kÜltÜr edebİyat ve sanat derg İsİ sayi: 283—284 mayis - … · 2020. 3. 3. · sesi...
TRANSCRIPT
-
K ARDEŞLİK
KÜLTÜR EDEBİYAT VE SANAT DERGİSİ SAYI: 283—284 MAYIS - HAZİRAN / 2013
TÜRKMEN KARDEŞLİK OCAĞI
GENEL MERKEZ-BAĞDAT-IRAK
اءألخا
5. Türkmen Basın Konseyi Kurultayı: Yeni Bir Sürecin Başlangıcı olacak mı!
BASIN BASIN
YOLUYLA
BASTIRIN
-
Evvel Allah sonra sen İkinizin sayenizde
Varım ben Evvel Allah sonra sen
Kadir Allah
En gökçe bir hamurla Yoğurarak yarattı Senin koynuna attı Perçinleştim seninle Ruhum ruhuna çattı
Annem oldun Kerkük’üm Barındırdın besledin Kılca kusur etmeden En kıtlı günlerimde Sayem sermayem ol
Evvel Allah sonra sen Sizlerin sayenizde
Şairim ben şadım ben O sezgi, seziş verdi Güzellikler estiren
Sen de güç Sen de esin
Kesilmedi içimden Eksik olmadı sesin
En doygun sözcükleri Pekiştirdin dilime
Gereksinim duydumsa Konuşmaya ne zaman Evvel Allah sonra sen
KAZANCI
-
1
M. Ö
mer
Kaz
ancı
M
ER
HA
BA
Sevgili okurlar Yine değişik içerikli bir sayıyla karşınıza çıkarak en derin sevgilerimizle se-lamlıyoruz hepinizi. Ancak burada , bu değişik içerikten değil, 17 Mayıs tari-hinde İstanbul’da yapılması beklenen 5. Türkmen Basın Konseyi Kurultayı dolayısıyla sizlere basınımızdan söz etmeye çalışacağız. Özel olarak basımız ile ilgili bir soruyla başlamak istiyoruz.. 2003’ten bu yana basınımız neler getirdi neler götürdü. Haklarımızı elde etmek, sesimizi duyur-mak, jeopolitik ve sosyokültürel varlığımızı, yaşadığımız çevreye kabul ettir-mek açısından hangi kerteye kadar etkili oldu, başarı sağladı.. Kabul ettirmek dememizi yadırgamayın. Zira basın, yasama, yürütme ve yargı güçlerinden sonra, dördüncü güç olarak nitelendirilmektedir. Bugün dünyada bir çok ülke-nin tanık olduğu dramatik değişikliklerin büyük bir bölümü, basının bilgilendi-rici, bilinçlendirici, etkileyici gücüne borçludur. Rejimler devriliyor, düzenler kökten sokturuluyor, yerine yenileri getiriliyor. Yalnız eylemlerin değil, basın yoluyla yapılan söylemlerin de büyük payı oluyor bu işlerde. Arap baharını ör-nek göstermek, yerinde olur sanırım burada Türkmen basınını değerlendirmek için, geçenlerde Kardeşlik Ocağında bir konferans düzenledik. Konferansta konuşmaya davet ettiklerimiz, bizimkiler-den değildi. Yaşadığımız çevrede medyayla yakından ilişkisi olan Arap dostla-rımızdandı. Bunu bilerek böyle yaptık. İzleyici olarak, karşı taraf Türkmen medyasını nasıl görüyor, nasıl değerlendiriyor, hakkında neler biliyor, neler düşünüyor. Amacımız bunu öğrenmekti. Medyamızı değerlendirirlerken, söz-lerini, kulak kesilerek dinliyor, tek kelime kaçırmamak için, ağızlarından göz-lerimizi ayıramıyorduk. İki buçuk saat süresince anlattıklarını çok kısa bir tümceyle özetleyeceğim: “Türkmen medyasının pili bitmiştir, en klasik yön-temlerle çalışmaktadır. Sesi kısıtlı, fazlaca etkileyici değildir. Millet olarak se-sinizi duyurmak için yalnız bu yarı buçuk medyanıza sarılmaya gerek yok. Bü-yük imkanlar sağlayan fırsatlardan da yararlanabilirsiniz. Dünya medyasına açılabilirsiniz. Bu, kendi içinize kapalı kalışınız, zamanla devanıza zarar geti-rebilir. Basın, ağır basın, basın yoluyla bastırın, karşı tarafı kandırıncaya ka-dar bastırın, baskı yapın. Bugün en etkileyici güç basındır”. Bizden fazla hali-mize acıyorlar ve doğru yolları gösteriyorlardı. Ayrıntılar için dergimizin Arapça bölümünde konuyla ilgili olarak sunduğumuz rapora bakabilirsiniz. Öteden beri Türkmen basın kurultayları yapılıyor. Bu yıl beşincisi 17 Mayıs’ta İstanbul’da yapılacak. Her seferinde eksiklikler sergileniyor, kusurlara işaret ediliyor. Ancak hiç bir defasında , bu eksikler ile o kusurları gidermek için tek bir önlem alınamıyor. Alınsa bile ne çıkar. Herkes kendisi için oluşturduğu fil-dişi burcunda yaşamakta, direktifini destek verenlerinden almakta, onun ağzı-na bakmaktadır. Millet meselesi ikinci, üçüncü, hatta bazıları için bininci dere-cede gelmektedir. Umarız bu önümüzdeki kurultay, geçenlerinin kopyası de-ğil, bütün onların üstünde bir şey olur.. Dua edin ki, böyle olsun.. Yoksa…..
-
2
TÜRKMEN KARDEŞLİK OCAĞI
KARDEŞLİK KÜLTÜR EDEBİYAT VE SANAT
DERGİSİ SAYI: 283 - 284
MAYIS – HAZİRAN/ 2013 ——————————————– Mayıs 1961 Yılında Yayın Ha-
yatına Başlayan Bu Dergi Türk Dünyası
Edebiyat Dergileri Üyesidir
TKO Adına İmtiyaz Sahibi ve
Genel Yayın Yönetmeni Dr. Mehmet Ömer Kazancı
mustco2003@ yahoo. com
Yazı İşleri Kurulu Dr. Necdet Yaşar Bayatlı
Ahmet Ferman
Danışma Kurulu Vahidettin Bahattin Dr. Nusret Merdan
Temsilciler
Behçet Gamgin (Kerkük) Aydın Kerkük (Kerkük)
Adnan Assaf (Tuzhuırmatu) Yönetim Adresi
Türkmen Kardeşlik Ocağı Irak-Bağdat– Mustansıriyye Semti
e-posta: tek2mtc@ yahoo.com Baskı:
Fuzuli Yayın ve Basım İşletmesi Kerkük
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER 1-Ata Terzibaşı Irak Türk Dilinin Yılmaz Bekçisi: Son bölüm: Önder Saatçi…………..…...……….3 2-Bağdat’ta bir Türk Gazetesi: Yeni Irak: Dr. Ya-vuz Haykır…………………………...………….9 3-Mûr Ali Baba: Dr. Siham Zengi…..…………14 4-Türkmen Köroğlu’nun Bir Şiiri ve Bir Sözlük: Dr. Muratgeldi Soyegov…...……………...…...17 5-Demişler: şiir: Bahtiyar Postacıgil….……….20 6– Prof. Dr. Ziyat Akkoyunlu Hayata Veda etti.21 7-Rıfat Yolcu Hayata Veda Etti: Kasım Sarıkâhya……………...……………………….25 8-Dil Araştırmaları: Rıfat Yolcu………...……..26 9– Fuat Osman Erbilli’yi Yitirdik: Fazıl Mah-mut……………..………………………………28 10-Mehmet Ömer Kazancı’nın Kadın Kalbi Eseri Üzerine: İslam Beytullah Erdi……………...….29 11-Kazancı’nın Yeni Bir Eseri: Aydın Kerkük..32 12-Telgraf Öyküler: Nusret Merdan……...……34 13-Bir Köyün Hikayesi: Kemal Beyatlı...……..35 14-Seçim Endişeleri:Sabah Tuzlu………....…..38 15-Babamın Eşeği: Jelyaz Kondev, Çeviren:İslam Beytullah Erdi……………………...…...……..41 16-Ağıt: Şiir: Ömer Sabır Türkmenoğlu….…...45 17-Aşıklar Beyi: Hasan Abbo………...……….46 18-İpek Yolu: Azerbaycan’da İpekçilik Tarihi ve Siyaseti: Habil Hemidov…………...………….47 19– Yüzsüzler Yüzünü Alsın: Değerlendirme: Necmettin Bayraktar………..…………………54 20-Halk Sanatçısı Kazım Muhammet Ali: Sermet Tuzlu…………………………………………...56
Mayıs 1960 Türkmen Kardeşlik Ocağının
kuruluş tarihi... Mayıs 1961
Kardeşlik Dergisinin yayın hayatına başladığı tarihi...
Bu iki münasebet dolayısıyla hepinizi tebrik
ediyor ve OCAK ile DERGİYE desteklerinizi esirgememenizi diliyoruz...
-
taBdi
içindeki gegibi bazen İşte, Irak Tmesinde veNitekim, Mtırma enstiTezribaşı’nkılar ve TüSözlük vemıyla derlenileri’nde(12), Kerkü1963: 61). zemesini tmuştur. Bugerçekleşti1375 fiş göSözlüğü’ndğını yukar
1 Bu eser Aze1976: 203).
A a TerzibaşıBilindiği gibil, edebiyat elişme safhde araştırm
Türklerinin e bunların i
Mahir Nakiptüsü” olaraknın, Kerkükürküler, Kee Arzı Kamemelerden o3 cilt) toplaük Eskiler S
Terzibaşı btoplayarak aundan başkirdiği söz dönderdiğinide Kerkük ıda belirtm
eri sahasının ö
ı’nın Derlembi, Türk dili
ve folklor halarının de
macıların şahgerek dil g
işlenerek çep, kaleme ak tanıtmaktak Hoyrat veerkük Eskilmber Mataoluşmuştur.am 2050 civSözü’nde dbu eserlerinaraştırmacıla, onun 195derleme çali; böylece Tağzından d
miştik. Terzi
önemli bir ürü
(S
Önd
meciliği: ve edebiyaürünleri to
elilleridir. Dhsî gayretlergerek folkloeşitli eserleraldığı “Kerkadır(Nakip e Mânileri, ler Sözü, Kalı -Kerkü. Bunlardanvarında hoy
de 700 kadande çok sayların ve ilg50’li yıllardlışmalarına Türkiye’de Hda kelimelerbaşı’nın sö
ünü olduğunda
~ 3 ~
SON BÖLÜM
der Saa
atı çalışmalaplanır. Bu t
Derleme çalriyle gerçek
or ve edebiyrde toplanmkük’ün Kim2007: 346)Kerkük H
Kerkük Ağzıük Ağzı- 1
n Kerkük Hyrat ve mânar atasözü yyıda edebiyagililerin istifda Türk Dilkatıldığını
Halk Ağzınrin yer almaz derleme
an, Irak’tan b
M)
atçi*
arında zamatür malzemlışmaları bakleştirilir. yat ürünlerin
masında en ömliği” eserin.
Havaları, Şaı Türkmencgibi eserleoyrat ve Mi(Elçin 200yer alır(Elçat ve dil mafadesine sul Kurumunuve Kurum
ndan Derlemasını sağladçalışmaların
başka Tahran v
an zaman sameler o dilin
azen bir he
nin derlenmönde gelen inde onu “te
ar-ce eri
Mâ-04: çin al-
un-un
m’a me dı-na
ve Bakü’de de
Ö
ahada derlen zenginlikleyetle yürüt
mesinde, kayisim Ata Teek kişilik K
e yayımlanmış
Önder Saa
eme yoluylaleri ve tarihtülebileceği
yda geçiril-erzibaşı’dır.
