koncept dokumenti pËr reformËn e procedurave tË … · ndikim i ulët ekonomik në kategoritë:...
TRANSCRIPT
Republika e Kosovës – Република Косово – Republic of Kosovo Qeveria – Влада – Government
Zyra e Kryeministrit – Канцеларија премијера – Office of The Prime Minister Zyra e Komisionerit për Gjuhët – Канцеларија повереника за језике
Office of the Language Commissioner
KONCEPT DOKUMENTI PËR REFORMËN E PROCEDURAVE TË PËRKTHIMIT BRENDA
QEVERISË SË KOSOVËS – DREJT NJË LEGJISLACIONI TË HARMONIZUAR
SHUMËGJUHËSH
Përgatitur nga Zyra e Komisionerit për gjuhët
Përmbajtja Përmbajtja ............................................................................................................................................................ 2
Përmbledhje e koncept dokumentit ................................................................................................................. 4
Hyrje ..................................................................................................................................................................... 7
Kapitulli 1: Përkufizimi i problemit ................................................................................................................. 8
Kapitulli 2: Objektivat ...................................................................................................................................... 15
Kapitulli 3: Opsionet ........................................................................................................................................ 15
Kapitulli 3.1: Opsioni pa ndryshim (i tanishëm) ..................................................................................... 16
Kapitulli 3.2: Opsioni për përmirësimin e zbatimit dhe ekzekutimit ................................................... 19
Kapitulli 3.3: Opsioni i tretë ........................................................................................................................ 20
Kapitulli 4: Identifikimi dhe vlerësimi i ndikimeve të ardhshme ............................................................. 24
Kapitulli 4.1: Sfidat gjatë mbledhjes së të dhënave ................................................................................. 25
Kapitulli 5: Komunikimi dhe konsultimi ...................................................................................................... 26
Kapitulli 6: Krahasimi i opsioneve ................................................................................................................. 28
Kapitulli 6.1: Planet e zbatimit për opsionet e ndryshme ....................................................................... 29
Kapitulli 6.2: Tabela e krahasimit të tri opsioneve ................................................................................. 32
Kapitulli 7: Konkluzionet dhe hapat e ardhshëm ........................................................................................ 35
Kapitulli 7.1: Dispozitat për monitorimin dhe vlerësimin ..................................................................... 38
Shtojca 1: Forma e vlerësimit për ndikimin ekonomik ............................................................................... 39
Shtojca 2: Forma e vlerësimit për ndikimet shoqërore ................................................................................ 42
Shtojca 3: Forma e vlerësimit për ndikimet mjedisore ................................................................................ 47
Tabela e Figurave
Figure 1. Tabela me informacione të përgjithshme për koncept dokumentin........................................... 7
Figure 2. Dokumentet përkatëse të politikave, ligjet dhe aktet nënligjore ................................................. 9
Figure 3.: Pema e problemit, që paraqet problemin kryesor, shkaqet e tij dhe efektet .......................... 11
Figure 4. Pasqyra e palëve të interesuara bazuar në përkufizimin e problemit ...................................... 13
Figure 5.Objektivat relevante të Qeverisë ..................................................................................................... 15
Figure 6.Mënyra e rrjedhës së procesit të miratimit të ligjit dhe proceseve të përkthimit .................... 17
Figure 7. Hierarkia e funksionimit te njësisë ................................................................................................ 22
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
3
Figure 8. Procesi i përkthimit .......................................................................................................................... 23
Figure 9. Ndikimet më të rëndësishme të identifikuara për kategorinë e ndikimit ............................... 24
Figure 10: Përmbledhje e aktiviteteve të komunikimit dhe konsultimit të kryera për koncept
dokumentin ....................................................................................................................................................... 27
Figure 11: Plani i zbatimit për opsionin 2 ..................................................................................................... 29
Figure 12: Plani i zbatimit për opsionin 3 ..................................................................................................... 30
Figure 13: Krahasimi i opsioneve ................................................................................................................... 32
Figure 14: Plani i zbatimit të opsionit të preferuar ...................................................................................... 36
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
4
Përmbledhje e koncept dokumentit
Kushtetuta e Kosovës dhe Ligji 02 / L-37 mbi Përdorimin e Gjuhëve sigurojnë që Gjuha Shqipe dhe
Serbe të gëzojnë status të barabartë të gjuhëve zyrtare. Në përputhje me dispozitat e këtij Ligji, të
gjitha institucionet e Kosovës janë të obliguara të publikojnë dokumentet në të dy gjuhët. Qeveria,
megjithatë, përballet me probleme serioze në përmbushjen e këtyre obligimeve ligjore për shkak të
kapacitetit të pamjaftueshëm, që çojnë në një mungesë të standardeve themelore në cilësinë e
përkthimit të dokumenteve zyrtare të qeverisë, veçanërisht në gjuhën serbe. Arsyeja kryesore që çon
në këtë problem është "mungesa e një mekanizmi efektiv dhe racional, si dhe procesi i përkthimit,
lekturës dhe korrigjimit të gabimeve gjuhësore në dokumentet zyrtare, përfshirë ligjet, rregulloret,
vendimet dhe udhëzimet administrative." Problemi më i dukshëm është cilësia e projektligjeve dhe
rregulloreve të miratuara nga Qeveria. Kjo krijon pasiguri, për shkak të interpretimeve të ndryshme
të dispozitave, që do të duhej të kenë të njëjtin kuptim. Raporte të shumta të organizatave
ndërkombëtare dhe vendore kanë nxjerrë në pah këtë problem dhe këshillojnë Qeverinë e Kosovës
për të zgjidhur këtë çështje.
Zyra e Komisionerit për Gjuhët është përgjegjëse për monitorimin e zbatimit të Ligjit për Përdorimin
e Gjuhëve dhe ka mandatin për të zhvilluar politika që adresojnë problemet e identifikuara.
Në mënyrë që të adresohen problemet e identifikuara, Zyra ka iniciuar procesin e analizimit të
nevojës për themelimin e Zyrës qeveritare për përkthim dhe interpretim. Qeveria ka pranuar
propozimin në nëntor 2017, dhe ka krijuar një grup pune për zhvillimin e analizës dhe përgatitjen e
një koncept dokumenti.
Për të identifikuar zgjidhjen më të mirë të problemit të lartpërmendur, grupi i punës bëri një analizë
të situatës dhe identifikoi opsionet në dispozicion për zgjidhjen e saj.
Opsionet që konsiderohen janë:
- Opsioni pa ndryshim - një numër i vogël i ekspertëve gjuhësorë dhe angazhimi i agjencive:
të përkthimit, redaktimit dhe korrigjimit nga kompanitë e jashtme;
- Angazhimi i një numri shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve shtetërore
dhe kuvendit, duke investuar në trajnimin e tyre, si dhe punësimin e ligjëruesve dhe
përkthyesve të kualifikuar, duke krijuar njësi të vogla përkthimi në secilën prej institucioneve
dhe riorganizimin e punës së tyre;,
- Themelimi i Njësisë Qendrore të Përkthimit - Njësia për kontrollin dhe harmonizimin
gjuhësor, në kuadër të Zyrës së Kryeministrit dhe futja e lekturës dhe përkthimit kualitatativ
dhe profesional. Ndërtimi i një memorie qendrore të përkthimit, zhvillimi i terminologjinë e
fjalorit dhe analizës së cilësisë.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
5
Në hapin tjetër, grupi i punës ka identifikuar dhe ka kryer një vlerësim të ndikimit të ardhshëm të
opsioneve të ndryshme të identifikuara. Vlerësimi i ndikimit u krye në kategoritë e ndikimeve
ekonomike dhe sociale; ndikimi në të drejtat themelore, barazia gjinore, ndërtimi i kapitalit shoqëror
dhe i të rinjve; si dhe ngarkesat administrative dhe ndikimet buxhetore. Në këtë proces të
identifikuar, janë dhënë përparësitë dhe mangësitë e secilit opsion dhe argumentet në favor të
zgjidhjeve të ofruara.
Në bazë të këtyre analizave, grupi i punës me këtë Koncept Dokument propozon themelimin e
Njësisë Qendrore për përkthim dhe harmonizimin e legjislacionit në kuadër të Zyrës së Komisionerit
për Gjuhët/ Zyra e Kryeministrit, e cila do të përmirësojë praktikën e përkthimit në procesin
legjislativ dhe të fusë një proces të redaktimit, lekturës dhe harmonizimit gjuhësor, me qëllim të
harmonizimit të legjislacionit shumëgjuhësh me standarde të larta. Kjo ndërhyrje kërkon një proces
që do të sjellë shumë ndryshime pozitive në peisazhin e legjislativ në Kosovë, siç është legjislacioni
shumëgjuhësh i cili pasqyron qëllimin e ligjvënësit në mënyrë identike dhe të qëndrueshme;
parandalimin e keqpërdorimit të mospërputhjeve gjuhësore në procedurat gjyqësore; pjesëmarrje
më e madhe e të gjitha komuniteteve në jetën publike; dhe uljen e kostos së shërbimeve të përkthimit
në krahasim me opsionet aktuale ose të tjera.
Përfundimisht, procedura e re do të ndikojë në integrimin e përgjithshëm më të mirë të
komuniteteve dhe respektimin e të drejtave të tyre, përshpejtimin e procesit të integrimit në BE dhe
forcimin e reputacionit (popullaritetit) të Qeverisë në sytë e qytetarëve dhe bashkësisë
ndërkombëtare.
Informacionet e përgjithshme
Titulli Koncept dokumenti për Reformën e procedurave të përkthimit brenda
Qeverisë së Kosovës – drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
Ministria
bartëse
Zyra e Kryeministrit/ Zyra e Komisionerit për gjuhët
Personi
kontaktues
Slaviša Mladenović, Komisioner për gjuhët
PVPQ Gjashtë takime, një konferencë, dhjetë takime pune me palët e interesuara, diskutimet paraprake (18.01.2019 deri më 07.02.2019) dhe diskutimi publik përmes platformës (04.03.2019 deri më 22.03.2019).
Prioriteti
strategjik
Cilësi më e mirë e përkthimit dhe procedura efikase të përkthimit. Strategjia1 e
rregullimit më të mirë, ka për qëllim përmirësimin e procedurave të hartimit të
politikave dhe zvogëlimin e ngarkesave administrative. Duke qenë se
procedurat e përkthimit me gabime dhe dokumente të përkthyera dobët
ndikojnë drejtpërsëdrejti në këto dy procese, ky dokument është baza për
ndërtimin e prioritetit strategjik të Konc.dok.
1http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Better_Regulation_Strategy_2_0_for_Kosovo_-_ALBANIAN.pdf
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
6
Vendimi
Çështja
kryesore
Mungesa e mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim,
lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare,
përfshirë ligjet, aktet nënligjore, rregulloret, vendimet qeveritare dhe
udhëzimet administrative.
Përmbledhje e
konsultimeve
Sipas procedurës ligjore, në kuadër të konsultimeve ndër-ministrore, ZKGJ-ja iu dërgoi Koncept Dokumentin të gjitha ministrive për shqyrtim (18.01.2019 deri më 07.02.2019) dhe për të dhënë komentet dhe sugjerimet e tyre. Afati për dërgimin e komenteve, sipas procedurës, ishte 15 ditë. Gjashtë ministri i dërguan komentet e tyre, katër prej të cilave dhanë propozime konkrete për ndryshime në CD, ndërsa dy ministri vetëm konfirmuan se nuk kishin ndonjë vërejtje shtesë. Një ministri sugjeroi që të dyja opsionet duhet të pranohen, ndërsa të tjerët kanë propozuar disa ndryshime në CD, të cilat janë futur në dokument në kohën e duhur. Në fund të afatit për komentet, Zyra e Komisionerit për Gjuhë ka kontaktuar të gjitha ministritë me telefon për të kuptuar a e kanë shqyrtuar Koncept Dokumentin dhe a kanë ndonjë sugjerim. Shumica e ministrive janë përgjegjur përmes telefonit dhe kanë deklaruar se nuk kishin kundërshtime dhe mbështesin fuqishëm opsionin e preferuar, duke konfirmuar se situata aktuale kërkon ndryshim. Sugjerimet e të gjitha ministrive u pranuan dhe dokumenti u përshtat me të gjitha komentet e reja.
Koncept Dokumenti u plasua në Platformën online, për diskutim publik
(04.03.2019 deri më 22.03.2019) dhe përmes platformës nuk u dha asnjë koment.
Komentet nga OSBE, u dërguan me email dhe u morën parasysh.
Opsioni i
propozuar
Krijimi i njësisë qendrore të përkthimeve
Ndikimet kryesore të pritshme
Ndikimet
buxhetore
Viti 1 Viti 2 Viti 3 48.000 160.000 160.000
Ndikimet
ekonomike
Ndikim i ulët ekonomik në kategoritë: ndikimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të
mesme (NVM) dhe Investimet (ANEKSI 1)
Ndikimet
shoqërore
Ndikim të ulët në kategori: Edukim, Qeverisje, si dhe te Krimi dhe siguria
(ANEKSI 2)
Ndikimet
mjedisore
Nuk ka ndikime relevante që priten në këtë kategori (ANEKSI 3)
Ndikimet ndër-
sektoriale
Ndikim të ulët në dinjitetin, lirinë dhe administrimin e mirë. Ndikim i madh në
trajtimin e barabartë. Nuk ka ndikim të rëndësishëm në kategoritë gjinore dhe
rinore (ANEKSI 4).
