koncepcja modelu rozwoju technologii informacyjnych ... · do opracowania architektur stosowanych...

KONCEPCJA MODELU ROZWOJU TECHNOLOGII

INFORMACYJNYCH PRZEDSI BIORSTW W ASPEKCIE BUDOWY

A CUCHÓW DOSTAW

JÓZEF PASZKOWSKI, ZBIGNIEW FILUTOWICZ

Streszczenie

W pracy zosta y przedstawione zasadnicze obszary zmian w metodach

i narz dziach wspomagania informatycznego przedsi biorstw. Omówione zosta y

najwa niejsze aspekty zwi zane z zastosowaniem technologii informacyjnych

w przedsi biorstwach i problemy z ich zarz dzaniem. Analizie zosta y poddane

wybrane narz dzia analizy i modelowania przedsi biorstw i ich procesów, zale no ci

mi dzy usprawnianiem przedsi biorstw, a procesami utrzymania systemów

informatycznych oraz metody budowy elastycznych architektur oprogramowania.

Na przyk adzie wybranych rozwi za programistycznych (oprogramowania

przedsi biorstw) i architektur zorientowanych na us ugi (SOA), przedstawiono

mo liwo ci informatyzacji przedsi biorstw wspó dzia aj cych w ramach a cuchów

dostaw.

S owa kluczowe: architektura oparta na us ugach (SOA), platforma informatyzacji, zarz dzanie

procesami przedsi biorstwa, architektury SOA, e-biznes, a cuchy dostaw

SCM

1. Wprowadzenie

Technologie informacyjne obj y swoim monopolem prawie ca y wspó czesny wiat i wszyst-

kie domeny ludzkiej cywilizacji. Niezwykle dynamiczny rozwój narz dzi komputerowych

i telekomunikacyjnych nap dza post p cywilizacyjny, pobudzaj c te oczekiwania spo ecze stwa

i mo liwo ci ich realizacji. Podstawowym ród em zaspakajania materialnych potrzeb spo ecze stw

jest jednak gospodarka z wszystkimi jej dzia ami. Nadal podstawowymi elementami jej struktury

funkcjonalnej s przedsi biorstwa, które w toku rynkowych dzia a ; wspó pracy i konkurencji, ge-

neruj tworzywo materialnego bytu ludzko ci. Sfera produkcji, a szczególnie przemys stanowi

podstaw materialnego rozwoju technologii informacyjnych (ang. Information Technology, IT)

i najwa niejszy z punktu widzenia gospodarczego rozwoju kierunek zastosowa informatyki.

Dotychczas systemy informatyczne przedsi biorstw nierozerwalnie zwi zane by y z ewaluuj -

cym modelem MRP/ERP [1, 45–64]. Dzi ki rozwojowi technologii internetowych model

przekszta ci si do postaci ERP II, w którym nast pi o swoiste „wyj cie” systemów informatycz-

nych poza granice przedsi biorstw [11, 89–92]. Podstaw technologiczn zmian stworzy y metody

i oprogramowanie EDI (ang. Electronic Data Interchange) i SCM (ang. Supply Chain Management

— zarz dzanie a cuchem dostaw) [11], umo liwiaj c czenia w sieci systemów informatycznych

wspó pracuj cych przedsi biorstw [13]. Zmiany te w g ównej mierze wynika y z wymaga biznesu;

walki konkurencyjnej i wspó pracy przedsi biorstw. Wci poszukuje si narz dzi integracji prze-

p ywów danych i wspomagania decyzji we wspó pracuj cych organizacjach [13, 114–116].

Józef Paszkowski, Zbigniew Filutowicz

Koncepcja modelu rozwoju technologii informacyjnych przedsi biorstw

w aspekcie budowy a cuchów dostaw

164

Równolegle poprawia si efektywno dzia alno ci wewn trz przedsi biorstw i prowadzone s

wszechstronne usprawnienia ich procesów [12]. Uzyskiwane rezultaty, a jednocze nie rosn ca wia-

domo potrzeby nad ania za zmianami, przyczyni y si do tego, e ta forma dzia a , nazwana

zarz dzaniem procesowym [12, 226–227], wpisana zosta a na sta e do zestawu narz dzi kierowania

nowoczesnych przedsi biorstw. Poci gn o to kaskad przyczynowo – skutkowych zmian. Na przy-

k ad upowszechnienie ci g ego usprawniania organizacji i cz stych modyfikacji jej procesów,

objawi o s abo dotychczas stosowanych, sztywnych architektur systemów informatycznych

[12],[15]. Przy ka dej zmianie wymaga to pracoch onnych i kosztownych dzia a korekcyjnych.

Ma to wp yw na ekonomiczn ocen usprawnie , efektywno informatycznych inwestycji, a nawet

mo e zniech ca do przeprowadzania potrzebnych zmian w przedsi biorstwach. W zwi zku z takim

stanem rzeczy podj to szereg ró nych dzia a , m.in. zacz to tworzy nowe architektury oprogramo-

wania, lepiej dostosowane do cz stych modyfikacji procesów i u atwiaj ce koordynowanie takich

zmian z aktualizacjami oprogramowania. Mamy w tej sytuacji do czynienia z wieloma aspektami

zale no ci mi dzy zarz dzaniem procesami, a informatyzacj przedsi biorstwa.

Mo na wysun hipotez , e tego typu zmiany organizacji i procesów, w tym np. metody opra-

cowania i podejmowania decyzji, maj decyduj cy wp yw na sposób zarz dzania przedsi biorstw.