Kerkük araş-
ştır (Buluç
atçi
a h i
-. -
-
~ 4 ~
derleme çalışmalarına katılarak Kerkük yöre-sinden de kelimelerin bu dev eserde yer alması-nı sağlaması Türk dilinin yayılma alanlarının tespitinde son derece önemlidir. Deleme Sözlü-ğü’ndeki 1230 kelime tek başına Kerkük ve yöresinin Türklüğünün en önemli delilidir. Hele hele, Irak’ta gerek Krallık gerek Cumhuriyet ve gerek 2003 sonrasında, bu yörenin etnik yapısı-nın değiştirilmesine yönelik çabaların ortaya konduğu göz önüne alındığında, Terzibaşı’nın söz konusu derlemelerinin kıymeti bir kat daha artmaktadır. Terzibaşı’nın dil derlemeciliğinde ortaya koy-duğu en önemli eserse “Kerkük Ağzı Türkçe Sözlük”tür. Bu eserin şimdilik, yalnızca birinci cildi yayımlanmıştır. Bu sözlüğün temelleri Terzibaşı’nın 1952’de Türk Dil Kurumunun başlattığı halk ağzından söz derleme çalışmala-rına dayanır. Yazar, Kuruma gönderdiği kelime-lerin bir kısmını 1955’te Türk Dili dergisinde çıkan “Kerkük Manilerinde: Bilinmiyen Türkçe Sözler” makalesinde yayınlamış(A. Terzibaşı 1955: 434-436), sonraları derlemelerini genişle-terek bu sözlüğün maddelerini oluşturan Kerkük ağzının orijinal kelimelerini toplamaya başla-mıştır(Terzibaşı 2011: 3-5, S. Saatçi 2012: 34-35). Eserin elimizde bulunan birinci cildi incelendi-ğinde, halk ağzından alınan çeşitli terimlerin, mecazların, ses taklidi çocuk kelimelerinin, bazı tarihî ve coğrafî adlarla, insan adlarının değişik şekillerinin madde başı yapıldığını görürüz. Bu maddeler sözlükte hem Arap hem de Lâtin harf-leriyle kaydedilmiştir. Sıralama ise Arap harfle-rine göredir. Yazar, eserinin ön sözünde Lâtin harflerini kelimelerin telâffuzunu tam verebil-mek amacıyla kullandığını belirtmiştir. Bu ha-liyle Kerkük ağzı kelimelerinin birçok ses ve yapı özellikleri ortaya çıkacaktır. Kerkük Ağzı Türkçe Sözlük’te kelimelerin açıklanmasında kullanılan tanıklarsa Kerkük halk edebiyatından alınmış atasözü, deyim, hoyrat, mani, türkü, tekerleme, bilmece, kalıp söz, dua ve beddua örnekleridir. Sözlüğün maddelerindeki kelime-
ler ve tanıklarda geçen bu gibi verimler Kerkük ağzının eşsiz örnekleri olup Türk dilinin ve kül-türünün, Irak coğrafyasında dünden bugüne uzanan pek kıymetli dil yadigârlarıdır. Ata Terzibaşı’nın, derlemelerden elde ettiği malzemelerin birçoğu edebiyat ürünleri olması-na rağmen dilcilik açısından da önemli kaynak-lardır. Bu gibi eserler Kerkük ağzının kelime hazinesinin orta a çıkarılmasında, ses ve şekil bilgisinin anlaşılmasında önemli ipuçları barın-dırır. Ancak bu eserlerin ilk baskılarının Arap harfleriyle olması ve Türkiye’de daha sonraki baskılarında transkripsiyon işaretlerinin ya hiç kullanılmayışı ya da sınırlı bir şekilde kullanıl-ması eserlerin dilcilik bakımından işlenmesini zorlaştırmaktadır. Nitekim Sadettin Buluç, Terzibaşı’nın “Arzı Kamber” eseriyle ilgili ma-kalesini yayımlamadan önce bu eserdeki ses (fonetik) ve şekil(morfoloji) inceliklerini Ker-küklü dostlarından Suphi Saatçi ve Nilüfer Rejioğlu’na okutmuş, kaynak kişi olan Kadriye Hanım’ın ses bandını da Kerküklü Türkolog Hüseyin Şahbaz eliyle temin ederek metni bir kere daha gözden geçirmiş, böylece eserin dil yönünden işlenebilmesini sağlamıştır (Buluç 1976: 203-204). Ata Terzibaşı’nın derlemeye dayanan eserleri basit mecmualar olmanın çok çok ötesinde birer ilmî çalışma ürünüdür. Bu eserler, içerdiği mal-zemelerin yanı sıra ele aldığı edebî türler hak-kında geniş ve derin incelemeleri de içerir. Bun-lar Terzibaşı’nın yarım asrı aşan bitmez tüken-mez enerjisinin ve birikiminin olgun meyveleri-dir. Ata Terzibaşı’nın Gazeteciliği: Irak Türklerinin basın yayınla tanışmaları 1869 yılında, Bağdat’ta çıkarılmaya başlanan Zevra gazetesiyledir. Bu gazete devrin Bağdat Valisi Mithat Paşa öncülüğünde ve Ahmet Mithat Efendi’nin başyazarlığında okuyucuya sunul-maktaydı (Terzibaşı 2005: 19, Nakip 2007: 334-339). Daha sonra, bilhassa 2. Meşrutiyet’in ilânını takip eden dönemde, Osmanlı’nın bütün diyarlarında olduğu gibi, Kerkük’te de birçok
-
~ 5 ~
dergi ve gazete yayımlanmaya başlanmıştır. Ancak Irak Türkleri için bu yayın organlarından Beşir gazetesi ve Kardaşlık dergisinin yeri apayrıdır. Beşir’in doğmasında ve Kardaşlık’ın gelişmesinde, Türk diline ve kültürüne gönül vermiş iki hukukçu arkadaş Habib Hürmüzlü ve Ata Terzibaşı’nın çok önemli katkıları vardır. Hatta, Terzibaşı Beşir gazetesinin Türkçe bö-lümünü tamamıyla kendisi üstlenmiş; işine mü-dahale edilmemesini de şarta bağlamış-tır(H.Hürmüzlü 2004: 78). Terzibaşı, Beşir ga-zetesinde “Folklor Araştırmaları” köşesini kura-rak pek çok atasözü ve deyimin gün yüzüne çıkmasını sağlamıştır. Habib Hürmüzlü de ken-disiyle bir süre önce gerçekleştirdiğimiz bir röportajda bize bu iki yayın organının, kendile-rinin yazı hayatında nasıl bir yer işgal ettiğini şu sözlerle anlatmıştı: Beşir bizim bir gençlik de-nememiz idi. Bu denemeyi geliştirerek hizme-timizi sonradan Bağdat’ta Kardaşlık dergisin-de devam ettirdik. (Ö.Saatçi 2011: 20). Beşir gazetesinin ömrü 26. sayısında son bul-masına rağmen 2 , Kardaşlık dergisi çok daha uzun soluklu olmuş; 1961-1976 yılları arasında Irak Türklüğünün kendini dış dünyaya tanıtma-sında lokomotif rolünü üstlenmiştir. İşte, bu lokomotife yakıt taşıyanların en başında Ata Terzibaşı’yı görmekteyiz. Gerek Beşir gazetesinin gerek Kardaşlık dergi-sinin çıkarıldığı yıllarda Irak Türkmenlerinin Türkçe eğitim öğretim faaliyetleri durdurulmuş olduğundan, bu iki süreli yayının Türkmenler için bir mektep haline geldiğini rahatlıkla söy-leyebiliriz. Böylece, Beşir ve Kardaşlık, Türk dilinin Irak Türkleri arasında unutulmamasını ve edebiyatının gelişmesini sağlamıştır. Ata Terzibaşı’nın da yazılarıyla bu yayınlara omuz vermesi, onun ana diline olan bağlılığının ve sevgisinin bir göstergesidir. 2 Beşir gazetesi 23 Eylül 1958-17 Mart 1959 tarihleri arasında Kerkük’te yayımlanmış, 14 Temmuz (1959) Katliamına giden süreçte Irak makamlarınca kapatılmış-tır. Bu sırada, Ata Terzibaşı da tutuklanmış ve ağır işken-celerden sonra Irak’ın Hille şehrinde üç ay boyunca mec-burî ikamete tabi tutulmuştur(Saatçi 1997: 444).
Terzibaşı’nın, gazetecilik faaliyetleri içinde, Türk diline ve kültürüne bir hizmeti de çeşitli Türk yazarları, şairleri ve fikir adamları hakkın-da, bilhassa Arap basınında Arapçayla yazdığı yazılardır. Bu yazılara konu olan başlıca Türk yazarları ve aydınları arasında Ziya Gökalp, Yahya Kemal, H.Nusret Zorlutuna, Ahmet Ağaoğlu, A. Hamdi Akseki, Halide Edib ve Abdulhak Hamid sayılabilir(Nakip 2007: 350-351, S. Saatçi 2004: 23). Bu arada, Ata Terzibaşı’nın, dünden bugüne Kerkük’teki basın faaliyetlerini anlattığı “Ker-kük Matbuat Tarihi” eserini de okuyucularımı-zın dikkatine sunmak isteriz. Irak Türklerinin en velut yazarı olan Ata Terzibaşı’nın basın yayındaki Türkçe yazıları Türkiye Türkçesinin bu kitle arasında tanınma-sında, yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. O, her iki süreli yayında yazdığı Türkçe yazılar-la Türk dilini ve kültürünü genç kuşaklara sev-dirmiş, yeni nesillerin Türkçeyle kendini ifade edebileceklerini onlara inandırmıştır. Terzibaşı, bu çalışmalarıyla o yıllarda Türkçe bayrağını Irak topraklarında gönderde tutan kalem ordu-muzun yılmaz bir neferi, önden giden atlısıdır. Dil Sürçmeleri: Ata Terzibaşı’nın dilciliğinde ve gazeteciliğinde köşe taşlarından biri de “Dil Sürçmeleri”3 başlı-ğıyla Kardaşlık’ta kaleme aldığı kısa makale-lerdir. Yavuz Bülent Bakiler, Feyza Hepçilingirler, Oktay Sinanoğlu, Şiar Yalçın, vb. yazarların günümüzde Türkçenin doğru kullanılması amacıyla eserlerinde işledikleri dil meselelerini, Terzibaşı 60’lı yıllarda Kardaşlık sayfalarında gerçekleştirmiştir. Her biri bir say-fa tutan küçük hacimli ama Türk dilinin önemli sorunlarının enine boyuna ele alındığı, tartışıl-dığı bu yazılar onun dilcilik yönünü aydınlatan önemli verilerle doludur.
3 Terzibaşı, bu dizinin ilk makalesini “AKTUVALİTE” köşesinde “Dil Sürçmeleri” başlığıyla yazmış; dizinin sonraki yazılarıysa “Dil Sürçmeleri” üst başlığıyla yayım-lanmış ve her birine, 2’den devam etmek üzere sıra nu-marası verilmiştir.
