taâm chieâu caûm vaøo caûnh giôùi hay vöôït qua caûnh giôùi môùi taïm ñuùng ñöôïc.

Ñöùc Phaät töï taïi xuaát hieän vaøo caûnh trôøi Ñao Lôïi, taát nhieân laø moät chuyeän raát bình thöôøng, vì taâm Ngaøi ñaõ sieâu vieät heát thaûy muoân phaùp. Nhöng noùi theo theá gian thì Ngaøi thaät söï coù ñi leân caûnh trôøi Ñao Lôïi, vì baáy giôø khoâng ai tìm thaáy ñöôïc Ngaøi. Söï kieän bieán hình naøy chæ coù Phaät môùi giaûi thích ñöôïc; nhöng ta laïi hieåu, ñaây coù phaûi laø phöông tieän, ñeå Phaät chæ daïy cho moïi ngöôøi bieát raèng theá giôùi taâm thöùc laø sieâu vieät; dieäu duïng vaø thaàn löïc ñoù coù theå bieán hình khaép caùc nôi. Hoaëc nöõa Phaät nhaân vieäc naøy laøm nhaân duyeân cho vua Öu Ñieàn vaø Ba Tö Naëc nhôù thöông, taïo thaønh duyeân khôûi cho vieäc taïc töôïng thôø kính daïy cho ñôøi

- 95 -

sau. Chöù neáu khoâng nhö vaäy, caàn chi phaûi bieán hình maát ñi ñeå theá gian nghi ngôø; vì ngay taïi coõi Ta Baø Phaät ñaõ thaáy haèng haø sa soá theá giôùi, vaø coøn thaáy raát roõ theá giôùi cuûa caùc chö Phaät khaùc, nhö caûnh giôùi Cöïc Laïc cuûa Phaät A Di Ñaø chaúng haïn.

Noùi toùm laïi taát caû söï kieän naøo xaûy ra ñoái vôùi ñaáng Theá Toân, ñeàu laø do loøng töø bi cuûa Ngaøi tuøy vaøo nhaân duyeân quoác ñoä maø chieâu caûm ra. Chuùng ta chæ hieåu ñöôïc raát ít maø neân kính leã ghi aân Ngaøi.

Nôi Phaät thò hieän trôû laïi theá gian töø cung trôøi Ñao Lôïi, chöa ñöôïc khai thaùc vaø giôùi thieäu roäng raõi, neân khaùch haønh höông ñeán ñaây khoâng ñöôïc nhieàu. Ñoaøn chuùng toâi ñeán vieáng khoaûng hôn moät tieáng ñoàng hoà, maø chaúng thaáy coù ngöôøi naøo hay phaùi ñoaøn khaùc ñeán.

Trung taâm ghi laïi daáu tích nôi naøy cuõng nhôø vaøo coät ñaù vua A Duïc, nhöng ñaëc bieät ñænh ñaàu coät ñaù nôi ñaây khoâng phaûi laø ñaàu sö töû nhö caùc coät ñaù nôi khaùc, maø laø hình töôïng con voi. Ta coù theå ñoaùn, coù leõ nôi ñaây moät söï kieän phi thöôøng, khi chuùng ñeä töû ñaõ chöùng kieán vieäc hoaèng hoùa lôïi sanh cuûa Phaät töï taïi sieâu vieät heát thaûy caûnh giôùi, heát thaûy nhaän thöùc cuûa chuùng sanh trong ba coõi. Chính truyeàn söû dieäu duïng thaàn thoâng nhö vaäy, neân di tích kyû nieäm, coät truï ghi laïi nôi ñaây phaûi laø khaùc hôn.

Gaàn coät ñaù vaøi chuïc thöôùc laø moät ñoài ñaát cao, coù leõ xöa kia laø moät thaùp thôø phöôïng, kyû nieäm nôi Ngaøi xuaát hieän töø coõi trôøi Ñao Lôïi xuoáng laïi theá gian. Vì chöa chænh trang tu söûa neân cuõng hôi vaát vaû moät chuùt môùi leân ñöôïc ñænh ñoài. Beân treân chaúng coù gì ngoaøi hai mieáu thôø nhoû, moät thôø Phaät, vaø moät thôø AÁn Giaùo hay thaàn giaùo gì ñoù chuùng toâi khoâng roõ. Thoaït ñaàu nhìn

- 96 -

nôi thôø Phaät cöù töôûng ñi nhaèm vaøo nôi toân giaùo thaàn quyeàn, cuõng may beân trong ñuùng laø hình töôïng Phaät; vaø coøn nhôø anh ngöôøi AÁn ñòa phöông chæ xem caùc gaïch ñaù coù chaïm troå hình aûnh Phaät giaùo, ñaõ bò ñoå vôõ chæ coøn töøng maûnh, ñöôïc nhaët gom laïi ñaët gaàn mieáu thôø, baáy giôø ñoaøn môùi thaáy quen thuoäc khoâng sai, nôi ñaây ñuùng laø Phaät tích.

Coù leõ ngaøy xöa thaùnh tích naøy phaûi khang trang to lôùn xinh ñeïp laém, vì cöù xem coät ñaù ñaàu voi cuûa vua A Duïc döïng taïi ñaây seõ ñoaùn ñöôïc.

Baây giôø caûnh vaät buoàn teû hoang taøn, laïi chöa ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán, neân caøng hiu quaïnh hôn. Xuoáng nôi chaân ñoài ñeán gaàn coät ñaù, coù döïng moät mieáu nhoû taû caûnh Phaät xuoáng laïi theá gian.

Döøng laïi nôi ñaây chuïp vaøi taám aûnh, roài ñoaøn leã Phaät tröôùc khi trôû laïi xe buyùt rôøi khoûi thaùnh ñòa naøy.

- 97 -

Ç

Caâu Thi Na

Cuoäc haønh höông chieâm baùi Phaät tích ñeán ñaây ñaõ gaàn heát chaën ñöôøng, vaø Thaùnh tích Phaät nhaäp Nieát Baøn laø nôi xuùc ñoäng nhaát. Theo truyeàn söû sau khi Phaät tuyeân boá nhaäp Nieát Baøn taïi Tyø Xaù Ly, Ngaøi choïn vuøng ñaát Caâu Thi Na laøm nôi xaû huyeãn thaân nhaäp ñaïi ñònh Nieát Baøn. Vieäc naøy laøm moät soá ñeä töû lôùn cuûa Ngaøi ngaïc nhieân, taïi sao Ñaáng Theá Toân khoâng choïn nhöõng nôi maø Theá Toân coù nhieàu kyû nieäm haønh ñaïo, hay ñaõ cö nguï moät thôøi gian laâu, ñeå cho nhieàu ñeä töû coù cô hoïäi deã daøng kính leã tieãn ñöa Ngaøi laàn cuoái. Taát nhieân laø baäc Ñaïi Thaùnh, Ngaøi lieãu thoâng taát caû, vieäc Ngaøi quyeát ñònh theá naøo, khoâng caàn phaûi thaéc maéc, chæ vì chuùng ta thöông kính baøn luaän vaäy thoâi.

Neáu laïm baøn thöû, coù theå nhö vaày; Phaät khoâng choïn nôi coù nhieàu kyû nieäm, hay nôi coù chuùng ñeä töû ñoâng ñaûo, hoaëc nhöõng nôi ñaùnh daáu söï kieän quan troïng trong ñôøi cuûa Ngaøi nhö queâ höông Laâm Tyø Ni, Boà Ñeà Ñaïo Traøng, hay nôi chuyeån phaùp luaân vöôøn Loäc Uyeån, vì lyù do:

- Coù theå Ngaøi muoán taïo duyeân ñeán moät nôi môùi, ñeå ñaïo vaøng trang traûi lan xa hôn; laøm phöông tieän cho nhöõng ngöôøi chöa töøng gaëp Ngaøi, bieát Ngaøi, chöa töøng hieåu bieát Phaät phaùp ñöôïc duyeân hoïc Phaät.

- Coù theå caûnh tænh cho haøng ñeä töû bieát raèng, theá gian voâ thöôøng, caûnh vaät nôi naøo cuõng laø giaû, coù hôïp coù tan, caàn gì phaûi löu luyeán, caàn gì phaûi xem troïng

- 98 -

nôi ñaây, xem nheï nôi kia, voâ tình phaân bieät chaáp tröôùc.

- Coù theå Phaät daïy con ngöôøi sinh ra nôi ñaây, cheát ñi nôi kia, laø tính voâ thöôøng chaân thaät cuï theå cuûa sinh töû luaân hoài; vaø quan troïng nhaát haõy neân tinh taán tu hoïc môùi laø heä troïng.

- Cuoái cuøng coù theå Phaät muoán phöông tieän cho ngaøn ñôøi sau, ñeä töû khaép naêm chaâu boán bieån ghi nhôù boán nôi quan troïng, maø moät vò Phaät thöôøng löu laïi cho quoác ñoä boán nôi linh thieâng, trôû thaønh Töù Ñoäng Taâm aán saâu vaøo taâm ngöôøi hoïc Phaät.

*

Khi ñoaøn ñeán Caâu Thi Na trôøi baét ñaàu chieàu toái, neân khoâng theå tieán haønh ngay vieäc thaêm vieáng. Khoâng noùi ai cuõng bieát, moïi ngöôøi ñeàu noân noùng trôøi mau saùng ñeå taän maët chieâm baùi ngaém nhìn Thaùnh Ñòa caûm ñoäng naøy.

Rieâng toâi tröôùc khi rôøi UÙc haønh höông ñaát Phaät, ñaõ tìm moät baøi saùm nguyeän, taû veà giôø phuùt Ñaáng Ñaïi Giaùc nhaäp Ñaïi Nieát Baøn. Toái hoâm ñoù chuaån bò cho saùng ngaøy sau chieâm baùi, toâi laáy baøi saùm ra ñoïc moät mình nôi phoøng nghæ ôû khaùch saïn. Toâi muoán daønh söï ngaïc nhieân cho ngöôøi trong ñoaøn, ñeå hoï baát ngôø chuù yù laéng nghe.

Tröôùc khi ñoïc toâi chaáp tay leã xaù höôùng veà nôi Phaät nhaäp dieät. Ñoïc môùi ñoâi ba doøng töï nhieân xuùc ñoäng, vaø roài khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét, khoùc ra thaønh tieáng - laïi tieáp tuïc ñoïc, caøng ñoïc caøng ngheïn ngaøo, khuùc khích nhö treû con. Bieát chæ coù moät mình trong phoøng, neân toâi khoâng ngaïi, cöù ñeå nieàm caûm moä kính nhôù Ñaáng Theá Toân, neân khoâng daèn loøng laïi, ñeå töï nhieân

- 99 -

xuùc ñoäng, vöøa khoùc vöøa ñoïc ñeán heát baøi saùm. Toâi khoâng ngôø chöa nhìn thaáy toân töôïng nhaäp Nieát Baøn cuûa Ngaøi, maø sao loøng xuùc ñoäng maïnh nhö vaäy, khoâng bieát saùng mai ra ñoù chieâm baùi theá naøo?

Trong luùc xuùc ñoäng, caûm nhaän ñöôïc nieàm hoaøi caûm vöøa buoàn vöøa hoan hyû, vì thaáy moät ñaïi söï nhaân duyeân haïnh phuùc veà ñöôïc nôi naøy. Mieân man nghó nhö vaäy laøm toâi khoâng nguû sôùm ñöôïc. Nhaân tieän coù maáy baøi ca, laàn nöõa toâi xin pheùp caûi bieân söûa thaønh lôøi ñaïo, toû baøy nieàm xuùc ñoäng daâng leân nieàm toân kính Ñaáng Töø Phuï Theá Toân. Toâi khoâng nhôù trong chuyeán haønh höông chieâm baùi, ñaàu tieân caûi bieân nhaïc laø töø luùc naøo; chæ nhôù suoát thôøi gian haønh höông Phaät tích, toâi luoân caûm thaáy vui, thaät xuùc ñoäng, khi bieát mình coù maët treân ñaát Phaät, neân muoán daâng leân ñoâi lôøi caûm xuùc ca tuïng taùn thaùn Theá Toân, baèng caùch duøng lôøi ca tieáng haùt. Nhöng toâi laïi chaúng thuoäc moät baøi haùt naøo thích hôïp trong luùc ñoù; nhaân tieän coù quyù coâ trong ñoaøn mang theo maáy baûn nhaïc ñeå haùt vui treân xe buyùt. Toâi môùi möôïn maø söûa laïi thaønh lôøi nhaïc ñaïo.

Nôi ñaây xin pheùp quyù nhaïc só taùc giaû caùc baûn nhaïc maø toâi söûa lôøi, thaønh thaät bieát ôn quyù vò; nguyeân vì nhaïc quyù vò hay, neân toâi ñaønh möôïn caûi bieân vaäy. Quyù vò thoâng caûm, lôøi caûi bieân chæ duy nhaát ca ngôïi Phaät, vaø giaùo lyù giaûi thoaùt. Laàn nöõa thaønh thaät caûm ôn quyù vò taùc giaû nhaïc só, cuõng nhö hoài höôùng coâng ñöùc, nguyeän quyù vò ñöôïc an laønh trong cuoäc soáng, hoaëc neáu ñaõ khuaát seõ ñöôïc sieâu sanh veà caûnh giôùi an laønh haïnh phuùc.

Caûi bieân xong laø toâi haùt, haùt moät mình, vöøa haùt vöøa buoàn, nhöng cuõng hoan hyû an laïc. Toâi bieát ngöôøi

- 100 -

tu khoâng ñöôïc ñeå taâm chaïy theo duyeân traàn, ngoaïi caûnh; haùt ca, vuõ muùa laø hình thöùc ñoäng taâm maát chaùnh nieäm. Chaùnh nieäm laø nieäm giaûi thoaùt, nhaän roõ phaùp sinh dieät, mong caàu chöùng ñaïo. Khoâng neân hieåu laàm heã bieát roõ vieäc mình laøm, thì goïi laø chaùnh nieäm. Chæ coù haøng thöôïng caên trôû leân ñeán baäc Boà Taùt môùi gaàn nhö bieát roõ vieäc mình laøm, coøn phaøm phu, si meâ chöa chöùng ñaéc, chæ coù voïng nieäm ña phaàn, coøn chaùnh nieäm chæ laø chôùp nhoaùng. Cho neân toát hôn laø deø daët, ñöøng taïo cho mình theâm raéc roái.

*

Sau khi duøng ñieåm taâm, phaùi ñoaøn ñöôïc höôùng daãn rôøi khaùch saïn vieáng leã nôi Phaät Nieát Baøn.