Stawia to przed kieruj cymi szczególne wyzwania, pocz wszy od wymogu aktywnego udzia u

w przebudowie procesów w organizacji, a sko czywszy na wdra aniu przyj tych zmian. Daje si

przy tym zauwa y coraz wi kszy wp yw stosowanych technologii informacyjnych na sposób funk-

cjonowania przedsi biorstw. Jak wynika z bada przeprowadzonych w 2012 roku przez IBM, 71 %

ankietowanych szefów firm uwa a, e technologia w ci gu najbli szych lat b dzie w najwi kszym

stopniu wp ywa a na kierowane przez nich organizacje [27, 67]. G ównym narz dziem wspomagania

zarz dzania nadal pozostaj te technologie informatyczne. One w znacznej mierze decyduj o efek-

tywno ci podejmowanych decyzji, ale te ze wzgl du na znacz ce koszty nabycia oprogramowania,

wdro enia i eksploatacji, maj du y wp yw na polityk przedsi biorstw. To g ównie wp ywa na

rang problemu, jakim jest inwestycja w IT i jej efektywno . Bardzo wa na jest wi c komplekso-

wo traktowania przedsi wzi cia informatycznego i jego etapów. Ocena wdro enia zale y zarówno

od skuteczno ci analizy przedsi biorstwa, w a ciwego rozpoznania jego celów i potrzeb, dostoso-

wania projektu rozwi za do przedsi biorstwa i doboru oprogramowania realizuj cego za o one

cele i zadania. Ostateczne rezultaty ca ej informatycznej inwestycji s oceniane na podstawie ró -

nicy korzy ci uzyskanych z wdro onego systemu i kosztów eksploatacji, konserwacji czy zmian

oprogramowania systemu informatycznego w trakcie jego u ytkowania. Szczególnie ma to znacze-

nie w przypadku stosowania w przedsi biorstwie zarz dzania procesami i uczestniczenia

w a cuchach dostaw

Dlatego ze wzgl du na zak adan dynamik zmian w przedsi biorstwach i nacisk na popraw

efektywno ci, coraz wa niejsze staje si takie elastyczne zarz dzania zmianami, które by minimali-

zowa o koszty wdra ania zmian procesów, wspieraj cego je oprogramowania i pozosta ych kosztów

u ytkowania systemu informatycznego. Te kwestie stanowi przedmiot rozwa a niniejszego arty-

ku u.

165

2. Problemy analizy i modele przedsi biorstwa

Jednym z najtrudniejszych zada zastosowa informatyki jest wdra anie systemu informatycz-

nego w organizacji. Jak wynika z analizy nieudanych projektów, g ówn przyczyn niepowodze ,

s b dy pope niane w trakcie przeprowadzonej analizy przedsi biorstwa, koncentrowanie g ów-

nego wysi ku projektantów na technologiach informacyjnych i u yciu ich narz dzi, a nie na

przygotowaniu organizacji i jej procesów do wprowadzanych zmian [16, 73]. Nawet w zako czonych

projektach zauwa alna jest rosn ca z o ono opracowanych procedur i algorytmów, a zastosowane

rozwi zania technologiczne charakteryzuj si trudno ci integracji z innymi komponentami. Po-

wa nym problemem staje si niewystarczaj ca elastyczno rozwi za , co komplikuje dalszy

rozwój systemu. Skutkiem bezpo rednim s wysokie koszty konserwacji oprogramowania, a nawet

blokowanie w krytycznych przypadkach, wdro e opracowanych zmian procesów, a przez to brak

mo liwo ci uzyskania poprawy. Pogarsza to ostateczny wynik efektywno ci inwestycji IT i bilans

korzy ci informatycznego wspomagania.

Jednym z pomys ów na rozwi zanie wymienionych problemów, jest opracowanie modelu biz-

nesowego przedsi biorstwa, który by stanowi podstaw oceny ca ego przedsi biorstwa,

monitorowania realizacji strategii i prowadzonych przedsi wzi . Zatem model taki powinien wspo-

maga zarówno projektowanie efektywnego systemu informatycznego jak i w dalszej przysz o ci

atwiejsze zarz dzanie procesami i zmianami oprogramowania. Prostym przyk adem takiego roz-

wi zania mo e by metoda opisu przedsi biorstwa, zaproponowana przez Alexa Osterwaldera

i Yvesa Pigneura [10] nazwana Business Model Canvas (BMC) [3]. Zak ada ona, e w ramach ana-

lizy przedsi biorstwa zebrane zostan dane wed ug odpowiednio zdefiniowanego szablonu

i algorytmu jego wype nienia. Szablon [3] zawiera nast puj ce kategorie opisu przedsi biorstwa:

Kluczowi; Partnerzy, Dzia ania, Zasoby, Propozycja osi ganych warto ci [12, 226], Relacje z Klien-

tami, Kana y obs ugi klientów, Segmenty Klientów, Struktura Kosztów i Strumienie Przychodów.

Bardziej rozbudowanym, formalnym modelem organizacji jest architektura korporacyjna.

Sobczak definiuje j jako „…formalny opis struktury i funkcji komponentów korporacji, wzajem-

nych powi za pomi dzy tymi komponentami oraz pryncypiów i wytycznych zarz dzaj cych ich

tworzeniem i rozwojem w czasie, przy czym komponent korporacji to dowolny element korporacji,

który s u y do jej konstruowania (mog to by ludzie, procesy, fizyczne struktury, a tak e systemy

informatyczne)”[21, 46]. W innej definicji architektury korporacji, wed ug standardu TOGAF, pod

poj ciem korporacji rozumie si organizacj , jej bliskie otoczenie, cz ci sk adowe, w tym systemy,

procesy i zasoby [9].

