Kontrata dhe e drejta komerciale

Parimet e se drejtes kontraktore jane: Liria e kontraktimit, parimi I konsesualizimit, I dokeve te mira afariste, I ndershmerise dhe ndergjegjshmerise.

Kufizimi I lirise se kontraktimit

Liria e kontraktimit per subjektet e se drejtes nuk eshte e pakufizuar. Ajo kufizohet ne pikepamje te mundesis se zgjedhjes se pales kontraktuese, ne pikepamje te permbajtjes se kontrates, me ane te kontratave te aderimit, ne kontratat formulare nepermjet formes se kontraktes si dhe ne rastet kur per formen e kontrates kerkohet dhenja e pelqimit.

Parimi I konsesualizimit

Ky parim dmth se kontrata mund te lidhet thjesht ne baze te vullnetit te paleve kontratuese (solo consensus) pa pasur nevoj per permbushjen e formes se caktuar

Kushtet per lidhjen e kontrates

Ne kushtet e pergjithshme bejne pjese: aftesia punuese e paleve, pajtimi I vullnetit dhe lenda e kontrates. Ne grupin e kushteve te veqanta bejne pjese: forma e kontrates, lidhja e kontrates me dorezimin e sendit dhe dhenja e pelqimit per lidhjen e kontrates.

Cilesit e lendes se kontrates

Lenda e kontrates duhet te kete cilesite e caktuara: te jete e mundshme, te jet e caktuar dhe te jet e lejueshme. pamundesia e lendes se kontrates mund te jete: objektive, subjective, fillestare, e mevonshme, faktike dhe juridike.

Baza e kontrates

Eshte qellimi juridik qe e ka shtyre ndonje subject te marr detyrimin dhe qe e ka caktuar karakterin jurdik te punes juridike. Baza e ndaluar egziston nese eshte ne kundershtim me rregullat e ligjit, rendin juridik, normat e moralit dhe me doket e mira. Baze fictive eshte kur palet me qellim e fshehin bazen e vertet ndaj personave te trete.

Forma e kontrates

Per disa kontrata perveq kushteve te pergjithshme nevojitet qe ajo te lidhet ne formen e caktuar, zakonisht kerkohet forma me shkrim per lidhjen e ketyre kontratave: mbi shitjen e sendeve te paluajtshme, mbi shfrytezimin e baneses, mbi qirane e lokaleve afariste, mbi ndertmin, mbi ndertimin e objektit investiv, mbi licencen, kontrata mbi sigurimin, kontrata per garanci bankare, kontrata mbi autorizimin, kontrata per llogarine rrjedhese bankare. Llojet e formes mund te jene solemne, reale, provuese, me shkrim, ligjore, dhe kontraktore

Lidhja e kontrates

Lidhjes se kontrates I paraprime veprimet paraprake sic jane: negociatat, bisedimet dhe parabisedimet e paleve kontraktuese. Pas perfundimit te ketyra parapregaditjeve palet ndermarrin veprime konkrate rreth lidhjes se kontrates sic jane oferta dhe pranimi I ofertes.

Klasifikimi I kontratave

Kriteret per klasifikimin e kontratave jane te ndryshme: duke pasur parasysh faktin se nje kontrate a eshte parapar sipas ligjit apo jo kontratat klasifikohen ne kontrata me emer dhe pa emer

Kontrata me emer jane ato kontrata qe jane te parapara dhe te rregulluara shprehimisht me dispozitat e ligjit ose kodeve civile: e shitjes, e dhurates, e vepres, e qirase, e kembimit etj.Kontrata pa emer qe nuk e kane emrin e tyre dhe nuk jane te rregulluara me ligje bejne pjese: kontrata per sefin, per ekspozimin dhe kontrata per botimin.

Sipas kushteve te domosdoshme qe nevojiten per krijimin e tyre kontratat ndahen ne: kontrata konsesuale dhe formale.

Kontrata konsesuale :jane ato kontrata te cilat lidhen ne marreveshjene thjesht te paleve kontraktuese psh. Mbi shitjen, vepren, qirane.Kontrata formale jane kontrata per lidhjen dhe vlefshmerine e te cilave me ligj eshte caktuar forma e posaqme, LMD te tilla I konsideron kontreten mbi ndertimin, mbi perfaqesimin tregtar, mbi sigurimin, mbi kredine, garancit bankare, kontrata e shitjes me pagimin e cmimit me keste.

Duke pasur parasysh se njera pale per ate qe ka dhene e merr kundervleren adekuate apo jo kontratat klasifikohen ne: kontrata me shperblim dhe pa shperblim

Kontraten me shperblim: jepet shperblimi per ate qe merret ne kete grup hyne: kontrata mbi shitjen, vepren etj.kontrata pa shperblim: jane ato kontrata qe nuk kane shperblim, kontrata mbi dhuraten, huan pa kamate, mbi sherbimin dhe mbi depoziten.

Sipas te drejtave dhe detyrave qe krijohen ne mes paleve kontratat ndahen ne: kontrata detyruese te njeanshme dhe te dyanshme

Kontrata detyruese e njeanshme: jane kontrata nga te cilat krijohen detyra vetem per njeren pale kontraktuese psh: kontrata per dhuraten, huan, etj.Kontratat e dyanshme detyruese: krijohen te drejta dhe detyra per te dy palet kontraktuese psh: qirane, vepren etj.

Sipas asaj se me rastin e lidhjes se kontrates a I dine palet kontraktuese te drejtat dhe detyrat e tyre klasifikohen ne: kontrata komutative dhe kontrata aleatore

Kontrata komutative jane ato kontrata ne te cilat palet kontraktuese qe ne qastin e lidhjes se kontrates I dijn te drejtat dhe detyrat e tyre.

Kontratat aleatore :jane kontratat ne te cilat palet ne qastin e lidhjes se kontrates nuk I dijne te drejtat dhe detyrat e tyre por kjo varet nga nje e ardhme e pasigurte.

Sipas kohezgjatjes se prestimit qe duhet te permbushet kontrata ndahen ne: kontrata me prestim te perhershem dhe kontrata me prestim te perkoheshem

Kontrata me prestim te perkoheshem jane ato kontrata ne te cilat prestimi ekzekutohet aty per atykontrata me prestim te perhershem jane ato kontrata ne te cilat prestimi ekzekutohet me intervale te gjata kohore.

