สมหญง ชประยร ส ำนกวจยและพฒนำหมอนไหม

กรมหมอนไหม

กมภำพนธ 2557

Knowledge on Thai Silk Product Development

องคควำมรกำรพฒนำผลตภณฑไหมไทย

เอกสำรวชำกำร

ค ำน ำ

เอกสารฉบบนเปนเอกสารวชาการเกยวกบองคความรในการพฒนาผลตภณฑไหมไทยทผเขยนไดทมเทก าลงกายก าลงใจอยางเตมทในการรวบรวมเทคโนโลยดานการผลตหมอนไหมทงระบบแบบครบถวน คอเรมดวยการปลกหมอน การเลยงไหม การสาวเสนไหม ซงเปนกระบวนการผลตตนน า การลอกกาวยอมส การพฒนาลวดลายของผาไหมทเปนภมปญญาของไทย รวมทงการศกษาขอมลวชาการทางดานวทยาศาสตร ดานเศรษฐกจของการผลตการตลาดผาไหมไทยเพอเปนแหลงความรหมอนไหมตามทไดกลาวน ามาน จงท าใหผเขยนไดน ามาจดท าเปนเอกสารเพอการเผยแพรใหกบทานผอานทกทาน พรอมทงมการน าไปประกอบการพจารณาเพอการน าไปใชประโยชนอยางเตมก าลงตอไปนอกจากนผเขยนยงน าผลการศกษาวจยวชาการดานหมอนไหมทด าเนนการมาแลว โดยผานการน าไปทดลองน าไปประยกตใชจรงและประสบผลส าเรจในภาคการปฏบตมาแลวระดบหนงทงนเพอเปนผลสรปทมขอยนยนไดวา สามารถน าไปใชและกอใหเกดประโยชนกบผใชไดอยางแทจรง

ผลตภณฑ ไหมไทยเปนสนคาชนดหน งท มช อเสยง เป นท ยอมรบของชาวไทย และ ชาวตางประเทศเปนอยางมาก จากอดตถงปจจบนผลตภณฑไหมไทยไดมการพฒนา วจยมาอยางตอเนองโดยตลลด จากวถชวตภมปญญาของคนไทย จากบรรพบรษสลกหลานในยคของโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว มววฒนาการมาพรอมๆกบความเจรญรงเรองของวฒนธรรมไทย และวถชวตคนไทยมาเปนเวลาชานาน ความเจรญกาวหนาทางวชาการตางๆรวมถงระบบสารสนเทศทกาวไกลอยางรวดเรว ท าใหโลกใบนของเราแคบลง อยางไมนาเชอ แตการพฒนาในดานวชาการเพอการพฒนาองคความรตางๆ ของคนในโลกไมหยดนง ดงนนการศกษาคดคน จงจ าเปนทจะตงมการศกษาคดคนความรใหมๆอกมากมาย เพอการจดท าเปนองคความรเพอน าไปสการถายทอดใหกบผทมสวนไดสวนเสยกบอาชพหมอนไดอยางมประสทธภาพ สามารถน าไปใชประโยชนเพอใหเกดผลสมฤทธไดอยางรวดเรว อกสวนหนงเพอใชเปนฐานขอมลในการศกษาตอยอด เพอการพฒนาอยางยงททรงคณคาของไหมไทย อนเปนสนทรพยของแผนดนไทยไดเปนอยางงด

สมหญง ชประยร 2557

ค ำนยม

เอกสารวชาการเรององคความรการพฒนาผลตภณฑไหมไทย ทจดท าขนครงน โดยนางสมหญง ชประยร นน ในการนผจดท าขอขอบคณ ผท ไดใหความสนบสนนในการจดขอมลในเอกสารฉบบน คอ กลมเกษตรกรโรงสาวไหมชมชนบานโนนงาม จงหวดมหาสารคาม กลมเกษตรกรบานกกาสงห จงหวดรอยเอด อาจารยดร.จนทรทพย ซอสตย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร Mr. EgamiHiroto และ Mr. Miura Nobufumi ผบรหารบรษท เจ ท ซลค จ ากด มสวนท าใหเอกสารวชาการฉบบนมความสมบรณและเปนประโยชน

สมหญง ชประยร 2550

สารบญ

(หนา)

องคความรการพฒนาผลตภณฑไหมไทย 1 การปลกหมอนและเลยงไหม 2 การปลกหมอน โรค แมลงศตรหมอนและการปองกนก าจด

2 9

การเลยงไหม 17 โรค แมลงศตรไหมและการปองกนก าจด 27 การผลตเสนไหมไทยคณภาพ 32 การลอกกาว ฟอกและยอมสเสนไหมไทย 36 ศกยภาพการผลตผลตภณฑไหมไทยเชงการคา 41 การพฒนาผลตภณฑไหมไทยสตลาดสากล 45 ขอมลวชาการเบองตนของความแขงแรงและเปอรเซนตการยดตวของเสนไหมชนดตางๆ ทมการใชเพอการทอผาไหมโดยทวไป

59

ขอมลวชาการเบองตนของคณลกษณะผาไหมไทย 62 หลกการคดตนทนในการผลตผาไหมโดยทวไป 68 เอกสารอางอง 73

(2)

สารบญตาราง

(หนา)

ตารางท 1 แสดงสารเคมทจมทอนพนธกอนปลก 3 ตารางท 2 แสดงความสมพนธเครองทนแรงกบระยะแถวปลกตนหมอน 5 ตารางท 3 แสดงอณหภมและความชนไหมวยออน 19 ตารางท 4 แสดงอณหภมและความชนไหมวยแก 22 ตารางท 5 แสดงผลการทดสอบคาความแขงแรงและเปอรเซนตการยดตวของเสนไหม 7 ตวอยาง

60

ตารางท 6 แสดงผลคณลกษณะ 4 ลกษณะ ของผาไหม 8 ตวอยาง 67 ตารางท 7 แสดงตนทนการผลตผาไหมมดหมตอเมตร (ลวดลายมดหมธรรมดา 2 ตะกอผาหนา กวาง 1 เมตร)

68

ตารางท 8 แสดงตนทนการผลตผาไหมสพนตอเมตร (ผาชนด 2 เสน หนากวาง 1 เมตร) 69 ตารางท 9 ตนทนการผลตผาไหมยกดอกตอเมตร (เปนผาทอแบบ 4 ตะกอ - ไมยากไมงาย) 70 ตารางท 10 ตนทนการผลตผาไหมลายตาสบปะรดตอเมตร(ผาหนากวาง 1.00 เมตร) 71 ตารางท 11 สรปเปรยบเทยบตนทนกลางในการผตผาไหม 4 ประเภท (ตนทน : เมตร) 72

(3)

สารบญภาพ

(หนา)

ภาพท 1 เสนไหมคณภาพ 1 ภาพท 2 แปลงหมอน 2 ภาพท 3 การเตรมทอนพนธหมอน 3 ภาพท 4 หมอนช าถง 4 ภาพท 5 แสดงเครองแรงสมพนธระยะปลกหมอน 5 ภาพท 6 ฟางคลมดน 6 ภาพท 7 พชตระกลถว 6 ภาพท 8 ตดต า 7 ภาพท 9 ตดกลาง 7 ภาพท 10 ตดแขนง 8 ภาพท 11 การเกบใบหมอน 8 ภาพท 12 แสดงโรครากเนา 9 ภาพท 13 แสดงโรคราสนม 10 ภาพท 14 แสดงโรคใบไหม 11 ภาพท 15 แสดงโรคใบดาง 11 ภาพท 16 แสดงโรคใบดาง 12 ภาพท 17 แสดงดวงเจาะล าตน 13 ภาพท 18 แสดงปลวกกดกนตนหมอน 14 ภาพท 19 แสดงเพลยไฟ 15 ภาพท 20 แสดงเพลยแปง 16 ภาพท 21 แสดงอปกรณเลยงไหม 17 ภาพท 22 แสดงแผนไขไหม 18 ภาพท 23 แสดงโรยสารเคม 18 ภาพท 24 แสดงโรครากเนา 18 ภาพท 25 แสดงรกษาความชน 19 ภาพท 26 แสดงการขยายพนทเลยงไหม 20 ภาพท 27 แสดงการถายมลไหม 20 ภาพท 28 แสดงการโรยแกลบเผา 20 ภาพท 29 แสดงไหมตน 21

(4)

สารบญภาพ (ตอ)

(หนา)

ภาพท 30 แสดงหองเลยงไหม 22 ภาพท 31 แสดงพนทเลยงไหมทเหมาะสม 23 ภาพท 32 แสดงการถายมลไหมวย 24 ภาพท 33 แสดงไหมสกเขาจอท ารง 24 ภาพท 34 แสดงไหมท ารง 25 ภาพท 35 แสดงการเกบรงทเหมาะสม 26 ภาพท 36 แสดงโรคแอสเปอรจลส 28 ภาพท 37 แสดงอาการโรคแกรสเซอร 28 ภาพท 38 แสดงอาการโรคบกเตร 29 ภาพท 39 แสดงอาการโรคบกเตร 30 ภาพท 40 แสดงอาการโรคเพบรน 31 ภาพท 41 แสดงแมลงวนลายและการเขาท าลาย 32 ภาพท 42 แสดงขนตอนการสาวไหม 35 ภาพท 43 แสดงขนตอนการลอกกาวเสนไหม 38 ภาพท 44 แสดงการทอผาลายสอง 46 ภาพท 45 แสดงผามดหมคน 48 ภาพท 46 แสดงผาลายตาสบปะรด 49 ภาพท 47 แสดงผามดหมประยกต 52 ภาพท 48 แสดงขนตอนการทอผา 53 ภาพท 49 แสดงผาลายสาเกต 55 ภาพท 50 แสดงผาลายราชพฤกษ 56 ภาพท 51 แสดงผาพลว 58 ภาพท 52 เครองวดความแขงของผา 63 ภาพท 53 เครองวดการคนตวของผา 64 ภาพท 54 เครองวดการทงตวของผา 65 ภาพท 55 เครองวดวดความคงทนตอการขดถ 66

F/วชาการ/การปลกหมอนและเลยงไหม doc. 25/04/07

องคความรการพฒนาผลตภณฑไหมไทย

ผลตภณฑไหมไทยเปนสนคาชนดหนงทมชอเสยงและเปนทตองการของทงชาวไทยและชาวตางประเทศ จากสภาพของโลกปจจบนทมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ทงทางดานสงคมและเศรษฐกจ การแขงขนทางดานการคาทเพมความรนแรงมากขน ท าใหมความจ าเปนทจะตองใชเทคโนโลย ใหมๆ เขามามสวนรวมในการพฒนาการผลตผลตภณฑไหมไทยมากขน โดยจะตองมการพฒนากนทงระบบ คอ ตงแตตนน า กลางน า ปลายน า เพอใหสามารถสรางความตางจากผอนทเปนจดแขง เพอการแขงขนในทางการคาไดอยางเปนรปธรรม ส าหรบผลตภณฑไหมไทยเพอใหสามารถรกษาชอเสยงและเอกลกษณไหมไทยไวทกภาคสวนทเกยวของจะตองมการท างานในลกษณะบรณาการเพอเสรมสรางศกยภาพในการแขงขนใหไหมไทยทงในภมภาคอาเซยน สภาพยโรป และสหรฐอเมรกา โดยมยทธศาสตรรกษาตลาดเดม และขยายตลาดใหมเพอเพมสวนแบงในตลาดโลกเสรมสรางรายไดแกประเทศ สงผลท าใหผประกอบการและเกษตรกร มรายไดเพมขนการเสรมสรางศกยภาพใหแกอตสาหกรรมไหมไทยทงระบบนนสามารถท าไดไมยากนก หากผทมสวนไดสวนเสยในทกภาคสวนมความพรอมทจะรวมกนพฒนาไหมไทยทงระบบอยางตอเนอง คอเรมตงแตงานกจกรรมในสวนตนน าคอการปลกหมอนเลยงไหม การแปรรปสาวไหมฟอกยอมสเสนไหม การทอผาและผลตภณฑไหมไทย รวมถงการบรหารจดการดานกาตลาดอยางมออาชพ ดงนนเพอใหเกดกระบวนการพฒนาผลตภณฑไหมไทยแบบครบวงจร แตละสวนทเกยวของ จะตองมการพจารณาน าองคความรการผลตไหมไทยแบบครบวงจรทจะไดกลาวตอไปน น าไปประยกตปฏบตงานรวมกนใหเกดความเชอมโยงของขนตอนการผลตแตละสวนเพอน าไปสการผลตผลตภณฑ ไหมไทยใหไดมาตรฐานคณภาพ และเปนสากลมากขน พรอมทงรกษาคณลกษณะของความเปนเอกลกษณผลตภณฑไหมไทยทมความโดดเดน ดงทผคนทวโลกไดยกยองใหไหมไทยคอราชนแหงเสนใย (ภาพท 1)

ภาพท 1 เสนไหมคณภาพ

๒

การปลกหมอนและเลยงไหม

การปลกหมอนเลยงไหม นบเปนกจกรรมตนน าของอตสาหกรรมไหมไทย และมสวนเกยวของโดยตรงกบเกษตรกรไทยทอาศยอยในชนบทมากทสด การทกวาจะไดมาซงเสนไหมราชนแหงเสนใย เพอการทอผาไหมนน จะตองมขนตอนของการปลกหมอนและเลยงไหมมากอนดงนนเทคโนโลยในแตละขนตอนทจะน ามาปฏบตจงมสวนส าค รายละเอยด คอ

การปลกหมอน พนธหมอน

พนธหมอนทเกษตรกรปลกโดยทวๆไปมหลายพนธดวยกน แตพนธหมอนทสงเสรมใหปลกเพอการเลยงไหม เชน พนธบรรมย๖๐พนธสกลนคร พนธคณไพ เปนตน ซงทอนพนธสามารถแตกรากไดดหลงการปกช าทอนพนธ แตอยางไรกตามพนธทใชปลกควรเปนพนธมความเหมาะสม และตองมการดแลบ ารงตนหมอนใหอยในสภาพทใหผลผลตใบหมอนเพอการน าไปเลยงไหมไดดดวย (สมห งและคณะ, ๒๕๓๘) (ภาพท 2)

ภาพท 2 แปลงหมอน

การเตรยมทอนพนธ การเตรยมหมอนทอนพนธเพอปลกลงในแปลงโดยตรง หรอน าไปปกช าลงในเรอนเพาะช า ควรมหลก

ในการเตรยมทอนพนธดงน 1. ทอนพนธหมอนควรไดจากกงหมอนทมอายตงแต 4 เดอน ถง 1 ปและปลอดโรคแมลง 2. ตดทอนพนธหมอนยาวประมาณ 20 เซนตเมตร หรอมตาประมาณ 4 – 5 ตา 3. สวนปลายของทอนพนธหมอนตดใหเรยบเหนอขอตาประมาณ 4 – 5 ตา 4. สวนโคนของทอนพนธตดต ากวาขอตา 1.5 เซนตเมตร โดยตดใหเปนรปเฉยงปากฉลาม (ภาพท 3) 5. หลงจากเตรยมทอนพนธแลว ควรน าไปปกช าทนท หรอเกบไวในทรม ควรรดน าอยางนอย

วนละ 1 ครง ประมาณ 7 วน

๓

6. กอนน าทอนพนธหมอนลงไปปกช าทกครง ใหน าทอนพนธลงแชในน ายาฆาเชอราโบไทรโอดบโปลเดย นานประมาณ 24 ชวโมง เชน (เลอกใชชนดใดชนดหนง)

ตารางท ๑ แสดงสารเคมทจมทอนพนธกอนปลก

ยาฆาเชอรา ชนด อตราการใช Benlate 50 % WP 0.5 กรม ตอน า 1 ลตร Pens 75 % WP 1.0 กรม ตอน า 1 ลตร Foloidin 50 % WP 1.0 กรม ตอน า 1 ลตร

ภาพท 3 การเตรมทอนพนธหมอน

การขยายพนธหมอนนยมปฏบต ๓ วธ คอ 1. น าทอนพนธหมอนปกช าในแปลงโดยตรง ขนาดของแปลงปกช าควรกวาง 1 เมตร ยาวตามความตองการ เตรยมปกช าโดยใสแกลบเผาคลกเคลากบดน อตราสวน 1 : 1 ปกลกประมาณ 3 ใน 4 ของทอนพนธ ระยะระหวางตน 10 เซนตเมตร ระหวางแถว 10 เซนตเมตร ควรท ารมเงาใหแปลงเพาะช าในระยะแรก และควรรดน าใหความชมชนในแปลงช าใหเพยงพอ อายประมาณ 4 เดอน จงใชปลกได

ขอด 1) ลงทนนอยและประหยดเวลา 2) ยายกลาหมอนไดครงละจ านวนมาก และสะดวกตอการขนสง 3) ไดตนกลาพนธทสมบรณแขงแรงสม าเสมอ 4) วธการไมซบซอนยงยาก ซงงายตอการปฏบต 5) สามารถขยายพนธไดมากในพนทจ ากด

๔

2. หมอนช าถง น าทอนพนธหมอนทเตรยมไว ปกช าลงในถงขนาด 4 x 6 นว ทบรรจดนผสมกบแกลบเผาในอตราสวน 1 : 1 ปกทอนพนธลก 3 ใน 4 ของความยาวทอนพนธ (ภาพท 4)

ภาพท 4 หมอนช าถง

การเลอกพนทปลกหมอน ใกลแหลงน าและใกลกบสถานทเลยงไหมเพอสะดวกในการเกบใบหมอนมาเลยงไหม

1) ไมควรอยใกลโรงงานอตสาหกรรมไรยาสบ และสวนผลไมตางๆ เพราะอาจไดรบผลกระทบจากการใชสารเคมของกจกรรมจากแหลงนนๆ

2) ดนทเหมาะสมคอ ดนรวนปนทราย มอนทรย ระดบความเปนกรดเปนดาง 6.5 – 7.0 เพราะจะท าใหตนหมอนสามารถใชธาตอาหารหลก คอ ไนโตรเจน ฟอสฟอรสและโปรแตสเซยม ไดอยางมประสทธภาพสงสด

3) หากไมสามารถหาพนททมดนอดมสมบรณได ใชวธการทจะปรบปรงสภาพดน ดงน (1) เพมอนทรยวตถ เชน ปยหมก ปยคอก ปยพชสด (2) เพมปยวทยาศาสตร เชน สตร 15-15-15 ในอตรา 50 – 100 กโลกรมตอไรตอป

เปนตน (3) ปรบความเปนกรดเปนดางของดนใหเปนกลาง มระดบความเปนกรดเปนดาง6.5 –

7.0 เชน ดนเปนกรดมากใหใสปนขาวลงในดนเปนตน

ระยะปลก การปลกหมอนไมเหมอนกบการปลกพชชนดอนๆเพราะหมอนเปนพชทน าใบไปใชประโยชน ดงนนการจด

แถวปลกจงตองดทศทางของแสงแดดดวย เพอใหตนหมอนไดรบแสงแดดเตมท นอกจากนยงตองค านงถงระยะการปลกหมอนทเหมาะสมกบเครองทนแรง (ตารางท ๒) (ภาพท 5)

๕

ตารางท ๒ แสดงความสมพนธเครองทนแรงกบระยะแถวปลกตนหมอน

ชนดเครองทนแรง ระหวางแถว(เมตร) ระหวางตนภาเมตร)

จ านวนตนตอไร(ตน)

1. เครองทนแรงขนาดให 3.0 0.70 762 2. เครองทนแรงขนาดกลาง 2.5 0.75 853 3. เครองทนแรงขนาดเลก 2.0 0.75 1,066 4. แรงคนหรอสตว 1.5 0.75 1,422

ภาพท 5 แสดงเครองแรงสมพนธระยะปลกหมอน

การดแลรกษาแปลงหมอน 1. การรกษาความชนในแปลงหมอน ควรใชฟางขาว แกลบสด คลมหนาดน (ภาพท6) 2. การใหน าในแปลงปลกมความชมชนอยางสม าเสมอ การมระบบการใหน าในแปลงหมอนจะสามารถท าใหตนหมอนมคณภาพ 3. การตดแตงกงหมอน ควรมแผนใหเหมาะสมกบการเลยงไหม หลงการตดแตงควรมการใสปยดวย 4. การใสปยควรจะมการใสปยอนทรย ควบคกบปยเคม การใสปยแตละครงควรทจะเลอกเวลาและอตราทใชใหเหมาะสม เพอการเจร เตบโตทด

ปยคอก ปยหมก ใสโดยเฉลยประมาณ 2,000 กโลกรมตอไรตอป โดยท าการแบงใสปยหลงจากการตดต าและตดกลาง

ปยพชสด ปลกพชตระกลถวในระหวางแถวตนหมอน แลวท าการไถกลบ เพอชวยเพมธาตอาหารและรกษาความชนของดน (ภาพท 7)

ปยเคม สตร 15 – 15 – 15 อตรา 100 กโลกรมตอไรตอป ควรแบงปยใสในแปลงหมอน 3– 4 ครงตอป

๖

ภาพท 6 ฟางคลมดน ภาพท 7 พชตระกลถว การตดแตงกงหมอน การเลยงไหมเพอใหไดผลตามทแผนวางไว จ าเปนตองมใบหมอนเพยงพอส าหรบการเลยงไหมแตละรนไดตลอดป ผลผลตใบหมอนสามารถประมาณไดจากปรมาณการแตกกงของตนหมอน การตดแตงกงหมอนจะท าใหใบหมอนมคณภาพด ผลผลตสงและลดความเสยหายจากโรคและแมลง

วตถประสงคในการตดแตงกงหมอน 1. เพอปรบปรงคณภาพของใบหมอน ซงใบหมอนจากกงใหมจะม ใบให และคณภาพด 2. เพอเพมผลผลตใบหมอน เพราะการตดแตงกงจะท าใหเกดการแตกแขนงใหมเพมขน 3. เพอใหทรงพมตนหมอนด ท าอายตนหมอนยาวนานใชประโยชนไดมากขน และสะดวกในการเกบเกยวหมอน 4. เพอลดอตราการท าลายและการระบาดของโรคและแมลงศตรหมอนทอาศยอยตามกงหมอน

การตดแตงกงหมอน โดยทวไปม 3 วธ ดงน

1. การตดต า ท าการตดต าทกป โดยตดสงจากพนดนประมาณ 30 เซนตเมตร หลงจากตดต าจะมกงแขนงแตกออกมาใหม ควรตดใหเหลอตอละ 6 - 8 กง การตดแตงวธนใหตดสงกวารอยเดมของทกป 1 - 2 เซนตเมตร ท าใหตนตอให สมบรณ ผลผลตเพมขน (ภาพท 8)