Celem modelu jest gromadzenie aktualnych informacji o stanie przedsi biorstwa, w tym o jego

procesach i komponentach technologii informatycznych oraz wspomaganie zarz dzania ich zmia-

nami. Architektura korporacyjna jako standard modelu organizacji lub przedsi biorstwa, mo e by

wykorzystana do realizacji nast puj cych zada [9]:

1. Projektowanie modelu przedsi biorstwa, w tym; identyfikacja procesów biznesowych, utworze-

nie platformy i repozytorium z dokumentacj i komponentami architektury.

2. Zarz dzanie procesami przedsi biorstwa, w tym; analizowanie, monitorowanie i wspomaganie

usprawniania procesów biznesowych.

3. Zarz dzanie zmianami – w tym analiza, koordynacja i ewidencja zmian.

4. Zarz dzanie wdra aniem nowych produktów.

5. Efektywna i zorientowana na klienta obs uga sprzeda y.

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014




166

6. Wspomaganie wspó pracy z partnerami biznesowymi.

7. Zarz dzanie projektami informatycznymi.

Dla lepszego rozumienia modelu zosta opracowany diagram na rysunek 1, przedstawiaj cy

w uproszczonej formie, budow architektury korporacyjnej i jej sposób dzia ania.

Rysunek 1. Architektura korporacyjna: struktura i procesy funkcjonalne

ród o: opracowanie w asne na podstawie [14], [22].

Najcz ciej projekty s wykonywany metod przyrostow . Wdro enie architektury korpo-

racyjnej pozwala minimalizowa ryzyko projektowe [14, 18]. Do opracowania architektur

stosowanych mo e by szereg narz dzi, m.in. Siatka Zachmana [19],[31], Integrated Architecture

Framework [29], ISO 15704 [4] i TOGAF [9],[30]. Dodatkowo porównanie narz dzi do budowy

architektury korporacyjnej mo na znale w pracy Jaapa Schekkermana [24].

Sobczak i inni proponuj do budowy architektury korporacyjnej stosowanie metodyki TO-

GAF.

Spo ród wszystkich komponentów budowy modelu organizacji biznesowej, na podstawie

analizy pi miennictwa [12], [17], kluczowym wydaj si procesy biznesowe, istotne zarówno dla

analizy szczegó owej przedsi biorstwa, uzyskania poprawy efektywno ci jego funkcjonowania

i skuteczno ci wspomagania informatycznego.

3. Pomys na zmiany w zarz dzaniu procesami

Modelowanie procesów biznesowych na ogó jest zadaniem trudnym, poch ania wiele czasu,

szczególnie przy rozpatrywaniu ró nych powi za , w tym zale no ci od innych procesów. Wi e

si to z ryzykiem pope nienia b dów i z ej identyfikacji sekwencji czynno ci czy zale no ci mi dzy

nimi. Analiza procesów wymaga zebrania wiedzy od wielu ludzi. Pojedyncze osoby dysponuj wie-

dz co najwy ej obejmuj c wycinek procesu, najcz ciej w zakresie w jakim dany w tek procesu

ich dotyczy, tzn. co robi , jakich narz dzi u ywaj , kto realizuje etap poprzedzaj cy lub kolejny.

167

W zasadzie pojedyncza osoba nie jest w stanie sama opisa we wszystkich szczegó ach, ca ego pro-

cesu biznesowego. Zebrane dane musz by przeanalizowane i zweryfikowane, a nast pnie

po czone w jeden spójny, kompletny i pozbawiony wewn trznych sprzeczno ci opis. Model musi

zawiera zbiór czynno ci z opisem kolejno ci ich wykonania (Control flow) i opisy przep ywów

danych (Data flow). Stosowane s ró ne metody, np.: rozbicie procesu na cz ci i wykonywanie

modeli cz ciowych dla wycinków procesu, a nast pnie czenie podprocesów, symulacja, metody

pracy grupowej. Wi kszo metod analizy procesów zosta o oprogramowane i mog by wykorzy-

stane w analizie komputerowej, dla przyk adu: za pomoc narz dzia ARIS Simulation [17, 159]

mo na wykona symulacj analizowanego procesu i sprawdzi tzw. w skie gard a w ich przebiegu.

Ka da z wymienionych metod posiada w a ciwo ci, które s wykorzystywane na co dzie

w analizie i zarz dzaniu procesami. Du y potencja mo liwo ci mo na zauwa y w zastosowaniu

technologii portali np. zbudowanie portalu z mapami procesów i ich dokumentacj . Warto tu przy-

toczy ewenement popularnych serwisów webowych, takich jak; Facebook, Naszaklasa, Twitter,

Blogger i inne podobne. Ich przypadek pokaza na przyk adzie milionów u ytkowników Internetu,

jakie s mo liwo ci komunikacyjne tej technologii, jakie mog by efekty prowadzenia otwartej

dyskusji przez komentowanie i dzielenie si swoimi pomys ami. W ten sposób, mo na t umaczy

genez , pok adane nadzieje i efektywno portalowych rozwi za wspomagaj cych zarz dzanie

procesami. W usprawnianiu procesów bierze udzia coraz wi cej u ytkowników w ró nych rolach.

Oprócz w a cicieli procesów, wyró ni mo na analityków biznesowych, architektów procesów,

ekspertów specyfikacji (opisu), managerów jako ci, specjalistów zarz dzania ryzykiem proceso-

wym, standaryzacji i regulacji, koordynatorów testów i audytorów oraz architektów

oprogramowania [6]. adne inne narz dzie poza portalem nie umo liwia swobodnego anga owania

w zarz dzanie procesami na raz ca ej organizacji. Pozwala przy tym uzyska prawie nieograniczon

i bezpo redni wymian wiedzy. Przyk ady ich zastosowa mo na znale w niektórych organiza-

cjach, w których prowadzone jest zarz dzanie procesami. Poni ej przytoczone zosta y dwa

przyk ady, charakterystyczne ze wzgl du na skal z o ono ci i ilo procesów, ale równie ze

wzgl du na innowacyjno prowadzonych przedsi wzi . S to:

Ministerstwo Gospodarki (MG) [33] i

Zak ad Ubezpiecze Spo ecznych (ZUS) [34].

