koku fİzyolojİsİ
DESCRIPTION
KOKU FİZYOLOJİSİ. Dr. Özge Bozkurt. Koku duyusu. Günlük hayatta sürekli olarak kullanılan önemli bilgiler sağlar Yiyeceklerin varlığı, alınan zevk ve tehlike hakkında bilgi verir Yiyeceklerin sindirimi ve kullanımı için gerekecek olan fizyolojik değişiklikleri başlatır. Koku duyusu. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
KOKU FİZYOLOJİSİ
Dr. Özge Bozkurt
Koku duyusuKoku duyusu
Günlük hayatta sürekli olarak kullanılan
önemli bilgiler sağlar
Yiyeceklerin varlığı, alınan zevk ve tehlike
hakkında bilgi verir
Yiyeceklerin sindirimi ve kullanımı için
gerekecek olan fizyolojik değişiklikleri
başlatır
Buck ve Axel 1991, genlerde 1000 kadar koku reseptörü
İnsanlar, hayvanlardan daha fazla koku ayırt etme yetisine sahip
Koku moleküllerini ayırt etmede eğitimli olan koku uzmanları, 300-5000 farklı koku
Degustatörler 100’den fazla tad bileşenini ayırt edebiliyor
Koku duyusuKoku duyusu
Tad olarak algıladığımız lezzet çeşitleri,
çiğneme ve yutma sırasında burun boşluğun
arkasındaki olfaktör sisteme ulaşan uçucu
moleküllerle; acı , tatlı, tuzlu , ekşi
moleküllerin karmaşık karışımlarından
oluşur
Koku duyusuKoku duyusu
Koku duyusu komponentleriKoku duyusu komponentleri
Algı ve tanıma
Adaptasyon
Hafıza
Emosyon
Koku duyusu-Koku duyusu- Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Burun solunan havayı,
– Filtre eder
– Isıtır
– Nemlendirir
Koku almak için suda ya da yağda eriyebilen bileşiklerin burun mukozasına teması gerekir
Yüksek oranda emilen kimyasallar, düşük koku oluşturma etkinliğine sahip
Etkin bir koku uyarımı için burun hava akımı gerekmektedir
Koku duyusu - Koku duyusu - Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Koku sirke gibi keskinse, trigeminal sinir
uçları ile algılanır ve ağrı cevabına yol açar
Koku sinyallerinin, yemek alımı, ısı
regülasyonu ,uyku siklusu, görme, işitme ve
tat alma ile ilgili bölgelere iletilir
Koku duyusu Koku duyusu - Algı ve tanıma- Algı ve tanıma
Koku algılama hücreleri:
– Dış dünya ile direkt ilişkidedir, bariyer yoktur
– Beyinle direkt iletişim kurar
– Kokuyu ileten sinirler organizmadaki en ince
ve yavaş sinirlerdir, diğer duyulara oranla algı
biraz gecikir
Koku duyusu - Koku duyusu - Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Koku algısının retinası: koku epiteli
– 3 çeşit hücre
destek hücreleri
bazal hücreler
koku algı sinirleri
Koku duyusu - Koku duyusu - Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
silya
Akson
Bazal hücre
Destek hücre
Koku reseptörü siniri
Her sinir hücresi yalnız bir tür koku
resptörünü algılar
Koku duyusu- Koku duyusu- Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Koku duyusu sinirleri koku yakalamak için özelleşmiştir
Mukus, – Gerekli molekülleri ve iyonik ortamı sağlar
– Çözünebilir, koku bağlayan proteinler bulunur
– Molekül yoğunlaştırma, taşıma uzaklaştırma görevini
Koku duyusu - Koku duyusu - Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Koku duyusunun ilk basamağı burundaki
koku duyu sinirlerinde başlar.
