krishi jagran marahti magazine february 2016

70
H$m¡eb H¥${f, H$m¡eb ^maV Ðmjmdarb ‘hÎdmMo amoJ d ì¶dñWmnZ AÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO Am§~m : CËnmXZ Am{U {Z¶m©V ^‘ksrdjh] oSKkfud o O;olkf;d ,d= ,dk eapkoj* ISSN 2455-1090 o"kZ 3 vad 2 Qsczqokjh 2016 é. 35/- www.krishijagran.com H$m¡eb H¥${f, H$m¡eb ^maV Ðmjmdarb ‘hÎdmMo amoJ d ì¶dñWmnZ AÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO Am§~m : CËnmXZ Am{U {Z¶m©V

Upload: krishi-jagran

Post on 26-Jul-2016

228 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Krishi Jagran, India's No.1 (Agriculture Media Group) How to grow more agri-production with latest scientific methods Events, news, information, product- launch, sports, politics, Entertainment etc. Right choice for agriculture fraternity

TRANSCRIPT

Page 1: Krishi jagran marahti magazine february 2016

H$m¡eb H¥${f, H$m¡eb ^maVÐmjmdarb ‘hÎdmMo amoJ d ì¶dñWmnZAÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO Am§~m : CËnmXZ Am{U {Z¶m©V

^‘ksrdjh] oSKkfud o O;olkf;d ,d= ,dk eapkoj*

ISSN 2455-1090

o"kZ 3 vad 2 Qsczqokjh 2016é.

35/-

www.krishijagran.com

H$m¡eb H¥${f, H$m¡eb ^maVÐmjmdarb ‘hÎdmMo amoJ d ì¶dñWmnZAÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO Am§~m : CËnmXZ Am{U {Z¶m©V

Page 2: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 3: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 4: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 5: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 6: Krishi jagran marahti magazine february 2016

AZwH«$_{UH$m

^maVmMo AJ«oga H$m¡Qw>§{~H$ _m{gH$ H¥$fr OmJaU

o’kZ 3 vad 2 Qsczqokjh 2016] :i;s 35

www.krishijagran.comAZwH«$_{UH$m

laiknd ,e-lh- Mksfefudlapkyd 'kkbuh bekuqoy ,e-th- okludk;Zdkjh laiknd Mk- ds-Vh- pkaMh jfoUnz rsofr;k pUnzeksgulaikndh; leUo;d lat; dqekjegkO;oLFkkid Qjgk [kkulgk;d laiknd :ch tSui=dkj bejku [kku euh"k pkSgku lkxj eYgks=k nhif'k[kk lehj frokjhO;oLFkkid ds-ts- ljU;k lkjk [kkufoi.ku lgk;d es?kk 'kekZ vQlkuk efyd pqaxh HkwfV;k iwue fo'odekZ fjadh iqUMhj lksfu;k egktu f”kQkyh egktu y{eh ik.Ms iwue iz/kku ,Xul eSjh jspy >sfo;j gsek 'kekZ fizrh pkSgku dapu flag fjfrdk jktw tSusV tkWulu jtuh dqekjh dfj'ek ysgjh ehuk ik.Ms fiz;k f=ikBh vk;'kk [kku fodkl R;kxh forjd izeq[k fu”kkar VkWdlgk;d O;oLFkkid jkgqy flag vCnql len lqtkrk xkSre vadw ;kno eksfgr iz'kkUr 'kekZ iIiw jk; iou vktxs ujsaæ “ksjrkVs vkj-,u- pkScs Ñ".kk fcgkjh f”kodkUr mikè;k; vt; dqekj gjeuizhr flag daxys[kkiky ds-ch- bafnjkfMtkbfuax /kesZUnz dqekj ;ksxs'k dqekj fdj.k xksjysdk;kZy; lgk;d nsosUnz flag izse tkuk txfn'k tkuk jatu

Subscribe

Krishi Jagran, Magazine

Marathi, Gujarati Hindi,

Punjabi, Kannada,

Telugu, Bengali, Assamese &English

Nishant Taak

09953756433

dqy ist 70

laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e- lh- Mksfefud

,e-,-lh- Ñ"kh tkxj.k % 60@9 frljk etyk] ;wlqQ ljk; ekdZsV] xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku toG] uoh fnYyh&110016 }kjk

,p-Vh- ehfM;k izslch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½

*lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA;k if=dsr çdkf'kr ys[k vkf.k fopkj ys[kdkaPks O;fDrxr

vkgsr- çdk'kd@laiknd R;kyk tokcnkj ukghr-

, 45503170

laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e- lh- Mksfefud

,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016

ds }kjk ,p-Vh- ehfM;k izslch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½

*lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhAbl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA

çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA

06 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Ñ"kh ckrE;k------10

daiuh ckrE;k----21

vkEgh çfrLi/khZ ukgh rj xzkgdkoj y{k dsafær djrks&[kkuksydj -------28

ns'kkr fidkps pkaxys mRiknu gsp vkeps y{; vkgs- MkW- caly-----------29

oSKkfud ra=Kkukpk mi;ksx djk- MkW- lh-,l- ukSfV;ky-30

Ðmjmdarb ‘hÎdmMoamoJ d ì¶dñWmnZ...31

’w$b{nH$mV ’w$bH$ù¶m {Z{‘©VrgmR>r Vmn‘mZ, AmЩVm d g§OrdH$mMo n[aUm‘...............34

AÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO..................38

Am§~m : CËnmXZ Am{U {Z¶m©V.........40

dmT>rd nrH$ CËnmXZmgmR>rgm`S´>mo’$moamMo ‘hÎd..................43

H$m¡eb H¥${f, H$m¡eb ^maV.........46

Amamo½`dY©H$ ZmMUr Am{U Ë`mnmgyZ ~Zbobo {d{dY nXmW©.........48

emídV eoVrMo AmìhmZ...............50

AmOMr dmgao ^{dî`mVrb CÎm‘ OZmdao.........52

_mZdr AmhmamV n«O¡[dH$m§Mr Cn`w�Vm.............54

'ksrd&;kauh feJ O;olk; djkosr &JhokLro----------56

ImZm-IOmZm.......58

izksM~DV ykWUp-------59

lsgr-------------------61

amOH$maU............62

H«$sS>m {df¶H$........64

{gZo‘m-{gZo‘m.......66

Page 7: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 8: Krishi jagran marahti magazine february 2016

laikndh;

& ,e-lh- MksfefudEmail: [email protected]

laikndh; www.krishijagran.com

rhoj voyacwu vlysY;k tursyk mithfodsP;k i;kZ;h lk/kukph vko';drk vkgs- tehu okijkP;k iWVuZe/;s tkLr cny ukgh- 'ksrhoj yksdla[;spk ncko vf/kd vkgs- yksdla[;sP;k vkdkjekukuqlkj tehu ok<ysyh ukgh- ek= tfeuhoj voyac.ks deh Ogkos ;kdfjrk i;kZ;h O;oLFkk gksÅ 'kdrs- rh xjt vkgs-

txkr i`Fohps rkieku lrr ok<rs vkgs- tyok;w ifjorZukdMs dks.kkps y{k ukgh- rTKkaps vls Eg.k.ks vkgs dh] iq<P;k 5&10 o"kkaZe/;s —"kh leL;k vØkGfoØkG :i /kkj.k djsy- uDdhp ;k ifjorZukiklwu 'ksrdjh uDdhp osxGk jkgw 'kd.kkj ukgh- ;kpk vFkZ 'ksrd&;kph 'ksrhlaca/kh vkOgkus ok<rhy- 'ksrhph fulxkZ'kh lacaf/kr leL;k dk;e vkgsr-

'ksrhr vk'kk dksestwu tkr vlY;k rjh jktdkj.kkps ihd ikslys tkrs vkgs- ek= iksV Hkj.;klkBh vUu ukgh vkf.k ik.khgh ukgh- ns'kkrys lokZr eksBs jkT; vlysY;k mÙkjçns'kkr 'ksrd&;kaP;k enrhlkBh vf[kys'k ;kno ;kaph ;kstuk FksV gLrkarj.k Eg.kts VªkUlQjoj vk/kkfjr vkgs- gh ;kstuk cqansy[kaMkr pkysy\ lIVsacj efgU;kr jkT;kP;k yk[kks 'ksrd&;kaP;k lkáklkBh mÙkjçns'k ljdkjus Mk;jsDV csfufQV Ldhe lq: dsyh- rsOgkiklwu 36 yk[k 'ksrd&;kauh vkrki;aZr uksan.khdj.k dsys vkgs- R;kauk vksG[ki=ns[khy feGkyh vkgsr- ;k ;kstusP;k varxZr 'ksrdjh mnkgj.kkFkZ xgw 3000 #i;s çrh fDoaVy 2015&16 P;k jCch eksleklkBh ljdkjh fc;k.ka dsaækrwu [kjsnh d: 'kdrkr vkf.k 1400 #i;kaps vuqnku /vkfFkZd lká / lcflMh vkiY;k c¡d [kkR;kr 15 fnolkaP;k vkr feGow 'kdrkr- gh ;kstuk —"kh {ks=kP;k vk.k[kh nksu leL;ka'kh fuiV.;klkBh cufo.;kr vkY;k vkgsr- nyky fdaok e/;LFk] NksVs&eksBs 'ksrd&;kauk leleku Qk;nk feGr ukgh- okLro gs vkgs dh] ljdkj o:u uhfr cuowu gk fopkj djrs dh ;k uhfr LFkkfud ikrGhoj çHkkoh gksrhy- rs gk fopkj djr ukghr dh] çR;sd leL;k vkiY;k tkxsoj

vlrs- frps lek/kku dj.;klkBh ,d –"Vh 'kks/kyh tkrs- ljdkj —"kh f'k{k.k vkf.k la'kks/kukyk lokZf/kd çk/kkU; nsrs vkgs- ts.ksd:u 'ksrh ,d ykHknk;h O;olk; gksÅ 'kdsy- uO;k ra=KkukP;k ek/;ekrwu —"kh [kpZ dehr deh d:u ;qodkae/;s —"khlkBh vkd"kZ.k ok<ork ;sbZy- 'ksrh pØO;wgkr lkiMyh vkgs- ;k pØO;wgkrwu ckgsj ;s.;klkBh ekrh vkjksX; dkMZ] iarç/kku flapu ;kstuk] ijaijkxr 'ksrh] iarç/kku ihd foek ;kstuk ;kalkj[ks dk;ZØe lq: dj.;kr vkys- lqekjs 80 yk[k ekrh vkjksX; dkMZ 'ksrd&;kauk tjh dj.;kr vkys- o"kZ 2017 i;aZr ns'kkP;k loZ 14 dksVh 'ksrd&;kauk ekrh vkjksX; dkMZ miyC/k d:u ns.;kph ;kstuk vkgs-

vkEgh uSlfxZd vkiÙkh Fkkacow 'kdr ukgh- dsoG vkEgh 'ksrhoj gks.kkjs çHkko deh d: 'kdrks- loZ çdkjps /kkU; vkf.k ljdkjh iWfdaxe/;s dehr deh 20 VDds lwV okij.ks vfuok;Z dj.;kr vkys-

jktLFkkukr 'ksrh vkf.k 'ksrd&;kaP;k fodklklkBh çR;sd {ks=kP;k tyok;w {ks=kr miyC/k uSlfxZd lzksr miyC/krrk y{kkr ?ksÅu ftYgk Lrjkoj ;kstuk r;kj dsY;k tkrkr- ;kçdkjs e/;çns'k vkf.k fcgkje/;s 'ksrdjh dY;k.k gsrwus jkT;kP;k {ks=okj 'ksrdjh leL;k lksMfo.;kr xqarys vkgs- iatkc uW'kuy c¡dsps 'ksrdjh ØsMhV dkMZ 'ksrd&;kauk ,d pkaxyh lqfo/kk nsÅ djrs-