๗

ภาพท 8 ตดต า

2. การตดกลางหรอการตดครงตน เปนการตดสงจากพนดนประมาณ 60 – 80 เซนตเมตร จะตด

หลงจากตดต าไปแลว 4 – 5 เดอน เพอเปนการเพมผลผลตใบหมอน (ภาพท 9)`

ภาพท 9 ตดกลาง

๘

3. การตดแขนง หลงจากตดกลางแลวประมาณ 2 - 2 1/2 เดอน กงหมอนจะแตกแขนงออกมาท าใหสามารถเกบเกยวน าไปเลยงไหม เสรจแลวใหตดกงแขนงเหนอรอยเดม 5 - 10 เซนตเมตร ประมาณ 2 - 2 1/2เดอน กจะเกบใบหมอนไปเลยงไหมไดอกครง (ภาพท 10)

ภาพท 10 ตดแขนง การเกบเกยวใบหมอน

การเกบใบหมอนเลยงไหมท าได 2 วธ ดงน 1. การเกบใบ หลงจากการตดต าประมาณ 2 เดอน เกบใบเลยงไหมได ใหเหลอใบสวนยอดไว 4 - 5 ใบ

แลวทงชวง 1 เดอน ถง 1 เดอนครงกจะเกบใบหมอนเลยงไหมรนตอไป เกบใบหมอนเลยงไหมไดปละ 4 - 5 รน (ภาพท ๑1)

2. การเกบแบบตดกง ตดแตงกงหมอนแลวน าไปเลยงไหม วธนจะตดหมอนได 4 ครง/ป ถาตองการเลยงไหม 8 รน ตองมแปลงหมอน 2 แปลง เพอใชสลบกน (สมห งและคณะ, 253๘)

ภาพท ๑1 การเกบใบหมอน

๙

โรค แมลงศตรหมอนและการปองกนก าจด

โรคหมอน ๑. โรครากเนา (Root rot)ระบาดมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

สาเหต เกดจากหลาย ๆ สาเหตรวมกน ยงไมสามารถชชดวามาจากเชอสาเหตใด การระบาด มการระบาดมากในฤดฝน อาการของโรค จะเกดกบตนหมอนทมอาย 2 ปขน กงและใบจะแสดงอาการเหยวคลายโดนน ารอนลวก

ตอมาใบจะรวงและตนแหงตายไป สวนรากจะเปอยเปนสน าตาลปนด า มกลนบดเหมน เกดแผลบรเวณรากหรอโคนตนทเชอเขาท าลาย

การปองกนและก าจด (ภาพท ๑2) 1) ขดตนทเปนโรคเผาท าลาย 2) การเขตกรรมหลกเลยงการท าใหเกดแผลทโคนตนและราก 3) ใชพนธหมอนททนทานเปนตนตอ เชน หมอนไผ หมอนคณไพ เปนตน

ภาพท ๑2 แสดงโรครากเนา

2. โรคราแปงขาว (Powdery mildew) เชอสาเหต เชอรา Phyllactinia corylea (Pers) Karst. การระบาด มการระบาดมากในฤดหนาว อณหภม 22-24 องศาเซลเซยส ความชน 70-80

เปอรเซนตระบาดรวมกบการระบาดของไรแดงระบาดมากในฤดนาวโดยเฉพาะชวงหมอกลงจด

อาการของโรค เรมแรกเกดจดสขาวปนเทาคลายแปง ใตใบ ตอมาเจร เปนกลมเสนใยของเชอรา ใบหมอนจะเหลอง แหงกรอบรวงไป

การปองกนและก าจด ๑) ใหเกบใบทเปนโรคเผาท าลาย ๒) ควรใหน ากบตนหมอนในชวงหนาแลง

๑๐

3. โรคราสนม (Mulberry red rust) เชอสาเหต เชอรา Acedium mori (Barel) Syd.et Butler การระบาด มการระบาดมากในสภาพท เหมาะสม คอ อณหภม 10 -20 องศาเซลเซยส

ความชนสงกวา 80 เปอรเซนต อาการของโรค เปนจดสเหลองหลงใบ บางครงกพบทตาและล าตน ตอมาจดแผล จะบวมเปนตม

สน าตาลปนแดงคลายสนมเหลก (ภาพท13) การปองกนและก าจด

๑) เปนใบทเปนโรคเผาท าลาย ๒) ควรมระยะปลกระหวางตน และแถวไมแนนจนเกนไป เพอใหโปรง

ภาพท ๑3 แสดงโรคราสนม 4. โรคใบไหม (Bacterial blight) เกดจากเชอบกเตร

เชอสาเหต เชอบกเตรPseudomonas mori Boyer and Lambert การระบาด มการระบาดมากในสภาพอากาศรอนชน เกดมากในฤดฝน อณหภม 23-32 องศาเซลเซยส

ความชนสมพทธสงกวา 90 เปอรเซนต อาการของโรค เขาท าลายใบและกงหมอน ระยะแรกจะเกดจดสเทาฉ าน าเลก ๆ ใตใบ แลวลกลาม

เปนแผลสเหลองปนน าตาลรปสเหลยมเขาท าลายเสนใบ คลายเสนใบไหม ทกงจะเกดแผลสน าตาลปนด า (ภาพท 14)

การปองกนจ ากด 1) น ากง ใบ ทถกโรคท าลายไปเผาท าลาย 2) ท าการตดแตงกงหมอน กอนเขฤดฝน เพอชวยการถายเทอากาศด

๑๑

ภาพท ๑4 แสดงโรคใบไหม

5. โรคใบดาง (Mosaic disease) เกดจากเชอไวรส เชอสาเหต เชอไวรสแสดงอาการใบดาง ใบบดเบยว และมวนลงเปนถวย การระบาด ระบาดมากในฤดฝน อาการของโรค ใบหมอนแสดงอาการใบดางใบบดเบยวมวนลง แผนใบสเหลองล าตนแกระแกรน

ไมคอยจะแตกกงกานแสดงอาการเหลอง ใบเลกกวาปกต (ภาพท ๑5) การปองกนจ ากด

1) ใชทอนพนธหมอนทปลอดโรคในการขยายพนธ 2) ท าลายตนทแสดงอาการโดยเผาท าลาย

ภาพท๑5 แสดงโรคใบดาง

6. โรคใบดางแกระแกรน (Yellow mulberry dwarf) เกดจากเชอไมโครพลาสมา

เชอสาเหต เกดจากเชอ Microplasma Like Organism (MLO) การระบาด ระบาดแพรดวยตวพาหะ คอ เพลยจกจน อาการของโรค ใบหมอนแสดงใบยน ดาง และเหลอง ปลายใบและขอบใบจะมวนงอขน ใบยอดแตก

ใหมจะมขนาดเลกลง ตนหมอนเจร เตบโตนอย ขอปลองจะเลกและสน (ภาพท ๑6)

๑๒

การปองกนก าจด ๑) ก าจดตนหมอนทเปนโรค โดยการเผาท าลาย ๒) เฝาระวงแมลงศตรทเปนพาหะของโรค ๓) ตดแตงกงหมอน เพอการท าลายแหลงอาศยของแมลงพาหะ

ภาพท ๑6 แสดงโรคใบดาง แมลงศตรหมอน แมลงศตรหมอน สามารถแบงออกเปน ประเภท คอ

๑. ประเภทปากกด ไดแก ดวงเจาะล าตน (stem borer) หนอนมวนใบ (leaf - roller) หนอนกระทฝาย (cutworm) แมลงคอมทอง (leaf eating weevil) และปลวก (termite)

๒. ประเภทปากดดไดแกเพลยไฟ (thrips) เพลยแปง (mealy bug) เพลยหอยนม (soft scale insect) เพลยหอยด า (black scale insect) แมลงหวขาว (white fly) และไรแดง (red spider mite) (สมห งและคณะ, 2538)

๑. ประเภทปากกด ๑.๑ ดวงเจาะล าตน (Stem borerหรอ Long horned bettle) ชอวทยาศาสตร Apriona germariHope เปนแมลงปแขง ตวเตมวยหนวดยาว การระบาด สามารถท าลายตนหมอนไดด ชวงเดอนกรกฎาคม-ตลาคมวางไขชวงเดอน

กนยายน-ตลาคม อาการของการท าลาย

๑) เขาเจาะท าลายทกง โคนตนบรเวณทท าลายจะเหนเศษผงไมตนหมอน(ภาพท 17)

๒) ตนหมอนจะไมแขงแรง เพราะระบบทอน า อาหารถกท าลาย ๓) บรเวณยอดตนหมอนจะเหลอง เหยว และตนพบหก

การปองกนก าจด 1) เฝาระวงและจบตวเตมวยไปท าลาย ชวงเดอน กรกฎาคม-ตลาคมและ

ท าลายไขในชวงเดอนสงหาคม-ตลาคม 2) ควรท าการตดแตงกงหมอนทกป และหากเจอกงทถกเจาะท าลายให

เผาท าลาย

๑๓

ภาพท ๑7 แสดงดวงเจาะล าตน ๑.๒ ปลวก (Termites) ลกษณะรปราง มล าตวสขาว หรอเรยกอกชอวา White ants การระบาด สามารถท าลายตนหมอนไดตลอดป จะพบมากทสภาพพนทแหงแลงนานๆ

หรอมตอไมผซงเปนทอาศยของปลวกไดด อาการของการท าลาย

๑) เขาท าลายสวนของรากและล าตน โดยกดกนเนอไมภายใน ตนหมอน(ภาพท 18)

๒) ตนหมอนจะไมแขงแรง เพราะระบบทอน า อาหารถกท าลายล าตนเปนโพรง ตนหมอนเจร เตบโตไดไมด และหกลมไดงาย

การปองกนก าจด ๑) ท าการไถพรวนหลายครงกอนปลกหมอน เพอท าลายรงปลวก ๒) ขดตอไม หรอเกบซากไมออกทงกอนท าการปลกหมอน

๑๔

ภาพท ๑8 แสดงปลวกกดกนตนหมอน ๒. ประเภทปากดด

๒.๑ เพลยไฟ (Thrips) ชอวทยาศาสตร Pseudodendrothrips mori Niwa เปนแมลงทมขนาดเลกมาก มการ

เคลอนไหวทเรวมาก จะดดกนน าเลยงจากตนหมอน การระบาด ระบาดมากในชวงหนาแลง โดยเฉพาะชวงเดอนมนาคม-เมษายน อาการของการถกท าลาย

1) ท าลายยอดใบออนของหมอน เกดอาการหงกงอ ชะงกการเจร เตบโต (ภาพท 19) 2) ใบหมอนทถกท าลายจะแหงกรอบ และรวงกอนเวลา

การปองกนก าจด 1) ใชแมลงธรรมชาตในการก าจด ไดแก ดวงชนดตางๆ เชน Coccinella

transversalis, Micraspis discolor, Pullos sp. เปนตน 2) ท าการตดแตงกงหมอนตามแผน เพอชวยลดจ านวนของเพลยไฟลงได 3) ไถพรวนก าจดวชพช เพอลดแหลงอาศยของเพลยไฟ

๑๕

ภาพท ๑9 แสดงเพลยไฟ

๒.๒ เพลยแปง (Mealy bud) ชอวทยาศาสตร Maconellicoccus hirsutus (Green) รปรางกลมรคลายรปไข มสเทาปน

น าตาล มสารสขาวคลายแปงปกคลมตว การระบาด ระบาดรนแรงมากในชวงเดอนมนาคม-มถนายน และชวงปลายฤดฝน คอ

เดอกนยายน-ธนวาคม อาการทถกท าลาย

1) ใบหมอนบรเวณยอดถกท าลายดดน าเลยงใบหงกงอ (ภาพท 20) 2) ใบทถกท าลายจะหนามสเขยวเขม ขอจะถ กงบวมหกงาย 3) การแตกกงหมอน จะมลกษณะแตกแขนงเปนพม ผลผลตลด

การปองกนก าจด ๑) ใชแมลงธรรมชาตในการก าจดไดแกดวงชนดตางๆเชน

Coccinella transversalis, Micraspis discolor, Pullos sp.เปนตน 2) ชวงระบาดรนแรงสวนยอดทแสดงอาการใหตดเผาท าลาย 3) ก าจดมดในแปลงหมอน เพราะเปนพาหะทส าค (สมห งและคณะ, 2538)

๑๖

ภาพท 20 แสดงเพลยแปง

๑๗

การเลยงไหม

โดยสภาพทวไปเกษตรกรไทยจะเลยงไหมทกนใบหมอนเปนอาหาร (Bombyx mori L.) มการลอกคราบเพอการเจร เตบโต 4 ครง หนอนไหมทเลยงมการเจร เตบโต 5 วย ซงแบงเปน ไหมวยออน (วย1-วย3) กบ ไหมวยแก (วย 4 - วย 5) ใชเวลาในการเจร เตบโตตงแตไหมแรกฟกจนกระทงไหมสกท ารงประมาณ 22 - 24 วน แลวแตสภาพภมอากาศ ไหมสกเขาจอท ารง 5-7 วน จากนนจงท าการเกบเกยวเพอน าไปสกระบวนการสาวเปนเสนไหมการเลยงไหมใหประสบผลส าเรจเกษตรกรควรทจะมหองเลยงไหมทเหมาะสมและถกตองตามสขลกษณะ เพอใหหนอนไหมมสขภาพแขงแรงด

1. เทคนคการเลยงไหมวยออน ขนตอนการเลยงไหมวยออนกอนการเลยงทกรนจะตองท าความสะอาดหองเลยงไหมและ

อปกรณ พรอมทงเตรยมวสดและอปกรณ เชน กระบะเลยงไหมวยออนขนาด 80 x 100 เมตรกระดาษพาราฟน กระดาษรองเลยงไหมตะเกยบ ขนไก ตาขายถายมลไหมวยออน ฟองน าไมไผส าหรบวางบนกระบะเพอทบกระดาษถาดหรอกระบะใหอาหาร มด เขยง ตะกราเกบใบหมอน ผาขาวคลมใบหมอนเปนตน (ภาพท 21)

ภาพท 21 แสดงอปกรณเลยงไหม ขนตอนการเลยงไหมวยออน มดงน

๑.๑ การเปดเลยงไหมแรกฟก ไขไหมจะสงถงเกษตรกรกอนทไขไหมจะฟกออกประมาณ 1 วน ดงนนเกษตรกรตอง

ปฏบตดงน ๑.๑.๑ น าแผนหรอกลองไขไหมเกบไวในกระบะในหองเลยงไหมทเตรยมพรอมไวเพอการ

เลยงไหม อณหภมประมาณ 25 องศาเซลเซยส (ภาพท 22)

๑๘

ภาพท 22 แสดงแผนไขไหม

๑.๑.๒ น าผาหรอฟองน าสะอาดชบน าหมาดๆวางรอบแผนหรอกลองไขไหมเพอเพมความชนไดประมาณ 80 -85 เปอรเซนต และปดหองมดเพอไมใหไขไหมถกแสงสวาง

๑.๑.๓ ใหไขไหมไดรบแสงเวลา 05.00 น.ของวนถดไป อณหภมภายในหองประมาณ 28 องศาเซลเซยส

๑.๑.๔ ท าการเลยงไหมแรกฟกประมาณเวลา 09.00 – 10.00 น. ๑.๑.๕ โรยสารเคมบนตวหนอนไหมเพอฆาเชอโรค บนแผนไขไหม (ภาพท 23)

ภาพท 23 แสดงโรยสารเคม

๑.๑.๖ หนใบหมอนเปนรปสเหลยมขนาด 1 – 2 เทาของความยาวของตวไหมโรยบน ตวหนอนไหมไวประมาณ 30 – 60 นาท ยกตาขายไปวางในกะบะเลยง (ภาพท 24) ภาพท 24 แสดงโรครากเนา

๑๙

๑.๑.๗ น าฟองน าทชบน าสะอาดพอหมาดๆ มาวางรอบๆ เพอรกษาความชน (ภาพท 25)

ภาพท 25 แสดงรกษาความชน ๑.๑.๘ ใชไมไผทอนยาว 2 ทอน วางตามยาว และ 3 ทอน ใหวางตามขวางเพอเปนโครง

หลงคา จากนนวางกระดาษแกวขนหรอกระดาษพาราฟนบนโครงหลงคาเพอรกษาความชนและปดทบดวยไมไผอกครงหนงเพอปองกนกระดาษแกวขนหรอกระดาษพาราฟนปลว

๑.๒. การปฏบตทดและเหมาะสมตอการเลยงไหมวยออน

๑.๒.๑ อณหภมและความชนไหมวยออนตองการอณหภมและความชนสง ดงน (ตารางท 3)

ตารางท 3 แสดงอณหภมและความชนไหมวยออน วย อณหภม (องศาเซลเซยส) ความชน (เปอรเซนต) 1 27 - 28 ≥ 90 2 26 – 27 85 3 25 - 26 80

๑.๒.๒ การใหใบหมอนแกไหมวยออน

การใหใบหมอนไหมวยออนควรเลอกใบทมคณภาพเพอใหตวไหมมความแขงแรง ใหวนละ 3 ครง ดงน 06.00 น. 11.00 น. และ 16.00 น. สวนในฤดหนาวหรอฤดแลงควรให 4 ครง คอ 06.00 น 11.00น. 16.00 น. และ 20.00 น.เพราะใบหมอนจะเหยวเรว

๑.๒.๓ การขยายพนทไหมวยออน หนอนไหมมการเจร เตบโตตลอดเวลา จงควรขยายพนทใหเหมาะสมกบปรมาณ

หนอนไหม โรยใบหมอนบรเวณขอบนอกเพอใหหนอนไหมขยายออกมา โดยอยาพยายามใชมอสมผสกบตวหนอนไหม (ภาพท 26)

๒๐

ภาพท 26 แสดงการขยายพนทเลยงไหม

๑.๒.๔ การถายมลไหมวยออนการถายมลใหกบไหมวยออนทกครงกอนไหมนอนและหลงจากไหมตนนอนแลว (ภาพท 27)

ภาพท 27 แสดงการถายมลไหม

๑.๒.๕ การปฏบตขณะไหมนอน ๑.๒.๕.๑ ท าการโรยแกลบเผาหรอปนขาวเพอลดความชนขณะไหมนอน (ภาพท 28) ๑ ๒.๕.๒ ระมดระวงไมใหหนอนไหมไดรบความกระทบกระเทอน

ภาพท 28 แสดงการโรยแกลบเผา

๒๑

๑.๒.๖ การจดการขณะไหมตน ๑.๒.๖.๑ โรยสารเคมทมสารพาราฟอรมาดไฮด ๓ เปอรเซนตบนตวหนอนไหมเพอ

ฆาเชอโรคทอาจตดมาบนผวหนง (ภาพท 29) ๑.๒.๖.๒ หลงจากนน 15 – 30 นาท ใหน าตาขายมาวางบนพนททเลยงไหม ๑.๒.๖.๓น าใบหมอนคณภาพดทหนเปนรปสเหลยมจตรสมาให โดยโรยลงบนตา

ขายหลงจากนนประมาณ 2 – 3 ชวโมง จงมายกตาขายน าหนอนไหมทตนแลวไปเลยงในกระบะทจดเตรยมไว ภาพท 29 แสดงไหมตน

๑.๒.๗ การขนยายไหมวยออนขอควรปฏบตขอในขณะขนยายไหมวยออน ๑.๒.๗.๑ หลกเลยงการขนยายในขณะไหมนอน ๑.๒.๗.๒ อายไหมทขนยายควรเปนไหมตนขนวย 3 ๑.๒.๗.๓ เวลาทเหมาะสมในการขนยายคอ ชวงเชามดหรอตอนเยนหลกเลยง

หลกเลยงการขนยายในขณะทมอากาศรอนหรออณหภมสงเกนไปเพราะจะท าใหไหมออนแอ ๑.๒.๘ ขนตอนการขนยาย

๑.๒.๘.๑ หลงจากไหมตนนอนเปนไหมวย 3 ใหอาหารโดยใหใบหมอนรปสเหลยมจตรสทหนขนาดให กวาเดมทใหในวย 2

๑.๒.๘.๒ท าการหอกระดาษใหมดชด ไมควรหอไหมแนนจนเกนไป เพราะขาดอากาศหายใจ ท าใหหนอนไหมออนแอและตายได ๒. เทคนคการเลยงไหมวยแก

๒.๑ การเตรยมความพรอมหองเลยงไหมการเลยงไหมแผนใหมใหประสบความส าเรจนน เกษตรกรจะตองเลยงไหมในหองเลยงไหมทควรแยกเปนเอกเทศทถกสขลกษณะ สามารถปองกนก าจดโรคและแมลงศตรไดวสดหองเลยงไหมควรมราคาไมแพงแตคงทนพอควร การกอสรางหองเลยงไหมควรพจารณา ดงน (ภาพท 30)

๒๒

ภาพท 30 แสดงหองเลยงไหม

๒.๑.๑ สถานทตงของหองเลยงไหมควรตงอยในทศทางทจะไดรบแสงแดด และควรปลก ตนไมเพอเปนรมเงาและลดความรอนจากแสงแดด

๒.๑.๒ โครงสรางหองเลยงไหม มการสรางหองเลยงไหม ควรมความมดชดเพอสามารถควบคมอณหภมและความชน ปองกนแมลงวนลายและศตรอนๆ ได รวมทงการฉดพนสารคลอรนหรอสารฟอรมาลนเพอฆาเชอโรคภายในหองเลยงไหม

๒.๑.๓ ขนาดของหองเลยงไหมขนาดหองเลยงไหม จะตองมความสมพนธกบพนทหมอนเพอใหมการเลยงไหมแตละรนของรอบปมประสทธภาพสงสด ดงนนเกษตรกรจะตองมการค านวณพนทกบปรมาณใบหมอนทใชเลยงไหม ไขไหม 1 แผนหรอ 1 กลองบรรจไขไหมจ านวน 22,000 ฟองซงใชพนทในการเลยงไหมประมาณ 16 18 ตารางเมตร (สมห งและคณะ, ๒๕๓๘)

๒.๒ วสดอปกรณทใชในหองเลยงไหมวสดอปกรณทใชในหองเลยงไหมตางๆ จ าเปนตองเตรยมใหพรอมและพอเพยงกบจ านวนไหมทจะเลยงไหมวยแกเชน ชนเลยงไหมหรอโตะเลยงไหม สะดวกในการปฏบตงานและประหยดแรงงานไฮโกรมเตอร เทอรโมมเตอรแบบกระเปาะเปยกและแหง เพอใชตรวจวดอณหภมและความชนในหองเลยงไหมตะแกรงทองเหลองชนดมตาถใชรอนสารเคมชนดผงหรอปนขาว ตาขายถายมลไหมวยแกตะเกยบสารฟอรมาลน ๓ เปอรเซนต สารพาราฟอรมาดไฮด 3เปอรเซนต ใชปองกนก าจดเชอโรคผาสะอาดชบน าหมาดๆคลมตะกราใบหมอน วสดอปกรณอนๆ ไดแก ตะกราเกบมลไหมและขยะ ไมกวาด รองเทาใสเฉพาะในหองเลยงไหม กรรไกรตดหมอน หนากากปองกนสารพษ และเครองพนยา เปนตน

๒.๓ การปฏบตทดและเหมาะสมตอการเลยงไหมวยแก ๒.๓.๑ อณหภมและความชน ไหมวยแกตองการอณหภมและความชนทเหมาะตอการ

เจร เตบโต ดงน (ตารางท 4)

