T.C.STANBUL NVERSTES - HASAN KALYONCU NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTSLDERLK VE KRESEL GRMCLK

KOB'LER, SORUNLARI VEZM NERLER

YUNS KOYUNCU

stanbul, 2013

T.C.STANBUL NVERSTES - HASAN KALYONCU NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTSLDERLK VE KRESEL GRMCLK

KOB'LER, SORUNLARI VEZM NERLER

KOBLERDE GRMCLK

Yksek Lisans devi

YUNS KOYUNCUDANIMAN: Naim DENZNDEKLER1- GR...22- YEN EKONOM VE KOBLERN FNANSAL SORUNLARI...........52.1. Kredi Temin Etmede Yaanan Sorunlar...62.2 zsermaye/letme Sermayesi Yetersizliinden Kaynaklanan Sorunlar..82.3. Sermaye Piyasasndan Fon Elde Etmede Yaanan Sorunlar82.4. Finansal Ynetimdeki Yetersizliklerden Kaynaklanan Sorunlar.92.5. Alternatif Finansman Tekniklerinin Yeterince Kullanlmamas..93- FNANSMAN DNYASINDA YEN BR UYGULAMA BASEL II VE KOBLERE OLASI ETKLER..104- SONU VE NERLER .14KAYNAKA...16

1.GRTm dnyada olduu gibi, Trkiyede de ekonominin dinamik ve srkleyici unsurlarndan biri olan ve lkemizin sosyo-ekonomik geliimi asndan byk nem tayan KOBler genel olarak, az sermaye kullanm yannda daha ok el emei ile alan, abuk karar verme yeteneine sahip, dk dzeyde ynetim giderleri ile faaliyet gsteren ve ucuz bir retim gerekletiren iktisadi teebbsler olarak nitelendirilebilir1. Snrl retim kapasitesi, dk sermaye, yetersiz teknolojik altyap, esnek operasyon kabiliyeti ve zayf rekabet gc KOBlerin sahip olduu karakteristik zelliklerdir2. lkemizde yakn zamana kadar Kk ve Orta Byklkteki letmeleri ifade eden ortak bir KOB tanm bulunmamaktayd. KOSGEB, Halk Bankas, Eximbank, Hazine Mstearl, D Ticaret Mstearl vb. farkl KOB tanmlarndan hareket etmekteydi3 ve bu durum da uygulamada farkllklarn olumasna ve istatistiksel verilerin farkl kmasna neden olmaktayd. Standart bir tanmn bulunmamasnn getirdii skntlar 18.11.2005 tarihinde 25997 sayl Resmi Gazetede yaynlanan ilgili ynetmelik ile almtr. AB Mevzuatna uyum almalar kapsamnda Bakanlar Kurulunca kabul edilerek 18 Kasm 2005 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan karar eki, Kk ve Orta Byklkteki letmelerin tanmn yapmaktadr. Ad geen ynetmelie gre iletmelerin snflandrlmasn gsteren tablo aada yer almaktadr. Tablo 1. KOB Tanm Ynetmeliine Gre letmelerin Snflandrlmasalan Says lek Mali Bilano Deeri Yllk Net Sat Haslat(YTL) 0-9 Mikro 1.000.000 1.000.000 10-49 Kk 5.000.000 5.000.000 50-249 Orta 25.000.000 25.000.000 250 Byk 25.000.000 25.000.000 (Kaynak: Dokuzuncu Kalknma Plan 2007-2013 KOB zel htisas Komisyonu Raporu, 2005) Bu veriler nda alan says esas alndnda GSS (Genel Sanayi ve yerleri Saym) sonularna gre lkemizdeki imalat sanayi iletmelerinin % 99,63 KOB leindedir. Bylece KOB tanm tm kurulular iin standart bir hale getirilmitir. Daha nce yalnzca alan says esas

1. ULUDA, lhan ve VLDAN, Serin., Trkiyede Kk ve Orta lekli letmeler, stanbul, TO Yaynlar, 1990.2. SHAN-SHAN, Meng. ve HU-YNG, Wang., Solutions to small and medium-sized enterprise services of China, China-USA Business Review, No:3, Volume:6, USA, March 20073. NARN, Mslme., ve AKDEMR, Sevim., Trkiyede KOBlere Salanan Destekler, Ekonomik Yaklam, Cilt:16, Say:55, Ankara, 2005.alnarak yaplan tanmlara kar, mali bilano deeri, yllk net sat haslat, aidiyet gibi kriterler de dikkate alnmaya balamtr. Dier taraftan iletmelerin hangi lekte deerlendirilecei yllk dnemdeki verilerine baklarak yaplacaktr. TKin yapt aratrmalarda Trkiyedeki iletmelerin nemli blmnn (% 99,89u) KOB niteliinde olduu grlmektedir. Tablo 2. letmelerin leksel Dalm lek (Kii) yeri Says Yzdesi Sadece iletme sahibi 23.762 1,38 1-9 1.633.509 94,94 10-49 53.246 3,09 50-99 5.080 0,30 100-150 1.804 0,10 151-250 1.387 0.08 251 + 1.810 0,11 Toplam 1.720.598 100,00 Kaynak: TK, 2002 leksel dalmda ezici bir stnle sahip olan lkemizdeki KOBler, istihdam oluturma bakmndan da ok byk bir neme sahiptir. Sigortal olarak alanlarn yaklak % 80i KOBler tarafndan istihdam edilmektedir (Tablo 3). Tablo 3. SSKya Kaytl letmelerin Byklk Grubuna Gre Dalmalan saysna gre yeri says Sigortal says yeri says (%) Sigortal Says(%)iyeri byklk gruplarKOB(1-250) 724.660 3.999.964 99,72 79,07 Byk(251+) 2.013 1.058.901 0,28 20,93 Toplam 726.673 5.058.865 100,00 100,00 Kaynak: SSK, 2002