Zarz dzanie procesami w Ministerstwie Gospodarki jest prowadzone od 2007 roku. Wed ug

danych z dnia 6.11.2012, w MG zidentyfikowano 209 procesów, w tym 191 procesów w 32 grupach

i 18 procesów g ównych. Jako dokument opisu procesów zastosowano Kart procesu. Zawiera ona

nast puj ce dane:

nazw , cel oraz w a ciciela procesu,

wykaz komórek organizacyjnych realizuj cych proces,

wykaz klientów procesu,

dane i dokumenty wymagane na wej ciu do procesu,

dane i dokumenty otrzymywane na wyj ciu z procesu,

zasady monitorowania procesu,

powi zania z innymi procesami,

opis post powania,

opis dokumentów zwi zanych, dodatkowe informacje, tabel zmian oraz za czniki.





168

Wszyscy pracownicy MG maj dost p do kart procesów w trybie „on-line”, w intranecie mini-

sterstwa [33].

Drugim przyk adem jest zarz dzanie procesowe w Zak adzie Ubezpiecze Spo ecznych, insty-

tucji eksploatuj cej najwi kszy system informatyczny w Polsce, KSI ZUS. Zarz dzanie procesowe

w ZUS jest prowadzone od 2009 roku, a od 1 pa dziernika 2011 udost pniono wszystkim pracow-

nikom „Stron ogóln procesów biznesowych”[34]. Prezentowane s tam wszystkie mapy procesów

opisane zgodnie z metodyk ARIS [25] oraz opisy sekwencji operacji i czynno ci. Na portalu udo-

st pniony jest aktualny model hierarchii: procesów:

Procesy zarz dzania instytucj ZUS, okre laj ce kierunki dzia ania organizacji – zidenty-

fikowano 44 procesy;

Procesy operacyjne – zwi zane z kluczow dzia alno ci instytucji, realizuj ce statutowe

cele – zidentyfikowano 269 procesów;

Procesy wspomagaj ce – pe ni ce rol pomocnicz wobec procesów operacyjnych i za-

rz dzania – zidentyfikowano 266 procesów.

Od IV kwarta u 2010 rozpocz to w ZUS prace nad optymalizacj procesów. Usprawnianie pro-

cesów jest koordynowane przez wyznaczone do tego komórki organizacyjne. Do dnia 2.11.2012

roku dokonano zmiany 83 procesów z obszarów: obs ugi klientów, dochodów, wiadcze , orzecz-

nictwa, kontroli p atników sk adek, ksi gowo ci, dzia alno ci inwestycyjnej. cznie zg oszono 153

propozycje optymalizacyjne [34].

Przedstawione przyk ady stanowi potwierdzenie zasadno ci zastosowania aplikacji portalowej

jako skutecznego narz dzia zarz dzania wiedz o procesach w organizacji. Wi cej o mo liwo ciach

technologicznych wykorzystania portali do zarz dzania procesowego mo na znale m.in. na stro-

nie Grupy BOC [2]. Przedstawione tam narz dzia ADONIS i ADONIS Process Portal, pozwalaj

zarz dza procesami za po rednictwem technologii webowych. U ytkownicy mog uzyska dedy-

kowany (spersonalizowany) dost p do repozytorium modeli procesów w architekturze Klient –

Serwer za po rednictwem przegl darki. Aplikacja umo liwia dostosowanie interfejsu do potrzeb

danej roli u ytkownika, np. zakresu wykonywanych zada , dost pu do ca o ci lub cz ci modeli z

definiowanym zakresem uprawnie . Portal mo e by wykorzystany w zarz dzaniu procesami przed-

si biorstwa lub grupy przedsi biorstw wspó pracuj cych w a cuchu dostaw na etapie integracji

procesów i oprogramowania czy uzgadniania warunków wspó pracy biznesowej.

W podsumowaniu nale y stwierdzi , e identyfikacja i zmiany procesów stanowi bardzo

istotny etap usprawniania przedsi biorstwa, ale do budowy warstwy technologicznej systemu infor-

matycznego niezb dne jest zaprojektowanie pozosta ych komponentów modelu przedsi biorstwa:

architektur: danych i oprogramowania.

4. Modele architektur IT i ich wzorce

Poszukiwanym jest zatem takie rozwi zanie, które mo e zapewni zarz dzanie wszystkimi

komponentami: procesami, danymi, oprogramowaniem i technologiami w trakcie ca ego cyklu y-

cia systemu informatycznego. Model taki powinien wi c obj procesy biznesowe przedsi biorstwa,

system informatyczny oraz zarz dzanie zmianami procesów biznesowych, oprogramowania i archi-

tektury systemu informatycznego. Kluczowym jest by model obj koordynacj zmian i integracj

procesów z oprogramowaniem, symetrycznie modyfikuj c system informatyczny przedsi biorstwa.

169

G ówny nacisk w rozwa aniach zosta po o ony na aktualizacji i wymianie sk adników oprogramo-

wania, wynikaj cych ze zmiany procesów, przy za o eniu minimalizacji czasu i kosztów zmian.