'ksrd&;kph osnuk vkf.k ljdkjh ;kstuk'ks

08 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

AGRICULTURE W RLDThe Pulse of Agri-World

www.krishijagran.com

9 Languages (7 Indian & 1 Global), 17 States, 1 Portal � 8 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email: [email protected] Web: www.krishijagran.com � �

KRISHI JAGRAN, INDIA'S NO.1 AGRI MEDIA GROUP

n?Zw-J/-;h- feqPh ikroDThe Pulse of Rural India

కృ� ిజ�గర�కృ� ిజ�గర� ßÔÁ¿ø¸ æ±á. í ßÔÁ¿ø¸ æñá1íßÔÁ¿ø¸ æñá1í

Page 9: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 10: Krishi jagran marahti magazine february 2016

d uqdlkukps nkos yodj fudkyh dk<.;klkBh dsaæ ljdkj R;kapk Mªksuus losZ dj.kkj vkgs- R;kdfjrk yodjp ijns'kkrwu Mªksuph [kjsnh dj.;kr ;sbZy- lw=kaP;k vuqlkj vkxkeh twu efgU;kiklwu ykxw gks.kkjh iarç/kku ihd foek ;kstusP;k çHkkoh i)rhus veykr ;koh ;kdfjrk iarç/kku ujsaæ eksnh ;kauh eksBîk çek.kkr ra=KkukP;k lká ?ks.;kps funsZ'k ns.;kr vkys vkgsr-

—"kh ea=ky;kP;k vf/kdk&;kaP;k vuqlkj ;k çdj.kh egkykukschl u'kuy Ø‚i QksjdkLV lsaVj cufo.;kP;k ;kstusyk Loh—rh fnyh tkrs vkgs- vf/kdk&;kuqlkj fidkapk okLrfod vkf.k tyn losZlkBh vxksnj ,dk Mªksuph [kjsnh dsyh tkbZy- R;k ;'kkP;k vk/kkjkoj R;kaph la[;k ok<fo.;koj fopkj dsyk tkbZy-

"khea=h jk/kk eksgu flag Eg.kkys dh] {ks=QG tjh deh vlys rjhgh gokeku vuqdwy vlY;kus ns'kkr xOgkps mRiknu 2015&16 e/;s ekxP;k o"kkZP;k 8-89 dksVh Vu Lrjkgwu vf/kd jkg.;kph 'kD;rk vkgs- rs Eg.kkys dh] ;k o"khZ xOgkps {ks=QG o"kZ 2014&15 ¼tqyS&twu½P;k rqyusr deh gksrs- ek= ihd mRiknu vf/kd jkg.;kph 'kD;rk vkgs- dkj.k Hkkjrh; gokeku foHkkxkus ekpZi;aZr fLFkj gokekukph Hkfo";ok.kh dsyh vkgs-

ekxP;k o"khZ 2014&15 e/;s nq"dkG vkf.k vodkGh ikolkeqGs xOgkps mRiknu ?kljys gksrs- rs 8-89 dksVh Vu gksrs rj R;kP;k ekxP;k o"khZ 9-59 dksVh Vu gksrs- lw=kaps Eg.k.ks vkgs dh] Jh flag ;kaP;k vuqlkj ;kosGh xgw 'ksrhph fLFkrh pkaxyh gksrh- R;kps dkj.k ekxP;k dkgh fnolkaiklwu rkieku deh gksrs- ihd mRiknu lq/kj.;kph 'kD;rk vkgs- dkj.k gokeku foHkkxkus QsC#okjh&ekpZ efgU;knjE;ku vuqdwy gokekukph Hkfo";ok.kh dsyh- ;ko"khZ mRiknu ekxP;k o"kkZP;k rqyusr cjsp tkLr vlsy-

Ulwu deh vlY;kus mRiknu ?kV.;kph 'kD;rk vkgs- ek= R;kuarj 2015&16 njE;ku foi.ku o"kkaZr ljdkjph rkanwG [kjsnh 25 VDD;kauh ok<wu 2-44 dksVh Vui;aZr iksgkspyh vkgs- Hkkjrh; [kr egkeaMG vkf.k jkT; ljdkjP;k ,tUlh [kjsnhps dke djr vkgsr-

ekfgrh vuqlkj ljdkjus v‚DVkscjiklwu lq: >kysY;k foi.ku o"kkZr 3 dksVh Vu rkanwG [kjsnhps y{; Bsoys vkgs- ekxP;k o"khZ ;kp dkGkr ;k ,tUlhus 1-96 dksVh Vu rkanwG [kjsnh dsyh gksrh- laiw.kZ foi.ku o"kkZr rs 3-2 dksVh Vu gksrh- iatkc vkf.k gfj;k.kkr rkanwG [kjsnhps dke iw.kZ >kys vkgs- rj mÙkj çns'k] NÙkhlxM] vka/kz çns'k vkf.k rsyax.kkr osxkus pkyys vkgs- lw=kaps ekuys rj ljdkjh vkdMîkauqlkj mÙkj çns'kkr rkanwG [kjsnh ;ko"khZ ok<wu vkrki;aZr 21-5 yk[k Vu gksrh- ekxP;k o"khZ ;kp dkGkr 11-5 yk[k Vu gksrh- ;kçdkjs NÙkhlxMe/;s [kjsnh 28-6 yk[k Vuus ok<wu 37-2 yk[k Vu] vka/kz çns'kkr 10 yk[k Vuus ok<wu 19-2 yk[k Vu >kyh-

xgw mRiknu vf/kd vl.;kph vk'kk&Ñ"khea=h —

ihd uqdlkukph rikl.kh Mªksuus gks.kkj

ih

rkanwG [kjsnhr o`)h]2.44 dksVh Vuis{kk vf/kd ek

єkh ckrE;k www.krishijagran.com

10 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 11: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 12: Krishi jagran marahti magazine february 2016

rjjk"Vªh; cktkjkr vkrk HkkjrkP;k eksBîk osyphph ekx.kh ok<.kkj vkgs- xaxVksd ;sFkhy Lik;lsl cksMZus ;k xks"Vhpk [kqyklk djr EgVys dh Hkkjrkr vR;kf/kd ekSY;oku&elkys fuekZ.k dj.kkjs flDdhe gs tSfod 'ksrh jkT; Eg.kwu ?kksf"kr dj.;kr vkys- 'ksrd&;kauk vkepk lans'k vkgs dh rs fu;kZrd cuys- gh ckc LikbZlsl cksMZps v/;{k M‚- ,- t;fryd ;kauh xaxVksdP;k ,dk lekjaHkkr lkafxryh-

rs Eg.kkys dh] gs FksV vlwu lq–< vkgs- Þgs rj e/;LFkkauk gVo.;klkBh dj.;kr ;srs- R;keqGs ihd O;kikjkr dki.kh dsY;kuarj e/;LFkkapk gLr{ksi deh gksbZy- LikbZlsl cksMZtoG lqekjs 50 deZpk&;kaph ,d Vhe vkgs- rs tSfod 'ksrh djrkr- ;sR;k o"kkZr elkY;kP;k 'ksrhiklwu vf/kd defo.;klkBh l'kä dj.;kP;k mís'kkus flDdhee/;s dke lq: vkgs- M‚- t;fryd Eg.kkys dh] ÞLik;lsl cksMZ flDdhepk flaxrke ikjaifjd elkyk cktkjkr vkiys çfl) ikf{kd fyykoklkBh ,d bZ&eapkpk 'kqHkkjaHk dj.;kpk vkgs- T;keqGs eksBîk osyphP;k 'ksrhyk vkrkiklwu lgk efgU;kar vk.k[kh çksRlkgu feGsy- gs fMftVy Hkkjr vfHk;kukuqlkj vlsy-ß

M‚- t;fryd ;kauh lkafxrys dh] ÞtSfod i)rhus mRiknhr dj.;kr vkysY;k eksBîk osyphph fdaer rqyusus vf/kd vlw 'kdrs- ijns'kkrhy çhfe;e oxkZP;k xzkgdkaph la[;k ok<Y;kus osyph fuekZR;kaph la[;k ok<.kkjh vkgs-ß rs Eg.kkys dh] Þvkrk letwrnkj okijdrkZ vfrfjä iSls pqdfo.;klkBh r;kj vkgs-ß M‚-

t;fryd vuqlkj tSfod :ikus mRiknu ?ks.;kr vkysyh eksBh osyph l/;kP;k

ljdkjP;k ^esd bu bafM;k* fe'kups vk.k[kh ,d mnkgj.k vkgs- T;kpk mís'k ns'kkyk Lons'kh :ikus fodflr mRiknukp s ,d o S f'od d s aæ cufo.;kpk vkgs-

gs y{kkr ?ks.;klkj[ks vkgs dh] Hkkjrkr 2014&15 e/;s 665 Vu eksBîk

osyphph fu;kZr dsyh- vkdMîko:u letrs dh] vyhdMsP;k vkfFkZd o"kkZr

ifgY;k lgkekghr fgeky;kP;k ,dk fuf'pr çns'kkr vfr'k; lqxa/kh vlysY;k elkY;kus

vkarjjk"Vªh; cktkjkr ns'kklkBh 2011 e/;s 50 yk[k #i;s feGoys- jkT;kP;k 17000 gsDVj {ks=kr eksBîk osyphps mRiknu ?ks.kkjs flDdhe o"kkZyk 4000 esVªhd Vu ¼ns'kkP;k mRiknukP;k 90 VDds½ elkY;kps mRiknu djrs-

eksRFkku fo|kihBkraxZr lapkfyr —"kh foKku dsaækr^ikni tkrhps laj{k.k vkf.k 'ksrd&;kaps vf/kdkj

vf/kfu;e 2001* ;k fo"k;koj çf'k{k.k vkf.k tkx:drk dk;ZØekps vk;kstu dj.;kr vkys gksrs- T;kr ifjljkrhy 'ksrd&;kauh eksBîk la[;sus lgHkkx ?ksryk- dk;ZØekps çeq[k ikgq.ks tks/kiwjP;k —"kh ra=Kku ç;ksx vkf.k la'kks/ku laLFkkukps lapkyd M‚- ih- ih- jksfgYyk Eg.kkys dh] Hkkjr ljdkjus 'ksrd&;kalkBh ,d vlk vf/kfu;e ikfjr dsyk vkgs- T;k varxZr ,[kk|k 'ksrd&;kdMs vlk ikni vuqokaf'kd inkFkZ miyC/k vlsy tks l/;kP;k ikni vuqokaf'kd inkFkkZis{kk fHkUu vlY;kl ojhy vf/kfu;ekP;k varxZr uksan.khdj.k d: 'kdrkr-