ตารางท 4 แสดงอณหภมและความชนไหมวยแก

วย อณหภม (องศาเซลเซยส )

ความชน (เปอรเซนต)

หมายเหต

4 5

24-25 23-24

75 70

ชวงไหมนอน ปรบใหไดความชน 70 เปอรเซนต (โรยปนขาวหรอแกลบเผา)

๒๓

๒.๓.๒ การใหใบหมอนไหมวยแกควรใหใบหมอน 3 มอ คอ 07.00 น. 12.00 น. หรอ 13.00 น. และ 18.00 น. โดยปรมาณใบหมอนทใหจะตองเพยงพอในแตละมอ โดยดชวงระยะเวลาดวย หนอนไหมวย 4 มอแรก คอหลงจากนอนวย 3 ตนขนวย 4 ใบหมอนควรจะหนเปนสามสวน จากนนใหใบหมอนเตมใบหรอหากเลยงไหมลกผสมเลยงไหมดวยก งหมอนกได สวนหนอนไหมวย 5 มอแรกจนถงจนกระทงไหมสกและท ารง สามารถเลยงแบบใหเปนใบหรอทงกง

๒.๓.๓ การขยายพนทในกระดงหรอกระบะหรอชนเลยงไหมขนาดของตวหนอนไหมในวยแกจะมขนาดให มการเจร เตบโตเรว เพอไมใหหนอนไหมหนาแนนจนเกนไป จงตองขยายพนทการเลยงเพอใหเหมาะสมตอหนอนไหมวยแกพนทชวงไหมโตเตมวยของวย 5 ประมาณ 16 – 18 ตารางเมตรตอไขไหม 1 แผน (ภาพท 31)

ภาพท 3๑ แสดงพนทเลยงไหมทเหมาะสม

๒.๓.๔ การถายมลไหม ชวงหนอนไหมวยแกจะกนใบหมอนเปนปรมาณทมาก คอ หนอนไหมวย 4 และวย 5 กนใบหมอนไมนอยกวารอยละ 90 ของปรมาณความตองการใบหมอนรวมท ง 5 วย ดงนนเศษใบหมอนและมลไหมกจะมากตามไปดวย และเพอเปนการลดแหลงสะสมโรคและก าจดเชอโรคชนดตางๆ ออกจากกระดงเลยงไหม เกษตรกรผเลยงไหมจะตองท าการถายมลไหมโดยใชตะแกรงรอนสารเคมปองกนเชอโรค จากนนวางตาขายถายมลไหมแบบการถายมลของไหมวยออนแตชองตาขายทใชใหมขนาดประมาณ 1 นว ดงน

๒.๓.๔.๑ ไหมวย4 จะมการถายมล 2 ครง คอ หลงจากไหมตนนอนและกอนนอน ๒.๓.๔.๒ ไหมวย5 จะมการถายมล 2-3 ครง คอ หลงจากไหมตนนอน ตอนกลาง

และปลายวยหรอกอนไหมสกท ารง (ชวงฤดฝน จะมความชนสง ควรถายมลในระยะหนอนไหมวย 5 ทกวน)(ภาพท 32)

๒๔

ภาพท 32 แสดงการถายมลไหมวย

๓. เทคนคการจดการไหมสกและไหมท ารง

๓.๑ การจดเตรยมจอ เชน จอหมน จอพลาสตก จอลวด เปนตนจะตองพจารณาความเหมาะสมในการใชเพอใหคณภาพของรงไหมดและในปรมาณทเพยงพอตอจ านวนหนอนไหมทเลยง

๓.๒ การจดการไหมสกและไหมท ารง เมอหนอนไหมเรมสกประมาณ 5 -10 เปอรเซนต ใหเรมท าการเกบไหมสกทละตวโดยใชมอเกบ หลงจากทไหมสกมากขนมจ านวนประมาณ 80-90 เปอรเซนต ในกรณเลยงไหมดวยกงใชวธเกบกงหมอนทมไหมสกเกาะอยมาท าการเขยาหรอสนเบาๆ ตวหนอนไหมจะตกลงบนกระดาษหรอแผนพลาสตกทรองอยทพน จากนนจงน าไหมสกพวกนไปใสจอ สวนการเลยงไหมทเลยงแบบใหหมอนเปนใบสวนให ใชวธเกบไหมสกเขาจอดวยมอ ลกษณะไหมสก คอ หนอนไหมจะชหวสายไปมาไตหาทสงเพอพนเสนใย

๓.๒.๑ จอไมไผ จ านวนหนอนไหมประมาณ 1,000-1,200 ตวตอจอไมไผ 1 ใบ (ขนาดจอมเสนผาศนยกลาง 120-130 เซนตเมตร)

๓.๒.๒ จอพลาสตก เปนแผนรอนขนานประมาณ 1 เมตร x1 เมตร จ านวนหนอนไหมประมาณ 350 ตวตอจอ (ภาพท 33)

๓.๒.๓ จอหมน เปนแผนตารางชองเลกส าหรบใหไหมท ารง 1 แผน มจ านวนหนอนไหมประมาณ 150 ตว จอหมน 1 ชด ม 10 แผน จอหมน 1 ชด เทากบ 1,500 ตว

ภาพท 33 แสดงไหมสกเขาจอท ารง

๒๕

๓.๓ การจดการดแลไหมในชวงไหมท ารงในจอ(ภาพท34)สภาพแวดลอม ไดแก อณหภม ความชน สภาพอากาศ และแสงสวาง เปนปจจยทส าค ดงนนสถานทควรมการถายเทอากาศไดด สามารถควบคมอณหภม ความชน และแสงสวางได เพราะปจจยดงกลาวจะมผลตอปรมาณและคณภาพของรงไหมและสงผลตอปรมาณและคณภาพเสนไหมนอกจากนยงมปจจยอนๆ ประกอบอกหลายปจจย

๓.๓.๑ อณหภมจะมอทธพลตออตราความเรวในการพนเสนใยท ารงและคณภาพของเสนไหมอยางมากอณหภมทเหมาะสมใหไหมพนชกใยท ารงจะอยในชวง 22-24 องศาเซลเซยสอณหภมสงหนอนไหมจะพนเสนใยเรว ท าใหการเรยงตวของเสนใยไมสม าเสมอ ยน และเกดปมปม เปลอกรงหลวม นอกจากนยงท าใหคณสมบตของโปรตนเสนไหมในสวนทเปนกาว (sericin protein) เปลยนไปและเพมแรงดงระหวางเสนไหมดวย ท าใหสาวเสนไหมไดยากและขาดบอย ถาอณหภมในขณะท ารงต าเกนไป หนอนไหมจะพนเสนใยชา ท าใหเสนใยมขนาดให และใชเวลาในการพนเสนใยท ารงนานกวาปกต

๓.๓.๒ ความชน ในขณะทไหมเรมท ารง หนอนไหมจะถายปสสาวะออกมามผลท าใหบรรยากาศรอบๆ จอมความชนสง ตองท าการระบายอากาศไลความชนใหลดลง พรอมทงใชกระดาษหนงสอพมพ หรอแกลบ หรอฟางขาว วางใตจอเพอดดซบปสสาวะไหม ดงนนเมอไหมปสสาวะเสรจแลวใหรบน าวสดดงกลาวไปทง เพอลดความชนใหมความชนสมพทธประมาณ 65-70 เปอรเซนต พรอมทงวางจอคว าลงเพอใหระบายความชน

3.๓.๓ อากาศและกระแสลม ในขณะไหมสกเรมพนเสนใยท ารงจะถายปสสาวะออกมา ส าหรบหองไหมท ารงจงควรมระบบการระบายถายเทอากาศทด สวนในกรณทมกระแสลมพดแรงเกนไปจะท าใหไหมสกไปรวมกนเปนกลมเกดรงแฝดเปนจ านวนมาก และยงท าใหรงไหมมเนอรงแบงเปนชนๆ ดวย

๓.๓.๔ แสงสวาง สถานทวางจอไหมท ารงจะตองมแสงสวางสม าเสมอ ไมกระทบดานใดดานหนงมด เพราะจะเปนสาเหตของรงแฝดได

๓.๓.๕ ชวงเวลาในการเกบรงไหมเวลาทเหมาะทสดในการเกบรงไหม คอ เมอหนอนไหมพฒนาไปเปนตวดกแดสมบรณ และผนงล าตวของดกแดมสเหลองน าตาล โดยทวไปเวลาทเหมาะสม คอ 5 วน หลงจากเกบไหมสกเขาจอ ทงนอาจจะขนอยกบระดบอณหภม คออณหภมสงเกบเรวขน สวนอณหภมต าใหเกบชาลง

ภาพท 34 แสดงไหมท ารง

๒๖

๔. การเกบเกยวผลผลตรงไหม การเกบเกยวรงไหมทถกตองเปนขนตอนทมความส าค เพราะเปนขนตอนทท าใหผเลยงไหม

ไดรงไหมคณภาพดหรอไม และมผลตอรายไดทจะไดรบวามากหรอนอย ขอควรปฏบตดงนคอ ๔.๑ ชวงเวลาในการเกบรงไหม เวลาทเหมาะทสด คอ หนอนไหมเปนดกแดอยางสมบรณและ

ผนงล าตวของดกแดมสเหลองน าตาลคอ 5 วน หลงจากเกบไหมสกเขาจอ ๔.๒ วธการเกบรงไหมการเกบรงไหมจะตองเกบรงไหมทดกแดตายภายในออกกอน เพอ

ปองกนไมใหน าเลอดหรอสงสกปรกจากรงพวกนไปเปอนรงด การเกบรงไหมควรเกบอยางระมดระวง อยาโยนหรอกระแทกพนแรงๆ เพราะจะท าใหผนงล าตวดกแดแตกหรอดกแดตายได หลงจากเกบแลวใหน ารงไหมไปแผกระจายในชนเลยงหรอกระดง เพราะการสมเปนกองสงให เพราะจะท าใหเกดความชน และความรอนในกองรงไหมมผลตอคณภาพรงไหม (ภาพท 35)

ภาพท 35 แสดงการเกบรงทเหมาะสม

๔.๓ การคดเลอกรงไหมหลงจากเกบรงไหมออกจากจอแลว ควรมการคดเลอกรงไหมกอจ าหนายเพราะราคารงไหมจะสงต าตามคณภาพ รงไหมทจะตองคดออกไดแก รงแฝด รงไหมหนอนไหมหรอดกแดตายในรง รงตดจอ รงเปอนรงหวบางทายบาง รงผดรปราง รงหลวมรงบาง รงไหมทมหนอนแมลงวนหรอมดเจาะท าลาย รงไหมทมเชอราเปนตน

๔.๔ การขนสงรงไหมเกษตรกรผปลกหมอนเลยงไหมเพอการจ าหนายรงไหมใหแกบรษทโรงงานสาวไหมควรน ารงไหมไปสงในเวลาทเหมาะสม โดยทวไปเกษตรกรจะเกบรงไหมสงขายหลงจากทหนอนไหมท ารงในจอแลวประมาณ 5 – 7 วน เพอใหรงไหมทขนสงอยในสภาพทดคณภาพและเกดความเสยหายหรอส เสยนอยทสด เกษตรกรควรจะปฏบตตามขนตอนดงน คอ

๔.๔.๑ ท าการคดแยกรงดและรงเสยออกจากกน บรรจลงในถงทท าดวยภาชนะทโปรง ไมใหรงไหมอดแนน เพอใหมการระบายอากาศ เนองจากรงไหมสดมดกแดซงเปนสงมชวต มการหายใจ นอกจากนยงชวยไมใหเกดความชนสะสมภายในถง

๒๗

๔.๔.๒ ควรบรรจถงละไมเกน 15 กโลกรม เพอไมใหอดกนจนแนนและสะดวกตอการขนยาย

๔.๔.๓ การขนสงรงไหมในลกษณะซอนชนกน จะตองมไมระแนงวางระหวางชน เพอปองกนการกดทบ และควรซอนไมเกน 3 ชน

๔.๔.๔ ควรขนสงในขณะอากาศเยน หลกเลยงชวงเวลาทมแสงแดดรอนจด เพราะจะกอใหเกดความเสยหายกบรงไหมได เนองจากอาจจะมดกแดตายภายในรงไหม สงผลโดยตรงตอคณภาพของรงไหม ดงทไดกลาวมาแลวในขนตอนการปฏบตทเหมาะสมตอการปลกหมอนเลยงไหมแบบครบวงจรในเบองตนจะเหนไดการเลยงไหมใหประสบผลส าเรจจะประกอบไปดวยขนตอนของการปฏบตตามเทคโนโลยทเหมาะสม ซงไดมาจากผลของการศกษาวจยสวนหนงของงานวจยเรองการศกษารปแบบและระบบการผลตเสนไหมไทยมาตรฐานมกษ. 8000-2548 และประสทธภาพการผลตผาไหมทใชเสนไหมมาตรฐานมกษ. 8000-2548 ทไดมการสรปขนตอนการปฏบตเพอการผลตรงไหมทด ซงสงผลท าใหสามารถไดผลผลตรงไหมด เสนไหมด ผลตภณฑด ทงนเพอเปนการพฒนาผลตภณฑไหมไทยไดตอไป โรค แมลงศตรไหมและการปองกนก าจด (พรทพยและคณะ) 1.โรคไหม

1.1 โรคแอสเปอรจลส (Aspergillus disease) เปนโรคเกดจากเชอรา สาเหต เกดจากเชอรา 2 ชนด คอ Aspergillus temariiกบ Aspergillus flavus การระบาด มการระบาดมากในสภาพแวดลอมทเหมาะสม คอ ความชนสงอณหภม

22-28 องศาเซลเซยส อาการของโรค ล าตวมความเลอมมน บรเวณผวหนงทเชอเขาท าลายเปนจด ตอมาเชอ

สรางสปอร ล าตวมเชอปกคลม แหงตาย (ภาพท 36) การปองกนและก าจด

1) ท าความสะอาดหองเลยงไหม และอปกรณ 2) ใชสารเพบโซล โรยตวหนอนไหมหลงการตน และลอกคราบ 3) แยกตวหนอนไหมทเปนโรค เผาท าลาย

๒๘

ภาพท 36 แสดงโรคแอสเปอรจลส

1.2 โรคแกรสเซอร (Grassery disease) หรอเรยกวาโรคเตอ โรคตวเหลอง เปนโรคเกดจากเชอไวรส

เชอสาเหต เชอสาเหต Borrelina bomysis. การระบาด มการระบาดในสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมตอการเจร ของไหม เชน

ระดบอณหภมไมคงทสงต าสลบกน ท าใหไหมไมแขงแรง อาการของโรค ไหมหยดกนใบหมอน ปลองตามล าตวบวมหดสน ไตขอบกระดง ตอมา

ล าตวแตก มน าสขาวไหลออกมา (ภาพท 37) การปองกนและก าจด

๑) กอนและหลงการเลยงไหมตองท าความสะอาดหองเลยงไหมพรอมอปกรณ และฉดพนดวยฟอรมาลน 3 เปอรเซนต

๒) ปรบหองเลยงไหมใหมการถายเทอากาศทด 3) ใหใบหมอนครภาพ ไหมแขงแรง ไมเลยงแนนเกนไป 4) เกบตวเปนโรคแชในสารฟอรมาลน 3 เปอรเซนต

ภาพท 37 แสดงอาการโรคแกรสเซอร

๒๙

1.3 โรคแฟรคเชอร (Fiacherie disease) เปนโรคเกดจากไวรส เชอสาเหต เชอไวรส Morator virus การระบาด มการระบาดในสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมตอการเจร ของท าใหไหมไม

แขงแรง อาการ หนอนไหมไมกนใบหมอน เจร เตบโตชา ตวเปนมนหดสน ส ารอกน ายอย

อจจาระรวงเปนสน าตาล อาการคลายกบ แบคทเรย แฟรคเชอร การปองกนและก าจด

๑) กอนและหลงการเลยงไหมตองท าความสะอาดหองเลยงไหมพรอมอปกรณ และฉดพนดวยฟอรมาลน 3 เปอรเซนต

๒) ปรบหองเลยงไหมใหมการถายเทอากาศทด 3) ใหใบหมอนครภาพ ไหมแขงแรง ไมเลยงแนนเกนไป 4) เกบตวเปนโรคแชในสารฟอรมาลน 3 เปอรเซนต

1.4 โรคเกดจากบกเตร(Bacterial toxicosis) เกดจากเชอบกเตร เชอสาเหต เชอบกเตร Bacllus thuringiensis การระบาด มการระบาดมากในสภาพอากาศรอนชน เชน ฤดฝน เปนตน อาการของโรค ไมกนใบหมอน เคลอนไหวชา มอาการสนและกระตก ส ารอกอาหาร ล าตว

สน าตาลด า สวนตอนหนาจะเปรลกษณะรปรางฮก (Hook shape) ล าตวแตกมน าสน าตาลไหลออก มกลนเหมน (ภาพท 38)

การปองกนจ ากด 1) รกษาความสะอาดภายในหองเลยงไหมและอปกรณการเลยงไหม 2) เลยงไหมดวยใบหมอนคณภาพและเหมาะสมกบวย 3) ไมควรเลยงไหมตอกระดงหรอกะบะแนนเกนไป 4) ก าจดตวหนอนทเปนโรค โดยแชลงในสารเคมฟอรมาลน 3 เปอรเซนต

ภาพท 38 แสดงอาการโรคบกเตร

๓๐

1.5 โรคเกดจากบกเตร (Septicemia) เชอสาเหต เชอบกเตร Bacillus sp. การระบาด ระบาดมากในสภาพอากาศรอนชน เชน ฤดฝน เปนตน อาการของโรค หนอนไหมไมเคลอนไหว กนใบหมอนนอยลง ล าตวเหยยดตรง สวนอกบวม

มการระบาดมากในสภาพอากาศรอนชน เชน ฤดฝน เปนตนองหดสน ส ารอก อจจาระเหลว ล าตวนมแตกงาย เนาด า (ภาพท 39)

การปองกนจ ากด 1) รกษาความสะอาดภายในหองเลยงไหมและอปกรณการเลยงไหม 2) เลยงไหมดวยใบหมอนคณภาพและเหมาะสมกบวย 3) ไมควรเลยงไหมตอกระดงหรอกะบะแนนเกนไป 4) ก าจดตวหนอนทเปนโรคโดยแชลงในสารเคมฟอรมาลน 3 เปอรเซนต

ภาพท 39 แสดงอาการโรคบกเตร

1.6 โรคเกดจากเชอโปรโตซว (Protozoa disease) เชอสาเหต เกดจากเชอ Nosema bombycis Nageli การระบาด ระบาดแพรตดไปกบไขไหมได มอยในสภาพอากาศทวไป อาการของโรค ระยะหนอน ในชวงวยออนจะมการเตบโตท ไม เทากน ตวหนอนไม

สม าเสมอ สวนให จะตายในวย3 ถาโตจนเตมวย ผวหนงเปนจดคลายสสนม ไหมไมลอกคราบ (ภาพท 40) ระยะดกแด ผวดาน รปรางผดปกต ทผวมจด ระยะผเสอ เจาะออกจากรงชา ปกหงกงอ มจดด าบนเสนปกผเสอ ระยะไข มขนาดผดปกต การวางไขไมเรยบรอย มการเปลยนสไขเปน biue point ไมพรอมกน

๓๑

การปองกนก าจด ๑) เลยงไหมโดใชไขไหมทปลอดโรคเพบรน ๒) กอนและหลงการเยงไหมจะตองท าความสะอาด และฉดพนสารฟอรมาลนทกครง ๓) หลกเลยงการใชไขไหมทไมผานการรบรองวาปลอดโรคเพบรน

ภาพท 40 แสดงอาการโรคเพบรน

2. แมลงศตรไหม

3.1 แมลงวนลายหรอแมลงวนกนขนแลงวนลาย ชอวทยาศาสตร Tricholyga bombycis ลกษณะ ตวเตมวยมขนาดให กวาแมลงวนบาน ท

ปลายกนตวเมยมขน ตวผมจดสสมเลกๆทปลายกน การระบาด ระบาดแพรหลายทบรเวณเลยงไหม อาการของการถกท าลาย หนอนทผวจะเกดเปนจดด า วางไข และเขาท าลายทงนขนอยกบ

ชวงเขาท าลาย โดยทวไปเมอหนอนไหมถกแมลงวนลายวางไขมกทจะเสยหาย (ภาพท 41)

การปองกนก าจด ๑) เลยงไหมควรมประต 2 ชน เพอกบดกแมลงวนได ๒) ใบหมอนทเกบมาควรพกกอนน าเขา เพอปองกนแมลงวนลาย ปนตดเขาไป (สฤษดพรและคณะ, 2535)

๓๒

ภาพท 41 แสดงแมลงวนลายและการเขาท าลาย

การผลตเสนไหมไทยคณภาพ การสาวไหมเปนกรรมวธในการผลตเสนไหม โดยการดงเสนใยไหมออกมาจากรงไหมทไดจากการเลยงไหม ปจจบนสามารถท าการสาวไหมไดหลายวธ ส าหรบการสาวไหมในประเทศไทยสามารถจ าแนกไดเปน 2 รปแบบคอ

1. การสาวไหมแบบหตถกรรมหรอหตถอตสาหกรรม 2. การสาวไหมแบบอตสาหกรรม อยางไรกตามไมวาจะสาวไหมในรปแบบใดกตาม กระบวนการขนในการปฏบตเพอใหไดเสนไหม

คณภาพกจะใชหลกวชาการเดยวกน จะมความตางไปบางกเพอการด าเนนงานทเหมาะสม เชน วสดอปกรณ เทคนคบางสวนเพอใหสอดคลองกบปรมาณและคณภาพ เปนตน

ปจจยทเกยวของกบการสาวไหม ประกอบดวย 1. รงไหมทใชเปนวตถดบ 2. วสดอปกรณทใชในการสาวไหมและตกแตงเสนไหม 3. เทคโนโลยทใชในระบบการสาวไหมทงระบบ 4. ทกษะของผสาวไหม

๓๓

ดงทกลาวมาแลวขางตนจะเหนไดวาการสาวไหมกเปนศาสตรชนดหนงทมเทคโนโลยจากหลายภาคสวนมาผสมผสานกนเกดเปนองคความรขน และทส าค ยงกคอจะตองมการแปลงองคความรดงกลาวไปสการปฏบตไดอยางสมบรณแบบจงจะท าใหไดมาซงเสนไหมไทยคณภาพ

