kosova, vendi i parë në rajon që digjitalizon provimin e ... · të përfitojnë 55 bursa të...

Revistë e përmuajshme, Nr. 14, Viti I I, Mars 2013I

(L.Poradeci)

Historia e një kombi fillon dhe mbaron me gjuhën e folur dhe të shkruar!

Kosova, vendi i parë në rajon që digjitalizon Provimin e Maturës

Individualizimi i mësimit në shkollën fillore

Rëndësia e mësimit të gjuhës angleze në moshë të hershme

MAShT gjatë muajit

Kosova, vendi i parë në rajon që digjitalizonProvimin e Maturës

2

KËSHILLI BOTUES ADRESA:Ragip Gjoshi

Afërdita Maliqi

Besa Bytyçi Baraliu

Miranda Kasneci

Mensur Neziri

Rr. Agim Ramadani

10000, Prishtinë, Kosovë

Tel. 038 213 065

EMAIL:[email protected]

[email protected]

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehenOpinionet e shprehura të autorëve nuk janë domosdoshmërisht

pikëpamje të MAShT-it

Editorial

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë z. Ramë Buja, dhe z.Manfred Brandner, menaxher ik o m p a n i s ë A u s t r i a k e B I T,nënshkruan marrëveshje për zbatim tëprojektit: "Modernizimi i sistemitarsimor në Kosovë përmes mësimitelektronik dhe digjitalizimit tëProvimit të Maturës”.Qëllimi projektit është implementimi irekomandimeve të strategj isë"Agjenda Digjitale për Evropë" eKomisionit Evropian që kanë të bëjnëme rritjen e cilësisë.Ministri Buja, me këtë rast, kafalënderuar institucionet larta tëAustrisë dhe kompaninë "BIT" (ngaAustria) dhe Qeverinë e Kosovës, ecila ka ndarë (5 milionë euro) për këtëqëllim dhe ka mundësuar ta bëjmëhapin historik, digjitalizimin ematurës." M e k ë t ë p r o j e k t n e b ë j m ëdigjitalizimin e maturës shtetërore,digjitalizimin e teksteve e programeve,realizimin e portalit elektronik dhe

çështje tjera", tha ministri Buja, i cilinjëherësh theksoi se Kosova tashmëdo të jetë vendi i parë në rajon që bënëdigjitalizimin e maturës shtetërore.Ministri Buja tha se "me komponentëtqë ka projekti do të realizohet edheportali mësimor që është pjesë e kësajAgjende Digjitalizuese të KomisionitEvropian, e cila do të na mundësojë tëflasim për cilësinë në maturë, përcilësinë te mësimi elektronik dhecilësinë në arsimin e përgjithshëm".

Ndërsa Gernot Grimm, udhëheqës iekipit për Transfer të Teknologjisë dheNjohurive Shkencore në Ministrinë sëArsimit të Austrisë, tha se "për ne ishteqenësore që të realizojmë një projekt tër ë n d ë s i s h ë m n ë k u a d ë r t ëmarrëdhënieve të mira bilaterale qëkemi”. Ai shprehu bindje në cilësinë erealizimit të projektit.Periudha e realizimit të projektit është36 muaj, duke filluar nga fundi i marsit2013.

Ministri Ramë Buja ka nënshkruarProtokoll Bashkëpunimi me rektorin eUniversitetit të Sheffieldit, City Collegeme seli në Selanik, z. IoannisVerveridis, sipas të cilit parashihetndarja e55bursavepër studentë.Ministri Buja ndër tjera tha se "ështëhera e katërt që po bëjmë njëmarrëveshje të tillë dhe kjo do të thotëse po favorizojmë studentët tanë qëkanë vullnet dhe dëshirë për të studiuarnë këtë universitet, i cili radhitet nëmesin e 66 universiteteve më me emërnëbotë”.Ministri përmendi faktin se me këtëmarrëveshje studentëve iu mundësohettë përfitojnë 55 bursa të nivelevebachelor, master, MBA (për tëpunësuarit në sektorin publik) dhedoktoratës, që të kryejnë studimet dhehulumtimet e tyre në Universitetin eSheffielditnëSelanik."Ne i jemi shumë falënderues rektoritdhe gjithë stafit të këtij universiteti,

sepse studentët që dalin nga kyuniversitet kanë njohuri solide dhe njëpjesë e tyre janë të kyçur nëinstitucionet tona shtetërore", thaministri.Ndërkaq, rektori Ioannis Ververidis thase "jam i lumtur që mund të vazhdojmëbashkëpunimin me këtë skemë tërëndësishme për ndarjen e bursave dhese shpresojmë që t'u japim mundësinë

studentëve të talentuar kosovarë, njërast të veçantë që të kenë studim tëkualitetit të lartë dhe të studiojnë në njënga universitetetmë tëmira nëbotë".Ndryshe, sipas kësaj marrëveshjeje, dotë përfitojnë bursa 20 studentë të nivelitbachelor, 20 studentë master, 10 bursaMBA (për të punësuarit në sektorinpublik), sidhe5bursa përdoktorantë.

MAShT gjatë muajit

Mësuesi dhe mësimdhënia

Reportazh


Mësimdhënësi krijues

Arsimi nëpër botë

Fotogaleria

Kosova,vendi i parë në rajon që digjitalizon Provimin e Maturës...3Protokoll bashkëpunimi me Universitetin e Sheffieldit..................3Kosova dhe Kroacia nënshkruajnë marrëveshje bashkëpunimipër arsim....................................................................................4

......4Franca e gatshme të ndihmojë në fushen e arsimit........................5Zëvendësministri Mustafa priti një delegacion tëKëshillit të Evropës në Kosovë ....................................................5Arsimi parashkollor prioritet i MAShT .......................................6

........6Theksohet nevoja e bashkëpunimit shkollë-ndërmarrje.................7Mbahet takimi i parë i Komitetit Drejtues të PlanitStrategjik të Arsimit.....................................................................7Promovohet seti i teksteve të ribotuara “Mësimdhëniae historisë moderne të Evropës Juglindore”..................................8Ministri Buja bëri hapjen e Panairit të Firmave Ushtrimore...........8Pllakë përkujtimore për nxënësit dëshmorë..................................9Busti i dëshmorit Nazim Kokollari – Budakovanë shkollën që mban emrin e tij...................................................9

Individualizimi i mësimit në shkollën fillore .............................10Rëndësia e mësimit të gjuhës angleze në moshe të hershme...........12

Mësues – fjala e madhe e historisë!............................................14

Rëndësia e teknologjisë dhe internetit në mësimdhëniene gjuhës angleze.........................................................................16Mësuesi i letërsisë dhe një model interpretiminga Martin Camajt....................................................................18Kujdesi për mjedisin – kujdes për vetveten..................................20Sporti shkollor domosdoshmëri për sportin kulmor....................22Mësuesja që u pensionua në Ditën e Mësuesit...............................24

Ese........................................................................................25

Shkollat në Londër - tendosje në rritjen e popullsisë....................26

...............................................................................27

Ministri Buja takoi një delegacion të Fondit Saudit për Zhvillim

Intensifikohet përafrimi i kurrikulave Shqipëri - Kosovë..........

3

Dita e mësuesit - ditë e rikujtimit të

udhës së shkronjave!

Shkolla e parë shqipe u hap në Korçë, më 7 mars tëvitit 1887, si pjesë e përpjekjeve të RilindjesKombëtare për t'i ndriçuar shqiptarët me shkronjënshqipe. Tashmë 7 marsi shënohet si Ditë e Mësuesit nëShqipëri, Kosovë e kudo ku flitet shqip.Ne mbajtëm edhe manifestimin qendror të organizuarnga MAShT-i. Mirëpo, është rast i mirë shënimi i 126vjetorit të shkollës së parë laike shqipe që të rikujtojmëudhën e gjatë dhe të vështirë të shkronjave shqipe…qëtë rikujtojmë se mendimi pedagogjik dhe përpjekja përshkollë e gjuhë shqipe është e vjetër. Për historianët earsimit, shkolla shqipe është e pandarë nga historia egjuhës shqipe. Shkollat, në trojet e banuara ngashqiptarët, nuk kanë munguar, siç nuk kanë munguarpërpjekjet për arsimim e edukim.Të mos harrojmë Akademinë e Voskopojës, tëShekullit XVIII, ku kishte nxënës dhe mësuesshqiptarë. Pastaj, shkollën e parë shqipe në Velë tëMirditës në vitin 1632, në të njëjtin vit është hapuredhe një shkollë në Kurbin. Ka pasur edhe shkolla nëPllanë, Blinisht, Troshan dhe Shkodër, gjatë së njëjtësperiudhe, ku studiohej gramatika shqipe dhepërdoreshin librat e Bardhit, Budit dhe Bogdanit.Historiografia e shkrimit shqip përmend edhe njështypshkronjë në Obot, e cila funksiononte aty nëvitin 1493 dhe një tjetër në Shkodër, të vitit 1563. Tëmos harrojmë shkollën shqipe të Stubllës, fshat iMalësisë së Karadakut, që shfaqet me një defterosmano-turk nga viti 1584, kur fillon tradita e arsimitshqip, i pari dhe i vetmi rast atëherë në Kosovë.

Në periudhën e Rilindjes Kombëtare Shqiptare, nëdisa qendra të njohura të Kosovës si në Prizren, Pejë,Gjakovë, Zym, Janjevë, Stubëll, pranë KishaveKatolike, do të hapen dhe rihapen shkolla shqipe,duke u bërë vatra të njëmendëta jo vetëm të arsimitdhe të edukimit, por edhe të lëvizjes sonë kombëtare.Kjo kronikë që është shumë e gjatë kulmoi më 7marsin e vitit 1887, për të vazhduar me Normalen eElbasanit (1909) dhe përfunduar me krijimin eUniversitetit të Tiranës (1957) dhe të Universitetit tëPrishtinës (1970).Megjithë përpjekjet e pushtuesve për të penguarzhvillimin e arsimit shqip, viti 1990 shënon fundin etutorisë mbi shkollën shqipe në Kosovë dhe fillimin epavarësisë së gjithë sistemit arsimor të vendit. Historiae shkollës shqipe dhe e arsimit shqip është pikërishtshpirti i një kombi. Udha e shkronjave shqipe dhepërpjekja për liri është e përbashkët. Përhistoriografinë shqiptare, 7 Marsi dhe Mësonjëtorja eKorçës është shkolla e parë shqiptare laike, edhe psekjo festë me rëndësi jashtë Shqipërisë Londineze nukështë festuar, sepse ka qenë e ndaluar nga regjimikomunisto-jugosllav.Mësimdhënësit të cilët kanëfolur për këtë datë fshehurazi kanë përfunduar nëburg. Andaj, puna e mësuesit është një punë me vlerëtë ndjeshme…është e shenjtë. Fjala mësues është ndërfjalët më të çmueshme.

Mësuesi gjithmonë ka qenë edhe mbetet njeriu më iafërtë i masave popullore. Edukimi i çdo brezi të ri dotë bëjë punën e mësuesit të përjetshme. Pikërisht përkëtë arsye, mund të them se puna e mësuesit gjatë jetësdo të mbështetet në ideal dhe në pasion për përparimkombëtar…Urime 7 Marsi - Dita e Mësuesit!

Protokoll bashkëpunimi me Universitetine Sheffieldit

Gjatë nënshkrimit të marrëveshjes për digjitalizimin e Provimit të Maturës

Nënshkrimi i marrëveshjes me Universitetin e Sheffieldit

4

Kosova dhe Kroacia nënshkruajnë marrëveshjebashkëpunimi për arsim

MAShT gjatë muajit MAShT gjatë muajit

5

Ministri Buja priti një delegacion tëFondit Saudit për Zhvillim, në një takimqë pati karakter njoftues dhe informuespër zhvillimet aktuale të arsimit nëKosovë dhe shqyrtimin e mundësive përinvestime të të këtij fondi në Kosovë,sipas nevojave dhe prioriteteve tëpërcaktuarangaMAShT.Ministri Buja ka falënderuar mysafirëtpër vizitën dhe gatishmërinë për tëndihmuar arsimin në Kosovë aq mëtepër kur kjo ndihmë do të bëhet aty kuvetë MAShT shpreh interesimin meprojekte të gatshme dhe sipas nevojavekonkreteaktuale.Në këtë kontekst ministri Buja përmendise është e nevojshme pajisja e fakultetevenë UP me laborator, ndërtimi i çerdhevepër fëmijët parashkollorë, por ka endeprojekte tjera që presin të realizohen.Nga ana e tij, Eng. Mohammad S. Arifi,nga Fondi Saudit, tha se ndjehet i gëzuarqë ka rast të vizitojëKosovëndhetënjihet

më për së afërmi me popullin e saj dhe qëFondi Saudit për Zhvillim, do të këtëmundësi të ndihmojë aty ku është më se enevojshme."Kosova ka qenë në zemratdhe mendjet tona edhe gjatë ditëve tëluftës dhe jemi lutur që të gëzojë lirinë,ndërsa sot jemi të lumtur që po njihemi

me Kosovën dhe qytetarët e saj", tha ai.Bashkëbiseduesit u morën vesh që pasdërgimit të projekteve (përmes MEF-it)në adresë të këtij Fondi, ato do tëshqyrtohen nga një komision i veçantësaudit.