fof'k"V ikgq.ks vkf.k ofj"B çtud M‚- fot; çdk'k vk;Z ;kauh 'ksrd&;kauk ;k vf/kfu;ekP;k varxZr vf/kdkj o fu;ekaph foLr`r ekfgrh fnyh- —"kh foKku dsaæ] Jhxaxkuxjps dk;ZØe leUo;d M‚- ch- ,l- fl)w ;kauh 'ksrd&;kauk vkiys vf/kdkj o drZO;kP;k mís'kkus tkx:d gks.;kcíy lqpfoys- ;k fn'ksus 'ksrd&;kauk iq<s tk.;kps çksRlkgu fnys- rs Eg.kkys dh] jksghMklkj[kh e`rçk; ouLirh vkgs- R;kr la/kh 'kks/krk ;sbZy- —"kh foKku dsaækps dk;ZØe leUo;d M‚- vuqi dqekj ;kauh dk;ZØekr mifLFkr loZ ikgq.;kaps Lokxr dsys- R;kauh Þikni tkrhyk laj{k.k rlsp 'ksrd&;kaps vf/kdkj vf/kfu;e&2001** fo"k;kP;k egRokoj çdk'k ?kkryk- dk;ZØekps lw=lapkyu M‚- paæ'ks[kj 'kekZ ;kauh dsys-

xzk

'ksrdjhns[khy fu;kZrnkj >kys & M‚- t;fryd vka

ikne tkrhps laj{k.k vko';d & M‚- jksfgYyk

єkh ckrE;k www.krishijagran.com

12 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 13: Krishi jagran marahti magazine february 2016

pkS/kjh vWxzks] tGxko

�यापार� / �यापार भागीदारां�या �नय�तीसाठ� वर�ल लेमकेन इं�डया मोबाईलवर संपक� साधन �याचा भाग बना.ु ू

या एक� पढे जाऊया...!!ु

Page 14: Krishi jagran marahti magazine february 2016

fM;u 'kqxj feYl vlksfl,'kuus ns'kkr o"kZ 2015&16 e/;slk[kj mRiknu dikr gks.;kps vuqeku vkgs- vlksfl,'kups

Eg.k.ks vkgs dh] ns'kkr 1 v‚DVkscjiklwu lq: >kysY;k lk[kj o"kkZr lk[kjsps mRiknu 260 yk[k Vu vlw 'kdrs-

lk[kj mRiknukiwohZP;k vuqekukuqlkj bLekus 3-7 VDD;kph dikr dsyh- bLekps Eg.k.ks vkgs dh] egkjk"Vªkr nq"dkGkeqGs ÅlkP;k mRiknukoj ifj.kke >kyk- gsp dkj.k vkgs dh] vuqekukr dikr djkoh ykxyh- lk[kjsps deh mRiknu vkf.k Hkkjrkph e;kZfnr fu;kZr vlY;kus lk[kjsP;k oSf'od fderhyk cGdVh feGsy-

ba

xP;k c&;kp o"kkaZiklwu th,e fidkauk eatqjh u ns.;kcíy ppkZ gksrs vkgs- T;klkBh dsaæ ljdkjus ,dk lferhps xBu dsys- ;k fn'ksus ikÅys mpyr th,e eksgjhyk eatqjh ns.;kph xks"V iq<s vkyh- ek= cjkp fojks/k gksr vlY;kus dsaæ ljdkjP;k tsusVhd baftfuvfjax vWçwoy desVh ¼thbZ,lh½ yk vuqokaf'kd :ikus laof/kZr eksgjhyk eatqjh ukdkj.;kr vkyh-

'ksrdjh la?kVuk] la?k o jkT; ljdkjrQsZ fojks/k >kY;kuarj dsaæ ljdkj th,e eksgjhyk okf.kfT;d eatqjh ns.;kr vleFkZ jkfgyh- —"khea=h jk/kkeksgu flag ;kauh th,e fidkaps la'kks/ku fofu;ked ekunaM vuq:i ekU;rk ns.;kps leFkZu djrkr- R;kaps Eg.k.ks vkgs dh] eatqjhuarj fidkaps mRiknu ok<sy- gs y{kkr ?ks.;klkj[ks vkgs dh o"kZ 2010 e/;s th,e okaX;kaoj fucaZ/k ykn.;kr vkys gksrs-

fjckalkBh vuqnkukoj ujsaæ eksnhauh Hkj fnY;koj ljdkj jk"Vªh; vUu lqj{kk vf/kfu;e eksBîk çek.kkoj ykxw dj.;kP;k r;kjhr vkgs- ;k lanHkkZr feGkysY;k ekfgrhuqlkj R;kdfjrk 130000 dksVh #i;kaph rjrwn vlsy- ;ko"khZP;k vFkZladYikr nqIiV jDdesph rjrwn vlsy- ;ko"khZP;k vUu

vuqnkuklkBh 124419 dksVhaph rjrwn dj.;kr vkyh- gk vf/kfu;e vkfFkZd o"kkZP;k lq#okrhiklwu Eg.kts 1

,fçyiklwu iw.kZi.ks ykxw dj.;kr ;sbZy- lw=kaP;k vuqlkj ;kstusph ekfgrh ns.kk&;k vf/kdk&;kaps

Eg.k.ks vkgs dh] vUu lqj{kk vf/kfu;e 1 ,fçyiklwu 27 jkT; vkf.k dsaæ'kkflr çns'kkae/;s lekfo"V 70 dksVhgwu vf/kd ykHkkFkhZuk lkekowu ?ksbZy-

lk[kj mRiknukr gks.kkj dikr

th,e eksgjhyk eatqjh feGw 'kdyh ukgh

ek

vUu lqj{kk dk;|kpk ijh?k ok<sy

x

єkh ckrE;k www.krishijagran.com

14 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 15: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 16: Krishi jagran marahti magazine february 2016

æ ljdkjus [kksc&;kpk fdeku geh Hkko ¼,e,lih½ ok<fo.;kpk fu.kZ; ?ksryk vkgs- lw=kaps Eg.k.ks vkgs dh] vkrk fefyax [kksc&;kP;k ,e,lih o"kZ 2016 lkBh 400 #i;s ok<owu 5950 #i;s çrh fDoaVy dj.;kr vkyk- gk Hkko ok<fo.;kr vkY;kus ukjGkP;k 'ksrhyk çksRlkgu feGw 'kdrs- vkfFkZd çdj.kkar dWfcusV dfeVhus cky [kksc&;kpk fdeku geh Hkko 410 #i;kauh ok<owu 6240 #i;s çrh fDoaVy dsyk vkgs-

"dkG] iwj v'kk uSlfxZd vkiÙkhauh =Lr vkf.k ekxP;k o"khZ m'khjk vkysY;k ekUlwueqGs ns'kkr [kk|kUu mRiknukr eksBîk çek.kkr ?klj.k ikgk;yk feGkyh- LFkkfud cktkjkr mRiknukaph derjrk vkf.k fderhr myFkkikyFk >kY;kus 'ksrd&;kaph fLFkrh

uktwd >kyh- ;kpk ifj.kke Eg.kts l/;k Hkkjrkyk lqekjs 16 o"kkZuarj eD;kph vk;kr djkoh ykxyh- rj ;sR;k dkgh efgU;kae/;s [kk| inkFkkaZph eksBîk çek.kkr vk;kr djkoh ykxsy- çkeq[;kus xgw] MkG vkf.k rsyh; inkFkkaZpk R;kr lekos'k jkghy- lw=kaP;k vanktkuqlkj lk[kj vk;kr dj.;kph r;kjh lq: vkgs- rsy ?kVdkacíy cksyk;ps >kys rj o"kZ 2014&15 e/;s 45 yk[k Vu rsy ?kVdkaph fu;kZr bjk.k] tiku] dksfj;k vkf.k rSoku v'kk ns'kkae/;s dsY;kuarj Hkkjr ;ko"khZ vk;kr dj.;kP;k fLFkrhr iksgkspyk vkgs-

&;kp dkGkuarj dka|kps Hkko deh gks.;kph 'kD;rk fnlr ukgh- ;k lanHkkZr feGkysY;k ekfgrhuqlkj egkjk"Vªkrhy yklyxko ?kkÅd cktkjkr dka|kpk Hkko 10 #i;s çrh fdyksis{kk [kkyh vkys vkgsr- l/;kP;k vkfFkZd o"kkZr vkri;aZrpk lokZr deh Hkko vkgs-

dka|kps Hkko lIVsacje/;s 41-30 #i;s çrh fdyks gksrs- ts lqekjs 76 VDD;kauh vf/kd rqVwu QsC#okjhr 9-5 #i;s çrh fdyks >kyk- ukf'kde/kwu feGkysY;k vkdMsokjhuqlkj dka|kpk ?kkÅd Hkko fdeku 7 #i;s rj deky 14-22 #i;s çrh fdyks vkgs- ns'kHkjkr lq/kkfjr iqjoBk ikfgY;kl dka|kps Hkko 1 rs 2 #i;s çrh fdyksus ?kl: 'kdrkr-

th QGs&HkkT;k vk;kr dj.;kph vko';drk ukgh- dkj.k vkiyk ns'k txkr ;k ?kVdkapk fo'kky mRiknd vkf.k vkRefuHkZj ns'k Eg.kwu ukok:ikl

;srks vkgs- ,dk vgokykuqlkj ns'kkr QGs vkf.k HkkT;kaoj vf/kd vk;kr 'kqYd vk;krhe/;s eksBh vMp.k Bjr gksrs- R;keqGs foØhoj çkeq[;kus Qjd iMr gksrk-

lw=kaP;k vuqlkj czksdksyh] xktj] dsGh] vuul] iibZ] Vjcwt vkf.k fgjO;k fejphoj 30 VDD;kaps vk;kr 'kqYd ykxrs- rj yl.khoj 100 VDds vk;kr 'kqYd ykxrs- MCY;w,pvksph Hkkjrkr çrh O;äh 400 xzke xzg.k dj.;kP;k f'kQkjlhP;k

rqyusr QGs vkf.k HkkT;kapk nSfud okij deh vkgs] vlsgh lw=kaps Eg.k.ks vkgs-

rk

єkh ckrE;k www.krishijagran.com

ljdkjus ok<oys [kksc&;kph fdaer

dsa

loZ çdkjP;k ç;Rukauarj [kk|kUukph vk;kr

nq

dka|kP;k njkiklwu fnyklk feG.kkj c

QG&HkkT;k vk;krhph vko';drk ukgh

16 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 17: Krishi jagran marahti magazine february 2016