Sipas asaj se ne nje kontrat a jane elementet e nje kontrate apo ka elemente te disa kontratave ndahen ne: kontrata te thjeshta dhe te perziera

Kontrata e thjeshta jane ato qe kan elemente te nje kontrate dhe paraqet nje lloj te caktuar kontratash,Kontrata e perzier eshte nje kontrat e cila sipas permbajtjes ka elemente te disa llojeve te kontratave te thjeshta psh: mbi pansionin, mbi sefin etj.

Ne baze te menyres se lidhjes se tyre kontrata ndahen ne: kontrata te pergjithshme dhe te veqanta

Kontrata te pergjithshme jane: ato ne te cilat palet I kan te caktuata te drejtat dhe detyrat ne menyre te pergjithshme per nje periudhe te gjate kohore.te veqanta jane ato kontrata ne te cilat jane konstatuar detyrat konkrete te paleve per nje periudhe te shkurte kohore per nje viti.

Duke pasur parasysh faktin se nje kontrat a mund te eksiztoj pavaresisht nga ekzekutimi I saj apo varet nga nje kontrat tjeter ndahen ne te pavarura dhe aksesore

Kontrata te pavarura krijoj efekte juridike dhe shuhen pavaresisht nga ndrikimi I ndonje kontrate tjeterkontrata aksesore lidhet dhe varet nga ndonje kontrate tjeter psh: kontrata per dorzanin, kaparin, pengun.

Duke u bazuar ne faktin se nje kontrate a lidhet me qellim qe te lidhet kontrata tjeter ndahen ne: parakontrata dhe kontrata kryesore

Parakontrata jane ato me ane te tecilave palet jane obliguar qe ne te ardhmen te lidhin kontrat tjeter.

Se a merren parasysh cilesit t veqanta te pales kontraktuese apo jo ndahen ne: kontrata intuitu personae dhe jointuitu personae.

Se ne lidhjen e kontrates a marrin pjese drejt per drejt te gjith subjektet qe kane shperhur vullnetin apo nje person e lidh kontraten ne emer te tyre ndahen ne: kontrata individuale dhe kolektive.

Sipas teknikes dhe menyres se lidhjes se tyre kontrata ndahen ne: kontrata me permbajtje te caktuara dhe kontrata te adezionit.

Varesisht se ne nje kontrat a duket baza apo nuk duket klasifikohen ne: kontrata kauzale dhe abstrakte.

Mjetet e sigurimit te ekzekutimit te kontrates

Mjetet e sigurimit te ekzekutimit te kontrates jane: mjetet reale dhe personale. Personale jane: pendimi, kushti penale dhe dorezania. Reale jane: hipoteka, pengu, kapari dhe kaucionit.

Llojet e dorzanis: subsidiar, pagues, bashkedorzanet, dorzani I dorzanit, dorzani per shperbilimin e demitDorzania shuhet: kur shuhet kontrata kryesore, kur kreditori ja fal borgjin dorzant, me ndrrimin e debitorin dhe me konfondim. Pendimi – multa poenitentialis eshte premtimi I shumes se caktuar ne te holla te cilen do ta paguaj njera pale ose tedy palet ne raste se heq dor nga kontrata e lidhur. Kushti penale nuk mund te kontraktohet: per detyrimet me para, per detyrimet qe rrjedhin nga akreditivi dhe ne raste se kontrata eshte e ndaluar.

Efektet e kontrates ndermjet paleve kontraktuese

Kontrata krijon te drejta dhe detyra te caktuara ne mes te paleve kontratuese dhe ka efekt relative. Kontrata nuk krijon efekte juridike ndaj personave te trete res inter alio acta send qe per ta ishte juridikisht irelevante.

Efektet e veqanta te kontratave me shperblim

Efektet shprehen ne kundershtim per mospermbushjen e kontrates, ne kundershtim per permbushje te parregullt te kontrates, ne demtimin pa mase, ne reividimin ose zgjedhjen e kontrates, te mungesat jurdike dhe fizike te sendit, te garancioni per funksionim te mire te sendit.

Shuarja e kontratave

Shkaqet e menyres se shuarjes se kontrates jane te ndryshme, kontrata shuhet : me marreveshjen e paleve, kur zhduket lenda e saj, kur vdes pala kontraktuese, me anulimin e kontrates, dhe mosekzekutimi I kontrates.

Efektet e shuarjes se kontrates me marreveshjen e paleve: ne qoftese kontrata eshte permbushur pjeserisht ketu shuarja ka efek ne te ardhmen :ex nunc:. Kur nuk eshte e mundshme qe zgjedhja te ket efek retroaktiv :ex tunx: kur ajo ka zgjatur nje kohe te caktuar.

Shuarja e kontrates me vdekjen e pales kontraktuese, eshte rregull e pergjithshme qe kur vdes pala kontraktuese kontrata nuk shuhet por kalon mbi trashigimtaret e tije universal. Ne te drejten kontraktore behet perjashtim ne dy raste: kontrata do te shuhet kur vdes pala kontraktuese nese eshte lidhur duke pasur parasysh cilesit e veqanta personale te pales kontraktuese, dhe nese palet kontraktuese jane marre vesh qe vdekja e njeres pale do te shkaktoj shuarjen e kontrates.

Kontrata mbi shitjen

Eshte kontrat me ane te se ciles nje subjekt qe quhet shites deyrohet te barte ndonje send ne pronesi se t’ia dorezoj ndonje te drejt pronesore subjektit tjeter qe quhet bleres, I cili detyrohet nga ana e vet te paguaj shumen e caktuar te parave si qmim. Kontrata per shitjen paraqitet si baze juridike (iustus titulus) e cila eshte e domosdoshme per fitimin e se drejtes pronesise eshe akti I dorezimit te sendit si akt real (modus aquirendi).

Karakteristikat- eshte kontrat konsensuale (pajtimi I vullnetit te paleve), eshte kontrat joformale, eshte kontrat me shperblim, eshte kontrat komulative(palet I din te drejtat dhe detyrat), eshte kontrat e dyanshme detyruese.

Kontrata per shitjen ne te drejten romake

Quhej emptio venditio. Qdo shitlberje mbante dy prestime: shitesi zotohej se do ta kaloj mallin ne posedim te papenguar te bleresit dhe bleresi zotohej se do ta paguante qmimin.