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
7
Ngarkesat
administrative
për kompanitë
Ngarkesa administrative priten, por nuk maten në afate të shkurtra. Ajo që është
e sigurt është se të gjitha ngarkesat administrative që do të ndodhin, do të
ndodhin në 2 vitet e para të Planit të Zbatimit, duke qenë se nënkupton
ndryshimin e akteve nënligjore të përmendura në dokument, procedurën e re në
përkthim dhe një organ të ri në nivel qendror. Përfundimisht, njësia do të lëshojë
konfirmimin e përputhshmërisë gjuhësore për dokumentet e harmonizuara me
mandatin e njësisë. Duhet të theksohet se pas kryerjes së këtyre ndryshimeve,
barrët administrative do të zvogëlohen ndjeshëm pasi që zgjidhja e opsionit të
preferuar, lidhur me procedurat e përkthimit, premton punë efikase dhe efektive
në nivel qendror dhe legjislacion më të mirë në përgjithësi, i cili më vonë do të
ndikojë në të gjitha nivelet e tjera e administratës.
Testi i NVM-ve Nuk është kryer sepse nuk është e zbatueshme për këtë rast.
Hapat e ardhshëm
Afatshkurtër Ndryshimi i akteve ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i politikës;
Krijimi i Rregullores së re për Njësinë e Përkthimit;
Afatmesëm Zhvillimi i dokumentit të përshkrimit të vendeve të punës dhe miratimi i tij nga
MAP-i dhe punësimi i profesionistëve me përvojë;
Zhvillimi i linjës së komunikimit ndërmjet Njësisë dhe institucioneve
Furnizimi i Njësisë me softuer përkthimi;
Krijimi i një programi online për qasjen e Njësisë në të gjitha dokumentet ligjore.
Hyrje
Figure 1. Tabela me informacione të përgjithshme për koncept dokumentin
Titulli Koncept dokumenti për Reformën e procedurave të përkthimit brenda
Qeverisë së Kosovës – drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
Ministria
bartëse
Zyra e Kryeministrit
Zyra e Komisionerit për gjuhët
Personi
kontaktues
Slaviša Mladenović – Komisioner për gjuhët; 038/20014035
PVPQ Gjashtë takime, një konferencë, dhjetë takime pune me palët e interesuara.
diskutimet paraprake (18.01.2019 deri më 07.02.2019) dhe diskutimi publik
përmes platformës (04.03.2019 deri më 22.03.2019).
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
8
Prioriteti
strategjik
Cilësi më e mirë e përkthimit dhe procedura efikase të përkthimit. Strategjia2 e
rregullimit më të mirë, ka për qëllim përmirësimin e procedurave të hartimit të
politikave dhe zvogëlimin e ngarkesave administrative. Duke qenë se
procedurat e përkthimit me gabime dhe dokumente të përkthyera dobët
ndikojnë drejtpërsëdrejti në këto dy procese, ky dokument është baza për
ndërtimin e prioritetit strategjik të Konc.dok.
Grupi punues 1. Meliza Haradinaj, Këshilltare e Kryeministrit, Kryesuese e grupit punues;
2. Slaviša Mladenović, Komisionere për Gjuhë, Bashkëkryesues i grupit punues;
3. Mentor Borovci, Drejtor i ZKM/ZKM, anëtar
4. Arben Krasniqi, drejtor i ZKQ ZKM, anëtar
5. Fehmi Stublla, Koordinator i GZ/ZKM, anëtar
6. Nehat Pllana, Zyrtare e Lartë Ligjore ZL/ ZKM, anëtar
7. Arton Jusufi, drejtor i DFGS / MASHT, anëtar
8. Shyqyri Hyseni, Drejtor i DP/MF, anëtar
9. Donika Shala, Udhëheqëse e UDHNM / MD, anëtare
10. Dragan Repanović, këshilltar ligjor i ministrit, MKK-së, anëtar
11. Safete Grajqevci, Koordinatore ZKGJ/ZKM, anëtare
12. Ivana Pavlović, Zyrtare e Lartë ZKGJ /ZKM, anëtare
13. Vebi Klaiqi, Zyrtar i Lartë ZKGJ/ ZKM, anëtar
Informata
shtesë
Kapitulli 1: Përkufizimi i problemit
Qeveria e Kosovës (QK) dhe institucionet e saj, janë të angazhuara për të zbatuar standardet
kyçe ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, që njëkohësisht garantojnë të drejtat gjuhësore. Këto
standarde janë pjesë e Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe kornizës ligjore të saj. Kushtetuta e
Kosovës e përcakton gjuhën shqipe dhe serbe si dy gjuhë zyrtare, me status të barabartë. Përveç
kësaj, Kushtetuta dhe Ligji për Përdorimin e Gjuhëve obligojnë institucionet që të zbatojnë
legjislacionin dygjuhësor, që do të thotë se të gjitha ligjet që janë pjesë e kornizës ligjore të Kosovës,
duhet të hartohen në gjuhën shqipe dhe serbe, gjithashtu edhe në anglisht, megjithëse kjo nuk është
gjuhë zyrtare. Për më tepër, sipas dispozitave të Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve, të gjitha
institucionet e Kosovës janë të obliguara të publikojnë të gjithë dokumentacionin (jo vetëm ligjet por
edhe aktet nënligjore) në të dy gjuhët zyrtare, si dhe të komunikojnë me qytetarë si drejtpërdrejt
ashtu edhe publikisht, në të dyja gjuhët zyrtare. Ligji për Përdorimin e Gjuhëve gjithashtu i referohet
2http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Better_Regulation_Strategy_2_0_for_Kosovo_-_ALBANIAN.pdf
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
9
Kushtetutës dhe thekson se versionet gjuhësore shqip dhe serbisht "kanë autoritet të njëjtë". Kjo
nënkupton se asnjëra gjuhë nuk merr përparësi mbi tjetrën kur është fjala për interpretim.
Zyra e Komisionerit për Gjuhët (ZKGJ) ka vënë në dukje përpjekjet e institucioneve të
Kosovës për të siguruar cilësinë e përkthimeve. Megjithatë, Qeveria e Kosovës ende përballet me
çështje serioze në përmbushjen e detyrimeve ligjore. Zyra e Komisionerit për Gjuhët ka rol të
monitorojë zbatimin e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve dhe aktivitetet e saj kanë vënë në dukje se
ekzistojnë mospërputhje të mëdha dhe mungesë e standardeve gjuhësore në të dy versionet
gjuhësore, në dokumentet zyrtare (përfshirë draft ligjet, udhëzimet administrative, rregulloret,
vendimet dhe komunikimi tjetër i Qeverisë). Cilësia gjuhësore e dokumenteve të përkthyera në
gjuhën serbe mbetet ende e dobët. Dokumentet e hartuara dhe të përkthyera dobët, vazhdojnë të
shpërndahen dhe nuk ekzistojnë mekanizma për të siguruar qëndrueshmëri në cilësinë e
përkthimit.3
Procedurat për përkthimin e projektligjeve nuk janë mjaft të qarta dhe se ndërgjegjësimi i
institucioneve për rëndësinë e procedurave për përfshirjen e pakicave të ndryshme është në një nivel
mjaft të ulët. Përveç kësaj, praktika e lekturës sistematike nuk është vendosur në institucionet që
hartojnë projekt ligjet. "Praktika të tilla krijojnë pasiguri ligjore dhe shkelin parimin e barazisë para
ligjit. Ato sfidojnë zbatimin koherent dhe të drejtë të të drejtave të anëtarëve të të gjitha
komuniteteve. Si rezultat, ato mund të dëmtojnë respektin dhe besimin në institucionet publike dhe
sundimin e ligjit. "4
Në procesin e integrimit evropian, problemi bëhet edhe më i dukshëm. Çdo vend kandidat
duhet të përkthejë legjislacionin evropian (Acquis Communautaire) në gjuhët zyrtare vendëse, para
pranimit në BE. Kosova do të ballafaqohet me vështirësi, meqë nuk ka praktika sistematike të
përkthimit të duhur të mijëra dokumenteve që përbëjnë bazën (thelbin)e ligjit.
Të gjitha të lartpërmendurat sjellin përfundimin se QK nuk i ka përmbushë detyrimet e veta
ligjore dhe të përputhshmërisë me standardet ndërkombëtare që sigurojnë mbrojtjen e të drejtave
dhe identitetit gjuhësor. Për më tepër, QK dhe institucionet e saj kanë humbur mundësinë të
iniciojnë procesin e përmirësimit dhe të zhvillojnë mekanizmat të cilët përmirësojnë dhe rrisin
cilësinë e përkthimit si dhe të përmirësojnë zbatimin e kornizës së saj ligjore.
Figure 2. Dokumentet përkatëse të politikave, ligjet dhe aktet nënligjore
Dokumenti i
politikave, ligji
ose akti nën-
ligjor
Lidhja (vegëza) me
politikën ose
dokumentin e
planifikimit dhe me
aktet ligjore në Gazetën
Zyrtare
Institucioni(-et)
shtetëror (e)
përgjegjës(e)
për zbatim
Roli dhe detyrat e institucionit(-
eve)
Kushtetuta e http://www.kuvendiko Të gjitha Kushtetuta përcakton që gjuhët
3 Misioni i OSBE-së në Kosovë, "Raporti mbi Legjislacionin Dygjuhësor në Kosovë", Prishtinë, shtator 2018 4 Legjislacioni shumëgjuhësh në Kosovë dhe sfidat e tij, OSBE, 6 shkurt 2012
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
10
Kosovës soves.org/common/doc
s/Constitution_of_the_
Republic_of_Kosovo_wi
th_amend.I-
XXV_2017.pdf
institucionet
përgjegjëse për
të përmbushur
dispozitat
kushtetuese.
kanë status të barabartë në
institucionet e Kosovës.
Ligji 02/L-032
për Përdorimin e
Gjuhëve
http://www.kuvendiko
soves.org/common/doc
s/ligjet/2006_02-
L37_en.pdf
Të gjitha
institucionet
janë përgjegjëse
për zbatimin e
dispozitave
ligjore.
Institucionet janë të
obligueshme për të përkthyer
në mënyrë adekuate
dokumentet zyrtare të
institucioneve .
Rregullorja nr.
07/2012 në
Zyrën e
Komisionerit të
Gjuhëve
http://komisioneri-
ks.org/repository/docs
/Uredba_Regulore_Reg
ulation__07_2012.pdf
ZKGJ/ZKM Sigurimi i pajtueshmërisë me
Ligjin për Përdorimin e
Gjuhëve. Sigurimi i barazisë së
gjuhëve në legjislacion,
dokumentacion zyrtar,
shërbime etj.
Konventat
ndërkombëtare
Konventa
Ndërkombëtare
për të Drejtat
Civile dhe
Politike;
Konventa
Evropiane për
Mbrojtjen e të
Drejtave dhe
Lirive
Themelore të
Njeriut dhe
protokollet e saj;
Konventa
Kornizë për
Mbrojtjen e
Pakicave
https://www.ohchr.org
/Documents/Professio
nalInterest/ccpr.pdf
https://www.echr.coe.i
nt/Documents/Conven
tion_ENG.pdf
https://rm.coe.int/1680
0c10cf
https://www.coe.int/e
n/web/conventions/ful
l-list/-
/conventions/rms/090
Dispozitat e
këtyre
Konventave
janë të
obligueshme
për të gjitha
institucionet
Ndonëse Kosova nuk është
shtet nënshkrues, Ligji për
Përdorimin e Gjuhëve 02 / L-
032 bazohet në konventat e
listuara.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
11
Kombëtare;
Karta Evropiane
për Gjuhët
Rajonale ose
Minoritare
0001680695175
Rregullorja
(GRK) Nr.
02/2015 mbi
procesin e
përkthimit të
Acquis të BE-së
në gjuhët zyrtare
të Republikës së
Kosovës
http://www.kryeminist
ri-
ks.net/repository/docs
/Rregullore_per_Proces
in_e_Perkthimit_te_Acq
uis_te_BEse_ne_gjuhet_
zyrtare_te_Republikes_s
e_Kosoves_Finale.pdf
Dispozitat janë
të detyrueshme
për
administratën
shtetërore të
Kosovës, si dhe
për të gjitha
subjektet
pjesëmarrëse në
procesin e
përkthimit dhe
koordinimit
Ministria e
Integrimit
Evropian (MIE)
MIE është institucioni
përgjegjës për menaxhimin e
procesit të përkthimit dhe
rishikimit (gjuhësor, juridik dhe
ekspert) të akteve të BE-së për
Acquis, vendosjen e
metodologjisë për përdorimin e
terminologjisë së unifikuar,
përgatitjen e udhëzimeve për
përkthimin e Acquis së BE-së
në gjuhët zyrtare të Republikës
së Kosovës dhe krijimin dhe
përditësimin e bazës së të
dhënave të akteve dhe
terminologjisë së përkthyer.
Rregullorja (QK)
Nr.05 / 2016 Për
standardet
minimale për
procesin e
konsultimit
publik
http://konsultimet.rks-
gov.net/Storage/Docs/
Doc-58b819f98ec60.pdf
Zyra për
Qeverisje të
Mirë, Zyra e
Kryeministrit
Në bazë të kësaj Rregulloreje,
dokumenti duhet të dërgohet
në konsultim paraprak
ndërinstitucional dhe pastaj në
konsultim publik. Konsultimet
duhet të bëhen në të dy gjuhët
zyrtare.
Figure 3.: Pema e problemit, që paraqet problemin kryesor, shkaqet e tij dhe efektet
Efektet
• Gabimet në përkthimin e ligjeve e bëjnë zbatimin më të vështirë ( sfidues) të ligjit nga
gjykatësit dhe gjykatat dhe reduktojnë parashikueshmërinë në kuadrin ligjor që mund të çojë
në trajtim të pabarabartë të qytetarëve që janë pjesë e proceseve gjyqësore; ;
• Përkthimi jo-konstant i ligjit mund të çojë në mohimin e të drejtave civile dhe politike,
trajtimin e pabarabartë, shkelje e të drejtave të njeriut dhe diskriminimin në baza të ndryshme;
• Gabimet substanciale në përkthimin e dokumenteve nga ana tjetër ndryshojnë kuptimin. Ato
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
12
krijojnë konfuzion dhe pasiguri në kuadrin ligjor.
