krediten rizik-predavanje 5 (1)

Управување со кредитниот Управување со кредитниот ризик во КБризик во КБ

-петта глава--петта глава-

Доц. д-р Неда Петроска - АнгеловскаДоц. д-р Неда Петроска - Ангеловска

СтруктураСтруктура

• Суштина на кредитниот ризик во Суштина на кредитниот ризик во банкарското работење; банкарското работење;

• Значење, импликации и актуелизација Значење, импликации и актуелизација на кредитниот ризик во современото на кредитниот ризик во современото работење;работење;

• Потреба и значење на управувањето со Потреба и значење на управувањето со кредитниот ризик.кредитниот ризик.

Суштина на кредитниот Суштина на кредитниот ризик во банкарското ризик во банкарското

работење работење • Банките во своето работење се среќаваат со многу Банките во своето работење се среќаваат со многу

ризици, но најголемо внимание досега му се укажува на ризици, но најголемо внимание досега му се укажува на најстариот банкарски ризик-најстариот банкарски ризик-кредитниот ризик. Тоа е кредитниот ризик. Тоа е сосема логично ако имаме предвид дека основната сосема логично ако имаме предвид дека основната функција на банките е прибирање на слободни функција на банките е прибирање на слободни парични средства и нивна редистрибуција преку парични средства и нивна редистрибуција преку различни пласмани до нивните корисници.различни пласмани до нивните корисници.

• Дефиниција: Дефиниција: веројатност од загуба произлезена веројатност од загуба произлезена од неможност за целосна, делумна или закаснета од неможност за целосна, делумна или закаснета наплата, поради неможност на кредитокорисникот наплата, поради неможност на кредитокорисникот да ги исполни своите кредитни обврски, согласно да ги исполни своите кредитни обврски, согласно договорените кредитни услови. (д-р Виолета договорените кредитни услови. (д-р Виолета Маџова, Управување со кредитниот ризик во КБ, Маџова, Управување со кредитниот ризик во КБ, Скопје 2010, стр. 18)Скопје 2010, стр. 18)


работењеработење

Кратка дефиниција: Кратка дефиниција: кредитен ризик е кредитен ризик е веројатноста должниците на банката да не веројатноста должниците на банката да не ги исполнат своите кредитни обврски ги исполнат своите кредитни обврски согласно договорените услови. согласно договорените услови.

• Во најопшта смисла, Во најопшта смисла, кредитниот ризик кредитниот ризик претставува ризик од финансиска претставува ризик од финансиска загуба како последица на неможноста загуба како последица на неможноста на должникот, од било која причина да на должникот, од било која причина да ги исполни своите финансиски и ги исполни своите финансиски и договорени обврски во целина. Притоа, договорени обврски во целина. Притоа, под кредити се подразбираат сите под кредити се подразбираат сите заеми, провизии и други побарувања, заеми, провизии и други побарувања, вложувања во хартии од вредност, вложувања во хартии од вредност, учество во капиталот, како и сите учество во капиталот, како и сите потенцијални и преземени обврски.потенцијални и преземени обврски.

Бидејќи станува збор за ризик што е поврзан со Бидејќи станува збор за ризик што е поврзан со квалитетот на поединечните кредитокорисници и нивната квалитетот на поединечните кредитокорисници и нивната неможност да ги исплатат обврските од кредитниот неможност да ги исплатат обврските од кредитниот договор, кредитниот ризик банката договор, кредитниот ризик банката не смее да го не смее да го хомогенизира.хомогенизира. Потребно е секој индивидувален Потребно е секој индивидувален краткорочен кредитен пласман да се анализира како краткорочен кредитен пласман да се анализира како индивидуален ризик. Овој ризик се јавува како резултат на:индивидуален ризик. Овој ризик се јавува како резултат на:

- - лошата проценка на краткорочната способност на лошата проценка на краткорочната способност на банката;банката;

- - отсуството на отплата на кредитот од страна на отсуството на отплата на кредитот од страна на кредитобарателот;кредитобарателот;

- - ризик што произлегува од кредитната политика којашто ризик што произлегува од кредитната политика којашто ја води банката, а е резултат на желбата и интересите на ја води банката, а е резултат на желбата и интересите на банката да се стекне со поголема добивка. банката да се стекне со поголема добивка.

Затоа, оЗатоа, околу 80 % од активата на билансот на банките се колу 80 % од активата на билансот на банките се поврзани со управувањето со овој вид ризик. Неговото поврзани со управувањето со овој вид ризик. Неговото реално идентификување и управување е клучен фактор во реално идентификување и управување е клучен фактор во работењето на банките. работењето на банките.


работењеработење


работењеработење• Видови на кредитен ризик:Видови на кредитен ризик:1.1. Кредитниот ризик има Кредитниот ризик има три димензиитри димензии ( (Joel Bessis, Joel Bessis,

Risk Management in banking, England 1999, p.81)Risk Management in banking, England 1999, p.81)

a) a) Ризик од неплаќање на кредитот- Ризик од неплаќање на кредитот- настанува кога должникот делумно или настанува кога должникот делумно или целосно не ги извршува своите договорени целосно не ги извршува своите договорени кредитни обврски и кога пазарната кредитни обврски и кога пазарната вредност на конкретниот кредит падне под вредност на конкретниот кредит падне под вредноста по која тој бил одобрен. вредноста по која тој бил одобрен. Ова е Ова е најчестата форма на кредитен ризик и најчестата форма на кредитен ризик и велиме дека кредитниот ризик ја попримил велиме дека кредитниот ризик ја попримил оваа форма кога:оваа форма кога:


работењеработење- должникот не го извршил плаќањето кон кредитниот договор ниту должникот не го извршил плаќањето кон кредитниот договор ниту

по три месеци од моментот на доспевање,по три месеци од моментот на доспевање,- должникот прекршил една од заштитните клаузули во кредитниот должникот прекршил една од заштитните клаузули во кредитниот

договор, при што автоматски се покренуваат преговори меѓу договор, при што автоматски се покренуваат преговори меѓу банката и должникот , а во спротивно банката бара да се врати банката и должникот , а во спротивно банката бара да се врати целиот долг,целиот долг,

- пазарната вредност на активата на должникот падне под пазарната вредност на активата на должникот падне под вредноста на неговиот долг. Тоа значи дека сегашните очекувања вредноста на неговиот долг. Тоа значи дека сегашните очекувања на идните парични текови не овозможуваат враќање на целиот на идните парични текови не овозможуваат враќање на целиот долг. Тука банката нема право да покрене правна постапка. долг. Тука банката нема право да покрене правна постапка.