Ministri Buja takoi një delegacion të Fondit Saudit për Zhvillim

Ministri i Arsimit, z.Ramë Buja, ka priturministrin e Arsimit të Kroacisë, ZheljkoJovanoviq, me të cilin edhe nënshkroimarrëveshje bashkëpunimi në fushën earsimit dhe shkencës, e cila është e paramarrëveshje ndërinstitucionale ndërmjetdyshteteve.Të dy ministrat biseduan për zhvillimetaktuale, synimet për të ardhmen dhemundësitë e bashkëpunimit reciprok nëfushënearsimit."Nedotëpërpiqemiqëtëshfrytëzojmë përvojat tuaja më të mirame qëllim që të ecim sa më të sigurtë nërrugën drejt integrimeve evropiane", thaministri Buja, i cili ka falënderuar shtetinkroat për gatishmërinë që ta mbështesëKosovën në fushën e arsimit.MinistriBuja e informoibashkëbiseduesin edhepër mundësitë e ofruara për shkollim tëpakicës kroate që jeton në Kosovë(Janjevë), duke përmendur se janë 63 tërinj që vijojnë mësimet në arsiminparauniversitardhe8studentë.Nga ana tjetër, ministri kroat Jovanoviq ushpreh se Kroacia është e gatshme që tëndihmojë Kosovën në të gjitha segmentete arsimit dhe shprehu dëshirën që nëUniversitetin Publik të Kosovës dhe atë të

Zagrebit të themelohetKatedranëgjuhënkroate (në Kosovë) dhe në gjuhën shqipe(në Kroaci).Ministri Jovanoviq tha seKroaciatashmëështëpjesëeStrategjisësëArsimit të Bashkimit Evropian 2020,është integruar në Sistemin e Bolonjësdhe se me përvojën e saj do të ndihmojëKosovën që të arrijë këtë. Ministri Buja,nga ana e tij, ka falënderuar homologunkroat për gatishmërinë për bashkëpunim,

ndërsa kërkoi që edhe në Kroaci tëzhvillohet Mësimi Plotësues përbashkatdhetarët tanë që jetojnë në Kroaciashtu siç ndodh edhe në disa vende tëEvropës, si dhe studentët kosovarë nëuniversitetet kroate të kenë tretman tëmirë. Ministrat Buja dhe Jovanoviqtheksuan se kjo marrëveshje fuqizonmarrëdhëniet bilaterale në këtë sferë tëjetësdhesedotëzbatohetnë tërësi.

Nënshkrimi i marrëveshjes për bashkëpunim me Kroacinë

Ministri Buja në takim me përfaqësues të Fondit Saudit për Zhvillim

Franca e gatshme të ndihmojë në fushën e arsimit

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, z. Ramë Buja, pritiambasadoren e Francës në Kosovë,znj. Maryse Daviet, me të cilënbisedoi për zhvillimet aktuale nëarsimin e Kosovës, nevojat dhesynimet e MAShT-it për të ardhmen,si dhe mundësitë e thellimit tëbashkëpunimit reciprok.Ministri Buja ka uruar ambasadorenDaviet për detyrën dhe misionin e sajnë Kosovë në cilësinë e ambasadores,njëherësh theksoi se Kosova ështëshumë mirënjohëse për mbështetjenqë Franca i ka dhënë pavarësisë dhenjohjeve ndërkombëtare të shtetit mëtë ri në Evropë.“Jemi të interesuar që të thellojmëbashkëpunimin në fushën e arsimit tëlartë meqenëse tashmë kemi disauniversitete publike dhe private nëKosovë dhe kemi nevojë për kuadro tëprofileve të ndryshme", tha ministriBuja."Ne, nuk kemi shumë studentë, apokuadro që vijnë nga universitete

franceze, por ata që janë, janë shumëtë mirë dhe duam që të marrim mëshumë nga traditat dhe përvojat tuajamë të mira", theksoi ministri Buja.Ministri Buja dhe ambasadorja Davetbiseduan edhe për mundësitë eintegrimit në procesin e Bolonjës,benifitet që do të ketë Kosova pas kësajsi dhe Universitetin e Mitrovicës,perspektivën e këtij institucioni në të

ardhmen. Ajo tha se do të shohim seku janë nevojat, çka mund të ndihmojëvendi i saj në këtë drejtim gjatë vitevenë vijim.Ajo tha se do të ishte mirë që në Francëtë ketë më shumë studentë kosovarëpër shkencë, teknikë dhe ekonomi,duke shprehur gatishmërinë që tëndihmojnë edhe në integrimin eKosovës në procesin e Bolonjës.

Zëvendësministri i Arsimit, z. NehatMustafa priti në takim z. TimCartëring, udhëheqës i zyrës sëKëshillit të Evropës në Prishtinë, znj.Vesna Atanasova, koordinatore eprojektit ne KiE Strasburg dhe z.Andreë Fordee, zv/shef i zyrës se KE-sënëPrishtinë.Temë diskutimi qe projekti i përbashkëtKëshillit të Evropës dhe KomisionitEvropian "Mbështetje Rajonale përArsimin Gjithëpërfshirës", i cili, sipaszyrtarëve evropianë, tashmë është nëfazën fillestare (në disa vende) dhe qëmendohet të implementohet edhe nëKosovë.Zëvendësministri Mustafa thase ky projekt është i mirë se ardhurmarrë parasysh edhe komponentët qëngërthen në përmbajtje. Ndërkaqpërmendi se gjithëpërfshirja në arsimështë ndër prioritetet kryesore teMAShT.Zyrtarë të lartë të KE-së, enjoftuan zëvendësministrin Mustafa

për qëllimin dhe objektivat e projektit, icili do të realizohet në afat prej 3vjetësh. Ndërkaq, synimi i këtij projektiështë që të zgjerojë përfshirjen socialedhe kohezionin social në rajon (nëpërputhje me angazhimet e përfituesvendaj anëtarësimit në BE dhestandardeve të KiE-së), duke

promovuar arsimimin dhe trajnimingjithëpërfshirës.Për implementim(pilotim) të këtij projekti, MAShT do tëpërzgjedhë 7 shkolla sipas kritereve tëpërcaktuara nga KE, prej të cilave 3shkolla fillore, 2 shkolla të mesme dhe 2shkol la të ars imit të mesëmprofesional.

Ministri Buja gjatë takimit me ambasadoren e Francës

Zëvendësministri Mustafa priti një delegacion të Këshillittë Evropës në Kosovë

Zv/ministri Mustafa në takim me delegacionin nga KE-ja

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, z. Ramë Buja, zhvilloin jë takim me për faqësues tëKomisionit për Arsim dhe AftësimProfesional të Odës Ekonomike tëKosovës me të cilët bisedoi përmundësitë e avancimit të ndërlidhjes sëteorisë me praktikën ne arsim dheaftësim profesional.Ministri Buja tha se më aprovimin eLigjit për Arsim dhe AftësimProfesional dhe Arsim të të Rriturvejanë krijuar kushtet që gjërat të ecin siduhet."MAShT ka themeluar edhe Këshillinpër Arsim Profesional, ndërsa sëshpejti do të themelohet edhe Agjenciapër Arsim dhe Aftësim Profesional",tha ministri Buja dhe shtoi se kyAgjencion do të jetë kupola ekoordinimit dhe ndërlidhjes së arsimitprofesional më ndërmarr jet endryshme, me zejtarë dhe forma tjeratë angazhimit profesional.

Muhamet Ymeri, kryetar i Komisionitpër arsim dhe aftësim profesionalpranë Odës Ekonomike, gjithashtupërmendi nevojën e fuqizimit tëndërlidhjes së mësimit, teorik dhepraktikë dhe shtoi se ndërmarrjetprivate në këtë aspekt kanë qenë dhejanë të gatshme të japin kontributin e

tyre.Ministri Buja përmendi edhegatishmërinë e Gjermanisë që tëpunësojë kuadro të reja nga Kosova,sidomos në fushën e infermierisë,ndërsa shtoi se Kosova përkundërvështirësive dhe mangësive që ka ështëmë përpara, krahasuar me vendet erajonit.

Ministri Ramë Buja priti një grupekspertësh nga Shqipëria për hartimine kurrikulave të arsimit parauniversitar.Ekspertët nga Shqipëria dhe ekspertëtn g a Ko s ova , p o p u n o j n ë n ëharmonizimin dhe përafrimin ekurrikulave të arsimit parauniversitar.Ministri Buja ka përgëzuar ekspertëtnga Shqipëria për gatishmërinë që sëbashku me ekspertët e MAShT-it tëpunojnë në drejtim të unifikimit, apopërfarimit sa më shumë të kurrikulave."Ne, tashmë e kemi Abetaren epërbashkët, e cila po implementohetme sukses në Kosovë, Shqipëri dhe visetjera të banuara me shqiptarë, ndërsapërafrimi i kurrikulave është rrjedhojënormale, në interes të integrimeve", thaministri Buja.Ndërkaq, Fatmir Vejsiu, drejtor përZhvillim të Arsimit Parauniversitar nëMinistrinë e Arsimit të Shqipërisë dheznj. Tidita Abdurrahmani, drejtoreshëe Institutit për Zhvillim të Arsimit -

Shqipëri (IZHA), e njoftuan ministrinBuja për rrjedhojën e angazhimeve tëderitashme të palës shqiptare në këtëdrejtim.Ekspertët nga Shqipëria, gjatëqëndrimit në Kosovë, kanë marrë pjesë

edhe në prezantimin e Kornizës sëKurrikulës së Re të Kosovës (KKK), nëshkollën pilotuese në Mitrovicë dhevlerësuan shumë lartë përkushtimin emësimdhënësve që ta zbatojnë nëpraktikë.

Ministria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë ka mbajtur takimin e parëtë Komitetit Drejtues të Planit Strategjiktë Arsimit në Kosovë (PSAK). Me këtërast u fol për rolin që ka ky komitet nëzbatimin e PSAK-ut si dhe u prezantuaraporti për punën e deritashme në këtëdrejtim.Ministri Buja, me këtë rast tha se,MAShT është duke e zbatuar PlaninStrategjik, si një dokument strategjik 6vjeçar. "Sektori i arsimit si një fushë egjerë, i tejkalon kufijtë e Ministrisë sëArsimit. MAShT ka kërkuar dhe ështëduke kërkuar partneritet me të gjithaministritë dhe akterët e tjerë të arsimit,me qëllim që arsimi të zhvillohet sipasstandardeve evropiane, për t'i plotësuarnevojat evendit", tha ai.Duke folur për rolin e KomitetitDrejtues të PSAK-ut, ministri Buja thase kemi insistuar që të themelojmë këtëKo m i t e t , s i n j ë m e k a n i z ë mbashkëpunimi ndërministror dhe mepartnerë zhvillimor. “Jemi shumë tëbindur, se një bashkëpunim i ngushtë

përmes këtij Komiteti, do t'i japë njështytje të fuqishme synimit tonë nëzhvill imin e arsimit”, tha ai.Ministri Buja tha se "MAShT pret njëbashkëpunim të ngushtë, me të gjithëpartnerët me qëllim të realizimit tëPSAK-ut, që ka si synim të vetëmzhvillimin e arsimit në Republikën eKosovës, sipas standardeve evropiane,në të gjitha nivelet e sistemit arsimor".Sophi Beaumon nga Zyra e Bashkimit

Evropian në Kosovë tha: "Pres që të jemipjesë e zbatimit të PSAK-ut që kenifilluar me shikimin e përbashkët vjetordhemenjëvargaktivitetesh tjera".Znj.Beaumon tha se Bashkimi Evropianështë shumë i interesuar që të ketë njëdialog ndërministror dhe të përfitohetnga përvojat e mira. "Ministritë më tëfuqishme mund ta ndihmojnë njëra-tjetrën", u shpreh ajo.

Ministri i Arsimit, z. Ramë Buja, pritiznj .Laila Omar Gad, udhëheqëse eUNICEF-it për Kosovë, me të cilënbisedoi lidhur me përkrahjen ederitashme të kësaj organizatendërkombëtare, si dhe mundësitë ebashkëpunimit të mëtutjeshëm. Nëfokus të zhvillimeve të ardhshme pritettë jetë zhvillimi i arsimit parashkollor,në veçanti zhvillimin në fëmijëri tëhershme dhe përfshirjen në shkollim tëfëmijëve me aftësi të kufizuara.Ministri Buja ka falënderuar përndihmën që UNICEF i ka dhënë nëpërgjithësi arsimit e në veçanti arsimitparauniversitar. "Ne e çmojmëpërkrahjen tuaj dhe jemi të gatshëm qët ë t h e l l o j m ë e d h e m ë t e p ë rbashkëpunimin", tha ministri Buja.Ministri Buja kërkoi nga UNICEF qëndihma e tyre të fokusohet veçanërishtn ë a r s i m i n p a r a s h k o l l o r .Znj. Laila Omar Gad gjithashtu kafalënderuar ministrin Buja dheMAShT-in për realizim të suksesshëmtë projekteve të mbështetura ngaUNICEF, ndërsa theksoi se me

projektet e reja do të fokusohet aty kuMAShT e vlerëson si të nevojshme.Në këtë takim u bisedua për njëangazhim më aktiv sa i përketpërfshirjes së fëmijëve me aftësi tëkufizuara në shkollë, identifikimin etyre, krijimi i mundësive për shkollimadekuat si dhe kujdesin që Kosova sishoqëri duhet t'i kushtojë zhvillimit nëf ë m i j ë r i t ë h e r s h m e .

M i n i s t r i B u j a t h a s e a r s i m iparashkollor është ndër prioritetet eMAShT-it, duke shtuar se MAShTështë e përkushtuar për zhvillim nëfëmijëri të hershme për çka nevojitetedhe një bashkëveprim dhe koordinimndërinstitucional: MAShT - Ministri eShëndetësisë dhe Ministria e Punësdhe Mirëqenies Sociale, ku rolin prijësdo ta ketë MAShT.