• Interpretimet e paqëndrueshme dhe kuptimet kontradiktore midis versioneve gjuhësore
mund të ndryshojnë zbatimin e ligjit bazuar në interpretimin personal nga zyrtarët që mund të
kenë ndikim në sundimin e ligjit shtetëror në përgjithësi. Terminologjia e përcaktuar me ligj, më
vonë mund të pasqyrohet në dokumentet zyrtare ose në legjislacionin dytësor me dhjetëra
efekte negative në zhvillimin socio-ekonomik dhe politik.
Problemi kryesor
Shkaqet
• Mungesa e një mekanizmi strukturor të efektshëm përforcon gabimet gjatë gjithë hartimit të
dokumentit zyrtar nga institucionet qeveritare;;
• Pjesa më e madhe e punës së përkthyesve qeveritarë përfshin dokumente jo-ligjore dhe
komunikime, përderisa kapaciteti i përkthyesve është i kufizuar. Numri i përkthyesve nuk
reflekton kërkesat e secilës ministri;
• Mungesa e serbisht-folësve si gjuhë amtare në njësitë e përkthimit të institucionet qeveritare,
për faktin se në përgjithësi përkthyesit, interpretët dhe lektorët më së miri punojnë në gjuhën e
tyre amtare;
• Sfida për rekrutimin e profesionistëve gjuhësorë të kualifikuar në nivel qendror. Një arsye për
këtë janë pagat e ulëta, të cilat janë më të ulëta se standardet (pagat e tregut të profesionistëve
gjuhësorë), në krahasim me ngarkesën e lartë të punës dhe përgjegjësitë e pozicionit në fjalë. Në
rrethana të tilla, institucionet qeveritare duhet të ulin kriteret e rekrutimit dhe të punësojnë një
përkthyes të pakualifikuar. Kriteri i vetëm në ato raste është "njohja e dobët" e gjuhës serbe ose
shqipe. Kjo shkakton probleme me kapacitetet dhe aftësitë ndërmjet përkthyesve dhe niveli i
tyre i ulët i profesionalizmit, çon në zvogëlimin e cilësisë së përkthimit, interpretimit dhe
lekturës;
• Mungesa e burimeve në zyra, siç janë fjalorët ose fjalorët ligjorë, mjeteve online dhe
softuerëve për përkthim, të cilët do të mund të përmirësojnë saktësinë dhe konsistencën,
veçanërisht, udhëzimeve unike për të siguruar një qasje sistematike për përkthimin dhe
finalizimin e dokumenteve zyrtare;;
• Mungesa e profileve / programeve arsimore në universitete. As Universiteti i Prishtinës as
Universiteti i Mitrovicës së Veriut nuk kanë programe gjuhësore të përkthimit as [programe
studimi në gjuhën serbe dhe shqipe. Për më tepër, nxënësit nuk kanë programe mësimi në të dy
gjuhët gjatë arsimit fillor dhe të mesëm. Ekziston edhe mungesa e programeve të certifikuara
akademike ose teste gjuhësore të standardizuara për të verifikuar njohuritë gjuhësore dhe për
të certifikuar profesionistë gjuhësorë.
• Mungesa e mundësive për trajnim të profesionistëve gjuhësorë. Institucionet qeveritare nuk
kanë programe të zhvillimit të fuqisë punëtore, me të vilat do të përmirësonin shkathtësitë dhe
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
13
Tabela e mëposhtme tregon palët e interesuara që janë identifikuar. Gjithashtu tregon nëse janë
prekur nga shkaqet, efektet, ose të dyja. Përveç kësaj, kolona e fundit në rishikim tregon se si ato janë
prekur. Seksioni 5 ofron informacion mbi mënyrën e konsultimit të këtyre palëve të interesuara.
Figure 4. Pasqyra e palëve të interesuara bazuar në përkufizimin e problemit
Emri i palës së
interesuar
Shkaku-qet me të
cilat është e lidhur
pala
Efekti-et me të cilat
është e lidhur pala
Mënyra me të cilën pala
është e lidhur me këtë
shkak (shkaqe) apo efektin
(efektet)
Qytetarët, komunitetet
Trajtimi i
pabarabartë i
qytetarëve për
shkak të versioneve
gjuhësore të
pabarabarta të
dokumenteve
zyrtare
Arritja barazinë
(trajtim të barabartë),
për të marrë
shërbime efikase
Ata ndiejnë efektet në jetën
e tyre të përditshme.
Institucionet,
administrata
Profesionalizëm i
ulët,
Mungesa e
mundësive për
trajnim për
përkthyesit
Mungesa e
profileve /
programeve të
Interpretime jo-
konsistente të ligjeve
Efektet e ligjit mund
të jenë të ndryshme
Domethënie
kontradiktore midis
versioneve gjuhësore
Terminologjia e
Sipas raportit të ECMI në
vitin 20135, kuptimi/
burimi i mesazhit në tekst
ndryshon nga ai i tekstit të
synuar. Teksti i synuar
përmban strukturën e
fjalive, drejtshkrimin dhe
shenjat e pikësimit të
gabuar në gjuhën burimore
dhe kjo prodhon pa-
kuptimësinë e tekstit të
5 Monitorimi dhe vlerësimi i të drejtave gjuhësore: pilotimi i përdorimit të indikatorëve në punën e Kuvendit
të Kosovës, qasje: http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-
Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf
njohuritë dhe do të përforconin kompetencën, paraqitjen (performancën) dhe aftësitë e
profesionistëve gjuhësorë që ofrojnë shërbime ligjore. Sipas ZKGJ-së dhe organizatës
ndërkombëtare që monitoron zbatimin e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve, është evidente se
profesionistët gjuhësorë kanë mungesë në kuptimin dhe zotërimin më të thellë të çështjeve
ligjore, terminologjisë dhe natyrën e gjuhës.
Vendosja e afateve të shkurtra për përkthim nga institucionet i sjell përkthyesit në një
situatë që shpesh bëjnë gabime në përkthim.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
14
arsimit në
universitete
Mungesa e
kritereve gjatë
proceseve të
rekrutimit.
Mungesa e
proceseve të
certifikimit
akademik për
përkthyesit dhe
interpretët
përcaktuar me ligj
mund të pasqyrohet
më vonë në
dokumentet zyrtare
ose në legjislacionin
dytësor
synuar. Teksti i synuar nuk
përputhet me fjalorin dhe
terminologjinë relevante /
ligjore.
Gjyqësori
Ministria e Drejtësisë
Gjykatat- Këshilli
Gjyqësor i Kosovës
Gjyqtarët-
Qytetarët/komunitetet
Njëjtë si me
institucionet
Gabimet në
përkthim
ndryshojnë
kuptimin e ligjeve.
Gabimet në
përkthimin e ligjeve
e bëjnë më të
vështirë zbatimin e
ligjit nga gjykatësit
dhe gjykatat, si dhe
reduktojnë para-
shikueshmërinë në
kuadrin ligjor që
mund të çojë në
trajtim të
pabarabartë të
qytetarëve që janë
pjesë e proceseve
gjyqësore;
Vlerësimi i OSBE-së6
identifikoi 162 gabime të
vogla dhe 49 substanciale
në përkthimin e versionit
serb të ligjeve në vijim:
-Ligji Nr. 03 / L-199 për
Gjykatat;
- Ligji Nr. 05 / L-032 për
ndryshimin dhe plotësimin
e Ligjit Nr. 03 / L-199 për
Gjykatat;
- Ligji Nr. 04 / L-149 për
Ekzekutimin e
Sanksioneve Penale;
- Ligji Nr. 04 / L-015 për
Mbrojtjen e Dëshmitarëve;
- Ligji Nr. 2004/32 Ligji
për Familjen e Kosovës;
- Ligji Nr. 2004/26 Ligji
për Trashëgiminë në
Kosovë;
- Ligji Nr. 03 / L-10 për
Noterinë;
6 Misioni i OSBE-së në Kosovë "Raporti mbi legjislacionin dygjuhësor në Kosovë", Prishtinë, shtator 2018, f. 12-13
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
15
- Ligji Nr. 04 / L-002 për
ndryshimin dhe plotësimin
e Ligjit Nr. 03 / L-010 për
Noterinë;
Dhe
- Ligji Nr. 04 / L-017 për
Ndihmën Ligjore Falas.
Kapitulli 2: Objektivat
Objektivi i përgjithshëm i këtij dokumenti është që të iniciojë zhvillimin e mekanizmave
institucionalë për parandalimin e përkthimit dhe lekturës me cilësi të dobët të dokumenteve zyrtare
duke përfshirë aktet ligjore, politikat, strategjitë, vendimet dhe komunikimet.
Objektiva specifike e Koncept dokumentit është krijimi i Njësisë Qendrore e Përkthimit , nën
ombrellën e Zyrën e Komisionerit për gjuhët/Zyrës së Kryeministrit, dhe futjen e kualitetit dhe
kualifikimit të lekturës dhe përkthimit. Ndërtimi i memories qendrore të përkthimit, zhvillimi i
fjalorëve dhe analizës së cilësisë dhe përfundimisht përballja me korrigjim, pasi njësia të jetë
institucionalizuar.
Figure 5.Objektivat relevante të Qeverisë
Objektivi relevant Emri i dokumentit përkatës të planifikimit
(burimi)
Zbatimi i plotë i të drejtave gjuhësore Kushtetuta e Republikës së Kosovës
Ligji 02 / L-032 për Përdorimin e Gjuhëve
Cilësia më e mirë e përkthimit në
dokumentet zyrtare
Udhëzimi Administrativ Nr. 03/2013 për
standardet e hartimit të akteve normative
Procedurat efektive të përkthimit
Kapitulli 3: Opsionet
Në bazë të mandatit të tij, Zyra e Komisionerit të Gjuhëve mund të rekomandojë dhe të fillojë një
veprim institucional për të parandaluar krijimin e problemeve për shkak të përkthimit të dobët të
akteve më të larta ligjore. Janë disa mundësi në dispozicion, për të zgjidhur këtë çështje. Gjatë
identifikimit të opsioneve, iu kushtua vëmendje ndikimit buxhetor, qëndrueshmërisë, vazhdimësisë,
cilësisë dhe përgjegjësisë. Si rezultat, veçohen opsionet e mëposhtme:
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
16
1. Opsion pa ndryshim (i tanishëm) – numri i vogël i profesionistëve gjuhësorë dhe angazhimi i
agjencive të jashtme për përkthim, lekturë dhe redaktim.
2. Angazhimi i një numri shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve dhe
shtetërore dhe kuvendit, duke investuar në trajnimin e tyre, angazhimin e lektorëve dhe
përkthyesve të kualifikuar, si dhe krijimin e njësive të vogla të përkthimit në secilën prej
institucioneve dhe riorganizimin e punës së tyre.
3. Krijimi i Njësisë Qendrore të përkthimit, nën ombrellën e Zyra e Komisionerit të
Gjuhëve/Zyrës së Kryeministrit dhe futjen e lekturës dhe redaktimit kualitativ dhe të
kualifikuar. Ndërtimi i një memorie qendrore të përkthimit, zhvillimi i fjalorit të termeve,
analizë të cilësisë dhe më në fund ballafaqimi me korrigjimin e gabimeve, kur njësia të jetë
institucionalizuar.
Kapitulli 3.1: Opsioni pa ndryshim (i tanishëm)
Versionet gjuhësore të ligjeve të ndryshme, duhet të kenë të njëjtën fuqi ligjore në praktikë dhe para
gjykatave. Pritet që një akt ligjor të interpretohet dhe zbatohet në mënyrë uniforme nga të gjithë. Me
fjalë të tjera, një akt ligjor duhet të komunikohet në atë mënyrë që në të gjitha rrethanat të arrihet
efekti i njëjtë juridik. "I sapo interpretuar, çdo ligj duhet të përcjellë absolutisht të njëjtin kuptim, në
mënyrë që të prodhojë veprime identike pavarësisht nga origjina gjuhësore e personit të prekur"
(Komisioni i BE-së, 2010).7
Qeveria e Kosovës nuk është në gjendje të përmbushë këto obligime ligjore, për shkak të
kapaciteteve të pamjaftueshme (numri dhe cilësia e profesionistëve gjuhësorë) që çon në situatën që
shumica e dokumentacionit të Qeverisë, në një nga gjuhët zyrtare është hartuar në mënyrë jo
korrekte.
Problemi më i dukshëm është cilësia e përkthimit të ligjeve të miratuara në Kuvendin e Kosovës, të
bëra nga Qeveria. Miratimi i ligjeve me gabime gjuhësore jo vetëm që shkel Ligjin për Përdorimin e
Gjuhëve në thelbin e tij, por gjithashtu krijon konfuzion pasi të dyja versionet e Ligjit duhet të kenë
të njëjtin status, kështu që versioni me gabime gjuhësore krijon pasoja të ndryshme ligjore.
Shembuj të akteve normative të përkthyera në mënyrë të parregullt janë të shumta. Ndoshta
shembulli më i mirë është Kodi Penal i Kosovës, i cili sipas një sondazhi të kryer nga
“VestiOnline”(2015)8 përmban mbi 5500 gabime gjuhësore në versionin serb. Edhe më keq, gabimet
nuk lidhen vetëm me përdorimin e duhur të gramatikës, por shpesh janë thelbësore. Një tekst
7 Bookshop.europa.eu, (2010). Lawmaking in the EU Multilingual Environment. [online] pp. 1, 2. Available at:
http://ec.europa.eu/dgs/translation/publications/studies/multilingual_lawmaking_en.pdf [qasje 8 Dec.
2015].
8Kosova e humbur në përkthim (5): Përgjegjëse edhe institucionet, në: https://vesti-online.com/Vesti/Tema-dana/470608/Kosovo-izgubljeno-u-prevodu-5-Odgovorne-i-institucije
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
17
shumë i ndryshëm mund të prodhojë pasoja të konsiderueshme kur zbatohet ligji dhe krijon koston
që bartë Qeveria. "Përkthimet e gabuara - dhe origjinalet e këqija - mund të shkaktojnë dëme për
qytetarët ose bizneset, si dhe pasigurinë ligjore dhe procedurat gjyqësore. Shpenzimet që rrjedhin
prej tyre janë të vështira të llogariten, por ato sigurisht do të jenë të rëndësishme9. Arsyeja për
situatën aktuale është mënyra se si aktualisht organizohen procesi legjislativ dhe praktikat që
përcjellin përkthimin. Proceset janë ilustruar si më poshtë.