จากสภาพการแขงขนในตลาดของสนคาทมการผลตขนทงในสวนของสนคาภาคการเกษตรและนอกภาคเกษตรท าใหประเทศผผลตมความจ าเปนทจะตองพฒนาเทคโนโลยการผลตใหทนตอสถานการณทเปลยนไป เสนไหมกเปนสนคาหนงทไดถกบรรจอยในเวทการคาทมการก าหนดเงอนไขในขอตกลงการคาหลายๆขอตกลง เชน ขอตกลงขององคการการคาโลก ขอตกลงเขตการคาเสร เปนตน ดวยเหตดงกลาวประเทศไทยจงมความจ าเปนทจะตองท าการปรบปรงและพฒนารปแบบและเทคนคการสาวไหม การสาวไหมในรปแบบการสาวไหมของโรงสาวไหมชมชนหรอเรยกวาหตถอตสาหกรรม เปนรปแบบหนงทไดมการผสมผสานระหวางภมป าเดมเขากบเทคโนโลยแผนใหมประกอบกบเสนไหมไทยเปนผลตภณฑทมความตางจากประเทศคแขงสนคาไหม จงเปนโอกาสดของเสนไหมไทยทจะเพมประสทธภาพการผลตทงดานปรมาณและคณภาพ โดยการใชองคความรดานหมอนไหมเพอพฒนาการผลตไหมไทยคณภาพสภาคอตสาหกรรมทอผาไหมไทยเพอขยายตลาดทงในและตางประเทศ

ดงนนเพอเปนการเผยแพรความรของระบบการผลตเสนไหมไทยคณภาพโดยใชเครองสาวไหมขนาดเลก ประกอบดวย ๔-๖ หวสาว ทไดจากการศกษาวจยสภาคปฏบต (ศศป) เพอใหเกษตรกรและผประกอบการทสนใจไดน าไปประยกตใช โดยไดผานการทดสอบกบกลมตวอยางเกษตรกรทรวมโครงการแลว รายละเอยดขนตอนดงน คอ

1. การเตรยมรงไหมกอนการตมรงไหม จะตองมการคดแยกระหวางรงดและรงเสย 2. การตมรงไหม คอ การน ารงไหมทผานการคดแยกคณภาพแลว มาท าการตมเพอทจะใหน าเขา

ไปแทนทอากาศทอยในเปลอกรงและละลายกาว อณหภมทเหมาะสมตอการตมคอใหเรมตนทอณหภมประมาณ60องศาเซลเซยสกอน ใชเวลาประมาณ 10 นาทจากนนใหเพมอณหภมเปนประมาณ 95 องศาเซลเซยส ตมประมาณ 10-15 นาท ทงนใหมการสงเกตดลกษณะรงไหมทตมประกอบดวยวาเปลอกมการดดซบน าเตมทแลวหรอยง หากรงไหมตมไดคณภาพกจะเหนรงไหมชมฉ าน าและใส เปลอกรงจะมความยดหยนด การตมรงไหมไดดตามทไดกลาวมาแลวจะท าใหเปอรเซนตการสาวไหมไดสงและสาวงาย ท าใหเสนไหมทสาวไดมคณลกษณะด มคณภาพ ขอควรระวงคอปรมาณรงไหมทตมจะตองใหเหมาะสมกบขนาดของหมอตมรงไหม และน าตมสามารถแทรกซมเขาไปในรงไหมไดอยางทวถง

3. การสาวไหมดวยเครองสาวไหมกงอตโนมตหรอการสาวไหมของโรงสาวไหมชมชน ท าการเตรยมเครองสาวไหมเพอการพรอมสาว น าสาวไหมมอณหภมทระดบ 35 -40 องสาเซลเซยส มการตดตงลกแกว(dinierel) เพอควบคมขนาดของเสนไหม ซงเปนสงส าค ในการทจะผลตเสนไหมใหไดขนาดมาตรฐาน ในการสาวสนไหมในแตละครงนอกจากทจะใชลกแกวควบคมขนาดแลวยงคงตองมการนบจ านวนรงไหมทจะเรมตนในการสาวเสนไหมแตละขนาดควบคกนไปดวย เชน ผลตเสนไหมขนาด 150/200 ดเนยร จ านวนรงไหม 60-70 รง เปนตน นอกจากนในการสาวไหมในแตละครงมความจ าเปนทจะตองคอยดแลวาจะตองท าการ

๓๔

เปลยนถายน าสาวไหมหรอไมเพราะหากน าสาวไหมสกปรกมากเกนไปกจะสงผลท าใหสของเสนไหมด า ท าใหราคาเสนตกต าตามไปดวย (ภาพท 42)

4. การตรวจสอบคณภาพเสนไหม เปนขนตอนทมความส าค มาก เสนไหมทท าการผลตแมวาจะมการควบคมคณภาพของการผลตมาเปนการเบองตนแลวกตาม กอนทจะจ าหนายผผลตจะตองมแผนกตรวจสอบอกครงวาไดมาตรฐานคณภาพทก าหนดหรอไม โดยทกอกสาวจะตองสมตวอยางเสนไหมตรวจขนาดเสน ไจไหมทกไจมมาตรฐานน าหนก 80-100 กรม ไจไหมมลกษณะของการเรยงเสนแบบไดมอนดครอส มการท าไพจ านวนไมต ากวา4ต าแหนงตอไจ ดายทผกไพของไจไหมจะตองมพนทใหเสนไหมฟออกไดประมาณ8-12 เซนตเมตร นอกจากนแลวผผลตจะตองระบรหสของสนคาแตละชนดเพอใหสามารถมการสงซอไดซ าอกหากผใชตองการในสนคาคณลกษณะเดยวกนการตกแตงเสนไหมและบรรจหบหอ เมอไดเสนไหมทผลตตามขนตอนทถกตองแลวผผลตจะตองจดท าไจไหมใหเรยบรอย และจดแผนปายรายละเอยดสนคาใหเรยบรอยเชน ชนดเสนไหม ขนาดเสนไหม วนทท าการผลต น าหนก ผผลต ทอยและเบอรโทรศพททตดตอได เปนตน

๓๕

ขนตอนการผลตเสนไหมคณภาพ

เสนไหมพรอมจ าหนาย

การผลตรงไหมคณภาพ

ภาพท 42 แสดงขนตอนการสาวไหม

เครองสาวเสนไหมชมชน

คดแยกรงไหมกอนสาวไหม การตมรงไหม

การตรวจสอบคณภาพ

๓๖

การลอกกาว ฟอกและยอมสเสนไหมไทย เสนไหม คอ เสนใยธรรมชาตทเปนเสนใยโปรตน สวนประกอบของเสนจะมสวนทเปนกาว (Sericin) และสวนทเปนเสนใยโปรตน (Fibroin) ดงนนทเราไดเหนและสมผสดวยมอโดยตรงกอนท จะน าไปผานกระบวนการแปรรปใดๆ จะรสกวาเสนไหมแขงและกระดาง ทงนเนองจากสวนของกาวทอยกบเสนไหมนนเอง แตเมอน าไปท าการลอกกาวออกแลว เสนไหมทไดจะออนนม ซงเปนสวนของเสนใยทจะน าไปใชประโยชนในสงทอตอไป

เสนไหมไทยกเปนเสนใยธรรมชาตเชนเดยวกบเสนไหมทมการผลตจากประเทศตางในโลก เพยงแตเสนไหมไทยทมการนยมใชกนมาก คอเสนไหมไทยทมสเหลอง กอนทจะใชเสนไหมเพอการทอผาชนดใดๆ ประการแรก คอตองท าการลอกกาวเสนไหมเพอเอากาวออกจากเสนไหม แลวจงน าไปท าการยอมสตามก าหนด

ดงนนจะเหนไดวากระบวนการลอกกาว ฟอกยอมสเสนไหมจงเปนกระบวนการทส าค ตอการแปรรปเพอเพมมลคาเพมใหแกเสนไหม มลคาผลตภณฑจะดหรอไมกขนอยกบเทคนคของการลอกกาว ฟอกกาวและยอมสเชนกน

นอกจากนสงทส าค อกประการหนงส าหรบไหมไทยกคอโดยธรรมชาตของตวเสนใยเองจะเปนสเหลอง เมอท าการลอกกาวแลวสของเสนไหมทไดจะไมขาวสะอาดเหมอนกบเสนไหมลกผสมตางระเทศทมสเสนไหมดงเดมเปนสขาว ดวยสาเหตนในการลอกกาวยอมสไหมไทยจงจะมสวนทแตกตางไปบาง จงขอใหผปฏบตไดพงเอาใจใสในเรองดงกลาว 1. เทคนคการลอกกาวเสนไหม

การลอกกาวเสนไหม หมายถง การน าเสนไหมมาตมดวยสารลอกกาวทมสวนประสมของสบเทยมและโซดาแอส ตมนานประมาณ 30 นาท ทระดบอณหภม 90 องศาเซลเซยส โดยใหท าการกลบเสนไหมดวยในระหวางของการลอกกาว จากนนใหเอาไหมขนจากสารลอกกาว บบน าใหแหง ท าการลางเสนไหมทตมลอกกาวแลวดวยน ารอน 100 องศาเซลเซยส แลวบบน าออกใหแหง ท าการผงตากในทรม เรากจะไดเสนไหมทลอกกาวเรยบรอยพรอมทจะน าไปยอมสเสนไหมตอไป

1.๑ การลอกกาวเสนไหมดวยสารเคมหมายถง การน าเสนไหมมาท าสกดกาวออกโดยใชสารเคม 1.1.๑ เทคนคการลอกกาวเสนไหมสขาว/เสนไหมอตสาหกรรม

อตราสวนสารลอกกาว/เสนไหม1 กโลกรม น าสะอาด 30 ลตร โซดาแอสหรอโซเดยมคารบอเนต 25-30 กรม สบทยม 30 กรม ๑.๑.๑.๑ ขนตอนการลอกกาวเสนไหมอตสาหกรรม

๑) ท าการตวงน าสะอาดจ านวน 30 ลตรใสลงในหมอลอกกาวเสนไหมตมน าใหไดอณหภมระดบ 90 องศาเซลเซยส

๓๗

๒) ใสโซดาแอสสบเทยม ตามปรมาณอตราสวนทไดกลาวมาแลวขางตนทไดตมเตรยมไว

๓) ท าการคนสารละลายในหมอตมลอกกาวใหทว น าตะแกรงวางรองทกนหมอเพอไมใหเสนทท าการลอกกาวสมผสกบกนหมอทมความรอนมากเพราะเปลวไฟทกนหมอ

๔) น าเสนไหมทตองการลอกกาวใสลงในหมอวดอณหภมทน าตมลอกกาวเมอไดทระดบ 90 องศาเซลเซยส ใหจบเวลาท าการตมลอกกาวเปนเวลา ประมาณ 60 นาท ในระหวางการตมลอกกาวใหท าการกลบเสนไหมอยางสม าเสมอเพอใหการลอกกาวสมบรณและปองกนไมใหเสนไหมพนกน

๕) น าเสนไหมทลอกกาวแลวมาลางดวยน ารอน ประมาณ 2-3 ครงแลวท าการลางดวยน าเยนอกครง บบน าออก ท าการสะบดเสนไหมใหเรยงเสนแลวน าไปผงตากใหแหงเสนทไดกจะเปนเสนไหมทสามารถน าไปท าการยมสไดตามทตองการ

1.2 เทคนคการลอกกาวเสนไหมไทยสเหลอง/เสนไหมหตถกรรม อตราสวนสารลอกกาว/เสนไหม 1 กโลกรม น าสะอาด 50 ลตร โซดาแอสหรอโซเดยมคารบอเนต 120 กรม สบเทยม 150 กรม สารชวยละลายกาว 25 กรม*

(Sera Sperse M-DEW -เปนชอการคา) (* ใหใสเฉพาะการลอกกาวเสนไหมไทยชนด ไหมสอง ไหมสามหรอไหมลบและไหมแลง)

ขนตอนการลอกกาวเสนไหมไทยสเหลอง (ภาพท 43) ๑.๒.๑ ท าการตวงน าสะอาดจ านวน 50 ลตร ใสลงในหมอลอกกาวเสนไหม ๑.๒,๒ ตมน าใหไดอณหภมระดบ 90 องศาเซลเซยส ๑.๒.๓ ใสโซดาแอสสบเทยม และสารชวยละลายกาว (ส าหรบไหมเสนให ) ตามปรมาณอตราสวนท

ไดกลาวมาแลวขางตนทไดตมเตรยมไว ๑.๒.๓ ท าการคนสารละลายในหมอตมลอกกาวใหทว น าตะแกรงวางรองทกนหมอเพอไมใหเสนทท า

การลอกกาวสมผสกบกนหมอทมความรอนมากเพราะเปลวไฟทกนหมอ ๑.๒.๔ น าเสนไหมทตองการลอกกาวใสลงในหมอวดอณหภมทน าตมลอกกาวเมอไดทระดบ 90

องศาเซลเซยส ใหจบเวลาท าการตมลอกกาวเปนเวลา ประมาณ 60 นาท ในระหวางการตมลอกกาวใหท าการกลบเสนไหมอยางสม าเสมอเพอใหการลอกกาวสมบรณและปองกนไมใหเสนไหมพนกน

๑.๒.๕ น าเสนไหมทลอกกาวแลวมาลางดวยน ารอน ประมาณ 2-3 ครงแลวท าการลางดวยน าเยนอกครง บบน าออก ท าการสะบดเสนไหมใหเรยงเสนแลวน าไปผงตากใหแหงเสนทไดกจะเปนเสนไหมทสามารถน าไปท าการยอมสไดตามทตองการ

๓๘

ภาพท 43 แสดงขนตอนการลอกกาวเสนไหม

1.3 เทคนคการฟอกขาวเสนไหม อตราสวนสารลอกกาว/เสนไหม 1 กโลกรม น าสะอาด 30 ลตร โซดาแอสหรอโซเดยมคารบอเนต 20 กรม โซเดยมไฮโดรซลไฟด 40 กรม สบเทยม 15 กรม

- ท าการตวงน าสะอาดจ านวน 30 ลตร ใสลงในหมอตมฟอกขาวเสนไหมตมน าใหไดอณหภมระดบ 90 องศาเซลเซยส

- ใสโซดาแอสสบเทยม และสารชวยละลายกาว(ส าหรบไหมเสนให )ตามปรมาณอตราสวนทไดกลาวมาแลวขางตนทไดตมเตรยมไว

- ท าการคนสารละลายในหมอตมลอกกาวใหทว น าตะแกรงวางรองท กนหมอเพอไมใหเสนทท าการลอกกาวสมผสกบกนหมอทมความรอนมากเพราะเปลวไฟทกนหมอ

๓๙

การลอกกาวเสนไหมในปจจบนไดหนไปใหความนยมกบสารธรรมชาต ซงเปนกระบวนการทยงยากและมความซบซอนพอสมควรคอผทจะท าการลอกกาวจะตองไปจดหาและจดเตรยมเอง ทงวตถดบและน าธรรมชาตลอกกาวไหม สวนให จะนยมใชตนผกโขมหนาม ,กาบตนกลวย เปนตน สวนกรรมวธกคลายคลงกนเพยงแตอาจจะตองเสยเวลากบการปฏบตงานทมากกวา

ส าหรบเสนไหมทท าการลอกกาวแลวหากตองการใหเสนไหมมสขาวมากขนกจะตองน าไปท าการตมฟอกขาวอกครง วธนจะใชกบกรณทตองการยอมสออนหรอสทสดใส

1.4 เทคนคการยอมสเสนไหม

การยอมสเปนขนตอนทปฏบตตอจากการลอกกาวและฟอกขาวเสรจสนเรยบรอยแลว สทใชยอมในปจจบนมอย 2 ประเภท คอ

1.4.1 สสงเคราะหหรอทเรยกวาสเคม 1.4.2 สธรรมชาต

การยอมสเคมเปนการยอมสทไดรบความนยม สวนให ผประกอบการกจะใชกนมากเพราะหาซไดงาย และสามารถท าไดในแตละเปนจ านวนมากได สามารถท าซ าเพอใหไดส เของผลตภณฑทเหมอนเดมได สเคมทใชยอมสสนไหมจะเปนสแอสค คอมฤทธเปนกรด ผผลตควรมการเลอกใชสทไมพษตกคางและปลอดภยตอผบรโภค ไมท าลายสงแวดลอม

ขนตอนการยอมสเสนไหม สเคม

1. เตรยมน าตมยอมสเสนไหม โดยค านวณอตราสวนระหวางน ากบน าหนกเสนไหมใหถกตอง 2. ชงน าหนกสทจะใช น าสไปละลายกบน ารอนทเตรยมไว ละลายสกบน ารอนจนวนนอยแลว

น าน าสไปผสมกบน าทเตรยมไวยอมเสนไหม 3. ละลายน าสใหผสมเขากน น าสนไหมทจะท าการยอมมาใสลงในน ายอมส ใหเสนไหมตดส

ใหสม าเสมอ 4. ยกหมอยอมสขบนเตาไฟแลวจงคอยๆเพมอณหภม ในระหวางการตมยอมจะตองท าการ

กลบเสนไหมอยางสม าเสมอเพอปองกนการยอมแลวสดาง 5. ใหเตมกรดน าสมลงในหมอตมยอมหลงจากทเหนวาเสนไหมไดดดซบสไปหมดแลวเพอชวย

ใหเสนไหมตดสไดดขน โดยสงเกตจากน ายอมสจะใส การเตมกรดน าสมใหยกเสนไหมขนจากน ายอมแลวเทกรดน าสมลงไป ท าการคนใหทววางเสนไหมลงไปในน ายอมอกครง และตมยอมตออกประมาณ 10-150นาท

6. น าเสนไหมทยอมแลวไปลางในน าสะอาด บบใหแหง น าไปตากผงลมใหแหงแลวน าไปทอผาตอไป

๔๐

สธรรมชาต ขนตอนการยอมสธรรมชาต จะมความยงยากมากกวาสเคม เพราะในการยอมแตละครงจะตองปฏบตตงแตการหาวสด การเตรยมน ายอมสธรรมชาตแตละชนดทตองการ ซงในแตละขนตอนตองใชเวลามากพอสมควร การยอมสธรรมชาตมขนตอนในการปฏบต ดงน

1. ท าการเตรยมสยอม โดยใชวตถดบทเปนธรรมชาตทตองการ ท าการตวงวดปรมาณทต อง น าไปตมเพอใชเปนน าสยอมธรรมชาต

2. น าน ายอมสทเตรยมไวมาท าการผสมกบน าสะอาดเพอใหเจอจางไดความเขมของสตามทตองการ

3. น าเสนไหมทจะท าการยอมมาวางลงในน ายอม ใชมอนวดเสนไหมในน ายอมเพอใหน าสไดแทรกซมเขาไปในเสนไดอยางทวถง

4. น าหมอตมยอมวางบนเตา คอยๆเพมความรอนน ายอมจนกระทงอณหภม 95 องศาเซลเซยส นาน 1-1.5 ชวโมงหรอมากกวา ทงนขนอยกบความเขมของสทตองการ

5. เตมสารชวยตดส เชน จนส กรดน าสม เปนตน เพอท าใหสเขมและตดสดขน 6. น าเสนไหมทยอมเรยบรอยไปท าการลางสใหสะอาด บบใหแหง น าไปตากผงไวใหแหง

“เสนไหมไทยทไดผานการลอกกาว ฟอกขาวและยอมสทไดใชองคความรตามทไดกลาวมาแลวนน จะสามารถน าไปใชเปนวตถดบทมคณภาพ เพอการพฒนาการผลตภณฑทมคณภาพสตลาดสากล”

๔๑

ศกยภาพการผลตผลตภณฑไหมไทยเชงการคา

ผลตภณฑไหมไทยมความเปนเอกลกษณเฉพาะ การประยกตน าภมป าไทยรวมสมยนยมมความตางทโดดเดนจากไหมจากประเทศอนๆทวโลก เปนทชนชอบของทงชาวไทยและตางประเทศผ ดงนน จงเปนโอกาสของการทท าการขยายตลาดใหกบผลตภณฑไหมไทยได และจากผลของการศกษาศกยภาพการผลตผลตภณฑไหมไทยเชงการคา จะพบวาสภาพการผลตไหมไทยทงระบบทประกอบดวย

1. อตสาหกรรมตนน า คอ การปลกหมอน เลยงไหม สาวไหมดวยมอ ดวยเครองจกรทมการใชไฟฟาก าลงการผลตต ากวาหรอเทากบ 5 แรงมา

2. อตสาหกรรมกลางน า คอ การสาวไหมดวยเครองจกรอตสาหกรรม การลอกกาว ยอมส ทอผา การตกแตงสงทอ

3. อตสาหกรรมปลายน า คอ การผลตภณฑหมอนไหม และ การตลาด เมอท าการวเคราะหจากการขอมลทไดมาทงระบบแลว จะพบวามปจจยทมผลตอความส าเรจของ

อตสาหกรรมไหมไทยประกอบดวย 4 ปจจย คอ 1) งานวจยและพฒนาแบบครบวงจร รปแบบการวางแผนงานวจยมลกษณะเปนเครอขายรวม

ระหวางภาคเอกชน เกษตรกร และ ภาครฐ เพอการน าไปใชประโยชนรวมกน เชน พนธหมอน พนธไหม เทคโนโลยการผลตหมอนไหมในเชงอนรกษ เชงการคา และดานการตลาดทงในและตางประเทศ เปนตน โดยเนนผลการศกษาทสามารถน ามาใชรวมกนทงระบบ และกอใหเกดประโยชนของทกภาคสวน คอ ภาคเกษตรกร ภาคเอกชน และหนวยงานรฐจะตองมการท างานแบบบรณาการเพอสรางเครอขายนกวจยรวมทงในและตางประเทศ มการพฒนาผลผลตทงสวนทเปนตนน า กลางน า และปลายน า ทงในดานปรมาณ คณภาพ เพอใหผประกอบอาชพหมอนไหมทงระบบมความมนใจและ สามารถเพมศกยภาพการผลตใหกบอตสาหกรรมไหมไทยไดทงระบบโดยเฉพาะในสวนของไหมไทย ซงเปนผลตภณฑไหมทมความตางจากประเทศอน การผลตสนคาจะมคแขงนอย โอกาสการขยายตลาดเปนไปไดสง แตไทยจะตองมการจดท าแผนเชงรกเพอท าใหตลาดยอมรบในผลผลตทมคณภาพมาตรฐาน เชน การจดท ามาตรฐานคณภาพ การเพมศกยภาพการผลตทงในสวนเสนไหม ผาไหม ผลตภณฑแปรรป โยการประสานงานรวมกบภาคเอกชน เชน บรษท อตสาหกรรมไหมไทย (บรษทจม ทอมปสน) เปนตน เพอชวยขบเคลอนใหไหมไทยมสนแบงในตลาดมากขน รวมถงการสรางตราสนคาไหมไทยทตางในตลาดโลก เปนตน

2) การสรางระบบการผลตผลตภณฑหมอนไหมแบบครบวงจรก าหนดรปแบบการสงเสรมกผลตหมอนไหมแบบครบวงจร มการวางแผนการผลตรวมกนเพอการผลตทมคณภาพ โดยการถายทอดเทคโนโลยการผลตหมอนไหมทดและเหมาะสมสเกษตรกรภายใตการก ากบดแลของนกวชาการอยางใกลชด มการสนบสนนปจจยการผลตทมคณภาพทงจากภาครฐและเอกชนอยางเหมาะสมในแตละพนท มการจดท าตนแบบของกระบวนการผลตทมประสทธภาพ และสามารถขยายผลแกเกษตรกรขางเคยงได มเจาหนาทสงเสรมการผลตหมอนออกตดตาม และใหค าแนะน า แกไขป หาเฉพาะหนาและรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะเพอน ามา