सोमानी सी�स

शतेक-यांचा

सह�वासी

Page 18: Krishi jagran marahti magazine february 2016

jdkj lalnsP;k vkxkeh vFkZladYikr iapk;rhr efgykalkBh 33 VDds vkj{k.k ok<wu 50 VDds dj.;kpk çLrko ;srks vkgs- iapk;rh jkt ¼vuqlwfpr {ks=kapk foLrkj½ vf/kfu;e dk;kZfUor fo"k; vkf.k fn'kk laca/kh ,d jk"Vªh; dk;Z'kkGsr xzkeh.k fodkl vkf.k iapk;r jktoj fopkj dj.;kr vkyk- lw=kaP;k vuqlkj jkT; ljdkj iapk;rhr efgykauk 50 VDds vkj{k.k ns.;kP;k fopkjkr vkgsr- ijarq lafo/kkukrhy lq/kkj.ksuarj ns'kkr veyctko.kh gksbZy-

loZ jktdh; i{k ;k er la'kks/kukyk leFkZu nsrhy fdaok ukgh gs rj ;s.kkjk dkG Bjosy- ;k lanHkkZrhy ekfgrhuqlkj l/;kpk ,dy dk;ZdkGkP;k cnY;kr 5 o"kkaZP;k nksu dk;ZdkGkP;k laca/kkr efgykalkBh o‚MZ vkjf{kr djrk ;srkr- vkrk ;k ckcrhr fopkjeaFku lq: vkgs- R;kr cny gksrks dk rs Hkfo";kr letsyp-

'kkr cklerh rkanGkps mRiknu ok<sy- dkj.k baVysDP;wvy ç‚çVhZ ,ihysV cksMZ ¼vk;ih,ch½ us HkkSxksfyd min'kZu jftLVªh] psUubZps lgk¸;d jftLVªkjyk —"kh vkf.k çfØ;k çkf/kdj.k lw=kadMwu

feGkysY;k ekfgrh vuqlkj HkkSxksfyd lhekadu vuq:i cklerh rkanGkP;k HkkSxksfyd ladsrkad VWxP;k uksan.khdj.kkph çfØ;k lq: dj.;kps funsZ'k ns.;kr vkys gksrs- R;keqGs mÙkj HkkjrkP;k lkr cklerh rkanwG mRiknd jkT; Eg.kts iatkc] gfj;k.kk] fgekpy çns'k vkf.k mÙkjk[kaM] tEew&dk'ehjyk thvk; VWx feGkyk vkgs- ekfgrh vuqlkj jkT; vkf.k ,ihMkP;k fn'ksus mi;qä la/kh y{kkr ?ksÅu cksMkZus cklerhyk thvk; varxZr ;s.kk&;k jkT;kaf'kok; e/;çns'k çdj.kkr iqUgk fopkj dj.;kl lkafxrys- thvk; VWxyk —"kh] çk—frd fdaok fufeZr oLrwalkBh tkjh djrk ;sÅ 'kdrs- R;klkBh HkkSxksfyd] xq.koÙkk] [;krh fdaok brj y{k.ka vl.ks vko';d vkgs-

"kh {ks=kr Økafrdkjh lq/kkj.kkaP;k fn'ksus tSo r a=Kku vk.k[kh lk si s gk sb Zy- tsu sVhd baftuhvfjaxP;k ek/;ekrwu ihd mRiknu ok<.;kP;k 'kD;rk ikgrk Hkkjrkr th,e fidkalkBh ekxZ [kqyk gks.;kps ladsr feGr vkgsr- dsaæh; —"kh ea=h jk/kkeksgu flag ;kaps Eg.k.ks vkgs dh] tsusVhd baftuhvfjax fidkaps mRiknu ok<fo.;kpk ekxZ ç'kLr >kyk vkgs- okLrfod th,e eksgjhP;k 'k srhlkBh eatqjhoj tsusVhd baftfuvfjax vçsty desVhP;k cSBdhr dks.krkgh fu.kZ; >kyk ukgh-

Hkkjrkr l/;k fcxj vUu ihd chVh dkilkP;k 'ksrhr lwV vkgs- T;keqGs mRiknukr eksBh o`)h gksbZy- gsp dkj.k vkgs dh Hkkjr dkiwl vk;krdrkZ gksrk- vkrk vki.k dkiwl fu;kZr djrks- rsyfc;k.ks o /kkU;kph eksBîk çek.kkoj okuok vkgs- R;kph iwrZrk dj.;klkBh ljdkj ;k vk/kqfud çfØ;spk ekxZ [kqyk dj.;kckcr ç;Ru'khy vkgs- R;kr ck;ks VsDuksy‚th eq[; vkgs-

єkh ckrE;k www.krishijagran.com

iapk;rhe/;s 50 VDds fopkj efgyk vkj{k.kkoj

l

ns'kkr ok<sy cklerhps mRiknu

ns

th,e fidkalkBh ekxZ [kqyk gks.;kps ladsr

18 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 19: Krishi jagran marahti magazine february 2016

foyx] dk;Z'khy] mtkZoku js.kw

cgqi;ksxh i'kq[kk| iqjd100% uSlfxZd vkS"k/kh; çdYi L=ksr

tSfod {khj

R

fo"keqä

mÙke nqX/k mRiknu mÙke vkjksX;

^bdksxksYM* ck;ks{khjps Qk;nsÛ nqX/k mRiknu ok<ors ¼1-5 fyVj rs 2-0 fyVj çrh xk; çrh fyVj½

Û nqX/ktU; fLuX/krk ok<ors ¼3-3 esn rs 3-8 fdaok 3-8 rs 4-3½

Û i'kqaP;k ,dw.k vkjksX;kr lq/kkj.kk-

Û tukojkauk uSlfxZd m".kpØkr lgHkkxh gks.;kl lkádkjd-

Û uSlfxZd —ehuk'kd@vWUVhgsyfeuhVhd-

Û tSfod nqX/k mRiknukP;k fn'ksus ifgys ikÅy-

vkEgh ,taV]

vk;krnkj] forjdkauk

vkeaf=r djr vkgksr-

;keqGs esa<h] cd&;k] MqDdj] cSy b- loZçdkjP;k tukojkaps otu ok<wu vfrfjä ekal mRiknu 'kD;-

'kgjkuqlkj Mhyj'khi vko';d —i;k laidZ lk/kk-

Page 20: Krishi jagran marahti magazine february 2016

dki.khuarj jkfgysys /kkU;kps [kqaV tkG.ks ,d tyn vkf.k LoLr i;kZ;-

r tkG.;kekxps dkj.k vk;lhvk;,evksMh¼baVjuW'kuy lsaVj Q‚j baVhxzsVsM ekmaVu

MsOgyiesaV½ us dsysY;k la'kks/kukuqlkj Hkkjrkrhy lqekjs 90% ihd dpjk l/;k tkGyk tkrks vkgs- ts 'ksrdjh ,d= dki.kh djrkr rs /kkU; dkiwu >kY;kuarj mj.kkjs [kqaV fdaok vo'ks"k tkGwu Vkdrkr- dkj.k dki.kh >kY;kuarj ekxs cjkp xorkpk isa<k f'kYyd jkgrks- T;k 'ksrd&;kauk xOgkuarj ykxyhp Hkkr ykok;pk vlrks rs 'ksr tkGrkr- gh çfØ;k lk/kkj.ki.ks nqikjh mf'kjkus lq: gksrs vkf.k vkx la/;kdkGi;aZr /kqelr jkgrs- R;keqGs etqjkauk iSls nsÅu 'ksr LoPN dj.;kps d"V okprkr-

'ksrd&;kauk fo'okl okVrks dh& tkGysys vo'ks"k gs iq<Y;k fidklkBh mÙke [krkps

dke djrkr- ek= gh dYiuk pqdhph vlY;kps oSKkfudkaps er vkgs- 'ksrkr dki.khuarj mjysys vo'ks"k tkGY;kuarj jk[k f'kYyd jkgrs] R;kr ekrhps iks"k.k gksbZy vls dks.krsgh ?kVd ulrkr- myV tj vo'ks"k 'ksrkr rlsp Bsoys rj rs tSfod [kr B: 'kdrs-

'ksrkyk gkfudkjd vlysY;k fdMhyk u"V djrs- rlsp vkxheqGs brj dhVd vkf.k Mkl iGwu tkrkr- R;kpk Qk;nk 'ksrd&;kauk gksrks] ijarq ekrhyk gksr ukgh-tGhr —"kh dpjk nsrks fofo/k /kksD;kauk vkea=.k&

e`nk vkjksX;&tkGY;keqGs /kksD;kr ;srs- myV vo'ks"k 'ksrkr lksMY;keqGs tSfod [kr r;kj gks.;kl enr feGrs- dki.khuarj mjysys [kqaV tkGY;kl e`nsph iks"kdrk ok<r ukgh-

i;kZoj.k& vkx ykoY;kuarj /kwj gksrks- Toyu vi w . k Z > k Y; k e q G s d kG k d k c Z u f u ? k r k s - vk;lhvk;,evksMh vuqlkj fganqdq'k fgeky; çns'kkr ¼,pds,p½ ,vjkslksy 'kks"kys tkrs- R;kr eksBîk çek.kkoj dkGk dkcZu vlrks- ;k çns'kkrhy gokeku cnykr gk dkGk dkcZu egÙokph Hkwfedk ctkorks-

ekuoh vkjksX;& dkGk dkcZu ,vjkslksy deh dsY;kus gokekukojpk ifj.kke deh gksrks vkf.k ekuoh vkjksX;kyk Qk;nk feGrks- rs deh dj.;kP;k i)rh Eg.kts tso.k r;kj dj.;klkBh i;kZ;h ba/kukpk okij vkf.k dp&;kph foYgsokV yko.;kP;k lq/kkfjr i)rh

oki:u m?kMîkoj dpjk tkG.ks VkGkos- i'kq vkjksX;koj dkGk dkcZu 'oluk}kjs vkr

xsY;kl R;kpk nq"ifj.kke gksrks- tSooSfo/; mnkgj.kkFkZ dhVd] NksVs lLru çk.kh

vkf.k i{kh tG.kkeqGs 'ksr lksMwu fu?kwu tkrkr- ouLirh iks"kd rRoa vkf.k i;kZoj.kkoj ifj.kke vk;lhvk;,evksMhps la'kks/ku n'kZors dh&

,d Vu HkkrkP;k isa<îkrys ?kVd&5-5 fdyks ,u ¼tSfod½ 2&3 fdyks ih2vks5 ¼tSfod½ 25 fdyks ds2vks ¼lgt miyC/k½ 1&2 fdyks ,l ¼tSfod½ Hkkr 50&70% lw{eiks"kd rRoa 'kks"kwu ?ksrks dkcZu400 fdyks

,dVîk iatkce/;s fun'kZukl vkys dh] m?kMîkoj isa<k tkGY;keqGs 125 gtkj Vu ,u vkf.k ,lph gkuh >kyh] çpfyr njkuqlkj R;kph fdaer o"kkZyk :- 2000 n'ky{k brdh gksrh-

,d Vu ihd vo'ks"k tkGY;kuarj /kqjkrwu fufeZrh gksrs: lhvks2¾1515 fdyks lhvks¾92fdyks ,uvks¾3-83 fdyks

,lvks2¾0-4 fdyks lh,p4¾2-7 fdyks fcxj& feFksu ¼ok;w#ih tSfod la;qxs½¾ 15-7 fdyksoSKkfudkaP;k ers isa<k tkG.;kf'kok; mi'keukps fofo/k i;kZ; miyC/k vkgsr- R;kiSdh ,d Eg.kts ukaxjkpk okij-