Arsimi parashkollor prioritet i MAShT

6 7


Intensifikohet përafrimi i kurrikulave Shqipëri - Kosovë

Mbahet takimi i parë i Komitetit Drejtues të PlanitStrategjik të Arsimit

Theksohet nevoja e bashkëpunimit shkollë-ndërmarrje

Ministri Buja gjatë takimit me udhëheqësen e UNICEF-it

Ministri Buja në takim me ekspertë nga Shqipëria

Ministri Buja në takim me përfaqësues të OEK-ut

8 9

Ministri i Arsimit, z. Ramë Buja, ishoqëruar edhe nga kryetari i komunëssë Prizrenit, z. Ramadan Muja, zbuloipllakën përkujtimore në oborrin eShkollës së Mesme të Lartë Teknike"11 Marsi" në Prizren, kushtuarnxënësve dëshmorë të kësaj shkolle, sidhe dëshmorëve të rënë më 11 mars1999 në Betejën e Jeshkovës.Kjo ngjarje u zhvillua edhe në shenjëpërkujtimi të protestave studentore tëvitit 1981.Ministri Buja, me këtë rast, tha se mekëtë akt ne po i kujtojmë dhe nderojmëdëshmorët e kombit, ata që dhanë mëtë shtrenjtën për lirinë tonë. "E veçantae kësaj dite është se sot po përkujtojmëedhe demonstratat e para 32 vitesh qëndodhën në Prishtinë, pra demostartatstudentore të vitit '81, të cilat ndërruanmendësinë politike të kohës dheveprimin, duke ju kthyer kështu

vetvetes sonë", ka thënë ministri Buja.Ministri i Arsimit, i shoqëruar ngazëvendësministri Usmen Baldzhi dhekëshilltarët Naser Mrasori dhe ArbërMorina, ka vizituar laboratorët eshumta të kësaj shkolle profesionale,

me ç`rast bisedoi edhe me nxënësit edrejtimeve (profileve) të ndryshme nëkëtë shkollë, të cilët njëherëshperformuan në praktikë njohuritë e tyreprofesionale.

Ministri i Arsimit, z. Ramë Buja, dhezëvendësambasadorja e Austrisë, znj.Monika Zache, kanë bërë hapjensolemne të Panairit të shtatë të FirmaveUshtrimore, ku për 2 ditë prezantuanprodhimet e tyre 74 Firma Ushtrimorekryesisht të shkollave dhe profileveekonomike të Kosovës, duke përfshirëkëtu edhe 2 shkolla bujqësore.Me rastin e hapjes solemne të Panairit,ministri Buja fillimisht ka falënderuarpërfaqësues të KulturKontakt Austriadhe të SwissContact-it, si dhe të tjerëtqë ndihmuan integrimin e FirmaveUshtrimore në praktikën e arsimitprofesional në Kosovë."Ky mësim i kësaj natyre është objektivi ri i arsimit në Kosovë që ka filluar tëaplikohet në vitin 2004 në drejtimetekonomike”, tha ministri Buja dhetheksoi se aktualisht janë mbi 120Firma Ushtrimore në Kosovë, ndërsanxënësit tanë kanë mësuar mirë tësimulojnë prodhimin, menaxhimin ebizneseve.

"Kjo është diçka e mirë, sepse nxënësittanë mësojnë edhe për drejtime të reja,për tregun e ri jo vetëm kosovar, por tërajonit dhe më gjerë. Është kërkesë ejona dhe e BE- së që të aftësojmë njerëztë profileve të caktuara, të cilat i duhenjo vetëm tregut kosovar. Në qershorpërfundon ndihma ndërkombëtare, porne jemi përgatitur që këtë gjë ta

vazhdojmë më sukses".Zëvendësambasadorja Monika Zachetha se ka vizituar 4 shkolla të Kosovësku aplikohej mësimi në FirmatUshtrimore. "Mund të them se projektii Firmave Ushtrimore është shumë isuksesshëm dhe nuk mund tëkrahasohet me asnjë projekt tjetër tëaplikuar në arsim", tha znj. Zache.

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjsë, z. Ramë Buja dhe kryetari ikomunës së Prizrenit, z. RamadanMuja, zbuluan bustin e dëshmorit tëkombit, Nazim Kokollari - Budakova,në oborrin e shkollës fillore në Prizren, ecila mban emrin e këtij atdhetari. Po sot,ministri Buja ka vënë gurthemelin eSallës së Edukatës Fizike të kësajshkolle.Dëshmori Nazim Kokollari - Budakovaështë ndër luftëtarët e parë të UÇK-së, icili u vra me 15 janar 1999 në betejën eReçakut, ndërsa shkolla ka marrë emrine tij një vit më parë.Ministri Buja mekëtë rast ndër tjera tha: "Është njëemocion dhe krenari për mua, sepse tëzbulosh bustin e një dëshmori,bashkëluftëtari dhe t'ja vësh emrin tij njëshkolle, kjo është gjithsesi diçka eveçantë për mua si ministër. I urojnxënësit, mësimdhënësit, prindërit edëshmorit dhe të gjithë të tjerët për këtëvepër të realizuar me sukses edhe nërrafshin artistik".Ne, tha ministri Buja,mund të vdesim sa herë të duam dhe kurtë duam, por më nuk mund të jemi

dëshmorë. "Ai është tashmë është ipavdekshëm, ndërsa emërtimi i shkollësështë gjëja më elementare që kemimundur ta bëjmë", tha ministriBuja.Ndërkaq, me rastin e vënies sëgurthemelit të sallës së Edukatës Fizike,ministri Buja u shpreh se kjo ështëvazhdimësi e përpjekjeve tona që tëkrijojmë kushte për arsim cilësor,konform standardeve bashkëkohore të

mësimdhënies.Në emër të familjes tëpranishmit i ka përshëndetur vëllai idëshmorit, z. Brahim Kokollari, i ciligjithashtu tha se ndjehet i gëzuar dhekrenar për jetën dhe sakrificën edëshmorit, ndërsa ka uruar nxënësitpër suksese në mësime.Në fund,ministri Buja ndau mirënjohje përmësimdhënësit dhe nxënësit më tëmirë të kësaj shkolle.

Setit prej katër librash "Mësimdhënia ehistorisë moderne të EvropësJuglindore" është hartuar nga ekspertëtë Qendrës për Demokraci dhe Pajtimnë Evropën Juglindore (CDRSEE) nëmesin e të cilëve janë edhe historianënga Kosova.Projekti i Historisë së Përbashkët (JHP)është financuar nga BashkimiEvropian nëpërmjet programit IPA,ndërsa tekstet do t'u shërbejnënxënësve dhe mësimdhënësve siburime alternative.Në përmbajtje të librave janë paraqiturpërmbledhje të burimeve origjinalehistorike rreth katër temave të shquaratë Evropës Juglindore si: PerandoriaOsmane, Kombet dhe Shtetet nëEvropën Jug l indore, Luf të ra tBallkanike, si dhe Lufta e DytëBotërore, ndërsa ky vëllim trajton edhehistorinë e Kosovës.Zv/ministri, Nehat Mustafa me këtërast u shpreh se MAShT do tëangazhohet që këto burime plotësuese

alternative mësimore të jenë pjesë epunës për mësimdhënës të lëndës sëhistorisë për tema të caktuara.“Dokumentet bazike juridike, por edheKorniza e Kurrikulës së Kosovëskërkon që tekstet shkollore të kenëpërmbajtje që përafrojnë popujt dukeeliminuar kështu gjuhën e urrejtjes",tha z.Mustafa.Z. Erhard Busek, ndër tjera tha: "Unëjam optimist për këtë situatë që kemi

tani duke filluar për librat e përbashkët.Ne kemi mbështetjen e qeverivepërkatëse edhe shumica e këtyreaktiviteteve kryhen nga vullnetarë osenga ekspertë të historisë që punojnë nëtemat e tyre. Është dashur që tëluftojmë shumë që të marrimmbështetjen e BE-së”, theksoi ai.Librat janë hartuar dhe redaktuar ngaekspertë e historianë nga gjithë rajoni.

Promovohet seti i teksteve të ribotuara “Mësimdhëniae historisë moderne të Evropës Juglindore”

Ministri Buja bëri hapjen e Panairit të Firmave Ushtrimore

Busti i dëshmorit Nazim Kokollari – Budakovanë shkollën që mban emrin e tij

Pllakë përkujtimore për nxënësit dëshmorë


Mësuesi dhe mësimdhëniaMësuesi dhe mësimdhënia

Individualizimi i mësimit në shkollën filloreIndividualizimi i i mësimit në shkollënfillore është një çështje shumëkomplekse. Nxënësit dallojnë në mesvete në aftësi, inteligjencë, dëshira,interesime, veti të temperamentit ekarakterit, të stilit të të nxënit etj. Kjotregon, prandaj se, individualizimi imësimit është çështje kompleksep e d a g o g j i k e , p s i k o l o g j i k e ,didaktike...etj. Se këndejmi, imponohetnevoja që mësimi t'i përshtatet nxënësite jo nxënësi mësimit. Në këtë drejtim,mbetet edhe shumëçka për t'udëshiruar, në mënyrë që të gjithënxënësve t'u ofrohen shanse tëbarabarta në mësim. Nga kjo del edheqëllimi i këtij punimi të shkurtër: të gjejëdhe të arsyetojë efektet e punësindividuale dhe të individualizuar në tënxënit e nxënësve, por duke ndryshuarnë mënyrë kualitative mësimdhënien.Duke ngritur vetëdijën për nevojën epërshtatjës se mësimdhënies aftësive,interesave, stilit të të nxënit, kushteve tëpunës, temperamentit, përvojës,moshës (sidomos asaj mentale) tënxënësit, etj.

Individualizimi i mësimit në literaturënpedagogjike (didaktike) shpeshtrajtohet si punë individuale mësimore,si parim mësimor (didaktik), punëmësimoreepavarur.Individualizimi i mësimit, kërkonpërshtatje të procesit mësimor, që dontë thotë, përshtatje të materiesmësimore, aftësive të nxënësit, qasje eveçantë metodike e strategjive tëmësimdhënies, mjeteve e materjalevemësimore…drejtim të mësimit dheaktiviteteve të nxënësit, sikurse edhevlerësim adekuat të mësimit. Për këtëarsye zgjedhen detyra të diferencuarasipas “peshës” (shkallës së vështirësisë), llojit, mjeteve, mënyrës së zgjidhjes sëdetyrave, ritmit të të nxënit të nxënësit,në mënyrë që mësimi të jetë atraktivdheefikasitetimë iprekshëm.Puna e diferencuar dhe mësimi iindividualizuar organizohen me qëllimtë respektimit të dallimeve individuale

në mes të nxënësve. Se këndejmi,mësimi i diferencuar është ajo formë eorganizimit të procesit mësimor, në tëcilën organizohet mësimi plotësues, ishtuar, zgjedhor, etj. Kjo, në anën tjetër,nënkupton fleksibilitetnëmësim.Mësimi i individualizuar duhet kuptuarsi njëra nga format inovatore tëmodernizimit të mësimit, gjithnjë idrejtuar kah plotësimi (kënaqja) enevojave individuale tënxënësit.Tanimë, është e ditur se, tendencatbashkëkohore të mësimdhëniesdre j to jnë kah për f sh i r ja dhegjithëpërfshirja e të gjithë nxënësve nëmësim, në mënyrë sa më efektive që tëjetë e mundur. Në këtë drejtim kuptohetedhe puna me nxënës që kanë vështirësinë të nxënë.Duhet përkujtuar se,mësimi i individualizuar nukorganizohet vetëm për nxënësit qëngecin në mësime, por edhe për atanxënës që kanë arritje të larta, të cilëve“nuk ju mjaftojnë“ përmbajtjet ngaprogrami mësimor. Në këtë mënyrëmësimi do të jetë më atraktiv, produktivdhe perspekt iv.Parakusht përorganizimin dhe realizimin cilësor tëindividualizimit të mësimit ështënjohja e potencialeve (kapaciteteve) tëtë nxënit të nxënësve, me qëllimkënaqjene tyre.Mësuesi i zellshëm duhet të bëjëdallimin në mes të koncepteve: mësim iind iv idua l i zuar dhe mës imi t

individual. Ky i fundit konsiston nëzbatimin e formës individuale të punësmësimore (pra, në aktivitete mësimoreindividuale social – punuese). Kjoformë e punës mësimore i kapërparësitë dhe rreziqet e veta.“Individualizim i mësimit don të thotë–individualizim i veprimeve edukative,gjetje të rrugëve të përshtatshmeindividuale që ndihmojnë ecjen më tësuksesshmedrejtqëllimit“.

ynimete shkollës bashkëkohore janë qëmësimdhënia të jetë sa më efikase dhemësimnxënia e nivelit sa më të lartë,atëherë kjo mund të arrihet vetëm dukebërë që secili nxënës të angazhojë tëgjitha potencialet me të cilat disponon.Kurse në anën tjetër, kur kihet parasyshfakti se të gjithë nxënësit janë tëndryshëm, atëherë imponohet nevojaqë të merren në konsideratë këtodallime. Se këndejmi: “Mësimi paindividualizim çon kah nivelizimi idallimeve individuale në mes tënxënësve…që mund të ketë pasojanegative në zhvillimin e nxënësit…”.Sikurse që me të drejtë shfaqet mendimise “Fëmijët, nga të cilët kërkohet mëshumë apo më pak se niveli i tyre

Kuptimi për individualiziminnë mësim

Përfitimet nga individualizimii mësimit

Duke marrë parasysh faktin se s

10 11

zhvillimor mund të humbin interesin,mund të mërziten, të shqetësohen apoedhe tëzhgënjehen“.Nga zbatimi i individualizimit nëmësim përfitojnë të gjithë: nxënësi,mësimdhënësi dhe prindi. Kjo ndodhë,sepse gjatë mësimit respektohetindividualiteti i nxënësit. Në këtëmënyrë nxitet parimi i tolerancën dhebarazisënëklasë.Nëse me durim e profesionalizëm bëhetidentifikimi, diagnostifikimi, krijimi ikushteve të domosdoshme, si dheplanifikimi dhe organizimi i mësimit tëi n d i v i d u a l i z u a r “ l u f t o h e t “diskriminimi,margjinalizimi.Në anën tjetër, zhvillohen kapacitetetintelektuale, fizike, morale, krijuese, tësecilitnxënës.Lidhur me këto që u cekën, mund tëflasim përkëtopërfitime:- Rritetmotivimi (sidomosai I

brendshëm - primar) i nxënësit përmësim;

- Nxënësit, sikurse edhe faktorët tjerë tëmësimit, ndjejnë kënaqësi për arritjet,e kjo bënë që ata të kënaqëndhe të synojnë për arritje edhe më tëlarta;

- Nxënësit gjithëherëemë s h u m ëbëhen më të përgjegjëshem për punëne tyre.