Kushtet per lidhjen e kontrates per shitje

Jane: aftesia punuese e paleve kontraktuese, pajtimi I vullnetit te paleve dhe lenda e kontrates. Aftesia punuese fitohet ne moshen 14 vjeq po edhe personat nen kete mosh kan te drejt te lidhin kontrat me pelqimin e prinderve.

Lenda e kontrates mbi shitjen eshte sendi dhe e drejta e qmimit.

Qmimin zakonisht e caktojn palet po ka mundesi qe ta caktojn edhe personat e trete: gykatesi, oda ekonomike etj. Qmimi I shtijes ka keto veti: qmimi duhet te jet I caktuar ne para, qmimi duhet te jete real,qmimi duhet I drejte, duhet tejet I caktuar. Ekzistojn disa lloje te qmimeve: paritet,me arke dhe ,e rebat.

Efektet e kontrates per shitje

Efektet juridike jane te drejtat dhe detyrimet e shitesit dhe bleresit.Detyrat e shitesit: qe t’ia dorzoj sendin bleresit, te pergjigjet ne mngesat fizike dhe juridike te sendit dhe te marre qmimin e shitjes. Dorezimi I sendit behet ne keto menyra: me dore te shkurte, simbolik, constitutum possesiorum, I sendeve te paluajtshme dhe I te drejtave. Detyrat e shitesit qe te mbroje bleresin nga mungesa juridike fizike te sendit - mungesa fizike e sendit konsiderohet: nese sendi nuk ka vetit e nevojshme per perdorim te rregullt, nese nuk ka vetit per perdorim te vacant, nese nuk ka vetit karakterisie per te cilat eshte kontraktuar etj. Pergjegjesia per mungesat e sendit plotesohet nese ekzistojnketo kushte: te ekzistoj mungesa fizike, te jete e fsheht, bleresi eshte I detyruar qe brenda 2 muajve ta njoftoj shtiesin per mungesa te sendit. Detyrat e bleresit: detyra e pagimit te qmimit te shitjes dhe detyrimi I marrjes se sendit te blere.

Llojet e veqanta te kontrates mbi shitjen

Kontrata e shtijes sipas mostes(modelit), kontrata e shtijes sipas specifikave,kontrata e shtijes kutrum(me nje shikim te zakonshem),kontrata e shitjes me kredi, kontrata e shitjes me parapagim, kontrata e shtijes me prove, kontrata e shtijes me te drjete te gjetjes se blersit me te mire, dekreti I shitjes(nuk mund te revolohet), kontrata e shtijes me riblerje(kur shitesi e mban per vete te drejten eri ne nje kohe te caktuar qe mund te kerkoj nga bleresi kthimin e sendit te cili e ka shitur)kontrata me te drejte rishitje, kontrata e shitjes me te drejt perparsie(paraqitet: e drjeta e perparsis se blerjes se bashkpronarve, e drejat e perparsis se blejres se titullarit te drejtes se banimit, per blejre te titullarit te lokalit afarist).

KONTRATA MBI DHURATEN

Eshte kontrat e tille me te cilen njera pale kontraktuese qe quhet dhuratedhenes, detyrohet te barte ne pronesi te pales tjeter kontraktuese qe quet dhuratemarres ndonje send te vetin ose ndonje te drejte tjeter pasurore pa pagese.

Karakteristikat- eshte kontrat e njeanshme detyruese sepse detyrimi krijohet vetem per dhuratdhenesin, eshte kontrat formale, eshte kontrat mireberese, eshte kontrat kauzale, eshte kontrat komutative.

Kushtet per lidhjen e kontrates mbi dhuraten

Jane: aftesia punuese e paleve kontraktuese, pelqimi I vullnetit dhe lenda e kontrates.

Elementet thelbesore ne kontrate per dhuraten jane: lenda e kontrates dhe qellimi.

Detyrat e dhuratdhenesit

Jane: detyra e dorezimit te sendit dhe detyra e shperblimit te demit.

Llojet e kontrates mbi dhuraten

Kontrata reciproke mbi dhuraten (bejne kembimin e dhuratave te dy palet), kontrata e perzier per dhuraten, kontrata per dhuraten pas vdekjes, kontrataa per dhuraten me urdher.

Revokimi I kontrates mbi dhuraten

Dallojme dy grupe te rasteve te revokimit te ontrates mbi dhuraten: revokimi I dhurates nga ana e dhuratedhenesit dhe revokimi I dhurates nga ana e personave te trete.Dhuratdhenesi mund ta revokoj dhuraten per shkak te mosmirnjohjes, per shkak tevarferimit dhe per shkak te anulimit te kurores. Personat e trete te interesouar per revokimin e dhurates jane trashegimtaret e domosdoshem, personat qe gezojn te drejten e mbajtjes nga dhuratedhenesit dhe kreditoret e dhuratdhenesit.

Shuarja e kontrates per dhuraten

Mund te shuhet per shkak: te permbushjes se kontrates, mosekzekutimit te saj, me anulim dhe me revokim.

KONTRATA PER VEPREN

Eshte marredhenie juridike midis kryesit te punes dhe porositesit net e cilen kryesi I punes detyrohet qe ta kryej punen e caktuar siq eshte prodhimi ose riparimi I ndonje sendi, kryerja e ndonje pune fizike ose intelektuale, kurse porositesi detyrohet qe per kete te paguaj shperblim te caktuar.

Karaktristikat- eshte kontrat me emer, eshte kontrat komutative, eshte kontrat kauzale, eshte kontrat e pavarur, eshte kontrat e dyanshme detyruese me shperblim, eshte kontrat konsensuale, eshte kontrat e thjesht.

Elementet- puna ose veprimi qe duhet te kryhet, shperblimi qe duhet te paguhet dhe zgjataja kohore e kesaj kontrate.

Kryesi I punes ka te drejt: te kerkoj qe ti paguhet qmimi I sherbimit, te kerkoj materialin e nevojshem per kryerjen e punes, te kerkoj menjanimin e mungesave te materialit.

Porositesi I punes ka te drejt: te kerkoj kryerjen e punes dhe arritjen e rezultatit, te kerkoj menjanimin e mungesave nga puna e kryer, te kerkoj dorezmin e vepres se kryer, te kerkoj zgjidhjen e kesaj kontrate ne rast se kryesi I punes cenon te drejat e veta.