Bu veriler, KOBlerin lkemiz ekonomisi iin ne kadar nemli olduklarnn bir gstergesidir. Kald ki KOBlerin bir lke ekonomisine saladklar yararlar sadece bunlardan ibaret deildir. KOBlerin ekonomiye yaptklar katklar genel olarak yle sralayabiliriz4: Ekonomik ve sosyal refahn artmasn salama, Blgeler aras gelimilik farkn azaltma, stihdam yaratma, Giriimcilii tevik etme. Ulusal ekonominin temel talarndan biri olan KOBler sahip olduklar zellikler sayesinde byk firmalara gre birtakm avantajlara sahiptirler. Kk veya orta lekli bir iletmeye sahip olan giriimcinin byk iletmelerle rekabette iki temel avantaj vardr. Bunlar; mteri ve alanlar ile daha yakn ilikiye girebilmek ve pazarlama, retim ve hizmet konularnda daha esnek olabilmektir 5. KOBler daha az yatrmla daha ok retim ve rn eitlilii salarlar, talep deiikliklerine daha hzl cevap verirler ve ekonomik dalgalanmalar ve krizleri esnek yaplar sayesinde daha az zararla atlatrlar6. KOBler sahip olduklar avantajlarn yannda birtakm dezavantajlara da sahiptirler. Kk lekli ve dank olmalarndan dolay yksek verimle alamamalar, standartlara uygun retim yapamadklarndan ihracat potansiyellerinin dk olmas, kurumsallaamamalar ve bu yzden de kaynak temin etmede zorlanmalar, teknik ve sektrel bilgilerinin yetersiz olmas ve tm bu nedenlerin bir sonucu olarak rekabet glerinin zayf olmas KOBlerin nemli dezavantajlar olarak saylabilir. lkemizdeki iletmelerin tamamna yakn Kk ve Orta Byklkteki letmeler (KOB) olmas ve toplam istihdamn da nemli bir blm bu tr iletmeler tarafndan karlanmasna ramen, bu iletmelerin yarattklar katma deer, toplam katma deerin % 26s seviyelerinde kalmaktadr2. Bu rakamlar, KOBlerin nemli lde verimlilik sorunu yaadklarnn bir gstergesi olabilir. KOBlerin karlatklar sorunlar; kendi rgt yaplar, ileyileri ve davranlarndan kaynaklanan Mikro Sorunlar ve iktisadi ve sosyal hayatn genel yaps, ileyii ve davranlarndan kaynaklanan Makro Sorunlar olmak zere ikiye ayrabiliriz. KOBlerin yksek performans gsterebilmesi iletme dzeyindeki sorunlarn zmne ve genel ekonomik istikrarn salanmasna baldr ve KOBler genel iktisadi ortam belirleyici rollere sahip olmakla beraber genel ekonomik durumdan da etkilenen oluumlardr. Sorunlu ekonomilerde KOBler daha fazla sorunla karlaarak ekonomik dalgalanmalardan daha fazla etkileneceklerdir.

4. COOK, P., Finance and Small and Medium-Sized Enterprise in Developing Countries, Journal of Developmental Entrepreneurship, Volum:6, Issue 1, April, 2001.5. AKGEMC, Tahir., KOBlerin Temel Sorunlar ve Salanan Destekler, Ankara, KOSGEB yayn, 2001.6. YILMAZ, Figen., Trkiyede Kk ve Orta Boy letmeler, 2003.

Trkiyedeki KOBlerin yaad temel sorunlar rgtlenme ve ynetim, tedarik, retim ynetimi, pazarlama ynetimi, ihracat, finansal ynetim, muhasebe ynetimi, insan kaynaklar ynetimi, halkla ilikiler, ar-ge ve karar alma ile ilgilidir7. KOBlerin yaad sorunlarn banda finansal sorunlar gelmektedir.

2. YEN EKONOM VE KOBLERN FNANSAL SORUNLARI: kinci dnya sava sonras, 1973 petrol krizine kadar olan dnemde baarl bir gelime seyri izleyen ABD ekonomisi 1973 petrol krizi sonrasnda ykselen enflasyon ve isizlik oranlar ve den GSMH nedeniyle sarsntlar yaamtr. Bu sreci abuk atlatan ABD ekonomisi 1980li yllarda bymeye balamtr. 1990l yllarda ise gelime daha da hzl bir ivme kazanmtr. yle ki 1990-1995 yllar arasndaki ekonomik performans, 1973-1990 yllar arasndaki 17 yllk performansnn iki katna ulamtr. ABDnin 1990l yllardaki bu makro ekonomik performans, 1980lerden itibaren ABDde byk bir ivme kazanan ve 1990larda devasa boyutlara ulaan bilgi ve iletiim teknolojisi yatrmlarnn neden olduu verimlilik artlar ile aklanmaktadr. ABDnin bilgi ve iletiim teknolojilerine dayal olarak yaad bu yksek ekonomik performans yeni ekonomi olarak isimlendirilmitir8. letiim teknolojilerindeki yenilikler nedeniyle ABD ve Avrupada yaanan gelimeler tm dnyay etkilemitir. Bu gelimeler, beraberinde kreselleme akmlarn hzlandrm, tm dnya lkeleri 2 www.oecd.org, Small And Medium-Sized Enterprises In Turkey, 2004 (28.09.2007) bir anda kendilerini bu frtnann iinde bulmulardr. Rekabet younlam ve tm dnyaya yaylmtr. Byle bir ortamda glerini birletirerek ok daha byk irketlere dnen iletmelerin saysnda art olmutur. okuluslu iletme saylarnda artlar meydana gelmitir. Byk irketlerin pazar paylarn artrmalar sonucunda kk ve orta byklkteki iletmeler varlklarn srdrmede glkler yaamaya balamtr.Yeni Ekonomi ve kresellemenin ekillendirdii dnyada ve lkemizde KOBler, bir taraftan pazarda tutunabilme endiesi yaarken dier taraftan bu rekabete direnebilmek iin youn aba sarf etmektedirler. KOBlerin byle bir ortamda ayakta kalabilmeleri salam bir zkaynak yapsna sahip olmalarna, mali bnyelerinin gl olmasna baldr. zellikle Trkiye gibi krlgan ekonomilerde ska yaanan ekonomik krizler bunu zorunlu klmaktadr. te bu noktada KOBler finansal anlamda birok sorunla i ie yaamaktadrlar.