Figure 6.Mënyra e rrjedhës së procesit të miratimit të ligjit dhe proceseve të përkthimit
Procesi legjislativ në Kosovë ndahet në katër faza:
- Faza ministrore: gjatë së cilës grupi punues ministror zhvillon koncept dokumentin e parë
të ligjit dhe ofron përkthim në dy gjuhët zyrtare dhe në gjuhën angleze, përgjatë tërë procesit
të zhvillimit të koncept dokumentit përfundimtar.
- Faza ndërministrore: Gjatë së cilës Zyra Ligjore e Zyrës së Kryeministrit krijon një grup
pune ndërministror, i cili e rishqyrton koncept dokumentin e propozuar. Përkthimi gjatë
punës së grupit dhe të ndryshimet e bëra, sigurohen nga Zyra e përkthimit e Zyrës së
Kryeministrit ose kontraktuesit.
9 Studime mbi përkthimin dhe shumëgjuhësinë, kuantifikimi i kostove të cilësisë dhe kostoja e cilësisë së dobët në përkthime, Komisioni Evropian, Janar 2012 https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf, qasja, shkurt 2019.
PUBLIKIMI NË GAZETËN ZYRTARE
ndërhyrje e kufizuar në gabimet në daktilografim përkthimi në gjuhën boshnjake dhe turke
FAZA E KUVENDIT
rishikimi nga Kuvendi (që përfshin përkthimin simultan të diskutimeve)
përkthimi i amendamenteve të projektligjit nga njësia për përkthim e Kuvendit
FAZA NDËRMINISTRORE
rishikimi i aktit legjislativ nga grupi punues ndërministror i koordinuar nga Zyra Ligjore e Kryeministrit
përkthimi nga njësia për përkthim e Zyrës së Kryeministrit apo nga kontraktori
FAZA MINISTRORE
Përgatitja e draftit të akteve legjislative nga grupi punues ministror përkthimi nga njësia e përkthimit brenda ministrisë apo nga
kontraktori
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
18
- Faza e Kuvendit: Gjatë së cilës koncept dokumenti shqyrtohet nga Kuvendi dhe merr
formën përfundimtare. I gjithë përkthimi ofrohet nga Zyra e përkthimit të Kuvendit. Kjo zyrë
përkthimi, megjithatë, përkthen vetëm ndryshimet e tekstit (amandamentet) e miratuara nga
Kuvendi, ndërsa shumica e tekstit bazë mbetet ashtu siç është propozuar nga qeveria.
- Publikimi i ligjit të miratuar, në Gazetën Zyrtare: gjatë së cilës fiksohen vetëm gabimet e
shtypit në gjuhët zyrtare në konsultim me kuvendin dhe ligji i miratuar përkthehet dhe
publikohet në gjuhën boshnjake dhe turke.
Nga procesi i tanishëm është e qartë se përkthimi zhvillohet në katër nivele të ndryshme nga katër
njësi të ndryshme të përkthimit, ose në disa raste nga agjencitë e kontraktuara të përkthimit. Kjo çon
në mungesë të komunikimit të palëve të përfshira në faza të ndryshme të përkthimit, bazës së të
dhënave të pazhvilluara të terminologjisë, kompenzimet jo konkurruese të përkthyesve të qeverisë
dhe mungesës së procedurave të certifikimit.
Ky opsion gjithashtu ofron mundësinë e rritjes së bashkëpunëtorëve të jashtëm sipas kontratës
ekzistuese me agjencitë e përkthimit/interpretimit, që përfshin përkthimin, korrigjimin dhe
redaktimin e tekstit nga një kompani e jashtme. Kapaciteti i përkthimit tashmë ekziston në tregun e
lirë dhe është i përqendruar në disa kompani private që ofrojnë shërbime përkthimi. Këto kompani
gjithashtu ofrojnë shërbime të lekturës dhe redaktimit. Edhe pse angazhimi i kompanive të jashtme
është mënyrë më e shpejtë për të zgjidhur problemin e cilësisë së dobët të përkthimit të teksteve
legjislative dhe dokumenteve zyrtare, ekzistojnë mangësi që e bëjnë këtë zgjidhje të papranueshme
për Qeverinë.
Së pari, kjo është një zgjidhje më e shtrenjtë sesa përdorimi i shërbimeve të përkthimit të brendshëm.
Së dyti, procedurat e prokurimit të Qeverisë janë të tilla që secili institucion duhet të kryejë
individualisht ofrimin e shërbimeve të përkthimit dhe korrigjimit, të cilat mund të çojnë në
terminologji dhe cilësi jokonsistente. "Angazhimi i gjuhëtarëve të jashtëm për të kryer një punë,
krijon mundësinë që përkthimi të mos përputhet me standardet përkatëse, përveç nëse angazhohen
ekspertë të pavarur me reputacion dhe përvojë shumëvjeçare" (Harcz, 2011)."10 Gjithashtu, fakti që
zyrat qeveritare të prokurimeve shpesh kontraktojnë kompanitë që ofrojnë çmimin më të ulët, mund
të ndikojë që cilësia të jetë e dobët. Përveç kësaj, problemi i praktikave të ndara të përkthimeve që
ekzistojnë sot, do të vazhdojë edhe më tutje. Së fundi, edhe pse përkthimi dhe redaktimi i
legjislacionit mund të dërgohen tek kompanitë e jashtme, institucionet duhet të kenë kujdes, për
faktin se ato nuk mbajnë përgjegjësi për këto përkthime. Agjencitë nuk e kanë ndjenjën e
përgjegjshmërisë dhe e dinë se nuk do të dënohen për shkak të gabimeve të bëra në përkthim, gjë që
dëmton cilësinë e shërbimeve të tyre.
10 Harcz, DB. (2011). 'Freelancing vs. translation agency management', Multilingual, 22(4),
http://dig.multilingual.com/2011-06/index.html?page=62 , qasje shkurt 2019.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
19
Ky opsion nuk kërkon ndryshime legjislative, por në këtë rast zbatimi i Ligjit të Prokurimit është i
nënkuptueshëm.
Siç është përmendur, është e qartë se nuk ka proces të institucionalizuar të lekturës, redaktimit
profesional dhe proceseve të harmonizimit. Pa përpjekje dhe veprim të koordinuar qeveritar, situata
aktuale nuk do të zgjidhet.
Kapitulli 3.2: Opsioni për përmirësimin e zbatimit dhe ekzekutimit
Punësimin e numrit shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshëm të organeve qeveritare,
punësimi i lektorëve dhe redaktorëve të kualifikuar dhe investimi në trajnimin e tyre, si dhe
krijimi i njësive të vogla të përkthimit në çdo institucion dhe riorganizimin e punës së tyre.
Përparësitë e një zgjidhjeje të tillë janë se cilësia e përkthimit do të rritet me rritjen e numrit të
përkthyesve në institucione. Përfshirja e lekturës dhe redaktimit në proces, do të rriste më tej cilësinë
e tekstit të përkthyer të dokumenteve zyrtare. Megjithatë, ekziston një numër i mangësive të këtij
opsioni.
Së pari, numri i institucioneve që do të duhet të punësojnë staf të ri, çdo ministri, Zyra e
Kryeministrit, Agjencitë e Pavarura, Organet Rregulluese dhe të gjitha institucionet tjera qeveritare,
që duhet të punësojnë përkthyes të rinj. Administrata publike tashmë është duke u përballur me një
numër të lartë të nëpunësve civilë dhe sipas planeve të reformës së administratës publike, numri i
nëpunësve publikë duhet të zvogëlohet në vitet në vijim. Duke pasur parasysh se sipas këtij plani,
secili institucion duhet të krijojë njësinë e vet të përkthimit dhe të punësojë të paktën një përkthyes,
një lektor dhe një redaktor, për çdo gjuhë zyrtare, do të ishte shumë e vështirë për Zyrën e
Komisionerit të Gjuhës ta bindë Qeverinë që të ndërmarrë një hap si ky.
Së dyti, fakti që njësitë e vogla të ndryshme të përkthimit janë përgjegjëse për përkthim në nivele të
ndryshme të procesit legjislativ, lënë ende hapësirë për mospërputhje terminologjike që do të ishin
të pranishme në tekstet përfundimtare të legjislacioneve të miratuara dhe dokumenteve zyrtare.
Dhe së fundi, procesi i punësimit të një numri të lartë të nëpunësve civilë është vështirë të
kontrollohet, veçanërisht kur ndodh në një numër kaq të madh të institucioneve të ndryshme
individualisht, të cilat mund të çojnë në rezultate të paqëndrueshme në gjithë spektrin e
institucioneve.
Opsioni i dytë kërkon fillimin e ndryshimit dhe plotësimit të rregulloreve përkatëse të ministrive,
përkatësisht të strukturës organizative të ministrive për të punësuar staf të ri të përkthyesve në
nivele të ndryshme të qeverisë. Gjithashtu mund të kërkohet që të fillojë ndryshimi dhe plotësimi i
Rregullores nr. 09/2011 të Punës së Qeverisë dhe Udhëzimit Administrativ nr. 03/2013 për normat e
hartimit të akteve normative.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
20
Siç e dimë, janë 21 ministri që me siguri do të preken me pranimin e këtij opsioni. Prandaj, numri
aktual i 49 përkthyesve me siguri do të jetë dy herë më i lartë pas krijimit të njësive të ndara brenda
Ministrive që do të kenë një minimum prej 4 punonjësish.
Përveç kësaj, duhet të ketë 16 përkthyes të punësuar në ministritë që nuk kanë asnjë, gjë që bën një
shpenzim të përgjithshëm të dyfish më të lartë se ai i opsionit 3, i cili përshkruhet më tej në Figurën
10.
Prandaj, ky opsion do të sjellë ndikimin më të lartë negativ në buxhet, duke pasur parasysh se çdo
institucion do të duhej të riorganizojë kapacitetet aktuale të përkthimit në njësinë e vet të përkthimit
me më së paku katër anëtarë (dy përkthyes, dy lektorë) dhe të angazhojë staf shtesë në pajtim me
nevojat e veta. Përveç kësaj, procesi i krijimit të njësisë së përkthimit për secilin institucion do të
nënkuptojë ndryshimin e disa dokumenteve ligjore. Gjithashtu, futja e sistemit CAT (Teknologji e
asistimit me kompjuterë) do të duhej të bëhet në çdo njësi veç e veç, gjë që mund të çojë deri te mos
koordinimi në mes të njësive dhe institucionit. Përfundimisht, problemet e përshkruara në raportin e
OSBE-së mbeten të njëjta, duke pasur parasysh se procedura e përkthimit që ofron ky opsion mbetet
e decentralizuar.
Kapitulli 3.3: Opsioni i tretë
Krijimi i Njësisë për përkthimin dhe kontrollin gjuhësor dhe harmonizim, nën kujdesin e Zyrës së
Komisionerit për gjuhët/Zyrës së Kryeministrit. Kjo nënkupton futjen e lekturës dhe përkthimit të
kualifikuar, ndërtim të memories qendrore të përkthimit, zhvillim të fjalorëve të termeve dhe analizë
të cilësisë.
Përparësia më e madhe e kësaj zgjidhjeje është që përkthimi gjatë procesit legjislativ të finalizohet
përfundimisht në një proces të harmonizuar. Kjo zgjidhje nuk do të kërkonte shumë personel shtesë
të përkthimit dhe interpretimit dhe do të kërkonte vetëm një numër të kufizuar lektorësh dhe
redaktorësh për të dy gjuhët zyrtare (numri është konsiderueshëm më i vogël se në rastin e opsionit
të dytë). Në çdo mënyrë, investimi në cilësi është i pashmangshëm për të zvogëluar rrezikun e
cilësisë së dobët; pa investime në cilësinë e teksteve, ekziston një rrezik më i lartë i pasigurisë ligjore
dhe dëmtimit të shtetit, si për një shërbim përkthimi publik, ashtu edhe për organizatave që u
përkasin11. Dëmtimi i mundshëm është i konsiderueshëm. Sidoqoftë, "nuk ekziston asnjë lidhje
midis çmimit dhe cilësisë së përkthimit" (Ray, 2014).
Përveç kësaj, krijimi i një njësie përkthimit në Zyrës së Komisionerit për gjuhët/Zyrën e
Kryeministrit do të eliminonte segmentimin e përkthimit gjatë proceseve legjislative, do të
mundësonte shkëmbimin e përvojës, zhvillimin e bazës së të dhënave terminologjike, rritjen e
11 Studime të përkthimit dhe shumëgjuhësisë, Matja e kostove cilësore dhe kostot e kualitetit të keq të përkthimit, Komisioni Evropian, Janar 2012, https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf , qasur në vitin 2019.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
21
qëndrueshmërisë në terminologjinë e përdorur dhe ndihmën në zhvillimin e mjeteve të përkthimit të
ndihmës kompjuterike për gjuhët zyrtare në Kosovë.
Ky opsion kërkon ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores nr. 16/2013 për strukturën organizative
të Zyrës së Kryeministrit, me mandat për të krijuar njësinë brenda Zyrës së Komisionerit për gjuhët/
Zyrës së Kryeministrit. Gjithashtu do të kërkohet që të fillojë ndryshimi dhe plotësimi i Rregullores
nr. 09/2011 së Punës së Qeverisë dhe Udhëzimit Administrativ nr. 03/2013 për standardet e akteve
normative, në mënyrë që të definohet qartë dhe me bazë ligjore , mandati, statusi dhe përgjegjësitë e
Njësisë.