- Pavarësia nëpunërritet vazhdimisht;- Zhvillohet ndjenja për bashkëpunim

dhe bashkëveprim me të tjerët,

duke i trajtuar të tjerët si lehtësues,kurse veten si veprues dhe faktorë tërëndësishëm nëmësim.

Tanimë është e qartë se zbatimi iindividualizimit të mësimit ështëdomosdoshmëri e cila nuk mundet tëanashkalohet. Para mësimdhënësit tëzellshëm, që në klasën e parë të shkollësfillore, sa më herët që të jetë e mundur,shtrohet detyrë për të identifikuarnxënësit, në kuptim të asaj që tëgrumbullohen informacione tënevojëshme lidhur me: problemet në tënxënë, arritje të veçanta të nxënësve,interesimet, motivimin për mësim,problemet kognitive, psiko – motore,sociale, familjare, prirjet, aftësitë epërgjithëshmedhe tëveçanta etj.Për këto gjetje mësimdhënësi duhet tëbashkëpunojë edhe me familjën dheekspertë fushash të ndryshme dhe përçdo nxënës të formojë dosje të veçantë.Informatat e tilla do të paraqesinburime të vlerëshme për të bërëplanifikimin e mësimit, veprimtarivemësimore, mjeteve dhe përgjithësishtstrategjive të mësimdhënies.Duhetpërkujtuar se, mësimdhënësi varësishtnga karakteristikat individuale të secilitnxënës, do të bëjë planifikimin emësimit, por, duke patur parasysh edhefleksibilitetin në zgjedhjen dherealizimin e programit mësimor.Lidhur më këtë është e nevojëshme qëme durim të bëhet PIA (PlaniIndividual i Arsimit), si një dokument ir ë n d ë s i s h ë m p e d a g o g j i k p ë rpërshtatjen e mësimit nxënësit.Përmeszbatimit të mësimit të individualizuar,mësimdhënësi do të arrijë që nxënësitmë vështirësi në të nxënë, sikurse edheata me arritje të larta, të kenë shanse tëbarabarta për të “treguar“ veten, që tëndjehen të lumtur e të motivuar për tëshkuar më tej. Kështu shkollaformësohet si institucion i mirëfillëtedukativo – arsimor.Kjo nuk mjafton!Mësimdhënësi bashkëkohor duhetrregullisht të rishikojë punën e bërë(rrugën nëpër të cilën ka kaluar deri te

arritja e objektivave të mësimit). Ai nëkëtë mënyrë i vlerëson arritjet, ngecjet,pikat e forta dhe të dobëta. Ai pra, bënvlerësimin e arritshmërisë së nxënësitsikurseedhevetëvlerësonpunënevet.Në këtë mënyrë, si mësimdhënësi ashtuedhe nxënësi kurajohen për t'uballafaquar me rreziqet në rrugëtimin emëtejmë.

Nga sa u tha deri tani del seindividualizimi i mësimit synonkënaqjen e nevojave të secilit nxënës,sikurse edhe respektimin e aftësiveindividuale, dëshirave, stileve të tënxën i t , ve t ive të karak te r i t ,t emperament i t , in te l ig jencës,përvojës…Përshtatje e mësimdhëniesnë përputhje me nevojat e nxënësve tëvaçantë: në fushën kognitive, psiko –m o t o r e, e m o c i o n a l e. P ë r m e sindividualizimit të mësimit bëjmë që tëzbulohen fushat e “fshehura“, nëç'mënyrë krijohet ekuilibër në mes tënevojavedhemundësive tënxënësit.Individualizimi i mësimit bën qënxënësit të motivohen për punë, tëndjehen të lumtur dhe anëtarë tëbarabartë të klasës. Në këtë mënyrë,nxënësit bëhën më të përgjegjshëm përmësim. Ndërsa, mësimdhënësi ndjeheti lehtësuar. Ai e vënë veten vazhdimishtnë pozitën e kërkuesit, hulumtuesit,bashkëpunuesit, për gjetjen e rrugëvemëtëpërshtatshmetëmësimdhënies.Në klasë krijohet klimë pozitive dhedemokratike e punës dhe askush nukn d j e h e t i d i s k r i m i nu a r, a p om a r g j i n a l i z u a r . M ë s i m i iindividualizuar bën që të zgjedhenpërmbajtjet dhe të zbatohen strategjitë ed u h u r a b a s h k ë k o h o r e t ëmësimdhënies në përshtatje menevojat, dëshirat, aftësitë e nxënësit.Kjo edhe imponon nevojën përaftësim permanent pedagogjik eprofesional të çdo mësimdhënësi.

Dhe për në fund fare: Mësimin duhetia përshtatur nxënësit e jo nxënësinmësimit!

Planifikimi dhe organizimi imësimit të individualizuar

Përfundim

Drita Haxhaj

botën, në të gjitha fushat, si edhe ngadomosdoshmëria e përkthimevecilësore. Këmbimet dhe lidhjet eshumëllojshme me ndërkombëtarët eshtojnë çdo dite kërkesën për njohësshumë të mirë të gjuhëve të huaja,mundësisht në të gjitha hapësiratshkencore e letrare, politike dheshoqërore që ato kanë. Pra, gjuha ehuaj, sidomos ajo profesionale, fitons t a t u s i n e n j ë s f i d e t ë r e.Nxënësit të përgatitur (arsimuar) nënjë shkolle ku gjuhëve ju jepet po aqr ë n d ë s i s a e d h e l ë n d ë s s ëmatematikës p.sh., do munden paasnjëfarë pengese të "shpërndahen"nëpër botë dhe të shkëlqejnë falëgjuhëve të cilat I njohin.

Në një botim Judith Bell(2008) pohonse mësuesit janë “Konsumatorë tëprogrameve te të tjerëve”. Me fjalë tëtjera roli i tyre është të zbatojnë planete gjuhësisë së aplikuar, agjenciveqeveritare etj. Ndërsa një pjesë emësuesve janë hartues të syllabusevembi të cilët bazohet programi i tyre imësimdhënies, e pjesa më e madhejanë ashtu siç sugjeron Beth–Konsumatorë të programeve të tëtjerëve.Roli i mësimdhënësit duhet të jetë injëjtë për të gjithë nxënësit e klasës.Roli i mësuesit nuk është vetëm tështyjë nxënësit të kuptojnë atë çka aishpjegon, por është detyrë e tij edhe tëkuptojë atë çfarë nxënësit duan dhethonë.Mësuesi duhet të jetë rol-model dhe tëpërfshijë edhe veten në aktivitete tëndryshme, duhet t'i udhëzojënxënësit dhe këshillojë sipas nevojavetë tyre, duhet t'i motivojë, të rrisëinteresat e tyre për mësim, të paraqesëdhe të zhvillojë tingujt në anglisht, tëmonitorojë, të ndihmojë fëmijët dhetë inkurajojë për mësim, të përcjellëprogresin, të përdorë metoda kreativepër ta.

A s p e k t e t p e d a g o g j i k e d h emetodologjike të mësimdhënies:Mësimdhënësi duhet të njohë tipat enxënësve; të jetë organizator,ndihmës, orientues dhe shpjeguesgjatë gjithë procesit të mësimit tëgjuhës angleze; në qendër tëmësimdhënies të jetë nxënësi dhedetyra e tij në ndërveprim me të tjerët;të aktivizojë të gjithë nxënësit nëprocesin mësimor; të përshtatëprogramin dhe të ndërtojë punën nëbazë të kapaciteteve që ka në klasë nëpërputhje me objektivat e arritjes sënxënësve; të bëjë vlerësim të drejtë nëpërputhje me standardet e arritjes sënxënësve; të njohë psikologjinë enxënësve; të organizojë punë megrupe; të përdorë metoda, mënyradhe teknika të larmishme tëmësimdhënies; të motivojë nxënësitnë klasë e jashtë saj; të zhvillojëaftësitë gjuhësore (të lexuarit, tëfolurit, të dëgjuarit dhe të shkruarit);të zhvillojë aftësitë edukative në klasëe jashtë saj; të zhvillojë ndërveprimingjatë orës së mësimit; të njohëprogramin e gjuhës angleze të klasësqë jep mësim; të zbatojë programinme rigorozitet; të pasurojë programinme dije nga jeta dhe gjuha praktikezhvillojë të menduarit kritik tenxënësit; të rrisë pavarësinë e nxëniesnë klasë e jashtë saj; të zbërthejëprogramin me qëllim që t'u japënxënësve dije të qëndrueshme dhe tëdobishme për të ardhmen .

Mësimi i gjuhës angleze në Kosovë nëshkolla publike fillon në klasë të tretëshkollë fillore dhe është paraparë meLigjin mbi arsimin fillor dhe tëmesëm të Kosovës si lëndë obligueseqë nga viti 2005. Mësimdhënësit qëjapin mësim në gjuhën anglezesidomos në klasë të treta janë me

kualifikime dhe përgatit je tëndryshme. Një numër i madh i tyre,s idomos në f sha t ra janë tëpakualifikuar për të dhënë mësimin egjuhës angleze në klasën e tretë osejanë vetëm me një nivel kursi tëgjuhës angleze dhe nuk janë tëtrajnuar për qasjen metodologjike nëmësimdhënie të gjuhës angleze,n d ë r s a n j ë n u m ë r t j e t ë r imësimdhënësve të gjuhës anglezejanë të kualifikuar, por nuk janë tëtrajnuar për qasje metodologjike tëpunës me këtë moshë të fëmijëve dhesi rezultat i kësaj i “stërngarkojnë”nxënësit në situata të ndryshmemësimore.Po ashtu, mund të themi se arsimtarëte gjuhës angleze ballafaqohen medetyra komplekse dhe të vështira tëllojeve të ndryshme edhe gjatënotimit të përditshëm të nxënësve nëkuadër të kar r i e rë s së ty reprofesionale.

Fëmijët janë të prirur gjithmonë përtë zbuluar gjëra të reja, por të mësuarnjë gjuhë të re, është një eksperiencëunike e dobishme në çdo moshë. Përfëmijët, ndjenja e arritjes që vjen mehapat e tyre të parë drejt një gjuhe tëdytë mund të nxisë ata në një pasiontë thellë dhe më të gjerë për tëmësuarit në përgjithësi. Për shkak sefëmijët janë një "dritare mundësie" eveçantë në të cilën mësimi i gjuhësështë intuitiv dhe natyror, ështëlehtësi dhe kënaqësi e përvojës qëmund të rritë besimin e tyre dhedëshirën e tyre për zbulime të reja.“Shkolla duhet të bëhet vend në tëcilin të gjithë fëmijët rriten, por jovetëm në lartësi dhe jo vetëm tëposedojë shume dituri, por nëkuresht je, guxim, vetëbesim,pavarësi, durim, aftësi dhe shprehipër respektim dhe kuptim tëndërsjellë".

Roli i mësuesit

Vlerësim i përgjithshëm imësimdhënies së gjuhësangleze në shkolla

Përfundim

13

Mësuesi dhe mësimdhënia Mësuesi dhe mësimdhënia

Në kuadër të reformimit të sistemittonë arsimor për përmirësimin dhepërshtatjen e tij më shumë mesistemet përkatëse evropiane dheduke u mbështetur në përvojënpozitive të krijuar nga përfshirja emësimit të gjuhës së huaj, është merëndësi t'i kushtohet vëmendje eveçantë mësimit të gjuhës angleze nëshkollë, në shkallë vendi. Integrimi ivendit tonë në gjirin e familjese v r o p i a n e e n ë s t r u k t u r a teuroatlantike, përgatitja e qytetarit tëEvropës së bashkuar, kërkondomosdoshmërisht një njohje dhezotërim të frytshëm të gjuhëve tëhuaja, të cilat duhet të fillojnë tëmësohen në një moshë sa më të re.Sensibilizimi që në moshë të re imësimit të gjuhës angleze ështëndihmesë pozitive në formimin epërgjithshëm të nxënësit, të identitetittë tij, zgjeron tek ai mundësinë për tëdal luar ndryshimin ndërmjetkulturave.Përmes mësimit të gjuhës së huajangleze në shkollën fillore çdo fëmijei jepet mundësi të sensibilizohet memundësinë për mësimin e gjuhëve tëhuaja të tjera, si dhe të mësuarit nëpërgjithësi.

Pranimi i proceseve të globalizimitdhe të ndërkombëtarizimit po shpiedrejt theksit të shtuar në sistemetedukative dhe të mësimit gjatë tërëjetës, mbi rëndësinë e mësimit tëgjuhës së huaj por njëkohësisht nëfokusin e shtuar në një gjuhë te huaj,domethënë gjuhën angleze. Kjo ështëevidente në kuadër të edukimit tëdetyrueshëm, në formë të kohës sështuar dhe statusit në planprograminmësimor që u jepet gjuhëve në shumëvende. Mësimi i gjuhëve të huaja hapshtigje të gjera për arritjen e qëllimevetë ndryshme pedagogjike, ndër të cilatështë edhe fakti se nxitja e zhvillimit

të multikuturalizmit ka rëndësi tëveçantë në botën bashkëkohore Futjae gjuhës angleze që nga klasa e parë eshkollës fillore është një ndërp r i o r i t e t e t e M i n i s t r i s ë s ëArsimit,Shkences dhe Teknologjise eartikuluar në Kornizën e Re tëKurrikuës. Andaj rëndësia e tëmësuarit të gjuhës angleze shihet seështë një domosdoshmëri e kohës.Aktualisht mësimi i gjuhës angleze sigjuhë e huaj po bëhet një detyrë endërlikuar, e cila shikuar ngaperspektiva e sotme, kërkonshkathtësi multidimensionale tëmësimdhënësit, që ai të mund tëinkuadrohet në mësimin e gjuhës sëhuaj. Përmes mësimit të ndonjë gjuhëtë huaj, arsimtarët i mësojnë fëmijëtpër aspektet “e ndryshme” të ndonjëkulture dhe iu ndihmojnë nxënësveqë ta kuptojnë më mirë jo vetëmkëndvështrimin e tyre kulturor, poredhe këndvështrimin e pothuajsecilitdo person tjetër në shoqëri. Ështëi mirënjohur fakti se mësimi i gjuhëvetë huaja është element i pandashëm

dhe i gërshetuar me mësimin ekulturës dhe njohja e sa më shumëkulturave, rritë vetëdijesiminkombëtar e shoqëror.