-
~ 6 ~
Terzibaşı yedi sayı devam eden bu yazılarında bazen dil zenginliklerimizi ortaya koyar-ken(Terzibaşı 1967: 46, Terzibaşı 1968a: 46) bazen de dilimizdeki galatlara işaret eder(Terzibaşı 1966a: 59, Terzibaşı 1966c: 47). Meselâ, derginin adındaki “kardaş” kelimesinin Türkiye Türkçesi yazı dilinde kalınlık –incelik uyumuna aykırılığının, İstanbul ağzının Rum-cadan etkilenmesinin bir sonucu olduğu-nu(Terzibaşı 1966a: 59), “sürç-i lisan, can-ı gönül, galatat, gidişat,” gibi kelimelerin dil ku-rallarına aykırı olmakla berber zamanla dile yerleştiğini (Terzibaşı 1966a: 59, Terzibaşı 1966c: 47), “Eleğimsağma, mahdum, aks-i sada” gibi kelimelerin Türkçeye Arapçadan geçip nasıl anlam kaymalarına uğradığını (Terzibaşı 1966c: 47, Terzibaşı 1966d: 50, Terzibaşı 1968a: 46) Türkmeneli okuyucusu onun satırlarıyla öğrenir. Bu yazı dizisinin en ilgi çekici konularıysa ya-zarın Türk Dil Kurumu çalışmalarından okuyu-cusunu haberdar etmesidir. Terzibaşı, bu özlü makalelerinde, Kurumun türetmiş olduğu bazı kelimelerin dilde yeni sorunlara yol açtığını, “söz gelimi”nin, Irak Türkleri arasında eskiden beri “söz gelişi” biçiminde söylendiğini, bu tutumun Türk dünyasında ikiliğe yol açtığını (Terzibaşı 1966b: 46), “uçak” kelimesinin, isimlerden alet ismi yapan –ku ekiyle değil, –ak ekiyle türetilmesinin, dilin türetme kuralla-rıyla bağdaşmadığını; ancak bu kelimenin dilde iyice yerleştiğini ifade eder(Terzibaşı 1966b: 46). Bundan başka Terzibaşı, Türk Dil Kuru-munun yayımlamış olduğu Türkçe Sözlük’teki bazı boşluklara ve aksaklıklara da okuyucusu-nun dikkatini çeker. Meselâ, o tarihlerdeki Türkçe Sözlük’te “mabet” kelimesinin “tapı-nak” kelimesine gönderildiğini; ancak ”tapınak” kelimesinin madde başı yapılmadığını, “min-ber” kelimesinin sözlükte hiç yer almadığını, “gök” maddesininse “büyük suların rengi” şek-linde açıklandığını, oysa suyun herhangi bir renginin bulunmadığını yazılarına konu eder(Terzibaşı 1966b: 46). Bu arada, dilimizle
folklorumuz arasındaki bazı bağlara dikkat çe-kerek dil-kültür ilişkilerinin canlı örneklerini okuyucusuna ulaştırır. Meselâ, bir yazısında, Türkiye’de yaygın olan “çorba içmek” ifadesine karşılık Kerkük ağzında “çorba yemek” şekli-nin yaşadığını, bu kalıplaşmanın ardında, Ker-kük’teki çorbaların, Anadolu’dakine göre daha koyu bir kıvamda hazırlanmasının yattığını an-latır(Terzibaşı 1968a: 46 ). Terzibaşı “Dil Sürçmeleri”ndeki yazılarıyla Türkiye’deki dilcilik meselelerini ve Türk Dil Kurumunun faaliyetlerini yakından takip ettiği-ni göstermektedir. Yazar, bu makaleler vasıta-sıyla Irak Türklerinin kültür gündemine dil me-selelerini katmış ve okuyucularını Türkiye’deki dilcilikten haberdar etmiştir. Bu yazılar Terzibaşı’nın Türk diline ne ölçüde vakıf olduğunu ortaya koyarken bazı dil konula-rında yeterince isabetli hükümlere varmadığı da bir tarafa yazılmalıdır. Ancak, biz bu makale vasıtasıyla, onun araştırmacılığının yalnızca folklor ve edebiyatla sınırlı olmadığını, yazarın dil meselelerine de uzanan bir araştırmacı kim-liği taşıdığını ortaya koymak istedik. Zira, bu yazıların temel amacının Türk dilinin zenginli-ğini ve güzelliğini ortaya çıkarmak olduğu aşi-kârdır. Böylesi hizmetleriyle de Terzibaşı Irak Türkleri arasında öncü bir konuma yükselmiştir. Ata Terzibaşı’nın Eğitimde Türkçeciliği: Terzibaşı’nın önemle üzerinde durduğu husus-lardan biri de Irak Türklerinin eğitim dilinin Türkçeleştirilmesi meselesidir. O, her şeyden önce Irak Türklerinin yeni nesillerinin ana dille-riyle eğitim almalarının temel bir hak olduğuna inanır. Zaten, ilk Irak anayasası da bu hakkı Türkmenlere vermiştir(E. Hürmüzlü 2003: 20-21). Bununla beraber bu hak uzun süre ya kısıt-lanmış veya sulandırılmıştır. Bu soruna çözüm bulmak üzere, onu 1963’te hemşerilerinin ba-şında görüyoruz. 8 Mart 1963’te Ata Terzibaşı başkanlığındaki bir Türkmen heyeti Irak Cum-hurbaşkanı Abdüsselâm Arif’le görüşerek ken-disine Türkmenlerin çeşitli taleplerini iletmiştir. Bu talep listesinin ilk maddesi Türkmen çocuk-
-
~ 7 ~
larının Türkçe eğitimiyle ilgilidir(Şimşir 2004: 143). Terzibaşı ana diliyle (Türkçe) eğitim alma hak-kını, yalnızca bir kültür adamı olarak değil, hu-kukçu kimliğiyle de savunur. O, 2006 yılının Ramazan Bayramında Türkmeneli Televizyo-nunda katıldığı bir mülâkatta, mevcut anayasa-da ve 24 Ocak 1970’teki düzenlemede, Irak makamlarının Türkçeyle eğitim alma hakkını bir millî hak olarak değil de öğrenci velilerine verilmiş bir medenî hak olarak kayda geçirdik-lerini, bu durumun, 1971’de Türkçe eğitimin baskı altına alınmasına ve birkaç yıl içinde de bitirilmesine yol açtığını, 2006 Anayasası’nda da benzer bir tutumun bulunduğunu ve bunun Türkmenlerin beklentilerini tam karşılamadığını ifade eder. Terzibaşı, canlı yayında, 70’li yıllar-daki bir anısını da anlatarak o günlerde Ker-kük’ü ziyaret eden Irak İç İşleri Bakanı Sadun Gidan’a, 24 Ocak’ta (1970) verilen hakların geri alındığını hatırlattığını, Bakanın maiyetin-deki bir bürokratınsa, bu haktan öğrenci velile-rinin kendi rızalarıyla vazgeçtikleri cevabını verdiğini belirtiyor.4 Bu da Terzibaşı’nın endi-şelerinde ne derece haklı olduğunu gösteriyor. Zira, o dönemde eğitim dilinin yeniden Arapça-ya çevrilmesi için Irak hükûmeti, il eğitim mü-dürlükleri vasıtasıyla okullara düzmece dilekçe-ler göndermiş; öğrenci velilerinin bu dilekçeleri imzalamaları istenmiş, imzalamayan veliler çeşitli baskılara maruz kalmışlardı(E.Hürmüzlü 2003: 77-78).
*** *** Milletlerin yarınlara selâmetle ulaşabilmesi o milletin sahip olduğu maddî ve manevî değerle-rin korunması, yaşatılması ve geliştirilmesine bağlıdır. Bu uğurda fertlerin kendi dil ve kültür hazineleriyle buluşturulması, donatılması o mil-letin hayatiyetini sürdürebilmesi için elzemdir. Ata Terzibaşı bu mukaddes görevi, karşılaştığı
4http://www.bizturkmeniz.com/tr/index.asp?page=article&id=9660
bütün zorluklara ve mahrumiyetlere rağmen, Irak coğrafyasında lâyıkıyla yerine getirmiş çok değerli bir Türkologdur. Onun ortaya koyduğu eserler Irak Türklüğünün millî hafızası, kimlik belgesi ve gelecekteki çalışmalar için de en önemli müracaat kaynaklarıdır. Irak’taki Türk varlığının 20. asrın başından beri red ve inkâr edildiği bir ortamda Ata Terzibaşı’nın çalışma-ları daha da anlam kazanmaktadır. O, kalemiyle, Irak coğrafyasında Türk dilinin, edebiyatının ve kültürünün yılmaz bir bekçisi olmuştur. ------------------------ *Önder Saatçi: S. Demirel Üniversitesi/ Türk Dili Okutmanı/ Türk Dili Bölümü Başkanlığı/ Doğu Yerleşkesi/Ertokuş Bey Derslikleri/ Çünür Isparta.
KAYNAKLAR: Bayatlı, İ. Abdi, Eski Yazıda İmlâ Güçlüğü, Kardeş-lik ( ءاالخا ), Temmuz 1961(1. yıl- sayı:3), s. 38-39. Buluç, Sadettin, Kerkük Ağzına Göre Arzu İle Kamber Masalı, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Bel-leten, [1976] 1975 - 1976, s. 203-238. (Dakuklu) Dakuki, İbrahim, مشاكلھا( اللغة التركمانية-
)عالجھا –اسبابھا , Kardeşlik( ءاالخا ), Mart 1962(1. yıl- sayı: 11), s. 10-12. (Derleme Sözlüğü) TDK, Türkiye’de Halk Ağzın-dan Derleme Sözlüğü, 12 cilt (ve Ek-1 cildi), Anka-ra 2009. Dizdaroğlu, Hikmet, Kerkük Şairleri [Ata Terzibaşı], Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Mart 1969, C: XIX, 210. sayı, s. 789-794. (EHA) Kar-deşlik( ءاالخا -Mayıs مع الباحث التركماني عطا ترزي باشي ,(Haziran 1965( 5. yıl-sayı:1-2), s. 14-15. Elçin, Şükrü, Kerkük’te Genç Bir Türk Bilgini Ata Terzibaşı Hayatı ve Eserleri, Kardeşlik (İstanbul), Temmuz-Eylül 2004, 23. sayı, s. 11-13. Elçin, Şükrü, Bibliyografya/Kitaplar, Türk Kültürü, 7. sayı, Mayıs 1963, s. 60-61. Gökşen, E. Naci, Irak Türkmenleri Ağzından Bil-meceler [Aydın Kerkük], Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (Kitaplar - Tenkit) Ağustos 1974, C: XXX, 275. sayı, s. 688-690. Hürmüzlü, Erşat, والوطن العراقيالتركمان Kerkük Vakfı yayınları, İstanbul 2003.
-
~ 8 ~
Hürmüzlü, Habib, Derleme Sözlüğü ve Kerkük Türkçesi, Kardaşlık(İstanbul), Nisan-Haziran 1999, 2. sayı, s. 35-38. Hürmüzlü, Habib, نيةاكم رلتا ئدرا ا لثقافة , عطا ترزي باشي Kardaşlık (İstanbul) Temmuz- Eylül 2004, 23. sayı, s. 78. Hürmüzlü, Habib, Irak Türkmen Ağzı ve Yazılı Metinlerde İmla Sorununa Toplu Bir Bakış, Kardaşlık, (İstanbul) Ekim-Aralık 2008, 40. sayı, s. 26-33. KERKÜK, İzzettin, (2004a) Irak Türklerinin Medar-ı İftiharı Değerli Bilim Adamı Ata Terzibaşı, Kardaşlık, (İstanbul) Temmuz – Eylül 2004, 23. sayı, s. 14-16. KERKÜK, İzzettin,(2004b) Terzibaşı Bibliyograf-yası, Kardaşlık, (İstanbul) Temmuz – Eylül 2004, 23. sayı, s. 24-28. NAKİP, Mahir, Kerkük’ün Kimliği, Bilgi yayınla-rı(2. basım), Ankara 2007. SAATÇİ, Önder, Habib Hürmüzlü ile (Kardeş-lik)’ten (Kardaşlık)’a, Kardaşlık (İstanbul) Tem-muz-Eylül 2011, 51. sayı, s. 20-22. SAATÇİ, Önder, Irak Türkmen Eğitiminin Kronolo-jisi, Kardaşlık, (İstanbul) Nisan – Haziran 2012, 54. sayı, s. 16-18. SAATÇİ, Suphi,(Y. Karayev Vahidoğlu ile birlikte) Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi: 6, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara 1997. SAATÇİ, Suphi, Ata Terzibaşı’nın Hayatından Çiz-giler, Kardaşlık (İstanbul) Temmuz-Eylül 2004, 23. sayı, s.22-23. SAATÇİ, Suphi, Türkmen Dağarcığı(Terzibaşı’nın Yeni Hazinesi Kerkük Ağzı Türkmanca Sözlük), Kardaşlık, (İstanbul) Nisan-Haziran 2012, 54. sayı, s. 34-36. ŞİMŞİR, Bilâl, Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler, Bilgi yayınları, Ankara 2004. (TDK) Okuyucularımızın Düşünceleri [Samed Eğit; Ataullah TERZİBAŞI], Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Temmuz 1953, C: II, 22. sayı, s. 715-716. TERZİBAŞI, Ata, Şebekler, Türk Dili Dil ve Edebi-yat Dergisi, Ağustos 1955, C: IV, S: 47, s. 689-690.
TERZİBAŞI, Ata,(1962a) Sağır Kef, Kardeşlik ( ءاالخا ), Nisan 1962(1. yıl-sayı: 12), s. 26-27. TERZİBAŞI, Ata,(1962b) Yazı Dili Konuşma Dili, Kardeşlik( ءاالخا ) Ağustos 1962(2. yıl- sayı: 4), s.26-27. TERZİBAŞI, Ata,(1966a) Dil Sürçmeleri-1, Kardeş-lik( ءاالخا ), Mayıs-Haziran 1966, (6. yıl-sayı: 1-2), s. 46. TERZİBAŞI, Ata,(1966b) Dil Sürçmeleri-2, Kar-deşlik( ءاالخا ) , Temmuz 1966(6. yıl- sayı: 3), s. 46. TERZİBAŞI, Ata, (1966c) Dil Sürçmeleri-3, Kar-deşlik( ءاالخا ) , Ağustos 1966, (6. yıl- sayı: 4), s. 47. TERZİBAŞI, Ata, (1966d) Dil Sürçmeleri-4, Kar-deşlik( ءاالخا ) , Aralık 1966(6. yıl- sayı: 8), s. 50. TERZİBAŞI, Ata, Dil Sürçmeleri-6, Kardeş-lik( ءاالخا ), Eylül 1967(7. yıl- sayı: 5), s. 46. TERZİBAŞI, Ata, (1968a)Dil Sürçmeleri-7, Kardeş-lik( ءاالخا ), Mart 1968 (7. yıl- sayı: 11), s. 46. TERZİBAŞI, Ata,(1968b) Irak Türkleri ve Dil Öz-leştirmesi, Kardeşlik ( ءاالخا ), Temmuz 1968, (8. yıl- sayı: 3), s. 47-49. TERZİBAŞI, Ata, Elifba Kitabı ve Tavsiyelerimiz, Kardeşlik( ءاالخا ), Temmuz-Ağustos 1971, (11. yıl- sayı: 3-4), s. 17-20. TERZİBAŞI, Ata, Kerkük Matbuat Tarihi, Kerkük Vakfı yayınları, İstanbul 2005. TERZİBAŞI, Ata, Kerkük Ağzı Türkmence Sözlük (1. cilt), Kerkük 2011. TERZİBAŞI, Ataullah(A. Terzibaşı), Fuzuli Hak-kında: Bir Yazı Üzerine, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Kasım 1954, C: IV, 38. sayı, s. 97-99. TERZİBAŞI, Ataullah(A. Terzibaşı), Kerkük Mani-lerinde: Bilinmiyen Türkçe Sözler, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Nisan 1955, C: IV, 43. sayı, s. 434-436. USER, H. Şirin, Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ yayınları, Ankara 2006. Vasfî, İhsan S., مشاكل الكتابة القديمة في اللغة التركمانية, Kardeşlik ( ءاالخا ), Mayıs 1962, (2. yıl-1. sayı), s. 14-16.