Przyj to, e koszty obejmuj aktualizacj wersji oprogramowania wynikaj cych z poprawiania wy-

krytych b dów, zmian przepisów, rozwoju technologii, zmian rynku biznesowego i dostosowaniu

oprogramowania do zmian procesów. Rozwa ane by y ró ne sposoby specyfikacji i opisu imple-

mentacji technologii informacyjnych dla organizacji i budowy jej systemu informatycznego

[6],[9],[12],[18],[23],[24],[28],[29]i[30]. Przyj to jako standard opis takiego modelu implementacji IT

za pomoc architektury oprogramowania. Na stronie SEI (ang. Software_Engineering_Institute) [18]

s opublikowane ró ne definicje architektur. W pracy przyj to definicj podan przez IEEE [28],

o tre ci „Architektura oprogramowania – w informatyce jest to podstawowa organizacja systemu

wraz z jego komponentami, wzajemnymi powi zaniami, rodowiskiem pracy i regu ami ustanawia-

j cymi sposób jej budowy i rozwoju”.

Podstawowym celem którym kieruj si organizacje projektuj c swoj architektur korpora-

cyjn i architektur oprogramowania, jest zapewnienie efektywnego integrowania systemów

informatycznych z prowadzon dzia alno ci biznesow i uzyskanie skutecznego narz dzia wspo-

magania zarz dzania zmianami oprogramowania. Opracowany model ma zapewni m.in. lepsze

zrozumienie przez kierownictwo i pracowników realizowanych strategii i zasad funkcjonowania

przedsi biorstwa oraz stanu jego informatyzacji. W chwili obecnej g ówne zainteresowanie eksper-

tów w tej dziedzinie, skupia si na opracowania j zyków opisu architektury, które by pozwala y

modelowa architektur informatyczn przedsi biorstwa w powi zaniu z wynikami jego analizy

(m.in. MDD – ang.Model Driven Development), opisami jego procesów, a nawet by na podstawie

utworzonych modeli analitycznych generowa kody ród owe oprogramowania. MDD wykorzy-

stuje architektur sterowana modelem (MDA – ang. Model Driven Architecture) i stosuje j zyk

modelowania UML – ang. Unified Modeling Language [12, 241–242].

Bardzo wa nym problemem jest wybór modelu systemu informatycznego przedsi biorstwa.

Dotychczas dominuj cym rozwi zaniem informatyzacji przedsi biorstwa jest system oparty na mo-

delu wspomagania zarz dzania klasy ERP (Enterprise Resource Planning) [1, 27]. Na podstawie

pi miennictwa [1],[5],[12], mo na przyj , e osi gni cie celów i efektów wdro enia zale y jednak

nie tylko od jako ci odwzorowania procesów przedsi biorstwa w modelu wdra anego systemu in-

formatycznego, ale od efektywno ci samych zidentyfikowanych procesów. Pope niane b dy, le

zorganizowane procesy s swoi cie „konserwowane” we wdro onych systemach, a ich poprawa

praktyczne wymaga dokonywania zmian ingeruj cych w oprogramowanie, a nawet w architektur

aplikacji. Pewn zalet modelu ERP jest to, e zastosowanie jednolitego systemu funkcji, zapewnia

w znacznym zakresie szczegó owe wyspecyfikowanie typów i formatów danych oraz wykorzystanie

pewnych standardów tzw. „najlepszych praktyk” (ang. best practices). Trzon systemu powiela

sprawdzone procedury i algorytmy procesów przedsi biorstwa, szczególnie w przypadku oprogra-

mowania z pó ki typu COTS (ang. Commercial off the shelf), np. SAP /R3, [1, 42]. Dostosowanie do

specyficznej struktury danego przedsi biorstwa nast puje poprzez parametryzacj pakietu progra-

mów lub wykonanie dodatkowego oprogramowania na zamówienie. Problem w tym, e

przedsi biorstwo i jego otoczenie si zmienia, a oprogramowanie systemu modelu ERP praktycznie

przystosowane jest sztywno do zadanego uk adu funkcji i procesów. Dodatkowo ka da zmiana wer-

sji oprogramowania w ramach tzw. piel gnacji kodu przez producenta, nie obejmuje tych

elementów, które wykonywane by y na indywidualne zamówienie. Poci ga to za sob dodatkowe

koszty zmian. Jednak najwi kszym problemem pozostaje integrowanie procesów biznesowych





170

z oprogramowaniem realizuj cym te procesy i powtarzanie tego w ró nym zakresie po ka dej zmia-

nie usprawnianych procesów. Nawet porównuj c z innym rozwi zaniami [5],[7],[13] wydaje si , e

na chwil obecn najbardziej perspektywicznym rozwi zaniem wydaje si bezpo rednie integrowa-

nie systemu procesów z architektur oprogramowania. Umo liwia to model SOA (ang. Service-

Oriented Architecture) [7].

5. Model SOA – Architektura Zorientowana na Us ugi

Nazwa Architektura Zorientowana Us ugowo pochodzi z t umaczenia z angielskiego Service-

oriented Architecture, SOA, jest okre leniem modelu architektury systemu informatycznego, któ-

rego budowa jest obiektowym odwzorowaniem struktury wykonywanych zada . Zgodnie z ide

modelu, poszczególne aplikacje tworz zbiór obiektów okre lanych analogicznie do technologii in-

ternetowych – us ugami [32], które mog samodzielnie realizowa poszczególne zadania systemu

informatycznego. System informatyczny zrealizowany w architekturze SOA, mo na zdefiniowa

jako system rozproszony, sk adaj cy si z komponentów, dostarczonych w postaci biblioteki nieza-

le nych programów (us ug). Program – us uga, dzia a niezale nie, tzn. ka dy zawiera podzbiór

funkcji niezb dnych do wykonania autonomicznego dla danej us ugi zadania, tj. ci gu ci le okre-

lonych operacji. Poszczególne us ugi mog korzysta z ró nych zasobów w sieci, np. baz danych,

czy repozytoriów dokumentów. Us ugi maj dost p do danych lub przekazuj sobie dane przez

wspólny komponent, jakim jest tzw. szyna danych us ug, (ang. Enterprise Service Bus).