Edhe nga ekspertët e çështjeve tëarsimit është thëne që misioni, si dhevizioni i një shkolle është që tastimulojë dhe ta sigurojë zhvilliminind iv idua l t ë nxënësve dhemësimdhënësve, të zhvi l lo jëvetëdijen e tyre dhe do t'ju ofron gjasatë njëjta për arsim kualitativ dhezhvillim personal, pa dallim tëpërkatësisë se tyre ekonomike apoetnike.Kohët e fundit qeveria, me të drejtë, ika kushtuar vëmendje të veçantëmësimit sa më të mirë të gjuhëve tëhuaja. Kjo vëmendje është nxitur nganevo ja t e ngu t shme dhe tëshumëllojshme të shtetit përkomunikim të drejtpërdrejtë me

Njohja e gjuhëve të huajaështë edhe njohje e kulturave

Si dhe sa ndikojnë gjuhët ehuaja në një institucionarsimor?

Rëndësia e mësimit të gjuhës angleze në moshe të hershme

Luljeta.B.Shala

12

ReportazhReportazh

Mësuesit lanë anash veten e tyre, sepsekishin një mision: ta bëjnë Kosovënshtet. E shteti nuk mund të bëhej parezistencën e mësuesit. Kaluan sfida, urrahën, u vranë...në çdo kohë, në çdoperiudhë. Shteti nuk mund të bëhej panjerëz të shkolluar. Prandaj, mësuesitjanë heronj!Çmimin më të mirë për atë që bënë dhepo bëjnë për vendin do t'ua japëhistoria, sepse ata do të jetojnë edhekur ne të kemi vdekur bashkë mekujtesën ku mësuesit janë pjesa më emirë e saj.

Por, tani, çdo vit, ne mblidhemi që tëshënojmë 7 Marsin – Ditën e Mësuesit.Mblidhemi në forma të ndryshme. Tëvegjëlit festojnë në shkollë, ku meaktivitete shprehin dashurinë përmësuesin, të rriturit mund ta kujtojnëmësuesin edhe në kafene me miq, nështëpi me familjarë...Por, këtë ditë të veçantë e shënon edheMinistria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, me shumë aktivitete.

Dita e ministrit Ramë Buja edhe këtëherë nisi me homazhe te varrezat eJasharajve në Prekaz, sepse aty pushone d h e n j ë m ë s u e s : S h a b a nJashari...Sepse aty pushon një familjee madhe që u bë simboli i luftës për liridhe legjenda e kësaj lufte... Sepse atyjanë edhe të gjallët që e vazhdojnëjetën. Pra, aty shënohet më së mirisimbolika e ngjarjeve që bëjnë njështet."Ne sot jemi këtu për të nderuar tëgjithë luftëtarët e lirisë, FamiljenJashari, e në veçanti bacën Shaban që

ishte në mesin e mësuesve të parë pasLuftës së Dytë Botërore. Kjo është njëmadhështi që kjo datë koinçidon meEpopenë e madhe kombëtare 5,6 dhe 7marsin", tha ministri Buja.

Ministri vuri një kurorë lule mbi këtovarre, pastaj u kthye në Prishtinë, për tëqenë i pranishëm në një seancësolemne (manifestimi qendror), kuishin të pranishëm mësimdhënës,përgjegjës të institucioneve arsimore tëvendit.Ministri Buja rikujtooi se këtu e 126vjet më parë në qytetin e Korçës u hapMësonjëtorja e Parë Shqipe."Përpjekjet e patriotëve korçarë dheatyre në diasporë veçanërisht nëBukuresht e Stamboll në mesin e tëcilëve ishin Sami dhe Naim Frashëridhanë rezultatin e dëshiruar që ukonkretizua me 1887 kur edhe u çelMësonjëtorja Shqipe", tha ministriBuja.Duke folur për historikun e shkollësshqipe, përhapjen e saj në gjeografinë

Ministri Buja e nisi ditën menderime të varri i mësuesitShaban

I vlerësoi si “të palodhshëmpër interesat kombëtare”

shqiptare ndër vite, si dhe ndikimin nëvetëdijesimin kombëtar, ministri Bujatha se "Mësonjëtorja e Parë Shqipe eKorçës ishte thjeshtë një arritjearsimore, por edhe një akt me vlera tëmëdha kombëtare", duke shtuar sepuna e palodhur e mësuesve, drejtorittë parë Pandeli Sotiri dhe mbështetja efuqishme e popullsisë bëri që shkolla tëecte ashtu siç e kërkonin interesatkombëtare.

"Tekstet e përdorura në shkollë si:abetarja, gramatika e Sami Frashërit,aritmetika e Jani Vretos, historia eNaim Frashërit, dalloheshin përfrymën e tyre të shëndoshë mepërmbajtje patriotike", vlerësoiministri Buja.Ministri, i cili uroi të gjithë mësuesitpër këtë datë, foli edhe për zhvillimetaktuale në arsim siç janë: licencimi imësimdhënësve, zgjerimi i hapësirësshkollore, hartimi dhe miratimi iakteve ligjore, hartimi i dokumentevezhvillimore strategjike, avancimi iArsimit dhe Aftësimit Profesional,transformimi i Fakultetit të Edukimitetj.Edhe ministri Buja foli i emocionuar.Natyrisht, sepse përveçse edhe ai do taketë kujtuar mësuesin e tij, tani ështënjë burrë që punon për rreth 25 mijëmësues. Pra, tani ai është i të gjithëmësuesve!

Pastaj, në foltore u duk një burrë iJasharajve. Rifat Jashari, ky burrë qëveç tjerash mban edhe plisin e bardhë,erdhi për të uruar të gjithë mësuest ëKosovës për ditën e tyre. Ai shprehuedhe dëshirën që përpjekjet dheangazhimi i tyre të jetë kurdoherë nëfrymën e arsimimit dhe edukimit tëbrumosur me vlera kombëtare e për tëmirën e vendit.Pas pak, erdhi koha e shpërblimeve. Tëgjithë mësuesit e Kosovës janë ata qëdo të jetojnë në kujtesën tonë dhe tëgjithë së bashku e bëjnë historinë ebrezave. Por, kësaj radhe do tëshpërblehen disa dhe vetëm një do tëmarrë çmimin “Shaban Jashari”, tëcilin ministri Buja e themeloi pak kohëmë parë.“Me çmimin special “ShabanJashari”nderohet mësuesja ngaPrishtina, Merita Haxhiu”, - dëgjohetzëri i moderueses.Mësuesja Meritë del në skenë për tapranuar këtë çmim nga ministri Bujadhe Rifat Jashari.Pastaj, edhe 27 mësues të tjerë dukennë skenë për të marrë mirënjohje përkontribut të veçantë në fushën e arsimitdhe edukimit.Të tjerë mësues do të vijnë vitin tjetër tëmarrin çmimet dhe mirënjohjet. Tëtjerë mësues do të vazhdojnë historinëe arsimit shqip. Të tjerë mësues do tëbëjnë historinë individuale të brezaveqë vijnë. Janë këta mësuesit eRepublikës së Kosovës. Janë këtamësuesit tanë...

Morën çmime e mirënjohje

14 15

Mësues – fjala e madhe e historisë!

Ismet Osdautaj

Çdo njeri në botë mban mend mësuesin e tij. Kemi dëgjuar shpesh rrëfime nga më të ndryshmet. Ne ia

mbajmë në mend mësuesit tonë madje edhe rrobat që ka veshur. Ja mbajmë mend ngjyrën e syve,

mimikën që përdorte, fjalët që i përdorte më shpesh, mënyrën si buzëqeshte, si qortonte...mbajmë

mend ngjarje të veçanta që lidhen me mësuesin. Prandaj, mësuesi është njeriu i dashur i kujtimeve

tona të hershme. Mësuesi është pjesë e historisë së secilit njeri...por, mësuesi në Kosovë e bëri edhe

historinë kolektive.

Të shpërblyerit me rastin e 7 Marsit -

Ditës së Mësuesit

Me çmimin special "Shaban Jashari"

u shpërblye mësuesja nga Prishtina,

Merita Haxhiu.

Ndërsa, për kontribut të veçantë në

fushën e arsimit dhe edukimit,

mirënjohje morën:

1. Shemsedin Zogaj - Fushë Kosovë

2. Arif Veliu - Drenas

3. Faton Aliu - Podujevë

4. Imer Raçi - Obiliq

5. Ismet Behluli - Ferizaj

6. Haki Feka - Shtime

7. Merita Zeqiri - Lipjan

8. Zija Dema - Kaçanik

9. Myrvete Dula - Gjakovë

10. Qerim Kadiri - Rahovec

11. Ramadan Krasniqi - Malishevë

12. Nexhat (Hajrulla) Rexha - Gjilan

13. Rufadije Gërbeshi - Kamenicë

14. Shyqeri (Nuhi) Gjinolli - Viti

15. Violeta Sh. Kllokoqi - Novobërdë

16. Luljeta Rama - Mitrovicë

17. Salih Shala - Skenderaj

18. Bekim Thaçi - Prizren

19. Skender Podrimaj - Istog

20. Luljeta Çarkagjija - Pejë

21. Selim Lokaj - Deçan

22. Shpresa Krasniqi - Klinë

23. Bajram Sopaj- Suharekë

24. Ukshin Sallaj - Junik

25. Vehebi Veseli - Dragash

26. Shukri Mazrek - Mamushë

27. Azem Guri - Kolegjiumi i

drejtorëve të arsimit dhe kulturës


Shekujt që kemi lënë pas kanë“prodhuar” mendje të ndritura, tëcilat kanë bërë zbulime nga më tëthjeshtat deri te ato më epokalet. Por,ndoshta asnjërit prej tyre nuk i kishtevajtur në mendje se një ditë njerëzitdo të ishin në gjendje të komunikoninme njëri-tjetrin nga njëri skaj në skajintjetër të botës. Mund te këtë qenë epakapshme për ta që të gjitha veprat,nga ato me të voglat e deri te ato mëvoluminozët, mund të lexoheshin“online”, kudo dhe kurdo që njerëzitduan!Përderisa shekujt e kaluar janëemëruar me emërtime të ndryshmepër sa i përketë progresit, shekulliynë, pra shekulli 21, me të drejtëquhet shekulli i informacionit dheteknologjisë. Teknologjia dheinformacioni janë të lidhura mekompjuterin dhe internetin.

Mund të themi se jetojmë në një kohëku teknologjia ka shtrirë “sundimin”e saj dhe se duket qartë që ky sundimdo të jetë edhe më provokues në tëardhmen. Shtrirja dhe përmasat që kamarrë përdorimi i internetit janë tëjashtëzakonshme. Nga disa mijërapërdorues në vitet e para të tij, deri nëmiliarda përdorues në ditët e sotme.Atëherë, interneti qenka njëbibliotekë gjigante, qenka një botë etërë mesazhesh dhe informatash,rrjetesh telefonike dhe një shtëpi emadhe botuese në gjithë globin!

Interneti si mundësi qëndron hapurnjëzetekatër orë në çdo ditë të jetëssonë, ku ne mund të gjejmë të gjithallojet e informacionit, thënë ndryshe:“është një autostradë ku në vend tëveturave lëvizin ide e mendime meshpejtësinë e dritës”.Sot, nxënësit jetojnë në një botë tërrethuar me teknologji . Pra,teknologjia është nevojë e ditës.Evolucioni i shkollës kërkon një staftë përgatitur mirë, por dhe nxënësitduhet të jenë domosdo në trendet ereja që sjell koha. Ikja nga hapattradicional të shkollës, ku shkollatdhe klasat më shumë ngjasonin mefabrikat dhe ku mësuesi sillej si njëshef duke urdhëruar, tani nëShekullin 21, duhet mbështetur njëshkollë tjetër, bashkëkohore, kunxënësi duhet të jetë kreativ,hulumtues e vlerësues. Kjo ështëdomosdoshmëri për një mësim dheshkollë cilësore. Pikërisht, përdorimii kompjuterit dhe teknologjisëinformative nëpër klasa nxitë tenxënësi imagjinatën dhe e bën atëkreativ e hulumtues për të mësuar nëvazhdimësi.

Është e nevojshme që nxënësve t'umësohen aftësitë e Shekullit 21, në tëcilin ne jetojmë, e kjo mund të bëhetvetëm nëse mësuesit e tyre janë nëfunksion të përmbushjes se misionittë tyre në mënyrën më të mirë të

mundshme. Andaj, shkrimtari injohur amerikan dhe njohës iç ë s h t j e v e t ë a r s i m i t d h emësimdhënies, Michael Prensky,thotë: ''Nxënësit e sotëm mendojnë

Interneti – bibliotekëgjigante

Ligjërimet e thata tëzëvendësohen me pamjevizuale

Fehmi Kryeziu

Rëndësia e teknologjisë dhe internetitnë mësimdhënien e gjuhës angleze

16 17

dhe përpunojnë informata qëdallojnë krejtësisht nga ato tëparaardhëseve të tyre, duke marrëparasysh se të gjithë nxënësit tanë sote kanë gjuhë amtare gjuhën digjitaletë kompjuterëve, video lojërat dheinternetin dhe duke avokuar semësimdhënësit e sotëm duhet tëmësojnë të komunikojnë në gjuhëndhe stilin e nxënësve të tyre“.Hulumtimet e bëra në shkollatamerikane kanë treguar qartë se dijete nxënësve të shkollave që kanëpërdorur kompjuterin dhe internetinnë lëndët mësimore kanë qenë të njëniveli shumë më të lartë se niveli teshkollat, që nuk kishin përdorurteknologjinë në procesin mësimor.Ligjërimet e thata të mësuesve duhetzëvendësuar me pamjet vizuale dheqasje tjetër fare në klasat e Shekullit21.