Detyrat e kryesit te punes: ta kryej punen dhe te arrij rezultatin e caktuar. Detyrat e prositesit: te marre punen qe e ka kryer kryesi I punes, te paguaj shperblimin per punen e kryer, ta dorezoj materialin per kryerjen e punes, te bashkpunoj me kryesin gjat kryejres se punes.

Shuarja e kontrates per vepren

Rastet e shurajes se kesaj kontrate jane: pas kryerjes se punes, me vdekjen e njeres pale, nese kryesi e humb aftesin punuese.

KONTRATA PER NDERTIMIN

Me kontraten per ndertimin kryesi I punes detyrohet se brenda afatit te kontraktuar dhe sipas projektit te caktuar do ta ndertoj ndonje objekt ndertimor ne token e caktuar, perkatesisht ne ndertesen ekzistuese, do te kryej punimet ndertimore kurse porositesi detyrohet qe per kryerjen e ketyre puneve tua paguaj qmimin e caktuar. Ne perkufizimine kontrates per ndertimin jane perfshir dy elemente kyqe: objektet ndertimore dhe punimet e medha dhe te nderlikuara.

Karakteristikat e kontraktes per ndertim:

Eshte kontrat e dyanshme detyruese, komutative, formale, dhe e perbere.

Elementet thelbesore

Ka tri elemente thelbesore: objekti I kontrates, cmimi I punimeve, dhe afati I ndertimit. Si pale kontraktuese paraqiten kryesi I punes dhe porositesi I punes.

Dispozitat e vecanta per lidhjen e kontrates per ndertimin

Kane karakter specific sepse percaktojn kushte dhe veprime paraprake per lidhjen e kesaj kontrate.

Kontrata per ndertimin mund te lidhet kur permbushen kushtet dhe veprimet paraprake te cilat jane parapare per to. Keto kushte jane: qe te nxirret vendimi mbi ndertimin e objektit te caktuar, qe te sigurohen mjetet financiare per ndertimin e objektit, qe te sigurohet pelqimi per ndertimin e objektit, qe te zgjidhet kryesi I punes me te cilin lidhet kontrata per ndertimin.

Efektet juridike te kontrates per ndertim

Detyrimet kryesore te kryesit te punes jane: detyrimi I nenshkrimit te projektit kryesor, detyrimi I caktimit te kryesit pergjegjes te punes ne vend ndertim, detyrmi I kryerjes se puneve ndertimore te kontraktuara, punet pergaditore, punet e paparashikuara, puent e mevonshme, materiali ndertimor dhe paisjet, detyrimi I ndertimit me material kualitativ, detyrimi I permbajtes se afateve kontraktuese.

Detyrimet e porositesit te punes jane: detyrimi I pajisjes me leje te ndertimit.

Detyrimi per ndertimin e objetit ndertimor – kryesi I puneve eshte I detyruar te permbush detyrimin e vet sipas projetit te caktuar dhe brenda aftit te kontraktuar. Per vonesen e kryesit te puneve me kontrat per ndertim me se shpeshti kontraktohet gjoba me te gjitha pasojat e aplikimit te ketij institute.

Punimet urgjente te paparashikuara

Pune te paparashikuara jane ato pune ndermarja e te cilave ka qene e domosdoshme per shkak te stabilitetit te objektit apo per parandalimin e shkaktimit te demit e qe nuk jane shkaktuar nga natyra e pa pritur e rrende e tokes.

Pranimi I objektit ndertimor

Kontrollin e ushtron komisioni qe e themelon organi competent I ndertimotaris, ne procedure e dhenies se leje se perdorimit per tere objektin ose per nje pjese te tij sipas afatit te parapare ligjor ne kohezgjatje prej 2 muajsh.

Llojet e veqanta te kontrates per ndertim

Kontratat per ndertim ndahen ne dy grupe: kontrata per ndertim ne kuptim te ngusht dhe ne ate te gjere.

Kontrata per inxhinering

Eshte lloj specific I kontrates per ndertim. Eshte aso kontrate ne te cilen njera pale- organizata e inxhineringut detyrohet qe ta perpliloj dhe t’ia dorezoj programin investiv si dhe dokumentaconin teknik dhe pervojen, te organizoj dhe te usheheq me pune rreth realizimit, leshuarjes ne qarkullim provues dhe ne qarkullim marrjen e objektit investiv kurse pala tejter investuese detyrohet q ete paguaj shperbilim e caktuar.

Detyrimet me karakter juridiko-administrativ te investuesit jane: detyrimi I sigurimit te lejes per ndertim, detyrimi per lajmrimin e puneve pergadtore, detyrimi I lajmersimit mbi fillimin e kryerjes se puneve dhe detyrimi I sigurimit te dokumentacionit teknik dhe te projektit.

Menyrat e shuarjes vullnetare dhe kunder vullnetit

Shuhet nga sgkaqet me karakter te pergjithshem keto jane: rrethanat e ndryshuara, pamundesia e permbushjes, demtimi I pamase, si dhe me marreveshjen e kryesit te punes dhe investuesit, si dhe zgjidhja e kontrates me vullnetin e njeanshem te pales kontraktuese.

KONTRATA PER AUTORIZIMIN

Eshte kontrat e atille me ane te se cils nje subjekt qe quhet autorizues e autorizon subjektin tjeter qe quhet I autorizuar te kryej ndonje veprim juridik ne emer te tij kurse ai detyroet qe ate ta kryej pa shperblim ose me shperblim te caktuar.

Karakteristikat- eshte kontrat e njeanshme detyruese, eshte kontrat komutative, eshte kontrat intutitu personae, eshte kontrat kauzale, eshte kontrat formulare, eshte kontrat me emer,eshte konrat me shperblim.

Kushtet per tu lidhur kjo kontrate jane: aftesia punuese e paleve, pelqimi I vullnetit,lenda dhe baza e kontrates. Elementet e saj jane: puna e te auroizuarit dhe shperbilmi I te autorizuarit.

Llojet e autorizimit

Jane: I pergjithshem, I veqant, I kufizuar(imperative, fakultativ,indikativ), I pakufizuar,ne heshtje, shprehimisht, I njefisht, I shumefisht.

Te drejtat e autorizuesit: te kerkoj qe kontrata te ekzekutohet, t’I ratifikoj ose te mos I ratifikoj tajkalimet qe I ka bere I autorizuari, te revokoj autorizimin e dhene, te kekroj llogari per punen qe ka kryer I autorizuari.