Njësia e Përkthimit (NJP) është paraparë të kujdeset për përkthimi në gjuhët zyrtare. Vëmendje
maksimale duhet ti kushtohet gjetjen e sa më shumë përkthyesve që do të përkthejnë në gjuhën e
tyre amtare, ose në gjuhën në të cilën janë shkolluar. Përshkrimi i saktë i punës dhe termave të
referencës së njësisë do të zhvillohen dhe përcaktohen gjatë fazës së përgatitjes, gjatë vitit 2019 (siç
është paraparë nga plani i zbatimit). Megjithatë, qëllimi është që njësia e përkthimit përjashtimisht
do të merret kryesisht me dokumentet që duhet të kalojnë përmes konsultimeve publike, si:
- Projektligjet;
- Hartimi i legjislacionit sekondar;
- Dokumentet strategjike;
- Koncept dokumentet;
- Aktet juridike të ministrive;
- Vendimet e Qeverisë, etj.
Në përputhje me këtë, Njësia për përkthimin, kontrollim gjuhësor dhe harmonizim duhet të
punësojë së paku 8 përkthyes shqip-serbisht-shqip, nga dy lektorë për secilën gjuhë dhe një
profesionist gjuhësor Ligjor për secilën gjuhë. Do të krijohet nivel i veçantë e kompensimit për
anëtarët e njësisë së përkthimit, meqë përkthyesit për gjuhët zyrtare janë personel deficitar. Njësia
do të menaxhohet nga një koordinator i cili i raporton Komisionerit për Gjuhët. Detyrat dhe
përshkrimet e vendeve të punës për NJP-së do të zhvillohen gjatë vitit të parë të fazës së zbatimit.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
22
Figure 7. Hierarkia e funksionimit te njësisë
Njësia, në bashkëpunim me elementët e tjerë të ZKGJ-së, gjithashtu do të vlerësojnë cilësinë e
përkthimit që ofrohet, për të ndihmuar vlerësimin e politikave aktuale të përkthimit dhe zhvillimin e
rekomandimeve të ardhshme dhe politikave të reja. Njësia do të sigurojë analizën e cilësisë së
teksteve në gjuhët zyrtare, me kërkesën e Komisionerit për Gjuhët. Bazuar në përvojat e Njësisë së
përkthimit, do të zhvillohen trajnime për përkthyesit dhe interpretët që punojnë në administratë.
Mandati i caktuar i njësisë do të përcaktohet gjatë zhvillimit të propozimeve për ndryshime të
legjislacionit dytësor të përmendur më herët në dokument. Për nevojat e përpilimit të këtij
dokumenti, përmendet vetëm roli i përgjithshëm i Njësisë, siç kërkohet nga udhëzimet për hartimin
e Konceptit të Dokumenteve.
Zyra e Komisionerit per
gjuhet
perkthimi dhe harmonizimi
Lektura analiza ligjore
gjuhësore
Koordinatori per perkthim dhe harmonizim
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
23
Figure 8. Procesi i përkthimit
Me krijimin e Njësia për përkthim, kontroll gjuhësor dhe harmonizim, pozitat e përkthyesve në
institucionet e nivelit qendror nuk do të pushojnë së ekzistuari, pasi ata do të merren me pjesën më
të madhe të ngarkesës së përditshme të ministrive. Me fjalë të tjera, Njësia e përkthimit nuk do të
merret me dokumentacionin e brendshëm të ministrive, përveç nëse dokumentacioni mund të
ndikojë në zbatimin e ligjit në praktikë.
Njësia e përkthimit duhet të jetë e pajisur me mjetet moderne kompjuterike të përkthimit, në mënyrë
që të përmirësohet konsistenca dhe cilësia e përkthimit. Që në fillim, Njësia do të shkëmbejë
memorien e përkthimit dhe fjalorët me ministritë, me qëllim përfundimtar që të ketë një server me
bazë në softuer të përkthimit në nivelin qeveritar, i cili do të koordinohet nga Njësia e përkthimit
dhe do të ndikojë në përkthimet në kohe reale nëpër ministri.
Themelimi i njësisë së tillë supozohet të menaxhohet nën mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të Zyrës së
Komisionerit për Gjuhët. Duke pasur parasysh se ajo do të përqendrohet në një njësi në nivel
qendror, do ta bënte më të lehtë mbikëqyrjen dhe kontrollin e punës së saj. Ky opsion është zgjidhja
më e mirë afatgjatë dhe e qëndrueshme që i përshtatet buxhetimit dhe kufizimeve të personelit të
Qeverisë së Kosovës në vitet në vijim.
Ana negative e opsionit është koha e nevojshme për zhvillimin e procedurave administrative për
krijimin e një 'Njësie' të tillë dhe procedurave të rekrutimit që do të zgjasin më shumë s dy vjet dhe
ndryshimin e domosdoshëm të legjislacionit të lartpërmendur.
sponsor i dokumentit
•bën përkthimin fillestar të projektit dërgon tekstin në përkthim për NJP për vlerësim dhe harmonizim përpara konsultimeve paraprake
ZKGJ njesia përkthimi
•zbaton të gjitha ndryshimet në tekst pas konsultimeve paraprake dhe publike
•zbaton të gjitha ndryshimet në tekst që ndodhin pas dërgimit të dokumentit në ZKM
•lëshon konfirmimin e përputhshmërisë gjuhësore
Zyra Ligjore dhe
sekretariati koordinues
•sigurohuni që versioni i fundit i draftit të përcillet për miratim.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
24
Kapitulli 4: Identifikimi dhe vlerësimi i ndikimeve të ardhshme
Opsioni 3 i propozuar nga Zyra e Komisionerit për gjuhët, mund të ketë ndikime të ndryshme në një
spektër të gjerë në institucione dhe në shoqëri. Këto ndikime janë ekonomike, shoqërore, mjedisore,
në të drejtat themelore, gjinore, të barazisë sociale, tek të rinjtë, si dhe ndikimet në ngarkesën
administrative. Për të gjitha këto vlerësime, është dhënë një analizë se sa dhe si mund të jenë këto
ndikime.
Figure 9. Ndikimet më të rëndësishme të identifikuara për kategorinë e ndikimit
Kategoritë e
ndikimeve
Ndikimet përkatëse të identifikuara
Ndikimet ekonomike Ndikimi i ulët ekonomik në konkurrencën dhe ndikimin e NVM-ve,
zhvillimi i përgjithshëm ekonomik (ANEKSI 1)
Ndikimet shoqërore Ndikim i ulët në arsim, qeverisje, si dhe krime dhe siguri (ANEKSI 2)
Ndikimet mjedisore Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme. (ANEKSI 3)
Ndikimet në të
drejtat themelore
Ndikim i ulët në dinjitetin, lirinë dhe administrimin e mirë. Ndikim i
madh në trajtim të barabartë (ANEKSI 4)
Ndikimi gjinor Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme
Ndikimet e barazisë
sociale
Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme
Ndikimet tek të rinjtë Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme
Ndikimet në
ngarkesën
administrative
Pritet ngarkesa administrative por nuk mund të maten në afat të
shkurtër. Ajo që është e sigurt është se të gjitha barrët administrative do
të ndodhin në dy vitet e para të Planit të Zbatimit, duke supozuar se kjo
nënkupton ndryshimin e akteve nënligjore të renditura në dokument, një
proces të ri të përkthimit dhe një trup i ri në nivel qendror. Në një
moment, njësia do të lëshojë certifikatat e pajtueshmërisë së gjuhës për
dokumentet që shqyrton dhe përkthehen. Duhet të theksohet se pasi të
jenë bërë të gjitha ndryshimet e nevojshme, barra administrative do të
reduktohet ndjeshëm, pasi zgjidhja e ofruar nga opsioni i preferuar
garanton punë efikase dhe efektive në nivel qendror dhe rregullim më të
mirë ligjor që më vonë do të ndikojë në të gjitha nivelet e tjera të
administratës.
Ndikimi i NMV-ve Nuk është kryer sepse nuk është e zbatueshme për këtë rast.
Kapitulli 4.1: Sfidat gjatë mbledhjes së të dhënave
Mbledhja e të dhënave dhe trajtimi i parregullsive gjuhësore në dokumentet ligjore të Qeverisë së
Kosovës është bërë që nga themelimi i ZKGJ-së. Të dhënat bazohen në raportet e ZKGJ-së, gjatë
procesit të monitorimit të institucioneve, disa raporte të institucioneve kombëtare dhe
ndërkombëtare12 si dhe në ankesat e qytetarëve, OJQ-ve dhe mediave, për gabimet gjuhësore të
lëshuara nga institucionet, si në të dhënat personale ashtu edhe në dokumentacionin ligjor dhe
nënligjor.
Parregullsitë gjuhësore ose gabimet që janë lëshuar, kanë ndikuar gjithashtu në keqinterpretimin e
softuerit dhe në lëshimin e gabimeve të dokumenteve personale, si dhe në dokumentin e patentë
shoferit. Zyra jo vetëm që ka intervenuar, por në bashkëpunim me ARC-në ka rregulluar këto
mangësi. Nga ana tjetër, ZKGJ-ja ka kërkuar nga të gjitha institucionet që të konsultohen me të para
hartimit të softuerit, për të shmangur gabimet e mundshme që në fillim, në mënyrë që qytetarët të
kenë qasje të qartë në gjuhën zyrtare që ata preferojnë. Përkundër kësaj, Zyra ka marrë vazhdimisht
ankesa për paqartësitë që hasen si në dokumentet ligjore ashtu edhe në softuer.
Një tjetër mënyrë për grumbullimin e të dhënave është bërë përmes Platformës së Konsultimeve
Publike online, përmes së cilës Zyra ka dhënë komentet e saj në mënyrë të vazhdueshme. Zyra
asnjëherë nuk ka marrë konfirmim se komentet dhe rekomandimet janë marrë parasysh. Nga ana
tjetër, ZKGJ-ja e ka të pamundur të rishqyrtojë se a janë miratuar komentet apo jo, për shkak të
numrit të vogël të stafit dhe mungesës së profesionistëve gjuhësorë. Në përgjithësi, numri i madh i
gabimeve që hasen gjatë monitorimit, e ka bërë të pamundur që Zyra të mbledhë të gjitha gabimet
dhe mangësitë në dokumentet legjislative të Qeverisë së Kosovës.
Në disa raste kur një institucion ka qenë i gatshëm për bashkëpunim, ZKGJ-ja ka ndihmuar përmes
ekspertëve në përmirësimin e këtyre dokumenteve. Duke mos qenë në gjendje të ofrojë një
ekspertizë të përgjithshme dhe të vazhdueshme, për shkak të shumë faktorëve siç janë: mungesa e
vazhdueshme e ekspertëve gjuhësorë (ekspertët angazhohen vetëm për një periudhë 6 mujore);
mungesa e bashkëpunimit dhe mungesa e vullnetit të institucioneve për t'u konsultuar me ZKGJ-në
kur kanë hartuar dokumentet ligjore, ka rezultuar që shumica e këtyre dokumenteve kanë
papajtueshmëri gjuhësore por gjithashtu kanë gabime dhe paqartësi në të dyja versionet gjuhësore.
Kjo ka ngritur nevojën për krijimin e një njësie qeveritare që do të ishte përgjegjëse për rregullimin
përfundimtar të dokumenteve, për të shmangur të gjitha parregullsitë gjuhësore në dokumentet
ligjore, nënligjore, dokumentet strategjike dhe vendimet qeveritare.
12 Monitorimi dhe Vlerësimi i të Drejtave të Gjuhëve: Pilotimi i Përdorimit të Indikatorëve në Punën e Kuvendit të Kosovës, ECMI Kosovë, Janar 2014; Legjislacioni shumëgjuhësh në Kosovë dhe sfidat e saj, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë MISIONI NË KOSOVË, shkurt, 2012; Platforma për analiza dhe hulumtime AKTIV & CPT, Cilësia e përkthimit të ligjeve të Kosovës në gjuhën serbe, janar 2016.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
26
Kapitulli 5: Komunikimi dhe konsultimi
Palët kryesore të prekura nga problemi i përkthimit të dobët dhe joadekuat të dokumenteve zyrtare
janë: Qytetarët dhe komunitetet; Institucionet publike dhe administrata; Gjyqësori. Aktivitetet e
Konsultimit të Zyrës së Komisionerit për Gjuhët në lidhje me opsionin e preferuar të Koncept
Dokumentit filluan me një punëtori të mbajtur më 8 dhe 9 nëntor 2018 në Pejë. Seminari mblodhi
palët e interesuara për të analizuar nevojën për krijimin e Njësisë Qendrore të Përkthimit, sfidat që
mund të shoqërojnë këtë opsion dhe propozimet e mundshme për të ndryshuar/modifikuar
Koncept dokumentin. Në punëtori u mblodhën palët e interesuara nga struktura të ndryshme si:
përfaqësuesit e OSBE-së, partnerë ndërkombëtarë të ZKGJ-së; përfaqësues të Zyrës së
Ombudspersonit, Zyrës për Çështje të Komuniteteve, Zyrës Ligjore të Zyrës së Kryeministrit,
Gazetës Zyrtare të Kosovës, si palë institucionale dhe anëtarë të OJQ-së Aktiv dhe Shoqatës së
Përkthyesve në Kosovë si përfaqësues të organizatave qytetare. Gjatë punëtorisë dyditore,
dokumenti u diskutua në detaje dhe u morën në konsideratë komentet e të gjithë aktorëve që morën
pjesë. Me rëndësi të veçantë ishin komentet e Zyrës Ligjore/ Zyrës së Kryeministrit, sepse ata
konfirmuan mbështetjen ligjore për opsionin e preferuar si dhe sqarimet e disa pjesëve të
Dokumentit për palët e interesuara.
Sipas procedurës ligjore, në kuadër të konsultimeve ndër-ministrore, ZKGJ-ja ka dërguar Koncept
Dokumentin te të gjitha ministritë për shqyrtim dhe për të dhënë komentet dhe sugjerimet e tyre.