б) б) Ризик од кредитна изложеност Ризик од кредитна изложеност се генерира од се генерира од неизвесноста на банката , колкав износ на неизвесноста на банката , колкав износ на кредити ќе одобри во иднина земено во целина кредити ќе одобри во иднина земено во целина и/или по поединечен клиент. Оваа димензија на и/или по поединечен клиент. Оваа димензија на КР доаѓа до израз кога има отворени кредитни КР доаѓа до израз кога има отворени кредитни линии, револвинг кредити или се работи за некој линии, револвинг кредити или се работи за некој вид на финансиски деривати. вид на финансиски деривати.


работењеработење• Во пракса оваа димензија на КР може да се забележи во Во пракса оваа димензија на КР може да се забележи во

неколку варијанти што укажува на разноликоста на овој неколку варијанти што укажува на разноликоста на овој ризик. Имено, се појавува во неколку околности:ризик. Имено, се појавува во неколку околности:

- кога банката ќе одобри повеќе кредити во однос на нивниот гарантен кога банката ќе одобри повеќе кредити во однос на нивниот гарантен капитал. Тогаш станува збор за капитал. Тогаш станува збор за декапитализирање декапитализирање на банките и ако на банките и ако кредитното портфолио почне да се влошува се рефлектира преку кредитното портфолио почне да се влошува се рефлектира преку загуба на капиталот до навлегување во зоната на загуба на капиталот до навлегување во зоната на несолвентност.несолвентност.

- преголемо преголемо кредитирање на една банака во пооделни стопански кредитирање на една банака во пооделни стопански сектори сектори Неповолните трендови во некој сектор предизвикуваат Неповолните трендови во некој сектор предизвикуваат влошување на квалитетот на банкарските пласмани во тој сектор и влошување на квалитетот на банкарските пласмани во тој сектор и создавање на соодветни загуби за банката.создавање на соодветни загуби за банката.

- Концентрација на кредитните пласмани кај помал број на комитенти Концентрација на кредитните пласмани кај помал број на комитенти може да предизва несолвентност и загуби кај банката кога поради може да предизва несолвентност и загуби кај банката кога поради низа причини на компаниите им се влошила финансиската состојба .низа причини на компаниите им се влошила финансиската состојба .

- Концентрација на кредитните пласмани кај нејзините основачи, Концентрација на кредитните пласмани кај нејзините основачи, раководни лица, капитално поврзани лица и сл. (Пониски кам. раководни лица, капитално поврзани лица и сл. (Пониски кам. Стапки)Стапки)


работењеработење- кредитниот ризик од изложеност се јавува и во форма на кредитниот ризик од изложеност се јавува и во форма на ризик при ризик при

обновување на кредитот обновување на кредитот кога банките им одобруваат кредитити на кога банките им одобруваат кредитити на потврдено лоши должници, капитализирајќи ја најчесто потврдено лоши должници, капитализирајќи ја најчесто кумулираната, а неплатена камата на претходните долгови. Како кумулираната, а неплатена камата на претходните долгови. Како резултат на тоа се налмалува слободниот кредитен потенцијал на резултат на тоа се налмалува слободниот кредитен потенцијал на банката и таа нема доволно средства за да ги финансисра добрите банката и таа нема доволно средства за да ги финансисра добрите клиенти (ризик на ликвидност). Често пати и ги зголемува кам. клиенти (ризик на ликвидност). Често пати и ги зголемува кам. Стапки на потврдено доброте клиенти за да ја зачува својата Стапки на потврдено доброте клиенти за да ја зачува својата профитабилност. профитабилност.

в) в) Ризик на надоместување на кредитот Ризик на надоместување на кредитот е е условен од причината за негово невраќање, условен од причината за негово невраќање, односно финансиската способност на односно финансиската способност на комитентот за враќање на истиот, од видот на комитентот за враќање на истиот, од видот на колатералот со кој кредитот бил обезбеден , колатералот со кој кредитот бил обезбеден , како неговата реална состојба и пазарна како неговата реална состојба и пазарна вредност.вредност. Ако кредитот не се враќа, а е обезбеден со лесно Ако кредитот не се враќа, а е обезбеден со лесно впаричлив колатерал, ризикот за надоместување на кредитот е впаричлив колатерал, ризикот за надоместување на кредитот е мал и загубата незначителна. мал и загубата незначителна.


работењеработење• Според банкарските операции, облиците на Според банкарските операции, облиците на

кредитниот ризик се класифицираат на:кредитниот ризик се класифицираат на:1.1. Кредитен ризик во стандардните банкарски Кредитен ризик во стандардните банкарски

операции:операции:• Ризик при кредитирање на поединци,Ризик при кредитирање на поединци,• Ризик при кредитирање на претпријатија,Ризик при кредитирање на претпријатија,• Ризик при краткорочно кредтирање,Ризик при краткорочно кредтирање,• Ризик при долгорочно кредитирање.Ризик при долгорочно кредитирање.

1.1. Специфични кредитни ризици:Специфични кредитни ризици:• Ризик на вонбилансни операции,Ризик на вонбилансни операции,• Ризик на Х.ВРизик на Х.В• Ризик на земјата. Ризик на земјата.