Detyrat e autorizuesit: qe t’ia paguaj te gjitha shpenzimet e domosdoshme dhe te dobishme autorizuesit, t;ia paguaj shperblimin, dhe shperbilin e demit ne rast se ka.

Te drejtat e te autorizuarit: te kekroj shperblim per punen, t’I ndermerr te gjitha veprimet e domosdoshme dhe te obishme, te kerkoj pagimin e shpernzimeve qe ka bere, te kerkoj shperblimin e demit.

Detyrat e te autorizuarit: te kryej punen juridike te besuar, qe punen ta kryej personalisht,qe ta paraqes llogarin mbi pune juridike te kryer.

Shuarja e kontrates per autorizimin

Jane: kryerja e punes juridike, me skadimin e kontrates, me vdekjen e njeres pale, me humbjen e aftesis punuese te njeres pale, per shkak te pamundesis per ta kryer punen, me revokim dhe me denoncim.

KONTRATA PER DEPOZITEN

Eshte kontrat me te cilen nje person qe quhet depozitar detyrohet qe sendin te cilin ia ka dorezuar personit tjeter deponenti me rastin e lidhjes se kontrates ta ruaj dhe t’ia kthej pas kalimit te kohes se caktuar pa shperblim ose ne raste te caktuara duke kontraktuar shperblimin addekuat.

Karakteristikat- eshte kontrat e nje anshme detyruese, eshte kontrant me berje te perhershme, eshte kontrat me emer, eshte kontrat e pavarur, eshte kontrat kauzale, eshte kontrat komutative, eshte kontrat konsensuale, eshte kontrat intuitu personae.

Kushtet per lidhjen e kontrates per depoziten

Jane: aftesia punuese e paleve, pelqimi I vullnetit te paleve, lenda dhe baza e kontrates. Si elemnte thelbesore jane: lenda qe ruhet, koha sa zgjat dhe shperblimi qe duhet t’I paguhet ruajtsit kur kontrata mbi ruajtjen lidhet si kontrat me shperblim.

Te drejtat e deponentit: te kerkoj kthimin e sendit te deponuar pas kalimit te afatit, tan dale depozitin qe ta perdor sendin, ta kontrolloj perdorimin e sendit.

Detyrat e deponentit: te paguaj shpenzimet pr ruajtjen e sendit, ta shperblej demin, t’I paguaj shperblimin per ruajtjen e sendit.

Te drejtat e depozitarit: ka te drejte te kerkojw nga deponenti t’ia paguaj shpenzimet e domosdoshme te cilat jane bere rreth ruajtes se sendit, ka te drejte te kerkoj shperblimin e demit.

Detyrat e depozitarit: qe ta ruuaj lenden e depoztes, qe ta kthej lenden e depozites.

Llojet e veqanta te kontrates per depoziten

Jane: depoziti I perbashket, I mbyllur,I parregullt, I domosdoshem, gjyqesor dhe hotelier.

Shuarja e kontrates per depoziten

Behet: me mareveshjen e perbashket, me skadimin e kohes, me zhdukjen e lendes,

KONTRAT PER ORTAKERINE

Subjektet lidhin kete kontrate perkatesisht hyjne ne detyrim qe t’I bashkojne pejset e caktuara te asurise ose punen e tyre me qellim qe te arrijne ndonje qellim ekonomik,quhen ortake.

Karakteristikat- eshte e dyanshme detyruese, konsensuale, ka elemte te aleotorsise, intiutu personae, me prestime te perhershme.

Kushtet – pelqimi I vullnetit te paleve dhe lenda e kontrates. Kontrata duhet te permbaje: rregullat per lartesine e shumes ne para, rregula mbi te drejtat dhe detyrat e ortkave, rregullat mbi udheheqjen e puneve te ortakeve etj. Kohezgjateja eshte e kufizuar.

Te drejtat e ortakeve: pjesmarrja ne ndrajen e fitimit te realizuar dhe bashkimin e pasurise se punes.

Detyrat- te futin ne ortakeri vvlere pasurore, te udheheqin ortakerin, te paraqesin raportin dhe te japin llorgai per punen qe kan marre, te marrin pjese ne ndrjen e humbjeve, te pergjigjen per borxhet e ortakerise.

Shuarja

Me marreveshje, me sakdimin e kohes, me pamundesin e kryejres se punes, me humbjen e pasurise, me vdekjen e ortkave,me heqjen dore te ortkave, me humbjen e aftesis punuese, me falimentim.

KONTRATA PER LOJEN DHE KUSHTIN

Jane kontrata net e cilat palet kontraktuese marrin detyrmin reciprokisht qe ajo pale e cila humb ne loje, perktsisht kembengulja e te cilit mbi nje fakt te pasigurt do te ishte jo e sakti t’I paguaj pales tjeter shumen e caktuar te parave.

Karakteristikat- te dyanshme detyruese, te pavaruara, konsensuale, aleatore,krijon detyrime natyrale.

Kushtet- pelqimi I vullnetit te paleve dhe lenda e kontrates.

KONTRATA PER SIGURIMIN

Me kontrate per sigurimin krijohet marredhenia juridike ndermjet siguruesit dhe te siguruarit, me te cilen siguresi e siguron te siguruarin duke e detyruar se do te paguaje shumen e siguruar ne rast se shkaktohet rasti I siguruar, kurse I siguruari detyrohet te paguaj premine e sigurimit per siguruesin. Elementet themelore jane: objekti, rreziku, rasti I sigurar, premia e sigurimit, shuma e siguruar, palet kotraktuese dhe kohezgjatja e sigurimit.

Karaktetisitkat- eshte formale, detyruesee dyanshme, aleatore, e adhezionit, lidht ne baze te besimit reciprok te paleve.

Kushtet- aftesia punuese,pelqimi I vullnetit te paleve dhe lenda e kontrates.

Detyrat e siguruesit: ta paguaj shumen e siguruar me rastin e shkaktimit te rastit te siguruar, te shfrytezoj mjetet si economist I mir, te marr masa preventive qe te shamng shkaktimin e demit, te paguaj shpenzimet e sigurimit

Detyrat e te siguruarit: te paguaj premin e sigurimit, t’I paraqes rrethanat me rendesi per qmuarjen e rezikut, te njoftoj siguruesin per thetersimin e sendit te siguruar, te njoftoj siguruesin per shkaktimin e rastit te siguruar.