7. AKGEMC, Tahir., KOBlerin Temel Sorunlar ve Salanan Destekler, Ankara, KOSGEB yayn, 2001.8. YUMUAK, brahim Gran (2004). Yeni Ekonominin Para Politikalar zerindeki Etkileri, 3.Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, 25-26 Kasm 2004, Eskiehir.

lkemizdeki KOBlerin yaad finansman sorunlarnn temelinde 4 ana neden yatmaktadr (Aras, 2001): Ekonomik istikrarszlk, Bankaclk sisteminin yapsal sorunlar, Tevik politikalarnn yetersizlii, KOBlerin kendi yaplarndan kaynaklanan sorunlar. KOBlerin finansmanla ilgili yaadklar skntlar kredi temin etmede yaanan sorunlar, zsermaye/iletme sermayesi yetersizliinden kaynaklanan sorunlar, sermaye piyasasndan fon elde etmede yaanan sorunlar ve finansal ynetimdeki yetersizliklerden kaynaklanan sorunlar oluturmaktadr9. Bu sorunlara alternatif finansman tekniklerinin yeterince kullanlmamasn da ekleyebiliriz. lkemizdeki KOBlerin yaadklar finansal sorunlarn oluumunda zellikle uzun yllar boyunca sren yksek enflasyonlu dnem 3 ve tevik politikalarnn etkili bir ekilde uygulanamamas10 etkili olmutur. Uzun yllar sren yksek enflasyon iletmeleri reel anlamda kltm ve iletmelerin mali yaplarn bozmutur. KOBlere ynelik tevikler de genellikle kat zerinde kalm, ok az iletmeye ulamtr. KOBlerin yaad finansal sorunlar aadaki gibi ana balklar altnda inceleyebiliriz;

2.1. Kredi Temin Etmede Yaanan Sorunlar: KOBler faaliyetlerini srdrebilmeleri iin kendi zkaynaklarn kullanmak ya da bankalardan kredi almak zorundadrlar. KOBler genellikle snrl zkaynaklarla kurulduundan, zellikle bankaclk sistemine borlanma yoluyla gerekletirilen finansmann nemi daha da artmaktadr. Kredilerin Kk ve Orta Byklkteki letmeler tarafndan youn ve etkin kullanm hem KOBlerin hayatta kalmalar hem de lkedeki srdrlebilir ekonomik kalknma asndan olduka nemlidir. Banka kredisi kullanm hayati nem tamasna ramen lkemiz KOBlerinin kredilerden aldklar pay olduka dktr (Tablo 5):

9. YRK, Nevin., KOBlerin Kredi Yoluyla Finansmannda Karlatklar Sorunlar ve Tokat linde Bir Uygulama, 1. Orta Anadolu Kongresi: KOBlerin Finansman ve Pazarlama Sorunlar, 18-21 Ekim 2001, Nevehir10. YILMAZ, Figen., Trkiyede Kk ve Orta Boy letmeler, 2003.Tablo 5. Seilmi Ekonomilerin KOBlerle lgili Baz Gstergeleri lkeler letmeler indeki Pay (%) stihdam indeki Pay(%) Kredilerden Ald Pay (%) ABD 97,2 58 42,7 Almanya 99,0 64 35 Japonya 99,4 81,4 50 ngiltere 96,0 36 27 Fransa 99,0 67 29 Singapur 97,0 44 27 Hindistan 98,6 63,2 15,3 G.Kore 98,8 59 47 Trkiye 99,8 76,7 5 Kaynak: (Kk olak vd., 2006) Tablo 5te yer alan lkelerdeki KOBlerle Trkiyedeki KOBlerin iletmeler iindeki pay neredeyse ayn olmasna ve Trkiyedeki KOBlerin istihdam iindeki paylarnn da Japonyadaki KOBler hari hepsinden yksek olmasna ramen lkemizdeki KOBlerin kredilerden % 5 gibi olduka dk bir pay ald grlmektedir. Trkiye gibi gelimekte olan bir ekonomiye sahip Hindistanda bile ilgili oran lkemizdeki orann 3 katndan fazladr. Bu veriler KOBlerimizin kredi temin etmede nemli skntlar yaadklarn gstermektedir. KOBler snrl sermaye ile altklarndan dolay bankalarn istedii teminatlar gsterememektedirler. Bunun yannda bu tr iletmelerin bilano yaplar da genellikle bankalarn isteklerine cevap verememektedir. Bankalar da kk lekli iletmeler yerine byk firmalarla almay tercih etmektedirler11. KOBler kredi aldklar zaman da ilgili nedenlerden dolay artan kredi riski neticesinde olmas gerekenden daha yksek faizlere maruz kalmaktadrlar. Bankalar, mmkn olduunca dk riskle almak istemeleri nedeniyle bazen talep edilen kredi karlnda birka kat teminat isteyebilmektedirler. Byk iletmeler talep ettikleri kredi karlnda