Përdor imi i teknolog j i së nëmësimdhënien dhe mësimnxënien egjuhës angleze në shkollat tona kamarrë një shtrirje të konsiderueshme.Pajisja e disa shkollave me kompjuterdhe internet ka bërë të mundur qëorët e gjuhës angleze të bëhen pjesë enjë komunikimi global brenda klasës.Nxënësit, me ndihmën e arsimtarit tëtyre mund të komunikojnë me nxënëstë shkollave të vendeve të ndryshmenë gjithë botën, gjë e cila ndihmonedhe në shkëmbimet reciproke dhemarrjen e informacioneve të reja.Përveç kësaj, interneti ofron njëoqean të tërë të burimeve gjuhësore,të aktiviteteve të ndryshme tëkarakterit gjuhësor, kuizeve të cilat

mund të vihen në funksion tënxënësve për një arritshmëri sa më tëlartë në nxënie.Fuqia e internetit dhe informacionetnë të janë burime që duhenkonsumuar. Sot interneti dispononrr jete të fuqishme sociale si:facebook, Twitter, Linkedin, Myspace etj., të cilat edhepse tëthemeluara për qëllime të ndryshmeparaqesin një mundësi të mirë tëshkëmbimit të informacioneve dhepërvojave midis njerëzve të profilevetë ndryshme. Vend elitar në këtorrjete zënë padyshim të mësuarit egjuhës angleze. Shkollat dhe kolegjetme prestigjioze të botës, duke parë senumri i anëtarëve të këtyre rrjeteve poi afrohet miliardit kanë ngarendur tëplasojnë punën e tyre për qëllimeedhe komerciale. Megjithatë individiështë përfitues në përthithjen einformatave të ndryshme në rrjetin einternetit. Me një përdorim tëorganizuar dhe të mirëstrukturuarkëto rrjete ofrojnë dhe lehtësojnëdukshëm komunikimin në mes tëmësimdhënësve dhe nxënësve të tyre.Një përqindje vogël e arsimtarëve tëanglishtes në Kosovë dinë që nëkuadër të projektit Basic EducationProgram – BEP, është zhvilluar ueb-faqja e projektit, e cila përmban edheplatformën CONNECT. Në kuadërtë kësaj platforme janë krijuar disagrupe, njëra nga këto është edhe Ket-net. Të gjithë mësimdhënësit qëlidhen në këtë platformë përfitojnë tëgjitha shërbimet e ofruara nga kyprogram, pra mund të marrinmaterial të kursit për përdorimin etekno log j i s ë in fo r mat ive nëmësimdhënie dhe të nxënit e gjuhësangleze.

Shekulli 21, karakterizohet si shekulli informatikës, megjithatë, pazotëruar aftësitë esenciale, siç janë:leximi, përdorimi i dokumenteve,shkrimi, numërimi, komunikimi,puna ekipore, aftësia e të menduarit,përdorimi i kompjuterit dhe tëmësuarit në vazhdimësi, është ezorshme të thuash se mund tëzotërohet profesionalisht dhe meshkathtësi të duhur përdorimi ikompjuterit.

Platforma “Connect”ndihmon mësimdhënien egjuhës angleze

Në kuadër të projektit Basic Education Program – BEP, është zhvilluar ueb-faqja e

projektit, e cila përmban edhe platformën CONNECT. Në kuadër të kësaj platforme

janë krijuar disa grupe, njëra nga këto është edhe Ket-net. Të gjithë mësimdhënësit që

lidhen në këtë platformë përfitojnë të gjitha shërbimet e ofruara nga ky program, pra

mund të marrin material të kursit për përdorimin e teknologjisë informative në

mësimdhënie dhe të nxënit e gjuhës angleze.

Kur zgjedhim një pjesë teksti poetikpër koment, kemi parasysh që:

me leximin e tij të bëjmëzbulimin e parë të habitshëm, meinterpretimin e tij të gjejmë një tekstparalel.

teksti poetik jo vetëm lexohetpër t'u informuar, ai lexohet për t'ushijuar.

teksti poetik komentohet përt'u emocionuar, për t'u ndikuar etransformuar shpirtërisht e për t'upërsosur estetikisht.Mësuesi i letërsisë nuk duhet tëtërheqë vëmendjen e nxënësve mefjalët standarde: - Shikoni sa e bukurështë kjo poezi.Mësuesi i letërsisë duhet të synojë qëme pasurinë figurative të tekstit qëmerr për koment të ndërtojë tekstinparalel.

“Shumë studiues po konvergojnë nëidenë se marrëveshja midis lexuesitdhe karakteristikës së tekstit çon në

ndërtimin e kuptimit. Kjo e bën tepëraktiv rolin e lexuesit. Bën atë qëlexuesi i sjell tekstit po aq vlera saedhe teksti vetë. Një studiuespërshkruan ”tekstin e dyfishtë”,nocionin sesi lexuesi (Mësuesi dhenxënësi) ndërton një tekst personal, tëlidhur ngushtë me tekstin e shkruar.Por, duhet theksuar se ndërtimi i njëteksti paralel nuk është produkt final itë lexuarit. Produkti final ështëkuptimi final. Ndërtimi i një tekstiparalel është një hap drejt ndërtimit tëkuptimit.Studiuesja Rozenblat mendon se njëpoemë është rezultat i përvojës sëleximit, është rezultat i asaj që lexuesipërjeton gjatë marrëdhënies me atëtekst të veçantë”.

Pasuria figurative e poezisë duhet t'ishërbejë mësuesit si mjet për tëndër tuar imazhe, asosacione,përjetime ashtu siç i shërbejnëpiktorit ngjyrat për të krijuar njëpeizazh. Krahas këtyre, gjithashtu,mësuesi i letërsisë duhet të tregojëkujdes edhe në anën tingëllore të

poezisë. Vepra letrare, dihet se ështënjë krijim individual gjuhësor, e kjosigurisht ka të bëjë me analizënstrukturore të një vepre letrare e cilastudion përbërjen gjuhësore të kësajvepre. Ajo na ofron struktura të tillagjuhësore ku fjalët nuk janë përdorurme kuptimin e tyre të parë.Por, në poezi studimi i anës tingëlloretë gjuhës është mjaft mbresëlënës.Nëse është e tillë për letërsinë artistikenë tërësi, për poezinë kjo është njëkërkesë e pazëvendësueshme, njëkërkesë e brendshme që e dallon atënga gjinitë e tjera letrare.Duke dalluar tek ana tingëllore egjuhës intonacionin e duhur apodeklamimin e pasionant të vargjeve tëspikatura, bën që të lidhen miqësi tëforta midis nxënësit dhe poezisë.Është detyrë e mësuesit të letërsisë qënga një lexim i detyruar në klasë të njëpoezie që kanë për koment të arrijët'ua kthejë poezinë nxënësve të tij;në një shqetësim të ëmbël, në njëlexim emocional, në një shijim tëzjarrit poetik.E sigurisht që, nxënësi nuk do ta

Së pari,

Së dyti,

Së treti,

Ç'është teksti paralel?

18

braktisë kurrë orën e letërsisë pokështu ai kurrë nuk do ta braktisëpoezinë. Ai do të jetë nën pushtetinmagjik të saj, i cili i mpreh, i edukonshijet jo vetëm për të zgjedhur e lexuarpoezi, por ai do të zbulojë në të jetën etij të përditshme.

Le ta konkretizojmë me një shembull.

Erdhi një korb te dheu i butë nënshkrepaAi s'dinte me ndjekun vallet epëllumbavePalë e palë nën hijen e ullinjve.E u ruante mos me lshuemun zaMes gazullimit të përgjithshëmPër mos me prishëRitmin e flatrave ndër valle.Kur te e vona pllumbat kthyen nëbanesa,E ndieu veten korbi pëllumb në shpirt.

Poezia ka në themel një elementsimbolik.

Për të ndërtuar tekstin paralel do tëndalemi në elementin simbolik seç'përfaqëson korbi dhe pëllumbi.

, i shëmtuar, me zë të çjerrë,simbol i vdekjes

, i bukur, valltar,simbol i paqes.Ky element simbolik ndihmon nëgjetjen e çelësit të interpretimit dhedepërtimit në botën e filozofinë eautorit.Simboli i korbit është trajtuar që meepin babilonas ku rrëfehet historia emiqësisë së korbit me gjarprin, për tëvazhduar me korbin biblik, më pas tekkënga popullore”O, ju korba” deri tek“Korbi” i Poes përkthyer e përshtaturmjeshtërisht nga NOLI.Rimarrja e këtij motivi nga Camaj, jovetëm në këtë poezi antologjike, ështëi një origjinaliteti të pashoq.Në një vështrim vertikal të poezisë,fjalët :

, krijojnë imazhin emirësisë, paqes. Krijohet kështu,

teatri i lojës së shpendit të zi mepëllumbat, i cili është i njëshkallëzimi zbritës, degradues.Ambienti është tërësisht shqiptar, mebjeshkë e vërri, me një larmimahnitëse paqeje

Këto stilema janë prurje mjaftinteresante të krijimit të imazheve tëp a q e s, l u m t u r i s ë , m i r ë s i s ë ,kënaqësisë, imazhe që përftohen ngakonceptime, përfytyrime, imagjinatadhe forca e talentit të mësuesit tëletërsisë në bashkëbisedim menxnënsit e tij.Cilësimi metaforik i kësaj poeziemund të jetë ai tjetërsimit të individitdhe trojeve.Kështu ne mund të krijojmë imazhinqë në vargun e parë kur një korb vjennga diku.

• Ku dhe nga vjen?Ç u d i t ë r i s h t va r g u i p a r ë

përcakton, h a r m o n i z o n eintonon gjithë rrjedhën ekrijimit, psikologjinë e v j e r s h ë s ,llojin e lëndës poetike.

Stilemat,, j ap in imazh in e

vendit ku ka ardhur korbi, i cili,krejt natyrshëm, ndërtonnëntekstin e

kontrastit të vendit nga aivjen.Titulli i poezisë i ngjan njësentence e cila të jep mundësi të

s h u m t ainterpretimi si:• m e m i r ë s i , d i k u r, n ë n j ëmoment, mundet edhe më ekeqja,• edhe djallit duhet t'i jepet një

shans,• e mira e mund të keqen

Kështu, poeti tek kjo poezi beson se jogjithnjë korbi është ngjyra e vdekjesSi për të treguar vlerën e një dite, apotë një çasti përballë kohës së amshuar,Camaj i ka dhënë mundësi korbit tëtjetërsohet vetëm për një ditë, vetëmpër një çast.Nga ana tjetër ndarja natyrore në të

mirë e në të këqij, në të bardhë e në tëzezë, për poetin nuk është gjithnjëkështu.Teksa korbi vështron vallen epëllumbave të bardhë, ngriu në venddhe e pa veten më zi se kurrë.Por ai nuk guxoi të prishë vallen etyre, nuk guxoi të jetë një njollë e zezënë atë sfond të bardhë( Përdorimi ishumësit të pëllumbit dhe njëjësit tëkorbit ta jep këtë mundësi)Dhe për këtë e mori shpërblimin...”endjeu veten korbi pëllumb nëshpirt...”Simbolet nga bota e kafshëve poeti imerr për të krijuar paralele motiveshuniversale.Kështu poezia jonë, ndërtohet mbialegorinë universale të pëllumbit dhekorbit.Pëllumbi dhe korbi njëkohësishttregojnë raportin midis së mirës dhe tëk e q e s , t r e g o j n ë p r o b l e m i nekzistencialist të njeriut, të kërcënuare rrezikuar nga korbi i ardhur, poredhe brenda vetes, gjë që e bënpoezinë të një niveli të lartë artistikdhe të një thellësie shumështresore ekuptimore.

Gjithçka është e saktë. Atë që karrokur syri i poetit që në fëmijërinë etij, në bjeshkët e tij, është regjistruar,d e p o z i t u a r , s i s t e m u a r d h eshtresëzuar.Dhe thënia e Beketit se ”Poeti ka njëzemër në kokë” i shkon për shtatCamajt që mrekullisht na shpalos atëqë ka rrokur, sistemuar, regjistruar eshtresëzuar kaq harmonikisht samësuesit e nxënësit të shkollës sëmesme nuk i mbetet gjë tjetër vetëm tëgjejnë së bashku virtuozitetin e gjuhëspoetike.Me poezinë e tij Camaj, krijonmarrëdhënie gati të padukshme dukei lënë një vend të lirë aktiv lexuesit, tëjetë ai që të përjetojë e meditojë nëmënyrë të hapur dhe subjektive për taribërë poezinë e tij duke ndërtuarkështu tekstin paralel.

« Një ditë e ka edhe korbi »Martin Camaj

Korbi dhe pëllumbi.

Korbi i zi

Pëllumbi, i bardhë

dheu i butë, vallet, nën hijen eullinjve, gazëllimi i përgjithshëm,ritmi i flatrave

(vallja, pëllumbat,ullinj)

”Erdh një korb te dheu i butë...”dheu i butë, nën hijen e

u l l in jve

Vjollca Spaho

19


Mësuesi i letërsisë dhe një model interpretimi nga Martin Camajt


Mjedisi është një fjalë që përshkruan tëgjithë faktorët e jashtëm dhe kushtet qëndikojnë në natyrën, jetën, sjelljen,rritjen dhe zhvillimin e organizmave tëgjallë. Mjedisi ka të bëjë me të gjitha atorrethana të cilat kanë ndikim mbi qenietnjerëzoreqënga lindja derinëvdekje.Të gjitha gjërat rreth nesh, mbisipërfaqe të tokës dhe nën tokë përbëjnëmjedisin. Këtu përfshihen pemët,bimët, kafshët, zogjtë, pyjet, lumenjtë,malet, liqenet etj.Roli i mjedisit ka qenë shumë irëndësishëm që nga kohërat e lashta.Mjedisi është dy llojesh – mjedisinatyrordhemjedisi shoqëror.Mjedisi natyror është i lidhur menatyrën, e cila përfshin ajrin, ujin, pyjet,tokën, kafshët, zogjtë, etj. Të gjithëkomponentët e mjedisit ruajnëekuilibrin e tyre, por njeriu e ndotmjedisin nga injoranca dhe pakujdesia.Ndërkaq, mjedisi shoqëror shprehetpërmes veprimit dhe reagimit tëmarrëdhënieve shoqërore.