'ksrdjh ukaxj HkkMîkus@fodr ?ksÅ 'kdrks- ukaxj gs 'ksrhlkBh vfr'k; egÙokps lk/ku vlwu rs ,d vfHkuo ra= vkgs- tsOgk 'ksrkr fc;k.ks isjys tkrs fdaok yko.khlkBh 'ksr r;kj dj.;kiwohZ lkekU;i.ks 'ksrdjh gh i)r voyacrkr- R;keqGs ekrhryh <sdwGs QqVrkr vkf.k ekrh [kkyh&oj gksrs- v'kk i)rhus ukaxj.kh dj.;kpk gsrw Eg.kts ekrhrys iks"kd ?kVd i`"BHkkxkoj vk.k.ks] vk/khP;k fidkaps r.k o vo'ks"k ekrhr felG.ks] ekrhph <sdwG QksM.;kpk vlrks- ;keqGs ekrhpk gos'kh la;ksx gksrks vkf.k ekrhr vknZzrk pkaxY;k i)rhus jks[kyh tkrs- vyhdMs cktkjkr ysedsu ukaxj ^^vksiy 090** 'ksrd&;kae/;s yksdfç; Bjrks vkgs- R;kr fjolsZcy gk;Mªksfyd QaD'ku v k g s - R ; k e q G s dehr&deh fMtsy vk f. k ' k s ret w j oki:u 'k srdjh vf/kdkf/kd deow 'kdrks- gs ra=Kku i;kZoj.k&Lusgh vlwu e`nsP;k vkjksX;kph dkGth ?ksrs- rlsp R;keqGs ik.kh] fMtsy vkf.k osGsph cpr gksrs-

nksu mRiknukae/kyk Qjd ¼efYpaxlg vkf.k R;k O;frfjä½ Nk;kfp=&vk;lhvk;,evksMh

ek= R;kps rksVs 'ksrd&;kauk ekfgrh vkgsr dk\

'ks

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

20 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 21: Krishi jagran marahti magazine february 2016

usdnk iqjs'kk tfeuhP;k vHkkokeqGs yksda i'kqikyu d: 'kdr ukghr- v'kk voLFksr tukojkaP;k pkjk mRiknukph dYiuk dj.ks pqdhps vkgs- ek= vkrk ;k leL;siklwu lqVdk gks.ks 'kD; vkgs- dkj.k egkjk"VªP;k ukf'kd 'kgjkr vlysY;k Jh lkbZ çlkn Msvjh

QkeZoj uO;k ra=Kkukpk 'kks/k ykxyk vkgs- ;k ra=KkukP;k enrhus dsoG tukojkalkBh pkjk mxfo.ks lksisp ukgh rj vf/kd tfeuhph vko';drk ulrs-

laLFkkukps lat; dkuoMs ;kauh lkafxrys dh] tukojkalkBh pkjk mxfo.;kdfjrk gk;Mªksdksfud Vªs fufeZrh dj.;kr vkyh vkgs- T;ke/;s lksI;k i)rhus pkjk mxfork ;srks- Jh dkuoMs Eg.kkys dh lqekjs 29 fdyksi;aZr pkjk mxork ;srks- gs xor mxfo.;klkBh dsoG 9 fnol ykxrkr- ;k Vªsph [kkfl;r Eg.kts flapukph leL;k ukgh- ;ke/;s 15 fyVj ik.;kus flapu 'kD; vkgs- T;klkBh eksVj clfo.;kr vkyh vkgs- th pkyw dj.;klBh VkbZe lsV djkok ykxrks- Vªs ,desdkoj lsV d: 'kdrk- T;k dkj.kkeqGs vf/kd tkxsph vko';drk ukgh- gk pkjk tukojkauk 80 VDD;ki;aZr iprks- gk pkjk i'kwaP;k vkjksX;klkBh Qk;|kpk vkgs- lkekU; pkjk i'kwuk dsoG 40 VDds iprks- ;k pk&;kr 25 rs 35 VDds çfFkus] 30 rs 35 VDds esn] 11 rs 33 VDds rarqe; ?kVd vlrkr-

ukf'kd iapoVh ikatjiksGph lq#okr 1878 e/;s egkjk"Vªkrhy ukf'kd'kgjkr >kyh- gh laLFkk tSfod [krkaps mRiknu djrs- 1987 e/;s jk"Vªh;

Msvjh fodkl cksMkZlkscr Ýkstu lheu VªkUlQj yWczksVjhph lq#okr >kyh- vkrk gh laLFkk ,dk Msvjh QkeZP;k #ikr dke djrs vkgs- QkeZe/;s xk;hP;k 'ks.kkiklwu [kr] oehZdaiksLV [kr vkf.k R;kf'kok; dMqfyackpk okij d:u xkseq=k}kjs tSfod Lçsps mRiknu dsys tkrs- gh laLFkk tSfod mRiknukaph fufeZrh djrs- T;ke/;s tSfod rwi vkf.k tSfod nw/k eq[; vkgs- R;kf'kok; laLFksekQZr tSfod QGs vkack] dsGh] is:] fpdw] ukjGkps mRiknu ?ksrys tkrs- R;kdfjrk laLFksyk Hkkjr ljdkj vkf.k jkT; ljdkjP;k vusd iqjLdkjus lUekfur dj.;kr vkys vkgs-

gh laLFkk çkeq[;kus 'kq)] xq.koÙkk vkf.k tSfod mRiknukph fufeZrh djrs- daiuhps çfrfu/kh rq"kkj ;kauh —"kh tkxj.kyk lkafxrys dh] daiuhpk eq[; mís'k ns'kkdfjrk pkaxY;k çrhP;k xq.koÙkkiw.kZ mRiknukaph fufeZrh dj.;kpk vkgs- rs Eg.kkys dh] iapoVhP;k Jh ukf'kd ikatjiksGk}kjs cuoysyh mRiknus la'kks/kukP;k ek/;ekrwu r;kj dj.;kr vkyh vkgsr- rq"kkj ;kauh ekfgrh fnyh dh] vktdky [kk| inkFkkaZe/;s [kra vkf.k jlk;ukapk okij dsyk tkrks- ts vkiY;k vkjksX;klkBh gkfudkjd vkgs- R;keqGs xk;hP;k nq/kkus tSfod mRiknukaph fufeZrh gksrs vkgs- R;kf'kok; laLFksrQsZ lkekftd dk;Z dsys tkrs- T;k}kjs yksdkauk tSfod mRiknu] i'kqikyukph ekfgrh] vlká yksdkae/;s tukojkaps forj.k] nw/k mRiknukaph ekfgrh ns.ks bR;knhpk lekos'k vkgs-

Jh

ekrh ulysY;k Vªse/;s pk&;kps mRiknu

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

v

tSfod mRiknukae/;s vxzslj Jh ukf'kd iapoVh ikatjiksG

rd&;kaph lokZr eksBh leL;k fidkaP;k flapukph vkgs- ;ksX; lk/kukapk vHkko gs R;kps dkj.k vkgs- fo|qr lqfo/kk dedqor >kY;kus flapu dj.ks dBh.k gksÅu clrs- gs nwj lkj.;kdfjrk laink iaius ,d egÙokps ikÅy mpyys vkgs- daiuhps ç'kk ar lw;Zoa'kh ;kauh lkafxrys dh] daiuhus ,d vlk iai y‚up dsyk vkgs tks deh o‚YVstoj pkyrks- dsoG 11 gtkj #i;kar

laink iaius flapu cuoys lksis miyC/k vlysY;k ;k iaikph ,d o"kkZph xWjaVh o ykbZQ VkbZe o‚jaVh vkgs-

'ks

21H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 22: Krishi jagran marahti magazine february 2016

usdnk vkiÙkhapk ekjk lgu d j k O ; k y k x . k k j ~ ; k ' k s r d & ; k a l k B h Q k ; n k feGfo.;klkBh dks.kR;k fidkapk vk/kkj ?;kok gs lokZr vkOgkukRed Bjrs vkgs-

egkjk"Vªkrhy lVk.kk ;sFkhy 87 o"kZ tquh daiuh vWxzksus 'ksrd&;kauk

nksu yk[ksP;k 'ksrhus yk[kksapk Qk;nk gks.;kph xks"V R;kauh dFku dsyh- daiuhP;k dqeky Hkkysjko ;kauh lkafxrys dh] y k [ k s P ; k ' k s r h u s 'k srd&;k auk yk[kk apk Qk;nk gks.ks LokHkkfod vkgs- R;kr tkLr iSlk ykxr ukgh- R;kauh lkafxrys dh yk[ksps ,d jksia dsoG 30 #i;kar feGrs- T;kr 1 yk[k fdMs jkgrkr- gh 'ksrh djMbZ] cksj] iGlkr dsyh tkrs- vklkee/;s vk<G.kk&;k lsfe;k yrk jksikr ;kph ykxoM mÙke gksrs- jksikr 21 fnolkar yk[k fdMs ykx.ks vko';d vlrs- dkj.k fdMîkae/kwu ts es.k fu?krs rs 6 efgU;kar yk[ksps :i ?ksrs- jksia ykorkuk nksu jksikae/;s 2 QwV varj vl.ks vko';d vlrs- yk[ksph 'ksrh fMlsacj&tkusokjh o twu&tqyS efgU;kr dj.ks mi;qä vlrs-

tj rqEgkyk yk[kks #i;s deok;ps vlrhy rj vf/kd ekfgrhdfjrk 07057249796 oj laidZ lk/kkok-

;e fidkyk ykx.kk&;k fdMîkaiklwu 'ksrdjh gSjk.k vlrkr- fidkr dhM ykxY;kus 'ksrkps uqdlku gksrs- T;keqGs 'ksrd&;kyk Qk;nk feGr ukgh- R;kauh dsysyh xqaro.kwd cqMrs- ghp xks"V y{kkr ?ksÅu egkjk"Vªkrhy dlkjk ;sFkhy —"kh lsok dsaækus ,d vlk mik; 'kks/kyk T;keqGs fidkr ykx.kk&;k fdMîkaiklwu lqVdk gksrs-

'ksrdjh —"kh lsok dsaækP;k lkxj [kSjukjus lkafxrys dh] HkkT;k Eg.kts V‚esVks] okaxh] HksaMhps Hkjiwj uqdlku

gksrs- ;k fdMhaeqGs njo"khZ 'ksrd&;kaps eksBs uqdlku gksrs- R;keqGs daiuhus ;k fpdV iWMph fufeZrh feGrs- ;kP;k mi;ksxkus HkkT;kae/;s ykx.kk&;k fdMhiklwu eqärk feGrs- gs vls fpdV iWM fida FkksMh ok<Y;kuarj okijyh tkrkr- ;kph fo'ks"k ckc Eg.kts R;kyk ,d fpdfpdhr inkFkZ vlrks] T;kyk fdMh fpdVrkr- ;kpk jax eqíke fioGk vlrks- R;keqGs fdMs vkdf"kZr gksrkr- ;k fpdV iWMph fdaer dsoG 5 #i;s vkgsr- 25 fpdV iWM nksu ,dj 'ksrklkBh iqjsls vlrkr- 'ksrd&;kauh ,dnkp fidkr ;kpk okij dsY;kus fdMhaiklwu lqVdk gksbZy- rlsp fidkaP;k ok<hyk xrh feGsy-

yk[ksP;k 'ksrhus yk[kkapk Qk;nk v

fpdV iWMeqGs fdMîkaiklwu eqäh feG.kkj

dk

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

22 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 23: Krishi jagran marahti magazine february 2016