Projektowanie aplikacji w takiej architekturze rozproszonych us ug wymaga zdefiniowania pa-

kietu us ug i organizacji ich wspó dzia ania, tak by mog a by wykonana sekwencja funkcji

odpowiadaj cych realizowanym procesom. Proces definiowania pakietu i konfiguracja przyporz d-

kowanych procesom us ug nazywa si orkiestracj , a program przetwarzaj cy procesy w pakiety

us ug i nimi steruj cy: Zarz dzanie przep ywem procesów (ang. Business Process Orchestration

Manager). Przyk adowa architektura systemu wykonanego w architekturze SOA zosta a przedsta-

wiony na rysunku 2.

171

Rysunek 2. Model systemu w architekturze SOA

ród o: Opracowanie w asne na podstawie [7, 186].

W architekturze SOA mo na wyró ni nast puj ce sk adowe [7]:

Warstwa integracyjna SOA – wspólna szyna danych dla Us ug przedsi biorstwa (ang. En-

terprise Service Bus)

Zarz dzanie przep ywem procesów, ang. Business Process Orchestration Manager – pro-

gram zarz dzaj cy procesami i konfiguracj dost pnych us ug, u ywanych w systemie,

Repozytorium SOA: biblioteka kodów programów – us ug, dokumentacji, materia ów re-

ferencyjnych, opisu infrastruktury dla us ug: dzia aj cych, planowanych i zmienianych.

Rejestr SOA (ang. SOA Registry) – komponent schematu konfiguracyjnego systemu – baza

z Meta danymi opisuj cymi dost pne us ugi, ich powi zania i infrastruktur wspieraj ca

dzia anie us ug.

Zaprezentowany przyk adowy model system mo e by atwo wykorzystany do zarz dzania

przedsi biorstwem, w którym jest wdro one zarz dzanie procesami. Szczególnie predysponowany

jest ten model do zastosowania w przedsi biorstwach, które wspó dzia aj z innymi w a cuchu

dostaw. Spo ród dost pnego na rynku pakietów oprogramowania wybrano do analizy aplikacj

One4all, implementuj c aplikacj wed ug koncepcji elastycznego zarz dzania a cuchem dostaw

opracowan przez autorów i przedstawion w pracy: „Propozycja zmian w systemie zarz dzania

a cuchem dostaw” [13].





172

6. Implementacja One4all do zarz dzania a cuchem dostaw

Pakiet one4all [8] zosta zbudowany jako kompleksowy system informatyczny przedsi bior-

stwa, pracuj cy w oparciu o architektur SOA. Oprogramowanie zosta o wytworzone w fiimie

Syntea Business Solutions Sp. z o. o. [26]. Pakiet mo e by wykorzystany do budowy platformy

aplikacyjnej, integruj ca i koordynuj ca komponenty oprogramowania, dzia aj ce w architekturze

us ug.

Pakiet One4all obejmuje w swojej podstawowej konfiguracji m.in. nast puj ce us ugi:

Microsoft Dynamics AX 4.0 [8] – pakiet funkcji systemu planowania zasobów przedsi -

biorstwa (ERP). Przez funkcj Application Integration Framework ma mo liwo

integracji aplikacji wspó pracuj cych przedsi biorstw, np. w ramach systemu zintegrowa-

nego a cucha dostaw.

ILS.NET (ang. Integrated Logistics Solution) [8]. – pakiet funkcji zarz dzania przep ywem

materia ów w a cuchu dostaw poprzez: w magazyny, sieci transportowe oraz zarz dzania

zamówieniami. Obejmuj planowanie i wykonanie zlece , zarz dzanie procesami dostaw,

monitorowanie stanów magazynowych, minimalizacja wp ywu „w skich garde ” w prze-

p ywach materia ów i zarz dzanie zamówieniami.

Microsoft Office SharePoint Server 2007– pakiet tworzenie witryn intranetowych i inter-

netowych, repozytoriów do wymiany i zarz dzania danymi i dokumentami wewn trz i na

zewn trz przedsi biorstwa [8].

Microsoft Office Communication Server 2007 [8] zawiera komponenty podsystemu komu-

nikacji w warstwie integracyjnej,

Microsoft Office Project Server 2007 – pakiet funkcji wspomagania i koordynowania zarz dza-

nia prac w projektach jednorazowych i z o onych w hybrydy [8].

Przyk adowy model architektury korporacyjne w standardzie TOGAF, z zaimplementowan

architektur systemu informatycznego przedsi biorstwa zintegrowanego z systemami informatycz-

nymi dostawców za pomoc platformy One4all w a cuchu dostaw, przedstawiono na rysunku 3.

173

Rysunek 3. Model przedsi biorstwa z systemem informatycznym na platformie One4all

Opracowanie w asne na podstawie [8], [13,116].

6. Podsumowanie

W artykule zosta y przedstawione kierunki ewaluacji organizacji i procesów wsparcia informa-

tycznego przedsi biorstw. Warunkiem dodatkowym by o obj cie rozwa aniami mo liwo ci

wspó pracy z innymi przedsi biorstwami w ramach systemu zarz dzania a cuchem dostaw.