работењеработење• Ризик при кредитирање на претпријатијаРизик при кредитирање на претпријатија

Кај претпријатијата мора да се води сметка за индивидуализација Кај претпријатијата мора да се води сметка за индивидуализација на ризикотна ризикот

Анализата на КР поаѓа од карактерот на економската активност на Анализата на КР поаѓа од карактерот на економската активност на должникот , должината на производниот циклус, како и предвидливоста должникот , должината на производниот циклус, како и предвидливоста не економските настани кои влијаат врз неговото работење.Притоа, се не економските настани кои влијаат врз неговото работење.Притоа, се користат информации за: состојбата на кредитобарателот (финансиски користат информации за: состојбата на кредитобарателот (финансиски извештаи) кои се најчесто ревидирани, неговата кредитната историја, извештаи) кои се најчесто ревидирани, неговата кредитната историја, анализа на надворешното опкружување со цел детектирање на влијанија анализа на надворешното опкружување со цел детектирање на влијанија врз капацитетитеза отплата на кредитотврз капацитетитеза отплата на кредитот

Претпријатијата се обврзани да доставуваат континуирани финансиски Претпријатијата се обврзани да доставуваат континуирани финансиски извештаи до Б и во време на отплата на кредитот, што овозможува извештаи до Б и во време на отплата на кредитот, што овозможува навремено реагирање на евентуални негативни настани (попредвидлив и навремено реагирање на евентуални негативни настани (попредвидлив и контролиран ризик).контролиран ризик).

Истовремено се работи за високи износи на кредити, често Истовремено се работи за високи износи на кредити, често кредитобарателите може да се и акционери на Б (финансиски и кредитобарателите може да се и акционери на Б (финансиски и економски неисплатливи кредити),економски неисплатливи кредити),

традиционални клиенти кои имаат потечкотии им се одобруваат традиционални клиенти кои имаат потечкотии им се одобруваат кредити за пребродување и сл. кредити за пребродување и сл.

Видови кредитен ризикВидови кредитен ризик

Во зависност од тоа за какви пласмани се работи се Во зависност од тоа за какви пласмани се работи се

сретнуваат краткорочен и долгорочен кредитен ризик. сретнуваат краткорочен и долгорочен кредитен ризик. Деф. Деф. Краткорочниот кредитен ризик во банкарското Краткорочниот кредитен ризик во банкарското

работење претставува неизвесност што произлегува работење претставува неизвесност што произлегува од спроведување на краткорочната кредитна од спроведување на краткорочната кредитна политика.политика.

Во постапката на краткорочно кредитирање, најважни Во постапката на краткорочно кредитирање, најважни работи се определување на условите и рокот на работи се определување на условите и рокот на одобрување на кредитот и видот на субјектот кој го добива, одобрување на кредитот и видот на субјектот кој го добива, поради што краткорочниот кредитен ризик поради што краткорочниот кредитен ризик расте расте правопропорционален со рокот на правопропорционален со рокот на отплатаотплата на на кредитот. кредитот.

За КР особено е важна намената на кредитот и За КР особено е важна намената на кредитот и стопанската активност на клиентот во смисла на стопанската активност на клиентот во смисла на нејзина предвидливост.нејзина предвидливост.


Долгорочниот кредитен ризик има третман на најкомплексен ризик. Неговата комплексноста е Долгорочниот кредитен ризик има третман на најкомплексен ризик. Неговата комплексноста е резултат на долгиот рок во кој се можни појави на девијантни состојби како кај заемопримачот резултат на долгиот рок во кој се можни појави на девијантни состојби како кај заемопримачот (корисникот на кредитот), инвеститорот (банката), во окружувањето и пазарот, така и во целата (корисникот на кредитот), инвеститорот (банката), во окружувањето и пазарот, така и во целата држава, односно постои веројатност во така долгиот рок на вложување да се појават сите видови држава, односно постои веројатност во така долгиот рок на вложување да се појават сите видови ризици и истите да имаат негативно влијание на работењето на банката. ризици и истите да имаат негативно влијание на работењето на банката.

Во таа смисла банките треба да водат сметка за самиот проект (животниот циклус Во таа смисла банките треба да водат сметка за самиот проект (животниот циклус на секоја гранка, производ, претпријатијата –инвеститори) што треба да биде на секоја гранка, производ, претпријатијата –инвеститори) што треба да биде предмет на финансирање, при што може да се дефинираат следниве четири фази предмет на финансирање, при што може да се дефинираат следниве четири фази на тие процеси:на тие процеси:

Долгорочен кредитен ризикДолгорочен кредитен ризик

• Влез на пазарот-Влез на пазарот-релативноо мало учество на релативноо мало учество на пазарот со сеуште високи Т за пазарно истражување и пазарот со сеуште високи Т за пазарно истражување и промоција и разбирливи/очекувани загуби.промоција и разбирливи/очекувани загуби.

• Раст на пазарот- Раст на пазарот- Т се стабилизираат и не се толку Т се стабилизираат и не се толку големи како во пртходаната фаза, а приходите се големи како во пртходаната фаза, а приходите се зголемуваат (можности за остварување на мали добивки)зголемуваат (можности за остварување на мали добивки)

• Пазарна зрелост-Пазарна зрелост-производите веќе освоиле производите веќе освоиле значаен дел од пазарот, Т по единица п/д се намалуваат, значаен дел од пазарот, Т по единица п/д се намалуваат, а приходите се зголемуваат(фаза на значителна добивка)а приходите се зголемуваат(фаза на значителна добивка)

• Опаѓање на пазарот-Опаѓање на пазарот-п/дот веќе не е така п/дот веќе не е така атрактивен и опаѓа неговата продажба на пазарот (се атрактивен и опаѓа неговата продажба на пазарот (се јавуваат п/ди супститути) јавуваат п/ди супститути)