,;ts daiuhus vyhdMsp ,dk v'kk mRiknukph fufeZrh dsyh vkgs] tks eksVj LVkVZjyk FksV eksckbZy'kh tksMrs- daiuhps lsYl Mk;jsDVj vadq'k vkj- dkGs ;kauh —"kh tkxj.kyk lkafxrys dh] fBcd flapu 'ksrd&;kalkBh vfr'k; Qk;ns'khj vkgs- R;keqGs ik.;kpk ;ksX; okij gksrks- ihd pkaxys ;srs- flapukr vk/kqfud ra=Kkukpk okij ok<rks- eksckbZy vi}kjs laiw.kZ flapu ;a=.ksyk fu;af=r djrk ;srs- rs Eg.kkys dh] bZ,;tsps gs mRiknu vfr'k; fdQk;r'khj vkgs- rs fotsus Lo;apfyr vkgs- R;kr v‚u&v‚Q bufcYV fQpj vkgs- rlsp Qst fjolZ çksVsD'ku] v‚VkseksM vkf.k eWU;qvy eksM Liksj] osxG~;k jaxkph ok;j vlY;kus lksI;k i)rhus dusDV

gksrs- gs midj.k vxnh lgt dqBsgh clork ;srs- 7-5 ,pih eksVjlkBh gs bfjxs'ku eksVj LVkVZj lqfo/kk;qä vkgs- rs Eg.kkys dh] eh 'ksrd&;kauk gsp lkaxsu dh ;ksX; midj.kkapk okij djk- ts.ksd:u vf/kdkf/kd Qk;nk feGfork ;sbZy-

rd&;kauk tks [kpZ ;srks rks lkrR;kus ok<.ks gh dkgh pkaxyh xks"V uOgs- fo'ks"k d:u ts NksVs 'ksrdjh vkgsr] R;kauk rj [kpkZP;k rqyusr mRiknugh u'khckr ulrs- ;kp leL;siklwu lqVdk feGkoh Eg.kwu iq.ks ;sFkhy pkSrU; baftuhvfjax odZ~lus vkiY;k vFkd

ç;Rukauh 'ksrd&;kauk Qk;nk feGowu fnyk-

okLrfod dkank] ylw.k] dksch] VksesVks vkf.k brj HkkT;kaP;k mRiknuklkBh NksVs&NksVs okQs ¼csM½ cufo.ks vko';d vkgs- osG tkrks] rlk [kpZ ok<rks- daiuhps O;oLFkkid vfuy y{e.k ;kauh lkafxrys dh] R;kauh Lor: lkjk ;a=kph fufeZrh dsyh vkgs- R;kauh ;k ;a=kph fufeZrh 1998 iklwu lq: dsyh vkf.k gs ;a= 2015 e/;s cuwu r;kj >kys- lkjk ;a=kus 2 rklkar 2 fnolkps dke 'kD; gksrs- gs ;a= 1 rklkr ,d ,djkr leku okQs cuors- lokZr fo'ks"k Eg.kts vxksnj ftFks 'ksrdjh 1 ,djkr 6000 #i;kar 'ksrkr okQs r;kj djr frFks vkrk gs dke 1000 #i;kar gksrs- gs ;a= dks.kR;kgh VªWDVjyk tksMwu okijkr vk.krk ;srs-

.kR;kgh O;olk; o m|ksxkps lapyu dj.;klkBh iqjs'kk HkkaMoykph vko';drk vlrs- tj HkkaMoykpk vHkko vlsy rj O;olk; pkyfo.;kph vk'kk Qksy Bjrs- ijarq Msvjh m|ksxkr vk'kspk fdj.k fnlw ykxyk vkgs- ,d vls midj.k ts xk;h&Eg'khçek.ks dMck [kk.kkj ukgh- ek= fnolkyk 'kaHkj fyVj nw/k uDdh nsbZy- ;k xks"Vhoj fo'okl Bso.ks

tjk dBh.k vkgs- ek= gs 'kD; >kys vkgs- ukf'kdP;k lE;d y?kq m|ksxkps lapkyd rq"kkj [kjkMs ;kauh lkafxrys dh] R;kauh ,d vls ;a= r;kj dsys vkgs] T;kr ,d rklkr 1 fdyks lks;kchuus vkB fdyks nw/k] 6 fdyks ngh] nhM fdyks lks;k iuhj] 10 fdyks rkd dk<rk ;srs- ;kpk vFkZ fnolkyk 'kaHkj fyVj nw/k dk<rk ;sbZy- lkscr ;a= pkyfo.;klkBh ,d O;äh iqjs'kh vkgs- ;k ;a=kph fdaer 2 yk[k 50 gtkj #i;s vkgs- lkscr [kjsnhnkjkyk daiuhP;k lkákus eksQr çf'k{k.k fnys tkrs-

fBcd flapukyk ra=Kkuk'kh tksMrs bZ,;ts

pSrU; lkjk ;a= nsbZy Hkjiwj ykHk

bZ

pSrU; lkjk ;a= nsbZy Hkjiwj ykHk

'ks

,dk rklkr 'kaHkj fyVj nw/k feG.kkjdks

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

23H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 24: Krishi jagran marahti magazine february 2016

/kqesgh jksX;kaph lokZr eksBh leL;k Eg.kts R;kaps eu vlwugh rs xksM [kkÅ 'kdr ukghr- ex pgk vlks fdaok nw/k fdaok ex brj feBkbZ e/kqesgh #X.k eu ek:u dsoG xksMkdMs ikgr clrkr- e/kqesgh #X.kkaph gh leL;k y{kkr ?ksÅu Q‚LVhfo;k daiuhus ,dk gcZy LohVuj lknj dsyk vkgs- T;keqGs lk[kjspk xksMok feGrks- Q‚LVhfo;k e/kqesg jksX;kaps vk;q";kr

xksMok felG.;klkBh r;kj vkgs-

daiuhps uonhi flag Eg.kkys dh] LVhfo;k nf{k.k vesfjdsph ,d ouLirh vkgs- ;ke/;s lk[kjsis{kk 20 VDds tkLr xksMok vlrks- rh 'kjhjklkBh gkfudkjd ukgh- fryk ,d 'kqxj Ýhçek.ks mi;ksxkr vk.krk ;srs- gs mRiknu cktkjkr vkY;kus vkrk e/kqesgh #X.kkuk loZ çdkjps xksM inkFkZ vkf.k [kk| inkFkZ fpark u djrk [kkrk ;srkr-

fo'ks"k Eg.kts gs jksi dks.khgh vkiY;k ?kjkr vxnh lksI;k i)rhus ykow 'kdrs- jksikae/;s ,dhdMs dkcksZgk;MªsM vkf.k dWyjhps çek.k 'kwU; vlrs] rj uSlfxZd xksMO;klkscr uSlfxZd vktkjka'kh y<.;kph {kerk R;kr vlrs- ;k jksikaph fdaer 100 #i;s vkgs- ek= tj rqEgkyk jksi u ykork xksMok pk[kk;pk vlsy rj ;kph ikoMjns[khy miyC/k vkgs-

e

yhdMsp vk;ksftr 'ksrdjh esGkO;kr Hkkx ?ksrysY;k vWxzksP;k çfrfu/kh dqynhi iVsy ;kauh ehfM;k ikVZuj vlysY;k —"kh tkxj.kyk vkiY;k mRiknukacíy ekfgrh fnyh- /kjrh vWxzksph lq#okr 1995 e/;s 'kketh HkkbZ ds- iVsy vkf.k dkathHkkbZ iVsy ;kauh cgqmi;ksxh v‚VkseWVhd lhM Mªhyus dsyh- gh daiuh vkrk lhM Mªhye/;s vxzslj cuyh vkgs- /kjrh vWxzksus lhM Mªhyph vusd e‚Msy uohu ra=Kku;qä 'ksrdj&;kalkBh cktkjkr vk.kyh vkgsr- /kjrh vWxzksP;k mRiknukaph eksBh Js.kh cktkjkr miyC/k vkgs- R;kr eq[; :ikus VªWDVj v‚ijsVsM] lhM Mªhy] i'kqpfyr lhM Mªhy] i‚oj Vhyjpfyr lhM Mªhy] eWU;qvy v‚ijsVsM lhM Mªhy vkf.k lk/kkj.k lhM Mªhy miyC/k vkgs- R;kf'kok; lhM de QVhZyk;>j Mªhy miyC/k vkgs- daiuhph loZ —"kh ;a= gh xq.koÙkk vkf.k uO;k ra=Kkukus ;qä vkgsr- daiuhph gh mRiknus 'ksrd&;kae/;s vfr'k; yksdfç; vkgsr- T;kaP;koj jkT; ljdkj 50 VDds vuqnku nsrs- ;kf'kok; daiuhps fu;kZr vkf.k Mhyj'khi usVodZ vfr'k; pkaxys vkgs-

olsafnol ikolkps çek.k deh gksrs vkgs- 'ksrd&;kauk ihd mRiknu ?ks.ks dBh.k gksÅu clys vkgs- deh ik.;kr vf/kd flapuklkBh uO;k ra=Kkukpk fodkl >kyk vkgs- [kkUMkfodj vWxzks IykLV baMLVªhtP;k orhus teZuesM QkmaVu ikbZi cktkjkr miyC/k vkgsr- ;k ikbZikpk mi;ksx

'ksrdjh vxnh lksI;k i)rhus d: 'kdrkr-

daiuhP;k t;ar dkMs ;kauh ekfgrh fnyh dh] ;k ikbZikP;k mi;ksxkus ik.kh&fotsph vfr'k; cpr gksrs- lkscr 'ksrkaps flapu deh ik.;kr vkf.k osGsr gksrs- ikbZi otukus gydk vlY;kus lgt ,dk fBdk.kkgwu nql&;k fBdk.kh usrk ;srks-

Q‚LVhfo;k thoukr xksMok felG.kkj

/kjrh vWxzks lhM Mªhyph /kwev

deh ik.;kr gks.kkj laiw.kZ flapu

fn

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

24 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 25: Krishi jagran marahti magazine february 2016

jk QVhZyk;>j daiuhr oSKkfud la'kks/kukP;k ek/;ekrwu [krkaph fufeZrh dsyh tkrs- T;keqGs fidkaoj ldkjkRed Qjd iMrks- daiuhus [kra cufo.;klkscr ekfgrh nsÅu vk/kqfud 'ksrhr Økarh vk.k.;kps egÙoiw.kZ dke dsys vkgs- daiuh vkiY;k mRiknukar vkf.k ra=KkukP;k fodklkr lkrR;kus o`)h

djr vkgs- ekfgrhuqlkj ;kjk QVhZyk;>j çk;OgsV fyfeVsM daiuhP;k mRiknukar vlysY;k uk;Vªkstu QVhZyk;>j mRiknukus ihd mRiknu vkf.k mRikndrk ok<yh- fidkph rhu eq[; iks"kd rRoa Eg.kts uk;Vªkstu] Q‚LQjl vkf.k iksVWf'k;e ;kaph vko';drk gksrh- ;kjk QVhZyk;>je/;s ;k frUghpk fo'ks"k mi;ksx dsyk tkrks- rs fidklkBh dsoG mi;qäp ukgh rj 'ksrd&;kaph ifgyh ilarh vkgs- ;kP;k mi;ksxkus ihd mRiknkukr ok< >kY;kus rs 'ksrd&;kaP;k ilarhps eq[; dkj.k Bjr vkgs- ,o<sp uOgs rj R;keqGs 'ksrkph mRiknu {kerk deh gksr ukgh-

