koçluk mesleğinde yeni bir adım: meslekİ yeterlİlİk

Koçluk Mesleğinde Yeni Bir Adım: MESLEKİ YETERLİLİK

Çağlar Çabuk (Koç, Eğitmen) 20 Ekim 2015

Koçluğun bir meslek olarak kabulü ve bunun Resmi Gazetede yayınlanmasının (29.06.2013) ardından çok önemli bir gelişme de “Mesleki Yeterlilik” kriterlerinin belirlenmesi ve MYK (Merkezi Yeterlilik Kurumu) tarafından onaylanması oldu (22.07.2015). Belki gurur duyabileceğimiz bir diğer nokta da dünyada böyle bir sonuca ulaşan ilk ülke oluşumuz. Başka ülkelerde bu sorunun nasıl çözüldüğünü incelemek üzere araştırdığımda benzer bir sonuca başka bir yerde rastlamadım. Güney Afrika’da benzer bir durum var (COMENSA), ama bizimki kadar net değil. Avrupa’da temel ilkelerin ve iyi uygulamaların belirlenmesi için uluslararası koçluk kurumlarının Avrupa Birliğine ortak başvuruları olmuş, ama henüz net bir sonuç yok. ABD ve Avrupa başta olmak üzere dünyada genellikle özel sektör yapıları var. Eğer benim ulaşamadığım başka bir bilgi yoksa, galiba bu konuda önde gidiyoruz, ne mutlu bize. “Koçlukta Mesleki Yeterlilik” Ne demek? Koçlukta yeterlilik, bir kişinin başarılı bir koçluk hizmeti sunabilmesi için sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetkinlikler ile bunları kanıtlamak için nasıl bir ölçme ve değerlendirme sürecinden geçmesi gerektiğini belirleyen alt yapı demek. Biraz daha açık anlatabilmek için yukarıdaki cümlede yer alan “koçluk” kelimesini “avukatlık” kelimesi ile değiştirelim. Yanıt gayet net: En az 4 yıl süren hukuk eğitimini alması gerekir. Peki yeterliliğini nasıl anlarız? Bunun yöntemi de belli: Şekli ve içeriği belirlenmiş bir dizi sınavdan geçerek hukuk diploması alacak. Ancak bu da yetmez. Avukatlık stajını yaptıktan ve avukatların meslek odası olan “Baro”ya kaydolduktan sonra “Ben avukatım” diye ortaya çıkabilir ve mahkemelerde insanların haklarını savunabilir. İşte koçluktaki mesleki yeterlilik de bunun gibi. MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) sitesindeki tanımlama aynen şöyle:

Ulusal yeterlilikler ile uyumlu ölçme, değerlendirme ve belgelendirme faaliyetleri, MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilir. Yapılan sınavlar sonucu başarılı olan bireylere MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verilir. (Kaynak: myk.gov.tr)

İki kavram: “Ulusal meslek standartları” ve “Ulusal yeterlilikler” aynı şey mi? UMS (Ulusal Meslek Standartları) denince yukarıdaki cümlenin ilk yarısı anlaşılır. Yani “Bir işin kapsamı ve hangi bilgi ve becerilere sahip olunması gerektiği”. Cümlenin ikinci yarısı ise “Ulusal yeterlilikler” kavramına ait: Ulusal yeterlilik kriterleri, meslek standartlarını temel alarak geliştirilir ve “Mesleki Yeterlilik Belgesi” sahibi olmak isteyenlerin nasıl bir ölçme ve değerlendirme sürecine tabi tutulacağına, başarı ve belgelendirme şartlarına ilişkin unsurları içerir.



Neden Ulusal Mesleki Yeterlilik? Bu soruya yanıt aramak için önce mesleğin gelişimine kısaca göz atalım. Koçluk hayli genç bir meslek dalı. Bu deyim ilk kez 1830’da Oxford Üniversitesinde, öğrencileri sınavlara hazırlayan kişiler için kullanılmış; sporda ilk kullanımı ise 1861 tarihli. (Biz, bu sözcükle, önce basketboldaki teknik yönetici için kullanıldığında tanışmıştık). Bugünkü anlamında kullanılması ise 90’lı yılların ortalarında başlıyor. Koçlukta ilk çatı örgütü EMCC (Avrupa Mentorluk ve Koçluk Konseyi) 1992 doğumlu. ICF (Uluslararası Koçluk Federasyonu) 1995’te, AC (Koçluk Derneği-‐Londra) ise 2002’de oluşturulmuş. Yani topu topu 20 küsur yıllık bir geçmişi var. Koçluğun Türkiye’ye gelişi 2000’li yıllarda. ICF Türkiye 2007’de ve EMCC Türkiye 2005 yılında çalışmaya başlıyor. Yerli malı KPD (Koçluk Platformu Derneği) ise 2009’da örgütlenmeye başlıyor ve resmen dernekleşmesi 2010’da tamamlanıyor. Diğer taraftan yabancı eğitim sistemlerinin kullanım hakkını alarak koç eğiten kurslar onlardan da önce, 2005-‐2006 yıllarında yaygınlaşıyor. Mesleki deformasyon ise, tabii buna paralel olarak gelişiyor. Yeni bir kavram olan “koçluk”, medya için de taze bir haber kaynağı. Akla gelebilecek her alanda, o alanda uzman olduğunu iddia eden koç(!)lar kendilerine gazete sayfalarında ve TV kanallarında yer bulunca doğal olarak koçlukla ilgisi olmayan kim varsa –falcılar, medyumlar, müneccimler, hatta çöpçatanlar-‐ bu bakir alana üşüşüyor, kendilerini “şu koçu”, “bu koçu” diye tanımlamaya başlıyorlar. Bu durumun koçluğu ciddi bir meslek olarak tanıtmaya uğraşan profesyonel koçları etkilememesi tabii ki olanaksız. Kendilerini şarlatanlardan ayırt edebilmek için doğal olarak uluslararası koçluk kurumlarının akreditasyonunu öne çıkarıyorlar. Adeta kimliklerinin tamamlayıcı bir parçası olarak onunla nefes alıp veriyorlar. Bu da çoklukla meslek etiğine ters, hatta yasal suç olan “Haksız Rekabet”e varacak tanımlamalara götürüyor onları: “Falanca kuruluşa akredite olmayan koçlardan hizmet almayın” gibi. İşte “Ulusal Mesleki Yeterlilik” kavramı bu kaosa son verecek bir adım oldu. Adım Adım Mesleki Birliğe Doğru Koçluk Platformu Derneği KPD’nin 2011 ve 2014 yıllarında düzenlediği 1. ve 2. Koçluk Zirveleri önce bu dalda çalışan meslek kuruluşlarının etik rekabetin yanı sıra mesleki sorunlar için yanyana gelmesine önemli bir katkıda bulundu. Bundan sonrası daha kolay yürüdü. Gerek koçluğun meslek olarak tescili, gerekse meslek standartları ve mesleki yeterliliğin belirlenmesi, bu üç kurumun ortak çabalarıyla gerçekleşti.