-
ısB“
ve DoğruYazı dahaV, Sayı: 1bu bilimüzerinde
Türkmen lışmanın
izlenmiş ohariç, Tü
dağıtım amçabasıyla
ÖZET: Türkiye’nikültür ve kdukları devdevam ettirIrak’ta bulyımlamışlalunan Türkkip etmişlegörmesini lunan Yenida bilgiler
∗ Arş Gör. Fı
K altılmış biçBilimler En“Türkiye’niu Yol (İskena sonra Fıra1, Yıl: 2007)
msel çalışmaen 2011’de yKardeşlik O
n değeri, Baolmasını keürkmenlerinmacıyla ulaa gerçekleşm
in sınırları dkimliklerinivletlerin içermek amacılunan Türklardır.1933 yklerin, Türkerdir. Bununde sağlamıi Irak gazetverilecektir
ırat Üniversite
çimiyle yayımnstitüsü, Tarin Güney Sınderun) Gaat Üniversit7) yayımlanmanda elde edyaptığımız Ocağı, yayınağdat’ta çıkesin olarak n çıkarmış oaşmamıştır. miştir. Buna
dışında kalai koruma veerisinde kenıyla dönemiler de bu anyılında yayıkiye başta on yanında dşlardır. Bu tesinin içerir.
esi Fen-Edebiy
Y
mladığımızrih Anabilimınırları Dışazetelerinintesi tarafındmıştır. Yendilen sonuçve daha sonn No: 24) v
karılan bu gsaptamasınolduğu herBu da gazea kitabımız
an Türk Tope yaşatma nndilerini ifain etkili kitlnlamda başkın hayatına olmak üzeredaha da öneçalışmamızği ve Türki
yat Fakültesi T ~ 9 ~
Yavuz H
z bu yazı, 20m Dalı’ndaşında Yayımn (1934) Değdan çıkarılai Irak gazet
çlar, genel çnra kitaplaşvarılan sonugazetenin Tündan ileri gr hangi bir betenin başyaın birkaç ye
plulukları, ynoktasında
fade etme vle iletişim arkent Bağdabaşlamış ol
e dünya ve Iemli olarak Tzda pek biliiye ile Türk
Tarih Bölümü
Haykır∗
004’te Türka Sayın Yavmlanan Yeneğerlendirilman Ortadoğtesinin yalnçizgileriyle,ştırdığımız uçlardan fa
Türkiye’ye uelmektedir.basın organazarı Celil erinde işare
yaşadıkları birçok faal
ve Türkiye racı olan ga
at’ta Yeni Ilan Yeni IraIrak çevresiTürk kültürinmeyen ve
k kültürü bağ
ü - ELAZIĞ
kiye’nin Fırvuz Haykır’i Irak (Bağmesi” konuu Araştırma
nız dört sayı bizim aynıçalışmada (
azla farklı dulaşmasını,
Bildiğimiznı ülkenin dYakup’un het etmiş bul
siyasi organliyetlerde bile olan so
azetelerden rak isimli ak gazetesi inde gelişenrünün devame elimizde ağlamında y
rat Üniversi’ın hazırlamğdat), Vahdeulu tezden aaları dergisısı üzerindeı gazetenin (Yeni Irak
değildir. Anoralarda bi
z kadarıyla, dışına abonharcadığı olunuyoruz.
nizasyon alulunmuşlarsyal kültürefaydalanmıhaftalık birvasıtasıyla
n olayları ymı noktasınancak belli ayın politik
itesi Sosyal mış olduğu det (Halep) alınmıştır. sinde (Cilt: en yapılan 24 sayısı Gazetesi: cak bu ça-ile az çok bu gazete
nelik ve ya olağan üstü (Kazancı)
ltında kendirdır. Bulun-el bağlarınıışlardır. r gazete ya-
Irak’ta bu-yakından ta-nda bir işlevsayıları bu-
kası hakkın-
l
i -ı
---v --
-
~ 10 ~
Giriş Osmanlı Devleti’nin yıkılması ve 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Anadolu sınır-ları dâhilinde kurulmasıyla Ortadoğu, Balkanlar ve Kafkaslar başta olmak üzere pek çok bölgede Türk toplulukları bu sınırlar dışında kalmıştır. Sınırlar dışında kalan Türk unsurları tarihi ve milli birlikteliği olan Türkiye Cumhuriyeti ile bağlarını sürdürmek için büyük çaba harcamış-lardır. Ayrıca yaşadıkları bölgelerdeki siyasi organizasyonların tabiiyeti altında kimlik ve kültürlerini korumak amacıyla birçok girişim ve faaliyette bulunmuşlardır. Bu faaliyetlerin içeri-sinde neşriyat çalışmaları önemli bir yer tut-maktadır. Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında varlıkla-rının devam ettiren bu Türk unsurları, yeni Türk Devleti’ni kendilerinin hamisi olarak görmüş-lerdir. Türk Devleti’ne olan bağlılık ve mensu-biyet şuuru ile Türk kültür ve kimliğini koruma psikolojisiyle yapmış oldukları faaliyetlerin en belirgin olduğu alan, Türkçe yayın faaliyetleri-dir. Bu yayınlar içerisinde gazeteler önemli bir yer tutmaktadır. Gazeteler vasıtasıyla Türki-ye’ye olan bağlılıkları ve mensubiyet şuurunun yanında; Türkiye ve Türkiye sınırları dışında muhtelif bölgelerdeki soydaşları ile iletişim kurmayı ve birbirleri ile haberdar olmayı da bu gazeteler vasıtasıyla gerçekleştirmişlerdir. Tür-kiye’nin bir milli meselesinde Yunanistan’ın İskeçe şehrinde yaşayan Türklerin çıkarmış olduğu bir gazete ile Suriye’nin Halep şehrinde veya Irak’ın Bağdat şehrinde yine Türklerin çıkardığı gazetelerin reflekslerinin aynı paralel-likte olduğunu, bu gazetelerin yayınlarında çok net görmekteyiz. İşte bu anlamda, Bağdat’ta Türkler tarafından 1933 yılında yayımlanmaya başlayan ve elimiz-de ancak belli nüshaları bulunan Yeni Irak ga-zetesi, Bağdat’ta yaşayan Türklerin yaşamı, duygu, düşünce ve faaliyetleri ile dünya ve Türkiye’ye bakışları noktasında bize bilgiler vermektedir. Yeni Irak Gazetesi, uzun yıllardan beri her türlü baskı ve tecrit içerisinde yaşamla-
rını sürdürmek zorunda kalan Irak Türklerinin kısa süren bir zaman dilimi içerisinde belli sos-yal ve kültürel hakları elde ettiğini göstermesi bakımından da ayrıca bir öneme sahiptir. Bu kısa süren hak alma sürecinde, Atatürk Dönemi dış politikasının etkisi büyüktür. Daha sonraki süreçte Irak’ta yaşayan Türkler her türlü siyasi sosyal ve kültürel hakları ellerinden alınarak günümüze kadar gelen ve şu anda da sürmekte olan bir haksızlık ve zulüm sürecinde varlıkla-rını korumaya çalışmaktadırlar. Bunun yanında Yeni Irak Gazetesi’nin yayınlanması Irak’ın başkenti olan Bağdat’ta ciddi bir Türk nüfusu-nun yaşadığının da bir göstergesidir.1 Yeni Irak Gazetesi’nin 1934 yılında yayımla-nan ve incelememize konu olan dört nüshası elimizde bulunmaktadır. Bunlar 4 Şubat 1934 (28 Numaralı), 8 Nisan 1934 (37 Numa-ralı), 13 Mayıs 1934 (42 Numaralı), 10 Hazi-ran 1934 (45 Numaralı) tarihli nüshalarıdır. Elimizde bulunan Yeni Irak Gazetesi’nin nüsha-larındaki sayı numaralarına baktığımızda bu gazetenin yayın hayatına 1933 yılında başladı-ğını görmekteyiz. 2 1932 yılında bağımsızlığı verilen Irak devletine istinaden gazeteye Yeni Irak ismi verildiği kuvvetle muhtemeldir. Yeni Irak Gazetesi Bağdat şehrinde yayımlanmıştır. Gazetenin sahibi, yazı işleri müdürü (Mesul Müdürü) ve başyazarı Celil Yakup’tur. Gazete haftalık olarak Pazar günleri yayımlan-maktadır. Yeni Irak logosunun altında “şimdilik Pazar günleri çıkar” ibaresinin bulunması bu gazetenin haftada birkaç gün veya günlük gaze-te olarak yayımlanmasının planlandığı fikrini 1 Irak Türkleri hakkında geniş bilgi için bkz. Bilal N. Şimsir, Türk-Irak ilişkilerinde Türkmenler, Bilgi Yayıne-vi, Ankara, 2004; Suphi Saatçi, Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk Varlığı, Tarihi Araştırmalar ve Dokümantas-yon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı, İstanbul, 1996; Suphi Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenle-ri, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2003; Şevket Koçsay, Irak Türkleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1991; Hamza Çelepoğlu, Dünden Bugüne Irak Türkmenleri ( Ortadoğu Siyasetindeki Yeri), Elazığ 2006 (Fırat Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü yayınlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Doç. Dr. Erdal Açıkses) 2 Yeni Irak Gazetesi, 4 Şubat 1934, s. 1.
-
bize düşünhaftalık yaşanmıştır. yuculardanİdari yer karşısındakBasım işi yapılmıştırMatbaası’nmıştır. Bağdat şehsi, Bağdat yetlerinde de okuyucurına daha çdiğer vilayde kullanılGazetenin ile satılmaYeni Irak Gbedeli 250lerde ise yzetenin fiykarşılığınınettiğini yinilanlarındaşartlarının lerinin peşbir ilan bulFakat anlaişlemleri tvilayetlerdücretleriningörevlendidiğer vilayde okuyuc
3 Yeni Irak G4 “İ’tizar”, Ye5 “Bağdat Po6 Fels Irak’ta1 kuruş 1,5 Ir7 “Okuyucula4. 8 “Abone Şer9 “Okuyuculatesi, 10 Hazir
ndürmektediayınlarında Bunu basıl
n özür dilenolarak “Baki mahal” Bağdat’ta
r. Elimizdenda biride
hrinde yayımbaşta olmave Irak sın
ularına ulaşçok posta ilyetlerde dağlmıştır.5 bir sayısı
aktaydı. 6 YGazetesinin
0 fels, Bağdyıllık abonelyatının 1934n aşağı yune gazetede an anlamak
bulunduğu şin ödeme şlunmaktadıradığımız kaam uygulan
de bulunann toplanmairmiştir.9 Gayetlerinde olcusuna ulaş
Gazetesi, 4 ŞubYeni Irak Gazetostası”, Yeni Ira kullanılan parak fels’i değearımıza”, Yen
riatı”, Yeni Iraarımızın Nazaran 1934, s. 2
ir.3 Ancak bbile bazı
lamayan saynmesinden aağdat Hayd
adres olarbulunan öz
eki gazeteleAhd Matb
mlanan Yenak üzere Iranırları dışınşmıştır. Gazle ulaşmaktğıtım için ab
1934 yılı içYine 1934 n Bağdat’ta dat dışındaklik bedeli 74 yılı itibariukarı 3,25
verilen Tüktayız. 7 G kısımda isşartı bulundr.8 adarıyla bunamamıştır.n abonelerası amacıylazetenin Balduğu gibi bştığını ve i
bat 1934, s. 1.tesi, 10 Hazirarak Gazetesi, 4ara birimidir. erindedir. i Irak Gazetes
ak Gazetesi, 4arı Dikkatine”.
bu fikre rağmaksamalar
yılar için, oanlamaktayıdarhane Carak verilmizel matbaalerin üçü Kbaası’nda b
ni Irak Gazak’ın diğer vndaki ülkelzete okuyucadır. Bağdabonelik sist
çerisinde 5 yılı içeris
yıllık aboneki diğer vila50 fels idi. yle Türk pakuruşa tek
ürkçe kitap sazetede ab
se abone beduğunu beli
u peşin öd. Çünkü garden gazetla bir muteağdat ve Irabaşka ülkelilgi gördüğ
an 1934, s. 3.4 Şubat 1934,1934 kuruna
si, 4 Şubat 193
4 Şubat 1934, ”, Yeni Irak G ~ 11 ~
men ya-
oku-z.4 amii iştir. arda
Kiren asıl-
zete-vila-erde
cula-at ve temi
fels inde eliği ayet-
Ga-arası abül satış bone edel-irten
deme azete enin emet ak’ın erde ğünü
, s. 1. göre
34, s.
s. 1. Gaze-
gazyız.GazgazhaliYazlabıArazamrülmGazda TnuşğunsımCumbesiGazla bÖrn
10 “Y11 “T1934
zetede çıkan.10 zetenin fizzete 4 sayfadinde bölünmzı dili Türkçı yapılmış ap Alfabesiman Latin hmektedir. zetenin dilinTürkiye Cuulan sade T
nu görmektmları Latin
mhuriyeti’ni de kullanmzetede tashibirlikte bu neğin; 13 M
Yeni Irak”, YeTürkiye Habe4, s. 2.