๔๒

สการศกษาวจยพฒนาเพอการแกไขป หาทถกตองและเหมาะสมได นอกจากนยงมการจดระบบการผลตทไดมาตรฐานคณภาพสามารถตรวจสอบไดอยางเปนระบบเพอสรางความมนใจใหกบผบรโภคไดเปนอยางด ปจจยนไดสรางความนาเชอถอใหกบอตสาหกรรมไหมไทยไดดวยในสวนนนบปนสวนทมความส าค ยง จากการศกษาจะเหนไดชดวาเกษตรกรในอาชพหมอนไหมเปนเกษตรกรรายยอยเปนสวนให ดงนนในการทจะกอใหเกดการเชอมโยงเปนเครอขายโดยการใชระบบสงเสรมเขาไปพฒนาระบบการผลตทจะตองมาตรฐานเพอการตรวจสอบยอนกลบไดเปนสงทหนวยงานผรบผดชอบจะตองเขาไปก ากบดแล ปจจบนกรมหมอนไหมจะเปนหนวยงานหลกของประเทศทจะตองวางแผนการพฒนาทงระบบ มกระบวนการรบรองมาตรฐานเพอสรางความมนใจใหกบผบรโภคทงในและตางประเทศ ซงทไดด าเนนการอยและมผลลพธคอนขางด โดยไดรบการยอมรบในระดบหนง เชน มาตรฐานคณภาพผาไหมไทยตรานกยงพระราชทาน มาตรฐานเสนไหมไทยสาวมอมกษ. 8000-2555 สงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indicationsหรอ GI) (สมห งและคณะ, 2555 ; ศรพรและคณะ, 2555) เปนตน นอกจากนกยงมซงปจจยเหลานเปนกลไกทท าใหศกยภาพผลตภณฑไหมไทยมโอกาสไปสตลาดโลกไดมากขน

(๑) นกยงสทอง (Royal Thai Silk) - ใชเสนไหมพนธไทยพนบานเปนทงเสนพงและเสนยน - เสนไหมตองสาวดวยมอผานพวงสาวลงภาชนะ - ทอดวยกทอมอแบบพนบานชนดพงกระสวยดวยมอ - ยอมดวยสธรรมชาตหรอสเคมทไมท าลายสงแวดลอม - ตองผลตในประเทศไทยเทานน (2) นกยงสเงน (Classic Thai Silk) - ใชเสนไหมพนธไทยพนบานหรอพนธไทยปรบปรงเปน

เสนพงและ/หรอเสนยน - เสนไหมตองสาวดวยมอหรอสาวดวยอปกรณทใชมอเตอร

ขบเคลอนไมเกน 5 แรงมา - ทอดวยกทอมอชนดพงกระสวยดวยมอหรอกกระตกกได - ตองผลตในประเทศไทยเทานน (3) นกยงสน าเงน (Thai Silk) - ใชเสนไหมแทเปนเสนพงและเสนยน - ยอมดวยสธรรมชาตหรอสเคมทไมท าลายสงแวดลอม - ทอดวยกแบบใดกได - ตองผลตในประเทศไทยเทานน

๔๓

(4) นกยงสเขยว (Thai Silk Blend) - ใชเสนไหมแทเปนสวนประกอบหลกมเสนใยอน เปนสวนประกอบรอง - ตองระบสวนประกอบของเสนใยอนใหชดเจน - ทอดวยกแบบใดกได - ยอมดวยสธรรมชาตหรอสเคมทไมท าลายสงแวดลอม - ตองผลตในประเทศไทยเทานน

3) การสรางมลคาเพมผลผลต เปนปจจยหน งทมความส าค มากตอความส าเรจของ

อตสาหกรรมไหมไทย จากสภาพการแขงขนทคอนขางรนแรงของอตสาหกรรมไหมของตลาดโลก ท าใหนานาประเทศทมการผลตไหมไดหนมาศกษา วเคราะห หาความตางของผลตภณฑของตวเองเพมมากขน อตสาหกรรมไหมไทยจงไดมการน าคณลกษณะเดนของไหมไทยตงแตตนน า คอ ไหมไทยมคณลกษณะทมความเลอมมน นมนวล เปนพเศษ เสนไหมไทยสาวดวยมอ มการใชภมป าเดมควบคกบเทคโนโลยแผนใหมในการผลตทมความหลากหลาย ผสมผสานกบการออกแบบลวดลายทมความเปนหนงเดยว สงผลใหสามารถเพมมลคาใหกบผลตภณฑดวยความเปนเอกลกษณ เฉพาะรวมทงการสรางแบรนดเฉพาะ นอกจากนอตสาหกรรมไหมไทยไดมการพฒนาน าเอาสงเหลอใชจากการผลตผลตภณฑหลกแลวมาเพมมลคาเพมทงทางการแพทย เครองส าอางมากมาย จงเปนผลลพธท าใหทงเกษตรกรและผประกอบการไดผลประโยชนรวมกนไดมากยงขนซงในสวนจะเหนไดวามหนวยงานของภาครฐหลายๆหนวยงาน รวมทสถาบนการศกษา ไดมการสนบสนนใหทนวจยแกนกวจยทงทเปนนกวจยรนใหมและรน ไดจดท างานวจยทงในสวนของผาไหมไทยเพอการใชในชวตประจ าวน การวยโปรตนไหมมาท าเครองส าอาง เปนตน (ธเนศและคณะ, 2553)

4) การสงเสรมการตลาดทงในและตางประเทศ เปนปจจยทส าค ในการกอใหเกดรายไดระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ ตลาดของไหมไทย สามารถทจะแบงไดเปน 3 ตลาด คอ 1) ตลาดอนรกษเปนตลาดทมการผลตในเชงวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณของแตละชมชน ต าบล หรออ าเภอ การผลตผาโดยใชไหมพงทมลกษณะปมปม และเสนเรยบ สวนเสนยนมลกษณะเสนเรยบ รปแบบการผลตใชแรงงานฝมอ เนนทความประณต ละเอยด และแสดงถงเอกลกษณวฒนธรรมทองถน เปนการผลตเพอใชเองขายทวไป และใชในงานประเพณทองถน 2) ตลาดหตถอตสาหกรรม เปนตลาดทมการพฒนาการผลตตามความตองการของตลาดคนเมอง คนกรง การผลตผาโดยใชเสนไหมอตสาหกรรมทงเปนสขาวหรอสเหลองทมสมบตความเรยบ มากกวาเสนไหมทมปมปมรปแบบการผลตตามระบบอตสาหกรรมผสมกบระบบหตถกรรม การพฒนาของกลมนเรมดวยการพฒนาสผลตภณฑหนงต าบลหนงผลตภณฑ (OTOP) มแผนการตลาดยงไมสมบรณ การผลตขนกบเสนไหมทม หากเสนไหมขาดแคลนจะมการผลตนอยและ 3) ตลาดตางประเทศ สามารถแบงออกเปน 2 กลม คอ 3.1) ตลาดตางประเทศเดมเชน ตลาด ปน สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป และ 3.2) ตลาดใหมทมศกยภาพ เชน ประเทศเพอนบานในเขตอาเซยน กลมประเทศตะวนออกกลางรปแบบการผลตตามระบบ

๔๔

อตสาหกรรม เนนเรองความปลอดภยตอผใชและสงแวดลอม มการใชไหมเสนเรยบเกอบรอยละ 100 มบางสวนทน าเสนไหมสาวมอเขามาประยกตใชในผลตภณฑ ดานสงเสรมการตลาดหมอนไหมไทย นอกจากไดมการพฒนามาอยางตอเนองทงในและตางประเทศ โดยเฉพาะในสวนของในประเทศรฐบาลไดใหความส าค ในการจดงานเพอเปดโอกาสใหผประกอบการและเกษตรกรไดมเวทการซอขาย การเจรจาเพอท าคคา เชน งานมหกรรมสนคาโอทอป งานสบสานต านานผาไหมไทยพระราชทาน การใชระบบสารสนเทศในการซอขายเพอใหผผลตพบผซอ เปนตน ลวนแลวแตเปนการเปนการพฒนาศกยภาพในการพฒนาผลตภณฑไหมไทย

จากผลการศกษาวเคราะหของกระบวนการผลตอตสาหกรรมไหมไทยทงระบบ ซงประกอบดวยองคความรการผลตไหมทงระบบ ปจจยตางๆทมผลตอความส าเรจอตสาหกรรมไหมไทย ดงทกลาวในขางตน จะเหนถงความพรอมของการพฒนาศกยภาพการผลตไหมไทยเชงการคาระดบหนง แตอยางไรกตามยงมผลการวเคราะหศกยภาพการแขงขนทงในและตางประเทศของอตสาหกรรมไหมไทยตามแบบจ าลองระบบเพชร (Diamond model) ทพบวาไหมไทยยงคงมความตองการพฒนาศกยภาพในปจจยแวดลอม 4 ดาน คอ

(1) สถานะของปจจยการผลต (2) สถานะอปสงคหรอความตองการซอสนคา (3) อตสาหกรรมทเกยวเนองและสนบสนนกน (4) ยทธการโครงสรางและสภาพการแขงขน

ดงนนเพอใหเกดการพฒนาอตสาหกรรมไหมไทยแบบครบวงจรทงหวงโซการผลต และเสรมสรางใหศกยภาพการผลตผลตภณฑไหมไทยเชงการคาดยงขน จงไดจดท าแผนทน าทางของอตสาหกรรมไหมไทยโดยประกอบดวย 4 กลยทธ คอ

กลยทธท 1 การวจยและพฒนาเพอสงเสรมการพฒนาอตสาหกรรมไหมไทย กลยทธท 2 การพฒนาบคลากรและมาตรฐานผลตภณฑ กลยทธท 3 การพฒนากลมอตสาหกรรมไหมไทย (cluster) กลยทธท 4 การตลาดเชงรก

อนงแผนทน าทางดงกลาวจะสามารถกอใหเกดประโยชนไดน น หนวยงานทงภาครฐ เอกชน ผประกอบการ ทมสวนเกยวของ จะตองรวมกนพจารณารวมกนเพอใชเปนแนวทางการจดท าแผนงาน/โครงการ เพอการสงเสรมพฒนาศกยภาพการผลตผลตภณฑไหมไทยทงระบบตอไป

๔๕

การพฒนาผลตภณฑไหมไทยสตลาดสากล เสนไหมกบการพฒนาผลตภณฑไหมไทย ปจจบนการผลตผาไหมไทยในกลมเกาตรกรผทอผาไหมไดมการปรบกระบวนการผลตใหมความเหมาะสมกบสถานการณทเปลยนแปลงไป มการใชเสนไหมลกผสมสขาวเปนเสนยนเกอบรอยเปอรเซนต ดวยเหตผลทสามารถใชไดงาย สะดวก มคณภาพ มขนาดของเสนไหมทสม าเสมอมความเหนยว สวนเสนพงนนยงคงมการใชทงเสนไหมไทยสเหลองและเสนไหมลกผสมสขาว การเลอกใชเสนไหมลกผสมสายพนธตางประเทศเปนเสนยนแทนไหมทมสายพนธไทยผสมท าใหผาไหมทผลตไดลดความเปนเอกลกษณเฉพาะ คอ ความออนนม เหลอมมน และความยดหยนของผนผา สงผลท าใหผาไหมทผลตได ลดความมเสนหในตวผนผาลงไป ดงนนเสนไหมจากไหมไทยสายพนธใหมซงมคณภาพสง แตยงคงไวในลกษณะเดนของไหมไทย หรอทเราเรยกวาไหมทอง จงไดเปนทางเลอกใหมในการใชเสนไหมทเหมาะสมตอทศทางทจะพฒนาผลตภณฑเพอใหมคณลกษณะเดนและมความหลากหลายทงในการออกแบบลวดลาย สสนใหเปนไปตามความตองการของตลาดกระแสความนยมของแฟชในแตละปหรอชวงฤดกาลดงนนจากประเดนส าค ทไดกลาวมาแลวจงมความจ าเปนอยางยงทจะตองมการถายทอดเทคโนโลยไปสกลมเกษตรกรทมศกยภาพความพรอม ทจะพฒนาผลตภณฑทมความเปนเอกลกษณเฉพาะเพอสรางโอกาสในการขยายตลาดใหแกกลมเกษตรกร ดวยเหตผลดงกลาว จงไดจดท างานพฒนาผลตภณฑไหมไทยในกลมเกษตรกรทมศกยภาพ โดยแนะน าใหรจกและใชเสนไหมทองผสมผสานกบภมป าทไดรบการสบสานมาจากบรรพบรษมาประยกตเกดเปนองคความรทสามารถน าไปสการปฏบตไดอยางแทจรงในระดบเกษตรกรเพอท าใหเกดการยกระดบมาตรฐานกลมผผลตผาไหมไทยไดอยางเปนระบบและยงยน สงผลใหเกดการผลตของกลมผลตภณฑไหมไทยในเชงพาณชยได ดงแนวทางการพฒนาผลตภณฑตางๆ (สฤษดพรและคณะ,2550) ดงน 1. การพฒนาการทอผาไหมทองลายสอง โดยใชเทคนคการทอผาทใชเสนไหมดบของไหมทอง

เพอพฒนาปรบเปลยนโครงสรางของผาไหมททอโดยกลมเกษตรกร ท าใหมผาไหมหลายชนดและมงเนนของการใชสธรรมชาต สามารถใชผาไดทงสองดาน โครงสรางผาทพฒนาในเบองตนเปนแนวคดรวมกบกลมเกษตรกร เพอการน าไปใชประโยชนของชดสท เสอล าลอง กางเกงและโครงสรางผาจะตองมน าหนก สามารถรกษารปทรงไดด สวมใสสบาย ดแลรกษางาย จงไดรวมกบกลมเกษตรกรท าการพฒนาทอผาโครงสรางผาลายสอง 4 ตะกอ สองหนา เพอใหเนอผามความยดหยนและทงตวเหมอนผามน าหนก แตสวมใสสบายและหนาเพมขนกวาการทอผาปกตของกลมเกษตรกร

๔๖

วธการทอผาลายสอง

1. เลอกชนดและขนาดของเสนไหมทจะใชเพอใหเนอผามโครงสรางทมความละเอยดประณต ในการพฒนาโครงสรางผาลายสองในครงนไดเลอกเสนไหมเพอใหเกดโครงสรางผาตามทตองการ คอใชเสนไหมยน 20 ดเนยร ควบ 6 สวนเสนพงใชเสนไหมยน 28 ดเนยร ควบ 6 –รปเสนไหม

2. ท าการฟอกกาวเสนไหม 3. น าเสนไหมทฟอกกาวเรยบรอยมาท าการยอมสธรรมชาต เสนยนยอมสแดงโยใชครงเปนตวยอม

สวนเสนพงจะยอมสเหลอง โดยใชเปลอกตนปะโหด-รปเสนไหมทยอมสแลว 4. คนหรอขนเสนยน ตอเสนยน และท าการมวนหว 5. กรอเสนไหมพงเขาหลอด 6. ท าการทอผาดวยกทอผาพนเมอง โดยใชฟนหว 40 นว หรอ 1.05 เมตร ความถของฟนหว 45 หลบ

แตละหลบม 40ชอง ใน 1 ชองจะมเสน 1 เสน ในการทอเพอใหรมผนผาเปนเสนตรงไดสวยงาม สวนรมขอบผนผาทงดานซายและขวากวางขางละประมาณ 0.5 เซนตเมตร จะตองเพมเสนไหมจากชองฟนหว 1 เสน เปน 2 เสน เพอใหมความแขงแรงสามารถยดเสนไหมได

7. การทอผาลายสอง 4 ตะกอ ใหผนผาสามารถใชประโยชนไดทง 2 ดาน ไมเทาเหยยบเพอใหสมพนธกบตะกอทผกได 4 ตะกอ ไมเทาเหยยบเพอการสลบเปนลายขดขนและลง เพอใหกระสวยของเสนไหมพงสามารถทจะผานจากซายไปขวาหรอจากขวามาซายได ไมเหยยบเทาม 4 อน วธเทาเหยยบจะตองใชเทาเหยยบขนและลงครงละ 2 ไดพรอมกน (สชาดา, 2550) โดยเรมตนเทาเหยยบดงน

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

ภาพท 44 แสดงการทอผาลายสอง

การผกตะกอ

ลายผา (ผาลายสอง)

การโยงไมเทาเหยยบ

ล าดบการเหยยบไม

๔๗

จากภาพผาลายสองทแยงขวาจะท าใหเขาใจถงล าดบของการเหยยบไมเทาเหยยบ เพอใหเกดเปนผาลายสอง คอ จะตองล าดบการเหยยบไม คอ

ล าดบท 1 ไมเทาเหยยบ 1, 2 ล าดบท 2 ไมเทาเหยยบ 2, 3 ล าดบท 3 ไมเทาเหยยบ 3, 4 ล าดบท 4 ไมเทาเหยยบ 4, 1

จากน นก ย อนกลบมาล าด บการเหยยบไมท 1 , 2 ; 2, 3 ; 3, 4 ; 4, 1 สลบไปโดยตลอด ลายผาทปรากฏกจะเปนผาไหมลายสอง จะมลายทแยงซาย หรอทแยงขวากได ขนอยกบความตองการของผทอผาทจะตองก าหนดไวตงแตตน (ภาพท 44)

2.การพฒนาผามดหมพนบานลวดลายโบราณแบบประยกต โดยใชเสนไหมหางกระรอกคนทงทางยนและทางพงใหมลวดลายเปนผามดหมลายคนตาสกอต (สฤษดพร, 2550)

ลายมดหมเปนลายผาทมมาเปนเวลาชานาน ส าหรบผาไหมไทยมดหม สวนให ทอเพอใชประโยชนเปนผนผาถงหรอผานงของสภาพสตร ตอมามการพฒนาเพอตดชดสภาพสตร จากรปแบบและขนาดของผากจะเปนปจจยหนงทบงชถงการใชประโยชนอยางชดเจน เชน 2 หลา หรอ 2 เมตร/ชน 4 หลา หรอ 4 เมตร/ชน เปนตน และจากการเปลยนแปลงของแฟชนจงไดมแนวความคดในการทจะพฒนาลวดลายมดหมทเปนแบบดงเดม ทมกจะมการมดลวดลายบนผนผาทเหมาะกบการน าไปใชทงชดแต งกายของสภาพสตรและสภาพบรษ โดยไดรวมกบกลมเกษตรกรในการออกลวดลายมดหมทเรยกวาลายมดหมคน หรอ หมขอ ซงเปนลายมดหมโบราณลายหนงทไดรบความนยมมาจนถงปจจบน โดยไดมการพฒนาใชเสนไหม 2 สตางกนมาตเกลยวพนเปนเสนเดยว เรยกวาเสนไหมหางกระรอกทางพงเพยงอยางเดยว มาใชเสนไหมหางกระรอกเพมในยนดวย เพอใหลวดลายผาไหมมดหมทเปนหมขอหรอหมคนแบบโบราณ ประยกตเปนหมคนหรอหมขอลายตาสกอต ทงนหลกเทคนคทจะชวยเพมความสวยงามได คอ การเลอกใสหางกระรอกทางเสนยนจะตองใหมความกลมกลนกบหางกระรอกดานเสนพง หม พฒนาประยกต ลวดลาย ผาโบราณทมคณคายง สามารถเพมมลคาของผลตภณฑและขยายความเปนเอนกประโยชนเพมมากขน ท าใหผาไหมไทยสามารถขยายตลาด กลมเกษตรกรกจะมรายไดเพมขนอยางสม าเสมอ และยงยน ทงนการพฒนาลายผาหมคนหรอหมขอ จะสามารถท าใหเกดภาพลกษณของผาไหมหมตาสกอตแกสภาพสตรและสภาพบรษไดเปนอยางสงางาม วธการทอผาไหมมดหมคนหรอหมขอลายตาสกอต

1. ใชเสนไหมทองทงเสนไหมยนขนาด 20 ดเชยร ควบ 6เสนพงขนาด 28 ดเนยร ควบ8หรอ 10 ชนด เพอใหไดผาไหมมดหมทมโครงสรางของผาสวย มความนม ผา มน าหนกทงตว มความยดหยน และเลอมมนดเยยม

2. ฟอกกาวเสนไหมทงเสนยนและเสนพง การขนเสนยนมการสนบสเปนชองตามความยาวตามแบบทออกไว พรอมทงเพมเสนไหมหางกระรอกในการขนเสนยนดวย ฟนหวทใชทอผาจ านวน 45 หลบ มความกวาง 1.05 เมตร ดงนนขนาดชองฟนหว จะตองเลอกขนาดเสนไหมทเหมาะสม เพอสมพนธกบเนอผา

๔๘

3. เสนไหมพงกเชนกน สวนทจะท าสกยอมสเสนพงจะตองมดหมเปนลาย แลวท าการยอมส พรอมทงหางกระรอก (อนงสยอมทงเสนยนและพงใชสธรรมชาต)

4. วธการทอผาไหมมดหมคนหรอหมขอลายตาสกอต ตวก าหนดลายผา คอ เสนพง โดยการทอเสนพงทเปนลายมดหมสลบกบสพนเปนชวงๆ โดยแตละชวงกจะมหางกระรอกคน ใหท าค าเภาใหฟกอนและหลงการทอลายหม การใชสสลบสพนและลวดลาย ควรใชเชดสทใกลเคยงกน จะชวยเสรมใหลายสกอตมความสวยงามทงลวดลายและสสนบนผนผาไหมทได (ภาพท 45) เนองจากการทอผาไหมมดหมคนลายตาสกอต มจ านวนสยอมหลายส ดงนนการยอมสธรรมชาตทมมาตรฐานคณภาพจงเปนสงจ าเปนยงรวมทงเทคนคการฟอกกาวและยอมส เพอปองกนการตกสลอกใสกนในผนผาเดยวกน

ภาพท 45 แสดงผามดหมคน 3. การพฒนาลายผาตาสบปะรดใชเทคนคการทอผาผสมผสานระหวางทอพงกระสวยสลบการใชเขมถกทอขอบผนผาเพอการเกบลายตาสบปะรด สบเนองจากเสนไหมทองมคณภาพสงผลตเสนไหมเสนเลกได ท าใหสามารถพฒนาท าลวดลายเพอใหมความละเอยด ประณตและความคมชดไดรปทรงขนาดของลวดลายมความสม าเสมอ นอกจากน การใชเสนไหมคณภาพสงเพอการทอผาจะท าใหตนทนสง ดงนนเสนไหมจงเปนตวแปรของตนทนการผลต ประกอบกบตองการผนผามความโปรง เบาแตมการทงตวของผนผา เหมาะตอการน าไปใชประโยชนทงในสวนของผาพนคอผาคลมไหล เคหะสงทอหรอผาชนทจะน าไปตดเยบเสอผาส าเรจรป การทผนผามบางสวนโปรงท าใหปรมาณเสนไหมทใชทอนอยลง สงผลท าใหตนทนการผลตในสวนตนทนของเสนไหมลดลง ส าหรบความมน าหนก ความยดหยน ความเหลอมมน เปนคณลกษณะพเศษของเสนไหมทอง ดวยเหตผล ขอมลในเชงวชาการดงกลาว จงกอใหเกดเปนแนวคดในการพฒนาลวดลายผาไหมทโปรงเปนตาสบปะรดเพอใหมโครงสรางผาบางเบาแตดมน าหนกของความยดหยนด