Rozpatrywane by y przyczyny i problemy dynamiki zachodz cych zmian i charakter zwi zków

przyczynowo skutkowych sytuacji biznesowej przedsi biorstw i mo liwo ci zastosowania techno-

logii informacyjnych. Na podstawie zebranego pi miennictwa dokonano przegl du rozwoju

wybranych metod i narz dzi stosowanych do usprawniania systemu zarz dzania przedsi biorstwa

i jego systemu informatycznego. Analiza rozwi za IT obj a te etapy cyklu ycia systemu infor-

matycznego, które generuj bezpo rednie zmiany w systemie zarz dzania, tj.; budow strategii

przedsi biorstwa, zarz dzanie procesami biznesowymi, zarz dzanie oprogramowaniem i budow





174

architektury systemu informatycznego. W wyniku przeprowadzonych analiz prezentowanych roz-

wi za , zaproponowano koncepcj kompleksowego modelu przedsi biorstwa, obejmuj cego

zbudowanie architektury korporacyjnej zgodnie ze standardem TOGAF. Taki model mo e zapewni

pe n integracj dokonywanych zmian ze strategi rozwoju przedsi biorstwa, mo e stanowi przy-

k ad synergicznego po czenia zarz dzania strategicznego przedsi biorstwa z systemem

podejmowania decyzji w zarz dzaniu zmianami w przedsi biorstwie. W modelu zarz dzania proce-

sami zaproponowano wykorzystanie technologii portalu do zarz dzania wiedz o procesach

i wspomaganie ich usprawnieniami. Najdalej id c zmian jest jednak zaproponowanie architektury

SOA, jako modelu systemu informatycznego przedsi biorstwa, z przyk adem implementacji opro-

gramowania firmy Syntea Business Solutions. Rozwi zanie architektury SOA pokazuje mo liwo

zapewnienia systemowej integracji procesów biznesowych z oprogramowaniem implementuj cym

te procesy, a za czony na rys,. 3 przyk ad diagramu implementacji istniej cego oprogramowania

prezentuje mo liwo realizacji modelu.

Zaproponowana w pracy koncepcja modelu architektury korporacyjnej przedsi biorstwa sta-

nowi przyk ad mo liwo ci kompleksowego rozwi zania zarz dzania zmianami w przedsi biorstwie

i w systemie a cuchu dostaw. Artyku powy szy stanowi równie kontynuacj rozwa a z zakresu

budowy kompleksowego systemu zarz dzaj cego przedsi biorstwami w ramach a cucha dostaw

i przedstawionej m.in. w pracy [13,118–119], koncepcji elastycznego zarz dzania a cuchem dostaw.

Bibliografia

[1] Adamczewski P., Zintegrowane systemy informatyczne w praktyce, Wyd. MIKON,

Warszawa, 2000.

[2] BOC GROUP, ADONIS Process Portal, [Online]. Dost pne: http://www.boc-

group.com/pl/produkty/adonis/opis-produktu (29.04.2014).

[3] Business Model Canvas, Polska wersja szablonu Alexa Osterwalder A.:Business Model

Canvas, [Online]. Dost pne: https://app.box.com/s/jxpb367l20dvho80n38g (20.04.2014)

[4] Chen D., Vallespir, Doumeingts G.: GRAI Integrated methodology, Eisevier Computers in

Idustry, No 33, s. 387–394,1997.

[5] Cullen A.: Enterprise Architecture Today and Tomorrow, Achitecture & Governance

magazine, 2009, vol. 6, Iss 1, p2.

[6] Kossowski M., Misiak Z., BPMN 2.0 – czy biznes to zrozumie?, Prezentacja Konf. GigaCon,

2011, [Online]. Dost pne: http://www.boc-group.com/uploads/media/2011.09.19

_BPMN_2.0_czy_biznes_to_zrozumie__Gigacon__PL.pdf (20.01.2014).

[7] agowski J., SOA – Ideologia nie technologia, Materia y XV Konferencja PLOUG,

Ko cielisko, 2009, [Online]. Dost pne: www.cs.put.poznan.pl/ mzakrzewicz/pubs/ploug

06ws.pdf (20.04.2014).

[8] one4all, opis platformy SOA firmy Syntea Business Solution, [Online]. Dost pne:

http://pinpoint.microsoft.com/pl-pl/applications/one4all-4295024315 (20.04.2014)

[9] Open Group, The Open Group Architecture Framework, 5–6, Cz I, IV i V, [Online].

Dost pne: http://www.opengroup.org/standards/ea (20.04.2014).

[10] Osterwalder A, Pigneur Y.: Tworzenie modeli biznesowych. Podr cznik wizjonera,

Onepress.pl Helion SA, Gliwice, 2012.

175

[11] Paszkowski J., Sowa G., Technologie informacyjne w logistyce zewn trznej przedsi biorstw.

Analiza stanu i kierunki rozwoju. w: Wybrane problemy zastosowania platformy

elektronicznej red. Nied wiedzi ski M., Lange-Sadzi ska K., Marian Nied wiedzi ski

Consulting ód , 2009, s. 89–99.

[12] Paszkowski J., Sowa G., Filutowicz Z., Enterprise Process Analysis and Modeling – a Study

of Opportunities, w: Selected Topics in Computer Science Applications, Academic Publihing

House EXIT, Warszawa 2011, s. 224–245.

[13] Paszkowski J., Filutowicz Z., Sowa G., Przybyszewski K.: Propozycja zmian w systemie

zarz dzania a cuchem dostaw, Polskie Stowarzyszenie Zarz dzania Wiedz , Seria: Studia

i Materia y, nr 62, 2012.

[14] Podle ny G., Popko ., Halaczek M., Architektura korporacyjna, Organizacja firmy, lipiec-

sierpie 2010, [Online]. Dost pne:http://www.sollers.pl/sites/default/files/publications/

sollers_lipiec-sierpien.pdf (20.04.2014).