'ksrd&;kapk lkFkhnkj lhvkjvk; iai

etcqrhlkBh VsDLeks ikbZIl r vkf.k 'ksrdjh nks?kkaph xjt ik.kh vkgs- vki.k vktdky ikgrks dh 'ksrkr ik.kh okgr vlrs] rs ok;k pkyysys vlrs- txkr ik.;kph ikrGh jksMkor pkyyh vkgs- v'kk ifjfLFkrhr ik.;kpk ;ksX; mi;ksx vkf.k lao/kZuklkBh VsDLeks ikbZIl ç;Ru'khy vkgsr- VsDLeks ikbZIlph lq#okr lqekjs 28 o"kkaZiwohZ NksVîk Lrjkoj dj.;kr vkyh- vkt gh daiuh ikbZIl {ks=kr ,d vxzslj daiuh cuyh vkgs- daiuhps çfrfu/kh jkgqy lkaxrkr dh] daiuhps fo'ks"k

y{k ikbZi xq.koÙksoj vkgs- ts.ksd:u xzkgdkyk pkaxys mRiknu feGsy- R;klkBh daiuhps la'kks/kd lkrR;kus la'kks/kukuarj mRiknukaph xq.koÙkk ikj[kY;kuarj rs cktkjkr ?ksÅu tkrkr- daiuh —"kh flapukr okijys tk.kkjs ikbZi] ?kjkae/;s clfoys tk.kkjs ikbZi vkf.k fofgjhrhy ikbZi rlsp brj vusd çdkjps ikbZi cufors- vyhdMsp daiuhus lhihohlh ikbZiph ,d eksBh Js.kh cktkjr vk.kyh- VsDLeks ikbZipk ,dek= mís'k vkiY;k xzkgdkauk lek/kku ns.ks vkf.k xq.koÙkslkscr ra=Kkukoj fo'ks"k y{k ns.;kps vkgs- 'ksrd&;kauk mRiknukph ekfgrh feGkoh ;k –"Vhus daiuhph fofo/k —"kh esGkO;kr mifLFkrh vlrs-

lceflZcy iaikph ,d uohu ekfydk ,pOgh,lh iai daiuhus cktkjkr mrjoys vkgsr- lhvkjvk;}kjs cufo.;kr vkysyh mRiknua vk/kqfud ra=Kkukus ;qä vkgsr- daiuhps çfrfu/kh lkaxrkr dh] vkEgh çkeq[;kus vxksnj mRiknukps la'kks/ku] R;kuarj fufeZrh vkf.k R;kP;k xq.koÙkslkscr ifj{k.kkoj vf/kd y{k nsr vkgksr- daiuhps y{; gs xzkgdkauk pkaxY;k lqfo/kk vkf.k xq.koÙkkiw.kZ mRiknu miyC/k d:u ns.;kps vkgs-

Lrokyk dks.kR;kgh iqjkO;kph vko';drk ulrs- gs fo/kku lh-vkj-vk;- iaikP;k ckcrhr vxnh rarksrar iVrs- xsY;k 55 o"kkaZiklwu gs iai Hkkjrh;kaP;k fo'oklkoj [kjs mrjr vkgsr- daiuhph lq#okr flapu midj.kklkscr >kyh- vkt lhvkjvk; daiuh flapukP;k midj.kkr vxzslj daiuh cuyh vkgs- daiuhps çfrfu/kh lqnh'k lkaxrkr dh] daiuh —"kh iai] lkSj iai] o‚Yo vkf.k lceflZcy iai vkf.k eksuks Cy‚d iaikph fufeZrh djrs- daiuhus ns'kkr ,d eksBs usVodZ r;kj dsys vkgs- vyhdMs

;kjk QVhZyk;>jus lk/kyk fidkapk fodkl

;k

ok

'ks

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

25H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 26: Krishi jagran marahti magazine february 2016

dk 'ksrd&;kyk R;kP;k 'ksrkr mÙke ihd ikfgts vlrs- ts.ksd:u rks pkaxys iSls dekowu vkiys vk;q"; pkaxY;k i)rhus txw 'kdsy- vktdky fidkauk jksx vkf.k fdVdkapk vf/kd /kksdk vkgs- v'kk voLFksr fidkae/;s gks.kkjs vktkj o fdVdkaiklwu cpko dj.;kdfjrk fofo/k fdVduk'kd eq[; Hkwfedk ctkor vkgsr- daiuhps çfrfu/kh dsru ;kauh ekfgrh fnyh dh] vkEgh LVksyj ;q,l,lkscr ,d= ;sÅu dke djr vkgksr- 'ksrd&;kaP;k leL;k lksMo.;kpk vkepk dk;e ç;Ru vlrks- 'ksrd&;kyk R;kP;k fidkrwu pkaxys mRiUu feGkos ;k ,deso mís'kkus vkEgh dke djrks- rs Eg.kkys dh] vkeph eq[; mRiknua Eg.kts ck;ks QkstZ] uk;Vªks Iyl] 'kqxj eqoj] :V QhM 2 vkf.k OgkbZV yscy ftad vkgs- ck;ks QkstZe/;s 2 VDds uk;Vªkstu vkf.k 3 VDds iksVf'k;e vlrs- ;k mRiknukP;k okijkus fidkpk r.kko deh gksrks- ;kpk okij vk/kh fc;k.kkaoj djrkr- brj mRiknus Eg.kts 'kqxj eqoj ihd vkf.k HkkT;kaP;k ok<hlkBh lkádkjh vkgs- 'ksrd&;kauk pkaxys ra=Kku vkf.k xq.koÙkkiw.kZ mRiknu miyC/k d:u ns.ks gk daiuhpk ,deso mís'k vkgs-

[kr fdVduk'kdkiklwu fuekZ.k >kyh th,lihph vksG[k ,lih Ø‚i lk;Ul çk;OgsV fyfeVsMus [kra vkf.k fdVduk'kd fufeZrh d:u vkiyh ,d osxGh vksG[k cuoyh vkgs- daiuhph lq#okr 1970 e/;s eq[; :ikus flaxy lqij Q‚aLQsV [kkrph fufeZrh djr >kyh- R;kuarj 1990 e/;s dhVduk'kd vkS"k/kkaph fufeZrh lq: >kyh- daiuhus ihd lqj{kk mRiknukaps cz¡UMhxP;k fn'ksus ihd mRiknukar pkaxys ifj.kke fnY;kus daiuhph osxGh

vksG[k fuekZ.k >kyh- daiuhP;k vf/kdk&;kauqlkj th,lih Ø‚i lk;Ule/;s mRiknhr [kr vkf.k dhVduk'kd vkS"k/kk aph fufeZrh ifj{k.k vkf.k la'kks/kukuarj dsys tkrs- R;keqGs fidkoj ldkjkRed ifj.kke ikgk;yk feGrks- lkscrp dhVduk'kd vkS"k/kkaP;k Qokj.kheqGs fidkoj ykx.kkjh fdMhph leL;k laisy-

R;sd 'ksrd&;kyk vkiY;k 'ksrkr pkaxys ihd ;kos v'kh bPNk vlrs- 'ksrd&;kaph gh xjt lkcj vWxzks lhM~lus iw.kZ dsyh vkgs- lkcj vWxzks lhM~l gs —"kh {ks=krhy lqifjfpr uko vkgs- daiuh çkeq[;kus pkjk] HkkT;k] elkY;kr ftja] gGn vkf.k fejphP;k fc;k.kkaps mRiknu ?ksrs- daiuhps eq[; —"kh oSKkfud vHk; lkaxrkr dh] daiuh nql&;k ns'kkae/;s ns[khy fu;kZr djrs- R;kf'kok; daiuh nqlj~;k ns'kkae/kwu vk;krgh djrs- daiuh 'ksrd&;kauk pkaxY;k çrhps fc;k.ks miyC/k d:u nsrs- rs Eg.kkys dh] lkcj vWxzks lhM~l la'kks/ku vkf.k fc;k.kkaP;k xq.koÙksoj vf/kd y{k nsrs- T;kdfjrk vkeph ,d Vhe fQYMe/;s lØh; vlrs- gh Vhe 'ksrd&;kauk HksVrs vkf.k 'ksrhph vk/kqfud ekfgrh nsrs- R;klkscr lkcj vWxzks lhM~l dhMuk'kd mRiknus cuors- T;ke/;s eq[;

mRiknu Ø‚i c‚MhxkMZ vkf.k XyWMh,Vj ,Q&1 vkgsr- daiuhpk eq[; mís'k 'ksrd&;kauk pkaxY;k çrhps mRiknu miyC/k d:u ns.;kps vkgs-

pkaxY;k fidklkBh dsfeUVy

,

th

mÙke fidklkBh lkcj vWxzks lhM~l

ç

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

26 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 27: Krishi jagran marahti magazine february 2016

id QVhZyk;>j 'ksrd&;kae/;s ,d fo'oluh; daiuh vkgs- gh daiuh eq[; :ikus [kra vkf.k

jlk;ukaph fufeZrh djrs- daiuh 79 o"kkaZiklwu ns'kkP;k 'ksrhyk lefiZr vkgs- rls ikfgY;kl vkt 'ksrkrwu vf/kd mRiknu ?ks.ks vkf.k jksx o fdVdkaiklwu ihd lqj{kk dj.;kph leL;k 'ksrd&;kalkBh eksBh vkgs- ;k eksfgesr 'ksrdjh nhid QVhZyk;>j —"kh mRiknukps lgk¸;d cur vkgsr-

nhid QVhZyk;>j 'ksrd&;kaP;k —"kh leL;kaP;k funkuklkBh ç;Ru'khy vkgs- daiuh ns'kkP;k loZ jkT;kae/;s eksBîk Lrjkoj dke djrs vkgs- gh mRiknua nql&;k ns'kkae/;s fu;kZr dsyh tkrkr- nhid QVhZyk;>j egk/ku lkjFkh lsaVjP;k ek/;ekrwu 'ksrd&;kauk 'ksrh mRiknu ra=Kkukph ekfgrh ns.;kps dke djrs vkgs- vyhdMsp tkjh >kysY;k ,dk vgokykuqlkj daiuhus foÙkh; o"kZ 2015&16 e/;s 28