11. ARAS, Gler., KOBlerin Sermaye Piyasas Yoluyla Fon Salama Olanaklar: Tezgahst Piyasalar ve Risk Sermayesi Finansman Modeli, 1. Orta Anadolu Kongresi: KOBlerin Finansman ve Pazarlama Sorunlar, 18-21 Ekim 2001, Nevehir.varlklarn teminat olarak gsterebilirken, kk iletme sahipleri genellikle ahsi mal varlklarn teminat olarak gstermektedirler. hayatnn kt gitmesiyle de kk iletme sahibi tm mal varln kaybetme riskiyle kar karya kalabilmektedir. Bu durum, kk iletmelerin kredi yoluyla finansmanda ekimser davranmalarna neden olmaktadr12.

2.2 zsermaye/letme Sermayesi Yetersizliinden Kaynaklanan Sorunlar: letmelerin faaliyetlerini finanse etmek iin kullanabilecei iki temel yol vardr. Bunlardan birincisi iletmenin kendi kaynaklar (zkaynak) ile ikincisi ise bankalardan kredi alarak bu ihtiyac karlamasdr. lkemizdeki KOBlerin kredilerden ald pay (%5) ok dk olduu iin yatrmlarda zkaynak kullanm zorunlu hale gelmektedir. letmeler kurulu aamasnda giriimci sermayeye, faaliyetlerini srdrmek iin de iletme sermayesine (dnen varlklar ksa vadeli borlar) ihtiya duyarlar. zkaynak dorudan ortaklardan salanabilecei gibi, sermaye piyasalarndan da karlanabilir. lkemizdeki KOBler sermaye piyasalarndan ok fazla yararlanamamaktadrlar 13. KOBlerin banka kredilerini de ok fazla kullanmadklar dnldnde yatrmlarn finansman iin zkaynak n plana kmaktadr. Bu nedenle yetersiz zsermaye ile kurulan iletmeler zor durumda kalmaktadrlar. zellikle ekonomik dalgalanmalarn yaand dnemlerde KOBler tahsilatta yaadklar sorunlardan dolay nakit skntsna girmektedirler. Zamanla zsermayesi azalan ve d kaynaklara ynelen iletmeler, yksek maliyetli banka kredisi kullandklarndan ve yatrmlarnn dn hzn ayarlayamadklarndan dolay iflas edebilmektedirler 14.

2.3. Sermaye Piyasasndan Fon Elde Etmede Yaanan Sorunlar: Kredi temin etmede sorunlar yaayan ve zkaynaklar yetersiz olan KOBler iin sermaye piyasasndan fon elde etme, nemli bir finansman alternatifi olarak karmza kmaktadr. KOBler hisse senedi, tahvil, hisse senedi ile deitirilebilir tahvil, kara itirakli tahvil, katlma intifa senetleri, kar ve zarar ortakl belgesi, hisse senedi ile deitirilebilir kar ve zarar ortakl belgesi ve finansman bonosu araclyla sermaye piyasasndan fon salayabilirler. Sermaye piyasas KOBler iin nemli bir finansman kayna olmasna ramen, daha nce de belirttiimiz gibi KOBler bu olanaktan ok fazla yararlanamamaktadrlar. Bu durumun balca nedenlerini u ekilde sralayabiliriz:

12. MFTOLU, Tamer, Trkiyede Kk ve Orta lekli letmeler, Sorunlar-neriler, EGS Bank yayn, Ankara, 1997.13. AKBULUT, Esin, KOBlerin Sermaye Piyasasna Katlm, MKB eitim ve yayn mdrl, 19.04.2000.14. OKTAY, Ertan, ve GNEY, Alptekin, 21.Yzylda KOBler: Sorunlar, Frsatlar ve zm nerileri Sempozyumu, 03-04 Ocak 2002, Dou Akdeniz niversitesi, K.K.T.C. KOBlerin genellikle ahs veya aile irketleri oluu ve ynetim hkimiyetini kaybetme endieleri Halka almann maliyeti irketlerin ok kk olular KOBlerin organizasyon yaplar ve muhasebe sistemleri KOBlerin kayt d kalmak istemeleri KOB yneticilerinin geleneksel ynetim bizde olsun, kimse karmasn anlay; KOBlerin halka alrken katlanmak zorunda olduklar bamsz denetim cretleri, reklam giderleri, hisse senedi basm, ilan ve duyuru giderleri, sat komisyonu; irketlerin kk lekli olmalarndan dolay sermaye piyasalarna almann ok fazla yarar getirmeyecei dncesi; KOBlerin sermaye piyasasnn ngrd organizasyona ve muhasebe sistemlerine sahip olmamalar ve kimi iletmelerin kayt d kalarak vergi dememe eilimleri Kk ve Orta Byklkteki letmelerin sermaye piyasasna girmelerinin nndeki nemli engellerdir.

2.4. Finansal Ynetimdeki Yetersizliklerden Kaynaklanan Sorunlar: Yetersiz finansman bilgisi ve modern finansman tekniklerinin yeterince izlenememesi KOBlerin nemli mikro sorunlar arasndadr 15. ou KOBnin ayr bir finansman blmnn olmay, KOB yneticilerinin/sahiplerinin finansman konusunda yeterli olmaylar ve finansman alannda uzman kiileri altrmamalar bu tr iletmelerin yaadklar sorunlar derinletirmektedir.