Bundan Sonraki Adım: Belgelendirme Merkezleri Ulusal yeterliliği onaylanan meslek uzmanları, MYK tarafından yetkilendirilen ve TÜRKAK tarafından onaylanan bağımsız belgelendirme merkezleri tarafından ölçme ve değerlendirme süreçlerine tabi tutulacak. Bu sınavlara girmek yasal olarak henüz zorunlu değil. Çünkü Türkiye’de koçluğun bir meslek odası yok veya koçluk görüşmelerini yapabilmek için yüksek lisans programları mevcut değil. Sınav ve Belgelendirme Süreci Nasıl İşleyecek? Belgelendirme için gerekli tüm işlemler MYK’nın gözetim ve denetimi altında, koçluk mesleğine ilişkin yetkilendirilmiş “Belgelendirme Merkezleri” tarafından yürütülecek ve bu merkezlerin yapacağı ölçme ve değerlendirme sonucunda MYK Yönetim Kurulu’nun onayı ile Mesleki Yeterlilik Belgeleri verilecek. Bu belgeyi almak için gereken şartlar Koç (Seviye 6) Ulusal Yeterlilik dokümanında belirtiliyor. (Bk. Myk.gov.tr) “Yetkilendirilmiş Sınav ve Belgelendirme Kuruluşu” nasıl olunabilir? 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu’na göre MYK tarafından sınav ve belgelendirme konusunda yetkilendirilecek personel belgelendirme kuruluşlarının, Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) veya Avrupa Akreditasyon Birliği ile çok taraflı tanıma anlaşması imzalamış diğer akreditasyon kuruluşları tarafından TS EN ISO/IEC 17024 (Uygunluk Değerlendirmesi -‐ Personel Belgelendirmesi Yapan Kuruluşlar İçin Genel Şartlar) standardına uygun oluşturulmuş sistem dâhilinde akredite edilmiş olmaları gerekiyor. Akreditasyon, sınav ve belgelendirme sisteminin oluşturulması, dokümantasyonu, uygulanmaya başlanması ve ardından akreditasyon kuruluşu tarafından yerinde denetimleri içeren bir süreçtir. Bu konuda Türk Akreditasyon Kurumu’ndan (www.turkak.org.tr) detaylı bilgi edinmek mümkün. Yetkilendirmeye ilişkin diğer hususlar ise Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği ile belirlenmiş durumda. (http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/klavuz-‐ve-‐formlar/208-‐yetklendrlm-‐belgelendrme-‐kurululari-‐bavuru-‐formu-‐ve-‐der-‐belgeler)



Ya Uluslararası Düzeyde Kıyaslanabilirlik? MYK Türk işgücünün uluslararası alanda rekabet edebilir nitelik ve kaliteye sahip olmasını amaçlıyor. Koçlukta yeterlilik belgelerinin, akreditasyon sistemi ile kalite güvencesi altında ve uluslararası düzeyde yeterlilik çerçevelerine uyumlu olmasını sağlıyor.

Bu konuda MYK şunları söylüyor:

MYK bu kapsamda Avrupa Yeterlilikler Çerçevesiyle uyumlu Ulusal Yeterlilik Çerçevesinin geliştirilmesini sağlamakta; belgelendirme süreçlerinin kalite güvencesi ise MYK tarafından işletilen kalite güvence önlemlerine ek olarak TÜRKAK veya Avrupa Akreditasyon Birliği bünyesindeki çok taraflı tanıma anlaşmasına taraf olan akreditasyon kuruluşları aracılığıyla sağlamaktadır.

koçluk mesleğinde yeni bir adım: meslekİ yeterlİlİk

Leadership & Management