๔๙

วธการทอผาลายสบปะรด 1. ใชเสนยนขนาด 19 ดเนยร ควบ4 หรอ 6 สวนเสนพงใชขนาด 27 ดเนยร ควบ 6 เนองจากผาไหมลายสบปะรด เปนลวดลายหนงทตองการความประณตของลายสบปะรด ดงนนการเลอกใชเสนไหมทมขนาดเลกคณภาพสง ท าใหมความประณตสวยงาม

2. น าเสนไหมทจะทอผาทงสวนเสนยนและเสนพงมาท าการฟอกกาว และยอมสเสนไหมตามทตองการ

3. การขนเสนยน ส าหรบผาไหมลายสบปะรดจะใชหนากวางเทาไหรขนอยกบชนดของผาไหมททอ เชน

- ผาคลมไหล ขนาดฟนหว 80 เซนตเมตร - ผาพนคอ ขนาดฟนหว 40 – 60 เซนตเมตร - ผาตดชด ขนาดฟนหว 105 เซนตเมตร - ผาตกแตง ขนาดฟนหวขนอยกบประเภททใชประโยชน 4. การเตรยมเสนไหมพง กน าไปกรอเขาหลอดเพอน าไปใชในกระสวยทอผากบสวนทเปนเขมถกรม

ผาทง 2 ขาง (ภาพท46) 5. การเกบลายสบปะรด เรมจากการทจะเรมทอในกทอผาธรรมดาทเตรยมขนเสนยนเรยบรอยแลว

ภาพท 46 แสดงผาลายตาสบปะรด

๕๐

3.1 ทอผาคลมไหล/ผาพนคอ กอนเรมตนทอ ใหท าการวดเสนยนประมาณ 10 เซนตเมตร เพอเกบไวท าพ ตอจากสวนของเสนยน

ทเกบไวท าพแลวกเรมทอได แบบปกต 2 ตะกอ ใชกระสวยเปนตวพงเสนพงไปมาโดยทอใหยาวประมาณ 1 นว เพอท าเปนขอบผา จากนนใหท าการใชเขมเลมให ใชเสนไหมทท าเกลยวกนจาก 2 เสนมารอยใสรเขม แลวท าการถกรมหรอขอบของผนผาท าทงรมซายและขวา ใหมความกวางของขอบผนผาโดยประมาณขางละ 1.5 เซนตเมตร และทใช 2 เสนกเพอชวยเสรมใหขอบผาแขงแรงท าใหรมขอบผาเรยบ สวยเปนเสนตรง ขอบผาจะไมยวยเปนคลนหรอรอนในการถกขอบใหท าการถกโดยการสอดเขมขนและลงสลบกน และในแตละขางใหท าการถกไปกลบ 6 ครง กจะไดขอบหรอรมผาทมความสม าเสมอและสวยงามทง 2 ขางของผนผา เมอท าการถกขอบผาเสรจแลว ใหใชเขมทถกขอบรอยเสนไหมจ านวน 2 เสน ทพนเกลยวกนแลว เชนเดยวกบการท าขอบเพราะตองการเสนไหมทมขนาดเทากน เพอใหเนอผาทขอบสม าเสมอ จากนนกใชเขมถกขอบดานทจะท าการเกบลายสบปะรดกอน โดยใหท าการถกไปกลบ 4 ครง เพอท าเปนขอบตวยด (หากไมมการถกขอบทจะเกบลายสบปะรดแลว เวลาดงเสนไหมในชวงท เกบลาย เสนไหมกจะหลดออกได) เมอท าขอบทยดเรยบรอยแลว กใหเรมเกบลายสบปะรดเพอใหลายตาสบปะรดสวยงามและมรปทรงทเหมาะสม จะก าหนดการเกบลายสบปะรด 1 ลกเกบ 8 ชองฟนหว จากนนแบงครงขางละ 4 ชองฟนหว ใชเขมทถกขอบยดเปนกลไกท าการทอถกตอมายงการท าลายสบปะรด ในแตละลกแบงครงแลวใชเขมถกเปนตวบดเสนไหม เพอการแบงกนไวเปนชองๆ เรยงแถวตรงจากขอบหรอรมผาอกขางหนงไปอกซกขางหนง และเมอเขมถกไปจนถงขอบผาอกขางหนงแลว กใหถกขอบเหมอนกบขอบหรอรมผาดานทเรมเกบลายสบปะรด โดยถกขอบผาไปกลบ 4 ครง เทากบดานเรมตน เพอใหขอบผาดงกลาวยดเสนไหมไวทง 2 ขาง เมอเขมถกเกบลายเรยบรอยแลว ใหท าการทอผาแบบทอพงกระสวยปกต คอ ใชกระสวยทอ 14 เสน เมอทอผาปกต 14 เสนแลว กใหใชเขมถกขอบผาไปกลบ 6 ครง ทง 2 ขาง โดยใหเนอผาสม าเสมอ จากนนกเรมเกบลายสบปะรดใหม โดยท าเหมอนกบรอบแรกแลวสลบดวยทอใชกระสวยปกต 14 เสนผทอท าสลบซ าแบบเกบลายสบปะรดกบทอผาใชกระสวยปกต จนไดความยาวของผนผาตามมาตรฐาน ซงผาคลมไหลยาวประมาณ 1.80 เมตร ขอบปลายสดของผนผากจะตองทอผาใชกระสวยปกต ความยาว 1 นว เทากบเมอตอนเรมตน และจะตองมเสนไหมเหลอยาวประมาณ 10 เซนตเมตร เพอไวท าพและไดผาคลมไหลหรอผาพนคอ ขนาดมาตรฐาน 1 ชน/ผน

3.2 ทอผาผนเพออเนกประสงค การทอผาผนใหเรมตนการทอผาใชกระสวยทอผาปกต เพอท าเปนขอบผาความยาวไมก าหนดขนอยกบขนาดของผนผา โดยผทอจะตองท าใหเหมาะสมกลมกลนกน รวมทงขนาดความกวางของขอบผาทง 2 ดานของผนผาดวย

ใหเรมท าการถกขอบดวยเขมถกทรอยเสนไหม 2 เสน ทพนเกลยว เรยบรอย โดยท าท ง 2 ขาง จ านวนการถกขอบไปกลบอาจจะจ านวน 6 ครง มากกวาหรอนอยกวากได แตไมควรใหมากเกนไปเพราะขนาดของการท าขอบ 6 ครง เปนจ านวนครงทเหมาะสมกบการท าลายสบปะรด

เมอถกขอบผาเสรจทง 2 ขางแลว กใหเรมท าการเกบลายสบปะรด กคอ ถกขอบผากอนดวยเขมถกทรอยเสนไหม 2 เสน เทากบการถกขอบ โดยท าการถกขอบกอน ไปกลบ 4 ครง เพอใหมขอบผาทแขงแรง

๕๑

เปนทยดของเสนไหม ลายสบปะรด1 ลก เกบ 8 ชองฟนหว จากนนแบงครงขางละ 4 ชอง ใชเขมทถกขอบท าการถกเกบลายสบปะรด ในแตละลกทถกแบงครงไว 4 ชอง ใชเขมถกเปนตวปดเสนไหม เพอแบงกนเปนชวงๆ (ท าวธเดยวกบการเกบลายสบปะรดของผาคลมไหล/ผาพนคอ)เมอเกบลายไปถงอกซกขางหนง ทขอบรมผากใหใชเขมถกนนถกขอบไปกลบ 4 ครง เพอยดเสนไหมไว จากนนใหทอผาใชกระสวยทอผาปกต 14 เสน แลวสลบเกบลายสบปะรด ใหทอสลบกนตลอดผนผา เมอไดความยาวตามขนาดทตองการ กจะตองท าการเกบขอบผาเพอกนการหลดได สวนความยาวจะไดเทาไหรขนอยกบผทอก าหนด

3.3 ผาลายมดหมตาสบปะรด เปนผาไหมททอแบบเดยวกบผาตาสบปะรดทกประการเพยงแตมการพฒนาประยกต ลวดลายมดหม

เพมเตม โดยการใชภมป าการมดลายในแบบลวดลายการท ามดหมเสนพงกอนตามทไดลงลายไว กท าใหไดผาตาสบปะรดทตางแบบไป มความสวยงามมาก แตกระบวนกาทอจะมความละเอยดและปราณตเพมมากขน

ผาทอลายสบปะรดเปนการประยกตเทคนคการทอ โดยใชกระสวยทอผาปกตผสมผสานกบการใชเขมขนาดให ท าการถกทอ เพอใหเกดลวดลายโครงสรางเนอผาทตางไป คอ ผาจะโปรง บาง นม แตมน าหนก มความเลอมมนด กอใหเกดผลตภณฑใหมทมรปลกษณทแตกตางไปจากเดม จากทไดกลาวมาเบองจะเหนไดวาหากทราบเทคการทอแลวกจะสามารถประยกตทอผาไดหลายประเภทขนอยกบวตถประสงคทจะใชประโยชนเปนส าค 4. การพฒนาผาไหมมดหมลายประยกตรวมภมปญญาไทยสตลาดสากล จากนโยบายของรฐบาลมาตงแตป พ.ศ. 2543 ไดจดงานเผยแพรและจ าหนายผาไหมกนอยางกวางขวางท ารายไดสชมชนชนบทไดเปนอยางด ตอมาจากประเมนสถานการณ พบวากลมผผลตผาตางๆ กยงคงน าผลตภณฑแบบเดมๆมาจ าหนาย โดยเฉพาะผาไหมมดหมลวดลายสสนแบบเดม ท าใหการซอขายลดลง เพราะไมมรปแบบใหมทสามารถสรางแรงจงใจแกผซอได จงเปนทมาของป หาทเกดแกชมชนกลมผทอผา ดงนนเพอเปนการแกไขป หา จงไดมการน าขอมลดานการตลาดมาเปนโจทยในการวเคราะหรวมกนในผทเกยวของพบวากลมผผลตไมมการพฒนา ลวดลายและสสนใหเหมาะกบสมยนยมทเปลยนแปลงไป จากมลเหตดงกลาวจงท าใหมความจ าเปนยงทจะตองพฒนาการผลตผาไหมมดหมอนเปนภมป าไทยททรงคณคาไว โดยใหคงไวกระบวนการผลตผาไหมมดหมเพออนรกษภมป าไทย แตมการประยกตการใหสสน และลวดลายใหสอดคลองกบสมยนยมทงนจ าเปนทตองใชขอมลดานการตลาดเปนองคประกอบในการพฒนา ผาไหมมดหมลายประยกตรวมภมป าไทย ผสมผสานการใชสสน สตลาดสากล

- มดหมประยกตลายเมดมะมวงหมพานต - มดหมประยกตลายผเสอ - มดหมประยกตลายดอกไม - มดหมประยกตขอนไม - มดหมประยกตลายสายน า

๕๒

ผาไหมมดหมลายประยกตทง 5 ลวดลาย เปนกระบวนการพฒนาลวดลายควบคกบขนาดของผนผาและการใหสสนตามสมยนยมยอมดวยสเคม (ภาพท 47)

ภาพท 47 แสดงผามดหมประยกต

วธการทอผาไหมมดหม 1. ใชเสนไหมยนขนาด 19 ดเนยร ควบ 4 หรอควบ 6หรอควบ 8 และเสนพงขนาด 27 ดเนยร

ควบ 6 หรอ ควบ 8 หรอควบ 10 เพราะจะเปนขนาดเสนทใชไดเหมาะสมดทสดส าหรบการทอผาไหมลายมดหม

2. ท าการฟอกกาวเสนไหมทงเสนไหมยนและเสนไหมพง 3. ท าการยอมสเสนไหมในสวนของเสนยน จะท าการยอมในรปของไจไหมหรอเขดไหม หรอไปกวก

คนเสนยนแลวจงยอมสได 4. น าเสนไหมยนทพนมวนเรยบรอยแลวไปตอเสนกบฟนหว ทตรยมไว เมอตอเสนยนเสรจแลวก

น าไปขนกทอผาทเตรยมไวเพอการทอผา (หรอทชาวบานทางภาคอสานเรยกวา การออกบกห า) คอ เปนการดงหรอคอยจบฟนหวใหคอยเลอนออกจากจดรอยตอทเสนยนมาตอกบเสนทอยกบฟนหวพอด จากนนใหใชเสนไหมมาทอขดเอาไวเพอจะไดดงเรยงความสม าเสมอของเสนไหมยน ซงเปนการขนกทอผาเรยบรอยพรอมทจะท าการทอผาไหมได

5. การเตรยมเสนพง ใหท าการวดความยาวฟนหวกอนทจะท าการคนหม เชน ใชความกวางฟนหว 1.02 เมตร ใหใชโฮงคนหมขนาด 1 เมตร 2 เซนตเมตร ไปกลบเทากบ 2 .04เมตร เวลาจะท าการมดลาย ใหลดขนาดลงประมาณ 0.1 เซนตเมตร เผอเวลาทอผาจะเกดแรงตรงหากหมเทากบฟนหวพอด เพอท าใหเนอผาเรยบสม าเสมอทงผนเกดสวนเกนของเสนพงหรอทชาวบานเรยกวา ถวงอก

6. การมดหมและยอมส กระบวนการมดหมหากมโครงสรางสขาว กจะมดเกบสขาวกอน (ใชเชอกฟางและควรใชสขาวเพอปองกนสจากเชอกฟางตกสใสเสนไหมทสมผสกบเชอก) สท 2 ลงเหลองและมดเกบไว แลวลงเขยวหรอแดงได หากเปนสอนนอกจาก 2 ส ดงกลาวแลว ถาตองการเปลยนสกตองใชการกดสออก

๕๓

กอน แลวจงยอมสอนได เมอยอมสทกสครบแลว จงจะท าการตดเชอกฟางทเรามดเกบสไวออก ในการท าลายมดหมจ านวนสกสกหมายถงตองยอมจ านวนครงเทากบจ านวนส

7. ท าการกรอเสนไหมทมดลายไว เขาหลอด ใหเรยงหลอด โดยการรอยเรยงใหเปนล าดบหามสลบหลอดเพราะเมอท าการทอแลวจะท าใหลายผาไมตอเนองจะผดลวดลายจากทก าหนดไว จากนนกใหน าหลอดไหมทกรอเรยบรอยแลวใสกระสวยทอผา แลวเรมท าการทอโดยเรยงหลอดตงแตหลอดท 1 เปนตนไป ในการทอโดยวงกระสวยจากรมผาขางหนงไปอกขางหนง แลวกระทบฟนหวใหเสนไหมแนบตดกนพรอมทงตรวจสอบลวดลาย จบลายผาไดตรงกน การทอผามดหมในครงนเปนการทอผา 2 ตะกอ ดงนนในการใชไมเทาเหยยบกจะเปน 2 อน โดยการเหยยบสลบกน คอไมเหยยบท 1 สลบกบไมเหยยบท 2 และท าการเหยยบสลบกนไป (ภาพท 48)

ภาพท 4๘ แสดงขนตอนการทอผา

๕๔

จากกรรมวธการทอผามดหมทไดกลาวมาแลว ท าใหเกดการพฒนาผลตภณฑดงน (1) สามารถเลอกใชขนาดเสนไหมไดเหมาะสมกบโครงสรางผาทท าการผลต (2) มความสามารถในการเลอกใชสในการมดยอมทเหมาะสมไดเหมาะสมกบลวดลายและสมย

นยม (3) ทราบถงวธการเตรยมเสนไหมยนและเสนไหมพงใหไดความยาวและความกวางทถกตองกบ

ขนาดของชองฟนหว เพอใหไดเนอผาทสม าเสมอและสวยงาม (4) สามารถพฒนาลายมดหมโบราณภมป าไทยใหเปนลวดลายประยกตและไดสสนตามสมย

นยม เพอใหผลตภณฑเปนทตองการ พรอมทงไดชวยเสรมสรางแนวคดใหกลมทอผาไหม กอใหเกดการพฒนาผลตภณฑในอนาคตไดอยางเปนระบบและยงยน

5. การพฒนาลายมดหมโบราณผสมผสานกระบวนการยอมสธรรมชาต เปนผลตภณฑทเนนใหมความสมพนธและกลมกลนกน เปนผลตภณฑคณภาพทปลอดภยจากสารพษตกคางทงนการออกแบบลวดลายและการใหสสน เปนการพฒนารวมกบกลมเกษตรกร

แนวทางในการพฒนาการทอผามดหมจะเนนในเรองการออกแบบลวดลาย ในสวนของลวดลายโบราณทมการผสมผสานเกดความกลมกลนกบการมดหมลวดลายประยกต โดยทงสองลกษณะจะพฒนาการใชสมดหมเปนสธรรมชาตทงหมด เพอสรางคณลกษณะของการพฒนาผลตภณฑไหมมดหมยอมสปลอดภยจากสารพษตกคาง

กระบวนการยอมสมดหมโดยใชสธรรมชาต เทคนคการยอมจะแตกตางจากการใชสเคม คอ การใชสธรรมชาตยอมมดหมจะไมสามารถใชสารเคมกดสยอมเดมออกเพอยอมสใหมดงเชนการยอมมดหมดวยสเคมได ดงนนการยอมลวดลายมดหมดวยสธรรมชาตจงมผผลตกนนอยมาก โดยเฉพาะลายมดหมทมการยอมหลายส ดวยเหตผล คอ มความยงยากในการเตรยมน ายอมส การยอมสแตละสตามลวดลายตองใชภมป าดงเดมรวมกบความรเทคโนโลยแผนใหมผนวกกบทกษะและประสบการณ เพอใหการยอมสไดสและลวดลายตามทไดมดลายไว เชน มดหมลวดลายทม 3 – 4 ส ขนตอนการมดยอมสมดงน

- โฮงหมทเกดจากการคนหมเรยบรอยแลว ใหท าการมดหมโอบลวดลายไวทงหมด คงเหลอไวแตสวนทยอมสพน

- ท าการยอมสพน จากนนมดเกบสพนไวทงหมด - ใหเรยงล าดบของการยอมสและแกะฟางมดในสวนทยอมส เชน เรมสแรกยอมสเหลองสวนทแกะ

ฟางออกกจะตดสเหลอง แลวมดฟางเกบสเหลองไว เรยงล าดบไปเรอยๆ แตหากสเขยวกแกะพรอมยอมสเหลองได โดยสวนทจะเปนสเขยวกใหปลอยไว แลวสทสองยอมสจากดอกอ ชนกจะไปทบสเหลองกลายเปนสเขยว เอาฟางมดเขยวไว สวนลายทมสขาวกใหเกบไวและแกะฟางมดออกเปนอนดบสดทาย ขนตอนดงกลาวเปนเทคนคของการยอมสธรรมชาตของผาไหมลายมดหม ซงเปนภมป าไทยทเปนทงศาสตรและศลป ทจะตองอนรกษไวเปนส นทรพยของแผนดน ดวย

๕๕

เหตผลดงกลาวการพฒนาผลตภณฑผาไหมมดหม โดยใชภมป าของไทยจงกอใหเกดประโยชนตอชมชนและประเทศชาต

5.1 มดหมลายสาเกตประยกต 1. การคนหมแบบพเศษ ทชาวบานอสานทวไปเรยกวา คนแบบขอบอตาว หมายความวา เปนการคน

หมแบบไมยอนหรอถอยกลบ อปกรณการคนหมตองท าแบบพเศษ 2. ท าการมดลายสาเกตประยกต ซงประกอบไปดวยประตเมอง เครองดนตรของรอยเอดหรอท

เรยกวาโหวด และดอกไม การมดตองใชถง 140 ล า เนองจากเปนลายทคอนขางให (ภาพท 49) 3. ท าการยอมมดหมตามลวดลายทมดไว 4. ท าการกวกไหมเขากวกและปนเขาหลอด ใหจดรอยเรยงตามล าดบใหเรยบรอย เพอไมใหลวดลาย

ผดเพยนไป 5. น าไปทอกพนบานทไดขนเสนยนไวเรยบรอยแลว

ภาพท 49 แสดงผาลายสาเกต

5.2 มดหมลายโบราณ 100 ป (หมขอ)

1. ท าการคนหมแบบพเศษเชนเดยวกบการคนหมลายสาเกตประยกต คอ มการคนหมแบบไมยอนหรอถอยกลบ มจ านวน 48 ล า เมอคนครบแลวกจะมาเรมตนจาก 1 ใหม

2. ท าการมดลายตามกระดาษกราฟทไดเขยนลวดลายไวแลว ประกอบดวย หมเสา บกจบ หมอาเปย สวนหมขอเดยวใหคนหม 6 เสน เพอใหลายมสวนโคงเพมขน ซงตางจากลายหมอนๆ บนผนผาซงคนหม 4 เสน เพอการปฏบตงานไดงายและไมสบสน หมขอเดยวทคนหม 6 เสน ใหแยกมดลายตางหากอก 1 หว

3. ในการลอกกาว ฟอกขาวและยอมสเสนไหมกเชนเดยวกน ใหใชเทคนคการมดหมยอมดวยสธรรมชาต เพราะไมสามารถใชสารเคมกดสได

4. ท าการตดฟางมดลวดลายหมออก เมอยอมสสดทายเสรจเรยบรอยแลว 5. กวกเสนไหมพงทท าลายเรยบรอยแลวเขาอกและปนเขาหลอด โดยท าการเรยงรอยใหถกตอง

๕๖

6. น าไปทอกพนบาน ลายโบราณดงกลาวในการทอจะมเพมตวเครองทหม ขอเดยว (ตวเครองหมายถง การทอดวยเสนไหมสธรรมดาเพอคนหรอกนหมขอ โดยใหเลอกโทนสใกลเคยงกน รวมทงมตวค าทมลกษณะทอสอดดายเขาไปในตวผนผา)

5.3 มดหมลายดอกราชพฤกษ 1. ท าการคนหมแบบพเศษ คอ ในการคนหมจะไมมการยอนกลบ และใหคนเสนไหมตอล า จ านวน 6 เสน

เพอใหรปทรงของลายมความกลมมนเพมมากขน 2. ลวดลายดอกราชพฤกษจะตองท าการลงลายบนกระดาษกราฟกอน แลวจงน าไปวางลงบนโฮงหม

แลวท าการมดลวดลายตามลายทไดวาดไว (ภาพท 50) 3. โฮงหมทท าการมดลวดลายเรยบรอยแลว ใหน าไปยอมสพนดวยสครง และหากตองการสแดงเขมก

ใหท าการยอมซ า 3 – 4 ครง 4. ท าการตดฟางทมดลวดลายออก กจะเกดเปนลายดอกราชพฤกษ 5. ท าการกรอเสนไหมพงทมดลายและปนใสหลอดเรยงหลอดเสนไหมพง โดยไมมการสลบหลอด