Phaïm vi toaøn caûnh beân ngoaøi, tröôùc khi vaøo ñieän Phaät cuõng thaät khaù lôùn; nôi ñaây ñaõ ñöôïc chaêm soùc chu ñaùo, baèng haøng caây raøo kyõ löôõng, nhaèm baûo veä khu Thaùnh tích quan troïng naøy.

Ñoïc trong kinh nghe noùi, ñaây laø khu röøng toaøn caây Sa La; nhöng baây giôø chæ laø moät coâng vieân, vaø caây Sa La chæ coøn laïi moät vaøi caây kyû nieäm tröôùc ñieän Phaät. Toâi khoâng bieát caùch ñieän Phaät Nieát Baøn, xa xa ngoaøi kia ngöôøi ta coù coøn troàng ñöôïc nhieàu caây ñeå goïi cho ñuùng laø röøng Sa La hay khoâng?

Ñaëc bieät chaùnh ñieän thôø Phaät nôi naøy, khoâng gioáng baát cöù hình daïng chuøa Thaùp naøo treân theá giôùi; coù leõ vì theá môùi thaät ñaëc kyø coù moät khoâng hai, do ñoù deã ghi vaøo taâm ngöôøi haønh höông chieâm baùi, nôi kyû nieäm öùng thaân Phaät töø giaõ theá gian.

Böôùc leân heát baäc caáp, ñi moät ñoaïn vaøi möôi böôùc, thì tôùi ngay cöûa chính ñieän. Vöøa vaøo ñieän, thaáy ngay toân töôïng Ngaøi vôùi tö theá kieát töôøng töï taïi nhaäp ñònh

- 101 -

Nieát Baøn. Töôïng daøi gaàn möôi thöôùc. Töùc khaéc toâi nhìn thaáy saéc dieän moïi ngöôøi ñeàu ñoåi, ai naáy quaû troâng thaät buoàn vaø trònh troïng trang nghieâm. Taát caû ñöôïc höôùng daãn quyø xuoáng ñoái dieän Ngaøi; cuõng may ñoaøn chæ coù 18 ngöôøi, neân con soá vöøa ñuû, coù theå quyø heát phía tröôùc toân töôïng, neáu nhö soá ngöôøi treân 30, coù leõ moät soá phaûi quyø sau löng Ngaøi. Khi oån ñònh choã quyø roài, toâi höôùng daãn ñoaøn tuïng moät thôøi kinh ngaén. Nhöng aâm thanh ñaõ khoâng ñöôïc hoøa tuïng, khoâng ñöôïc bình thöôøng nhö caùc nôi khaùc; haàu nhö moïi ngöôøi ñeàu khoùc! Ngöôøi khoâng khoùc ra tieáng chaúng tuïng ñöôïc, coøn ngöôøi baät ra tieáng laïi caøng bi thaûm; tieáng tuïng laãn tieáng ngaát nöùc nôû thaät naõo nuøng.

Coù leõ chæ mình toâi laø tuïng roõ hôn heát. Sôû dó toâi tuïng ñöôïc laø vì khoâng khoùc! Moät ñieàu toâi khoâng bieát tröôùc, khoâng hieåu sao, toâi laïi khoâng khoùc ñöôïc luùc naøy; trong khi taïi phoøng khaùch saïn ñeâm qua, laïi khoùc nöùc nôû! Khoâng leõ khoùc heát nöôùc maét roài ? Toâi cuõng khoâng hieåu !

Duø khoâng khoùc, nhöng toâi coù moät caûm giaùc thaät buoàn; chöa bao giôø thöông kính ñöùc Phaät nhö luùc naøy. Ngaøi quaù töø bi, quaù vó ñaïi, quaù voâ vaøn ñaùng kính cuûa moät baäc Thaày nhaân thieân. Toâi khaâm phuïc taùn thaùn ngheä nhaân naøo, ñaõ taïc moät toân töôïng Phaät vôùi khuoân maët heát söùc trang nghieâm, heát söùc phi phaøm thoaùt tuïc. Khuoân maët khoâng gioáng ngöôøi nguû, cuõng chaúng gioáng ngöôøi ñaõ khuaát; khuoân maët töï taïi Nieát Baøn, khuoân maët Ñaïi Töø Bi voâ uyù.

Toâi cam ñoan raèng, neáu laø Phaät töû thuaàn thaønh chieâm baùi nôi ñaây, thì traêm ngöôøi, ngaøn ngöôøi ñeàu caûm ñoäng, ñeàu rôi leä kính thöông. Ñöông nhieân khoâng phaûi khoùc thöông Ñöùc Phaät maø khoùc thöông chính

- 102 -

mình. Thöông kính Ñöùc Phaät, thöông Ngaøi ñaõ vì chuùng sinh, phaûi haønh voâ soá nghieäp hy sinh haønh Boà Taùt Ñaïo. Nhö kinh Ñaïi Nieát Baøn phaåm Di Giaùo, Phaät daïy: “Moïi ngöôøi neân bieát raèng ñöùc Nhö Lai vì taát caû ñaïi chuùng maø caàn khoå trong nhieàu kieáp, ñeán chaët tay chôn loùc da thòt, ñaïi bi ñaïi nguyeän thaønh böïc voâ thöôïng chaùnh giaùc nôi ñôøi nguõ tröôïc naày…”3

Thaät ñuùng nhö vaäy, chuùng ta môùi laø ngöôøi heát söùc ñaùng thöông, ta voâ minh ngaây daïi, ñoïa laïc traàm luaân. Giôø naøy maø coøn chöa giaùc ngoä, cuõng may coøn kòp quay veà, tin Phaät quy y, roài quyø tröôùc töôïng Phaät maø khoùc, laïi noùi thöông Phaät! Neáu noùi thaät söï laø thöông, thì ñuùng hôn phaûi noùi, Phaät môùi laø ngöôøi thöông ta. Vì laøm sao ta thöông Phaät baèng Phaät thöông ta! Phaät ñaõ khoûi sinh töû, ta coøn trong sinh töû, Phaät töï taïi Nieát Baøn, ta traàm luaân nghieäp toäi. Phaät khi coøn laø Boà Taùt bieát chuùng sinh khoå, roài bieát chính Boà Taùt chaúng khaùc chuùng sanh, neân tìm phöông dieät khoå. Töï cöùu chính mình laø cöùu ñöôïc chuùng sinh. Ñoù môùi laø moät tình thöông cuûa töø bi trí tueä.

Coøn chuùng ta hoïc ñaïo giaûi thoaùt, chæ bieát mình khoå, ít thaáy ngöôøi khoå; khoâng thaáy ngöôøi khoå neân chæ thöông mình, laïi noùi kính thöông Phaät! Trong khi Phaät daïy ñaïo töø bi, phaûi nghó ñeán moïi ngöôøi; ví nhö OÂng phuù hoä daïy ta phaûi thöông ngöôøi ngheøo, maø ta khoâng bieát thöông keû ngheøo laïi ñoøi thöông vaø toäi nghieäp cho oâng phuù hoä!

Nhöng Ñöùc Phaät töø bi thöông chuùng sanh khoâng döøng ôû ñoù, trong Kinh Nieát Baøn daïy raèng: “Khi Phaät

3 Trang 576 – Quyeån 2, Kinh Ñaïi Baùt Nieát Baøn. HT Thích Trí Tònh dòch

- 103 -

nhaäp Nieát Baøn roài, ñaïi chuùng chôù quaù saàu naõo. Vì daàu Phaät nhaäp Nieát Baøn maø xaù lôïi vaãn thöôøng coøn ñeå cuùng döôøng. Laïi coù nhöõng phaùp baûo voâ thöôïng, taïng Tu Ña La, taïng Tyø Naïi Da, taïng Ma Ha Ñaït Ma, do ñaây Tam Baûo vaø töù ñeá vaãn thöôøng truï ôû theá gian, laø choã quy y cho chuùng sanh. Vì cuùng döôøng xaù lôïi töùc laø Phaät Baûo, thaáy Phaät Baûo laø thaáy phaùp thaân, thaáy phaùp thaân laø thaáy hieàn-thaùnh, thaáy hieàn-thaùnh laø thaáy töù ñeá, thaáy töù ñeá laø thaáy Nieát Baøn. Do ñaây neân bieát raèng Tam Baûo thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, coù theå laøm choã quy y cho theá gian”4.

*

Hoâm nay duø ñaõ xa Phaät hôn 2500 naêm, nhöng Ba Taïng Kinh, Luaät, Luaän, vaø Xaù lôïi, Thaùp thôø Ñöùc Phaät vaãn coøn, ñoù coù phaûi Phaät quaù töø bi! Ngaøi ñaõ duøng thaàn löïc khieán Long thaàn hoä phaùp gia trì, baûo veä cho ñeán ngaøy nay.

Qua bao tai bieán, thaêng traàm loaïn laïc, nhaân tai, thieân tai traûi ñeán caû maáy ngaøn naêm, neáu khoâng coù söï baûo hoä nhieäm maàu, laøm sao ta coù theå hieåu ñöôïc chaân lyù giaûi thoaùt, nhaát laø hieåu ñöôïc loøng töø cuûa Ñöùc Phaät. Laø ngöôøi Phaät töû, nhaát ñònh phaûi coù nieàm tin Phaät, Phaùp, Taêng moät caùch maõnh lieät. Coâng ñöùc cuûa nieàm tin ñöôïc kinh Hoa Nghieâm ví laø meï caùc coâng ñöùc; vì coâng ñöùc ñoù ñöa ñeán giaûi thoaùt trong töông lai.

Neáu khoâng gian quoác ñoä hay kieán thöùc cuûa moät soá ngöôøi naøo ñoù, khoâng theå ñuû duyeân tìm hieåu nghieân cöùu giaùo lyù kinh ñieån, maø chæ coù moät loøng tin Phaät. Roài bieán nieàm tin ñoù baèng haønh ñoäng leã laïy, cuùng döôøng Thaùp mieáu chuøa am toân thôø chö Phaät, chö Boà 4 Trang 575 quyeån 2 Kinh ñaõ daãn.

- 104 -

Taùt, Thaùnh Taêng, chæ ñöôïc nhö vaäy ñaõ laø thaéng duyeân giaûi thoaùt töông lai. Bôûi vì neáu khoâng nhö vaäy, thì ñôøi soáng ngöôøi aáy seõ cuoán theo duïc laïc voâ thöôøng cuûa theá gian, vaø nhaân quaû traû vay gaây taïo seõ maõi khoâng ngöøng. Cho duø ngöôøi ñoù coù laøm voâ soá ñieàu thieän, nhöng neáu khoâng keát duyeân tin Phaät, thì ñieàu thieän kia chæ laø quaû baùo cuûa giaøu sang maïnh khoeû, nhöng maïnh khoeû giaøu sang, laïi laø nhaân quaû höôûng duïc, taïo nghieäp ñoïa laïc luaân hoài thoâi. Cuoái cuøng, neáu khoâng tin Phaät seõ chaúng bao giôø coù cô hoäi giaûi thoaùt luaân hoài ñau khoå.

Laïi coù ngöôøi chæ bieát nghieân cöùu hoïc kinh, maø chaúng leã laïy, trì tuïng thôø phöôïng, cuõng vaãn ñöôïc giaûi thoaùt trong töông lai. Vì kinh ñieån laø lôøi thanh tònh, laø chaân ngoân, thaät ngöõ nhieäm maàu, chöùa ñöïng thaàn löïc dieäu duïng cuûa baäc voâ nhieãm, thì kieán thöùc Phaät Phaùp seõ thaám vaøo taâm thöùc keû naøy; cho neân ngöôøi naøy duø chæ laø nghieân cöùu vaãn keát duyeân giaûi thoaùt.

Nhö theá Phaät duø coù xa nhaân loaïi ñeán hôn 2500 naêm, nhöng duyeân tu haønh hoïc hieåu cuûa chuùng sanh ñoái vôùi Ngaøi vaãn coøn gaàn ñoù. Hoâm nay chuùng ta ñöôïc duyeân tìm veà Thaùnh tích naøy, môùi thaät söï thaáy roõ loøng töø cuûa Ñöùc Phaät.

Moät ñieàu maø toâi khoâng theå khoâng suy nghó, caûnh trí xöa kia cuûa ngaøy lòch söû, ngaøy maø Ñöùc Phaät chuaån bò töø giaõ nhaân gian, seõ phaûi ñau thöông theá naøo! Suy nghó xem, tình thöông cao quyù cuûa con ngöôøi ôû theá gian, ñaâu ai hôn cha meï, thaân quyeán gia ñình; nhöng vì coøn soáng trong ngoâi nhaø löûa, coøn voïng taâm phieàn naõo, neân ngay caû ngöôøi thaân nhöùt cuõng laøm chuùng ta saân giaän. Möùc ñoä saân giaän tuøy theo nghieäp taùnh moãi ngöôøi, nhöng theá naøo cuõng laø saân giaän. Ngöôøi con duø

- 105 -

hieáu thaûo ñoâi luùc cuõng buoàn phieàn cha meï, huoáng gì ngöôøi baát hieáu. Nhöng taïi vì sao? Vì caû cha meï vaø chuùng ta chöa döùt tröø phieàn naõo, neân khoâng theå naøo traùnh ñöôïc taïo nghieäp phieàn muoän vôùi nhau. Duy chæ coù Ñöùc Phaät ngöôøi tuyeät ñoái hoaøn chænh chaân thieän cuoäc ñôøi; do ñoù chæ coù ñeä töû khoâng hieåu, khoâng thuaän loøng Ngaøi, chöù khoâng bao giôø coù vieäc Ngaøi laøm phieàn loøng ñeä töû. Cho neân chæ coù Phaät môùi ñuùng thaät laø cha laønh, hieàn maãu; xöùng ñaùng ñeå theá gian xöng taùn, ca tuïng ñuùng nghóa Töø Phuï Thích Ca, Ñaáng cha laønh cuûa muoân loaøi trong ba coõi.

Laïm baøn, so saùnh tình thöông cuûa Phaät ñoái vôùi chuùng sanh laø chuyeän khoâng töôûng; chuùng ta chæ bieát Phaät thöông xoùt chuùng sanh hôn gaáp muoân vaïn laàn cha meï thöông chuùng ta. Ñieàu naøy laø söï thaät, vaø khi bieát söï thaät ñoù chuùng ta môùi hieåu, chæ coù Ñöùc Phaät môùi thaät laø ngöôøi thöông chuùng sanh nhaát cuoäc ñôøi. Phaät thöông laøm sao? Ngaøi thöông ñeán noåi, phaûi thò hieän ñaûn sanh, thaønh ñaïo, chuyeån phaùp luaân khieán chuùng sanh hieåu bieát chaân lyù, thaønh Phaät töông lai. Chæ coù thaønh Phaät môùi heát khoå, chæ coù thaønh Phaät môùi thaáy heát taát caû cuoäc ñôøi.