Të gjitha aspektet e jetës së njeriut janëtë përfshira në fushën e mjedisitshoqëror, si p.sh. aspektet politike,ekonomike, fetare, shpirtërore, fizike,intelektuale etj. Në këtë drejtim, arsimiluan një rol shumë të rëndësishëm nëjetën e njeriut. Arsimi nxit qenietnjerëzore të mendojnë, të analizojnëdhe tëveprojnënëmënyrëmëtëmatur.Pjesën e parë të jetës së tij njeriu e kalonduke u arsimuar. Në këtë fazë, pra nëmoshat e reja, është më lehtë që tëndikohet për të arritur ndryshimet edëshiruara. Përgjegjësia për ta bërë këtëqëndron te mësuesit që japin mësim nëkëto nivele. Rrjedhimisht, më lehtëmund të ndodhë ndryshimi te këtogrupmosha.Mjedisi është pjesë e pandashme e jetëssonë, andaj mbrojtja e tij është detyrë etë gjithëve. Mirëpo, vetëdijesimi dheedukimi rreth ambientit është inevojshëm qysh në fazat e hershme kur

fëmija fillon të kuptojë dhe kjo nevojë(detyrë) duhet të jetë në rritje sidomospër nxënësit. Për faktin se tek të rinjtëfillon të bëhet shprehi dhe pastajnxënësit do të identifikohen me njëedukatëdhekulturë të tillë.Në shoqërinë tonë, ruajtja e ambientitnuk është marrë seriozisht nga njerëzit.Ekziston një mendim apo bindje tenjerëzit se hudhja e mbeturinave tëvogla nuk shkakton ndotje të madhe.Është mendim i gabuar, për shkak seedhe ashtu kemi shumë pak sipërfaqe tëgjelbëruara. Këto qëndrime janë përshkak të mungesës së informimit apoarsimimit rreth çështjeve mjedisore dhembajtjes së ambientit të pastër. Në disahulumtime të bëra kohëve të fundit karezultuar se në kryeqytetin tonë vetëm 2metër katror për banor është hapësirë egjelbëruar.Jo rastësisht thuhet se mësimi efektivndodh në fëmijëri, rrjedhimisht nëshkollën fillore. Një mësues në shkollënfillore, çdo vit mësimor mund t'i ketërreth 30 nxënës në klasë. Secili mësuesligjëron rreth 40 vjet në shkollë. Kështuvetëm ndikimi i drejtpërdrejtë imësuesit do të ishte te rreth 1200nxënës, ndërkaq shifra është shumëfishmë e madhe kur kemi parasyshndikimin indirekt të edukimit dhevetëdijesimit.

Degradimi i shpejtë i mjedisit është njënga problemet kryesore në ditët esotme. Ne varemi nga mjedisi, përshkak se që nga lindja deri në vdekje tëgjitha veprat tona janë të ndikuara nganatyra. Prandaj, është koha për tëmenduar, se sa kujdesemi për mjedisin?Kujdesi ndaj mjedisit është kujdes ndajvetvetes. Popullsia gjithnjë në rritjeështë një nga shkaqet themelore eproblemevemjedisore.Mjedisi na siguron burime jetësore, porato janë shumë të kufizuara.Mungesa evetëdijes për ambientin është shkakukryesor i zhvillimeve të tilla. Ligjërimidhe sqarimi rreth çështjeve mjedisorenë klasë duke ndarë pak minuta, apopërmes shembujve të ndryshëm ngaana e mësuesve do të ketë efektepozitive te nxënësit dhe popullata nëpërgjithësi. Në këtë rast duhetpërmendur se shpeshherë na ndodh t'ishohim nxënësit kur shkojnë në shkollëapo kthehen nga shkolla dhe pasi hanëndonjë çokollatë, keksa apo gjësendetjera, letrat dhe qeset i gjuajnë në rrugëapo në natyrë të gjelbëruar pa analizuarpasojat që shkaktojnë. Po ashtu, pasekskursioneve të nxënësve në natyrë në

Mbrojtja e mjedisit - detyrë etë gjithëve

Roli i mësuesit në arsiminmjedisor

një mjedis të caktuar mund të vërehentë gjitha mbeturinat e lëna në hapësiratëgjelbëruara aporrëzë lumenjëve.Është fakt se mësuesit janë të aftë për tëgjeneruar një fuqi punëtore të nxënësvetë aftë dhe të motivuar. Ata mund tëfuqizojnë qytetarët me qëndrime, sjelljedhe vlera për të mbrojtur mjedisin dukepërdorur kanale formale dhe joformaletë arsimit. Është thelbësore që mësuesitvetë duhet të jenë të trajnuar dhe tëpajisur me aftësitë e njohuritë enevojshme për të bërë një ndryshim tëtillë.

Edukimi mjedisor konsiderohet sistrategji themelore për të arriturpërgjegjësinë mjedisore, për shkak serrit vetëdijsesimin për gjendjen eambientit. Kjo duhet të bëhet shprehidhemënyrë jetese.Kur flasim për edukimin mjedisor, nukduhet kuptuar se ai domosdoshmërishtduhet të bëhet vetëm në shkolla dhe tëndikohet vetëm te nxënësit. Duhetkujtuar se vetë veprimet dhe sjelljet e tërriturve ndikojnë madje më shumë sesaaspekti teorik tek të rinjtë. Pra, kulturaambientale duhet më tëpër të aplikohetnë praktikë dhe ajo u takon të gjithagrupmoshave.Për rrjedhojë, njohuritë rreth ambientitduhet të jenë shumë praktike, qoftëedhe si të mbillet një pemë. Po ashtu, te

nxënësit do të kenë ndikim aktivitetet endryshme si p.sh, kuize diturie rrethambientit, vizitat apo ekskursionet nëmjedise të pastërta, kopsht zoologjik,kopsht botanik, në natyrë të bleruar,vreshtari etj. Disa prej këtyremodaliteteve të edukimit mjedisorpatjetër se duhet të ndërlidhen mehigjienën dhe punët infrastrukturore tëcilat ndikojnë në mjedisin jetësor. Kjoedhe për faktin se ne ende nuk kemindonjë lëndë obligative në shkolla, ecila trajtonvetëm çështjenemjedisit.Andaj, është përgjegjësi shoqërore etërë komunitetit për ruajtjen e mjedisittë pastër dhe të shëndetshëm. Kjo ështëe nevojshme për shkak se kushtet ejetesës së njerëzve janë bërë kompleksesi rezultat i avancimeve teknologjike,urbanizimit të shpejtë dhe shtimit tëpopullsisë.

Disa nga fushat që kërkojnëndërveprim në mes të shkollës,komunitetit dhe organizatave tjera përtë ndihmuar nxënësit janë: kuptimi iproblemeve lokale mjedisore dhe gjetjae zgjidhjeve të tyre, mbajtja e mjedisitlokal të pastër dhe të shëndetshëm,shfrytëzimi i burimeve natyrore nëmënyra të kujdesshme, sensibilizimi ikomunitetit në lidhje me shqetësimetmjedisore, pjesëmarrja dhe aktivitetet

në ruajtjen e mjedisit, si dhe aktivitete tëndryshme që përfshijnë vizita nëqendrat e trashëgimisë kulturore, parqekombëtare, kënde lojërash, liqene,kopshte, etj. Prandaj, përgjegjësia përmbrojtjen e mjedisit për brezat e sotëmdhe të ardhshëm mbështetet vetëm nëqeniet njerëzore. Pra, ne kemi nevojëpër qytetarë të ndërgjegjshëm lidhur meambientin, në mënyrë që t'ua lëmëtrashëgim gjeneratave tëardhshme.Koncepti i edukimit mjedisor u shfaqnë vitet e shtatëdhjeta, me ç'rast ishtequajtur dekadë e edukimit mjedisor.Gjatë kësaj periudhe bota e kuptoi seshqetësimet dhe ndërgjegjësimimjedisor mund të përhapen vetëmnëpërmjet një programi arsimormjedisor për masat e gjera. Koncepti iedukimit mjedisor doli nga Konferencae Stokholmit, e organizuar nga KombeteBashkuara në vitin1972.Për të arritur një cilësi të mirë të jetës nëtokë për të gjitha qeniet e gjalla ështëthelbësore për të informuar njerëzitrreth problemeve mjedisore dhezhvillimit tëqëndrueshëm.Interneti dhe masmedia duhet të luajnërol të rëndësishëm për të sensibilizuaropinionin lidhurme ambientin.Është e rëndësishme për të mbajturmjedisin e pastër në mënyrë që askushtë mos e thith ajrin e ndotur, gjithashtuedhe bimët. Pra mos harroni se në qoftëse ndotja u shkakton ndonjë dëmbimëve dhe pemëve, atëherë kjo mundtë shkaktojë zhdukjen e njeriut, sepsene kemi nevojë për bimët dhe kafshëtpër të mbijetuar, bimët na japin oksigjendhe kafshët na japin ushqim, pra neushqehemi prej tyre! Mjedisi i pastër jovetëm që është i dobishëm përshëndetin tonë, por gjithashtu ështëedhe relaksues për sytë tonë. Në këtëaspekt, parqet e bukura, lumenjtë epastër, fushat e bleruara, etj., janë venderekreative, ku më së miri mund takalojmëkohëne lirë.Pastrimi i mjedisit është i rëndësishëm,sepse do të na mbrojë shëndetin. Vendijonë kaq i pasur me bukuri të ndryshmenatyrore është kthyer në një grumbullmbeturinash. Nëse nuk e pastrojmëdhe ruajmë ambientin, ndotja do tëp ë r h a p e t d h e n a t y r a d o t ëshkatërrohet. Pastërtia është gjysma eshëndetit!

Edukimi mjedisor proces ivazhdueshëm gjatë gjithë jetës

Përgjegjësia për mbrojtjen emjedisit mbështetet vetëm nëqeniet njerëzore

Kujdesi për mjedisin – kujdes për vetveten

20

21

Mirsad Kuteli


Mbi 60 për qind e popullsisë sëRepublikës së Kosovës janë tëmoshës rinore. Mirëpo, marrja mesporte e edukatë fizike e të rinjëveështë shumë e mangët, edhe pse ataduhet të tregojnë cilësit e tyre nëdegët e ndryshme sportive.Gjithsesi të rinjtë duhet që së pakunë moshën shkollore të fillojnë mëedukatën fizike dhe sportet, meqëllim që të fitojnë kondicion fizikdhe psikik për të mëshiruar jetën epërditshme. Sporti shkollor datonprej kur është mbajtur edukimi fizikdhe sporti në shkolla të arsimit tëmesme të ulët dhe të lar të.Meg j i tha të , në vendin tonëmasovizimi ka fillur viteve të fundittë marrë namin e dikurshëm tëedukimit sportiv të nxënësvendërmjet shkollave, komunave sidhe në nivelin republikan. Në këtoaktivitete, nxënësit shprehin talentine tyre në disiplinat e ndryshmesportive. Masovizimi i këtij vitikalendarik, ka arritur që të kemi njëpjesëmarr je prej 28.000 mijënxënësëve të shkollave të arsimit tëmesmë të ulët dhe të lartë të 23komunave të Republikës së Kosovës.

Rëndësia e sportit shkollor është senxënësit duhet të mësohen meedukimin fizik, për të forcuarorganizmin dhe aktivitetet e tjera përjetën e tyre personale. Megjithatë,sporti shkollor si objektiv ka edhemasovizimin, ngritjen, nxitjen,motivimin e të rinjëve për t'u marrëme edukimin fizik dhe me sport.Këto aktivitete shkollore në lëminedukatës fizike dhe sportive kanërendësi të madhe në ngritjen ekarakterit social, e nivelit të frymëss p o r t i v e , n ë e d u k i m i n epjesëmarrësve gjatë aktiviteteve qëzhvillohen, si dhe ngritjen eatmosferës festive e garuese. Sportishkollor gjithsesi i ndihmonnxënësit që të fitojnë edhe njohuri e

shkathësi të ndryshme fizike, psikikedhe ato sportive. Po ashtu, ndihmonedhe në parandalimin dukuriven e g a t ive, s i ç j a n ë : d u h a n i ,narkomania, e fenomene të tjeradevijante. Parandalimi i këtyredukurive është i domosdoshëm për

jetën e nxënësve si në aspektin ezhvillimit të organzimit, ashtu dhenë aspektin bio-kimik, anatomik efizologjik të nxënësit.

Të mirat e sporti shkollor janë tëditura. Dihet se ushtrimet fizike,edukimi fizik, kultura fizike,shkencat sportive, sportet e tjera,

sjellin të mira për një rini më tëshëndoshë. E mira e kësaj lëmieështë se gjithashtu ndihmon edhe nëngritjen e cilësive intelektuale,morale dhe të aftësive njohëse tënxënësit. Këto lidhen në mënyrëdirekte me aktivitetin e sportit

shkollor, të cilin e ofrojnë organetkompetente për të mirën e nxënësit.Aktivitetet e sportit shkollor janëedhe në të mirë të afrimit të nxënësveme bashkmoshatrët e tyre. Në këtëmënyrë maten edhe cilësitë e tyrepërmes lojërave lëvizore, në të cilatnxënësit duhet të mendojnë edhe përhumbjen, fitoren si dhe gëzimin ehidhërimin, e po ashtu edhedëshprimin. Këto emocione janë të

Rëndësia

Të mirat

d o m o s d o s h m e n ë j e t ë n epërditëshme të atyre nxënësve qëmerren me lojëra sportive. Mirëpo,të mirat e edukimit fizik dhe sportitshkollor janë të papërshkrueshmëpër nxënësit tanë për arsye se këtoaktivitete duhet filluar qysh kur

fëmijët fillojë të vijojnë mësiminfillor, e të cilat duhet të shkojnëgradualisht (shkallë-shkallë) mëangazhimet e ndryshme gjatë jetës.