เพอปองกนการสลบลาย 6. น าไปทอกพนบานทเตรยมเสนไหมยนไวเรยบรอยแลว

ภาพท 50 แสดงผาลายราชพฤกษ

5.4 มดหมลายเสนประยกตสธรรมชาต

1. ท าการคนหมใหไดจ านวนเสนไหมมากทสด เพอเปนการลดตนทนของแรงงานในการคนหม 2. ท าการแบงเสนไหมท คนเรยบรอยแลวออกเปน 4 สวน เพอท จะท าการยอมสลายมดหม

ลายเสนประยกตสธรรมชาต ซงตองใชเทคนคการยอมสธรรมชาต โดยท าการยอมสไหมทละชอง 3. เรมตนการยอมสไหมดวยสเหลองจากเข เพอเปนสพนทงหมด จากนนใชถงพลาสตกเปนตวมด

แทนการใชเชอกฟาง โดยตดสวนของกนถงพลาสตกออก แลวมดเกบสวนสเหลองทตองการไว จากนนน าไป

๕๗

ยอมสทสอง คอ สมวงของดอกอ ชน กจะไดสเขยว ใชถงพลาสตกเหมอนเดมมดเกบสเขยวไว ท าการยอมสสมดวยเมลดค าแสด ใหมดเกบทสม จากนนใหยอมสน าตาลเปนสสดทาย

4. ท าการแกะพลาสตกทมดเสนไหม จากนนน าไปกรอเขาอกและปนเขาหลอด เรยงหลอดเสนไหมไว 5. ท าการทอผาไหมดวยกทอผาพนบานทไดขนเสนยนเตรยมไว

6. การพฒนาลายยกดอกแบบสามมต – ลายดอกเขม (ยกดอก 4 ตะกอ) การทอผาลายยกดอกเปนการทอผาใหเกดลวดลายขนในผนผา โดยวธเกบตะกอ การทอผายกดอกจะตองท าการเกบตะกอลายผากอนทกครง ดงนนการทอผายกแตละลายควรทจะมการพจารณาปรมาณผาทจะผลต หากมปรมาณความยาวผามากกจะสงผลใหตนทนของการเกบลายลดลงเพราะคาเกบตะกอในแตละลายตนทนคอนขางสง จากนนใหท าการผกตะกอเขากบไมเหยยบในสวนดานลางของกทอผา ซงการทอผายกดอกจะตองเลอกใชเสนไหมทมคณภาพขนาดเสนไหมมความสม าเสมอ เพอใหรปทรงของลวดลายเดน คม และชด ไมบดเบยว การใชเสนไหมขนาดเลกกจะท าใหไดลวดลายทเลกมความคมและชดมากกวาเสนให ทงนขนาดของเสนไหมกบขนาดของชองฟนหวกจะตองใหสมพนธกน ผาไหมยกดอกทผลตโดยทวๆ ไปจะมการใชเสนไหมยนทยอมสเดยวกนสวนเสนไหมพงมสตามรปแบบลวดลายทท าการผลต

ส าหรบในการพฒนาลวดลายยกดอกของทมงานวจยพฒนา ไดมการประยกตใชเสนไหมยนสลบสกน เพอใหลายยกดอกบนผนผาเหนโดดเดนเปนลายนนของลวดลายปรากฎขนเหนอผนผา ทงนเนองจากการใชเสนไหมยนสลบส สงผลใหเกดความเดนชดของลวดลายมากกวาการใชเสนยนสเดยว ซงจะใหลวดลายทแนบตดกบผนผา ไมนนเดนลอยเหนอจากผนผา

นอกจากมการใชเสนไหมยนสลบสในการพฒนาลวดลายแลว ทมงานวจยพฒนาฯ ยงไดรวมกบกลมเกษตรกรในโครงการฯ พฒนาลวดลายยกดอก โดยมการปรบเปลยนการเหยยบไมเหยยบสลบทแตกตางกนออกไป เพอกอใหเกดลวดลายยกดอกหลายๆ ลวดลาย ในชดตะกอทเกบลายในชดหนงๆ ทงนจะตองมการศกษาพฒนาการเหยยบไมเหยยบทผกตดกบตะกอ และทส าค ของแนวทางการพฒนาลายยกดอกดงกลาว ผออกลายจะตองท าการบนทกล าดบของไมทเหยยบไว เพอทจะไดล าดบการเหยยบไมเหยยบไดถกตอง เมอมการทอไปครบเตมดอกแลว กใหเหยยบถอยหลงยอนกลบไป เพอใหเกดลวดลายของดอกอยางตอเนอง

ลายยกดอกลายดอกเขม เปนลวดลายยกดอกทมตวขดลายในตว ตวขดลาย คอ ตะกอ 2,4 เหยยบตวขด 1,3 สลบไปมา เมอทอครบดอกแลวกใหทอยอนถอยหลงกลบ เพอใหเกดลายเปนดอกขนตามรปภาพทพบเหน ซงผาลายดอกเขมเปนลวดลายยกดอกลายหนงทเกดจากการพฒนาผลตภณฑผาไหมในครงน

การพฒนาในการเพมความเดนของลายยกดอก สามารถทจะน าไปใชในการออกลวดลายทผทอผาตองการผายกทมลายเปนลกษณะสามมตได ซงสามารถสรางความตางของลวดลายไดอกรปแบบหนง 7. การพฒนาเทคนคการทอผาไหมพลว

เปนแนวคดในการผลตผาไหม โดยการพฒนาองคความรทประกอบดวยเทคนคกระบวนการทอผาไหม การลอกกาวไหม การฟอกขาวเสนไหม การยอมสผนผาไหม รวมทงเทคนคของการเลอกใชอปกรณ เชน ชนดของกทอผา ชนดของฟนหวทสมพนธกบขนาดเสนไหม เพอใหไดโครงสรางของผาไหมทมความนม เหลอมมน

๕๘

เนอแนน และมความพลวของผนผาทชวนสมผสและสวมใส ซงเปนลกษณะโครงสรางของเนอผาไหมไทยทมความตางจากเนอผาไหมทมการจ าหนายในตลาดโดยทวๆ ไป (ภาพท 51) เทคนคการทอผาไหมพลว จากการศกษาพฒนาการผลตผาไหมพลวพบวา ถาใหไดผาพลวท มคณภาพควรเลอกใชเสนไหมยน 20 ดเนยร ควบ 4 เสนไหมพง 28 ดเนยรควบ8ผาหนากวาง 1 เมตรใชฟนหวจ านวน 32 หลบ

วธการทอผาไหมพลว 1. ท าการลอกกาวฟอกขาวเสนไหมยน แลวท าการขนและตอเสนไหมยน 2. เตรยมกทอผาชนดกกระตก 3. เสนไหมพงทใชเปนเสนไหมดบทยงไมผานการลอกกาวและฟอกขาว น ามาท าการกรอเขาอก

และปนเขาหลอดเพอน าไปใสในกระสวยทอผา 4. ท าการทอผาแบบ 2 ตะกอ ธรรมดา 5. น าผาไหมททอเรยบรอยแลวไปท าการลอกกาวและฟอกขาว 6. น าผาไหมทผานขบวนการตามขอท 5 เรยบรอยแลว ไปท าการยอมสเปนผาไหมสพน หรอ

น าไปท าผาไหมมดยอมกได

ภาพท 51 แสดงผาพลว

๕๙

ขอมลวชาการเบองตนของความแขงแรงและเปอรเซนตการยดตวของเสนไหมชนดตางๆทมการใชเพอการทอผาไหมโดยทวไป

สบเนองจากการทเกษตรกรมการสาวไหมเพอการผลตเสนไหมชนดตางๆ โดยเปนการผลตในเชงของหตถกรรม และยงไมมการศกษาทดสอบคณลกษณะเสนไหมในระบบมาตรฐานสากลดงเชนเสนไหมทมการผลตในเชงอตสาหกรรม หรอทสาวจากโรงสาวไหมอตสาหกรรม จงยงไมสามารถระบไดอยางชดเจนวาเสนไหมทผลตนนจะมคณภาพในระดบใด ซงประเดนนจะแตกตางกบเสนไหมอตสาหกรรมทมการจดระดบคณภาพ เหตผลส าค เหตผลหนงทท าใหสถาบนหมอนไหมแหงชาตเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถไดรวมกบภาควทยาการสงทอ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ด าเนนการศกษาคณสมบตบางคณลกษณะของเสนไหมไทยขน เพอเปนขอมลพนฐานในการทจะพฒนาแนวทางในการจดท าชนคณภาพของเสนไหมไทยตามระบบมาตรฐานสากลและสามารถเลอกใชเสนไดอยางถกตองตอไป ดงน คอ (สฤษดพรและคณะ ,2550) วธการปฏบต

1. เกบตวอยางเสนไหมทไดจากการผลตของเกษตรกรและโรงสาวไหมอตสาหกรรม ทมการผลตและจ าหนายเพอการใชในอตสาหกรรมทอผาไหมไทย จ านวน 7 ตวอยาง ดงน

1.1. เสนไหมไทยพนบานสาวมอชนดไหมนอย (ไหมหนง) 1.2. เสนไหมไทยพนบานสาวมอชนดไหมสาวเลย (ไหมสอง) 1.3. เสนไหมไทยลกผสมสาวดวยเครองสาวขนาดเลกของโรงสาวไหมชมชน (150/200 ดเนยร) 1.4. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวมอชนดไหมนอย (ไหมหนง) 1.5. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวดวยเครองขนาดเลกของโรงสาวไหมชมชน (80 ดเนยร) 1.6. เสนไหมลกผสมส เหลอง (ไหมทอง) สาวดวยเครองขนาดเลกของโรงสาวไหมชมชน

(150/180 ดเนยร) 1.7. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวดวยเครองจกรขนาดให ของโรงสาวไหมอตสาหกรรม

(27 ดเนยร) 2. น าเสนไหมดบทง 7 ชนด ตามตวอยางในขอ 1 ไปทดสอบคณลกษณะของเสนไหมในหองปฎบตการ

โดยทดสอบ 2 คณลกษณะ คอ 1.8. ความแขงแรง (Tenacity) 1.9. เปอรเซนตการยดตว (Elongation)

โดยกอนการทดสอบจะตองน าเสนไหมเขาไปเกบไวในหองปรบสภาพเสนไหมทมระดบอณหภม 25 องศาเซลเซยส และความชนประมาณ 65 เปอรเซนต เปนเวลาไมนอยกวา 24 ชวโมง เพอใหเสนไหมปรบสภาพใหอยในคณลกษณะทเหมาะสมตอการทดสอบคณลกษณะทง 2 คณลกษณะ

3. น าตวอยางเสนไหมทง 7 ชนด ไปทดสอบกบเครองมอทเตรยมไว โดยใหท าซ าแตละตวอยางจ านวน 20 ซ า เพอทจะไดคาของการทดสอบทดทสด โดยการเฉลยขอมลตวเลข 20 ซ า

๖๐

4. บนทกคาตวเลขททดสอบคณลกษณะของเสนไหมไดทง 2 คณลกษณะ เพอน าไปวเคราะหสรปผล และจากผลการวเคราะหสรปในเบองตนดงตอไปน คอคาความแขงแรงและเปอรเซนตของการยดตวของเสนไหม ทง7 ตวอยาง คอ 5.92 g/tex และรอยละ 17.47 ตามล าดบ เมอน าผลของทงสองคณลกษณะไปเปรยบเทยบกบตารางการจดชนคณภาพเสนไหมให ทมขนาดตงแต 34 ดเนยร ขนไปแลวกจะพบวา คณภาพของความเหนยวจะอยในขนคณภาพระดบ 5A (คาเฉลยความเหนยวมากกวา 3.7 g/tex) สวนเปอรเซนตการยดตวอยในระดบ D เทานนท าการเปรยบเทยบความแขงแรงและเปอรเซนตการยดตวของเสนไหมแตละชนดแลว จะพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าค ยง คอ เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ทง 4 ตวอยาง จะอยในชนคณภาพเสนไหมระดบ 4A คอ มคาความแขงแรงมากกวา 3.7 g/tex เปอรเซนตการยดตวสงกวา 18 ซงผลการทดสอบนจะเปนไปในทศทางเดยวกบการทดสอบชนคณภาพของ ปน ส าหรบเสนไหมไทยพนบาน 2 ตวอยางกบเสนไหมไทยลกผสม 1 ตวอยาง ทง 3 ตวอยางนนแมจะมชนคณภาพดานความแขงแรงของเสนไหมอยในระดบ 5A แตเปอรเซนตการยดตวต ากวา 18จงสงผลท าใหการจดชนคณภาพอยในระดบ D เทานน เนองจากความแขงแรงของเสนไหมกบเปอรเซนตการยดขาดความสมพนธกน (ตารางท 5)

ตารางท 5 แสดงผลการทดสอบคาความแขงแรงและเปอรเซนตการยดตวของเสนไหม 7 ตวอยาง

ตวอยางท รายการ Tenacity

( g/tex ) Elongation

(%) 1. เสนไหมไทยพนบานสาวมอชนดไหมนอย (ไหมหนง) 4.60 12.6 2. เสนไหมไทยพนบานสาวมอชนดไหมสาวเลย (ไหมสอง) 6.32 15.2 3. เสนไหมไทยลกผสมสาวดวยเครองสาวขนาดเลกของโรงสาว

ไหมชมชน (150/200 ดเนยร) 6.58 17.7

4. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวมอชนดไหมนอย (ไหมหนง)

5.68 19.1

5. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวดวยเครองขนาดเลกของโรงสาวไหมชมชน (80 ดเนยร)

6.39 19.4

6. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวดวยเครองขนาดเลกของโรงสาวไหมชมชน (150 ดเนยร)

5.30 19.0

7. เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) สาวดวยเครองจกรขนาดให ของโรงสาวไหมอตสาหกรรม (27 ดเนยร)

6.59 19.3

คาเฉลย 5.92 17.5

จากผลของการทดสอบในขางตนทกลาวมาแลว ท าใหสามารถทจะสรางความมนใจไดวาในดานคณภาพของเสนไหมไทยทมการผลตภายในประเทศทงจากโรงสาวไหมระดบอตสาหกรรมกบระดบเกษตรกรทงรายยอย

และโรงสาวไหมชมชนอยในชนคณภาพตามมาตรฐานสากลไดอยางแนนอน พรอมทงมขอมลทางวทยาศาสตร

๖๑

เบองตนของไหมไทยสายพนธใหม (ไหมทอง) ทเปนสายพนธทมการพฒนาตดตอกนมาเปนเวลาหลายป (ตงแตป 2542) มแนวโนมทดตอการน ามาใชเพอการผลตเสนไหมไทยคณภาพสงเพอเปนการพฒนาการผลต

ผลตภณฑไหม(ตารางท1) อกทงยงสามารถท าการผลตเพอทดแทนการน าเขาเสนไหมไดในอกปรมาณหนง

๖๒

ขอมลวชาการเบองตนของคณลกษณะผาไหมไทย

สบเนองจากการทผาไหมไทยเปนผลตภณฑไหมทมชอเสยงไปทวโลก เพราะมคณลกษณะเฉพาะในดานของความนมนวล สวยงาม ปจจบนการพฒนาการผลตไดมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว จงท าใหเกดความหลากหลายของคณลกษณะผาไหมไทยควบคไปกบความกาวหนาทางดานวชาการดานหมอนและไหม อกทงการตลาดของผลตภณฑสงทอตางๆ ซงรวมมไหมรวมอยดวย มการแขงขนคอนขางรนแรง ดงนนเพอใหไดมาซงขอมลเชงวทยาศาสตรเพอสนบสนนคณลกษณะทางกายภาคและภมป าไทย จงไดมการศกษาทดสอบคณลกษณะเบองตนของผาไหมทผลตกนเปนสวนให เพอรวบรวมเปนขอมลพนฐานในการน าไปวางแผนการพฒนาการผลตผาไหมและผลตภณฑตางๆ ใหเปนทตองการของตลาด และมการน าไปประกอบการประชาสมพนธในเชงรกของสนคาไหมไทยทมความตางจากประเทศคแขง สถาบนหมอนไหมแหงชาตเฉลมพระเกยรตสมเด จพระนางเจ าส รก ต พระบรมราชนนาถ จ งได รวมกบภาควชาวทยาการส งทอ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ศกษาหาขอวชาการเพอสนบสนนคณลกษณะเฉพาะของไหมไทย เพอเปนแนวทางตอการเพมรายไดและขยายตลาดของไหมไทย

วธการปฏบตงาน 1. น าตวอยางผาไหมแบบ 2 ตะกอ จ านวน 8 ตวอยาง โดยผาไหมทง 8 ตวอยาง เปนผาทยงไมผานการ

ยอมส ผาไหมทง 8 ตวอยางดงกลาวประกอบดวย 1.1 ผาไหมทอกกระตกใชเสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ทงเสนยนและเสนพงขนาดเสนไหม

ยน 19 ดเนยร ควบ 3 ขนาดเสนไหมพง 27 ดเนยร ควบ 6 1.2 ผาไหมทอกกระตก ใชเสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ทงเสนยนและเสนพงขนาดเสนไหม

ยน 19 ดเนยร ควบ 4 ขนาดเสนไหมพง 27 ดเนยร ควบ 8 1.3 ผาไหมทอกกระตก ใชเสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ทงเสนยนและเสนพงแตท าการลอก

กาวรอยละ 85 ขนาดเสนไหมยน 19 ดเนยร ควบ 4 ขนาดเสนไหมพง 27 ดเนยร ควบ 8 1.4 ผาไหมทอกธรรมดา ใชเสนไหมไทยพนบาน ทงเสนยนและเสนพงชนดเสนไหมทใช คอ เสน

ไหมสาวเลย ขนาดเสนไหม 300 ดเนยร ขนไป 1.5 ผาไหมทอกกระตก ใชเสนไหมไทยพนบาน ทงเสนยนและเสนพงชนดเสนไหมทใช คอ เสน

ไหมสาวเลย ขนาดเสนไหม 300 ดเนยร ขนไป 1.6 ผาไหมทอกกระตก ใชเสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ทงเสนยนและเสนพงขนาดเสนไหม

ยน 19 ดเนยร ควบ 3 ขนาดเสนไหมพง 27 ดเนยร ควบ 6 แตท าการทอผาโดยใชเสนไหมดบกอนลอกกาว เมอทอเปนผนผาแลวจงน าไปผานกระบวนการลอกกาว

1.7 ผาไหมทอกกระตก ใชเสนไหมไทยพนบาน ทงเสนยนและเสนพงขนาดเสนไหมยนประมาณ 150/180 ดเนยร (ไหมหนง) ขนาดเสนไหมพงกวา 300 ดเนยร (ไหมสอง)

๖๓

1.8 ผาไหมทอกกระตก ใชเสนไหมอตสาหกรรมลกผสมรงสขาว ทงเสนยนและเสนพงขนาดเสนไหมยน 21 ดเนยร ควบ 4 ขนาดเสนไหมพง 27 ดเนยร ควบ 8

2. น าตวอยางผาไหมทง 8 ตวอยาง ไปเกบไวในหองปรบสภาพทมอณหภม 25 องศาเซลเซยส และความชนรอยละ 65 เปนเวลาไมนอยกวา 24 ชวโมง เพอใหผนผาปรบอยในสภาพทเหมาะสมกอนทจะท าการทดสอบคณลกษณะตามก าหนด

3. น าตวอยางผาไหมไปตรวจสอบคณลกษณะของเนอผา 4 ลกษณะ คอ 3.1. ความแขงของผา 3.2. การคนตวของผา 3.3. การทงตวของผา 3.4. ความคงทนตอการขดถ

4. ท าการทดสอบผาไหมทกตวอยางกบเครองมอทดสอบในหองปฏบตการของภาควชาอตสาหกรรมสงทอ คณะเกษตรอตสาหกรรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ดวยวธการดงน

4.1 การทดสอบความแขงของผา มเครองมอเรยกวา Fix – Angle Flexometer (ภาพท52) - น าผาตวอยางทปรบสภาพเรยบรอยแลว มาตดเปนชนผารปสเหลยมผนผาขนาด 25 ม.ม.

x 200 ม.ม. โดยใชผาตวอยางๆ ละ จ านวน 3 ชน ตามแนวเสนยน และ 3 ชน ตามแนวเสนพง - น าชนผาทเตรยมไวไปวดความแขงของผา โดยมสตรค านวณดงน

G = 0.10 MC3 G = flexural rigidity M = น าหนกของผาตอหนวยหนวยพนท C = bending length

ถาไดคา G สง กแสดงวาผามความแขงมากกวาคา G ต า ภาพท 52 เครองวดความแขงของผา

๖๔

4.2 การทดสอบการคนตวของผา (การคนตวตอการยบ) (ภาพท 53) - น าผาตวอยางทง 8 ตวอยาง ทผานการปรบสภาพเรยบรอยแลว มาตดเปนชนผารป

สเหลยมผนผาขนาด 40 ม.ม. x 15 ม.ม. จ านวน 20 ชนตอตวอยาง คอ ทางเสนยน 10 ชน และเสนพง 10 ชน - ท าการพบครงของชนผาทดสอบตามแนวยาว โดยคนกลางไวดวยกระดาษฟอยด และ

น าไปกดทบดวยน าหนกขนาด 10 N. (Newton) - น าชนผาทออกจากตวน าหนกทกด ไปวดองศาของการคนตวของชนผา ในการทดสอบการคนตวตอการยบนน หากวดองศาไดมากกแสดงวาผาชนนนจะมการคนตวไดด

ภาพท 53 เครองวดการคนตวของผา 4.3 การทดสอบการทงตวของผา (ภาพท 54)

- น าผาตวอยางทง 8 ตวอยาง ทผานการปรบสภาพเรยบรอยแลว มาตดเปนชนผารปวงกลมในขนาดเสนผาศนยกลางทตางกนตามความแขงของผา โดยทวไปจะม Template อย 3 ขนาด คอ

(1) Template A เสนผาศนยกลาง 24 เซนตเมตร ส าหรบผาทงตวดมาก (2) Template B เสนผาศนยกลาง 30 เซนตเมตร ส าหรบผาทงตวปานกลาง (3) Template C เสนผาศนยกลาง 36 เซนตเมตร ส าหรบผาแขง

- น าชนผาตวอยางทตดเปนวงกลมแลวไปวางบน Sample holder เพอใหผาทงตวลงมาตามน าหนกของตวมนเอง แลวเปดไฟเพอฉายชนผาทดสอบ กจะเกดเปนเงาของรปรางชนผาทมการทงตว จากนนวางเงาของผาบน paper ring

- น า paper ring ไปชงน าหนกกอนตด จากนนตด paper ring โดยเลอกเฉพาะสวนทเปนเงาเทานน แลวจงชงน าหนกอกครง