2.5. Alternatif Finansman Tekniklerinin Yeterince Kullanlmamas: KOBler faaliyetlerini byk oranda kendi kaynaklar ile finanse etmekte, zkaynaktan sonra da bankalardan alnan kredileri kullanmaktadrlar. Aadaki tablo incelendiinde KOBlerin Eximbank, Avrupa Yatrm Bankasn, finans kurumlarn, leasingi ve factoringi finansman kayna olarak pek kullanmadklarn grmekteyiz. KOBlerin arlkl olarak zkaynak ve banka kredileri yoluyla finansman salamalar dier alternatif finansman kaynaklarnn avantajlarn kullanamamalarna neden olmaktadr.

15. MFTOLU, Tamer., a.g.e.KOBlerin finansal sorunlarna deindikten sonra finansal sorunlara ilikin zm nerilerine gemeden nce 2007de Avrupa Birlii lkelerinde yrrle giren, 2008de de lkemizde yrrle girecek olan Basel II sermaye uzlasndan ve lkemizdeki dk enflasyonlu sreten bahsetmek ve bunlarn KOBlere etkileri zerinde durmak yerinde olacaktr.

3. FNANSMAN DNYASINDA YEN BR UYGULAMA BASEL II VE KOBLERE OLASI ETKLERBasel II ile birlikte bankaclk sistemi risk odakl sermaye ynetimine gemekte ve bankalar asndan risk ynetimi n plana kmaktadr. Bu durum da risk bazl kredi fiyatlamasn getirmektedir. Basel II ile birlikte kredi kullanann riski firma derecelendirme notu ile ifade edilecektir 16. Risk bazl fiyatlamay, bankann daha ok risk ald rnlerde ve dk dereceli mterilerde daha yksek fiyatlama yapmas olarak tanmlamak mmkndr. Kredinin tr, vadesi ve tutar da risk bazl fiyatlamay etkileyen dier unsurlar olarak karmza kmaktadr. Basel II ile birlikte KOBler bamsz derecelendirme kurulularndan ve bankalardan alacaklar yksek derecelendirme notlar ile dk maliyetli kredi olanana sahip olabileceklerdir17. Dier taraftan raporlama standartlarndaki sorunlar, denetim boluundan kaynaklanan kayt dlk, kurumsal ynetimdeki zaaflar ve mali yaplarna ilikin sorunlarn, KOBlerin mevcut kredi imknlarndan yararlanmalarn gletirecei dnlmektedir. Bu anlamda Basel IIyle ekillenecek yeni dnemin KOBlerin nemli bir ksm iin ciddi ykler getirebilecei ancak ngrlen artlar salayan ve yksek derecelendirme notuna, dk temerrt olaslna ve uzladaki teminatlara sahip olanlar asndan frsat olabilecei dnlmektedir18. Basel-IIye gre KOB snfnn belirlenmesinde yllk toplam sat cirosu esas alnacaktr. lkemizde imdiye kadar yaplan KOB tanmlarndan farkl olarak, Basel-IIde sermaye yeterliliini belirlemek iin kullanlan standart yntemde SME (Small and Medium Sized Entities) snfnn snrlarfirmalarn yllk toplam sat cirolarna gre belirlenmeye balanacaktr. Buna gre SME (KOB); toplam cirosu 50 milyon Euroyu gemeyen firmalar olarak tanmlanmaktadr. KOB tanmyla birlikte perakende-kurumsal ayrm ok nem kazanmakta olup bir bankadaki toplam kredisi (Nakit + Gayrinakit) 1 Milyon Euronun altnda kalan KOBler perakende portfy iinde tanmlanmakta, ilgili bankadaki kredi miktar 1 milyon Euronun stnde olan KOBler ise kurumsal portfy iinde tanmlanmaktadr.