n ilan ve rek
iki durumudan ibarettirmüş ve fotoçedir ancakolmasına r
i kullanılmharfleriyle
ne baktığımumhuriyeti Türkçe ile ateyiz. Ayrıcharfleriyle
nin harf inkımıştır.11 ih hatalarınadurum sıkl
Mayıs 1934 t
eni Irak Gazeterleri”, Yeni
klamlardan
una bakacar. Genel olaoğraflar kulk Türkiye’drağmen bu
maktadır. Fayazılan ya
mız zaman, sınırları içeaynı paraleca gazeteni
neşredilereılâbından so
a yer yer raıkla görülmtarihli gaze
tesi, 4 Şubat 1Irak Gazetes
anlamakta-
ak olursakarak 5 sütunllanılmıştır.e harf inkı-
urada halenakat zamanzılarda gö-
1934 yılın-erisinde ko-llikte oldu-in belli kı-ek Türkiyeonraki alfa-
astlanılmak-memektedir.tede numa-
934, s. 4. si, 13 Mayıs
-
k n . -n n -
----e -
-. -
s
-
~ 12 ~
ra 42, yıl olarak da beşinci yıl yazılmıştır. Bu türden hatalar yok denecek kadar azdır. Gazetenin logosunda gazetenin künyesi ve abo-ne şartları yer almaktadır. Logonun sol tarafında yer alan künyenin ilk satırında, “Yeni Irak her şeyden bahs ider. Türkçe haber ve ilim gazete-si” ibaresi bulunmaktadır. Ayrıca bazı sayılarda logonun sol tarafında İngilizce olarak “Turkish Newspaper” yazısı yer almaktadır. Bu künye içerisinde gazeteye gönderilen ve basılmayan yazıların iade edilmeyeceği belirtilmiştir. Ayrı-ca, gazete idaresine gönderilecek mektup ve havalelerin gazete sahibinin namına gönderil-mesi gerektiği notu bulunmaktadır. Gazetenin köşe yazarları ise, gazetenin sahibi, mesul müdürü ve baş muharriri görevlerini uh-desinde bulunduran Celil Yakup başta olmak üzere Doktor Behzad ve Babacan (muhtemelen müstear kullanılmıştır)’dır. Bunların dışında gazetede Irak sınırları içinden12 ve Irak dışında-ki ülkelerden (özellikle Avrupa’dan)13 yazılar da bulunmaktadır. Yeni Irak Gazetesi’nde iktibaslara da geniş yer verilmiştir. Irak’ta, Komşu Devletlerde ve daha başka ülkelerde yayımlanan gazetelerden yer yer iktibaslar yapılmıştır. Özellikle Türkiye’de yayımlanan Akşam, Vakit ve Hakimiyet-i Mil-liye gazetelerinden iktibaslar geniş yer tutmak-tadır. Ayrıca, Anadolu Ajansının haberlerine de yer veren gazete Anadolu Ajansıyla kendisi arasında bir yakınlık hissettirmekten de geri durmamıştır.14 Yeni Irak Gazetesi künyesindeki “Her şeyden bahs iden Türkçe haber ve ilim gazetesi” ibare-sinde işaret ettiği gibi gazetede her konu ile ilgili haber yorumu bulunmakta ve bu gazetede özellikle Türkiye haberleri ve yorumları geniş yer tutmaktadır. Türkiye ile olan psikolojik ve kültürel bağlar bu gazetenin genel karakterinde bariz şekilde görülmektedir. 12 Yeni Irak Gazetesi, 8 Nisan 1934, s. 2. 13 “Avrupa’da Mühim Hadiseler Hazırlanıyor”, Yeni Irak Gazetesi, 8 Nisan 1934, s. 2. 14 “Büyük Gaziye ve Türk Büyüklerine”, Yeni Irak Gaze-tesi, 4 Şubat 1934, s. 2.
Yeni Irak Gazetesinin içeriğine baktığımızda ana hatlarıyla gazetede ki yazıların dünya, Tür-kiye ve bölgede meydana gelen gelişmeler üze-rinde yoğunlaştığını görmekteyiz. Gazetede, her konuda haberlere rastlamak mümkündür. Gaze-tenin verdiği haber ve yorumlara bakıldığında, gazetenin mahalli bir özellikten sıyrılıp, çevre-sinde ve dünyadaki gelişmelere karşı duyarlı bir gazetecilik yaptığını söylemek yanlış olmaz. Sonuç: 1933 yılında yayın hayatına başlamış olan Yeni Irak Gazetesi vasıtasıyla Irak’ta bulunan Türk-ler, Türkiye başta olmak üzere dünyada ve çev-resinde gelişen olayları yakından takip etmiş-lerdir. Gazetede dünya haberlerine geniş yer verilmiştir. Dönemin önemli siyasi, sosyal, dip-lomatik ilişkileriyle ilgili haber ve yorumlarının yanında aktüel ve ilginç haberlerde yer almıştır. Gazetede Avrupa’nın ve Uzakdoğu’nun gergin siyasetini çok net olarak görmekteyiz. Gazete başta Bağdat olmak üzere Irak sınırları içerisindeki Türklere hitap eden bir gazete hü-viyetindedir. Bunun yanında verdiği haberler ve yazılarla, Irak Devletinin sınırları içerisindeki Türk unsuruna hitap eden gazete kimliğinden sıyrılarak, bulunduğu bölgeye şamil, dünya ve çevresindeki olaylara duyarlı, bir gazete hüviye-tinde olmaya çalışmıştır. Yeni Irak Gazete-si’nde Irak’la ilgili haberlerde geniş bir yer al-mıştır. Bunun yanında gazete de Irak siyaseti ile ilgili haberler çok azdır. Gazetede, Dünya, Tür-kiye ve Irak haberlerine nazaran komşu ülkele-rin haberleri çok kısıtlı olarak yer almıştır. Bu anlamda Hicaz ve Yemen Krallıkları arasındaki savaş ve Mısır Devleti dışında pek bir habere yer verilmemiştir. Yeni Irak Gazetesi’nde yüksek bir Türklük şuuru ile Türkiye sevgi ve saygısının olduğu-nu sarih bir şekilde görmekteyiz. Sıkı bir Arap Milliyetçiliği iktidarının başlangıç devre-sinde, Türk kültürünün Irak’ta bulunan Türkler tarafından yaşatılması ve korunması noktasında önemli bir görev görmüştür. Özellikle kültürün
-
gelişmesi, önemli unGazetesi’ngörmekteybelli sütunGazetenin Latin alfabrını güçlenile Türkçe ye’de kültamaçlanmıTürkiye’deire kültürelre temin görmekteylerinde büyhaberlerdeIrak’tan Tüte sayfalaryer almıştıYeni Irak birçok Avrluşlarındankiye basınıtir. Bunun ti’nin resmsının vermkullanılmışmeyi gazezetede, Tümış olduğuKonya’nınhumluk hahaberlere bbağlamda içerisinde mektedir. Özellikle Tde, TürkiygörmekteyDevletleri
kök salmnsuru olan nin yoğun veyiz. Osmanlarda da Labu şekild
besine geçmndirmek, Ira
okuma yaztürel gelişmıştır. Ayrıcae yayınlananl materyalleedilmesind
yiz. Türk küyük bir ilgi n anlamakürkiye’ye turında sık sıkr. Gazetesi barupa ve komn iktibaslar ı büyük bir yanında Tü
mi haber kurmiş olduğu ştır. Türkiy
etenin sütunürkiye Cumu bir uluslarn bir köyünaberine kadabüyük bir ösanki Türkyayın yapa
Türkiye ile ye’ye olan yiz.Bunun y
arasında g
ması ve kodil konusue özel bir çnlıca yayımatin alfabesie bir yayı
miş olan Türak’taki Türkzmayı öğretmelerden ua Yeni Irakn gazete, deeri Irak’ta b
de yardımcıültürüne Irakgösterdiklektayız. Buurist gönderk Türkiye i
aşta Türkiymşu ülkeleyapmıştır. bilgi kayna
ürkiye Cumruluşu olan
haberlerdeye’deki hernlarında gör
mhuriyeti Drarası antlaşnde çiftçilerar her çeşit közenle yer kiye Cumhuan bir gazet
ilgili yazılsevgi ve g
yanında Tügelişen ilişk
orunmasınınunda Yeni aba harcadımlanan gaini kullanmıın izlemesirkiye ile baklere bu altmek ve Tü
uzak kalmamk Gazetesi’ergi, kitap vbulunan Türı olduğunuk’lı Arap grini gazetedunun yanrmek için gile ilgili ila
ye olmak üzrin basın kÖzellikle T
ağı teşkil etmmhuriyeti De
Anadolu Ae yoğun olr olumlu grmekteyiz.
Devleti’nin yşmadan tuture dağıtılankonu ile alaverilmiştir.uriyeti sınıte izlenimi
lmış makalegüveni çok ürkiye ile kiler de, ga
~ 13 ~
T(Ye
n en Irak ığını azete ıştır. nde,
ağla-fabe ürki-mak ’nin,
vesa-rkle-u da enç-
de ki ında
gaze-anlar
zere, kuru-Tür-miş-evle-
Ajan-arak eliş-Ga-
yap-unda n to-akalı . Bu ırları ver-
eler-net
Irak azete
tarabu ğe ycağ IrakenhemlişmkiyekuvlumtürlifadSonliğinTürdukSiyyerdyaştedeteyi
Türkiye’den eni Irak Gazafından büyilişkilerin Työnelik birğı vurgulanmak tabiiyetint Bağdat’tam Türk kimmesi ve kene Cumhuri
vvetlendirmmda kendilerleri ile yaşamdesidir. nuç olarak, ni yok etmerkler, Türkiklarının bilinasetin garipde yaşansaama idealine Irak Türkiz.
kitap teminzetesi - 10 H
yük bir heyTürk ve Irakrliktelik olumıştır. i altında bua çıkarmış o
mlik ve kültündilerinin hiyeti Devleek hem de rini kabul ema azminde
siyasi sınıreğe muktediye’deki Tüncini her zap tecellileri a bile ailenni yok edemklerinin bu
ni için yapılaHaziran 1934yecanla karşk devletleri
uşturmasına
ulunan Türoldukları buürünün koruhamisi gördeti ile olaniçinde yaşa
ettirerek kime oldukların
rlar kültür vdir değildir vürklerin bir aman diri tu
millet olmnin bir parçmemektedirhalini açıkç
an reklâm 4, Sayfa: 3)şılanmış veinin gelece-
vesile ola-
rklerin baş-u gazete ileunması, ge-
dükleri Tür-n bağlarınıadıkları top-mlik ve kül-nın canlı bir
ve ülkü bir-ve Irak’takiparçası ol-
utmuşlardır.ma ve başka
çası olarakr. Bu gaze-ça görmek-
e --
-e --ı --r
-i -. a k --
-
Ali", Türkve "Son Ayine "Nur AMûr Ali BAbdurrahmHalis'in yave çalışkangüçlü bir mraşır, oradabaşlayan şTürk şairi vZiya Paşa Mûr Ali BBunların alar. Şairin,mektup, biDivan şairida Arapça yazmıştır. Birçok eseSâlikȋn" adkâdiri tariksöz eder. ŞArap dillerler yazmışt
miştir. Şakiye'de "Mû
Asır Türk ŞaAli" mahlas
Baba mürşidman tarafındanında kalarnlığından dmutasavvıf sa bir tekke air, bir takıve o zamanAmasya va
Baba Amasyarasında Ziy Ziya Paşa
irkaç manzui sayılan Mve Farsçay
erleri olduğudlı elyazmakatının esasŞeyh'in dahrine çok vaktır. Bunların
kişinin oairin, Türkçûr Ali Baba"airleri" kitabsını kullanm
di Kerküklü dan kendisirak öğütleri
dolayı Şeyhsayılır. Türkyaptırır ve ım tanınmış
n Amasya Valisi olduğuya'ya gider
ya Paşa da bile yakın bi
um ve mensMûr Ali Baba
yı da güzel
u söylenmeası bir esersında ve bunha ziyade dikif bulunann içinde bir
“Şihâ
Halk arRecm'iKerkükBaba Z
yaşayanlaoğludur. Ahe şiirlerinde" diye tanınbında "Nur
mıştır. Şeyh Abdu
ne halifenininden yarar
hi ona "Mûrkiye'nin SivKâdiriliğin ş kimselerle
Valisi olan Zu sıralarda A
Amasya'nıbulunur. Arir dostluğu
sur yazılarlaa, iyi bir bilbir şekilde
ektedir, ancari vardır. Buna girecek mikkati çeken bu bilgin şTürkçe gaz
~ 14 ~
âbûl K
rasında Moril Fikret" ak'te doğmuşZâde Mehmarın sevgi vhmet Paşa, e mahlası "nmış ise de
Ali Baba"
urrahman Hn icazesi verlanır. Yetenr Ali" adınıvas şehrinde
kurucusu oe tanışır. B
Ziya Paşa olmAmasyalıların ileri gelealarında uzuolur. Dostlu
a sürdürdülelgin zattır. Te bilerek he
ak elde buluu eserinde müritlerin yn şiir ve tarşair, bu dillezeli ün almış
Kudret V
Mûr A
Siham
r Ali Baba ddlı eserin yştur. Bu esmet Fazlullve saygılarınoğlu Mehm
"Âlȋ" olmak"Türk Dili"diye geçm
Halis'in samerilmiştir. Mnekli çalışmı vermiştir.e yerleşir kaolur. Halk aunlardan Tmuştur. rın daveti üzenleriyle göun sohbetleuklarını karer. Türkçenin yer üç dilde
unan "Tenbbağlı bulun
yapacağı işlrihleridir. Faerde pek çoştır.