[15] Rabiej P., urek K.: Modernizacja – a nie informatyzacja, w: Informatyzacja Zintegrowana,

Raport Thinktank, Warszawa, 2013.

[16] Rogali ski G.: Kiedy wdro enie si udaje, w: informatyzacja Zintegrowana, Raport

Thinktank, Warszawa, 2013.

[17] Rutkowska J.: Podej cie procesowe w zarz dzaniu a technologia informatyczna wed ug

metodologii ARIS i ADONIS, Problemy zarz dzania, 1/2005 (7): 142 – 159.

[18] SEI Software_Engineering_Institute, [Online]. Dost pne: http://www.sei.cmu.edu/

architecture/ start/definition-form.cfm (20.04.2014).

[19] Siatka Zahmana, [Online]. Dost pne: http://architekturakorporacyjna.pl/nowa-wersja-siatki-

zachmana/291/ (20.04.2014).

[20] Sobczak, A., ArchitekturaKorporacyjna.pl – S ownik, ArchitekturaKorporacyjna.pl,

[Online]. Dost pne: http://www.architekturakorporacyjna.pl/dokuwiki/ doku.php

(15.10.2010).

[21] Sobczak A., Dlaczego ton inicjatywy dotycz ce architektury?, wpis w serwisie Architektura

Korporacyjna.PL, [Online]. Dost pne: http://architekturakorporacyjna.pl/ dlaczego-tona-

inicjatywy-dotyczace-architektury/2177/ (20.04.2014).

[22] Sobczak, A., Formu owanie i zastosowanie pryncypiów architektury korporacyjnej

w organizacjach publicznych, wydanie pierwsze, Warszawa: Szko a G ówna Handlowa –

Oficyna Wydawnicza, 2008.

[23] Sobczak A., Kulisiewicz T., Jak zacz ? Analiza rozwi za technologicznych pomocnych

przy budowie Otwartego Rz du i ponownym wykorzystaniu informacji publicznej, O rodek

Studiów nad Cyfrowym Pa stwem, Wyd. 1, ód , 2013, [Online]. Dost pne:

http://www.andrzejsobczak.net/sites/default/files/analiza_rozwiazan_technologicznych.pdf

(20.04.2014).

[24] Schekkerman, J., How to survive in the jungle of enterprise architecture framework: creating

or choosing an enterprise architecture framework, wydanie trzecie, Trafford Publishing,

2006.

[25] Scheer A.-W., Business Process Excellence. ARIS in Practice, Springer-Verlag, Berlin

Heidelberg, 2002.

[26] Syntea Business Solutions Sp. z o. o.(2014, marzec 20) [Online]. Dost pne:

http://www.synteabs.pl/ (10.03.2014).





176

[27] Szwoch W.: Rola technologii w organizacjach ro nie, w: Informatyzacja Zintegrowana,

Raport Thinktank, Warszawa, 2013.

[28] The Institute of Electrical and Electronics Engineers Standards Board: Recommended

Practice for Architectural Description of Software-Intensive Systems, ISO/IEC

42010:2007(E) IEEE Std 1471-2000, 2007.

[29] Van’t Wout, J., Waage, M., Hartman, H., Stahlecker, M., Hofman, A.: The Integrated

Architecture Framework Explained, eBook, 2010.

[30] Varnus J., Panaich N., TOGAF 9 Survey Results Presentation. The Open Group,

Niedost pne: https://www.opengroup.org/conference-live/uploads/40/20081/Mon_-_am_-

_3_-_Varnus.pdf (27.07.2009).

[31] Zachman J.(1987): A framework for information systems architecture, IBM Systems Journal,

Vol. 26, No3, s. 454–470.

[32] Zakrzewicz M., Wprowadzenie do technologii Web Services: SOAP, WSDL i UDDI,

PLOUG, Dost pne: www.cs.put.poznan.pl/mzakrzewicz/pubs/ ploug06ws.pdf (20.04.2014)

[33] Zarz dzanie procesami w Ministerstwie Gospodarki, Warsztaty – 2012, [Online]. Dost pne:

http://www.zus.pl/warsztaty/pliki/Warsztaty_2_Prezentacja_1.pdf (10.10.2013).

[34] Zarz dzanie procesami w Zak adzie Ubezpiecze Spo ecznych, Warsztaty, 2012, [Online].

Dost pne: http://www.zus.pl/warsztaty/pliki/Warsztaty_2_Prezentacja _2.ppt (10.10.2014).

177

THE CONCEPT OF MODEL OF DEVELOPMENT INFORMATION TECHNOLIGIES OF ENTERPRISES IN SUPPLY CHAINS CONSTRUCTION

Summary

The aim of this paper is to present the major areas of changes in the methods and

tools of the computer support of enterprises. The most important aspects of the appli-

cation of information technologies for enterprises as well as problems related to the

management of these enterprises have been discussed. Selected tools of analysis and

modelling of the enterprises and their processes, the relations between the improve-

ment of enterprises and the processes of the maintenance of IT systems as well as the

methods of flexible software architectures construction have been evaluated. Selected

software of enterprises and the Service Oriented Architecture (SOA) have been used

to present the possibilities of computerization of enterprises oriented to cooperate

within logistic chains.

Keywords: service oriented architecture (SOA), informatizating platform, process management,

e-business, supply chains SCM

Józef Paszkowski

Zbigniew Filutowicz

Spo eczna Akademia Nauk w odzi

Instytut Technologii Informatycznych

Wydzia Studiów Mi dzynarodowych i Informatyki

ul. Sienkiewicza 9, 90-113 ód

e-mail: [email protected], [email protected]


koncepcja modelu rozwoju technologii informacyjnych ... · do opracowania architektur stosowanych...

Documents