Долгорочен кредитен ризикДолгорочен кредитен ризик

• Банката како крБанката како крeeдитор, проценувајќи го ризикот дитор, проценувајќи го ризикот на финансирањето на проектот на својот комитент, на финансирањето на проектот на својот комитент, особено е важно да го знае особено е важно да го знае степенот на степенот на финансиско учество на комитентотфинансиско учество на комитентот во во деловниот инвестиционен потфат. Имено, доколку деловниот инвестиционен потфат. Имено, доколку процентот на сопствено учество е висок, тогаш процентот на сопствено учество е висок, тогаш може да се претпостави дека ризикот е помал. Но, може да се претпостави дека ризикот е помал. Но, инсистирањето за поголем удел на сопствени инсистирањето за поголем удел на сопствени средства, може да го насочи претпријатието кон средства, може да го насочи претпријатието кон поскромни инвестициони проекти, бидејќи поскромни инвестициони проекти, бидејќи поамбициозните бараат поголеми износи на поамбициозните бараат поголеми износи на средства, што ретко кое претпријатие ги поседува. средства, што ретко кое претпријатие ги поседува. Така, за сметка на сигурноста на Така, за сметка на сигурноста на кредитокорисниците и кредиторите, постои кредитокорисниците и кредиторите, постои опасност да трпи развојот на претпријатието. опасност да трпи развојот на претпријатието.


Ризикот на земјата Ризикот на земјата се јавува кога се работи за меѓународни кредитни работи во се јавува кога се работи за меѓународни кредитни работи во земји со забрзан развој, т.н земји со забрзан развој, т.н emerging markets, emerging markets, во кој спаѓаат и сите бивши во кој спаѓаат и сите бивши социјалистички земји. социјалистички земји.

Во основа Во основа ризикот на земјатаризикот на земјата се дефинира како можност должникот да биде спречен да се дефинира како можност должникот да биде спречен да ги исполни своите обврски спрема странскиот кредитор заради политички, правни, ги исполни своите обврски спрема странскиот кредитор заради политички, правни, општествени или економски околности кои се случуваат во неговата земја. Ризикот на општествени или економски околности кои се случуваат во неговата земја. Ризикот на земјата е земјата е специфичен вид на кредитен ризик, но се појавува од причини кои се специфичен вид на кредитен ризик, но се појавува од причини кои се неповрзани со вообичаените ризици опфатени со терминот кредитен ризик. неповрзани со вообичаените ризици опфатени со терминот кредитен ризик.

Ризикот на земјата се разликува од кредитниот ризик по неколку карактеристики:Ризикот на земјата се разликува од кредитниот ризик по неколку карактеристики:• не се однесува на бонитетот на еден должник,не се однесува на бонитетот на еден должник,• се проценува за сите комитенти на банката спрема резидентите на една земја,се проценува за сите комитенти на банката спрема резидентите на една земја,• Ги опфаќа доцнењата , неплаќањата на главниците или каматите, промените на Ги опфаќа доцнењата , неплаќањата на главниците или каматите, промените на

условите за кредит и трошоците за имобилизација на побарувањата. условите за кредит и трошоците за имобилизација на побарувањата.


• Основни појавни облици на овој ризик се:Основни појавни облици на овој ризик се:- ризик од неплаќање,ризик од неплаќање,- ризик на трансферот, ризик на трансферот, - Ризик на гаранции.Ризик на гаранции. Во основа, ризикот на земјата има две основни Во основа, ризикот на земјата има две основни

компоненти: економска и политичка компонента. компоненти: економска и политичка компонента. Економската компонентаЕкономската компонента на ризикот на ризикот произлегува од стопанските движења и произлегува од стопанските движења и стопанскиот развој, условите за работење и стопанскиот развој, условите за работење и инвестирање во земјата и нејзината надвирешна инвестирање во земјата и нејзината надвирешна ликвидност, а ликвидност, а политичката компонентаполитичката компонента на на ризикот произлегува од веројатноста за промена ризикот произлегува од веројатноста за промена на валадата или владината политика, политички на валадата или владината политика, политички нереди и војни и други работи. нереди и војни и други работи.


При анализа на кредитниот ризик се анализираат При анализа на кредитниот ризик се анализираат повеќе фактори во една земја кои може да се повеќе фактори во една земја кои може да се подведат во неколку категории:подведат во неколку категории:

-политички фактори -политички фактори -економкса положба (економски потенцијали и -економкса положба (економски потенцијали и

перформанси),перформанси),-должничка позиција,-должничка позиција,-кредитен рејтинг,-кредитен рејтинг,-пристап на меѓународниот финансиски пазар. -пристап на меѓународниот финансиски пазар. При анализата на ризикот на земјата може да се При анализата на ризикот на земјата може да се

користи моделот на користи моделот на Euromoney Euromoney кој се темели на кој се темели на процена и соодветна валоризација на три групи процена и соодветна валоризација на три групи индикатори.индикатори. Но, најзначајно внимание се посветува Но, најзначајно внимание се посветува на првите две компоненти.на првите две компоненти.

Модел за оценка на ризикот на земјатаМодел за оценка на ризикот на земјата

ИндикаториИндикатори КритериумиКритериуми ПондеПондерири

Аналитички Аналитички индикатори индикатори (50)(50)

Економска состојба на Економска состојба на земјатаземјата

Политички факториПолитички фактори

2525

2525

Кредитни Кредитни индикатори(30индикатори(30))

Должничка позиција,Должничка позиција,

Доцнење и репрограмирање на Доцнење и репрограмирање на долговитедолговите

Кредитен рејтинг Кредитен рејтинг

1010

1010

1010

Пазарни Пазарни индикатори(20индикатори(20))

Можност за банкарско Можност за банкарско финансирањефинансирање

Можност за краткорочно Можност за краткорочно задолжувањезадолжување

Пристап кон пазарот на Пристап кон пазарот на капиталкапитал

55

55

1010

ВкупноВкупно 100100

Значење, импликации и Значење, импликации и актуелизација на кредитниот актуелизација на кредитниот

ризик во современото работењеризик во современото работење• Значење и импликации.Значење и импликации. Позната е разорната моќ и Позната е разорната моќ и

негативното влијание что кредитниот ризик може да го негативното влијание что кредитниот ризик може да го има врз самите банки, а понекогас и врз банкарскиот има врз самите банки, а понекогас и врз банкарскиот систем. Во тој контекст, може да се наведат следниве систем. Во тој контекст, може да се наведат следниве причини:причини:

1.1. Кредитните пласмани Кредитните пласмани сеуште се најдоминантните сеуште се најдоминантните банкарски активности за голем дел на банките и пообем зафаќаат банкарски активности за голем дел на банките и пообем зафаќаат најголем дел од вкупното портфолио на банката, па нормално е најголем дел од вкупното портфолио на банката, па нормално е по овој основ да се очекуваат и најголемите приноси доколку по овој основ да се очекуваат и најголемите приноси доколку кредитите редовно се отплаќаат, но и најголеми загуби доколку кредитите редовно се отплаќаат, но и најголеми загуби доколку корисниците поради низа причини не го отплаќаат кредитот.корисниците поради низа причини не го отплаќаат кредитот.