16. YKSEL, Ayhan (2005/4). Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu, alma Raporlar17. PEKAK, Brra vd.( 2004). Risk Ynetimi ve Basel IInin KOBlere Etkileri. Trkiye Bank. Birlii, Eyll 200418. YAYLA, Mnr TRKER KAYA, Yasemin (2005/3). BDDK, ARD alma Raporlar:Trkiyede yllarca uygulana gelen birok politika, dnya konjonktrndeki gelimeler, zellikle kreselleme akm, iletiim teknolojilerindeki gelime, internetin yaygnlamas ve Avrupa Birliine girme ynndeki abalardan etkilenerek hzla deimektedir. Bu deiim gerek sosyal hayatta, gerekse ekonomik ve kltrel hayatta kendisini hissettirmektedir. Ekonomik hayattaki gelimeler ise finans sektrn daha da nemli hale getirmi ve bu sektrn tm taraflarnn ilgisini ekmeye balamtr. Bu gelimelerin derinden etkiledii bankaclk sektr bir taraftan yaanan youn rekabetin gerisinde kalmamak dier taraftan ana faaliyet konusu olan ilemlerinde kar karya kald riskleri minimize etmek iin youn aba sarf etmek zorunda kalmtr. Bu erevede ortaya kan Basel Uzlalar da bu abalarn bir parasdr. Basel uygulamalar finansman srecinin iki ana aya olan kredi veren ve alan taraflar ilgilendirmekle kalmamakta, meydana getirecei sonular bakmndan dolayl da olsa devleti, dolaysyla tm toplumu ilgilendirmektedir. nk kt ynetim veya yolsuzluklar nedeniyle batan bir bankann faturas genelde devlete ve topluma ihale edilmektedir. Basel-IInin KOBlere verilecek krediler asndan bankalar dorudan etkileyecei en nemli nokta, kukusuz bu kredilere ilikin sermaye ykmllklerindeki deiikliklerdir. KOB kredilerinin tabi olduu risk arlklar Basel-IIde nemli lde deiiklie uramtr. Herhangi bir teminat ya da garantinin olmamas halinde Standart Yaklamda perakende nitelikli krediler % 75 standart risk arlna, kurumsal olarak nitelendirilen KOB kredileri ise derecelendirilme notlarna bal olarak % 0 - % 150 aralnda deien risk arlna tabi tutulmaktadr. sel Derecelendirmeye Dayal Yaklamlarda ise bu risk arlklar bankalar tarafndan KOBlere verilen derecelendirme notlar dikkate alnarak belirlenmektedir19. Kredi srecinin tamamlanabilmesi iin KOBlerden istenecek teminatlarda da baz deiiklikler ngrlmektedir. Basel II uygulamalaryla birlikte bankalarn maruz olduklar riskleri daha iyi lmeleri beklenmektedir. Risk bazl fiyatlamay, bankann daha ok risk ald rnlerde ve dk dereceli mterilerde daha yksek fiyatlama yapmas olarak tanmlamak mmkndr. Kredinin tr, vadesi, tutarda risk bazl fiyatlamay etkileyen dier unsurlar olarak karmza kmaktadr. Risk bazl fiyatlamada zorlayc bir dier unsur da kullandrlacak krediler iin firmalardan istenecek teminatlardr. Basel-II kapsamnda kabul edilmesi ngrlen teminatlar aada belirtilmi olup, gerek mteri ek ve senetleri ile ortak ve grup irketi kefaletleri teminat kapsamna alnmamtr 20;

19. YKSEL, Ayhan (2005/4). a.g.e.20. PEKAK, Brra vd.( 2004). Risk Ynetimi ve Basel IInin KOBlere Etkileri. Trkiye Bankalar Birlii, 09.2004 Nakit para Altn Ana endeksteki hisse senetleri Mevduat veya mevduat sertifikas Yatrm fonlar Borlanma senetleri (ratingine gre) Borlanma senetleri (rating yoksa; likit ve bankalarca kartlm) Ana endeks dnda, fakat dzenlenmi piyasalarda ilem gren senetler Ana endeks dnda, fakat dzenlenmi piyasalarda ilem gren senetleri de barndran fonlar Gerek mteri ek ve senetlerinin teminat olarak deerlendirilmemesi, aktiflerinde nemli bir yer tutan ve ciro suretiyle birok iini bu vastayla halleden KOBler iin bir dezavantaj olarak kabul edilebilir. Dier taraftan raporlama standartlarndaki sorunlar, denetim boluundan kaynaklanan kayt d allmas, kurumsal ynetimdeki zaaflar ve mali yaplarna ilikin sorunlarn, KOBlerin mevcut kredi imknlarndan yararlanmalarn gletirecei dnlmektedir. Bu anlamda Basel-II ile oluacak yeni dnemin KOBlerin nemli bir ksm iin ciddi ykler getirebilecei ancak, ngrlen artlar salayan ve yksek derecelendirme notuna, dk temerrt olaslna ve Basel-IIde ngrlen teminatlara sahip olanlar asndan bir frsat olabilecei de dnlmektedir21. Basel-IInin olas frsatlarndan yararlanmak isteyen KOBler ncelikli olarak aadaki hususlar yerine getirmelidir22; Firmalarn esas faaliyet konularnda almas, Kayt d ekonominin kayt iine alnmas, Faaliyetlerinden doan risklerini kompanse (hedge) edecek finansal aralarn kullanlmas, KOBlerin Basel IInin ngrd teminat yapsna uyum salamas: Firmalarn dk maliyetli kredi kullanmalarna imkn salayacaktr. KOBlerin sermayelerini glendirmeleri: Bamsz derecelendirme kurulularndan ve bankalardan alacaklar derecelendirme notlarn ykselterek dk maliyetli kredi olanaklar salayacaktr.

21. YAYLA, Mnr TRKER KAYA, Yasemin (2005/3). a.g.e.22. PEKAK, Bra vd.( 2004). Risk Ynetimi ve Basel IInin KOBlere Etkileri. TBB, Eyll 2004 Uluslararas kabul grm standartlarda, gvenilir mali tablolarn retilmesi, Raporlama, veri taban konularnda yeni teknolojik yatrmlarn tamamlanmas, Kurumsal ynetim kltrnn en st yneticiden tm alanlara kadar yerletirilmesi, Risk ynetimi konusunda uzmanlamay salamak zere nitelikli insan kaynana yatrm yaplmas, Karar almada her trl riskin dikkate alnmasn salayan bir sistemin kurulmas: Basel II ile ngrlen deiimlerin KOBlere olan etkilerinin bilinmesi, KOBlerin gelecee dnk alacaklar karar ve uygulamalarn daha salkl sonular vermesini salayacaktr. Basel-IInin ngrd artlarn temininde baz yapsal glkler olsa bile bu artlarn yerine getirilmesi konusunda KOBler atacaklar admlarla bunlar ap nispi frsatlardan imknna sahip olacaklardr. Enflasyonun dme trendine girmesi ve faizlerin inmesi KOBler asndan olumlu ve olumsuz sonular dourabilecektir. Enflasyonun dmesiyle birlikte KOBlerin ayn faaliyet hacminde bulunmak iin ihtiya duyduklar ek iletme sermayesi tutar azalacaktr. Den faizler iletmelerin sermaye maliyetlerini drecektir. Dk sermaye maliyetinden yararlanmak ve retimini artrmak isteyen iletmeler yatrma ynelecektir. Belirsizliin azalmas iletmeleri uzun dnemli planlar yapmaya yneltecektir. Dk enflasyonlu dnemin birtakm olumsuz getirilerinin de olmas kanlmaz gzkmektedir. Bu dnemde talep yetersizlii nedeniyle kredili satlara arlk veren firmalar pheli alacaklardaki art sorunuyla kar karya kalabileceklerdir23.