Shuarja

Ex-lege, me denoncim, me skadimin e kohes, me anulim.

Ex-lege eshte parapar ne keto raste: ne rast se premia e sigurimit nuk paguhet ne afatin prej 1 viti, ne rast se I siguruari nuk pranon perqindjen e re te premis ne afat prej 14 dite, ne rast se eshte tjetersuar nje pejse e snedit te sigurar qe nuk perfshin teresin e veqant.

KONTRATA PER MBAJTJE TE PERJETSHME

Eshte kontate e cila lidhet ndermejt dhenesit te mbajtjes dhe marresit te mbajtjes me te cilen dhnesi I mbajtjes merr detyrimin ta mbaj ne kujdes te perjetshem palen tjeter ose personin e trete, kurse marresi I mbajtje detyrohet qe per kete te mbaj ndonje send ose ndonje te drejte pasurore te pales tjeter.

Karakteristikat- detyruese e dyanshme, me shperblim, formale, aleatore, intuitu personae, dhe ne dobi te personit te trete.

Kushtet- aftesia punuese e paleve, pelqimi I vullnetit dhe lenda e kontrates.

Elementet- mbajtja e perjetsme dhe caktimi I pasurise qe do t’I bartet dhenesit te mbatjes nga ana e marresit te mbajtjes.

Te drejtat e marresit te mbajtjes: te kerkoj dorezimin e sendve te caktuara I lende e kontrates per mbajtjen e perjetshme,te kerkoj te behet kujdesi dhe mbatja ashtu siq jan marr vesh.

Detyrat: te batre sendin ne pronesi te dhenesit te mbajtjes, detyra e prnimit te qdo dhenj qe I ofrohet nga shnesi I mbajtjes.

T drejtat e dhenesit te mbajtjes: te kerkoj bartjen e sendeve te caktuara na marresi I mbajtjes dhe te kerkon nga marresi I mbajtjes qe ai t ndermarre veprime qe te permbush detyren e tije.

Detyrat: t’ua jap banesenper banim marresit te mbajtjes, t’ia siguroj ushqimin, te mbuloj shpenzimet e nevojshme, detrya e varrimit te marresit te mbejtes, te kujdeset per sherimin e smundjes eventuale.

Shuarja

Me vdekjen e marresit te mbajtes se dhenesit, per shkak te mos ekzekutimit, me keqsimin e marredhenieve te paleve, me marreveshje, per shkak te rrethanave te ndryshuara.

KONTRATA MBI DEKRETIN

Eshte kontrate e cila lidhet ndermjet dekretdhenesit dhe dekretmarresit me q’rast dekret maresi detyrohet ndaj dekretdhenesit qe ne logari te tij te kryej pune te caktuara.

Karakterisitkat- onsensuale, formale, e dyanshme, meshperblim, intutu personae, komutative, me emer.

Kushtet- aftesia punuese e paleve, pelqimi I vullndetit te tyre dhe lenda e kontrates.

Elementet thelbesore eshte shperblimi I dekretmarresit.

Te drejtat e dekretmarresit: te erkoj shperblimin e caktuar per punen e kryer, t’I shmanget dekretit per ushezim nese ne baze te vlersimit te te gjitha rrethanave ate e ka kerkuar interesi i dekretdhenesit.

Detyrat: te kryej punen juridike, ta kryej personalisht, te paraqes llogari per punen e kryeretj.

Te drejtat e dekretdhenesit: qe pun ate kryeht sipas marresvhjes dhe dhenien e llogaris per punen e kryer nga dekretmarresi.

Detyrat: te paguaj shumen e caktuar, te paguaj shpenzimet e nevojshme, te shperbleje demin e dekretmarresit etj,

Shuarja

Me doreheqje,me renoncim, me vdekjen e paleve,me falimentim dhe me heqjen e zotesis per te vepruar.

KONTRATA MBI QIRANE

Me kontraten mbi qirane, qiradhenesi detyrohet t’ia dorezoj sendin e caktuar ne perdorim qiramarresit, kurse qiramarresi detyrohet qe ta paguaj qirane e caktuar per rperdorimin e tij.

Karakteristikat- eshte kontrat e dyanshme detyruese, eshte kontrat me bemje te perheshme, eshte kontrat konsensuale, e pavarur, me emer.

Zhvillimi historic

Ne te drejten romake kjo kontrate eshte njohur si location conduction, ne tri verianta: loncatio conduction rei(kontrata per qirane e sendit), location conducito operas(per vepren) location conducio operatum(fuqise punetore).

Lidhja e kontrates per qirane

Kushtet: aftesia punuese e paleve, perqlimi I vullnetit te paleve, dhe lenda e kontrates.

Elemntet: lenda e kontrates qiraja dhe kohezgjatja.

Te drejtat e qiradhenesit: te kerkoj pagimin e qirase, te kerkon perdorimin e sendit ashtu siq eshte kotraktuar, te kerkoj kthimin e sendit.

Detyrat: dorezimi I sednit,detrya e mbrojtjes se qiramarresit nga mungesat materiale dhe juridike te sendit.

Te drejtat e qiramarresit: te kekroj dorezimin e sendit, te kerkoj mirembajtjen e lendes seqirase, te kerkoj mbrojte nga mungesat fizike dhe juridike te sendit.

Detyrat: e pagimit te qirase, e perdorimit te sendit sipas kontrates, e kthimit te sendit.

Shuarja e kontrates mbi qirane

Behet: me skadimin e kohes, me zhdukjen e sendit nen ndikimin e fuqise madhore, me vdekjen e qiradhenesitdhe me tjeresimin e snedit te qirase.

KONTRATA PER QIRANE E LOKALEVE AFARISTE

Eshte kontrat me anen e se cilesnje person detyrohet t’ia barte personit tjeterlokalin e caktuar afarist ne perdorim, te paguaj qirae dhe pas skadimit te kohes t’ia kthej lokalin afarist. Permban: caktimine paleve kontraktuese,lokalin afarist, veprimtarin afarsite, dispozitat mbi shfrtyezimin e pajime te perbashkta etj.

Karakteristikat- komutative, e dyanshme dhe formale

Te drejtat e qiradhenesit: te drejten ta perdor lokalin afarist, te kerkoj nga qiramarresipagimin e qiras, te drejten e denoncimit te kontrates se lidhur.