Afati për dërgimin e komenteve, sipas procedurës, ishte 18.01.2019 deri me 07.02.2019,
respektivisht 15 ditë. Gjashtë ministri i dërguan komentet e tyre, katër prej të cilave dhanë
propozime konkrete për ndryshime në KD, ndërsa dy ministri vetëm konfirmuan se nuk kishin
ndonjë vërejtje shtesë. Një nga ministritë sugjeroi që të dyja opsionet duhet të pranoheshin, ndërsa të
tjerët propozonin pak ndryshime në KD që ishin futur në dokument në kohën e duhur. Para se të
përfundojë afati për komentet, Zyra e Komisionerit për Gjuhët ka kontaktuar të gjitha ministritë tjera
me telefon për të përcaktuar nëse ata kanë shqyrtuar Koncept dokumentin dhe nëse ata kanë ndonjë
sugjerim. Ministritë e kontaktuara kanë deklaruar se nuk kishin kundërshtime dhe mbështetën
fuqishëm opsionin e preferuar, duke konfirmuar se situata aktuale kërkon një ndryshim. Sugjerimet
e të gjitha ministrive u pranuan dhe dokumenti u përshtat më pas me të gjitha komentet e reja.
Ministria e Drejtësisë dhe Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, kanë dërguar komente
konkrete dhe disa nga ato kanë qenë të përfshira më herët në dokument, ndërsa ato që janë
konsideruar si të dobishme, janë përfshirë. Ato komente të cilat janë konsideruar se nuk kanë të
bëjnë me dokumentin, janë refuzuar.
Procesi i Konsultimeve Publike përmes platformës online ka filluar më 4 mars 2019 dhe ka
përfunduar më 22 mars 2019. Gjatë kësaj periudhe, përmes platformës nuk është dhënë asnjë
koment apo sugjerim. ZKGJ-ja ka marrë komente vetëm nga OSBE-ja, përmes emailit.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
27
Të gjitha komentet e dhëna nga ministritë dhe OSBE-ja, janë paraqitur në formë tabelore në
formularin shtesë për konsultime publike dhe janë dhënë sqarime se cilat janë pranuar, cilat kanë
qenë më herët të përfshira dhe cilat janë refuzuar. Ky formular i bashkëngjitet dokumentit me
kërkesën për aprovim.
Figure 10: Përmbledhje e aktiviteteve të komunikimit dhe konsultimit të kryera për koncept dokumentin
Procesi i konsultimit synon që:
Të merren parasysh të gjitha komentet dhe sugjerimet e palëve të interesuara, të cilat janë të
prekura nga përkthimi i dobët dhe do të ndikojë zgjidhja që ofron KD-ja. Për më tepër, përmes
procesit të konsultimit, Koncept Dokumenti përshtatet me komentet, në mënyrë që opsioni i
preferuar në fund të pranohet nga të gjithë aktorët dhe publiku i gjerë.
Qëllimi
kryesor
Grupi i synuar Aktiviteti Komunikimi/njoftim
i
Afati
kohor
Buxheti i
nevojshë
m
Personi
përgjegjë
s
Takimi i
hapur për
të gjitha
palët e
interesuar
a
OSBE-ja dhe
partnerët
ndërkombëtar
ë të ZKGJ-së;
Avokati i
Popullit, ZÇK,
ZL/ZKM, GZ,
OJQ Aktiv,
Shoqata e
përkthyesve,
etj.
Punëtoria
në Pejë
Ftesat janë dërguar
një javë para takimit.
Janë kontaktuar edhe
me telefon të gjitha
palët që janë ftuar
dhe që është
menduar se mund të
japin kontribut.
8-9 nëntor
2018
Është
financuar
nga
OSBE-ja
ZKGJ/Z
L
Konsultim
i publik
me
shkrim/
emaila
Ministritë Dërgimi i
KD-së në
formë
elektronike
te të gjitha
ministritë,
dhe ZKM
Sipas procedurës
ligjore, në kuadër të
konsultimeve ndër-
ministrore, ZKGJ-ja
ka dërguar Koncept
Dokumentin te të
gjitha ministritë për
shqyrtim dhe për të
dhënë komentet dhe
sugjerimet e tyre
18.01.2019
deri me
07.02.2019
N/A ZKGJ
Konsultim
i përmes
Platformës
Ministritë dhe
opinioni i
gjerë
Publikimi i
konsultimi
t në
Gjatë kësaj periudhe,
përmes platformës
nuk është dhënë
më 4 mars
2019 dhe
ka
N/A ZKGJ
ZÇM
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
28
Online për
konsultim
e publike
portalin
për
konsultim
publik
asnjë koment apo
sugjerim. ZKGJ-ja ka
marrë komente
vetëm nga OSBE-ja,
përmes emailit.
përfundua
r më 22
mars 2019
Kapitulli 6: Krahasimi i opsioneve
Edhe pse, përshkrimi i të gjitha opsioneve është ofruar tashmë përgjatë tërë dokumentit, kapitulli në
vijim do të japë disa informacione specifike dhe të qarta për të gjitha opsionet veç e veç dhe për
ndikimin e tyre individual. Gjithashtu, do të japë një sqarim se, pse një nga opsionet është i
preferuar dhe ndër të tjera të bëjë një krahasim në mes tyre, duke krijuar vizualizim të qartë se si
secili opsion trajton problemin kryesor.
Pyetjet kryesore gjatë krahasimit të opsioneve janë:
- A do të lehtësojë opsioni punën e procesit ligjor dhe institucioneve publike dhe të ndihmojë në
zgjidhjen e problemit kryesor?
- A do të ketë ndikim të lartë buxhetor për Qeverinë dhe institucionet?
- A është zgjidhja afatgjatë?
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
29
Kapitulli 6.1: Planet e zbatimit për opsionet e ndryshme
Figure 11: Plani i zbatimit për opsionin 2
Qëllimi i
politikës
Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare Shifra e
kostos së
pritur Objektivi
strategjik
Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase dhe efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të
dokumenteve zyrtare
Objektivi
Specifik 1
Produkti 1.1
Krijimi i njësive të
përkthimit për çdo
institucion /
Marrja e një numri
shtesë të
përkthyesve në
institucione të
ndryshme
Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni
/departamenti
përgjegjës
956.000
Aktiviteti 1.1.1 - Fillimi i ndryshimit dhe
plotësimit të rregulloreve të Ministrive
përkatëse
x x Të gjitha
institucionet e
zbatuara me
këtë politikë
Aktiviteti 1.1.2 - Riorganizimi i
kapaciteteve të përkthimit të institucionit
dhe përshkrimet e vendeve të punës
x x
Aktiviteti 1.1.3 - Krijimi i rregullores për
formimin e njësisë
x x
Aktiviteti 1.1.4 - Formimi i njësive dhe
punësimi i profesionistëve
x x x
Aktiviteti 1.1.5 - Furnizimi i zyrave me
përkthimin e softuerit; Furnizimi i
zyrave me fjalorë ligjorë
x x x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
30
Aktiviteti 1.6 - Trajnimi i profesionistëve
për të punuar në softuer
x x
Produkti 1.2
Punësimin e
profesionistëve në
institucione të
ndryshme sipas
nevojave të tyre
aktuale
Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni
/departamenti
përgjegjës
Aktivitetet 1.2.1. Rekrutimi - Punësimi i
profesionistëve, me pritje prej minimum
4 personash për njësi / institucion
x x Të gjitha
institucionet e
ndikuara nga
kjo politikë
Totali i
buxhetit
368.000
Figure 12: Plani i zbatimit për opsionin 3
Qëllimi i
politikës
Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare Shifra e
kostos së
pritur Objektivi
strategjik
Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase dhe efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të
dokumenteve zyrtare
Objektivi
Specifik 1
Produkti 1.1-
Krijimi i Njësisë
për përkthim,
kontrollin
gjuhësor dhe
harmonizim
Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni
/departamen
ti përgjegjës
368.000
Aktiviteti 1.1.1- Ndryshimi i akteve ligjore që
do të ndikohen nga qëllimi i politikës dhe
vendosja e rregullores së re për Njësia për
x x Të gjitha
institucionet
e ndikuara
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
31
përkthim, kontrollin gjuhësor dhe
harmonizim
nga kjo
politikë
Aktiviteti 1.1.2 - Hartimi i vendimit të
Qeverisë për "statusin special të një përkthyesi
dhe shtesat për paga"
x x
Aktiviteti 1.1.3 - Zhvillimi i linjës së
bashkëpunimit ndërmjet Njësisë dhe
institucioneve
x x
Aktiviteti 1.1.4 - Zhvillimi i përshkrimit të
vendeve të punës dhe miratimi i tyre nga
MAP-i; Punësimi i profesionistëve me përvojë
x x
Aktiviteti 1.1.5 Furnizimi i njësisë dhe
institucioneve me softuer përkthimi;
Furnizimi i zyrës së njësisë me fjalorë ligjorë
dhe pajisje
x x x
Aktiviteti 1.1.6 - Trajnime shtesë dhe
sinkronizimi ndërmjet Njësisë dhe
institucioneve relevante
x x
Aktiviteti 1.1.7- Krijimi i një programi online
për qasje në të gjitha dokumentet ligjore për
Njësinë dhe institucionet
x x x
Aktiviteti 1.1.8- Zhvillimi i testeve dhe
fjalorëve të standardizuar për punësimin e
përkthyesve dhe lektorëve të ardhshëm
x x x
Aktiviteti 1.1.9-Kryerja e analizës së cilësisë së
punës së Njësisë deri më tani
x ZKGJ/institu
cionet
Produkti 1.2
Krijimi i rrjetit të Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucio
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
32
bashkëpunimit
ndërmjet njësisë
qendrore të
përkthimit dhe
institucioneve
ni
/departa
menti
përgjegjës
Aktiviteti 1.1.- Informimi i institucioneve se
Njësia e tillë ekziston dhe cilat janë detyrat e
saj
x x Institucio
ni
/departa
menti
përgjegjës
Aktiviteti 1.2.- Vendosja e kontakteve të
rëndësishme ndërmjet njësisë dhe
institucioneve
x x
Aktiviteti 1.3.-Zhvillimi i një sistemi të
unifikuar online për komunikim ndërmjet
njësisë, agjencive dhe institucioneve
x x x
Kapitulli 6.2: Tabela e krahasimit të tri opsioneve
Figure 13: Krahasimi i opsioneve
Metoda e krahasimit: Analiza e kritereve të shumta (AKSH)
Ndikimet
relevante
pozitive
Forca e ndikimit:
+++++ pozitive
Opsioni 1: Asnjë ndryshim Opsioni 2: Punësimin e numrit
shtesë të përkthyesve në nivele
të ndryshme të organeve
qeveritare, si dhe punësimin e
lektorëve dhe redaktorëve të
kualifikuar dhe investimi në
Opsioni 3: Krijimi i Njësisë për përkthim,
kontrollim gjuhësor dhe harmonizim
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
33
trajnimin e tyre, krijimi i njësive
të vogla të përkthimit në
institucionet publike dhe
riorganizimin e punës për shkak
të , krijimi i njësive në secilën
prej tyre.
Pak institucione publike po sigurojnë
përkthimin e duhur të dokumenteve
të tyre
+
Çdo institucion ka një njësi
përkthimi
++
Njësia qendrore e përkthimit me mekanizëm
efektiv të strukturuar për përkthim, lekturë dhe
redaktim të dokumenteve zyrtare
++++
Shumica e institucioneve kanë një
përkthyes në zyrën e tyre
+
Numri më i madh i përkthyesve
(të paktën 4 për institucion)
+
Përzgjedhja e grupit të vogël të përkthyesve
profesionistë, redaktorëve dhe stafit ligjor
++++
Cilësi më e mirë e dokumenteve të përkthyera
++++
Ndikime më të ulëta buxhetore
+++
Ndikimet
negative
relevante Forca e
ndikimit:
-----shumë
negative
Nuk ka mjaft përkthyes profesional
dhe redaktorë
----
Ndikim më i madh në buxhet
për shkak të krijimit të njësive të
përkthimit në çdo institucion
--
Pasojat e ndryshimit të legjislacionit me formimin
e Njësisë
-
Cilësia e dobët e dokumenteve të
përkthyera
----
Kontroll i vogël mbi njësitë
---
Ndryshime të tjera të ligjeve, akteve nënligjore,
vendimeve kur njësitë të fillojnë punën
-
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
34
Pagat e ulëta
---
Nuk ka garanci se përkthimi do
të jetë më i mirë
--
Mungesa e interesit të profesionistëve për pozitat
e lira
---
Shpenzimet
përkatëse
n/a Punësimin e të paktën 16
përkthyesve të tjerë në
ministritë, në mënyrë që çdo
ministri të ketë së paku 2
përkthyes për gjuhët zyrtare.
--
Punësimin e të paktën 8 përkthyesve profesionalë
për njësinë qendrore. Përmes aranzhimeve të
veçanta në përputhje me legjislacionin në fuqi,
kompensimet për këta njerëz duhet të jenë në
nivel të veçantë.
--
Punësimi i të paktën një lektori
për gjuhët zyrtare për çdo
ministri, e cila numëron 43
lektorë shtesë në nivel qeveritar.
-----
Punësimi i 2 lexuesve të provës sipas gjuhës
zyrtare për njësinë qendrore. Gjithsej 4 persona.
-
Punësimin e të paktën 2
gjuhëtarëve ligjorë të cilët do të
punësoheshin në qeverinë
qendrore.
-
Punësimin e të paktën 2 gjuhëtarëve ligjorë të cilët
do të punësoheshin në njësinë qendrore.
-
Buxheti i
pritshëm
Vlerësimi i
ndikimit
Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 1 Viti 2 Viti 3
n/a
n/a n/a 48.000 + 50.000
429.000 429.000
48.000
160.000 160.000
Përfundim Situata aktuale me dokumente të
përkthyera dobët dhe një version të
jo-harmonizuar të gjuhëve në
dokumentet zyrtare janë duke çuar
Ky opsion kërkon një numër më
të madh të përkthyesve, kostoja
është shumë më e lartë, ndërsa
në anën tjetër rrezikon të
Eliminimi i pasigurisë ligjore dhe shmangia e
shkeljes së parimit të barazisë para ligjit.