- ค านวณคา Drape coefficient

๖๕

Drape coefficient = M2 x 100 M1

M1 คอ น าหนกทงหมดของ paper ring M2 คอ น าหนกของ paper ring เฉพาะสวนทเงาตกกระทบ

- การทดสอบการทงตวของผา จะท าการทดสอบ 2 ชนตอผาหนงตวอยาง คอ ดานหนาและดานหลงในการค านวณการทงตวของผาตามสตรดงกลาว หากคาน าหนกของ M2 มคายงนอยกหมายถงผาชนนนมการทงตวด หรอหากค านวณแลวไดคา Drape coefficient นอย กหมายถงผาชนนนมการทงตวด

ภาพท 54 เครองวดการทงตวของผา

4.4 การทดสอบความคงทนตอการขดถ(ภาพท55) ทดสอบดวยเครอง Martindale Abrasion Tester ชนผาททดสอบจะถกขดถในทกทศทาง

- น าผาไหมตวอยางทง 8 ตวอยาง ทผานการปรบสภาพเรยบรอยแลว มาท าการตดเปนรปวงกลมใหให กวา sample holder เลกนอย

- น าชนผาทตดเตรยมไวแลวนนมาใสลงใน sample holder ชนผาจะถกขดถดวย backing felt - ในการขดถจะตรวจสอบรอยขาดของเสนไหมทก 50 รอบ และจ านวนรอบจะถกนบทเมอ

มการขาดของเสนไหม 2 เสน ดวยการสองดจากกลองจลทรรศน

๖๖

ภาพท 55 เครองวดวดความคงทนตอการขดถ ผลของการทดสอบเบองตน จากการทดสอบคณลกษณะของผาไหม 8 ตวอยาง จ านวน 4 คณลกษณะ แลวท าใหไดขอมลเบองตน ทมความส าค ตอการน าไปสการศกษาในเชงลกของคณลกษณะตางๆ ของผาไหมไดวามปจจยตางๆ มากมายทเขามามสวนเกยวของ นอกจากปจจยของคณลกษณะของเสนไหมทเปนวตถดบในการทอผาแลว ยงมกระบวนการตางๆ ทเขามามผลกระทบตอคณลกษณะของผนผาโดยตรง เชน ขนาดของเสนไหม เทคนคการลอกกาวและฟอกขาว กระบวนการทอผา การเลอกใชอปกรณตางๆ ในการทอ เชน ชนดของก ความถของชองฟนหว จ านวนชองฟนหวของฟม เปนตน จากขอมลเบองตนทไดจากการศกษาทดสอบคณลกษณะของผาไหมในครงน จะเหนไดวาผาไหมทใชเสนไหมไทยพนบาน เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ซงเปนสายพนธไหมไทยสายพนธใหม เมอน าไปผลตผาไหมไทยจะท าใหไดคณลกษณะของการทงตวของผา การคนตวตอการยบของผาทคอนขางด เมอเทยบกบการใชเสนไหมลกผสมสขาว (ตารางท 2) แตอยางไรกตาม การทดสอบครงนเปนการศกษาทดสอบหาขอมลในเบองตน ตามททมงานไดเรยนใหทราบแล ว ซงจากผลในเบองตนทไดรวบรวมและวเคราะหแลวจะเหนไดวาสามารถจะเปนแนวทางในการศกษาในคณลกษณะตางๆ ได วามสวนสมพนธมากนอยเพยงไรตอปจจยอนๆ เพอใชเปนขอมลใหแกผประกอบการหรอกลมเกษตรกรทประกอบอาชพหมอนไหม ไดน าไปประยกตใชเพอกอใหเกดประโยชนแกการพฒนาผลตภณฑไหมไทยไดอยางเปนรปธรรม และสามารถแขงขนไดในยคการคาเสรทมเพมมากขน (ตารางท 6)

๖๗

ตารางท 6 แสดงผลคณลกษณะ 4 ลกษณะ ของผาไหม 8 ตวอยาง

คณลกษณะททดสอบ

ตวอยางผาไหม เบอร 1 เบอร 2 เบอร 3 เบอร 4 เบอร 5 เบอร 6 เบอร 7 เบอร 8

1. ความแขงของผา 1.1 แนวเสนพง 1.2 แนวเสนยน

0.0160 0.0020

0.0446 0.0022

0.1562 0.0105

0.0074 0.0048

0.0124 0.0255

0.0064 0.0021

0.0554 0.0097

0.0758 0.0081

2. การคนตวตอการยบของผา 2.1 เสนพง(องศา) 2.2 เสนยน(องศา)

128.1 127.2

136.4 106.7

110.3 101.4

132.4 140.4

118.8 131.2

148.8 142.3

140.5 125.4

107.5 86.8

3. การทงตวของผา 3.1 ดานหนา (%) 3.2 ดานหลง (%)

76.83 75.50

68.95 70.85

66.52 67.45

51.91 51.43

76.94 80.10

77.67 86.25

76.37 77.04

82.41 75.05

4. ความคงทนต อการขดถ (รอบ)

2,150 1,350 750 2,650 3,000 1,650 9,400 1,300

หมายเหต: เบอร 1 ทอดวยกกระตก เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) เสนยน 19 ดเนยรควบ 3 เสนพง 27

ดเนยรควบ 6 เบอร 2 ทอดวยกกระตกเสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) เสนยน 19 ดเนยรควบ 4 เสนพง 27

ดเนยรควบ 8 เบอร 3 ทอดวยกกระตก เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ฟอกกาว 85% เสนยน 19 ดเนยรควบ 4

เสนพง 27 ดเนยรควบ 8 ทอดวยกธรรมดา เสนไหมพนบานชนดไหมสอง (ไหมสาวเลย) ทงเสนยนและเสนพงกวา 300 ดเนยร ทอดวยกกระตก เสนไหมพนบานชนดไหมสอง (ไหมสาวเลย) ทงเสนยนและเสนพงกวา 300 ดเนยร ทอดวยกกระตก เสนไหมลกผสมสเหลอง (ไหมทอง) ทอแลวจงลอกกาว เสนยน 19 ดเนยรควบ 3

เสนพง 27 ดเนยรควบ 6 ทอดวยกกระตก เสนไหมพนบาน เสนไหมยนหนง 150/180 ดเนยร เสนไหมพง ไหมสาวเลย

มากกวา 300 ดเนยร ทอดวยกกระตก เสนไหมลกผสมสขาวอตสาหกรรม เสนยน 21ดเนยรควบ 4 เสนพง 27 ดเนยรควบ 8

๖๘

หลกการคดตนทนในการผลตผาไหมโดยทวไป

ปจจบนการผลตผาไหมของกลมเกษตรกรมความหลากหลายทงดานลวดลาย รปแบบ รวมทงราคาทจ าหนาย ดงนนเพอใหเปนแนวทางในการพฒนาดานการตลาดของเกษตรกรใหมมาตรฐาน จงไดท าการศกษาเบองตนเกยวกบตนทนในการผลตผาไหมแตละชนด เพอเปนขอมลพนฐานในการบรหารจดการดานการผลตในเชงพาณชยใหแกกลมเกษตรกรทมความพรอมในทจะยกระดบการผลตของกลมไปสการเปนผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอมหรอทเรยกวา SMEsได ซงสามารถกอใหเกดประโยชนแกกลมเกษตรกรผทอผาไหม ในการประกอบอาชพการผลตผลตภณฑไหมใหมความมนคงและยงยนในอาชพได (ตารางท 7, 8, 9, 10, 11)

ตารางท 7 แสดงตนทนการผลตผาไหมมดหมตอเมตร (ลวดลายมดหมธรรมดา 2 ตะกอผาหนากวาง 1 เมตร)

รายการ ตนทนตอเมตร (บาท) 1. คาเสนไหมยน 100.00 2. คาเสนไหมพง 130.00 3. คามดหม 125.00 4. คาคนหม 50.00 5. คาตอเสนยน (สบหก) 10.00 6. คาขนเสนยน (คนหก) 5.00 7. คากวกเสนไหมยน 7.50 8. คาฟอกเสนไหมยน 2.50 9. คาฟอกเสนไหมพง 3.00

10. คายอมเสนไหมยน 20.00 11. คากวกเสนไหมพงเขาอก 20.00 12. คาแกะเชอกมดหม 20.00 13. คาจางทอ 250.00

รวมเปนเงน 743.00 ทมา : รายงานโครงการพฒนาผลตภณฑไหมไทยป 2550, ศนยสงเสรมศลปาชพระหวางประเทศ

รายงานโครงการวจยการศกษารปแบบและระบบการผลตเสนไหมไทยมาตรฐานมกษ. 8000-2548 และประสทธภาพการผลตผาไหมทใชเสนไหมมาตรฐานมกษ. 8000-2548 ป 2554. กรมหมอนไหม

หมายเหต 1. ใชเสนไหมทอง ราคาเสนไหมยนกโลกรมละ 2,000 บาท

1. ใชเสนไหมไทย ราคาเสนไหมพงกโลกรมละ 1,500 บาท 2. อตราสวนเสนไหมยน :พง = 1: 2 ไดความยาว 20 เมตร หนากวาง 1.00 เมตร ฟนหว 40 หลบ 3. คายอมสเสนไหม ใชสเคมทปลอดภยจากสารพษตกคาง หรอสธรรมชาต 400 บาทตอกโลกรม 4. คาจางมดหม 1 ช (2 เมตร) 250 บาท

๖๙

ตารางท 8 แสดงตนทนการผลตผาไหมสพนตอเมตร (ผาชนด 2 เสน หนากวาง 1 เมตร)

รายการ ตนทนตอเมตร (บาท) 1. คาเสนไหมยน 100.00 2. คาเสนไหมพง 150.00 3. คาตอเสนยน (สบหก) 10.00 4. คาขนเสนยน (คนหก) 5.00 5. คากวกเสนไหมยน 7.50 6. คาฟอกกาวเสนไหมยน 2.50 7. คากวกเสนไหมพงเขาอกและปนเขาหลอด 20.00 8. คาฟอกกาวเสนไหมพง 3.00 9. คายอมสเสนไหมยน 20.00

10. คายอมสเสนไหมพง 40.00 11. คาจางทอ 100.00

รวมเปนเงน 458.00 ทมา : รายงานโครงการพฒนาผลตภณฑไหมไทยป 2550, ศนยสงเสรมศลปาชพระหวางประเทศ รายงานโครงการวจยการศกษารปแบบและระบบการผลตเสนไหมไทยมาตรฐานมกษ. 8000-2548 และประสทธภาพการ

ผลตผาไหมทใชเสนไหมมาตรฐานมกษ. 8000-2548 ป 2554., กรมหมอนไหม หมายเหต

1. ใชเสนไหมทองเปนเสนไหมยน ราคากโลกรมละ 2,000 บาท 2. ใชเสนไหมไทยเปนเสนไหมพงราคากโลกรมละ 1,500 บาท 3. อตราสวนของเสนไหมยนและพงเทากบ 1 : 2 ได ผายาว 20 เมตร 4. คายอมสเสนไหมใชสเคมทปลอดภยจากสารพษตกคาง หรอสธรรมชาตทใช

๗๐

ตารางท 9 ตนทนการผลตผาไหมยกดอกตอเมตร (เปนผาทอแบบ 4 ตะกอ - ไมยากไมงาย)

รายการ ตนทนตอเมตร (บาท) 1. คาเสนไหมยน 100.00 2. คาเสนไหมพง 225.00 3. คาตอเสนยน (สบหก) 7.50 4. คาขนเสนยน (คนหก) 5.00 5. คากวกเสนไหมยน 7.50 6. คายอมสเสนไหมยน 20.00 7. คายอมสเสนไหมพง 60.00 8. คาฟอกเสนไหมยน 2.50 9. คาฟอกเสนไหมพง 3.00

10. คาผกตะกอ 150.00 11. คาจางทอ 400.00 12. คากวกเสนไหมพงเขาอกและปนเขาหลอด 20.00

รวมเปนเงน 1,013.00 ทมา : : รายงานโครงการพฒนาผลตภณฑไหมไทยป 2550, ศนยสงเสรมศลปาชพระหวางประเทศ หมายเหต

1. อตราสวนเสนไหมยน :เสนไหมพง= 1 : 3 ทอไดความยาว 20 เมตร 2. ใชเสนไหมทองทงเสนไหมยนและเสนไหมพง ราคา กโลกรมละ1,500 บาท 3. คาจางเกบตะกอลวดลายคาจางทอจะผนแปรตามความยากงายของลวดลายผา 4. คายอมสเสนไหม ใชสเคมทปลอดภยจากสารพษตกคาง หรอสธรรมชาตทใชชนดเสนไหมยน

๗๑

ตารางท 10 ตนทนการผลตผาไหมลายตาสบปะรดตอเมตร (ผาหนากวาง 1.00 เมตร)

รายการ ตนทนตอเมตร (บาท) 1. คาเสนไหมยน 80.00 2. คาเสนไหมพง 160.00 3. คาตอเสนยน (สบหก) 7.50 4. คาขนเสนยน (คนหก) 5.00 5. คากวกเสนไหมยน 7.50 6. คายอมสเสนไหมยน 16.00 7. คายอมสเสนไหมพง 32.00 8. คาฟอกเสนไหมยน 3.00 9. คาฟอกเสนไหมพง 3.00

10. คากวกเสนไหมพงเขาอกและปนเขาหลอด 20.00 11. คาจางทอ 500.00

รวมเปนเงน 834.00 ทมา : :รายงานโครงการพฒนาผลตภณฑไหมไทยป 2550, ศนยสงเสรมศลปาชพระหวางประเทศ หมายเหต

1. ตนทนของผาไหมลายตาสบปะรดดงกลาวเปนผาไหมลายตาสบปะรดสพน แตถาเปนผาไหมลายตาสบปะรดทเปนลายมดหมกจะมตนทนในสวนของมดหมและคาทอผาเพม

2. อตราสวนเสนไหมยน : เสนไหมพง =1 : 2 ทอไดยาว 25 เมตร 3. ขนาดผาไหมหนากวาง 1.00 เมตร ใชฟนหว 35 หลบ 4. ใชเสนไหมทองทงเสนไหมพงและเสนไหมยน ราคากโลกรมละ 2,000 บาท 5. คายอมสเสนไหม ใชสเคมทปลอดภยจากสารพษตกคาง หรอสธรรมชาตทใช ชนดเสนไหม

จากขอมลดงทไดกลาวมาแลวในเบองตนของตนทนของผาไหมไทยในลวดลายรปแบบตางๆ ทมการผลตกนคอนขางมากในกลมเกษตรกรโดยทวไป ซงไดท าการศกษารวมกบเกษตรกรในการเกบรวบรวมขอมลตางๆของการผลตในจ านวนหลายๆครงของการผลตทเกษตรกรไดปฏบตมาโดยตลอด ผนวกกบขอมล ณ ปจจบนทไดมการปรบเปลยนไปบางสวน เชน ราคาเสนไหม คาแรงงาน เปนตน ทงนเปนไปตามสถานการณการผลตของหตถอตสาหกรรมผาไหมไทยของกลมเกษตรกรเครอขายผผลตผลตภณฑไหมจงหวดรอยเอด ขอนแกน และสรนทร รวมทงสน 4 ประเภท พรอมทงไดท าการวเคราะหเพอเปนขอมลพนฐานทน าไปสการพฒนาการผลตไหมไทยเพอสรางโอกาสการแขงขนดานการตลาดของไหมไทยหตถกรรมในตลาดสากลของยคการคาเสรไดและกอใหเกดระบบตลาดไหมไทยหตถกรรมทเปนรปธรรมเพมมากขน

ตนทนผลตภณฑผาไหมทง 4 ประเภท ท าใหสามารถทจะสรปผลในเบองตนไดวา หากมการเกบขอมลตนทนในการผลตโดยละเอยดแลว เราจะพบวาตนทนตอหนวยของผาไหมไทย จะแตกตางกนในแตละประเภท บางประเภทตนทนคอนขางสง ดงนนในขอมลรายละเอยดทจดเกบขนจะสามารถบงบอกไดอยาง

๗๒

ชดเจนวา หากจะท าในเชงพาณชยแลว ผผลตควรทจะวางแผนการผลตอยางไรเพอใหสามารถทจะประการกจการไดอยางมประสทธภาพและมความยงยนมนคงในอาชพ

ปจจยส าค ทมสดสวนทคอนขางสงและคอนขางคงท มอย 2 ปจจย คอ 1. วตถดบ คอ เสนไหม 2. แรงงานในการทอผา

ซงในสองสวนหลกดงกลาวคดเปนตนทนโดยประมาณ รอยละ 70 – 80 สวนอกรอยละ 20 - 30 เปนตนทนทจะมความแปรปรวนตามคณลกษณะพเศษของผาแตละประเภท แตจะมอกปจจยหนงทมความส าค ตอตนทนไมนอย กคอ ตนทนในสวนของการยอมสเสนไหม ดงนนจากขอมลเบองตนของตนทนการผลตผาไหมหตถกรรม จงนาจะเปนขอมลทกอใหเกดประโยชนตอการพฒนาผลตภณฑไหมไทยไดไมมากกนอย และควรทจะน าไปสการพฒนางานวจยดานการตลาดใหแกไหมไทยได เพอสรางโอกาสในการแขงขนใหกบผาไหมไทยไดมากขนในตลาดการคาเสรของตลาดโลก ตารางท 11 สรปเปรยบเทยบตนทนกลางในการผตผาไหม 4 ประเภท (ตนทน : เมตร)

หนวย : บาท ประเภทผา ผาไหม ผาไหม ผาไหม ผาไหม หมายเหต

รายการ มดหม สพน ยกดอก ตาสบปะรด 1. คาเสนไหมยน 100.00 100.00 100.00 80.00 2. คาเสนไหมพง 130.00 150.00 225.00 160.00 3. คาตอเสนยน (สบหก) 10.00 10.00 7.50 7.50 4. คาขนเสนยน (คนหก) 5.00 5.00 5.00 5.00 5. คาฟอกกาวเสนยน 2.50 2.50 2.50 2.50 6. คาฟอกกาวเสนพง 3.00 3.00 3.00 3.00 7. คามดหม 125.00 - - - 8. คาคนหม 50.00 - - - 9. คากวกเสนไหมยน 7.50 7.50 7.50 7.50 10. คากวกเสนไหมพงเขาอกและ

ปนเขาหลอด 20.00 20.00 20.00 20.00

11. คาแกะเชอกมดหม 20.00 - - - 12. คายอมเสนไหมยน 20.00 20.00 20.00 16.00 13. คายอมเสนไหมพง - 40.00 60.00 32.00 14. คาผกตะกอ - - 150.00 - 15. คาจางทอ 250.00 100.00 400.00 500.00

รวม 743.00 458.00 1001.00 834.00

ทมา : :รายงานโครงการพฒนาผลตภณฑไหมไทยป 2550, ศนยสงเสรมศลปาชพระหวางประเทศ

74

เอกสารอางอง

ธเนศ จนทรเทศ นทธมน หาญศกด สกานดา ค าปล มฑรา มฑาทง สทธจตตมา สทธชนะ เยา ภา สกฤตานนท จารตน จามกระโทก รรนภา ระภกด สธรา ยงดด แะสชาต จพ.การ จยแะพฒนาเศษเหงใชจากไหมเพงการแปลรรปล. เงกสารปลระกงบการปลระชมสมมนา ชาการหมงนไหมปลระจ าปล 2553. กรมหมงนไหม กระทร เกษตระสหกรฑ. หนา 138-144.

พรทพย สคนธส ห สฤษดพร ชปลระยร สมหญ ชปลระยร แะศรพร บญช. 2535. โรคแะแม ศตรไหม.กรมส เสรมการเกษตร โร พมพชมนมสหกรฑการเกษตรแห ปลระเทศไทย, กร เทพฯ. 98 หนา.

สมหญ ชปลระยร. 2549. การศกษาระบบการผตเสนไหมในโร สา ไหม. สถาบนหมงนไหมเฉมพระเกยรตสมเดจพระนา เจาสรกต พระบรมราชนนาถ. โร พมพชมนมสหกรฑการเกษตรแห ปลระเทศไทย, กร เทพฯ. 24 หนา.

สมหญ ชปลระยรสฤษดพร ชปลระยร แะพรทพย สคนธส ห . 2538. การปลกหมงนเย ไหม. กรมส เสรมการเกษตร. โร พมพชมนมสหกรฑการเกษตรแห ปลระเทศไทย, กร เทพฯ. 221 หนา.

สมหญ ชปลระยร สฤษดพร ชปลระยร สบรรฑ โสภา สชาดา งชชน จตตพร จนดาแก แะพมรตน เมธน ร สรรค 2555. การศกษารปลแบบแะระบบการผตเสนไหมมาตรฐาน มกษ.8000-2548แะปลระสทธภาพการผตผาไหมทใชเสนไหมมาตรฐาน มกษ.8000 -2548. เงกสารปลระกงบการปลระชม ชาการหมงนไหม 2555. กรมหมงนไหม กระทร เกษตระสหกรฑ. หนา 23-50.

สมหญ ชปลระยร ศรพร บญช.สฤษดพร ชปลระยร พทธชาด ปลายะคฑ พรพฑ บญบนดา แะบฑร โชตมโนธรรม. 2548. ไหมไทย. กรมส เสรมการเกษตร กระทร เกษตรแะสหกรฑ. โร พมพชมนมสหกรฑการเกษตรแห ปลระเทศไทย, กร เทพฯ. 98 หนา.

สฤษดพร ชปลระยร สมหญ ชปลระยร แะพทธชาด ปลายะคฑ. 2550. ราย านโคร การพฒน าผตภฑไหมไทยสายพนธใหม. ศนยส เสรมศปลาชพระห า ปลระเทศ (ง คการมหาชน). 118 หนา.

สชาดา งชชน ปล รน ตนตรยานนท แะ นดา ผาสขด. 2550. การถายทงดเทคโนโยการทงผายกดงก. โคร การ จยแะถายทงด าน จยสปลระชาชน ปล บปลระมาฑ 2549. มหา ทยาเกษตรศาสตร.72 หนา.

สชาดา งชชน แะสมหญ ชปลระยร. 2555. การศกษาสถานภาพงตสาหกรรมไหมไทย. เงกสารปลระกงบการปลระชม ชาการหมงนไหม 2555. กรมหมงนไหม กระทร เกษตระสหกรฑ. หนา 51-65.

ส านก านมาตรฐานสนคาเกษตรแะงาหารแห ชาต. 2558. เสนไหมไทย. กระทร เกษตรแะสหกรฑ. 11 หนา.

ส านก านมาตรฐานสนคาเกษตรแะงาหารแห ชาต. 2550. การปลฏบตทดส าหรบการผตไหมไทย. กระทร เกษตรแะสหกรฑ. 21 หนา.

74

เอกสารอางอง (ตอ)

S. Krishnaswami, Shri n.r. Madnava Rao, Shri s.k. Suryanarayan, and Shri t. s. Sundaramurthy.1972. Sericulture Manual 3-Silk Reeling. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. P.85-93.

Lee Yong Woo. 1999. Silk Reeling and Testing Manual. FAO Agricultural Service Bulletin no. 136 Soul, Republic of Korea. P.97.

egg pupa larva