2.2. Кредитните активности и по својата природа имаат Кредитните активности и по својата природа имаат влијание врз повеќе други категории неопходни за опстанок на влијание врз повеќе други категории неопходни за опстанок на банките и/или успешно работење на Б. За одобрените клредити Б банките и/или успешно работење на Б. За одобрените клредити Б пресметува камата и други банкарски надоместоци кои се за пресметува камата и други банкарски надоместоци кои се за нејзе приход. Преку изработениот план за отплата на кредитот на нејзе приход. Преку изработениот план за отплата на кредитот на Б и уредно исполнување на обврските , Б ја одржува својата Б и уредно исполнување на обврските , Б ја одржува својата ликвидност, солвентност и остварува одедена добивка ликвидност, солвентност и остварува одедена добивка


ризик во современото работењеризик во современото работење• Кредитниот ризик има директно влијане врз:Кредитниот ризик има директно влијане врз: - ликвидноста на банката-- ликвидноста на банката-очекуваните приливи по основ на очекуваните приливи по основ на

кредити не се реализираат, неможност на Б за исполнување на обврските кредити не се реализираат, неможност на Б за исполнување на обврските што директно влијае врз ликвидноста на Б;што директно влијае врз ликвидноста на Б;

- приходите на банката –- приходите на банката –не само што не остварува прилив по не само што не остварува прилив по основ на поврат на пласираните средства, туку не ја наплаќа ни основ на поврат на пласираните средства, туку не ја наплаќа ни каматата-приход на Б;каматата-приход на Б;

- капиталот на банката – - капиталот на банката – кредитните пласмани во принцип кредитните пласмани во принцип се и поголеми од капиталот на банката, потребно е многу мал дел на се и поголеми од капиталот на банката, потребно е многу мал дел на пласмнаите да станат високо ризични и да се појави потреба од пласмнаите да станат високо ризични и да се појави потреба од поголеми резервирања за потенцијалните загуби. Кога тие загуби поголеми резервирања за потенцијалните загуби. Кога тие загуби

стануваат реалност-топење на капиталотстануваат реалност-топење на капиталот,, -билансот на банката- -билансот на банката- од аспект наод аспект на големината и структурата. големината и структурата.

Со појавата на т.н ризични кредити се наручува рочната структура на Со појавата на т.н ризични кредити се наручува рочната структура на изворите и средтвата, односно активата и пасивата на Бизворите и средтвата, односно активата и пасивата на Б

--


ризик во современото работењеризик во современото работење - цените на сите банкарски п/ди-- цените на сите банкарски п/ди-во услови кога се во услови кога се

зголемува бројот на ризичните пласмани , а за одржување на ликвидноста зголемува бројот на ризичните пласмани , а за одржување на ликвидноста се прават дополнителни трошоци, неминовно е да се зголема и цените на се прават дополнителни трошоци, неминовно е да се зголема и цените на банкарските производи, односно зголемување на банкарските провизии и банкарските производи, односно зголемување на банкарските провизии и каматни стапки, за да ја оствари планираната добивка.каматни стапки, за да ја оствари планираната добивка.

-имиџот на банката –-имиџот на банката –високото ниво на ризични пласмани, високото ниво на ризични пласмани, повремените состојби на неликвидност , паѓањето на цените на акциите повремените состојби на неликвидност , паѓањето на цените на акциите на банката на пазарот на капитал, неатрактивните пасивни каматни на банката на пазарот на капитал, неатрактивните пасивни каматни стапки, сиромашната понуда на п/ди и други појави кои ја следат Б со стапки, сиромашната понуда на п/ди и други појави кои ја следат Б со изразен кредитен ризик во своето портфолио, значително влијаат врз изразен кредитен ризик во своето портфолио, значително влијаат врз имиџот на банката. (кон др банки, потенцијални и постојни клиенти, имиџот на банката. (кон др банки, потенцијални и постојни клиенти, населението како извор на депозити, потенцијалните инвеститори и др. населението како извор на депозити, потенцијалните инвеститори и др.

• Кредитниот ризик има широк спектар на Кредитниот ризик има широк спектар на влијание врз вкупното работење на Б што влијание врз вкупното работење на Б што укажува на потреба од негов сериозен третман со укажува на потреба од негов сериозен третман со цел создавање на квалитетно кредитно цел создавање на квалитетно кредитно портфолио како предуслов за опстанок на портфолио како предуслов за опстанок на банката.банката.

Управување со кредитниот Управување со кредитниот ризик ризик

• Потреба и значење.Потреба и значење.

Основна цел во управувањето со кредитниот ризик е Основна цел во управувањето со кредитниот ризик е создавање и одржување на квалитетно кредитно создавање и одржување на квалитетно кредитно портфолио кое ќе овозможи непречено работење на портфолио кое ќе овозможи непречено работење на Б, на планираното ниво на ликвидност, трошоци и Б, на планираното ниво на ликвидност, трошоци и приходи. приходи.

Каков ќе биде квалитетот на кредитното портфолио Каков ќе биде квалитетот на кредитното портфолио на Б во голема мерка зависи од способноста на на Б во голема мерка зависи од способноста на менаџментот соодветно да го имплементира менаџментот соодветно да го имплементира процесот на управување со кредитниот ризик процесот на управување со кредитниот ризик согласно неговата стратегија.согласно неговата стратегија.