Hieåu bieát nhö vaäy, laøm sao chö vò ñeä töû khoâng ñau ñôùn tieác thöông, khi bieát raèng Ñaáng Töø Phuï seõ töø giaõ theá gian. Ñoaïn kinh Nieát Baøn taû nhö vaày: “Luùc aáy aùnh saùng naêm maøu töø maët Phaät phoùng ra bao truøm ñaïi hoäi roài thaâu vaøo mieäng Phaät. Caû chuùng hoäi trôøi, ngöôøi, a tu la v.v… thaáy aùnh saùng thaâu vaøo mieäng Phaät, thôøi caû kinh maø noùi raèng: Ñöùc Phaät phoùng aùnh saùng roài thaâu vaøo nôi mieäng, chaéc coù duyeân côù. Hay chính laø töôùng saép nhaäp Nieát Baøn. Khoå thay! Khoå thay! Sao ñöùc Theá Toân laïi rôøi boû boán taâm voâ löôïng, chaúng nhaän söï cuùng

- 106 -

döôøng cuûa Trôøi, cuûa ngöôøi. Maët trôøi Thaùnh hueä töø nay saép taét haún, thuyeàn phaùp voâ thöôïng töø nay saép chìm maát. Theá gian raát khoå. Than oâi! Ñau loøng laém thay! Than xong, ñaïi chuùng nhaøo laên keâu khoùc, nöôùc maét hoøa maùu rôi ñaày nôi ñaát”5.

Giôø phuùt ñau thöông toät cuøng nhö vaäy, ñaâu phaûi chæ noùi ñeán chö ñeä töû, hay loaøi höõu tình, maø ngay caû caûnh vaät voâ tình cuõng caûm thoâng kinh ñoäng.

Ñieàu naøy cuõng trong Kinh Nieát Baøn noùi: Ñöùc Phaät ra ñôøi coù nhöõng laàn ñaïi-ñòa-ñoäng: töø cung trôøi Ñaâu Suaát giaùng thaàn xuoáng nhôn gian, sô sanh, xuaát gia, thaønh ñaïo, chuyeån phaùp luaân vaø nhaäp Nieát baøn.

Vieát ñeán ñaây buoäc chuùng toâi khoâng theå naøo khoâng ñoïc laïi, nhöõng caûnh töôïng khoâng theå nghó baøn, ñöôïc keå trong Kinh Ñaïi Baùt Nieát Baøn.

Ñaëc bieät giôø phuùt Phaät saép vaøo Nieát Baøn, coù vò phaïm chí ngöôøi Baø La Moân, teân Tu Baït Ñaø La ñöôïc Phaät cöùu ñoä, trôû thaønh vò ñeä töû cuoái cuøng ñaéc quaû A La Haùn, ngay luùc vöøa quay ñaàu veà chaùnh ñaïo. Ñoaïn taû caûnh ñau thöông than khoùc bi luïy cuûa oâng thaät xuùc ñoäng. Vaø khoâng theå ngôø ñöôïc, oâng tri aân thöông kính Phaät ñeán noåi xin pheùp ra ñi tröôùc Ngaøi, vaø laäp töùc xaû boû baùo thaân ñi vaøo Nieát Baøn töï taïi.

Kinh taû ñoaïn OÂng than thôû vaø nhaäp dieät nhö sau: Ñöôïc chöùng quaû roài, Tu Baït Ñaø La chieâm ngöôõng toân nhan, ñaàu maët ñaûnh leã chôn Phaät, quyø chaép tay töï traùch toäi loãi ngaøy tröôùc cuûa mình maø baïch Phaät raèng: “Baïch Theá Toân! Toâi raát hôøn thaân ñoäc naày nhieàu kieáp ñeán nay luoân khi doái, laøm cho toâi chìm maõi trong voâ minh taø kieán troâi ñaém theo giaùo phaùp cuûa ngoaïi ñaïo. 5 trang 36 quyeån 1-Kñd

- 107 -

Raát ñau ñôùn thay! Thaân naøy laøm haïi quaù nhieàu. May maén thay! Nay nhôø ôn Nhö Lai maø ñöôïc vaøo chaùnh phaùp.

Trí hueä cuûa ñöùc Theá Toân nhö bieån caû, loøng töø bi cuûa ñöùc Theá Toân voâ löôïng. Toâi töï xeùt daàu nhieàu kieáp naùt thaân cuõng chöa baùo ñöôïc ôn ñöùc naøy.

Tu Baït Ñaø La buoàn khoùc rôi leä khoâng theå töï ngaên ñöôïc, laïi baïch Phaät raèng: “Baïch Theá Toân! Toâi tuoåi ñaõ giaø suy, khoâng coøn soáng bao laâu, bò haønh khoå böùc naõo.

Xin ñöùc Theá Toân naùn laïi ñeå daïy doã chôù nhaäp Nieát Baøn.

Ñöùc Theá Toân nín laëng chaúng höùa.

Thænh Phaät chaúng ñöôïc, Tu Baït Ñaø La saàu khoå keâu to leân raèng: “Khoå thay! Khoå thay ! Theá gian troáng roãng ! Theá gian troáng roãng! Nay côù gì söï kinh sôï lôùn lieàn ñeán, khaép nôi phaûi khoå naõo.

Than oâi! Chuùng sanh phöôùc ñaõ heát, hueä nhaõn ñaõ döùt .

Than xong, oâng caøng khoùc loùc ngheïn ngaøo, caû mình öûng maùu, teù xuoáng tröôùc Phaät hoân meâ ngaát xæu.

Giaây laâu tænh laïi, oâng ngheïn ngaøo rôi leä maø baïch Phaät raèng: “Baïch Theá Toân ! Nay toâi khoâng nôõ thaáy ñöùc Nhö Lai nhaäp Nieát Baøn, xin ñöùc Theá Toân cho pheùp toâi dieät thaân naày tröôùc, roài sau ñöùc Theá Toân seõ nhaäp Nieát Baøn.

Baïch xong, Tu Baït Ñaø La lieàn ôû tröôùc Phaät maø nhaäp Nieát Baøn6.

Ta thaáy loøng töø bi cuûa Phaät, vaø dieäu duïng cuûa giaùo phaùp Nhö Lai khoâng theå nghó baøn ñöôïc. Ngaøi Tu Baït

6 Trang 559 – 560. kñd

- 108 -

Ñaø La duø treân thöïc teá quaù khöù, ñaõ coù duyeân Phaät phaùp; nhöng nghieäp naëng ñôøi naøy phaûi luaân laïc ñeán giaø hôn traêm tuoåi môùi gaëp chaùnh ñaïo; neáu khoâng phaûi nhôø giaùo phaùp thaäm thaâm vi dieäu, thì söï khôi laïi thieän nghieäp cuûa quaù khöù kieáp chaúng theå ñöa oâng vaøo caûnh giôùi giaûi thoaùt. Vaø neáu khoâng phaûi do loøng töø cuûa ñöùc Phaät, oâng nhaát ñònh coøn maát voâ soá kieáp nöõa môùi ñöôïc duyeân.

Sau khi hoûa taùng cho Ngaøi Tu Baït Ñaø La, kinh coøn taû caûnh thaàn thoâng phi thöôøng hieän ra trong luùc traø tyø, ñeå chöùng minh cho moïi ngöôøi thaáy oâng ñaõ chöùng quaû Voâ sanh. Xeùt ra phaûi laø nhö vaäy, neáu khoâng, chö vò ñeä töû coù maët baáy giôø seõ khoâng tin Tu Baït Ñaø La chöùng Thaùnh quaû; hôn nöõa vieäc naøy coøn kheùo nhaéc nhôû moïi ngöôøi raèng söï hieän dieän cuûa Theá Toân taïi theá gian cao quyù nhö theá naøo. Vì sao ? Vì vôùi Thaùnh Quaû voâ sanh, Ngaøi Tu Baït Ñaø La coù theå höôûng ñöôïc nieàm an laïc voâ bieân cuûa Höõu Dö Nieát Baøn ôû theá gian - roài coøn coù theå ñeàn ôn ñöùc Phaät baèng caùch laáy baûn thaân mình ñaõ chöùng Thaùnh quaû maø daïy cho chuùng sanh khaùc; nhaát laø nhöõng ngöôøi ñaõ vaø ñang ñau khoå laën huïp, maø oâng bieát ñeán trong cuoäc ñôøi daøi hôn traêm tuoåi cuûa oâng. Theá maø oâng vaãn khoâng muoán laøm, vì quaù kính, quaù thöông Theá Toân, khoâng theå naøo soáng maø khoâng coù Phaät! Coù leõ oâng nhaän ra raèng, caøng ñöôïc an laïc vôùi quaû hieän taïi, thì ôn cuûa ñöùc Phaät caøng chaát ngaát, chæ coù caùch phaûi xaû thaân môùi chòu noåi, vaø môùi tieáp tuïc con ñöôøng Boà Taùt ñaïo ñaït ñöôïc quaû Phaät cho mau, ñoù môùi laø caùch yù nghóa nhaát ñeàn ñaùp aân ñöùc Theá Toân. OÂi thaät laø moät baøi phaùp khoâng lôøi, xaùc nhaän giaùo ñieån Nhö Lai laø chaân lyù thaäm thaâm vi dieäu khoâng theå nghó baøn.

- 109 -

Nhöng ñoù chæ laø moät phaàn hình aûnh caûm xuùc cuûa moät ñeä töû giaø, chæ môùi coù duyeân gaàn Theá Toân moät thoaùng; theá thì nhöõng Ñaïi ñeä töû nhö Toân Giaû Ca Dieáp, Xaù Lôïi Phaát, A Nan … nhöõng vò ñaõ töøng gaàn guõi Theá Toân vôùi bieát bao kyû nieäm, thuaän duyeân, nghòch duyeân trong ñôøi thì sao? Moät caâu hoûi thöøa thaûi, ai cuõng bieát! Taát nhieân nieàm xuùc ñoäng phaûi laø traøo daâng khoâng taû ñöôïc. Nhöng cuõng khoâng phaûi vì vaäy maø haønh ñoäng nhö Toân giaû Tu Baït Ña La; neáu theá coøn ai nöõa löu truyeàn giaùo ñieån giaûi thoaùt cuûa Nhö Lai.

Coâng haïnh vieäc laøm cuûa chö Thaùnh Taêng, taát phaûi laøm sao vöøa traû ôn Phaät, vöøa haønh Boà Taùt ñaïo tieán thaúng con ñöôøng giaûi thoaùt cho mau. Tö töôûng, haønh ñoäng cao sieâu cuûa chö vò Thaùnh nhaân theá naøo ra sao, phaøm nhaân chuùng ta chæ laø ñoaùn moø, neáu hieåu cho laém chæ laø ngoaøi da. Tuy nhieân caùc Ngaøi cuõng coá laøm cho chuùng ta hieåu ñöôïc ñoâi phaàn.

Baây giôø, ta laïi xem caûnh Ngaøi Ca Dieáp ñoäng taâm theá naøo, töø luùc nghe tin Theá Toân nhaäp Nieát Baøn ñeán luùc ñöa tieãn Theá Toân nhaäp vaøo ngoïn löûa Tam Muoäi töï ñoát thaân Ngaøi.

Ñöôïc bieát khi Theá Toân chính thöùc nhaäp Ñaïi Nieát Baøn, baáy giôø caùc ñeä töû lôùn teân tuoåi cuûa Ngaøi vaéng maët cuõng nhieàu. Duø Kinh taû soá ñoâng hieän dieän khoâng theå töôûng ñöôïc: Trong röøng Ta La nôi thaønh Caâu Thi Na roäng möôøi hai do tuaàn, ñaïi chuùng trôøi ngöôøi chaät khaép trong ñoù. Choã nhoû baèng ñaàu muõi kim dung thoï voâ löôïng chuùng, khoâng moät chuùt hôû troáng, daàu vaäy nhöng chaúng trôû ngaïi, chaúng che khuaát nhau.

Nhö vaäy phaûi bieát ñoâng nhö theá naøo! Nhöng ñoâng maø khoâng bao giôø gioáng nhö theá gian thaáy, nhö kinh

- 110 -

noùi: Khoâng moät chuùt hôû troáng, daàu vaäy nhöng chaúng trôû ngaïi, chaúng che khuaát nhau. Nghóa raèng ñoâng nhöng chaúng ñoäng, taâm chæ coù thanh tònh maø thoâi; söï vieäc nghe noùi khoùc than, nöùc nôû ngaát xæu, ñoå maùu … chæ laø hieän giaû töôùng treân thaân, chöù khoâng phaûi voïng ñoäng khoùc la nhö theá gian, vôùi nöôùc maét toaøn duïc voïng tham hôøn, si meâ ngu daïi.

Chö vò Thaùnh Taêng khoùc than, nhöng vaãn saùng suoát; trong taâm luoân ñaày ñuû trí hueä giaûi thoaùt, chöù khoâng bao giôø coù voâ minh kieát söû phieàn naõo gioáng theá gian. Do ñuùng nhö theá maø toân giaû Tu Baït Ñaø La, vöøa nöùc nôû khoùc loùc, vöøa töï taïi xin pheùp Theá Toân xaû boû huyeãn thaân oâ ueá.

Vaø khi khoâng voïng ñoäng theo nghóa theá gian, neân ñoâng maø chaúng bao giôø thaáy khoù thôû, thaáy chieám maát khoâng gian; do ñoù trôøi, ngöôøi coù ñoâng bao nhieâu cuõng chaúng trôû ngaïi. Taát nhieân cuõng hieåu, caùc vò phi nhôn, caùc vò thieän thaàn xuaát hieän luùc naøy nhaát ñònh phaûi laø ñeä töû cuûa Nhö Lai, vaø voâ soá chö vò trong ñoù duø chöa ñaéc Thaùnh quaû vaãn ñöôïc an tònh trong khoâng khí an laïc voâ cuøng. Vì sao? Vì voâ vaøn khoù khaên sinh ñöôïc thaân ngöôøi, hoaëc thaân trôøi, thaáy ñöôïc öùng thaân Phaät, ñeå chöùng kieán giôø phuùt thaønh ñaïo, thuyeát phaùp, nhaäp Nieát baøn cuûa Ngaøi. Cho neân neáu thaáy maø nhaän ra söï quay veà, töùc nhieân ñaõ coù dieäu duïng an laïc voâ bieân. Dó nhieân chuùng ta khoâng keå nhöõng chuùng sanh voâ duyeân vôùi ñaïo giaûi thoaùt, ñaõ sanh thôøi Phaät maø chaúng keát duyeân.