23. AKTA, Ramazan, ve BACI, E.Sava, KOBlerin lke Ekonomisi Asndan Tad nem, Sorunlar ve zm nerileri, 5. Orta Anadolu letmecilik Kongresi, 15-17 Haziran 2006, Tokat4.SONU VE NERLER KOBlerin mevcut sorunlarna zellikle de finansal sorunlarna ynelik uzun vadeli, aklc ve verimlilii artrmaya ynelik politikalarn oluturulmas kanlmaz bir zorunluluk olarak ortaya kmaktadr. Bu iletmeler, Devlet tarafndan gerekli yasal dzenlemeler yaplarak desteklenmeli, denetlenmeli ve tevik edilmelidir. Kredi temin etmede yaanan sorunlarn almas, kredi raporlama standartlarnn oluturulmas, effafln salanabilmesi, teknolojik altyaplarnn gelitirilmesi, vergi ve brokrasi yklerinin azaltlabilmesi iin gerek devlet gerekse zel kurulularn ibirlii ierisinde almasnda yarar vardr. Deiimin sonsuz ve srekli bir olgu olduu gereinden hareketle, bir an evvel yapsal, ynetimsel ve finansal deiimin gerekletirilmesi gerekmektedir. Toplam Kalite Ynetimi ve benzeri ada ynetim uygulamalaryla, effaf bir ynetim anlayyla teknolojik imknlarn mmkn olduunca kullanlmasyla gerekletirilecek bu deiim yalnzca finansman alannda deil, dier alanlarda da KOBlere avantajlar salayacaktr. Akademik evrelerde KOBler ve finansal sorunlarna ilikin yaplan her trl almadan elde edilen verilerin mmkn olduunca KOB sahip ve yneticilerine ulatrlmasn salayacak mekanizmalarn oluturulmasnda yarar vardr. Ayrca hazrlanacak yabanc kaynakl projelerde KOBlere arlk verilmesi, KOBlerin dnya standartlarn yakalamalarndaki srecin hzlanmasna katkda bulunacaktr. KOSGEBin KOBlere sunduu destek ve hizmetler imalat sanayi iletmeleri ile snrldr. KOSGEB destek btesi de gelimi lkelere gre son derece dktr. KOSGEBin hizmet a geniletilmeli ve btesi de artrlmaldr. Kredi kullanan iletme says, iletme bana kullandrlan kredi miktar, kredilerin vadesi, faiz oran vb. kriterlere gre Halkbank kredileri yetersizdir. Halk Bankn KOBlere verdii kredilerde artlar iyiletirilmelidir. KOBler ar teminat artlarndan dolay kredi almada byk skntlar ekmektedirler. Banka kredilerinde teminat problemlerinin giderilmesi iin faaliyet gsteren kredi garanti kurulularnn saylar artrlmaldr. lkemizde KOB borsas almalar devam ederken borsaya almay dnen iletmeler gerekli mali, hukuki ve ynetimsel artlar vakit kaybetmeden yerine getirmeliler. KOBlerimiz zkaynak ve banka kredisi finansman harici finansman yntemlerini ok fazla kullanmamaktalar. Bu gerekten hareketle factoring, leasing gibi alternatif finansman yntemlerinin daha yaygn kullanlmasna ynelik almalar yaplmaldr. Giriimcilik yeteneine ve bilgisine sahip fakat yeterli balang sermayesine sahip olmayan giriimcilere ynelik belli bir pay karlnda finansman salayan risk sermayesinin kullanm yaygnlatrlmaldr. Bu paralelde mevcut risk sermayesi yatrm ortakl irketleri yaygnlatrlmal ve risk sermayesi yatrm arac olarak da tantlmaldr. Halk Bankasnn satlmas gndemdeyken ve KOBlerin bankalardan orta ve uzun vadeli kredi elde etmede zorlandklar gerei de ortadayken yeni finansman kurumlarnn kuruluu gereklilik haline gelmektedir. Bu yzden KOBlere kurulu aamasndan geliim aamasna kadar uzun ve orta vadeli kredi salayan blgesel/yerel finans irketleri kurulmaldr. Avrupa Yatrm Bankasnn verdii kredilerden ve Avrupa Birlii fonlarndan yararlanmalar iin kk ve orta byklkteki iletmeler bu konularda ynlendirilmeli ve bilgilendirilmelidir. KOBlerin finansal ynetimdeki yetersizliklerinin paralelinde KOBleri finansman hakknda bilgilendirecek ve modern finansman tekniklerinin kullanm konusunda ynlendirecek eitim programlar dzenlenmelidir. Devlet ve zel sektr KOBleri rahatlatacak, uygulanabilirlik sorunu olmayan politikalar retmelidir. Basel II benzeri standart uygulamalar, KOB sahip ve yneticilerinin rahatlkla anlayabilecei yaln ifadelerle donatlm metinlere dntrlmeli ve nemi vurgulanarak KOBlere ulatrlmaldr. Ayrca KOBlerimiz 2008 ylnda lkemizde de uygulanmaya balayacak olan Basel II sermaye uzlas hkmlerinin gerektirdii artlara ynelik nlemleri almal ve enflasyonun dme trendine girdii ekonomi ortamna uygun hareket etmelidir. Basel-II ve sreciyle birlikte grnen odur ki, KOBler bir taraftan baz zorluklarla dier taraftan greceli olarak dk maliyetli kredi imknlaryla kar karyadrlar. Basel-IInin ngrd artlar yerine getiren KOBler, bu artlar tamayan rakiplerine oranla daha iyi artlarda finansman imknlar yakalayabileceklerdir. KOBlerin kk olmas ve sermayelerinin dk olmas her zaman iin bir dezavantaj olarak dnlmemelidir. Kk oluun salad esneklik ve deiimlere daha hzl ayak uydurabilme potansiyeli bir avantaja dntrlebilir. Bu anlamda gerekli ynetim ve finansal performansn gelitirilmesi KOBlerin bankalar ve bamsz derecelendirme kurulular tarafndan verilecek notlarn ykseltme ve daha dk maliyetli kredi kullanma imknn yakalama anslarn artracaktr. KOBlerin risklerini ynetmeleri, Basel IIye uygun teminatlara arlk vermeleri, uluslararas standartlara uygun doru ve gvenilir mali tablolar hazrlamalar, sermaye yaplarn glendirmeleri ve kurumsal kltrn geliimine nem vermeleri Basel IIye gei srecinde KOBlere avantaj salayacaktr.