fi RecmVe Ali Bab
m Zengi
diye tanınanyazarı Mûr Aerin kapağılah'tır. Soynı kazanan A
met'i çok iyikla beraber, " dergisinde
miştir. Ayrıc
imi müritleMûr Ali Babması Şeyhi'n Kâdiri tariadiriler tarikarasında kâd
Tanzimat Ed
zerine örüşür. er baş-rşılıklı
yanın-şiirler
bȋh'us-nduğu lerden ars ve k şiir-
Dr
m-il-Fi
ba
i
n "ŞihâbuAli Baba 1ında asıl ad
ylu, zengin, Ahmet Paşai bir eğitim
Kerkük'te e ( sayı: 57a Farsça şii
erinden olmba uzun birnin hoşuna ikatına bağkatını yaymdiri tarikatındebiyatının
r. Siham Z
kret”
'l Kudret fi805 yılındadı Mûr Aliçevresinde
a adında birile yetiştir-"Mor Baba, yıl: 1956)irlerinde de
uştur. Şeyhr süre Şeyhgittiğinden
ğlı olan şairmak için uğ-nı yaymayaönde gelen
Zengi
i a i e r -a ) e
h h n r -a n
-
Bu şair, 1Davut Paşlıklı yüksearasında yBaba'nın "adlı basılmti. Küçük oluşmaktadtadır. Yazdlemektedir İşte bهللا Seni
Elimde buçe, Arapçabeytlerin yveya Türkç "Hem
Ş
995 yılındaşa Dönemidk lisans tezer almıştır."Şihâbu'l K
mış bir divanhacimde oldır. Kitap 2dığı divanınr: bu mesnevî- مثنوئ فضل هللا
Allah'tan e ھدن ايدر آكاه
lunan divana ve Farsçaya tümü Açe-Arapça yme der râh r
Şairin Siva
a ortaya kode Irak’ta Tzimde ele al Araştırdığ
Kudret ve Rnı 1995 yılılan bu diva269 mesnevn son beyti
-i Fazl'ullahايشته بو
der âgâh سنى اللھ
nda, şiirler üa) yazılmışt
Arapçadır yya da Türkçrâhra cûyend
as’ta Mez
oyduğum “Türk Şiiri”ldığım 15 şağımda MûrRecm'il Fikında elime
an 32 sahifeviyi kapsaminde şöyle
h
üç dilde (Ttır. Ayrıca
ya da Farsçe-Farsçadırd"
arlığı
~ 15 ~
“Vali baş-airin r Ali kret" geç-eden mak-söy-
Türk-bazı
çadır r:
Bu nularınamiş
ر
Div"nâ
" ھرا جويند"Ez gami
" كويند Nûr-ı Ha
ى اشراق Mâ veced
ى االفاق Hûva ker
نحن مثل ترابHûva kel
حن كالدوالب eserde bulu
arı kapsamaa değinmiş ştir.
Örneğin:Her şey’i
خرى او Vahdehu
"Gayr-i v" يا غافل
"Misl'en-" ضحى آفل
Sıfetı lem
لم يولد Olmadı Z
ه كفواَ احد Mebde’in
راب اوليور Hepsi top
فيضياب اوليور "La tekul " ال ما ھو
"Celle m" ھو
vanı yazan zım ve mü’
ھمه در راه راھiş ah ah mı غمش آه آه مى*****
ak etmese bi حق ايتمسه بزى
dnâ ez-zılâlوجدنا الظالل فى
**** r-rih-i nahnu
ھو كالريح نح lmâ’-i nahn
ھو كالماء نحن unan şiirleraktadır. Dü
Tanrının b
in ibtidâsı aيئك ابتداسى آخ
u lâ ilâhe illâده ال اله اال ھو****
vech'ül İlâhiغير وجه االله-necm fi-z-zل النجم فى الض****
m yelid veleصفتى لم يلد و
Zat-ı Hakkaولمدى ذات حقه**** n merce’in tبدأك مرجعك ترprakla feyziسى طوبراقله ف**** l keyfe Hu vتقل كيف ھو وال
men la ilâha iل من ال اله اال ھşairin adı
’lifi: Mûr A
ھ" gûyend"
ازغ"
izi işrâk نور
le fi'l âfâk ما و
u misl'e tura
nu ked-dulab
r dini ve tasünya ve ahibirliğini ter
ahırı o ھر شيâ hu وحد
i ya gâfil" "
zuha âfil" مثل"
em yüled ص
a küfven ahaاو
turab oluyo مبiyâb oluyor ھبس
vela ma Huال ت"
illa Hu" حل"
kitabın ön Ali Baba Zâ
ab
b
savvufi ko-iret konula-rennüm et-
ad
or
u"
kapağındade Mehmet
---
a t
-
Fazlullah"
kitabın, M"Serabıyanyılında basKapağın aeseri olduğBedi’e" ه"ve Recm'ileserleridir.Ayrıca basarka kabak1. Red'ul
منغورين 2. Keşf'us3. Ruh'ar-
diye yazı
Merzifon'dan" basımevsıldığı göstearka kısmınğu gösterilm
مناجات بديعه" l Fikret" ت". sılmak üzerkta yazılmış
menfurin ن في تعظيم المs-Sudur. ور-Ruh ح الروح
lmıştır. Yin
a bulunan vi tarafınderilmiştir. nda, müelifmiştir. Birin
ikincisi "Ş رجم الفكرت
re olan dörtır. Bunlar dfi tanzim'
المنفورين كشف الصدو روح
ne ön kap
"Nersu" dan 1330-1
fin basılmışcisi "MünacŞihâbu'l Kuب القدرت فى
rt eserin deda şöyle: il mağfurin
~ 16 ~
pakta
ve 1368
ş iki cât-i
udret شھاب"
e adı
n. رد
4.MûvefaYaztı tatür. çalıçıka *PrDill-----Kay1. Cum2. AbiyaEdeAnk3. SDönTezTürs.11 رجم
13 راقدا، گی17 -
1 s. Ele1. h11/02.htlull11/03.ht3%11/0
Mürşid'ül-ûr Ali Baba, fat etmiştir. Mzımı noktalaarihine kaza
İleri ki taışmayla belar.
rof. Dr., Tler Fakülte--------------ynakça: Ata TERZ
mhuriyet BaAtatürk Yükatçıları Ansebiyatı, Atakara, 2005, Siham Abdüneminde Irzi, Bağdat rk Dili ve E18-120 ب القدرت في
368 – 1330نا دونه مينده عرٻگل كولتور مدير
9، 2005غداد،83ktronik Ka
http://www.03/2012, s.1ttp://ismailhah-mur-ali-03/2012, s.1ttp://www.s96nemli-%c03/2012, s.2
Müsterşidin1882 yılınd
Mezarı Çayarken değerandırdığı önrihlerde dahki şairin ba
ürk Dili veesi/Bağdat Ü--------------
ZİBAŞI, Kasımevi, Keksek Kurumsiklopedisi,atürk Kültürs.320
ülmecit AHMak’ta Türk
ÜniversiteEdebiyatı B
فضل هللا، شھابرسو و سرابيان والي داود باشايغي، توركمنصيم ئه وى، بغ
aynaklar: hasancosku1-3 hakkialtunta-baba-kadde1-8 sivasder.net/c5%9eahsi 2
n المسترشدين da Cuma güyırağzın'dadrli şairin Tünem bence çha geniş veaşka eserler
e EdebiyatÜniversites---------
Kerkük Şaierkük, 1968mu, Türk Dü
Türk Dünr Merkezi
MET, Vali Şiiri, Yük
esi, Diller Bölümü, Bağ
بابا زاده محمدفون، مطبعة برد المجيد أحمد،، كولتور باقانليغر ايشله رى باص
un.org/?&Bi
as.com/2010ese %E
/?&Bid=13
مرشدünü Sivas'tadır. ürk edebiya-çok büyük-
e detaylı birri de ortaya
tı Bölümü/si.
irleri, C.II,8, s.25-32 ünyası Ede-nyası OrtakBaşkanlığı,
Davut Paşaksek Lisans
Fakültesi,ğdat, 1995,
مور علي ب 4 .الفكرت، مرزيف
سھام عبد.5تورك شعري،
نه ل كولتورگ
id=748928,
0/03/17/fazE2%80%...,
0780&/%cyetlerimiz,
a
--r a
/
,
-k ,
a s , ,
ا
,
,
,
-
1834 yılındaccount ofXIX yüzyılık ile yarıolanların syılında Motaki) ad ve Sir Aleksaadıyla tanının 593 saTürkmenisrada ’Encymatlardan istiyoruz. Seyyah v16.05.1805şındayken yılından ityardımcısı Cutch’egidİngiltere K
1 Akad. (Orsü’nün Baş A2 Путешествроляиотче
правительстБорнсом, члгеографичес
K
da Londra’df a journey ılda Orta Asışmaya başayısı çoğalı
oskova Ünivaçıklamayl
ander Burnılan ve ilgilayfadan ibastan Merkezyclopedia Byararlanara
ve araştırm5 tarihinde Fast India
tibaren Suraolarak
der.KuzeyBKralı IV. Wi
rd.) Prof. DrAraştırmacısı AвиевБухару; Ретопутешествтва Индии в 1леном Королеского общест
12 SaKısa “Tü
da Sir Alekfrom India
sya, Afganisşlayan Rusyır. Bundan versitesi Bala okuyucuy
nes’in ilim li bölümleriaret Rusça çzî Devlet KüBritannica’nak kitabın y
macı olarakMontrose’dCompany’
at’ta tercüm
atıHindistanilliam’ın (1
. MuratgeldiAşkabat/TürkРассказоплаввииизИндиив1831, 1832 и евского общетва.
atırdan Türkmen
Murat
sander Burna to Cabool,stan ve İranya’da A. Budolayı eserasımevi taraya sunulur:2
dünyasındainde Türkmçevirisi, şimütüphanesi’
nın 1959’dayazarı hakkı
k tanınan de, İskoçyada asker ol
mecilik yapa
n’ınvekomş765-1837)
i Söyegov, Tükmenistan. msoваниипоИндувКабул, Татар1833 годах леества. Издани ~ 17 ~
Oluşannce-İngtgeldi So
nes’in üç ci, Tartary an
n’ı kendi etkurnes’in kit
r, Rusçaya çafından aşa2 a kısaca ‘B
menlerden bamdi bir adende korunmçıkan 4. Cinda kısa bi
Sir Aleksa’da dünyaylarak görevar. 1826’da
şubölgelerinhediyesi bi
ürkmenistan İloyegov@gmaуотморядоЛагриюиПерсиюейтенентом Оие П.В. Голуб
n Şiiri gilizce
oyegov1
iltten oluşannd Persia inkisi altına sotabına meraçevrilerek 1ağıdaki (dip
Buhara Gezahseden kit
ette Aşkabamaktadır. İlkildindeki mr bilgi verm
sander Burya gelir. 17 ve başlar. 1a siyasi mem
ntarihivecogr atı Mahar
limler Akademail.com горасподаркаю, предпринятОст-Индской бкова, дейсви
ve Bir ” Sözlü
n ‘Travels inn 1831-33’ okmak meseaklı
1849 not-
zisi’ tabı-at’ta k sı-
malu-mek
rnes ya-822 mur
grafyasıylairaca Rancit
misi’ne bağlı
амиВеликобртомпопредпикомпанейско
ительного чле
Dr.
ük
nto Bokharaadlı eseri nelesinde Bir
lgilenir.183Singh’e ka
Millî Elyazm
ританскогок-исаниюВысшеой службы, Аена Русского
Muratgeld
a; Being anneşrolunur .rleşik Kral-
31 yılındaavuşturmak
maları Enstitü-
его Александром
di Söyegov
n .-
-
-
için Lahoryaller toplarak şimdiktopraklarınbulunur. İrlen Sir Alhakkında yrak adı geçve Paris’inyazarına bBurnes, sodürür. 1834Muhammena siyasi Britanya’nları arasındvaşında LMuhammeyılında ŞahKabul’da Aleksandesona erir OSir A. Burnbının RusçSeyyahın 1832 (183Çarcov’a siyle başlamenlerin Yve diğer hakkında pincelemek yapmazdanmesleğimizbazı bilgileKitapta çodiğer özelSalır, TekHan, Balkuyunun Kayalt uruklard‘Onlar (Tümanlı impfından atıl
’a gider. Pear. Bir seneki Afganistanda devam ran’dan deneksander Byukarıda bilçen eserini n coğrafi cbüyük bir üon yıllarda 4 yılında ta
et’in (23.12misyonla
nın Afganistda yapan veondra’nın
et’in tarafındh Şuca’nın siyasi memr Burnes’in
O; 02.11.184nes’in nesilçaya çeviriTürkmenis
33?) yılında(şimdiki T
ar. Kitabın ‘Yurdu’ (Sasayfalarındapek çok bilve değerlen
n imkânszle ilgili saerden bahseok sayıda l isimler yee, Yomut, uyu, Üçkuyyı, Karabaldan oluştuğürkmenler –paratorluğunlmıştır’ diy
ek çok malze sonra Lahoan, Türkme
eden büynizyoluyla İ
Burnes 1834ldirimizin ibastırır. Kitcemiyetlerinün getirir. diplomatik
ahta çıkan A.1793 – 09gönderilir.(
tan’a karşı e başarısız Afgan lideda bulunmaAfgan taht
mur görevn 36 yaşın41 tarihide öllere bıraktıisi şimdi btan’a gezisa Amudery
Türkmenaba‘Türkmenis
ayfa: 345-36a yurdumulgiler var. Ondirmek özsızdır. Badece dil vetmek zorun
Türkmen er almıştır:Göklen, E
yu vb. Yazlhan, Bayanğu hakkında– M.S.) iddinun temeli yerek yazar
zeme ve maor’dan başlenistan ve yük bir geİngiltere’ye4 yılında geilk cümlesi tap, Londrande okunurSir Aleksankariyerini
Afgan kralı D.06.1863) y(1836). Bü1838-1842 sonuçlanan
erlerinden Dasını ister. 1tına çıkmas
vini yapar. ndayken haöldürülür. ğı seyahat k
bizim elimisi 16 Ağuya’dan gematşehri) geçstan veya T60) bölümü
uz ve halkıOnların hepel bir araştı
Bu yazımve edebiyatandayız. etnonimleri: Ersarı, Sa
Ernazar, Hazar, Göklenndırgibi 9
a malumat via edirlerkikendileri t
r. (Sayfa: 3 ~ 18 ~
ater-aya-İran
ezide e ge-ezisi ola-
a’nın r ve nder sür-
Dost yanı-üyük
yıl-n sa-Dost 1839 sıyla
Sir ayatı
kita-izde. ustos miyle çme-
Türk-ünde ımız psini ırma
mızda a ait
i ve arık,
amza bo-
tane verir.