Vaäy thì chuùng sanh phi nhaân, khoâng phaûi laø ngöôøi ñaõ coù maët voâ soá, maø maét thòt phaøm phu khoâng thaáy ñöôïc, cho neân kinh daïy, trôøi ngöôøi chaät khaép trong ñoù.

- 111 -

Kinh keå töø phaåm Di giaùo, laø lôøi daïy cuoái cuøng cuûa Nhö Lai cho ñeán heát, chæ nghe nhaéc ñeán Ngaøi A Nan, A Naäu Laâu Ñaø vaø Ma Ha Ca Dieáp, ba vò Thaùnh ñaây chuùng ta ñaõ nghe thöôøng nhaéc nhieàu trong kinh, ngoaøi ra khoâng nghe caùc teân chö Thaùnh quen thuoäc. Vì moät soá ñaïi ñeä töû lôùn cuûa Phaät ñaõ xin pheùp vaøo Nieát Baøn tröôùc Theá Toân, cuõng nhö thò hieän nghieäp duyeân phaûi ñi tröôùc, nhö Muïc Kieàn Lieân toân giaû. Nhöng theá naøo ñi nöõa, chö vò ñeä töû hieän dieän baáy giôø, chaúng khaùc gì caùc ñaïi ñeä töû lôùn cuûa Nhö Lai; vì ña soá ñeàu ñaéc quaû Thaùnh, hay ít nhaát cuõng laø sô quaû nhaäp löu.

Söï vieäc khi Phaät vöøa nhaäp Nieát Baøn, thieáu vaéng ñeä töû lôùn nhö Ngaøi Ca Dieáp, chaúng coù gì khoù hieåu, bôûi ñuùng nhö lôøi daïy Theá Toân; ñaïo vaøng phaûi caàn ngöôøi ban raûi hoaèng hoùa khaép nôi. Ca Dieáp Toân giaû ñaõ vaâng theo lôøi Phaät daïy, hôn nöõa Ngaøi laïi laø baäc ñaàu ñaø ñeä nhaát, luùc naøo cuõng lo tu taäp, hay nhöôøng laïi vieäc cho chö huynh ñeä ñieàu haønh.

Noùi veà Ngaøi Ca Dieáp ñöông khi ñang thieàn ñònh; boãng nhieân thaân Ngaøi chaán ñoäng maø kinh taû laø “tim nhaûy thaân run” roài nhìn thaáy nuùi caây ñeàu chaán ñoäng. Ñoù laø hieän töôïng ñieàm baùo cho Ngaøi bieát, Theá Toân khoâng coøn ôû treân ñôøi. Laäp töùc Ngaøi cho naêm traêm vò Tyø Kheo ñang tu cuøng Ngaøi hay bieát; Theá Toân ñaõ nhaäp Nieát Baøn qua baûy ngaøy roài, vaø ñang ñöôïc lieäm trong kim quan.

Ñaïi Ca Dieáp than khoùc: Khoå thay khoå thay! Chuùng ta phaûi mau ñeán choã Nhö Lai, sôï raèng ñaõ traø tyø roài chaúng coøn ñöôïc thaáy saéc thaân chôn tònh ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp cuûa ñöùc Phaät.

- 112 -

Ca Dieáp Toân giaû xeùt tuoåi taùc ngang baèng Theá Toân, hoaëc coù theå lôùn hôn, nhöng loøng toân kính, taâm quy ngöôõng gioáng nhö moät hoïc troø nhoû. Duø haønh ñaïo tu ñaïo traûi qua bao laâu, Ngaøi vaãn quyù kính Theá Toân khoâng khaùc buoåi ban ñaàu ñöôïc Theá Toân daãn ñoä. Cho neân ñoái vôùi Ñaïi Ca Dieáp ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp cuûa ñöùc Phaät khoâng thay ñoåi theo hình saéc hieän töôïng vaät lyù theá gian.

Ñaây cuõng laø caùi nhìn cuûa baäc La Haùn veà kim töôùng Nhö Lai, laø baûn theå voâ ngaïi töôi ñeïp chaúng coù hö hoaïi; cho neân Theá Toân coù soáng ñeán bao laâu, baäc Thaùnh nhìn Ngaøi vaãn khoâng thay ñoåi.

Khi chaéc chaén nhaän bieát Theá Toân vaøo Nieát Baøn roài, Ngaøi lieàn höôùng daãn chö vò Tyø Kheo cuøng tu, laäp töùc tìm veà ñöa tieãn Theá Toân. Moät ñieàu caûm ñoäng hôn laø Theá Toân ñaõ tòch baûy ngaøy qua, maø baáy giôø Ngaøi môùi baét ñaàu khôûi haønh xuaát phaùt. Ñöôøng ñi quaù xa, phaûi maát baûy ngaøy nöõa môùi ñeán nôi; vaäy maø Ngaøi chaúng duøng thaàn thoâng ñeå ñöôïc mau ñeán. Kinh noùi raèng Ngaøi vì quaù kính troïng Theá Toân neân khoâng daùm duøng thaàn thoâng vaân du mau tôùi. Tröôøng hôïp nhö chuùng ta, ngöôøi phaøm trí luït, coù leõ seõ taän duïng moïi phöông tieän ñeå laøm cho ñöôïc, roài sau ñoù bieän minh cho vieäc laøm cuûa mình theá naøy theá noï.

Trong tình caûnh thöông taâm muoán mau ñöôïc gaëp Theá Toân, laø moät lyù do chính ñaùng, vaäy maø Ngaøi Ca Dieáp nhaãn ñöôïc söï noân noùng daèn vaët luùc naøy; nhaát quyeát vaâng lôøi Theá Toân daïy, soáng ñuùng nhö baäc Thaùnh an nhieân chaân thaät. Thieát nghó nhö vaäy coøn hôn caû thaàn thoâng! Nhö theá Ñaïi Thaùnh Ca Dieáp môùi xöùng ñaùng thay Phaät, laøm baäc tröôûng thöôïng trong

- 113 -

haøng Thaùnh giaû baáy giôø. Vaø chaúng laï gì khi laàn ñaàu keát taäp kinh ñieån Ngaøi ñöôïc baàu laøm chuû toïa.

Treân ñöôøng boä haønh ñeán nôi traø tyø, Ñaïi Thaùnh Ca Dieáp gaëp moät Baø La Moân, treân tay caàm moät nhaùnh hoa ñeïp chöa töøng coù ôû theá gian. Sau khi hoûi han bieát hoa naøy nhaët ñöôïc ôû nôi traø tyø ñöùc Phaät, vaø caønh hoa ñoù laø töø coõi trôøi rôi xuoáng. Ñöùc Ca Dieáp naøi xin nhöng khoâng ñöôïc, chæ möôïn cung kính ñeå leân ñaàu, roài quaù xuùc ñoäng teù ngöôøi ngaát xæu.

Moät baäc Thaùnh giaû chaân tu nhö Ngaøi, vaãn khoâng giöõ ñöôïc nieàm khích ñoäng bi taâm, vaäy môùi thaáy tröôùc ñaáng Theá Toân taát caû trôû thaønh beù nhoû; nghóa laø Theá Toân ñoái vôùi Ngaøi Ca Dieáp heát söùc cao quyù khoâng gì so saùnh ñöôïc, cho neân söï cung kính thöông tieác phaûi boäc phaùt maïnh ñeán noåi khoâng coøn daèn laïi ñöôïc. Nhö vaäy môùi hieåu khoâng coøn thaéc maéc, taïi sao chö ñeä töû Phaät laø baäc La Haùn maø coøn bi khoùc tröôùc ñaáng Theá Toân.

Tuy nhieân nieàm rung ñoäng bi thöông cuûa baäc Voâ sanh hoaøn toaøn khoâng bò sanh töû lay ñoäng; chö ñeä töû Phaät coù söï khaùc thöôøng baáy giôø nhö vaäy, chæ vì löïc duïng töø bi cuûa ñöùc Phaät quaù sieâu vieät, neân haøng Thaùnh giaû La Haùn vaãn phaûi bò thu huùt trong vi teá bi taâm. Nhöng chaêúng coù gì trôû ngaïi vôùi chö vò. Caùc vò dö bieát caùc vò ñang laøm gì; vì ñoái töôïng bi taâm thöông kính kia, chæ deã ñöa caùc Ngaøi mau ñeán con ñöôøng giaûi thoaùt theo chaân Ñöùc Phaät.

Ñöôïc bieát Ñaïi Thaùnh Ca Dieáp ngaát xæu ñeán naêm laàn. Laàn ñaàu tieân khi quaù xuùc ñoäng cung kính, tieáp chaïm caønh hoa trôøi töø nôi traø tyø ñöùc Phaät, do vò Baø La Moân mang ñi. Laàn thöù hai chính thöùc böôùc vaøo

- 114 -

Laàu höông nôi toân thôø kim quan Phaät. Laàn thöù ba vöøa chính maét thaáy kim thaân Phaät. Laàn thöù tö cuùi laïy tieãn ñöa Phaät khi kim quan ñoùng laïi, roài boãng döng hai baøn chaân Phaät ñöa ra khoûi kim quan, Ngaøi xuùc ñoäng teù xæu. Vaø laàn thöù naêm ñoïc baøi keä taùn thaùn Nhö Lai, ñoïc xong laïi ngaát xæu.

Nhö theá thaáy raèng coâng ñöùc cuûa Phaät, haøng ñeä töû khoâng sao ñeàn traû ñöôïc, neân söï kieän chính Thaùnh giaû Ca Dieáp môùi xuùc ñoäng nhieàu laàn nhö vaäy.

Coøn Ngaøi A Nan thì sao?

Chuùng ta ñeàu bieát Ngaøi phaûi laø ngöôøi bi thöông nhaát, hôn caû Ñaïi Ca Dieáp; nghóa laø khoå ñau hôn taát caû Thaùnh giaû ñeä töû hieän ñaéc quaû Voâ Sanh. Vì sao? Vì chính Ngaøi baáy giôø chöa chöùng Thaùnh Quaû A La Haùn, neân nieàm thöông ñau phaàn lôùn gaàn nhö moät phaøm phu.

Noùi laø vaäy, chöù duø Ngaøi A Nan coù ñöôïc Quaû Voâ Sanh luùc ñoù, Ngaøi vaãn bi thöông Theá Toân hôn caùc vò khaùc nhieàu laém; deã hieåu vì Ngaøi laø thò giaû Phaät. Ñaõ bieát bao kyû nieäm haønh ñaïo gaén lieàn vôùi Theá Toân, töø khi öùng thaân Nhö Lai coøn khoûe cho ñeán tuoåi thoï 80; thôøi gian gaàn guõi caû maáy möôi naêm hoûi ai khoâng thöông kính. Cho neân khi Theá Toân tuyeân boá giôø Nieát Baøn ñaõ ñeán, ñoaïn kinh taû nhö vaày: “A Nan nghe lôøi Phaät daïy, thaân theå rung taâm ñoäng, buoàn khoùc ngheïn ngaøo, meâ muoäi teù xuoáng tröôùc maët Phaät nhö ngöôøi cheát.” May thay coù Ngaøi A Naäu Laâu Ñaø, giuïc Ngaøi A Nan tænh laïi, ñeå thöa hoûi nhöõng ñieàu quan troïng caàn thieát phaûi laøm khi khoâng coøn Phaät ôû ñôøi nöõa. Nhaân duyeân töø ñaây maø haøng Phaät töû chuùng ta môùi bieát taïi sao baét

- 115 -

ñaàu kinh phaûi coù caâu “Nhö thò ngaõ vaên” (Toâi nghe nhö vaày).

Ñieàu quan troïng hôn heát khi Ngaøi A Nan thöa: “Ñöùc Nhö Lai coøn thôøi duøng Phaät laøm thaày, ñöùc Nhö Lai dieät ñoä roài laáy gì ñeå laøm thaày?”. Caâu naøy Phaät daïy “… Neân bieát giôùi Ba La Ñeà Moäc Xoa laø ñaïi sö cuûa caùc oâng. Nöông theo ñoù tu haønh thôøi coù theå ñöôïc ñònh hueä xuaát theá.”

Traû lôøi caâu hoûi naøy, ñöùc Phaät ñaõ giuùp cho voâ soá ñeä töû cuûa Ngaøi, töø ñoù veà sau cho ñeán baây giôø khoâng bò maát ñi chaùnh phaùp khi thöïc haønh theo ñaïo cuûa Nhö Lai.

Thieát nghó ngöôøi hoïc Phaät phaûi luoân mang ôn Ngaøi A Nan, vaø Ngaøi A Naäu Laâu Ñaø. Tuy raèng trong suoát thôøi gian giaûng daïy cho ñeä töû, ñöùc Phaät ñaõ töøng noùi roõ söï quan troïng cuûa Giôùi luaät; nhöng trong luùc naøy, luùc Theá Toân saép vaøo Nieát Baøn, laø luùc ñaùng ñöôïc khaéc ghi nhaát. Hôn nöõa, caâu hoûi quaù chaân thaät tha thieát, neân Ñöùc Phaät laïi theo ñoù maø nhaéc ñeán giôùi luaät. Vaäy chuùng ta caøng hieåu roõ, duø tu baát cöù phaùp moân naøo cuûa Nhö Lai, maø khoâng xem troïng giôùi luaät, töùc coi nhö khoâng phaûi tu phaùp cuûa Nhö Lai; nghóa laø khoâng coâng nhaän Nhö Lai laø Thaày. Qua ñieåm naøy ta coù theå phaân bieät deã daøng, ñaâu laø chaùnh ñaïo, ñaâu khoâng phaûi chaùnh phaùp. Vaø duø traûi qua bao ngaøn naêm trieäu naêm nöõa, giôùi luaät cuûa Nhö Lai coøn, töùc Phaät ñaïo coøn.

*

Cuoái cuøng nhaân duyeân quan troïng nhaát, töø ñoù traûi daøi ñeán ngaøy nay, haøng con Phaät chuùng ta ñaõ giöõ gìn ñöôïc hình aûnh Theá Toân maø khoâng bao giôø queân, ñoù laø xaây döïng gìn giöõ xaù lôïi cuûa Ngaøi.

- 116 -

Trong Kinh Ñaïi Baùt Nieát Baøn, thieát nghó Phaåm Cuùng Döôøng Xaù Lôïi, laø phaåm quan troïng nhaát; chính ngay phaåm naøy ñaõ khieán ñeä töû Phaät luoân luoân xaây maõi töôïng hình Nhö Lai khaép coõi Ta Baø.