Bu sinirler burun boşluğunun arkasında 5 cm2
lik bir alanı kaplayan özelleşmiş bir yapıda
bulunmaktadır
Koku duyusuKoku duyusu - - Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Olfaktör bulbus
Olfaktör sinir
Olfaktör epitel
mukusBurun
boşluğu
Kribriform kemik
Burun İç Kesiti
Olfaktör Bölge
mukoza
Olfaktör epitel
Olfaktör bulbusOlfaktör sinirMitral hücreler
Olfaktör Traktus
Mitral hücreler
Kribriform kemik
Olfaktör reseptör nöronları
Silya
Aksonlar
Glomerül
Olfaktör sinir filamanları
Hava ve Koku Molekülleri
Koku bilgisi beyindeki koku merkezine
ulaştığında , beyin daha önceki deneyimlerle
belirlenmiş olan şifreleri çözerek kokunun
tanınmasını sağlar
Koku duyusu Koku duyusu - Algı ve tanıma- Algı ve tanıma
Beyine ulaşan koku bilgisi
duygusal ve dürtüsel merkezlerle de iletişir
Kokunun davranış ve duygular üzerindeki etkileri bu bağlantılarla açıklanabilir
Koku duyusu –Koku duyusu –Algı ve tanımaAlgı ve tanıma
Reseptörün hissizleşmesi:
– Hoş olmayan bir kokuya sürekli maruz
kalınırsa bir süre sonra fark edilmez olur
– Temiz havada bir süre kaldıktan sonra aynı
koku tekrar ayırt edilebilir
Koku duyusu - Koku duyusu - AdaptasyonAdaptasyon
Koku duyusu - Koku duyusu - HafızaHafıza
100 000 farklı koku etkenini nasıl algılayabiliyoruz?
Koku duyusuKoku duyusu - - HafızaHafıza
Beyin, insan yaşamında önemli kabul ettiği
kokuları unutmaz
Özellikle çocukluk döneminde gençlik
dönemlerinde alınan kokular unutulmaz
Kokular anıları canlandırabilir
Kokular hafıza için en iyi uyaran mıdır?
Görme, dokunma ve tat alma da hafızayı
uyaran duyulardır
Koku ile ortaya çıkan hafızanın
duygulanımda ayrı bir yeri vardır
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Olfaktör hedoni (koku alma hazzı)– Aşina olma ve yoğunluk
– Önceden defalarca koklanan kokulardan hoşlanma eğilimi
– Yoğunluğun kokudan hoşlanma ile ilginç bir ilişkisi vardır
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Olfaktör hedoni (koku alma hazzı)– Doğuştan mı, öğrenilir mi?
Çocuklukta şahit olunan olaylar Kültürel yapı Yaş , cinsiyet Öğrenilmiş nefret Deneyim çağrışım
kokular arasında güçlü etkileşim vardır
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Olfaktör hedoni (koku alma hazzı)– Doğuştan mı, öğrenilir mi?
Trigeminal uyaranlardan kaçma Mensturel senkron
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Bazı türler feromon adı verilen türe özgü kimyasallar salarlar
Feromonlar kendi türlerinden olan diğer bireylerin cinsel ve toplumsal davranışı ile üreme fizyolojisi üzerinde çok önemli rol oynarlar
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Feromonlar bazı türlerde (sığır domuz fare..vs)
Puberte zamanını ayarlar Erkek ve dişinin üreme ile ilgili davranışlarını
etkiler Dişinin yavrusuna karşı davranışlarında rol oynar Kaynağı idrar ve bazı dış salgılardır
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
İnsanlarda ter ve vajinada feromonlar
olduğunu gösteren çalışmalar var
ABD de yapılan bir araştırma da insanların
feromonlar salgıladığı, karşı cins üzerindeki
cazibeyi artırdığını göstermektedir
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Koku duyusu - Koku duyusu - DuygulanımDuygulanım
Vemoronazal organ – Feromonların algılanmasını sağlayan, temel
koku sisteminin dışında bir de aksesuar koku sistemi vardır.
– İnsanda vemoronazal sistemin anne karnında iken var olduğu ancak gelişim sürecinde gerilediği düşünülmektedir.
İnsanların beden kokuları ile iletiştiği bilinmektedir.