Os-tara-351-
352sayıcümkız,bu limrınmızEsebiyasürekitalerlvermrinkındKörbahçevhemdestsathgibiAğaoldu
2). Kitabın ıdaki Türkm
mesi kısa b, kuşbegi, dilk kısa ‘Telerin yazılbulunmasın
z gerekiyor.erinde esassat sahibi deen A. Burapta Teke Te diyalogumiştir. (Saybiniciliği veda türkülerroğlu desta
hşısının söyvirisini de ym askeri hetanlarımızhi olduğunui yazar (veayunus Peruğunu da öğ
Sir ABu
352–356. men kelimeir sözlük o
dağ, su, ot, aTürkmence-İışında ve çena tabii bir
ız ‘Türkmeeğildirler’ grnes, kendiTürkmenlerşeklinde ik
yfa: 167-168e kendi atlar söyledikanlarımızdaylediği bir apmıştır. Fa
em de atı aüzerinde a
un delilidir.eya eseriniri’nin (Körğrenememiş
Aleksanderuhara giys
Sayfaları aesi ve İngilolarak yerleak, buz, kar İngilizce Söevirisinde far olay halin
nler her hangibi yanlış fi kendisiylerinin düşmaki tane şiirin8). Yazar, Tarını sevdiklklerinden ban Ersarı v
türkünün akat ‘Karuganlatıyor’ yaldığı malu Aşağıda gn Rusçaya roğlu’nun ştir.
r Burnes sisiyle
arasında 88lizceye ter-eştirilmiştir:
vb. Elbetteözlükte ke-
fahiş hatala-nde bakma-
ngi bir ede-fikirleri önee çelişerekanları Kürt-n çevirisiniTürkmenle-leri ve hak-
bahsederkenveya Sarık3 bendiningli kelimesiyazması iseumatın çokgöreceğimiz
çeviricisi)eşi) kadın
8 -: e ---
-e k -i --n k n i e k z ) n
-
Eksik ve yçevirisi, glarımızın Ktürkü olarametli bir klirtmek istelara kadarkıt’aları P1862 yılHrestomatiGördüğümşiiri 1834 basılan kitalamıştır. BfalarındakiAta Kavsuyayına hametnindekBinler’ desrak aslı nyılların baolarak söy1849 yılındokuyalım:
Bedevatı üGoçýiğidiňGarip ölse,Bedevatlı, PehdiyendYanı yere dBir aybı baBedevatlı, 3 Bahşi: ses s4 Я берегу арВ этот день С ним я убиБерегиарабсвооружайсяж5 В день битСижу прямоЯ один сынсестры. БерегиарабсКаругли!
yetersizliklegünümüzdenKöroğlu deak söyledikkaynaktır. Beriz ki, bilimr Köroğlu
Prof. İ. N. lında Kaisi’nde yay
müz gibi Kyılında İn
abında Sir Aiz, A. Burni bu çeviriutov ve M
azırlanan vi ‘Kempir’ stanın en so
nüshasını maşında bahşylenen şiirleda yapılan R
üç gün, dört ň sayasında , üç aydan sdemir donlu 2e, Polat yaydeğmez, şöyar, atasındandemir donlu
sanatçısı рабского коня живу под е
иваю в схваткскогоконя, железнымщитвы я натягиво на коне, ничн у родителе
скогоконя,
erine rağmen 180 senestanlarındanklerini öğreBunu da altm adamlarım
u destanlarıBerezin’in
azan’da byımlanmış h
Köroğlu desngilizce olaAleksander es’in kitabınni, Köroğlu
Mehti Kösee 1980 yıdestanının
onki şiirleriymeydana geşılarımız 3 tae, İngilizceyRusçaya çe
1 gün saklarluklarlar,
son yoklarlau Köroğlu!4
2 yı çekerdi, yle bökerdin yekedi, u Köroğlu!5
ня на день битего тенью. ках героя.
итом, Каругливаю железныйчто меня не сей, нету у м вооружайсяж
en A. Burnene önce ban hangi şiinmek içintını çizerekmız son zamından ilk
n Rusça olbasılan ‘Thesaplıyordustanlarındanarak Londr
Burnes yaynın 84-85. Su destanlar
eyev tarafınılında neşrikinci ve ‘Kyle karşılaş
etirdik. 183arafından tüye çevirisin
evirisini ber
lar,
ar, 4
,
5
твы,
и! й лук, сбросить с неменя ни брата
железнымщи ~ 19 ~
es’in ahşı-irleri kıy-
k be-man-şiir
arak Türk ular.
n ilk a’da yım-Say-rının ndan olan Kırk ştıra-30’lu ürkü nden aber
его. а, ни
итом,
Ah-GözBunBed BuİngisındtürkBahAymBahRadrunmYazBurlarınbuluasliÜniTürrinimacbilgmut
6 Я вРучьТак БереКару
-u-zarım dazde yaşım snu aydan Ağdevatlı, dem
unu da belirilizce olarada “Demirkünü son yhşısı’ unvanmedov (1hşımızın sedyo ve Telemaktadır. zımızın dernes’in eserndaki bilgilunduk. Ge nüshasını iversitelerimrk dili ve E ve mezuncıları davetgi aramanıntluluğun
вздохну, и таьи глаз моих говорил Ионеги арабскогоугли!
3 ağ başını eriu değirmenğayunus Pe
mir donlu Kö
rtelim ki 18ak yayınlana
Donlu” adıllarda, ‘Tünı kazanmı910-1983) s ve şekil evizyon Ku
evamındarinin Rusça lerin üzerinlecekte kitincelemek
mizin TercüEdebiyatı Bönlarımızdan t ediyoruzn ve bulmsahibi olm
ают нагорныеповергнули нас Пари,о коня, воору
der, n yörüder, eridir, öroğlu!6
834 yılındaan ve Türkmdlıyla meşhürkmenistanış sanatçım
üstatlıklayazıları Tü
urumu arşiv
biz, Sir çevirisinin
nde durmak tabın İngiliçok önemliümanlık, İölümlerinin
yetişen ge. Çünkü k
manın verecmalarını
е льды, бы колоса ме
ужайся желез
Londra’damenler ara-
hur olan bun’ın Emeklimız Mustak
söylerdi.ürkmenistanvlerinde ko-
Aleksanderbazı sayfa-imkânında
izce olarakidir. Bu işengiliz dili,
n öğrencile-enç araştır-kendilerinineği sonsuzistiyoruz…
ельничные.
зным щитом,
a -u i k .
n -
r -a k e , --n z
,
-
“Do
“ÇD
D
Sen inanmKimi dostl
DostuKolla değil
Paran var mAğlanılm
DostluYokluk
AldanmaCimri
stluk” deneKalır
Meşhur söNe ağla s
Çekiç” olsaDünya döne
Sen bakmaFerhat geç
Dağ yükselmLabud
Ne deGündür gSaç telinGünün
ma her (dosar! darda kaun ise yanarl, kalpten sa
mı, herkes dmaz peşinden
uk nadir, hüateş, ağlam
a sen; bir akilerin gecesin yoldan, pr sana acı b
zdür: sen örsen, ne de d
an, hakkındır, örs çekiç
a dağlara, dmiş, dağları
miş, göklereonu, bir yo
ert biter, nedgeçer, he yende, bir hikmbile aydın d
Bahtiy
stun!) gülüşaçar demişler, her düşüşarar, demişle
¤¤¤¤¤¤¤dostundur sen her gideniüneridir bile
mak ar demiş¤¤¤¤¤¤¤¤
çedir her güini süsler o işmanca döir kar demiş
¤¤¤¤¤¤¤¤rs olunca da
dertlerine yaır, sensin vuyar demişle¤¤¤¤¤¤¤¤
dumana kanmı tepe sanm
e hasret yanl aşar demiş
¤¤¤¤¤¤¤de akiller ağ
eşerir bu bağmettir bu ağdoğar demiş
¤¤¤¤¤¤¤¤
~ 20 ~
yar Pos
üne, er… üne, er… ¤¤¤¤ enin, in… enin, şler! ¤¤¤¤ ülüş, düş,
önüş, şler! ¤¤¤¤ ayan an… uran, er… ¤¤¤¤ mış!
mış… nmış, şler! ¤¤¤¤ ğlar, ğlar! ğlar! şler! ¤¤¤¤
ÂşıGünKimAkı¤¤¤YaşBir GamGün¤¤¤HerCevYarOnu¤¤¤DosÖmTümGer¤¤¤HerYapHiçSen¤¤¤”CaYolBuğUyu¤¤¤
stacıgil
k çeker, acın mü geçer,m olduysa aıl baştan ede¤¤¤¤¤¤¤¤¤şam bir savakapıyı felek
m yeme dünn doğmadan¤¤¤¤¤¤¤¤¤r ‘Ehli irfanvherine tarifr şirindir, onu özden sev¤¤¤¤¤¤¤¤¤st olalım, ço
mür bitsin, inm eller tutuşrçek(dostu),¤¤¤¤¤¤¤¤¤r yiğidi yoldpılmaz ki kiç düz olmazn istersen, he¤¤¤¤¤¤¤¤ ancar”* kıyal hoş gelir, bğday kalır, sup gider, se¤¤¤¤¤¤¤¤¤
ısı yar başın, yıl ’mı dönşk denenle er firar dem
aştır, korkakk bağlarsa, nyada, bu gün neler doğa
n’a, çullar gef, pullar gerna şallar gervda, başar de
ocukluk saflnsan yüz ağşsun, bağlılı, gönül anar
dan eder harirpi derisind, sen hep eğep rende vu
ar bir sümbübekleyenin saman yelinn hep savur
na! ner yaşına, aşina,
mişler!
klar kaçar! açar! ünde geçer ar demişler
erekmez, rekmez… rekmez! emişler!
flığıyla! lığıyla ığıyla r demişler!
rap dost, den, post! ğri dalı yontur demişler!
ülün özüne gözüne
n sözüne, r demişler!