Përkthimet më të mira do të çojnë në zbatimin
koherent të të drejtave të anëtarëve të të gjitha
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
35
në konfuzion të përgjithshëm dhe
pasoja të pabarabarta ligjore
----
prodhojë efektin e
mospërputhjes së ligjeve në
gjuhët zyrtare, të cilat nuk janë
duke eliminuar pasigurinë
ligjore dhe shkeljen e parimit të
barazisë para ligji.
-
komuniteteve dhe do të rrisin besimin dhe
respektin e tyre për institucionet publike dhe
sundimin e ligjit.
+++
Kapitulli 7: Konkluzionet dhe hapat e ardhshëm
Mungesa e mekanizmave dhe proceseve të efektshme të strukturuara për përkthimi çon te gabimet në rritje, në përkthimin e ligjeve
që redukton parashikimin në kuadrin ligjor dhe çon në trajtim të pabarabartë të qytetarëve. Përkthimi i paqëndrueshëm i ligjit mund
të çojë në mohimin e të drejtave civile dhe politike, trajtim të pabarabartë, shkelje të të drejtave të njeriut dhe diskriminim në baza të
ndryshme. Domethënia kontradiktore midis versioneve gjuhësore mund të ndryshojë zbatimin e ligjit bazuar në interpretimin
personal nga zyrtarët që mund të kenë ndikim në sundimin e ligjit në përgjithësi. Terminologjia e përcaktuar me ligj mund të
pasqyrohet më vonë në dokumentet zyrtare ose legjislacionin ndihmës me dhjetëra efekte negative në zhvillimin socio-ekonomik
dhe politik.
Të gjitha të lartpërmendurat na çojnë në përfundimin se opsioni i tretë është më i efektshmi për një numër arsyesh. Së pari, do të
sigurojë një zgjidhje afatgjatë për dokumente të përkthyera keq që vijnë nga ministritë dhe njëkohësisht kjo njësi do të punojë me
shërbimet ligjore për të siguruar që të gjitha dokumentet e përkthyera të sjellin efekte të barabarta ligjore.
Së dyti, kjo njësi do të ishte qendrore, nën kontrollin dhe mbikëqyrjen e Zyrës së Komisionerit për gjuhët/Zyrës së Kryeministrit dhe
si e tillë do ti përgjigjet vetëm Kryeministrit. Së treti, kjo zgjidhje është shumë më e lirë, duke pasur parasysh se pret që një numër i
kufizuar Përfundimisht, cilësia e mirë e përkthimit që kjo njësi do të mundësojë do të sjellë një kuptim më të mirë të ligjit, një kornizë
më efikase ligjore dhe një trajtim të barabartë të të gjithë qytetarëve pavarësisht nga gjuha që ata flasin.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
36
Figure 14: Plani i zbatimit të opsionit të preferuar
Qëllimi i
politikës
Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare Shifra e kostos së
pritur
Objektivi
strategjik
Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të
dokumenteve zyrtare
Objektivi
Specifik 1.
Produkti 1.1-
Krijimi i Njësisë
për përkthim,
kontrollin
gjuhësor dhe
harmonizim
Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni
/departamenti
përgjegjës
368.000
Aktiviteti 1.1.1- Ndryshimi i akteve
ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i
politikës dhe vendosja e rregullores së re
për Njësinë për përkthim, kontrollin
gjuhësor dhe harmonizimin
x x Të gjitha
institucionet të
prekura me
këtë politikë
Aktiviteti 1.1.2 - Hartimi i vendimit të
Qeverisë për "statusin special të një
përkthyesi dhe shtesat për paga"
x x
Aktiviteti 1.1.3 - Zhvillimi i linjës së
bashkëpunimit ndërmjet Njësisë dhe
institucioneve
x x
Aktiviteti 1.1.4 - Zhvillimi i përshkrimit të
vendeve të punës dhe miratimi i tyre nga
MAP-i; Punësimi i profesionistëve me
përvojë
x x
Aktiviteti 1.1.5- Furnizimi i njësisë dhe
institucioneve me softuer përkthimi;
Furnizimi i zyrës së njësisë me fjalorë
ligjorë dhe pajisje
x x x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
37
Aktiviteti 1.1.6 - Trajnime shtesë dhe
sinkronizim ndërmjet Njësisë dhe
institucioneve relevante
x x
Aktiviteti 1.1.7- Krijimi i një programi
online për qasje në të gjitha dokumentet
ligjore për Njësinë dhe institucionet
x x x
Aktiviteti 1.1.8- Zhvillimi i testeve dhe
fjalorëve të standardizuar për punësimin
e përkthyesve dhe lektorëve të ardhshëm
x x x
Aktiviteti 1.1.9-Kryerja e analizës së
cilësisë së punës së Njësisë deri më tani
x
Produkti 1.2
Krijimi i rrjetit
të
bashkëpunimit
ndërmjet njësisë
qendrore të
përkthimit dhe
institucioneve
Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni
/departamenti
përgjegjës
Aktiviteti 1.2.1.- Informimi i
institucioneve se Njësia e tillë ekziston
dhe cilat janë detyrat e saj
x x Institucioni
/departamenti
përgjegjës
Aktiviteti 1.2.2- Vendosja e kontakteve të
rëndësishme ndërmjet njësisë dhe
institucioneve
x x
Aktiviteti 1.2.3.-Zhvillimi i një sistemi të
unifikuar online për komunikim ndërmjet
njësisë, agjencive dhe institucioneve
x x x
Objektivat
Specifike
2
Produkti 1.2 Etj.
Produkti 1.3 Etj.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
38
Kapitulli 7.1: Dispozitat për monitorimin dhe vlerësimin
Themelimi i Njësisë për përkthim, kontrollimin gjuhësor dhe harmonizim, parashikohet që të bëhet në nivel qendror dhe si e tillë për
punën e vet do ti përgjigjët Zyrës së Komisioneri për Gjuhët/ Zyra e Kryeministrit. Zyra e Komisionerit për Gjuhët do të jetë ajo që
siguron që cilësia e dokumenteve të përkthyera të jetë në nivelin më të lartë. Puna e njësisë do të rregullohet më tej me një dokument
që do të përcaktojë mandatin e Njësisë, numrin e punonjësve, përshkrimet e vendeve të punës, hierarkinë e pozitave, fushëveprimin,
procedurën e përkthimit etj. Për më tepër, siç është rasti me zyrat tjera të nivelit qendror, kjo njësi gjithashtu do të monitorohet
përmes mekanizmave si: raporti vjetor, numri i dokumenteve ligjore të përkthyera (projektligjet, koncept legjislacioni sekondar,
dokumentet strategjike, koncept dokumentet, aktet ligjore të ministrive, vendimet e qeverisë), harmonizimi i versioneve gjuhësore të
dokumenteve zyrtare, konsistencë në përkthim dhe në procesin e përkthimit.
Kjo do të nënkuptonte futjen e kualitetit dhe profesionalizmit të lekturës dhe përkthimit, ndërtimin e kujtesës qendrore të përkthimit,
zhvillimin e terminologjisë së fjalorit dhe analizën e cilësisë.
Përparësia më e madhe e kësaj zgjidhjeje është se përkthimi gjatë procesit legjislativ do të thjeshtësohet më në një proces të
harmonizuar. Kjo zgjidhje nuk kërkon shumë staf shtesë të përkthimit/ interpretimit dhe do të kërkonte një numër të kufizuar
lektorësh dhe redaktorësh për të dy gjuhët zyrtare. Sidoqoftë, investimi në cilësi është i pashmangshëm për të zvogëluar rrezikun e
cilësisë së dobët të përkthimit.
Krijimi i një njësie përkthimi brenda Zyrës së Komisioneri për Gjuhët/ Zyra e Kryeministrit do të eliminonte ndarjen e përkthimeve
gjatë proceseve legjislative, do të lehtësonte shkëmbimin e përvojave, do të zhvillonte bazën e të dhënave të terminologjisë, do të
rriste konsistencën e terminologjisë së përdorur dhe do të ndihmonte në zhvillimin e mjeteve kompjuterike të përkthimit për gjuhët
zyrtare në Kosovë.
Përfundimisht, siç është përmendur në Planin e Zbatimit, në vitin e pestë të punës së Njësisë së përkthimit, kontrollit dhe
harmonizimit të gjuhës, parashikohet procesi i kontrollit të cilësisë së punës së Njësisë. Trupi që do të kryejë këtë kontroll do të jenë
zyrtarë të Qeverisë dhe Ministrive. Përveç monitorimit të punës së njësisë dhe nivelit të cilësisë së përkthimit në gjuhët zyrtare, me
vendosjen e treguesve të matshëm, do të kryhet vlerësimi i vazhdueshëm i cilësisë së dokumentacionit dygjuhësor në Kosovë.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
39
Shtojca 1: Forma e vlerësimit për ndikimin ekonomik
Kategoria e
ndikimeve
ekonomike
Ndikimi kryesor A pritet të
ndodhë ky
ndikim?
Numri i organizatave,
kompanive dhe/ose
individëve të prekur
Përfitimi i
pritshëm ose
kostoja e
ndikimit
Niveli i preferuar i
analizës
Po Jo I lartë/i ulët I lartë/i ulët
Vendet e
punës13
A do të rritet numri aktual i vendeve të
punës?
x
A do të zvogëlohet numri aktual i
vendeve të punës?
x
A do të ndikojë në nivelin e pagesës? x
A do të ndikojë në lehtësimin e gjetjes
së një vendi të punës?
x
Bërja e biznesit A do të ndikojë në qasjen në financa
për biznes?
x
A do të largohen nga tregu produkte të
caktuara?
x
A do të lejohen në treg produkte të
caktuara?
x
A do të detyrohen bizneset të mbyllen? x
A do të krijohen biznese të reja? x
Ngarkesa
administrative
A do të detyrohen bizneset t’i
përmbushin detyrimet e dhënies së
informatave të reja?
x
A janë thjeshtuar detyrimet e dhënies
së informatave për bizneset?
x
Tregtia A pritet të ndryshojnë flukset aktuale x
13 Kur ndikon në vendet e punës, gjithashtu do të ketë edhe ndikime shoqërore.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
40
të importit?
A pritet të ndryshojnë flukset aktuale
të eksportit?
x
Transporti A do të ketë efekt në mënyrën e
transportit të pasagjerëve dhe/ose
mallrave?
x
A do të ketë ndonjë ndryshim në
kohën e nevojshme për të transportuar
pasagjerë dhe/ose mallra?
x
Investimet A pritet që kompanitë të investojnë në
veprimtari të reja?
x
A pritet që kompanitë t'i anulojnë ose
shtyjnë për më vonë investimet?
x
A do të rriten investimet nga diaspora? x
A do të zvogëlohen investimet nga
diaspora?
x
A do të rriten investimet e huaja
direkte?
x Ulët Ulët Rregullativat më të mira
ligjore tërheqin
investimet e huaja.
Sipas Librit të Bardhë,
një produkt i Këshillit
Evropian të
Investitorëve (EIC),
Qeveria duhet të jetë
nxitëse e rritjes dhe
zhvillimit ekonomik.
Ajo duhet të krijojë
klimën për sipërmarrjen
dhe investimet, të
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
41
sigurojë arsimim cilësor
dhe siguri ligjore.
A do të zvogëlohen investimet e huaja
direkte?
x
Konkurrueshm
ëria
A do të rritet çmimi i biznesit të
produkteve, siç është energjia
elektrike?
x
A do të ulet çmimi i hyrjeve të
bizneseve, siç është energjia elektrike?
x
A ka gjasa që të promovohen
inovacioni dhe hulumtimi?
x
A ka gjasa që inovacioni dhe
hulumtimi të pengohen?
x
Ndikimi në
NVM
A janë kompanitë e prekura kryesisht
NVM (ndërmarrjet e vogla dhe të
mesme?
x Ulët Ulët Shumica e agjencive të
përkthimit janë bizneset
e NVM-ve
Çmimet dhe
konkurrenca
A do të rritet numri i mallrave dhe
shërbimeve në dispozicion për
biznesin apo konsumatorët?
x
A do të zvogëlohet numri i mallrave
dhe shërbimeve në dispozicion për
biznesin apo konsumatorët?
x
A do të rriten çmimet e mallrave dhe
shërbimeve ekzistuese?
x
A do të ulen çmimet e mallrave dhe
shërbimeve ekzistuese?
x
Ndikimet
ekonomike
rajonale
A do të ndikohet ndonjë sektor i
veçantë i biznesit?
x
A është ky sektor i koncentruar në një x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
42
rajon të caktuar?
Zhvillimi i
përgjithshëm
ekonomik
A do të ndikohet rritja e ardhshme
ekonomike?
x
A mund të ketë ndonjë efekt në
normën e inflacionit?
x
Shtojca 2: Forma e vlerësimit për ndikimet shoqërore
Kategoria e
ndikimeve
shoqërore
Ndikimi kryesor A pritet të
ndodhë ky
ndikim?
Numri i
organizatave,
kompanive dhe/ose
individëve të prekur
Përfitimi i
pritshëm ose
kostoja e
ndikimit
Niveli i preferuar i
analizës
Po Jo I lartë/i ulët I lartë/i ulët
Vendet e
punës 14
A do të rritet numri aktual i vendeve të
punës?
x
A do të zvogëlohet numri aktual i
vendeve të punës?
x
A ndikohen vendet e punës në një
sektor të caktuar të biznesit?
x
A do të ketë ndonjë ndikim në nivelin e
pagesës?
x
A do të ketë ndikim në lehtësimin e
gjetjes së një vendi të punës?
x
Ndikimet
shoqërore
rajonale
A janë ndikimet shoqërore të
përqendruara në një rajon apo qytete të
veçanta?
x
Kushtet e
punës
A ndikohen të drejtat e punëtorëve? x
A parashihen apo shfuqizohen x
14 Kur ndikon në vendet e punës, gjithashtu do të ketë edhe ndikime ekonomike.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
43
standardet për punën në kushte të
rrezikshme?