Стратегијата би требало да се стреми кон одржување Стратегијата би требало да се стреми кон одржување на прифатливо ниво на ризик и остварување на на прифатливо ниво на ризик и остварување на таргетирана стапка на профитабилност на Б. таргетирана стапка на профитабилност на Б.


• Потреба и значење.Потреба и значење.

Главната цел на управувањето со кредитниот Главната цел на управувањето со кредитниот ризик (одржување на кредитното портфолио) ризик (одржување на кредитното портфолио) се реализира со остварување на две работи:се реализира со остварување на две работи:

1. избегнување на несолвентноста на Б, особено имајќи го 1. избегнување на несолвентноста на Б, особено имајќи го предвид променливото опкружувањекаде кредитниот ризик е предвид променливото опкружувањекаде кредитниот ризик е значително зголемен поради наглите и непредвидливи пазарни значително зголемен поради наглите и непредвидливи пазарни движења што го зголемуваат степенот на непредвидливост и со движења што го зголемуваат степенот на непредвидливост и со тоа можноста за несолвентност на Б.тоа можноста за несолвентност на Б.

2. да се максимира стапката на принос на капиталот 2. да се максимира стапката на принос на капиталот корегирана за ризикот. Имено, ако кредитниот ризик на Б би корегирана за ризикот. Имено, ако кредитниот ризик на Б би бил потенцијален, тоа негативни би влијаело на бил потенцијален, тоа негативни би влијаело на профитабилноста на Б за износот на вистинската загуба која профитабилноста на Б за износот на вистинската загуба која би ја намалила стапката на принос на капиталот. би ја намалила стапката на принос на капиталот.


• Потреба и значење.Потреба и значење.Елементи на управување со кредитниот ризик Елементи на управување со кредитниот ризик се:се:

• Оптимализирање на кредитното портфолио и Оптимализирање на кредитното портфолио и структуирање на активата,структуирање на активата,

• Постоење на пишани правила , организирање на Постоење на пишани правила , организирање на структурата и нејзино прилагодување кон промените,структурата и нејзино прилагодување кон промените,

• Ефикасна контрола на кредитното работењеЕфикасна контрола на кредитното работење• Информатичка поддршкаИнформатичка поддршка• Разговори со клиентитеРазговори со клиентите• Квалификувани кадри.Квалификувани кадри.


• На содржината и квалитетот на управување со На содржината и квалитетот на управување со кредитниот ризик влијаат повеќе фактори, кои во кредитниот ризик влијаат повеќе фактори, кои во основа се делат на:основа се делат на:

• 1. 1. внатрешни фактори внатрешни фактори - акционерите,акционерите,- раководството,раководството,- интерниот надзор во рамки на Бинтерниот надзор во рамки на Б- 2. надворешни фактори2. надворешни фактори- степенот на развиеност на пазарната степенот на развиеност на пазарната

економија,економија,- ефикасноста на супервизорскиот надзор врз ефикасноста на супервизорскиот надзор врз

Б од страна на регулаторното тело.Б од страна на регулаторното тело.

Управување со кредитниот Управување со кредитниот ризик ризик • Акционерите-со цел да го заштитат својот капитал тие Акционерите-со цел да го заштитат својот капитал тие

се мотивирани активно да се вклучат во управување со се мотивирани активно да се вклучат во управување со КР. Акционерите често се главни иницијатори за КР. Акционерите често се главни иницијатори за воспоставување на добар систем за управување со КР. воспоставување на добар систем за управување со КР. О друга страна, акционерите би можеле да ја О друга страна, акционерите би можеле да ја искористат својата позиција (сопственичката позиција) искористат својата позиција (сопственичката позиција) за финансирање на своите потреби.за финансирање на своите потреби.

• Раководството на Б- задача на раководството на Б е Раководството на Б- задача на раководството на Б е периодично да анализира какви се деловните периодично да анализира какви се деловните резултати на Б ида оцени дали е потребно да се менува резултати на Б ида оцени дали е потребно да се менува политиката на кредитирање. Раководството треба да политиката на кредитирање. Раководството треба да има доволно капацитет да управува со стратешки има доволно капацитет да управува со стратешки дефинираните кредитни активности и да обезбедат дефинираните кредитни активности и да обезбедат примена на усвоените кредитни политики. примена на усвоените кредитни политики. Оперативното раководство е одговорно за Оперативното раководство е одговорно за спроведување на стратегијата за управ. Со КР.спроведување на стратегијата за управ. Со КР.


• Интерниот надзор - систем на внатрешна контрола и Интерниот надзор - систем на внатрешна контрола и интерна ревизија. Внатрешната контрола немора да интерна ревизија. Внатрешната контрола немора да биде посебен организационен дел во Б и има за цел биде посебен организационен дел во Б и има за цел откривање и отстранување на недостатоците во откривање и отстранување на недостатоците во работењето. Внатрешната ревизија е дополнителен работењето. Внатрешната ревизија е дополнителен надзор кој испитува делувањето на системот на надзор кој испитува делувањето на системот на внатрешна контрола и остварување на работењето во внатрешна контрола и остварување на работењето во согласност со поставените цели. Процесот на согласност со поставените цели. Процесот на внатрешна ревизија вклучува прибирање на ревизорски внатрешна ревизија вклучува прибирање на ревизорски докази, составување извештај за извршената внатрешна докази, составување извештај за извршената внатрешна ревизија, што вклучува и издавање на мерки за ревизија, што вклучува и издавање на мерки за утврдените недостатоци, како и препораки за утврдените недостатоци, како и препораки за понатамошно делување. понатамошно делување.


• Пазарна дисциплина -Пазарна дисциплина - помага проблемите помага проблемите на една Б да не се проширан на целиот на една Б да не се проширан на целиот банкарски или финансиски систем . банкарски или финансиски систем . Делотворната финансика дисциплина бара Делотворната финансика дисциплина бара правовремено објавување на финансиските правовремено објавување на финансиските информации кои овозможуваат вистинска информации кои овозможуваат вистинска слика за работењето на Б. слика за работењето на Б.