KAYNAKLAR

www.igeme.org.trwww.oecd.org, Small And Medium-Sized Enterprises In Turkey, 2013 http://www.isbank.com.tr/dosya/ekon-tr_kobiler2013.pdfAKBULUT, Esin, KOBlerin Sermaye Piyasasna Katlm, MKB eitim ve yayn mdrl, 19.04.2000. AKGEMC, Tahir., KOBlerin Temel Sorunlar ve Salanan Destekler, Ankara, KOSGEB yayn, 2001. AKTA, Ramazan, ve BACI, E.Sava, KOBlerin lke Ekonomisi Asndan Tad nem, Sorunlar ve zm nerileri, 5. Orta Anadolu letmecilik Kongresi, 15-17 Haziran 2006, Tokat. ARAS, Gler., KOBlerin Sermaye Piyasas Yoluyla Fon Salama Olanaklar: Tezgahst Piyasalar ve Risk Sermayesi Finansman Modeli, 1. Orta Anadolu Kongresi: KOBlerin Finansman ve Pazarlama Sorunlar, 18-21 Ekim 2001, Nevehir. COOK, P., Finance and Small and Medium-Sized Enterprise in Developing Countries, Journal of Developmental Entrepreneurship, Volum:6, Issue 1, April, 2001. Dokuzuncu Kalknma Plan 2007-2013 KOB zel htisas Komisyonu Raporu, 2005 SO, Ekonomik Durum Tespiti, 2000 KKOLAK, Ali. ve Ylmaz, Mustafa Kemal., Basel II Uygulamalarnn KOBlere Etkileri ve MKB irketlerinin Bu Adan Deerlendirilmesi, 5. Orta Anadolu letmecilik Kongresi, 15-17.06.2006, Tokat. MFTOLU, Tamer, Trkiyede Kk ve Orta lekli letmeler, Sorunlar-neriler, EGS Bank yayn, Ankara, 1997. MFTOLU, Tamer, Trkiyede Kk ve Orta lekli letmeler, Sorunlar-neriler, Ankara, Sevin Yaynevi, 1991. NARN, Mslme., ve AKDEMR, Sevim., Trkiyede KOBlere Salanan Destekler, Ekonomik Yaklam, Cilt:16, Say:55, Ankara, 2005. OKTAY, Ertan, ve GNEY, Alptekin, 21.Yzylda KOBler: Sorunlar, Frsatlar ve zm nerileri Sempozyumu, 03-04.01.2002, Dou Akdeniz niversitesi, K.K.T.C.OKTAY, Ertan BALKANLI, Ali O. SALEPOLU, Adil. Bilgi Toplumunda Yeni Ekonomi ve eDnm Stratejileri, 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, 25-26.11.2004. PEKAK, Brra vd.( 2004). Risk Ynetimi ve Basel IInin KOBlere Etkileri. Trkiye Bankalar Birlii, 09.2004 SHAN-SHAN, Meng. ve HU-YNG, Wang., Solutions to small and medium-sized enterprise services of China, China-USA Business Review, No:3, Volume:6, USA, March 2007. ULUDA, lhan ve VLDAN, Serin., Trkiyede Kk ve Orta lekli letmeler, stanbul, TO Yaynlar, 1990. YAYLA, Mnr TRKER KAYA, Yasemin (2005/3). Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu, ARD alma Raporlar: YILMAZ, Figen., Trkiyede Kk ve Orta Boy letmeler, 2003. YRK, Nevin., KOBlerin Kredi Yoluyla Finansmannda Karlatklar Sorunlar ve Tokat linde Bir Uygulama, 1. Orta Anadolu Kongresi: KOBlerin Finansman ve Pazarlama Sorunlar, 18-21.09.2001, Nevehir. YUMUAK, brahim Gran (2004). Yeni Ekonominin Para Politikalar zerindeki Etkileri, 3.Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, 25-26.11.2004, Eskiehir. YKSEL, Ayhan (2005/4). Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu, alma RaporlarTK, Genel Sanayi ve yerleri Saym (GSS), 2002 SSK, SSKya Kaytlyerlerinin Byklk Grubuna Gre Dalm, 2002