Ñoïc phaåm kinh naøy caøng hieåu bieát loøng töø cuûa Nhö Lai khoù theå nghó baøn. Ngaøi khoâng coù thieân vò, troïng aân naëng nheï nhö theá gian. Ngaøi chæ thò hieän haønh ñoäng, theo nhaân duyeân quaû baùo cuûa chuùng sanh. Khi thaân xaùc phöông tieän voâ thöôøng cuûa Nhö Lai chæ coøn laïi nhöõng vieân xaù lôïi, thì taát caû trôøi ngöôøi nhöõng ai hieåu ñöôïc ñaïo giaûi thoaùt, ñaõ coá söùc xin thænh cho baèng ñöôïc; vaø theo ñoù maø tuøy nhaân duyeân sôû höõu. Nhö Quoác vöông Ca Tyø La Veä laø gioøng Thích Ca thaân quyeán cuûa Ngaøi, nhöng vaãn khoâng ñöôïc Phaät chieáu coá höùa khaû gì tröôùc khi Ngaøi vaøo Nieát Baøn.

Kinh keå, chö vò coù thaåm quyeàn giöõ gìn xaù lôïi Phaät, ñaùp vôùi Quoác vöông gioøng Thích Ca nhö sau: “Daàu bieát caùc oâng laø quyeán thuoäc gioøng Thích Ca, nhöng ñöùc Theá toân tröôùc kia coù daën phaân chia xaù lôïi, chöa nghe noùi ñeán caùc oâng. Xaù lôïi naày ñeàu coù thænh chuû, ñaâu daùm chia cho caùc oâng, caùc oâng neân trôû veà”.

Chuùng ta nghó theá naøo? Caùc vò gioøng hoï Thích seõ buoàn ra sao? Tin Phaät Nieát Baøn caùc vò naøy ñaõ khoâng ñöôïc tin sôùm ñeán tham döï, laø moät ñieàu buoàn thaûm; nay ñeán treã chæ coøn xin moät ít xaù lôïi ñeå thôø vaäy maø chaúng ñöôïc!

Kinh coøn keå roõ nhö vaày: “Quoác vöông cuøng ngöôøi gioøng Thích Ca thænh xaù lôïi chaúng ñöôïc, vì quaù ñau ñôùn neân keâu gaøo ngaát xæu, giaây laâu tænh laïi baûo ñaïi chuùng raèng: “Ñöùc Theá Toân giaùng sinh trong gioøng Thích Ca cuûa chuùng toâi, nay vì thöông xoùt caùc oâng maø nhaäp Nieát Baøn taïi ñaây. Sao caùc oâng laïi heïp hoøi khinh khi chuùng toâi maø

- 117 -

chaúng chòu chia moät phaàn xaù lôïi. Noùi xong, ñoàng ñaûnh leã xaù lôïi ñi nhieãu baûy voøng, buoàn khoùc rôi leä oâm giaän maø trôû veà Ca Tyø La Veä”.

Nhöng khoâng phaûi chæ coù Vua gioøng Thích Ca ñeán thænh bò töø choái, maø coøn coù saùu vò vua caùc nöôùc: Ma Giaø Ñaø, Tyø Gia Ly, A Laëc Giaø La, Tyø Naäu, Sö Giaø Na, vaø Ba Kieân La cuõng ñeàu lui veà tay khoâng vôùi taâm traïng ñau buoàn khoân taû. Chaéc chaén söï kieän naøy phaûi laø nhaân duyeân nhaân quaû chöù khoâng theå deã daøng coù ñöôïc xaù lôïi cuûa Nhö Lai.

Tieáp theo kinh laïi keå, vì quaù muoán thænh xaù lôïi Phaät thôø phöôïng, neân baûy nöôùc hoïp laïi moãi nöôùc sai moãi Söù giaû ñeán thaønh Caâu Thi Na xin thænh Xaù Lôïi, vaø nhö khoâng ñöôïc buoäc phaûi thaát leã duøng söùc maïnh ñoaït laáy.

Töôûng laø chieán traän ñaõ xaûy ra, vì quan quaân vaø ñaïi chuùng thaønh Caâu Thi Na chaúng thuaän yù, saün saøng töû thuû giöõ xaù lôïi Nhö Lai. Cuoái cuøng thaät laø may, trong thaønh coù vò Baø La Moân hoï Yeân ñaõ daøn xeáp ñöôïc. Ñoaïn naøy thaät hay, thaät yù nghóa, cuõng laø ñoaïn chaám döùt Phaåm Cuùng Döôøng Xaù Lôïi, chaám döùt Kinh Ñaïi Baùt Nieát Baøn, xin ñöôïc ghi laïi ñaày ñuû ñeå chuùng ta hoan hyû kính leã caûnh töôïng thuø thaéng nhieäm maàu naøy.

Luùc ñoù trong ñaïi chuùng coù moät Baø La Moân hoï Yeân ôû giöõa quaân ñoäi cuûa taùm nöôùc to tieáng khuyeân raèng:“Xin caùc löïc só thaønh Caâu Thi Na loùng nghe! Ñöùc Theá Toân töø voâ löôïng kieáp chöùa coâng ñöùc laønh, tu haïnh nhaãn nhuïc, caùc ngaøi cuõng thöôøng nghe ñöùc Phaät khen ngôïi haïnh nhaãn nhuïc. Hoâm nay, ñöùc Nhö Lai vöøa dieät ñoä, caùc ngaøi ñaâu neân vì Xaù Lôïi maø ñaùnh ñaäp nhau, haønh ñoäng naøy chaúng phaûi laø cöû chæ toân kính xaù lôïi. Caùc ngaøi neân chia

- 118 -

xaù lôïi cuûa Nhö Lai laøm taùm phaàn ñeå cuùng döôøng ôû taùm nöôùc”.

Caùc löïc só ñaùp raèng: “Xin kính tuaân lôøi ñeà nghò aáy”.

Luùc ñoù Yeân Baø La Moân lieàn chia xaù lôïi laøm taùm phaàn baèng nhau. Chia xong Yeân Ba La Moân to tieáng xin thænh caùi bình duøng löôøng xaù lôïi ñeå ñem veà tuï laïc Ñaàu Na La xaây thaùp cuùng döôøng. Ñaïi chuùng baèng loøng.

Caùc Cö só vaø Baø La Moân ôû nöôùc Taát Ba Dieân Na xin thænh tro choã traø tyø. Ñaïi chuùng cuõng baèng loøng.

Luùc ñoù ngöôøi thaønh Caâu Thi Na laõnh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù nhöùt. Ngöôøi nöôùc Ba Kieân La thænh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù hai. Ngöôøi nöôùc A Laëc Giaø thænh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù tö. Ngöôøi nöôùc Tyø Naäu thænh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù naêm. Ngöôøi Tyø Gia Ly thænh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù saùu. Ngöôøi nöôùc Ca Tyø La Veä thænh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù baûy. Chuùa nöôùc Ma Giaø Ñaø Vua A Xaø Theá thænh ñöôïc phaàn xaù lôïi thöù taùm. Ngöôøi trong taùm nöôùc ñeàu xaây thaùp cuùng döôøng xaù lôïi taïi nöôùc mình.

Yeân Baø La Moân thænh bình ñöïng xaù lôïi veà xaây thaùp taïi tuï laïc Ñaàu Na La.

Ngöôøi nöôùc Ba La Dieân Na cuõng thænh tro ñem veà xaây thaùp cuùng döôøng.

Luùc ñoù trong Dieâm Phuø Ñeà coù taùm thaùp thôø xaù lôïi cuûa Phaät, moät thaùp thôø bình löôøng xaù lôïi, moät thaùp thôø tro, Theá laø vieäc phaân chia xaù lôïi ñaõ xong.

Luùc ñoù chö Boà Taùt, haøng Thinh Vaên, trôøi ngöôøi, baùt boä quæ thaàn, quoác vöông, tröôûng giaû, quan, daân toaøn theå ñaïi chuùng buoàn khoùc rôi leä cuùi ñaàu ñaûnh leã xaù lôïi cuûa Phaät maø ñi.

*

- 119 -

Nhöõng gì quaû baùo ñaõ gieo phaûi ñöôïc gaët haùi, baûy vò quoác vöông coù duyeân vôùi Phaät, ñöôïc sung söôùng thænh xaù lôïi veà xaây thaùp. Ñaây laø do phöôùc baùo cuûa baûy vò naøy; bieát tröôùc vaäy neân Phaät khoâng daën doø di chuùc ban cho xaù lôïi. Cuõng nhö moät vieäc laï xaûy ra trong luùc Thieân Ñeá xin Ngaøi A Naäu Laâu Ñaø thænh raêng nanh xaù lôïi Phaät. Luùc ñoù coù hai quyû La Saùt Thieäp Taäp, aån thaân theo Ñeá Thích troäm caép caëp raêng nanh xaù lôïi Nhö Lai. Nhö theá hai quæ qua maët ñöôïc Ngaøi A Naäu Laâu Ñaø, cuõng laø moät nhaân duyeân phöôùc baùo; neáu khoâng, ñöøng noùi laø laáy ñöôïc, sôï ñaõ khoâng ñuû löïc ñuû duyeân xuaát hieän ngay luùc naøy, luùc maø ñoâng ñuû Thaùnh Taêng Boà Taùt tuï hoäi.

Nhö theá taát caû chuyeän khoù khaên ñau khoå phieàn naõo tröôùc ñoù, cuûa caû baûy vò quoác vöông khi bò töø choái khoâng ñöôïc xaù lôïi Phaät, ñieàu ñoù noùi leân vieäc khoâng phaûi deã daøng coù ñöôïc xaù lôïi cuûa ñöùc Nhö Lai.

Chuùng ta coøn bieát ngoaøi coõi ngöôøi ra, khoâng chæ coù Thieân Ñeá thænh ñöôïc xaù lôïi Phaät, maø coøn chö vò Töù Thieân Vöông, Haûi Thaàn, Ta Giaø La Long Vöông vaø Giang Thaàn nöõa. Chö vò naøy ngöï caùc coõi trôøi, vaø nôi bieån lôùn. Nhöng caùc vò ñaây chæ coù Thieân Ñeá laø nhieàu phöôùc baùo hôn, vì thænh ñöôïc caû moät raêng nanh cuûa Phaät.

Toùm laïi baát cöù chuùng sanh naøo hieåu ñaïo giaûi thoaùt, hieän dieän trong giôø phuùt linh thieâng ñoù, ñeàu muoán thænh xaù lôïi Nhö Lai. Vì sao ?

Vì Phaät daïy raèng: “Sau khi ta nhaäp Nieát Baøn, taát caû chuùng sanh hoaëc thieân thöôïng hay nhôn gian, ñöôïc xaù lôïi cuûa ta maø vui möøng thöông caûm cung kính leã baùi cuùng döôøng, thôøi ñöôïc voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc.

- 120 -

Naày A Nan! Neáu thaáy xaù lôïi cuûa Nhö Lai thôøi laø thaáy Phaät, thaáy Phaät laø thaáy Phaùp, thaáy Phaùp laø thaáy Taêng, thaáy Taêng laø thaáy Nieát Baøn.

A Nan neân bieát raèng do nhôn duyeân treân ñaây maø Tam Baûo thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, coù theå laøm choã quy y cho taát caû chuùng sanh”7.

Theá thì taïi sao ta bieát, ai cuõng ñeàu muoán caàu thænh xaù lôïi Nhö Lai, vaø nhö lôøi Phaät daïy, Neáu thaáy xaù lôïi cuûa Nhö Lai thôøi laø thaáy Phaät; vì xaù lôïi Nhö Lai laø cuï theå ñeå tin, coù moät vò Ñaïi Giaùc xuaát hieän ôû coõi nhaân gian - töø ñoù gaây ñöôïc nieàm chaùnh tín, hoïc PHAÙP giaûi thoaùt, roài sinh taâm xuaát gia hoaëc hoä trì TAÊNG, taïo neân ñôøi soáng chaùnh phaùp, ñôøi soáng an laïc giaûi thoaùt goïi laø NIEÁT BAØN. Ñoù laø yù nghóa thaáy Phaät laø thaáy Phaùp, thaáy Phaùp laø thaáy Taêng, thaáy Taêng laø thaáy Nieát Baøn.

YÙ nghóa xaù lôïi coøn taïo nhaân duyeân lôùn nöõa, ñeå töø ñoù “maø Tam Baûo thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, coù theå laøm choã quy y cho taát caû chuùng sanh”.

Nhö theá töø ngaøn naêm qua, caùc ñeä töû Phaät ñaõ coá taïo döïng Thaùp thôø xaù lôïi, hoaëc döïng laäp toân töôïng Nhö Lai thay theá xaù lôïi, haàu nhaéc nhôû theá gian bieát raèng, nôi coõi Ta Baø ñaõ töøng xuaát hieän moät Ñaáng Sieâu Nhaân, ñeå moïi ngöôøi cuøng nhau gieo duyeân giaûi thoaùt.

Truyeàn thoáng toân thôø kính giöõ ñoù maõi ñeán ngaøy nay. Nhöng khoâng phaûi chæ coù xaù lôïi Ngaøi, maø nhöõng gì lieân heä ñeán Nhö Lai ñeàu ñöôïc taïo neân Thaùp thôø kyû nieäm. Do ñoù ta thaáy Töù Thaùnh Ñòa laø boán nôi ñöôïc ñaùnh daáu ñaùng ghi nhaát trong lòch söû cuûa Ngaøi.

7 trang 569 – 570. kñd

- 121 -

Hieän nay coù voâ soá hình aûnh toân töôïng Ngaøi thay cho xaù lôïi; vaø ñaõ coù maët khaép nôi; coù maët caùch ñaây hôn moät ngaøn naêm qua; nhö hai toân töôïng ôû A Phuù Haûn, duø bò huûy phaù môùi ñaây nhöng laïi laøm cho nhieàu ngöôøi bieát ñeán hình aûnh Theá Toân. Hai toân töôïng ñöôïc taïc töø vaùch nuùi; tính caùch vó ñaïi naøy noùi leân moät nieàm toân kính voâ bieân cuûa chö Thaùnh chuùng baáy giôø.