Çdo gjë që ka të bejë me edukatënfizike dhe sportive në trevat tona kaproblemet e veta. Një nga të metatështë mos interesimi i trajnerëve

(ekspertëve) të sporteve të ndryshmepër të përcjellë aktivitetin e sportitshkollor. Sporti shkollor duhet tëketë për qëllim edhe evidentimin,gjurmimin (nxerrjen) e talentëve nëshumëllojshmërinë e sporteve, tëcilat janë shumë të mangëta gjatëorganizimit të garave të sportishkollor. Trajnerët (mësuesit eedukatës fizike), në shumë raste nuki afrojnë nxënësve nëpër shkollamundësi që ata të vënë në pahaftësitë e tyre në lëmin e lëvizjevetrupore apo në një sport të caktuar.Një tjetër problem është fakti sesportistët aktiv marrin pjesë në njëdegë sportive gjatë aktiviteteve tësportit shkollor, ndërsa mund tëanashkalohen ata nxënës, të cilëtkanë talent në një degë të caktuarsportive. Këta talentë mund tëhumbasin shpresën që të merren nëtë ardhmen me sporte ku atatregojnë zotësi.Seleksionimi i nxënësve pa kurrfarëkriteri në ekipet e një shkolle, qoftëgjatë arsimit të mesëm të ulët apo tëlartë, është një nga problemetkryesore të punës më nxënës nëgarat e sportit shkollor.

Në trevat tona ka nxënës të talentuarnë sportet e ndryshme. Megjithatë,identifikimi i tyre fillon nga ana epedagogut, apo mësuesit të edukatësfizike dhe sportit në shkollën kunxënësi i ndjekë mësimet. Talenti nësport është aftësi e theksuar nëndonjë fushë sportive të veçantë, egjithashtu shprehet si dhunti, prirje,intelegjencë, aftësi mendore e njënxënësi në një sport të caktuar.Mirëpo, talenti duhet të hulumtuhetsidomos në sportet, për të cilat kemimundësi financiare, por edhe ato tëtraditës. Po ashtu, duhet tëmendohet edhe për talentët që në tëardhmen mund të jenë kuadraprofesional e pedagogjik.

Sporti shkollor është bazë kryesore ehulumtimit te të rinjët në një sport,ku nxënësit kanë një prirje apodhunti. Shpeshherë talenti në sportështë i domosdoshëm për arritjen erezultateve kulmore sportive në njëaktivitet të caktuar sportiv. Por, ështëe ditur se personi i talentuar vetvetiun u k z g j i d h a s g j ë . M i r ë p o,përkushtimi i një nxënësi të talenturnë një sport të caktuar drejtëpërdrejtdo të lidhet me rezultatin sportiv tënjë shoqërie, shkolle, apo klubisportiv të cilin nxënësi e përfaqëson.

Duhet që patjetër pedagogët(mësuesit) e edukatës fizike dhesporteve të mendojë më shumë edhemë gjatë që organzimet e sportitshkollor të paraqiten (shfaqen) edhenë n ive l mbarëkombëta rë endërkombëtarë. Një ndër arsyetkryesore, që duhet të na bëjë tëmendojmë në këtë drejtim ështëfakti se bashkëmoshatarët duhet tëprovojnë cilësitë e tyre në garën mesvete.Gjithashtu, mund të tregohemi tëzotë në lojëra të mira, të tregojmë sadimë, se duam dhe mund t'ia dalimedhe në sfera të rëndësishme të jetësdhe sportit.Federata e Sportit Shkollor nëbashkëpunim me Shoqatën epedagogëve të edukimit fizik dhesportit, duhet të mendojë më shumëpër një konferencë mësimore-shkencore e pedagogjike për t`ingrituar problemet dhe të metat që ikemi në lëminë e sportit shkollor. Poashtu, duhet të nxiten debate, e tëelaborohen tema nga kjo lëmi.Duhet të përc je l l im dhe tëdiskutojmë edhe për teknologjinë efundit në sporte, e cila kontribuon nëmasë të madhe në ngritjen e sportitshkollor dhe edukatës fizike nëpërshkollat tona.

Të metat

Sporti shkollor bazë përtalentët

Të mendojmë më shumë

22 23


Sporti shkollor domosdoshmëri për sportin kulmor

Arton Kryeziu

Mësimdhënësi krijues

Kur shkruajmë për njerëzit e ditur enë veçanti për mësuesit e merituarështë kënaqësi, por nuk është e lehtëqë me pak rreshta të skalitëshpersonalitetin e tyre, për më tepër kure ke fatin që njërin nga ta, ta keshmësues të parë. Me këta rreshta tëpaktë do të shpalosim figurën emësues Mislime Ramadani, e cilaishte dhe do të mbetët mësuese e tëgjithëve! Pamja e saj, veshja elegante,karakteri, puna, sinqeriteti, e veti tëtjera, e bënë atë për tërë jetën mësuesemodel. Grua ideale në sjellje dhe nëparaqitje, pedagoge e shkëlqyer nëe d u k i m i n d h e a r s i m i n ebrezave...ndaj prania e saj gëzonterespekt se ishte e dashur për të gjithë.Ajo me kohë u fut në zemrat efëmijëve dhe fshatarëve të Raskovësdhe të të gjithë fshatrave përrethkomunës së Kastriotit.Vite të tëra punoi pareshtur përarsimimin e të gjithëve e në veçantiluftoi për shkollimin e femraveshqiptare, të cilat aso kohe poshkolloheshin në numër të paktë.Prandaj, fjalët e saja brilante, tëmenduara mirë, domethënëse dheshpresëdhënëse për një të ardhme tëndritur hodhën rrënjë të thella në

mendjet, kulturën dhe sjelljen enjerëzve të asaj ane.Nga ditët e punës: Çdo mëngjes nëditë e vjet, e në dekada zgjohej paraagut të dritës, ku në çdo kohë e mot,në shi e borë, në fshat e qytet ajoshpejton hapat për të hap dritarediturie. Ishte e mësuese e kompletuar,ndaj kufiri kohor nuk ekzistonte përtë, por ja vlente se gjenerata egjenerata nxënësish flasim me pietetpër punë e saj edukative –arsimore.Cili nga mijëra nxënës nuk kujtonrreshtimin e tyre të pashoqmëngjeseve me shi, borë e vapë,hyrjen në klasa, ku më pas fillontemësimdhënia dhe asnjë zhurmë nukdëgjohej. Pra mësuesja Mislime ishtemodel pune për mësimdhënësit tjerë,që me sakrificë e mund të madhshkëlqeu ndër vite. Nga puna model ekësaj mësueseje vazhdonte mësimi,ku janë dëshmitarë të shumtë tëarritjeve të larta në arsimin dheedukim. Kjo flet qartë kur pas pakkohësh, asnjë fëmijë i fshatravepërreth nuk endej rrugëve, portashmë ishte në bankat shkollore,sepse në mendjet e tyre mësuesja uakishte mbjell thënien: ”Se vetëm dritëe diturisë përpara do të na shpjerë”.

Pedagogjia e saj kishte veçanti, ngaseishte e pajisur me kulturë dhe edukatëarsimore që herët, ndaj dhe shikohejsi rrallësi, si në mësimdhënie ashtuedhe jashtë saj.Ajo ishte model, sa e ëmbël aq edhe erreptë në detyrë, ku shumë nganxënësit kujtojnë ëmbëlsinë dheashpërsinë e saj, e që ishte në të mirëne tyre. Ndaj të gjithë punonin meshumë dashuri për të ditët më të mirapër ta dhe atdheun. Pra, kjo mësuesela sot emrin dhe veprën e saj, e cilaçmohet dhe respektohet nga i gjithëvendi nga erdhi dhe ku punoi. Erdhinga Kërçova e largët, nga një familjeme tradita arsimore e kombëtare, e qëlanë gjurmë të thella në ÇështjenKombëtare Shqiptare. Ngjarjet dheecuritë në jetën e saj, situatat e rënda,burgosjet, maltretimet e familjes dhetë vetë asaj që nuk mund t'i shkruajmëtë gjitha në këta rreshta, janë dritëjeshile për t'i dhënë ndriçim vendit,atdheut, njerëzve, nxënësve dhe tëgjithë atyre që e duan arsimin dheatdheun. Nuk kurseu asgjë që arsimishqip të udhëtonte kah lartësiaqiellore. Ajo doli në pension në vitin2012, pikërisht në Ditën e Mësuesit.

ESE

24 25

Nata pa yje!

Hapi faqen e parë të kapitullimit të jetës së mëhershme. I fërkoj sytë e

vegjël që ishin ngjitur e mezi dukeshin. E kam të kotë por prapë

mundohem.

Muskujt ishin tkurrur, goja dukej se ishte lidhur në nyje. Fytyra kishte

ngjyrë të zbehtë, sytë ishin futur thellë në kockat e fytyrës. Balli i tëri i

mbuluar me rrudha e nga ai pikla të vogla uji binin. Duart

dridheshin,dukej sikur ajo do bie. Buzët ishin ngjitur si me ngjitës letre.

Flokët e thinjura e të palara, e tkurrur dukej fare. Venat nuk lenin të

depërtonin tutje, gjaku ishte i ftohtë akull. Dukej si copa katrore akulli, që

hidheshin jashtë. Këmbët e shkurtra të veshura me lecka, vinte era e një

kufome të vjetër,e një gjaku të prishur e një zemre të ngordhur.

Mëngjesi pa diell kishte filluar agimin e tij. Por as ai s'ishte i plotë. Të

dridhurat e saj të cilat plasariteshin me Tokën ishin shumë të dhimbshme.

Trupi i saj i dikurshëm tashmë ishte një copë ashti i pa shije, një copë

kafshate e mallkuar për mishngrënësit. E vetme në mes të rrugës, me duar

të mbuluara me mbulesën e kuqe. Gjaku i saj kishte erën më të tmerrshme,

e lëkura e saj ishte më e frikshme se e një ujku. Mbrëmja arriti, gjethet

valëviteshin ndërmjet tyre era me grimcat e saj depërtonin në poret e

trupit. Gjethet ngjiteshin për gjakun e saj. Qielli ishte i pazbukuruar atë

natë për të,askush nuk e kërkoi. E ku pastaj të mos e urresh jetën që e

jeton,ta mallkosh momentin kur për herë të parë fillove të vajtosh,të

ngrehësh lart zërin e të bërtasësh,atëherë kur ti lëvize për herë të parë

eshtrat e vogla të trupit?. Koha kalonte e mushkëritë e pashpirt thellë

brenda saj rënkonin si të marrë, se ku do ta lëshonin frymën e fundit?.

Edhe zemra më ndali, pushoj së rrahuri dha frymën e fundit. Ktheu kokën

në një anë, lëshoi një pikë uji nga kokrra e thatë e syrit, lagu Tokën e

patretur nga shirat, e lau me gjakun e lënguar të sasisë së pluhurit të

bardhë.

Përzierje e këndshme e një vrasëses së pashpirtshme.

Shahbaze Vishaj


Esidora Ismajli

Mësuesja që u pensionua nëDitën e Mësuesit

Fotogaleria

26 27

Shkollat në Londër do të vijnë nënpresione për shkak të rritjes së shpejtëtë popullsisë së qytetit. Do të duhetfonde të nevojshme ekstra nga shtetipër shkollat fillore dhe të mesmebrenda afatit prej tre vjetësh, sipasanalizës nga një grup që përfaqëson33 njësi bashkiake të Londrës dheautoriteteve.

Numri i nxënësve në Londërparashikohet të rritet me një normëmë të shpejtë se tjetërkund në Britanitë Madhe, popullsia e kryeqytetit nëshkolla ka të ngjarë të rritet nga mëpak se 1.1 milionë në vitin e funditakademik me rreth 1.25m në 2016-17, sipas një raporti nga Këshillat eLondrës.

"Njësitë bashkiake janë duke punuarmë shumë se kurrë për të siguruar qëçdo fëmijë të ka një vend në shkollë,por ne jemi të shpejtë duke arriturkufirin se sa zgjerime dhe konvertimemund të bëhet për ndërtesat

ekzistuese . Së shpejti mënyra e vetmee krijimit të vendeve shtesë do të jetëduke ndërtuar shkolla të reja", thaPeter Johns, anëtar ekzekutiv iKëshillit të Londrës 'për shërbimet efëmijëve'.

“Presioni për vende të shkollavefillore dhe të mesme është shumë më imadh në Londër se sa në pjesë tjera tëvendit dhe në rritje me shpejtësi,kështu që është thjesht tronditëse sekryeqyteti do të marrë fonde nëmënyrë proporcionale më pak nëkrahasim me nevojën e tij".

Derisa popullsia e moshës shkolloretë Londrës është menduar të rritet me17% nga 2016-17, që është më shumëse dyfishi i ritmit të pjesës tjetër tëvendit, e cila është parashikuar tëshohin një rritje prej 8%.

Shkaktuar nga një përzierje e fluksittë popullsisë dhe bumit të fundit tëlindjeve, popullsia e përgjithshme e

kryeqytetit është rritur nga 900,000,që prej regjistrimit të vitit 2001.

Përpjekjet e autoriteteve lokale për tëkrijuar vende shtesë, duke zgjeruarshkollat ekzistuese do të thotë seka pak hapësirë për rritje tëmëtejshme, ndërsa vonesa në kohë nëndërtimin e kapaciteteve të reja do tëthotë që shkollat mund të detyrohentë përdorin klasa të përkohshme

Ndërsa njësitë bashkiake në Londërdo të ketë 576m funta në financimin ekapitalit në dispozicion për tëndërtuar shkolla të reja në mes tanidhe në vitin 2015.

“Problemi në Londër është aq akut,sepse njësitë bashkiake në Lodër endepërballen me një mungesë financimiprej afër £ 1.04bilion për të siguruarqë çdo nxënës në Londër ta ketë njëvend në një shkollë të përhershme tëvendosur deri në 2015-16”, thuhet nëkëtë raport.

Arsimi nëpër botë

Shkollat në Londër - tendosje në rritjene popullsisë

kosova, vendi i parë në rajon që digjitalizon provimin e ... · të përfitojnë 55 bursa të...

Documents