• Надзор над работењето на Надзор над работењето на Б-настојува да Б-настојува да го ограничи ризикот со тоа што го регулира го ограничи ризикот со тоа што го регулира излезот и влезот на финансиските институции излезот и влезот на финансиските институции на пазарот, како и да се регулира обемот на на пазарот, како и да се регулира обемот на нивното работење.нивното работење.


• Постојат пет фази во управувањето КР. Постојат пет фази во управувањето КР. Тоа се: идентификација, мерење, Тоа се: идентификација, мерење, контрола, следење и отстранување контрола, следење и отстранување (намалување(намалување) на КР.) на КР.

• Неможе да се утврди процес на Неможе да се утврди процес на управување со кредитниот ризик кој управување со кредитниот ризик кој може да биде применлив за сите Б. може да биде применлив за сите Б. Секоја Б треба да рзвие сопствен Секоја Б треба да рзвие сопствен систем на управување со КР соодветен систем на управување со КР соодветен на нејзините цели, потреби и услови на на нејзините цели, потреби и услови на работење.работење.


• Идентификација на КР – Идентификација на КР – претпоставува иницијалнапретпоставува иницијална анализа на кредитното портфолио , за да може во него анализа на кредитното портфолио , за да може во него да се препознаат постоечките ризици.да се препознаат постоечките ризици.

• Целта на идентификацијата на КРпретставува Целта на идентификацијата на КРпретставува континуирано утврдување на потенцијалните континуирано утврдување на потенцијалните интерни и интерни и екстерни влијанијаекстерни влијанија

и состојби кои може да доведат до реализирање на КР. и состојби кои може да доведат до реализирање на КР. Идентификацијата на екстерните КР Идентификацијата на екстерните КР подразбира:подразбира:

-утврдување на моменталната состојба и услови на -утврдување на моменталната состојба и услови на работење на стопанскитењ субјекти во одредени гранки работење на стопанскитењ субјекти во одредени гранки ии

-проекција на влијанието на политиките, законските -проекција на влијанието на политиките, законските предлози, светските стопнаски и политички движења предлози, светските стопнаски и политички движења врз состојбата во определени гранки и субјекти. врз состојбата во определени гранки и субјекти.

Управување со кредитниот Управување со кредитниот ризикризик

Идентификацијата на интерните ризици произлегува од анализите на постоечкото кредитно портфолио, која се врши на неколку нивоа:

-колку и како се покажала ризична отплатата на пласманите по поедени стопански гранки,

- колку и како се покажала ризична отплатата на пласманите по поедини видови на банкарски п/ди,

- колку и како се покажала ризична отплатата на пласманите по поедини региони во земјата( или по поедини земји),

- колку и како се покажала ризична отплатата на пласманите по поедини нивоа на овластување за одобрување на кредити во банката,

- колку и како се покажала ризична отплатата на пласманите по поедини должници или групи на должници

Врз основа на воочените дотогашни КР се дефинираат и планираат потенцијаните/идни ризици.


• Фазата на идентификација на КР е тесно поврзана со оценка на истиот, порди фактот што самото идентификување неможе прецизно да биде определено без истовремено да се оцени дека интензитетот на негово јавување е вон границите на прифатлив КР кој Б е спремна да го прифати.

• Оценката на КР опфаќа неколку елементи:• -оценка на тековните финансиски услови за рботење• -оценка на претходните финансиски резултати,• -оценка на довербата на клучните луѓе,• -оценка на можноста за идни заемни деловни

односи и др.


• Мерење на КР – најсложена фаза. Бе квантитатаивни определување на КР не еможна негова контрола.

• Целта на мерењето на КР е преку анализа на кредитното портфолио да се утврди изложеноста на Б на КР и износот на потенцијалните загуби. Анализта на кредитното портфолио за потребите на мерење на КР вклучува:

- анализа на финансиката состојба и стабилноста на кредитниот должник,

- износи на кредитни побарувања, со цел диверзификација на ризикот,

- употреба на индикаторите на кредитниот ризик.


• Со прегедот на финансиката состојба и стабилноста на поединиот кредитен должник, со оценување на уредноста на отплатата на доспеаните побарувања и оценка на кредитното обезбедување, Б ја оценува ризичноста на секое пооделно побарување. Врз основа на тоа, се врши класификација на кредитните должници според нивната ризичност во ризични групи (А.Б,В,Г,Д). За сите кредитни должници, односно кредити, класифицирани во пооделни групи, Б е должна да одвои посебна резерва за идентификувани потенцијани загуби. (во пократки временски интервали се прават класификации)


• Значајна информација за потребите од управување со КР е нивото на изложеност на Б на КР со оглед на барањето за диверзификација. Б по пат на својата кредитна политика утврдува пожелна диверзификација на КР, и тоа:

- по клиенти (целни групи, стопански гранки), - по кредитни пласмани (вид и намена на

кредитни пласмани, структура на каманата стапка и др.),

- по рочност на пласманите (краткорочни, долгорочни пласмани, репрограмирани кредити,

- по региони.


• Индикаторите на КР – давтаат квалитативни информации за нивото на КР. Нјчесто користени индикатори се:

• -однос на активата која веројатно нема да биде вратена и вкупниот износ на кредити,

• -однос на нето отписот а кредити и вкупните кредити,

• -однос на резервации за загубите по кредити и вкупниот износ на кредити/ акционерски капитал,

• -однос на исправка на вредноста на загубите по кредити и вкупниот износ на кредити/ акционерски капитал.


• Контрола на КР – фаза во која се применуваат најразлични супервизорски стандарди накои се подведува работењето на Б, со цел да не се случат негативни последици при евентуална појава на ризикот кои би ја довеле Б да ги загрози основните принципи на своето работење.