ÔÛ Trung Hoa moät töôïng Phaät ngoài vó ñaïi, coøn lôùn hôn hai töôïng ôû A Phuù Haûn, nhöng lòch söû ít tuoåi hôn maáy traêm naêm. Roài ôû Tích Lan, Cao Mieân, Nam Döông… vaø caän ñaïi laø ôû Nhaät Baûn, taát caû laø nhöõng kyø quan dieãn taû moät vó nhaân sieâu vieät, ñeå nhaân loaïi phaûi coâng nhaän laø baäc Ñaïi Thaùnh vöôït hôn taát caû.

Ngaøy nay chuùng ta phaûi mang ôn tri nieäm chö vò Thaùnh Taêng, chö vò ngheä nhaân hoïa só, ñaõ hy sinh cuoäc ñôøi baûo trì chaùnh phaùp, saùng taïo chaân aûnh Theá Toân. Thöû nhö khoâng coù nhöõng Thaùp thôø di tích thaùnh ñòa, nhöõng toân töôïng vó ñaïi kia, thì giaùo phaùp Nhö Lai duø treân vaên töï coù ghi roõ raøng giaùo ñieån giaûi thoaùt, nhöng nieàm toân kính cuõng khoù maø thuyeát phuïc vaø dieãn taû cho ngöôøi khaùc tin ñöôïc moät caùch saâu xa.

Cho neân haøng phaøm phu coøn voâ minh ngaây daïi nhö chuùng ta, bao giôø chöa lieãu ñaïo chöùng Thaùnh, phaûi neân cung kính leã laïy Phaät töôïng. Ñöøng cho raèng ñoù chæ laø vaät chaát voâ tri maø xem thöôøng, nhö theá seõ voâ tình maát phöôùc, sinh ra coáng cao ngaõ maïn, cöù chaáp vaøo Phaät taùnh laø chính ngay con ngöôøi mình, roài nhaän laõnh quaû baùo ñoïa trong ñau khoå.

Phaät taùnh laø baûn theå thanh tònh, Phaät taùnh coù soáng daäy toaøn thaân con ngöôøi mình, laø khi ít nhaát mình phaûi ñaéc quaû A La Haùn; coøn neáu Phaät taùnh sinh

- 122 -

ra öùng thaân hieän taïi, thì phaûi coøn xa ñeán ba A Taêng Kyø kieáp. Do ñoù phaûi kính leã töôïng Phaät môùi tìm thaáy ñöôïc Phaät taùnh.

*

Böôùc ra khoûi ñieän Phaät maø loøng buøi nguøi thöông kính khoâng bieát phaûi noùi theá naøo; caûnh vaät ôû ñaây, hoâm ñoù thaät eâm ñeàm yeân laëng, söï yeân laëng bình yeân cuûa caûnh vaät chöù khoâng phaûi taâm hoàn chuùng toâi. Vì chuùng toâi coøn quaù xuùc ñoäng, coøn quaù voâ minh; quaù naëng loøng khoâng döùt khoaùt nhöõng vöôùng ñoäng thöôøng tình cuûa theá gian.

Khoâng nhö caùch ñaây hôn 2500 naêm, nôi naøy moät caûnh ñau thöông ñaày nöôùc maét cuûa voâ soá ñeä töû Theá Toân, keû laên loùc, ngöôøi daäm chaân gaøo la nöùc nôû; caûnh töôïng coù hoãn ñoän vang doäi theá naøo ñi nöõa, caûnh ñoù cuõng coøn trong chaùnh phaùp, coøn phuû kín moät phaùp laïc voâ bieân töø kim thaân Phaät toûa ra. Noùi raèng chö vò baáy giôø ñau khoå, nhöng thaät ra chuùng ta môùi laø ngöôøi ñau khoå gaáp muoân phaàn; bôûi thôøi nay laø maït phaùp, Thaùnh Taêng coøn khoâng thaáy noùi gì öôùc mô boùng Phaät.

Rôøi khoûi nôi ñaây vôùi loøng öôùc nguyeän, taát caû chuùng ta seõ sinh veà coõi Phaät ñeå ñöôïc ñaûnh leã, ñeå ñöôïc hoaøn thieän deã daøng nhaäp vaøo Phaùp thaân thanh tònh, roài tuøy duyeân hoùa ñoä nhöõng ngöôøi khoâng duyeân Phaät phaùp.

*

Ñeán ñaây ñoaøn chuùng toâi taát caû caûm thaáy thaät an loøng maõn nguyeän, höôûng troïn thôøi gian chieâm baùi, mô öôùc baáy laâu. Tröôùc khi rôøi khoûi AÁn Ñoä chuùng toâi cuõng ñöôïc tham quan moät vaøi thaéng caûnh noåi tieáng nhö ñeàn Taj Maha, ghi laïi neàn vaên minh kieán truùc vó ñaïi baáy giôø, thieát nghó ai cuõng nghe vaø bieát, chuùng toâi

- 123 -

khoâng caàn phaûi baøn theâm chæ xin ñaêng hình vaøo ñaây laø ñuû. Vieäc nöõa cuõng caàn nhaéc ñeán, ñoaøn coù thaêm khu töôûng nieäm vò Thaùnh Gandi, (1869 -1948) ngöôøi noåi tieáng theá giôùi vôùi taám loøng vò tha baùc aùi. Khi ñaát nöôùc AÁn bò naïn thöïc daân Anh ñoâ hoä, oâng ñaõ hoâ haøo choáng laïi vôùi tinh thaàn baát baïo ñoäng, töø ñoù trôû thaønh vò cha laønh cuûa daân toäc AÁn. YÙ nghóa chöõ Thaùnh daønh taëng oâng, vì caû ñôøi oâng soáng ñaày tình nhaân loaïi; thaäm chí giôø phuùt cuoái cuøng bò saùt haïi, aùnh maét töø bieät cuûa oâng tröôùc khi ra ñi, chæ coù ngaäm nguøi kinh ngaïc, chöù khoâng thuø gheùt ngöôøi ñang gieát cheát oâng.

Theo tinh thaàn giaùo lyù giaûi thoaùt, haønh ñoäng nhö vaäy ñuùng vôùi hình aûnh Boà Taùt laên xaû vaøo ñôøi, vaø maëc nhieân duø oâng khoâng theo ñaïo Phaät, nhöng con ñöôøng oâng ñi gaàn nhö con ñöôøng Boà Taùt; vaø coù theå khoâng chöøng Boà Taùt thò hieän döôùi hình aûnh cuûa oâng?

Mong raèng döôùi moïi hình thöùc, con ngöôøi vaãn laáy tình nhaân nghóa ñoàng loaïi maø ñoái xöû hoøa bình vôùi nhau.

*

Ñoaïn tieáp theo cuoäc haønh höông tröôùc khi veà laïi truï xöù, laø thaêm vieáng Ñaøi Loan moät ñaûo quoác nhoû ñeïp. Chuùng toâi cuõng xin ñöôïc ghi nhaän moät vaøi hình aûnh caûm nieäm, cuõng thaät quan troïng trong chuyeán vieáng thaêm naøy.

- 124 -

Thaùp vaø ñieän thôø toân töôïng Phaät nieát baøn

Kính leã toân töôïng Ñöùc Phaät nhaäp nieát baøn

- 125 -

Daâng lôøi saùm nguyeän, ñaûnh leã theá toân

Nôi traø tyø Kim Thaân Ñöùc Phaät

- 126 -

Ç

Ñaøi Loan

Thaät ra cuoäc thaêm vieáng Ñaøi Loan cuõng laø chuyeán haønh höông chieâm baùi, vì nôi ñaâu coù Thaùnh Taêng ñeä töû Phaät, coù di tích chaùnh phaùp giaûi thoaùt, nôi ñoù ngöôøi Phaät töû ñeàu löu taâm höôùng ñeán.

Ñaøi Loan laø moät ñaûo nhoû, dieän tích chöøng 36,000 kiloâmeùt vuoâng vaø daân soá khoaûng 23 trieäu ngöôøi. Neàn kinh teá phaùt trieån töông ñoái khaù, ñôøi soáng hoaøn caûnh taïi trung taâm thaønh phoá, chaúng thua gì caùc nöôùc giaøu coù treân theá giôùi. Taïi Ñaøi Baéc vôùi toøa nhaø taân kyø huøng vó, noåi tieáng theá giôùi, ñöôïc xaây döïng caùch ñaây khoâng laâu; kieán truùc naøy ñaït kyû luïc cao nhaát theá giôùi vaøo naêm 2004 - 2005.

Phaùi ñoaøn thaêm vieáng Ñaøi Loan vöøa nghæ chaân, vöøa thö thaû buø laïi thôøi gian caáp baùch voäi vaû khoù khaên ôû AÁn Ñoä. Thaät tình khoâng daùm noùi, haønh höông xöù Phaät moät caùch voäi vaõ; nhöng vì chæ coù treân hai tuaàn leã, ngoaøi vieäc thaêm Boán Thaùnh Tích Phaät, laïi ñöôïc thaêm nhieàu Thaùnh tích khaùc nöõa, nhö vaäy coù phaûi ñaõ thaêm vieáng moät caùch qua loa khoâng? Xeùt ra thôøi gian vieáng thaêm chieâm baùi moãi nôi Thaùnh Tích cuõng khoâng phaûi ngaén laém, nhöng maõi cöù lo phöông tieän di chuyeån maát thôøi gian quaù nhieàu, neân khoâng theå naùn

- 127 -

laâu hôn ñöôïc. Chaúng haïn coù nôi khoaûng caùch chæ gaàn 70 - 80 caây soá, maø xe chaïy phaûi maát ba boán tieáng ñoàng hoà. Tuy nhieân coù gaäp gheành khoù khaên di chuyeån nhö vaäy, môùi thaáy vieäc haønh höông coù yù nghóa. Thöû nghó neáu ñöôøng saù traùng nhöïa roäng raõi thaúng taáp nhö caùc ñaïi loä ôû Hoa Kyø, ôû UÙc; vaø khi ñaùp xuoáng phi tröôøng, ñöôïc di chuyeån treân nhöõng chieác xe du lòch sang troïng, chaïy moät maïch chæ maát moät vaøi giôø laø ñeán nôi Phaät tích; roài chieâm baùi, roài thoaûi maùi tham quan cho xong, theá laø heát vieäc!

Deã daøng nhö vaäy, khoâng chöøng taâm traïng cuûa ngöôøi haønh höông seõ coù caùi nhìn khaùc; coù theå voâ tình nhìn xem Töù Ñoäng Taâm nôi kyû nieäm Theá Toân, chaúng khaùc gì khu vaên hoùa di tích lòch söû vaên minh laâu ñôøi - vaø khoâng chöøng coøn ñaùnh giaù pheâ bình, so saùnh vôùi caùc di tích vaên minh khaùc, ñeå queân ñi muïc ñích chieâm baùi Thaùnh ñòa Phaät tích laø muoán hoïc hieåu giaùo lyù Nhö Lai.

Ai ñaõ moät laàn ñi AÁn Ñoä, ñeàu coâng nhaän loái laøm vieäc cuûa ngöôøi AÁn raát töø toán, thong dong töï taïi, chaúng voäi vaøng haáp taáp, chaúng quan taâm quan troïng quaù vaán ñeà. Chuùng toâi coøn nghe noùi nhöõng anh chaïy xích loâ, khi ñaõ kieám ñöôïc tieàn ñuû xaøi moät ngaøy, thì baét ñaàu thoaûi maùi töï taïi, khoâng coøn voàn vaõ nhö luùc ban ñaàu; vaø coù theå tìm nôi ñaùnh giaác cho ñaõ. Chuyeän nhö vaäy khoâng bieát coù thaät khoâng? Nhöng nhìn caùch laøm vieäc ôû phi tröôøng toâi cuõng caûm thaáy phaàn naøo coù lyù. Nhöng cuõng coøn ngoaïi leä, vôùi caùc anh baùn daïo ngoaøi ñöôøng, ngöôïc laïi luùc naøo cuõng mau maén raøo ñoùn khaùch haøng, neáu khoâng noùi coøn lanh hôn caû quyù coâ quyù baø ôû nöôùc khaùc.

- 128 -

Theá thì coù theå suy ñoaùn, caùch laøm vieäc thö thaû nhaøn roãi, töï taïi, maø thaønh boû lieàu khoâng quan taâm ñeán heä thoáng ñöôøng saù gaäp gheành, hay nhöõng nôi di tích lòch söû, laø vieäc raát bình thöôøng vaäy. Tuy nhieân so saùnh vôùi caùch ñaây vaøi chuïc naêm vaãn tieán boä hôn nhieàu.

Nhöng coù leõ nhôø vaäy, môùi coøn thaáy ñöôïc tính chaát xa xöa thieâng lieâng nôi Phaät tích; vieäc naøy khoâng bieát chuùng ta coù neân caùm ôn hoï hay khoâng? Tuy nhieân moät ñieàu chaéc chaén voâ cuøng tri aân caûm taï ñaát nöôùc AÁn, laø nôi maø ñöùc Phaät ñaõ choïn, thò hieän hoaèng hoùa ñaïo vaøng treân theá gian.

Ñeán Ñaøi Loan chuùng toâi khoâng coøn haáp taáp lo laéng gì laém, nhaát laø vieäc aên uoáng; caûm thaáy nhö trôû veà nhaø, hoaëc coøn ngon hôn nöõa. Sau khi oån ñònh nôi ôû khaùch saïn. Ñoaøn tranh thuû saép xeáp thôøi gian, ñeå vöøa thaêm thaéng caûnh Ñaøi Loan, vöøa thaêm vaøi ngoâi chuøa lôùn.

- 129 -

- 130 -

Huyeàn Trang Töï

Tröôùc saân chuøa Huyeàn Trang

Tröôùc maët chuøa laø ñoà hình ñòa lyù, ghi laïi loä trình chieâm baùi

thænh kinh hoïc Phaät cuûa Ñaïi sö Huyeàn Trang

- 131 -

Tröôùc Ñaïi Huøng Baûo Ñieän Phaät Quang Sôn

- 132 -

Chuøa Thöøa Thieân nôi Ñaïi sö Quaûng Khaâm haønh ñaïo

Linh Nham Töï

- 133 -

AÛnh Hoøa Thöôïng Quaûng Khaâm

Hình aûnh Ngaøi ñaõ ñöôïc taïc töôïng, ñeå ghi laïi giôùi haïnh ñöùc ñoä

cuûa vò chaân tu kính quyù

- 134 -

Chieâm baùi xaù lôïi Ngaøi Huyeàn Trang

Phaät töû Vieät Nam hôn 60 phaàn traêm, coù leõ ñeàu nghe bieát Tam Taïng phaùp sö Huyeàn Trang (602-664), vò Thaùnh Taêng coù coâng raát lôùn vôùi neàn vaên hoùa Phaät Giaùo noùi rieâng ôû Trung Hoa vaø noùi chung toaøn theá giôùi. Truyeàn söû veà Ngaøi thaät laï thöôøng vó ñaïi, qua vieäc ñôn thaân moät mình laën loäi töø Trung Hoa ñeán AÁn Ñoä thænh kinh hoïc Phaät. Truyeàn söû coù thaät vaø phi thöôøng nhö vaäy, ñeán noåi gaây caûm höùng cho nhaø vaên Ngoâ Thöøa AÂn, saùng taïo thaønh taùc phaåm thaät ly kyø huyeàn thoaïi; dieãn taû vieäc thænh kinh laï luøng kyø vó nhaát trong lòch söû Phaät Giaùo Trung Hoa. Taùc phaåm coù teân Taây Du Kyù ñaõ thaønh coâng khoâng nhoû taïi Trung Hoa, Vieät Nam cuõng nhö moät vaøi quoác gia Chaâu AÙ.