A do të ketë ndikim mbi mënyrën e
zhvillimit të dialogut social ndërmjet
punonjësve dhe punëdhënësve?
x
Përfshirja
sociale
A do të ketë ndikim mbi varfërinë? x
A ndikohet qasja në skemat e mbrojtjes
sociale?
x
A do të ndryshojë çmimi i mallrave dhe
shërbimeve themelore?
x
A do të ketë ndikim në financimin apo
organizimin e skemave të mbrojtjes
sociale?
x
Arsimi A do të ketë ndikim në arsimin fillor? x
A do të ketë ndikim në arsimin e
mesëm?
x
A do të ketë ndikim në arsimin e lartë? x Ulët Ulët
A do të ketë ndikim në aftësimin
profesional?
Në afat të gjatë, si
rezultat i kërkesës më të
lartë për përkthyes
profesional. Do të
zgjidhet në një strategji
të ardhshme apo plan
arsimor.
A do të ketë ndikim në arsimimin e
punëtorëve dhe të mësuarit gjatë gjithë
jetës?
x
A do të ketë ndikim në organizimin apo
strukturën e sistemit arsimor?
x Ulët Ulët Mësimi afatgjatë/gjatë
gjithë jetës është
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
44
praktikë për përkthyes
/interpretët jashtë
vendit. Futja e një
politike të tillë do të
ishte e mirëpritur në
Kosovë, sepse do të
ndikonte pozitivisht në
performancën e njësive
të përkthimit.
A do të ketë ndikim në lirinë akademike
dhe vetëqeverisjen?
x
Kultura A ndikon opsioni në diversitetin
kulturor?
x
A ndikon opsioni në financimin e
organizatave kulturore?
x
A ndikon opsioni në mundësitë për
personat që të përfitojnë nga aktivitetet
kulturore ose të marrin pjesë në to?
x
A ndikon opsioni në ruajtjen e
trashëgimisë kulturore?
x
Qeverisja A ndikon opsioni në aftësitë e
qytetarëve të marrin pjesë në procesin
demokratik?
x Ulët Ulët Pjesëmarrja është e
garantuar, përkthimi më
i mirë do të rrisë më tej
cilësinë e pjesëmarrjes.
A trajtohet çdo person në mënyrë të
barabartë?
x Ulët Ulët Barazia është parakusht,
por në disa raste nuk
është e mundur për
shkak të mungesës së
përkthimeve ose e
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
45
ndikuar nga cilësia e
përkthimit (format,
udhëzimet, praktikat,
etj.)
A do të informohet më mirë publiku në
lidhje me çështje të caktuara?
x Ulët Ulët Nuk do të ndikojë
drejtpërsëdrejti në
praktikat e
informacionit, por kur
zbatohet praktika,
mund të shmangen
gabimet.
A ndikon opsioni në mënyrën se si
funksionojnë partitë politike?
x
A do të ketë ndonjë ndikim në
shoqërinë civile?
x Ulët Ulët Në të gjitha rastet kur
shoqëria civile kryen
ndonjë aktivitet, projekt
ose detyrë specifike,
dokumente identike në
të dy gjuhët zyrtare do
të lehtësojnë procesin e
qasjes në këtë problem. I
njëjti rast vlen edhe për
mediat që vijnë në
situata të vështira për
shkak të interpretimeve
të gabuara që shfaqen.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
46
Shëndeti dhe
siguria
publike15
A do të ketë ndonjë ndikim në jetën e
njerëzve, siç është jetëgjatësia apo
shkalla e vdekshmërisë?
x
A do të ketë ndikim në cilësinë e
ushqimit?
x
A do të rritet apo zvogëlohet rreziku
shëndetësor për shkak të substancave të
dëmshme?
x
A do të ketë efekte shëndetësore për
shkak të ndryshimeve në nivelet e
zhurmës apo cilësinë e ajrit, ujit
dhe/ose tokës?
x
A do të ketë efekte shëndetësore për
shkak të ndryshimeve në përdorimin e
energjisë?
x
A do të ketë efekte shëndetësore për
shkak të ndryshimeve në deponimin e
mbeturinave?
x
A do të ketë ndikim në mënyrën e
jetesës së njerëzve, siç janë nivelet e
interesimit për sport, ndryshimet në
ushqyeshmëri, ose ndryshimet në
përdorimin e duhanit ose alkoolit?
x
A ka grupe të veçanta që përballen me
rreziqe shumë më të larta se të tjerat (të
përcaktuar sipas faktorëve, të tillë si
mosha, gjinia, aftësia e kufizuar, grup
x
15 Kur ka ndikim në shëndet publik dhe siguri, atëherë rregullisht ka ndikime mjedisore.
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
47
shoqëror apo rajoni)?
Krimi dhe
siguria
A ndikohen gjasat që të kapen
kriminelët?
x
A ndikohet fitimi i mundshëm nga
krimi?
x
A ndikon në nivelet e korrupsionit? x
A ndikohet kapaciteti i zbatimit të ligjit? x Ulët Ulët Me njohjen më të mirë
të legjislacionit nga
zyrtarët që i përkasin
një pakice / shumicë,
zbatimi i ligjit do të
përmirësohej.
A ka ndonjë efekt në të drejtat dhe
sigurinë e viktimave të krimit?
x Ulët Ulët Qartësia në proceset
gjyqësore.
Shtojca 3: Forma e vlerësimit për ndikimet mjedisore
Kategoria e
ndikimeve
mjedisore
Ndikimi kryesor A pritet të
ndodhë ky
ndikim?
Numri i organizatave,
kompanive dhe/ose
individëve të prekur
Përfitimi i
pritshëm ose
kostoja e
ndikimit
Niveli i preferuar i
analizës
Po Jo I lartë/i ulët I lartë/i ulët
Klima dhe
mjedisi i
qëndrueshëm
A do të ketë ndikim në emetimin e
gazrave serë (dioksid karboni, metani
etj.)?
x
A do të ndikohet konsumi i
karburanteve?
x
A do të ndryshojë shumëllojshmëria e
burimeve që përdoren për prodhimin e
x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
48
energjisë?
A do të ketë ndonjë ndryshim në çmim
për produktet miqësore ndaj mjedisit?
x
A do të bëhen më pak ndotëse disa
aktivitete të caktuara?
x
Cilësia e ajrit A do të ketë ndikim në emetimin e
ndotësve të ajrit?
x
Cilësia e ujit A ndikon opsioni në cilësinë e ujërave
të ëmbla?
x
A ndikon opsioni në cilësinë e ujërave
nëntokësore?
x
A ndikon opsioni në burimet e ujit të
pijshëm?
x
Cilësia e tokës
dhe
shfrytëzimi i
tokës
A do të ketë ndikim në cilësinë e tokës
(në lidhje me acidifikimin, ndotjen,
përdorimin e pesticideve apo
herbicideve)?
x
A do të ketë ndikim në erozionin e
tokës?
x
A do të humbet tokë (përmes
ndërtimit, etj.)?
x
A do të fitohet tokë (përmes
dekontaminimit, etj.)?
x
A do të ketë ndonjë ndryshim në
shfrytëzimin e tokës (p.sh. nga
shfrytëzimi pyjor në shfrytëzim
bujqësor apo urban)?
x
Mbeturinat
dhe riciklimi
A do të ndryshojë sasia e mbeturinave
të krijuara?
x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
49
A do të ndryshojnë mënyrat në të cilat
trajtohen mbeturinat?
x
A do të ketë ndikim në mundësitë për
riciklimin e mbeturinave?
x
Përdorimi i
burimeve
A ndikon opsioni në përdorimin e
burimeve të ripërtëritshme (rezervave
të peshkut, hidrocentraleve, energjisë
diellore etj.)?
x
A ndikon opsioni në përdorimin e
burimeve, të cilat nuk janë të
ripërtëritshme (ujërat nëntokësore,
mineralet, qymyri etj.)?
x
Shkalla e
rreziqeve
mjedisore
A do të ketë ndonjë efekt në gjasat për
rreziqe, të tilla, si zjarret, shpërthimet
apo aksidentet?
x
A do të ndikojë në gatishmërinë në rast
të fatkeqësive natyrore?
x
A ndikohet mbrojtja e shoqërisë nga
fatkeqësitë natyrore?
x
Biodiversiteti,
flora dhe fauna
A do të ketë ndikim në speciet e
mbrojtura apo të rrezikuara apo në
zonat ku ato jetojnë?
x
A do të preket madhësia apo lidhjet
midis zonave të natyrës?
x
A do të ketë ndonjë efekt në numrin e
specieve në një zonë të caktuar?
x
Mirëqenia e
kafshëve
A do të ndikohet trajtimi i kafshëve? x
A do të ndikohet shëndeti i kafshëve? x
A do të ndikohet cilësia dhe siguria e x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
50
ushqimit të kafshëve?
Shtojca 4: Forma e vlerësimit për ndikimin e të drejtave themelore
Kategoria e
ndikimit në të
drejtat
themelore
Ndikimi kryesor A pritet të
ndodhë ky
ndikim?
Numri i
organizatave,
kompanive dhe/ose
individëve të
prekur
Përfitimi i
pritshëm ose
kostoja e
ndikimit
Niveli i preferuar i
analizës
Po Jo I lartë/i ulët I lartë/i ulët
Dinjiteti A ndikon opsioni në dinjitetin e
njerëzve, në të drejtën e tyre për jetë
apo në integritetin e një personi?
x i ulët i ulët Gjuha ka një ndikim të
madh në përcaktimin
dhe ruajtjen e identitetit
kombëtar, punësimin në
institucionet e
administratës publike,
arsimin, kujdesin
shëndetësor dhe
sektorët publikë dhe
privat. Si një e drejtë
themelore e njeriut,
gjuha luan një rol të
rëndësishëm në lirinë e
shprehjes, ruajtjen e
trashëgimisë kombëtare,
kulturës dhe traditës.
Liria A ndikon opsioni në të drejtën e lirisë
së individëve?
x ulët ulët Gabimet gjuhësore në
dokumentet ligjore
mund të rrezikojnë
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
51
lirinë e lëvizjes së lirë
A ndikon opsioni në të drejtën e një
personi për privatësi?
x ulët ulët Të gjitha dokumentet
konfidenciale dhe të
klasifikuara do të duhej
të përkthehen brenda
Qeverisë
A ndikon opsioni në të drejtën për t’u
martuar apo krijuar familje?
x
A ndikon opsioni në mbrojtjen ligjore,
ekonomike ose shoqërore të individëve
apo familjes?
x i ulët i ulët I ulët, do të ndikojë
vetëm në raste specifike
ku gjuha ka krijuar
probleme.
A ndikon opsioni në lirinë e mendimit,
ndërgjegjes apo fesë?
x
A ndikon opsioni në lirinë e shprehjes? x
A ndikon opsioni në lirinë e tubimit
ose asociimit?
x
Të dhënat
personale
A përfshin opsioni përpunimin e të
dhënave personale?
x
A janë të drejtat e individit për qasje,
korrigjim dhe kundërshtim të
garantuara?
x
A është e qartë dhe e mbrojtur mirë
mënyra në të cilën përpunohen të
dhënat personale?
x
Azili A ndikon ky opsioni në të drejtën për
azil?
x
Të drejtat
pronësore
A do të ndikohen të drejtat e
pronësisë?
x
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
52
A ndikon opsioni në lirinë për të bërë
biznes?
x
Trajtimi i
barabartë 16
A e mbron opsioni parimin e barazisë
para ligjit?
x I lartë I lartë Gabimet në përkthimin
e ligjeve e bëjnë më të
vështirë zbatimin e ligjit
nga gjykatësit dhe
gjykatat dhe reduktojnë
parashikimet në
kuadrin ligjor që mund
të çojë në trajtim të
pabarabartë të
qytetarëve që janë pjesë
e proceseve gjyqësore.
Me kornizë ligjore të
harmonizuar dhe
shumë-gjuhëshe, këto
gabime do të ndodhin
shumë më pak.
A ka gjasa që grupe të caktuara do të
dëmtohen në mënyrë direkte apo
indirekte nga diskriminimi (p.sh.
ndonjë diskriminim në bazë gjinore,
racore, ngjyre, etnie, opinioni politik
ose tjetër, moshe ose orientimi
seksual)?
x I Ulët I Ulët Në fakt do të ulet
vuajtja.
A ndikon opsioni në të drejtat e
personave me aftësi të kufizuara?
x
16 Barazia gjinore trajtohet në Vlerësimin e Ndikimit Gjinor
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
53
Të drejtat e
fëmijëve
A ndikon opsioni në të drejtat e
fëmijëve?
x
Administrata e
mirë
A do të bëhen procedurat
administrative më të komplikuara?
x
A ndikohet mënyra në të cilën
administrata merr vendime
(transparenca, afati procedural, e drejta
për qasje në një dosje, etj.)?
x I Ulët I Ulët Puna e njësisë do të jetë
transparente,
procedurat më të qarta
dhe dokumentet e
përkthyera do të jenë të
lehta për qasje nga të
gjitha institucionet
përmes një sistemi
online
Për të drejtën penale dhe ndëshkimet e
parashikuara: a ndikohen të drejtat e të
paditurit?
x I Lartë I Lartë Ekzistenca e një gabimi
gjuhësor në Ligjin Penal
mund të prodhojë një
trajtim apo vendim të
ndryshëm për të
akuzuarin, varësisht
nga gjuha në të cilën ai
flet ose në cilin version
gjuhësor gjyqtari
vendos të thirret.
A ndikohet qasja në drejtësi? x Lartë Lartë Përkthimet e dobëta
mund të çojnë në
dëmtime që pësojnë
qytetarët ose kompanitë
dhe në pasigurinë
ligjore në rastet
Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh
54
gjyqësore.