• Контролата на КР е инструмент на менаџментот на Б и значи усвојување на кредитни процедури врз основа на начелата на кредитната политика и нивна доследна примена.таа овозможува правовремена реакција на менаџментот на промените на екстерните и интерните фактори, кои влијаат на нивото на КР во портфолиото на Б.


• Контролата на КР се одвива во континуитет и започнува од самата кредитна анализа и продолжува низ сите фази во кредитниот процес.

• Со контролата на КР се врчи споредба на реалната сотојба со поставените стандарди со намера да се презема корективна акција за намалување на ризикот. Во рамки на своите деловни политики , стандарди и процедури, Б утврдувајќи контролни лимити, мерки и активности, настојува да го отстрани, намали или да го прифати кредитниот ризик. Овие лимити ги поставува самата Б, но минималните стандарди се поставуваат од регулаторните тела.


• Контролата на КР се спроведува на три нивоа 1. Конрола на кредитното портфолио-има за цел

да обезбеди диверзификација на Р преку намалување на концентрацијата на кредитното портфолио кое се спроведува преку пропишување на ограничувања за изложување на Б по: стопански гранки, региони, видови и намена на кредитни п/ди, рочност, камата, пооделни должници или групи на должници.

2. Контрола на кредитниот должник-целта е определување на веројатноста од кредитна загуба.Оваа контрола се спроведува преку:

-утврдување на намената на кредитниот пласман и

-оценка на бонитетот на кредитобарателот (фотокопија)


• Контрола на кредитниот процес – се спроведува со придржување кон кредитните процедури кои пропичуваат постапки , обврски и овлстувања низ целиот кредитен процес.

• Притоа, кредитниот процес се дели на 4 дела: -определување на целните пазари и стопански

гранки, -постапка за обработка на кредитните барања и

обезбедувањето на пласманите, -постапка за одобрување на кредитните пласмани -тековен надзор на кредитните пласмани и

кредитното обезбедување.


• Контролата на кредитниот процес се спроведува од страна на интерната контрола во Б и од страна на екстерната контрола. (фотокопија).


• Следење на КР – се однесува на: - следење на кредитното портфолио, - следење на кредитниот должник.

Следење на кредитното портфолио се прави со цел да се споредат: тековната и посакуваната структура на кредитното портфолио (заради преземање на корективни мерки, со цел утврдените отстапувања да се минимизираат); и тековната со претходно утврдената структура (е во функција на оценка на корективните мерки кои се преземале во претходниот период и биле насочени кон подобрување на определени билансни позиции.


• Следење на кредитниот должникСледење на кредитниот должник – – тековниот надзор на кредитните пласмани и тековниот надзор на кредитните пласмани и кредитното обезбедување има еднаква кредитното обезбедување има еднаква функција и значење како и оценката на функција и значење како и оценката на бонитетот на клиентот, а тоа е минимизирање бонитетот на клиентот, а тоа е минимизирање на КР. на КР.

• Иако, квалитетното следење на кредитниот Иако, квалитетното следење на кредитниот должник ретко може да ја поправи лошата должник ретко може да ја поправи лошата оценка на бонитетот на клиентот, оценка на бонитетот на клиентот, влошувањето на квалитетот на кредитот може влошувањето на квалитетот на кредитот може да биде последица на непрепознавање на да биде последица на непрепознавање на знаците за криза на должникот, что е основна знаците за криза на должникот, что е основна задача на следењето на должникот. задача на следењето на должникот.

• Со одобрување на К и негова евиденција, Со одобрување на К и негова евиденција, започнува и постапката на следење на започнува и постапката на следење на кредитот. Следењето се однесува на:кредитот. Следењето се однесува на:

Управување со кредитниот Управување со кредитниот ризикризик• Исполнување на договорните обврски-овозможува

навремено воочување на знаците на кризата кај должникот. Покрај наплатата, се следи и доследното почитување на клаузулите во договорот (барања за доставување на фин. Извештаи, мин. Коефициенти на финан, показатели) со цел детектирање на некои нестабилности и проблеми во работата,

• Повторна оценка на бонитетот- бонитетот е променлива категорија и изворите на информации за оваа намена се: исполнувањето на обврските на клиентот, доставените извештаи, доверителите и деловните партнери на должникот и самиот должник

• Повторна оценка на кредитната документација-треба да е потполна и хронолошки водена, ажурна. Особено внимение- на должниците каде се забележуваат одредени влошувања.


• Намалување на КР-во зависност од интензитетот на ризикот и променливоста на условите на работење, Б може да се определи за различни мерки и активности за негово отстранување (избегнување), намалување (редуцирање), прифаќање (задржување). Пр. Ако загубите од ефктуирањето на КР се помали од користа, Б најверојатно ќе го прифати тој ризик (намалување на провизијата на некоја услуга со цел зголемување на бројот на депоненти)


• Менаџерите применуваат различни стратегии со цел намалување на КР:

• 1. Б вршат селекција на кредитните барања-користат интерни рејтинг системи со цел утврдување на кредитната способност (бонитетот).Доколку должникот спаѓа во категоријата на повисок степен на ризик , како компензација од него се бара повисока каматна стапка .

• 2. Б применуваат и заштитни клаузули со кои се спречува несоодветно деловно однесување на клиентите за време на отплатата на кредитот. При отстапки, Б има право да покрене соодветни санкции и на тој начин влијае на клиентите на нивно усогласување со определбите на Б во заштитните клаузули.


• 3. Б може за своите кредитни побарувања од должникот да побараат колатерал или гаранција.

• 4. Б применуваат систем на лимити по основ на: -максимален износ на одобрени кредити по

должник цо однос на капиталот на Б -максимален износ межу ризичната и вкупната

актива, -минимален износ на ликвидна во однос на вкупна

актива. • 5. Б вршат диверзификација на својата кредитна

актива по повеќе критериуми (клиенти, намена, рочност, кредитно осигурување, региони и сл.)

Б однапред делуваат на намалување ан КР.

krediten rizik-predavanje 5 (1)

Documents