Taát nhieân söï kieän lòch söû Ñaïi sö Huyeàn Trang hoaøn toaøn coù thaät, vaø tình tieát nhaân vaät Ñöôøng Tam Taïng thænh kinh trong tieåu thuyeát Taây Du Kyù chæ laø hö caáu; tuy nhieân coù moät ñieàu khoâng ngôø, neáu chuùng ta xem Ngaøi Tam Taïng trong chuyeän thænh kinh cuûa taùc giaû Ngoâ Thöøa AÂn, phaûi gian nan khoå sôû theá naøo, thì söï thaät beân ngoaøi caâu chuyeän cuûa Ñaïi sö Huyeàn Trang, coøn gian khoå ñau thöông hôn theá nöõa. Vì trong cuoäc Taây du Ngaøi chæ ñôn ñoäc moät mình, coøn tieåu thuyeát Taây Du Kyù thænh kinh, coù ñeán boán Thaày troø, laïi coøn theâm con baïch maõ.

- 135 -

Khaúng ñònh raèng Ngoâ Thöøa AÂn, oâng phaûi thaém nhuaàn Phaät phaùp moät caùch saâu saéc, môùi caûm kích kính moä vieäc laøm cuûa Ñöôøng Tam Taïng Huyeàn Trang, neân höùng thuù saùng taïo thaønh taùc phaåm hay nhö vaäy. Vaø nghóa lyù aån giaáu trong caùc nhaân vaät cuûa oâng, dieãn baøy ñöôïc söï xung ñoät daøy voø taâm thöùc, cuûa moät haønh giaû tìm caàu chaân lyù qua nhaân vaät chính, laø Tam Taïng Huyeàn Trang. Taùc phaåm naøy vöøa ñöôïc moïi giôùi giaûi trí, vöøa giôùi thieäu giaùo lyù giaûi thoaùt Nhö Lai moät caùch thaønh töïu.

Nghó veà Ngaøi Huyeàn Trang haún phaûi bieát raèng, chính Ngaøi laø Boà Taùt thò hieän vì taâm nguyeän töø bi; neáu khoâng phaûi, nhaát ñònh khoâng theå thöïc hieän ñöôïc vieäc thænh kinh voâ vaøn khoù khaên naøy. Khi thò hieän buoäc Ngaøi phaûi sanh thaân nhö moät ngöôøi phaøm, vaø haønh hoaït khoâng khaùc ngöôøi theá gian; nhöng nghò löïc vì chaùnh phaùp thì laïi phi phaøm, khoâng che giaáu ñöôïc chaân tinh thaàn cuûa moät Boà Taùt.

*

Khi ñeán Ñaøi Loan chuùng toâi noân noùng xem cho ñöôïc nôi thôø phöôïng lòch söû coù thaät veà Ngaøi, ñeå ñöôïc kính leã coâng ñöùc voâ bieân cuûa baäc Boà Taùt.

Tröôùc maët ngoâi chuøa thôø toân töôïng Ngaøi, coù khaéc veõ caûnh hình Ñaïi Sö Huyeàn Trang trong daùng ñieäu boä haønh, vôùi sô ñoà ñòa lyù toång quaùt veà haønh trình phaùt xuaát chuyeán ñi lòch söû töø Trung Hoa ñeán AÁn Ñoä.

Ñaëc bieät haønh trang maø Ngaøi mang treân ngöôøi, ñöôïc ñoùng nhö moät khung tuû cao khoûi ñaàu. Caùch thieát keá nhö theá thaät tinh kheùo, vöøa coù theå che maùt ñaàu Ngaøi, vöøa luùc ngoài nghæ coù theå laøm giöôøng goái ñaàu luoân cuõng ñöôïc. Ngaøy nay chuùng ta thaáy maáy anh

- 136 -

thaùm hieåm röøng nuùi, mang ba loâ to töôùng, trong ñoù ñöïng ñuû thöù ñoà, töông töï cuõng gaàn gaàn gioáng nhö hình aûnh Ngaøi Huyeàn Trang mang nhö vaäy. Nhöng cuûa Ngaøi Huyeàn Trang laø caû moät tuû röông thaät ñeïp, laïi khi mang ñi, khoâng aûnh höôûng khoù khaên khi di chuyeån, coù vaäy môùi coù theå vöôït nuùi baêng röøng ñeán caû maáy ngaøn caây soá. Khoâng ngôø saùng kieán ngaøy xöa taïo ñöôïc moät hình aûnh ba loâ tuyeät ñeïp, ñi tröôùc theá giôùi vaên minh ngaøy nay.

Vaøo beân trong chaùnh ñieän, ñoaøn ñöôïc moät sö coâ höôùng daãn leã laïy toân töôïng Ñaïi sö Huyeàn Trang, laïi ñöôïc nhaân duyeân ñaûnh leã xaù lôïi. Ñaëc bieät hôn ñoaøn ñöôïc nhaân duyeân vaøo xem moät gian phoøng nhoû, nôi thieát trí toân thôø xöông soï cuûa Ngaøi. Xöông soï traûi qua hôn ngaøn naêm, gaàn nhö hoùa thaïch, neân khoâng coøn nhìn ñöôïc maøu aûnh cuûa xöông.

Chuùng toâi thaønh kính leã baùi, voâ cuøng kính ngöôõng tri aân baäc Boà Taùt ñaõ phuïng söï Phaät phaùp, hy sinh caû cuoäc ñôøi laøm saùng toû giaùo lyù Nhö Lai cho nhaân gian ñöôïc nhaân duyeân hoïc Phaät.

Vieáng thaêm Phaät quang sôn Phaät Quang Sôn coù theå goïi laø moät quaàn theå caûnh

trí Phaät Ñaøi, do chu vi dieän tích ngoâi chuøa naøy heát söùc ñoà soä roäng lôùn; neáu ñeå moät ngaøy tham quan, chieâm ngöôõng coù theå cuõng khoâng ñuû heát.

Chuøa coù moät phoøng aên coâng coäng daønh cho nhöõng ngaøy ñaïi leã, söùc chöùa ñeán 4000 ngöôøi; vaäy dö bieát phaïm vi phöông dieän sinh hoaït Phaät söï khaùc taát phaûi quy moâ döôøng naøo. Ñieàu naøy laøm chuùng toâi nghó ñeán

- 137 -

vò truï trì nôi ñaây ñoù laø Hoøa Thöôïng Tinh Vaân. Ngaøi phaûi tuyeät ñoái taïo nhieàu thieän nghieäp trong quaù khöù kieáp, cuõng nhö hieän taïi; vaø phaûi thöôøng luoân taùn thaùn ñaûnh leã Ñaáng Theá Toân, neân môùi ñöôïc quaû baùo sung maõn nhö vaäy. Chuùng toâi coøn bieát, ñaây chæ laø cô sôû toå ñình hoaït ñoäng cuûa Ngaøi, ngoaøi ra naêm chaâu treân theá giôùi, ñeàu coù cô sôû chuøa vieän nhaân danh Ngaøi, ñöôïc döïng leân cuõng heát söùc nguy nga traùng leä. Ngay taïi Sydney - UÙc Chaâu, quoác gia chuùng toâi sinh soáng, moät Nam Thieân Töï thaät ñoà soä ñeïp maét vôùi phí toån leân ñeán hôn 50 trieäu ñoâ la. ÔÛ tieåu bang khaùc cuõng coù moät töï vieän thaät ñeïp, taàm côû quy moâ. Bieát theâm Hoøa Thöôïng Tinh Vaân, coù daùng ngöôøi to lôùn khoûe maïnh, tuoåi thoï naêm nay 80 tuoåi ñaõ laø thöôïng thoï.

Nhö theá coù theå noùi chaùnh baùo, y baùo cuûa Ngaøi ñuùng nhö lôøi kinh daïy. Hình aûnh Hoøa Thöôïng Tinh Vaân laøm chuùng toâi suy nghó, söï tuyeät vôøi maàu nhieäm giaùo phaùp Nhö Lai khoâng theå nghó baøn. Chæ thaáy phöôùc baùo thoâi ñaõ hieåu dieäu duïng nhaân quaû nhieäm maàu vi dieäu; gieo nhaân naøo gaëp quaû naáy, cho neân Phaät töû chuùng ta caên baûn tröôùc heát caàn hoïc boá thí, hoä trì Tam Baûo, ñoù laø nhaân toái thöôïng ñaàu tieân, roài sau môùi nghieân taàm hoïc hoûi Phaät phaùp. Khoâng boá thí, khoâng hoä trì Tam Baûo, thì laøm sao goïi laø thöïc haønh Phaät phaùp ôû nhaân gian daïy ngöôøi tu giaûi thoaùt. Neáu töôûng raèng lo hoïc Phaät phaùp phaùt trieån trí hueä laø ñieàu öu tieân, roài xem thöôøng boá thí tu thieän, nhö vaäy baát chôït voâ thöôøng xaûy ñeán, baáy giôø söï hoïc chöa xong maø nhaân nghieäp ñôøi nay chaúng taïo ñöôïc gì, keát quaû ñôøi sau chæ ñöôïc chuùt ít thoâng minh, nhöng vaãn ñau khoå nhö bao nhieâu ngöôøi chöa hoïc Phaät. Chöøng aáy duø

- 138 -

deã daøng hoïc hieåu Phaät phaùp nhöng chòu quaû baùo gaëp bao trôû ngaïi khoù khaên cuûa thieáu aên ngheøo ñoùi.

Linh Nham Töï Tröôùc khi haønh höông AÁn Ñoä, Ñaøi Loan chuùng toâi

coù xem qua boä phim khaùnh thaønh chuøa Linh Nham; chuøa naøy do Hoøa Thöôïng Dieäu Lieân truï trì, Ngaøi cuõng laø baäc chaân tu thaïc ñöùc.

Ngoâi Linh Nham Töï toïa laïc treân ñoài nuùi cao vôùi daùng sôn töï röïc rôõ uy nghi. Khi trôøi vöøa saùng, töø xa döôùi xoùm laøng nhìn leân ngoâi Chuøa, ta thaáy nhöõng vaàn maây hoøa quyeän baéc ngang maùi chuøa troâng nhö caûnh laàu tieân huyeàn aûo. Chuøa naøy chuyeân tu Tònh Ñoä, luoân nieäm hoàng danh Phaät A Di Ñaø. Moïi Phaät söï chaáp taùc, ngay caû theå duïc chaïy boä cuõng ñoàng thanh nieäm lôùn danh hieäu A Di Ñaø Phaät. Cho thaáy vò Hoøa Thöôïng truï trì Linh Nham Töï quyeát chí moät loøng caàu sinh Cöïc Laïc ngay taïi ñôøi nay; nhö theá ñaïi chuùng ñeä töû nôi ñaây hoïc ñöôïc phöông phaùp nieäm Phaät trong moïi tình huoáng.

Chuùng toâi ñeán thaêm, ñuùng vaøo thôøi khoùa ñaïi chuùng ñang tu nieäm, coù khoaûng 200 ngöôøi nam nöõ, hoï tuaân thuû noäi quy, nghieâm chænh trong boä ñoàng phuïc aùo traøng maøu ñen. Moät vaøi tu só ra chaøo ñoùn chuùng toâi, troâng quyù vò thaät phaùp hyû an laïc. Vaø chính luùc naøy chuùng toâi môùi bieát bieán coá ñoäng ñaát ôû Ñaøi Loan ñaõ laøm hö haïi ngoâi chaùnh ñieän, khieán phaûi phaù vôõ heát taát caû; vaø hieän chuøa ñang tieán haønh xaây döïng ngoâi chaùnh ñieän môùi caùch ñoù khoâng xa. Ai naáy trong ñoaøn thaät söõng sôø, thaûo naøo luùc ñaàu ñaët chaân ñeán coång Tam Quan khoâng thaáy ngoâi Chaùnh Ñieän, chæ

- 139 -

thaáy moät toøa laàu ñoái dieän ngay coång chính. Chuùng toâi cuõng hoûi ôû chuøa coù ai bò thöông tích sau vuï ñoäng ñaát naøy khoâng? May maén laø chuøa khoâng ai bò gì caû.

Rôøi khoûi Linh Nham Töï moïi ngöôøi vöøa vui cuõng vöøa öu tö lo laéng cho vieäc voâ thöôøng ôû theá gian khoâng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Ngay caû moät sôn töï uy nghi huøng traùng, thaät hoïc thaät tu maø vaãn bò laâm naïn, huoáng gì caûnh xoâ boà naùo nhieät ôû phoá thò ñaày phieàn naõo nhieãm oâ. Nhôù lôøi Phaät daïy khoâng sai, theá gian voâ thöôøng quoác ñoä nguy thuùy8. Coù theå Linh Nham Töï caûnh tænh chuùng ta, chaúng moät nôi naøo goïi laø an ñöôïc, neáu taâm con ngöôøi coøn maõi chöa an. Nhö vaäy khoâng moät nôi naøo baèng ñaïo traøng thanh tònh ôû taâm, nôi aáy môùi vónh haèng an tònh; nhöng muoán taïo ñöôïc ñaïo traøng trong taâm, chuùng sanh phaûi caàn nhöõng hình aûnh ñaïo traøng beân ngoaøi xuaát hieän, duø ñoù laø huyeãn caûnh theá gian.

Leã laïy toân töôïng vaø xaù lôïi vò Thaùnh Taêng caän ñaïi cuûa cuûa Ñaøi Loan, baäc chaân tu, khoå haïnh, laï luøng hieám coù.