t,
-
Ac
rof.Prolim
Edebiyatı düzenlenenrahmet, ailProf. Dr. Ave EdebiyaTürk Dili vkonulu (81masını Gaprofesörlüklunmuştur:• 1982 Gaz• 1984-198
kanı • 1991 Hac
kanlığı • 1994-200
Başkanı, • 1994-200* Pamukka* Pamukka* Pamukka
* Pamukk
P
cı Kayıpla
Dr. Ziyat of. Dr. Akkoi Anabilim ve Kerkük
n cenaze mlesi ve sevenAkkoyunlu, atı Bölümüve Edebiya15 sayfa) Dzi Üniversik unvanına : zi Üniversit86 Gazi Ün
cettepe Üniv
00 PamukkaYüksekoku
00 Pamukkaale Üniversiale Üniversiale Üniversikale Üniver
ar
Osman
Akkoyunluoyunlu, Hac
Dalında hok Folkloru
merasiminin nlerine başs1972- 197
ünden mezuatı BölümünDoktorasını aitesi Eğitimlayık görü
esi Eğitim Fiversitesi Y
versitesi Tü
ale Üniversiul Birim Başale Üniversiitesi Senatoitesi Fen- Eitesi Fen- Ersitesi Eğitim
lıcayı Se
u Mart 12 Scettepe Ünivocalık göreüzerine çaardından K
sağlığı diliy6 Ankara Ü
un olmuşturnde yapmıştaynı Üniver
m Fakültesi lmüştür. Ve
Fakültesi TüYabancı Dill
ürk Dili ve E
itesi Eğitimşkanı, Türk itesi Üniver
o Üyesi Edebiyat FakEdebiyat Fakm Vakfı Ba ~ 21 ~
evdirerek
Salı günü vversitesi Tüevini yürütülışmaları ol
Karşıyaka Myoruz. Üniversitesi r. Yüksek Ltır. “Binbir rsiteden 198Türk Dili vefatına kada
ürk Dili ve ler Bölümü
Edebiyatı B
m Fakültesi KDili ve Ede
rsite Yönetim
kültesi Yönekültesi Faküaşkan Yardım
k Öğrete
vefat etti. 12ürk Dili ve Eüyordu. Dîvlan değerli Mezarlığı’na
Dil, Tarih Lisansını, 1Gece Masa82’de almışve Edebiyatar değişik a
Edebiyatı BArap Dili
Bölümü Türk
Kurucu Dekebiyatı Eğitm Kurulu Ü
etim Kuruluülte Kurulu mcısı
en Hoca
2. 6. 1946 Edebiyatı Bvânu Lugâhocamız Ma defnedild
ve Coğrafy976-1978 H
allarının Tüştır. 1985 ytı bölümünakademik v
Bölüm BaşkAnabilim D
k Halk Bilim
kanı, Ortak timi Bölüm Üyesi
u Üyesi Üyesi
Kerkük doğBölümü, Türti’t-Turk,
Mart 14 Perşdi. Allah’tan
ya FakültesiHacettepe Ü
ürk Masallarılında Doçe
nde yapmıştve idari göre
kan YardımcDalı Kurucu
mi Anabilim
Zorunlu DeBaşkanı
ğumlu olanrk Halk Bi-Irak Türkşembe günün kendisine
i, Türk DiliÜniversitesirına Tesiri”entlik çalış-tır. 1992’deevlerde bu-
cılığı usu ve Baş-
m Dalı Baş-
ersler Birim
n -k ü e
i i ” -e -
-
-
m
-
• 1994-200FakültesiEdebiyatıEğitimi, Mluğu
• 1995-200Yardımcı
• 1995-200• 2001-200
ve Edebiybilim Dal
Uluslararastıldığı gibiçalışmalar larının ilkilojisi” (66Bakanlığı tarafından,Ayrıca Kosalları adlDr AhmetLuàâti’t-Tcümenin ytedir. Rahmetli meden öninternet srumlardan**/Dr. ZiyTürk HalkOsmanlıcageçse de, slıca konusutor sıfatlardendir. BirDers esnaatlamışımdkarşılık ver-sen nerede**/"Türk Dlimi" bölüseverim kebana kısmesakal bırak
00 Pamukki Dekanlığıı, Arap DiMüzik Eğit
00 Pamukkaısı 00 Üniversit06 Hacettepyatı Bölümülı Başkanı sı konferan, çeşitli hakyayınlanmı
i “Irak Mu62 sayfa) aYayınları a
, Ankara’daolay Osmanı iki kitabı t Bican ErcTürk’ün teryakında kit
hakkında nce ve vefsayfalarındn bir kısmı
yat Akkoyunk Bilimi Aa dersleri vsınavları çokunda bilgisirı da vardır anımı anlsında bend
dır. Ziyat hrmiştir: e yaptın askDili ve Edeümlerinin enendisini. Keet olaydı amkıp karizma
kale Üniveı sırasında li ve Edebtimi Bölüm
ale Üniversi
teler Arası Ke Üniversiteü, Türk Hal
nslara aktif kemi dergileıştır. Yazmı
uasır Türk adındadır. Tarasında Ma 1991’de ynlıca ve Bindaha buluncilasun’la Krcümesini ytaplaştırılma
örgencilerfat ettiktenda yazmış ını aşağıya nlu, HacetteAnabilim Dverir. Derslk zordur, öziz iseniz. Prır, Kerkük latmadan du
deniz söz fahoca da ba
kerliğini? (2ebiyatı" ve "n baba proeşke şu ukd
ma napalım.a yapar kend
ersitesi EğTürk Dili
biyatı, Resimmlerinin kuru
itesi Rektör
Kurul Üyesesi Türk Dilk Bilimi An
bir şekildeerde de bilimış olduğu kiŞairleri A
Türkiye KüMas Matbaac
yayımlanmınbir Gece Mnmaktadır. PKitâbu Dîvyapmıştır. ası beklenm
rinin vefatn sonra çe
oldukları aktarıyoru
epe ÜniversDalı başkanleri çok zezellikle Osmrofesör ve D
Türkmenleuramam şim
falan istemeana şu şek
22.08.2007)"Türk Halkfesörüdür. deyi doldurm. Arada bir,dileri. Ders ~ 22 ~
ğitim i ve m-iş ucu-
r
i ili na-
ka-msel itap-nto-ültür cılık ıştır. Ma-Prof. vâni Ter-
mek-
t et-eşitli
yo-uz: sitesi nıdır. evkli man-Dok-erin-mdi. eden kilde
k Bi-Çok mak , top inde
kon
de gendındsine- ne-ehe-kapki?(**/Pmanfa Odi. çevaşağği v**/-buçde öhatıkenşan **/GBirdımtanbÜnive hocgelddershaftdön
Z
nuşulmasına
kendi arasınellikle şöyldan Ziyat he döner. erelisin sen?em.. İstanbupıda İstanb(13.10.2007Pamukkale nlıcayı öğreOsmanlıca öİlk haftala
vireceğiz demğıya ufaklık
vardır. (09.1-Hayran say
çuk yıldır aöğrencilerinırını sorma
ndisini sevmkimseye ta
Geçtiğimiz5 dakika k
m ve içeri gibul’a gitmiversitesi’ndEdebiyatı b
caları tarafıdiği söylensleri boş g
ftaydı. Dersnük biri va
Ziyat Hoca D
a deli olur.
ında konuşale bir diyal
hoca yaptığı
? ulluyum hocbul kıraatha7)
Üniversiteeten baba adöğretti bir kar sanırım. miştim. Bank! dedi. Der12.2007) yısı gün geçsistanlığını
ni izliyorumak isteyen meyen ya daanık olmadım
salı Osmakadar geç kirdim. İlk h
miş olması deki Osmanbölümündekndan bölüş
ntileri çıkmgeçmişti. 3.se girdiğimardı ayakta.
Doktora öğre27.1.2
İlk defa de
an öğrencillog geçer.. ı şovdan me
cam. anesi mi y
esindeyken dam. Bana vkaç ayda. Bi
Hocam Tüna baktı. "Arste çok sig
çtikçe artan yapıyorum
m, odası her öğrencilerl
a hakkında m. (13.03.2anlıca dersikalmıştım. Khafta Ziyat
sebebiyle nlıca derslerki eski Türkşülmüş, sonmış ama ik. hafta da
mde oturan . Ziyat hoc
encisi Sermet2010
ersine girip
ler arasındaHemen ar-emnun der-
yazıyor pe-
bana Os-ve tüm sını-ir ödev ver-ürkçeye miAtarım seniara içmişli-
hocam, birm, derslerin-
daim halinile doluyor;kötü konu-009) ine girdim.Kapıyı çal-hocanın İs-
Hacetteperi Türk Dilik edebiyatınradan gerikinci haftageçtiğimiz
öğrencilereca'dan kısa
t Tuzlu’yla
p
a --
-
---i i -
r -i ; -
. --e i ı i a z e a
-
~ 23 ~
boylu, daha zayıf, kel bir adam. Herhalde halk biliminden bir asistan geldi şimdi de derse, diye düşündüm. "özür dilerim girebilir miyim?" diye seslendim içeri doğru. Hoca şöyle bir döndü. Bir an kim olduğunu anlamadım. Halk bilimin-den değildi. Bizim bölümden değildi. Kimdi bu? Ben mal mal bakarken bu saçsız ve kaşsız adama aniden duyduğum dedikodularla gördü-ğüm görüntü birleşti kafamda. Karşımdaki Ziyat Akkoyunlu'ydu. Kanser olmuştu. Kimya-sal tedavi görüyordu. Çökmüştü. Saçları ve kaş-ları dökülmüştü. İnanılmaz zayıflamıştı. Belki hala yapılı bir adamdı ama eski halinden eser kalmamıştı. Allah’tan bunları yazmamdan daha kısa sürdü kendimi toparlamam. "merhaba ho-cam, özür dilerim, girebilir miyim?" dedim gü-lerek. "aaa sen hala burada mısın ya?" dedi. "heh heh evet" diyebildim zar zor. "1938'den beri benden ders alıyor da" diye açıklama yaptı sınıfa gülerek. Gördüklerimin etkisinden kur-tulmaya çalışarak kendime oturacak bir yer bulmaya çalıştım. Ders bitsin diye dua ettim. Her hafta 3 saati doldurmadan kimseyi sınıftan dışarı bırakmayan o dağ gibi adam 1 saatin so-nunda azad etti herkesi "bu haftalık bu kadar" diyerek. Bölümde Ziyat hocanın hayranları vardır. Asla onlardan olmamıştım. Ama onu böyle görmeye de hazır değildim. Keşke görmeseydim. Osman-lıcayı geçmiş olmayı hiç bu kadar istememiş-tim. O, derste "bu senenin sonunda bunları öğ-renmiş olacağız" derken, ben onun bu seneyi çıkarıp çıkaramayacağını düşündüm. Dersten çıktığımda hala ellerim ayaklarım tutmuyordu. Ne diyeyim ki, Allah acil ve hayırlı şifalar ver-sin. Öyle görmeyi son beklediğim adamdı Ziyat Akkoyunlu hocam.(22.10.2010) ** /Neyse ki her geçen gün iyiye gidiyor. Ta-mamen iyileşti mi bilemiyorum ama dönem başındaki hastalıklı hali yok, orası kesin. Gerçi ayak parmaklarından ikisinin sigarayı bırakma-dığı için kangren olduğu gibi bir söylenti var, ne derece doğru bilemiyorum. Keşke sağlığına biraz dikkat etse.(31.05.2012)
**/Haberini bugün aldım. Antakyalı olduğum için bana tatlı tatlı laf sallardı. Gülerdik geçer-dik derslerinde. Beni severdi. Ben de onu elbet. Adamın karizması vardı. 2010 yılında onu ilk gördüğümde ayakta duramıyordu ama yine de derslere girmeye çalışıyordu. 2011de biraz ken-dine gelmeye başlamıştı ama yine de sigara içmeye devam etti. Hastayken de sigara içti. tedavi görürken de içti, iyileştiğinde de içti... Ah be hocam yapılır mı bu ya. Dağ gibi adam derdik hey gidi... son öğrencileri bizlerdik... (18.01.2013) **/Ölüm haberini aldığım hocam, gelmiş geç-miş en efsane hoca olmasının yanında, babam-dan da yakındı bana. Daha dün akşam anlatı-yordum onu başka insanlara. Ölümün ne kadar gerçek olduğunu tekrar hatırlattı, bu gün bana babasızlığı yaşattı. (12.03.2013) **/Bugün cenazesi kaldırılacak hocamızın. Saat 10'da edebiyat fakültesinde anma töreni düzen-lenecek ve cenazesi saat 11'de kaldırılacakmış.
-
Bir devir öğrencileri**/Derslerleri muntaOsmanlıcatim üyesi. ye bir ömüaldığınız tmanlıcanızsıdır. Bir sonra eveKarizmad**/Hayata kadar da sıbir insandıcennet olsu**/ Hacettpişmanlık hocayla kacayı kolaysayesinde çok gülmüSonra saçl
kapanıyorin olarak bizine düzenli azaman yapa bilgisine s
Profesör. Gür yetmez. Aemel bilgi
zı ilerletebilportre fot
e asıp beş dır kendisi.(
karşı inatçımsıkı tutunı. Kendisiniun. tepe’de edeyaşayacağım
arşılaşana dyca öğrettiyaşadık, bo
üştük ki, hiları dökülm
r. Güle güz seni unutmdevam edip
ptığınız zamsahip olabi
Gerçi OsmaAma Ziyat ile kendi blirsiniz. Osmtoğrafını çevakit tapı(29.10.2008çı, kafa tutnan iyi bir hi bugün kay
ebiyat okudmı sanıyord
dek. Kitabı i bize. En ol bol kahkçbir şey ol
müş, yorgun
üle hocam. mayacağız.p verdiği ödman güzel leceğiniz ö
anlıca öğrenhoca sayes
başınıza da manlıca taerçevelettiknmak farz8) tan; ama bhoca ve çokybettik. Mek
duğum için dum ta ki Zgibi Osmagüzel der
kaha attık. Ömaz sanmıgelmişti ka
~ 24 ~
Son
dev-bir
öğre-nme-inde Os-
anrı-kten zdır.
bir o k iyi kânı
hep Ziyat anlı-sleri Öyle ştık. arşı-
mızgülmvakgünceğşanKaşniz **/ rın sertSonnükçokrek acıt**/KolmOsmni ksertgözadayunkezyağcam**/Ogörizlederidanbiliyedebirietti çok(13HazDr.
za. Bizimmüş, güldü
kit geçirdik,n öğrendik kğiz hocam hslarımdan bşgarlı Mahmeminim. Ölümü içimhocası ulu
t ve asıknraları derskteleriyle o k derinden e
veda etti bttı içimizi...(Kendisinden
muş öğrencilmanlıcayı bkahkahalar et mizacıyla zbebeği olaamdı. Hakknca oturdumz daha okudğıyordu..." mm.(13.03.20Okuluna sodüğümüzde
erdik onu. Bin üzüntüyl
n dolu dolu yorum. Ziybiyat öğrenydi. Çiçeklebize. Seni
k. "öyle güz.3.2013)……zırlayan: . Mehmet Ö
dağılmış hürmüştü bizi, iyi insan ki, gitmiş buhem de çokbiri öğrencmut'la keyif
mi acıtan, yç