Detyrat: detyra qe ta dorezoj lokalin afarist ne gjendje per perdorim, per ta kthyer lokalin afarit, te mos pengoj qiramarresin.

Te drjetat e qiramarresit: te drejten qe te kerkoj lokalin afarsit te dorzohet ne gjendje te rregullt, te drejten te paguj shpenzimet per riparime,te drejten e shfryteziit te lokalit.

Detyrat: ta paguaj qirane,t’I paguaj shpenzimet per shfrytezim, te riparoj prishjet qe ka shkaktuar, t’ia kthej lokalin.

Shuarja

Me skadimin e afatit, me denoncim he me urdherin e ligjit.

KOTRATA PER SHERBIMIN (HUAPERDORJE)

Eshte kontrat me ane te se ciles nje subjket qe quhet sherbimdhenes, ia dorezon subjketit tjeter qe quhet sipermarres ndonje send per perdorim pa pagese, I cili detyrohet qe pas kalimit te kohes se caktuar te kthej te njejtin send. Kohezgjatja e kontrates konsiderohet se eshte e kontraktuar deri ne arritjen e qellimit.

Karakteristikat- eshte kontrat mireberese (pashperblim), e njeanshme detyuese, me bemj te perhershme, intuitu personae, e pavarur, reale,e thejsht.

Kushtet per lidhjen e kontrates- pelqimi I vullnetit te paleve, lenda dhe baza e konrates.

Te drejtat e sherbimmarresit: te drejten ta perdor sendin sipas menyres se parapar,te drejten qe te kerkoj qe sendite dorezohet, te drejten te kerkoj shperblim per mungesa fizike juridke te sendit, te drejten per ta zgjidhur kontraten.

Detyrat: ta perdor sendin, ta ruaj sendin, te paguaj shpenzimet e mbatjes se rregullt te sendit, ta kthej sendin ne afat.

Te drejtat e sherbimdhenesit: te kekroj kthmin e snedit pas afatit, te kerkoj zgjidhjen e kontrates, te kerkoj qe sendi te perdoret sipas destinimit.

Detyrat: ta dorezoj sendin, t’ia shperblej demin sherbimmaresit, tepaguaj shpenzimet e domosdoshme per mramjen e sendit ne gjendje te perdorshme.

Shuarja

Me arreveshjen e paleve, me vdekjen e paleve, me zhdukjen e lendes se saj.

KONTRATA PER HUANE

Eshte ajo kontrat net e cilen nje subjekt qe quhet huadhenes ia dorezon subjektit tjeter qe quhet huamarres ne pronesi sasin e caktuar te sendeve te zevendesueshme te cilat ai nga ana e vet detyrohet qe t’ia kthej pas kalimit te kohes se caktuar.

Karakteristikat- konsensuale, me prestime te perhershme,komutative,e adhezionit( ne raste kur huadhenes eshte prsoi juridik),me emer, njeanshme detyruese, mund te lidhet si kontrate pa shperblim.

Kushtet: aftesia punuese e paleve, pelqimi I vullnetit te paleve, lenda e kontrates.

Lenda e kontrates mund te jeer qdo send I zevendesueshem ose I konsumueshem.

Shpeblimi ne kontrate per huan eshte ajo vlere pasurore te cilen huamarresi eshte I detyruar t’I dorezoj huadhenesit per perdorimin e huas. Per huate ne para shperblimi eshte ne para dhe quhet kamate.

Llojet e veqanta te kontratave per huane

Jane: kontrata per huan investive (me destinim te caktuar), kontrata per huane emisionare (me fletedetyrime),kontrata per huane lombarde(letrat me vlere), kontrata per huane me auitete.

Te drejtat e huadhenesit: e drejta te kerkoj t’I dorezohet lenda e huase, sherblimi I demit.

Detyrat: per te dorezuar sendin, te shperblej demin per shkak te mungesave materiale te sendit.

Te drejtat e huamarresit: te kerkoj t’I dorezohet sendi, e drejta per kerkoj sherblimin e demit.

Detyrat: ta kthej lenden e huase, te paguaj shperblimin per shfrtyezimin e lendes se huase.

Shuarja

Me marreveshjen e paleve, me denoncim, me zgjedhjene kontrates mbi huane.

Kontrata per Licencen

Me kontraten per licencen detyrohet dhenesi I licences t’I barte ne teresi ose pjeserisht te drejten e shfrytezimit te shpikjes, te diturise teknike, te pervojes, te damkes, te mostres ose modelit, kurse fituesi I licences detyrohet t’ia paguaj shperblimin e caktuar. Si pale kontraktuese te kjo kontrate paraqiten dehensi I licenses dhe fituesi I licenses. Ne kosove per here te pare eshte miratuar ne vitin 2004 Ligji mbi patenten. Forma e kesaj kontrate duhet te jete me shkrim.

Ekzistojne keto lloje te licenses: ekskluzive dhe jo ekskluzive.

Si detyrime kryesore te dhenesit te licenses jane: dorezimi I objketit te licenses, dhenia e udhezimeve dhe njoftimeve, detyrimi I garantimit, garantimi, dorezimi I dhenesit te licences eksluzive.

Detyrimet e fituesit te licenses: shfrytezimi I objektit te licenses, shfrytezimi I perfeksionimeve te mevonshme, ruajtja e sekretit te objektit te licenses, cilesia, te shenuarit, shperbilmi, paraqitja e raportit.

Shuarja e kontrates: kalimi I kohes se caktuar, perseritja e heshtur e licenses, denoncimi, vdekja, falimentimi dhe likudimi.

Kontrata per lizingun

Me kontraten per lizing detyrohet dhenesi I lizingut se me shperblim net e holla qe mbulon shpenzimet e dhenesit te lizingut te lidhur me fitimin e objektit te lizingut dhe ne dobi te tij: nga I treti do te fitojne objektin e lizingut ose te prodhoj objektin e lizingut dhe t’ia dorezoj ne kohen e ckatuar shfrytezuesit te lizingut ne shftyrezim. Ne aspketin nderkombtar konventa e pare qe e ka parapare dhe e ka rregulluar qeshtjen e lizingut eshte konventa UNIDROIT. Si pale kontraktuese te kontrata per lizingun paraqitren: dhenezi I lizingut dhe shfrytezuesi I lizingut.