Vieäc nhaân duyeân chieâm baùi chuøa Thöøa Thieân nôi kyû nieäm vò chaân tu ñaïo haïnh ñaõ soáng haønh ñaïo taïi ñaây, laø ngoaøi chöông trình. Bôûi lyù do chæ coù vaøi ngaøy ôû Ñaøi Loan, khoâng ñuû vieáng thaêm nhieàu nôi ñöôïc. Nhöng khi quyù vò trong ñoaøn ñeà nghò, baáy giôø chuùng toâi môùi thaáy höõu lyù coù nhaân duyeân; vaø chaáp nhaän coù

8 Theá gian luoân thay ñoåi, ñaát nöôùc hö hoaïi mong manh…

- 140 -

theå huûy boû moät chöông trình daïo chôi khoâng maáy quan troïng, ñoåi laïi chuyeån höôùng leã chuøa nôi kyû nieäm moät baäc chaân tu.

Phaùp hieäu cuûa Ngaøi laø Hoøa Thöôïng Quaûng Khaâm, vò tu só khoå haïnh chæ aên traùi caây, laïi chaúng bieát chöõ, gaàn gioáng nhö Luïc Toå Hueä Naêng. Khoâng bieát chöõ nhöng chaân tu ñöùc ñoä, neân ñöôïc nhieàu ngöôøi kính moä, vì lôøi daïy cuûa Ngaøi ñuùng vôùi chaùnh phaùp. Phaùp ngöõ cuûa Ngaøi ngaén goïn, tröïc thaúng vaán ñeà, khoâng phaûi quanh co tröøu töôïng mô hoà; chæ noùi nhöõng gì Ngaøi laøm ñöôïc. Ñoù cuõng laø vieäc khoù nhaát cuûa ngöôøi hoïc Phaät, vì phaùp Phaät chæ ñeå haønh khoâng phaûi ñeå noùi.

Ñoïc tieåu söû Ngaøi Quaûng Khaâm, môùi thaáy ñuùng laø baäc chaân tu. Thôøi gian coøn trung tuoåi ñaõ nhaäp thaát trong hang nuùi hôn möôøi naêm, nôi ñaây thuù döõ ñöôïc Ngaøi caûm hoùa, neân ngöôøi ôû ñaây goïi Ngaøi laø vò sö phuïc hoå.

Khi ñeà nghò anh tröôûng ñoaøn giuùp tìm chuøa nôi Hoøa Thöôïng Quaûng Khaâm cö nguï, thì aûnh noùi thaät chöa nghe bieát teân Hoøa Thöôïngï; vieäc naøy chaúng qua, Hoøa Thöôïng khoâng xuoáng nuùi, laïi ít ñaêng ñaøn thuyeát phaùp, chæ khi coù ngöôøi cung thænh, taùc baïch ñuùng duyeân thì Ngaøi môùi tuøy duyeân khai thò maø chaúng maøng hình thöùc. Caùch soáng dung dò töï taïi khoâng quan taâm ngoaïi caûnh theá gian, neân ngöôøi ít bieát ñeán cuõng phaûi.

Ngay caû hoûi hai oâng taøi xeá cuõng chaúng bieát, nhöng khi baûo hai oâng thöû ñieän thoaïi hoûi quyù vò quen bieát lôùn tuoåi thöôøng ñi chuøa, thì môùi hay laø coù teân Hoøa

- 141 -

Thöôïng Quaûng Khaâm. Teù ra oâng taøi xeá noùi, maù cuûa oâng bieát teân oâng Hoøa Thöôïng Quaûng Khaâm naøy.

Theá laø doø hoûi laàn theo, cuoái cuøng bieát ñöôïc ñòa chæ chuøa, taát caû ñeàu vui, ñeå coù nhaân duyeân thaêm vieáng leã baùi ngoâi chuøa kyû nieäm moät vò chaân tu Boà Taùt.

Chuøa Thöøa Thieân naèm ngang trieàn nuùi thaät ñeïp, ñöôøng leân chuøa len loûi giöõa röøng caây xanh töôi; loái ñi döïng baèng saøn goã, beà ngang chæ vöøa hai ngöôøi qua laïi. Thænh thoaûng coù ñoaïn baêng luoàn qua röøng chuoái; nhöõng buoàng chuoåi gaàn loái ñi, ngang taàm coù theå ñuïng rôø haùi ñöôïc. Caûnh ñeïp nhö theá neân ñi laâu maø khoâng thaáy meät. Quan saùt bieát ñöôïc ñoaïn ñöôøng naøy ñaõ khai môû töø khi xaây döïng chuøa. Baây giôø coù theâm moät loái ñi khaùc, xe coù theå chaïy leân deã daøng. Chuùng toâi vì ñeán laàn ñaàu khoâng bieát, neân ñeå xe buyùt ñaäu ôû beân döôùi, roài ñi boä theo con ñöôøng ngaøy xöa; tôùi chöøng leân ñeán nôi môùi thaáy xe ñaäu taáp naäp beân treân, ai cuõng ngôõ ngaøng cöôøi lôùn. Tuy nhieân chaúng tieác nuoái gì, vì vöøa ñöôïc ngaém theâm caûnh röøng, vöøa coù chuùt coâng ñöùc loäi boä, xöùng ñaùng goïi laø haønh höông leân nuùi, chieâm baùi di tích moät vò cao taêng ñöùc ñoä.

Thöøa Thieân Töï khoâng lôùn baèng Linh Nham Töï, laïi quaù nhoû so vôùi Phaät Quang Sôn, nhöng phong caûnh thích hôïp cho vieäc tu nieäm, vì toïa laïc treân nuùi yeân tònh. Chuùng toâi ñeán cuõng vaøo luùc ñaïi chuùng ñang tuïng nieäm, neân khoâng theå vaøo Chaùnh Ñieän leã Phaät, chæ ñöùng beân ngoaøi leã baùi. Khi tìm ñöôïc ngöôøi höôùng daãn, vieäc ñaàu tieân laø xaùc nhaän hoûi laïi laàn nöõa, ñaây coù phaûi laø chuøa nôi Hoøa Thöôïng Quaûng Khaâm haønh ñaïo khoâng? Thay vì traû lôøi daøi doøng hoï höôùng daãn chuùng toâi ñeán gian nhaø ñaëc bieät rieâng, thôø töôïng Ngaøi Quaûng Khaâm. Toâi thaät xuùc ñoäng tröôùc toân töôïng cuûa

- 142 -

Ngaøi, vì töø con ngöôøi bình dò chaát phaùc, theå hieän ñöôïc tinh thaàn Boà Taùt, trôû thaønh moät vò chaân tu khieán moïi ngöôøi kính phuïc. Ñeä töû cuûa Ngaøi coøn giöõ laïi chieác gheá maø Ngaøi thöôøng ngoài ngaøy cuõng nhö ñeâm. Nôi ñaây chuùng toâi khoâng noùi heát ñöôïc chi tieát, khoâng theå daøi doøng keå veà cuoäc ñôøi Ngaøi, cuõng nhö phaùp ngöõ chaân thaät cuûa ñaïi sö, quyù ñoïc giaû coù theå tìm saùch “Caåm nang tu hoïc” seõ roõ cuoäc ñôøi haønh ñaïo cuûa Ngaøi.

*

Sau khi leã töôïng, hình aûnh, vaät kyû nieäm cuûa Hoøa Thöôïng, ñoaøn ñöôïc ngöôøi höôùng daãn ñöa ñeán moät nôi khaùc ñaûnh leã xaù lôïi cuûa Ngaøi. Xaù lôïi cuûa Ngaøi ñuùng thaät goïi laø xaù lôïi; chæ vaøi haït nhoû nhöng trong suoát oùng aùnh.

Chuùng toâi xin pheùp rôøi khoûi chuøa trong nieàm kính moä vò chaân tu Boà Taùt, vaø mong raèng Ngaøi maõi trôû laïi tuøy duyeân mang ñuû lôùp hình chuùng sanh, hoaèng hoùa giaùo phaùp Nhö Lai trong thôøi ñaïi ngaøy caøng phieàn tröôïc naøy.

Chuyeán ñi Ñaøi Loan khoâng chæ nghæ ngôi thö thaû, laïi ñöôïc haønh höông hoïc hoûi bao ñieàu, khieán ai cuõng vui thích thuù; ñeå töï ghi vaøo taâm mình nieàm tin chaùnh phaùp ngaøy caøng vöõng beàn hôn.

- 143 -

Ç

Lôøi keát Phaät töû chuùng ta caû hai giôùi xuaát gia, taïi gia duø treû

giaø, beù lôùn, ñeàu laø con Phaät, ñeàu ñang coá gaéng hoïc vaø haønh giaùo lyù Nhö Lai. Nhöng thaät söï phaûi than raèng ñôøi nay vieäc tu hoïc cuûa ngöôøi con Phaät ñang trong tình traïng khoù khaên, nan giaûi. Ngöôøi xuaát gia phaûi tieáp caän ngoaïi caûnh nhieàu hôn ngaøy xöa, neân taát caû Phaät söï thöôøng bò nhieãm ñôøi khoù theå thanh tònh; töø ñoù vieäc haønh ñaïo chính baûn thaân coøn vaát vaû huoáng nöõa ñoä ñôøi.

Phaàn Phaät töû taïi gia laïi deã chìm saâu ñôøi soáng vaät chaát gaáp boäi hôn xöa; neân vieäc tu taäp vaø hoä trì Tam Baûo cuõng aûnh höôûng thaät nhieàu, khoù theå traùnh ñöôïc naëng veà danh ngaõ.

Toùm laïi ñôøi caøng xa chaùnh phaùp, con ngöôøi caøng khoù tu Phaät; duy chæ coù caùch phaûi tìm veà hình aûnh Nhö Lai, tìm veà danh hieäu Phaät Ñaø, tìm veà nôi naøo linh thieâng coù chö Thaùnh chuùng, chö Thieän Trí Thöùc, ñeå ñöôïc haàu caän, ñeå ñöôïc nöông nhôø ñöùc ñoä vaø dieäu löïc - coäng hoøa aâm höôûng, môùi mong giöõ ñöôïc ñaïo taâm thuaàn nhaát.

Nhö theá thöïc teá ngaøy nay, Phaät tích, Thaùnh ñòa, Vaät linh Xaù lôïi… chính laø thuaän duyeân thuaän caûnh cho ngöôøi hoïc Phaät ngaøy nay. Ñöøng töôûng raèng nhöõng vieäc noùi treân chæ laø hình thöùc saéc chaát beân ngoaøi; neân nhôù raèng thöïc teá ñôøi soáng, chuùng sanh con ngöôøi khoâng theå rôøi xa hình thöùc ñöôïc. Duø cho baäc thöôïng caên sanh ra lieàn bieát Phaät phaùp cuõng caàn phaûi coù hình thöùc: Phaät tích, Thaùnh linh, Chuøa chieàn, Tònh Xaù... môùi coù theå troïn ñuû nhaân duyeân haønh ñaïo. Nhö

- 144 -

vaäy coøn soáng laø coøn nhôø vaøo hình thöùc. Ñöông nhieân phaûi bieát choïn ñuùng hình thöùc, ñeå mong giaùc ngoä, mong ñöôïc giaûi thoaùt; ñoù môùi traùnh ñöôïc, khoâng bò hình thöùc quay laïi troùi buoäc chính mình.

Nguyeän raèng taát caû chuùng ta, hai giôùi xuaát gia, taïi gia ñeàu ñöôïc nhaân duyeân veà thaêm ñaát Phaät, vaø neáu khoâng duyeân thaêm ñöôïc di tích Phaät Ñaø, thì taát caû nhöõng nôi naøo thôø kính chö Phaät, chö Boà Taùt cuõng ñeàu laøm ta phaùt taâm hoïc Phaät, hoan hyû soáng trong chaùnh phaùp cho ñeán troïn ñôøi. Caàu nguyeän moïi loaøi chuùng sanh töông lai ñeàu thaám nhuaän phaùp Phaät.

Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät Nam Moâ A Di Ñaø Phaät Thích Phoå Huaân 17/05/2007

- 145 -

- 146 -

Caûnh ven bôø soâng Haèng

Treân ñöôøng leân nuùi Linh Thöùu

- 147 -

- 148 -

Vui vôùi maáy em coâ nhi taïi Nepal

Chuøa Nhaät taïi Boà Ñeà Ñaïo Traøng

Tröôùc chuøa Taây Taïng

149

Quaùn nöôùc beân ñöôøng

Döøng chaân aên ñôõ ñoùi

150

Chuyeán xe khoù queân treân ñaát Phaät

Ngoâi ñeàn ñaïo Bahai, coù loái kieán truùc na naù gioáng nhö ngoâi nhaø con soø

noåi tieáng ôû Sydney – UÙc Ñaïi Lôïl

151

152

Tröôùc ñeàn Taj Maha moät kyø quan theá giôùi.

Nghæ chaân Beân caïnh ñeàn Taj Maha

Ñaøi Loan

Thaùp Taipei 101 ñöôïc xem cao nhaát theá giôùi tính töø naêm

2004 – 2005

Moät goùc caûnh Ñaøi Loan töø Thaùp Taipei 101 nhìn xuoáng

153

Chung vui trong nieàm tin Phaät

154

Xin hoài höôùng coâng ñöùc aán toáng cuûa quyù Coâ: Giaùc Anh, Giaùc Duyeân, Giaùc Trí, Chuùc Nhaän, vaø chuù Chuùc Cang cuøng quyù Baùc, Coâ Chuù, Anh Chò Phaät töû: Chuùc Lieâm, Dieäu Thaûo, Höông Ngoïc, Dieäu Ngoïc, Taâm Hueä, Chuùc Phaåm, Dieäu Hoa, Giaùc Thieän, Chuùc Vaân, Thieän Long, Ñöùc Phöông, vôï choàng baùc só Taâm. Giôùi Ngoân, Giaùc Nga, Nguyeãn Bích Ngoïc, Dieäu Yeân, Chuùc Maân, Chuùc Taïng. Thieän Tueä, Minh Hieàn, Chuùc Bính, Chuùc Haèng, Dieäu Mai, Long Laønh, Long Taâm, Myõ Lieân, beù Thanh Ñöùc, Dung Thoâng, Chuùc Phoå, Nguyeân Nga, Chuùc Höông, Chuùc Haïnh, Chôn Xuaân, Nhö Tueä, Dieäu Khaùnh, Giaùc Hoùa, Giaùc Thuøy, Chuùc Töø, Dieäu Thuaàn, Ngoïc Nghieâm, Thieän Tueä, Minh Hieàn, Hueä Ñöùc (Vöông Anh), Linh Hoa.

Kính nguyeän taát caû an laønh trong nieàm tin chaùnh phaùp

Nam Moâ A Di Ñaø Phaät

155

Ç