Karakterisitikat e kontrates per lizing jane: eshte e dyanshme detyruese, formale, komuataive, sipas teknikes se lidhjes ben pejese ne kontratat e adezionit dhe kontrate e perzier. Elementet esenciale jane: lenda dhe cmimi. Elementet jo esenciale: afati I zgjatejes se kontrates, koha dhe menyra e pagimit te cmimit, pagimi I shperblimit per servisimin e paijsjeve, dokumentacioni teknik, koha dhe menyra e lidhjes se kontrates.

Detyrimet e shfryteziesit te lizingut jane: se pari shfrytezuesi I lizingut ka per detyre qe objektin e lizingut te mos e shfrytezoj ne kundershtim me kushtet nen te cilat eshte derguar, se dyte ta mirembaj ne gjendje te rregullt, se treti qe me shpenzime te beje riparimet rrjedhese, se katerti te heqe shpenzimet e mirembajtjes.

Kontrata dueht te permbaj keto elemente: qmimin total, Shumen, nurin dhe arritshmesine e shperblimeve te veqanta, kohezgjatjen e lizingut, pagimin perfundimtar dhe metodat e llogaritjes se tij ne rast te shuarjes se perkoheshme te kontrates.

Llojet e lizingur: sipas natyres apo cilesive te objektit te lizingut dallohen: I sendeve te konsumueshme, lizingu investues,ne sendet e luajtshme dhe te paluajtshme, sipas kohezgjatjes se kontrates se lizingut ndahen: afatshkurte, afatgjate, sipas pozites se dhenesit te lizingut ndahen: lizingu qe realizojne shoqatat e lizingut, lizingun e koncerneve.

Detyrimet e dhenesit te lizingut jane: ta mirembaje objektin e lizingut,detyrimi t’I dorezoj marresit objektin, detryimi te mirembaj t’I garantoj marresit per mungesat fizike dhe juridike.

Detyrimet e shfrytezuesit te lizingut: te pranoj objektin e lizingut,te beje pagimin e qmimit kontraktues, te perdor sendin e pranuar ne menyr te kontraktuar, t’I mundesoj dhenesit kontroll mbi sendin, te kthej sendit pas mbarimit te afatit.

Shuarja e kontrates per lizing: me rastin e shuarjes se parakohshme te kontrates, shuarja nese objekti eshte asgjesuar, shuarja me permbushje.

Kontrata per magazinimin

Me kontraten per magazinimin detyrohet magazineri qe te pranoj dhe ta ruaj mallin e caktuar dhe te marre masa te nevojshme ose te kontraktuara per ruajtjen e tij ne gjendje te caktuar dhe ta dorzoj me kerkesen e dhenesit, ndersa dhenesi obligohet t’I paguaj shperblimin e caktuar. Punet e magazinimit te mallit mund t’I kryejn organizatat ekonomike te cilat I plotesojne kushtet e perckatuara dhe te cilat jane te regjistruara per kryerjen e kesaj veprimtarie.

Karakteristikat e kontrates per magasinim: eshte e dyanshme me perblim, komutative, sipas aderimit.

Objekt te kontrates per magazinimin paraqet vendosja dhe ruajtja e mallit.

Llojet e magazinave:publike, private, te lira doganore, vend-vendojet doganore dhe konsignacionale.

Te drejtat themelore te magzines jane: e drjeta ne provision, e drejta ne kompensimin e shpernzimeve, e drejta e pengut dhe ndoresise, e drejta ne shtijen e mallit.

Detyrimet e magazinerit jane: magazine dueht t’I publikoj kushtet e pergjithshme te afarizimit, t’I mbaje librat afariste te veqanta, t’I respektoj urdherat e lenesit te mallit per ruajtje, t’I mbroje interesat e lenesit te mallit per ruajtje, te leshoj fletemagazinimin, t’ia dorezoj mallin lenesit.

Te drejtat e magazinierit: e para eshte shperblimi per ruajtjen e sendit dhe e dyta eshte shperblimin e shpenzimeve te cilat kane qene te nevojshme per ruajtjen e sendit.

Detyra e dhenesies se fletemagazinimit – magazinieri I cili ne baze te ligjit eshte I autorizuar qe per mallin e pranuar per magazinim te leshoj fletemagazinimin ka per detyre t’ia jape depozitedhenesit me kerkesen e tij.

E drejta e zoteruesit te cerifikates – mund te kerkoj qe malli te shitet, nese me qimin e realizouar mund te paguhet shuma te cilen ka te drejte poseduesi I fletepengut, me kusht qe teprica e realziuar t’I dorezojet atij.

Kontrata per kontrollin e mallit

Me kontraten per kontrollin e mallit njera pale kontraktuese detyrohet te kryej ne menyre profesionale dhe te paanshme kontrollin kontraktues te mallrave dhe te leshoj certificate per kete, kurse pala tjeter detyrohet qe per kontrollin e kryer te paguaj shperblimin e kontraktuar.

Karakterisitkat e kontrates per kontrollin e mallit: eshte kontrate per kryerjen e sherbimeve trgatare, palet jane organizatat ekonomike, gjat kryerjes se kontrolli organizatat kontrolluese mund te bjene edhe marrjen e mallit etj.

Llojet e kontrates per kontrollin e mallit: kontrata per kontrollin e sasise dhe kualitetit te malli dhe kontrata per marrjen e mallit.

Elementet e kontrates per kontrollin e mallit: caktimi I paleve kontraktuese, objekti I kontrates, cmimi.

Detyrat e kontrollorit: te kryej sherbimin e kontraktuar, t’I kryej urdherat e komitentit, ti mbroje interesat e komitentit, te leshoj dokumentin e caktuar, te siguroj mallin nga nderrimi, t’I ruaj mostrat dhe ta kryej perllogaritjen dhe komitentin.

Te drejttat e kontrolluesit jane: e drejta ne provision, e drejta ne kompenzimin e shpenzimeve, e drejta qe t’I oforhet malli dhe e drejta te kerkoj instruksione nga porositesi I kontrollit.

Detyrimet e prositesit te kontrollimit: I pagimit te shpenzimeve, I pagimit te provizionit. E drejta e pengut.

Zgjidhja e kontrates: permbushja e kontrates, zgjidhja e kontrate sper shkak te mospermbushjes, zgjidhja e kontrates per shkak te rrethanave te ndryshuara, anulimin e kontrates dhe me vdekjen e paleve kontraktuese.