VDD;kaph ok< dsyh- daiuh egk/ku cz¡M ukokus egk/ku csUlQ [kr vkf.k egk/ku ve`rk [kr eq[; mRiknu r;kj djrs- daiuhus vkiY;k 4500 MhylZP;k eksBîk usVodZlkscr dke lq: dsys vkgs- daiuhpk mís'k 'ksrd&;kauk pkaxyh [kra vkf.k ;ksX; ekxZn'kZu ns.;kpk vkgs-

nh

rd&;kleksj dk;e 'ksrhph e'kkxr vkf.k dki.khph leL;k vlrs- VªWDVj [kjsnh dj.;kr 'ksrdjh eksBîk çek.kkoj vleFkZ vlrkr- v'kk voLFksr 'ksrd&;kalkBh NksVîk VªWDVj fuekZrk daiuh fMds fMtsy ,d vxzx.; daiuh Eg.kwu ukok:ikyk vkyh vkgs- fMds fMtsyus ekxP;k 18 o"kkaZiklwu 'ksrd&;kauk vkiyh lsok fnyh vkgs- daiuhps lapkyd fnus'k ;kaps gs Eg.k.ks vkgs dh] vkEgh 'ksrd&;kaP;k xjtsuqlkj dke djr vkgksr-

vkEgh 'ksrd&;kalkBh NksVîk VªWDVlZph eksBh Js.kh vk.kyh vkgs- Jh fnus'k ;kaP;k vuqlkj daiuh NksVs VªWDVj cufo.;kr vxzslj vkgs- fMds fMtsyus vkiY;k VªWDVj Js.khr feuh VªWDVj 165 Mhvk;] feuh VªWDVj 240 Mhvk;] feuh VªWDVj 280 Mhvk;] feuh VªWDVj 120 Mhvk; Iyl ;kapk lekos'k dsyk vkgs- daiuhph [kkl y{k gs mRiknukaP;k xq.koÙkk fu;a=.kkoj] vf/kd mRiknu {kersoj vkf.k la'kks/kukoj vkgs- dEiuhpk mís'k vkiY;k xzkgdkauk pkaxY;k lqfo/kk vkf.k xq.koÙkkiw.kZ mRiknu miyC/k d:u ns.;kpk vkgs- Jh fnus'k lkaxrkr dh] tj mRiknu pkaxys vlys rj 'ksrdjh fo'okl Bsorkr- fMds fMtsyps loZ VªWDVj vk/kqfud ra=Kkukus ;qä vkf.k xq.koÙkkiw.kZ vkgs- rs 'ksrd&;kaP;k ctsVe/;s vkgs-

cy lhM~l ns'kkr lokZr osxkus iq<s tk.kkjh Hkkth fc;k.ks mRiknd daiU;kae/;s vxzslj vkgs- loZ jkT;kae/;s gtsjh vlysY;k daiuhyk Lor:ps uko vkf.k vksG[khph xjt ukgh- Qwydksch ladj fc;k.ks foØsrk y{eh ,e-,u- }kjs daiuhph LFkkiuk dj.;kr vkyh- R;kuarj lkrR;kus 'ksrd&;kaph çxrhP;k fn'ksus vkiys y{k dsaæhr d:u daiuhps dke lq: vkgs- daiuhP;k vf/kdk&;kauh ekfgrh fnyh dh 'ksrd&;kalkBh Hkkth fc;k.ks vkf.k mÙke mRiknukdfjrk mPp xq.koÙkk/kkjd fc;k.ks miyC/k d:u fnys tkrs- fnYyh vkf.k caxGw:e/;s ;k daiuhph çknsf'kd dk;kZy;s vkgsr- T;kfBdk.kkgwu 'ksrd&;kauk dksch] fejph] VksesVks] HksaMh bR;knh HkkT;kaP;k fc;k.kkaph iwrZrk dj.;kr ;srs- ukscy lhM~lP;k fc;k.kkapk mi;ksx d:u 'ksrdjh vf/kdkf/kd uQk deor vkgsr-

uks

fidkph le`)h nhid QVhZyk;>jlkscr

HkkT;kae/;s ukscy fc;k.;kps egkRE;

NksVîk VªWDVjpk eqdqVe.kh

fMds fMtsy

'ks

daiuh ckrE;k www.krishijagran.com

27H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 28: Krishi jagran marahti magazine february 2016

xzk

rqEgkyk brj çfrLi/khZ daiU;kaiklwu /kksdk vkgs dk\

vftckr ukgh- vkeps çfrLi/khZ dks.k vkgsr ;kdMs vkeps vftckr y{k ulwu xzkgd gsp vkeps mf)"V vkgs- xzkgdkph ekx.kh dk; vkgs ;kdMsp vkeps y{k dsafær vlrs- R;kauk dks.kR;k oLrwaph xjt vkgs\ vkeps xzkgd R;kaP;k xjtk d'kk iw.kZ djrhy\ ;kojp vkEgh y{k nsrks-

[kjsrj] —"kh thoupØ lkrR;kus cnyr vlrs- R;kuqlkj 'ksrd&;kaP;k xjtk ns[khy cnyrkr- vkf.k R;kçek.ksp vkEgkykgh vkeP;k tqU;k mRiknukr vko';d rs cny djkos ykxrkr- Eg.kwup O;olk;kr v'kk xks"Vh dj.ks VkGkos T;keqGs xzkgdkapk rqeP;kojhy fo'okl MGeGhr gksbZy-

phuh iai vkB gtkjkr feGrks vkf.k rqepk\

rs brD;k LoLrkr rks dlk nsÅ 'kdrkr gs R;kaps R;kaukp ekghr- i.k vkEgh xzkgdkph ekx.kh] vkoM vkf.k xjt y{kkr ?ksÅu mRiknu djrks- 'ksrd&;kaP;k T;k xjtk vkgsr R;k iw.kZ dj.;kpk vkEgh ç;Ru djrks- 'ksrd&;kauk T;kpk ;ksX; mi;ksx gks.kkj ukgh v'kk oLrw vkEgh R;kaP;k xG~;kr ekjr ukgh-

bejku [kku] euh"k pkSgkui=dkj] —"kh tkxj.k

9528957538] 9891335460Email: [email protected],[email protected]

vkEgh çfrLi/khZ ukgh rj xzkgdkoj

y{k dsafær djrks & [kkuksydj

gdkyk pkaxyh lsok ns.;kps çyksHku nk[kowu dkgh daiU;k Lorps mRiknu loZJs"B vlY;kpk nkok d:u Lorpk Qk;nk d:u ?ksrkr ;kar dkghp la'k; ukgh- Eg.kwup dks.krsgh mRiknu [kjsnh dj.;kiwohZ o R;kpk okij dj.;kiwohZ 'ksrd&;kyk R;k daiuhph FkksMhQkj ekfgrh vl.ks vR;ar xjtsps vkgs-

xzhOt d‚Vu fyfeVsM gh —"kh ;a= cufo.k&;k çeq[k daiU;kaiSdh ,d daiuh vkgs- —"kh tkxj.k la?k vkf.k daiuhps lhbZvks fou; [kuksydj ;kaP;krhy eqyk[krhrhy dkgh egÙokps eqís

xzhOt d‚Vu fyfeVsM daiuh 150 o"kkaZis{kk tquh daiuh vkgs- ;k daiuhph LFkkiuk 1859 e/;s >kyh gksrh- ;kps eq[; dk;kZy; eqacbZr vkgs- daiuh lq#okrhiklwup xzkgd dsafær vlwu R;kaP;k ekx.khçek.ksp rh mRiknu djrs-

daiuh —"kh O;olk;kP;k O;frfjä dkj ¼v‚VkseksckbZYl½ O;olk;krgh vkgs- cktkjkph fLFkrh fopkjY;koj lquhyus lkafxrys dh] Þ vkeph daiuh efgaæ] fi;kftvks] VkVk eksVlZ o brjgh vU; daiU;kauk lsok çnku djr vkgs- okLrfod] vkepk

—"kh O;olk; [kwi tquk vkgs- 'ksrd&;kaP;k loZ xjtk iw.kZ dj.;kpk vkEgh usgehp ç;kl djrks- vkeps mRiknu pkaxY;k çrhps vlwu vkEgkyk ;kis{kk pkaxyh lsok ns.;kph bPNk vkgs-ßxzkgdkaP;k ckcrhr lquhy ;kauh vls lkafxrys dh] vkEgh xzkgdkacjkscj pkaxys fujarj laca/k Bsow bfPNrks- ;klkBh vkeP;k mRiknukP;k xq.koÙksus vkf.k xzkgd lsosus R;kapk fo'okl çkIr dj.;kpk vkEgh ç;kl djr vkgksr- xzkgdkaP;k vis{kkadMs vkEgh tkLr y{k iqjorks- 'ksrd&;kapk vis{kkHkax dj.ks vkf.k R;kauk /kksdk ns.ks v'kh dkes vkEgh d/khp djr ukgh-

tsOgk R;kauk lkSj iaikcíy fopkjys rsOgk igystkuhauh lkafxrys dh vkÙkk cktkjkr ts iai miyC/k vkgsr rs dsoG isVªksy dsjkslhu iaip vkgsr- 'ksrdjh ;kpk fe=klkj[kk mi;ksx d: 'kdrkr- ;kP;k okij.ks 'ksrd&;kauk dks.krkgh =kl gks.kkj ukgh-

Hkkjrkrp uOgs rj vkXus; vkf'k;k ¼lkmFk bZLV ,f'k;k½ ckaXykns'k] fQyhikbZUl] vkfÝdk vkf.k vU; ns'kkae/kwu ns[khy vkeP;k —"kh mRiknukauk pkaxyh ekx.kh vkgs-

www.krishijagran.comeqyk[kr

28 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 29: Krishi jagran marahti magazine february 2016

iY;kyk vkiyh tSfod fofo/krk xekowupky.kkj ukgh- [kk|] iks"k.k] gokeku ;ke/khy

ifjorZu c?krk ;kph lqj{kk] laj{k.k vkf.k lkBk gs vkeps y{; vkgs- gs fopkj —"kh tkxj.k'kh cksyrkuk —"kh {ks=krhy vkiY;k dkSrqdkLin dk;kZeqGs o ;ksxnkukeqGs vusd iqjLdkjçkIr M‚- ds-lh-caly ;kauh O;ä dsys- l/;k M‚- caly uW'kuy C;qjks v‚Q Iy¡V tsusfVd fjlkslsZl ¼,uchihthvkj½ ps lapkyd vkgsr- R;kauh vkÙkki;aZrps R;kaps vuqHko vkf.k laLFksP;k lanHkkZrhy uoh ekfgrh —"kh tkxj.k'kh cksyrkuk lkafxryh-

M‚- ds-lh-caly ;kauh lkafxrys dh] vkiyh ikjaikfjd oulaink u"V gks.;kP;k ekxkZoj vkgs vkf.k dks.kR;kgh fdaerhoj vkiY;kyk rh okpoyhp ikfgts- M‚- caly ;kaP;k erkuqlkj] T;k 'ksrd&;kauk pkaxys mRiknu visf{kr vkgs R;kauh pkxY;k çrhph tkLr mRiknu ns.kkjh fc;k.ks okijyh ikfgtsr Eg.kts R;kauk R;kaP;k fidkpk ;ksX; Hkko feGw 'kdsy- R;kauh lkafxrys dh] 'ksrd&;kauh mRikfnr dsysys tqus o uos çdkj vkeP;k laLFksrhy oSKkfud la'kks/kuklkBh Eg.kwu laxzfgr d:u Bsorkr dkj.k vkiY;kyk tSfod fofo/krk lqjf{kr Bso.ks vko';d vkgs vls vkEgkyk okVrs- R;kauh laLFkscíy vls lkafxrys dh] ,uthchihvkj ,d v'kh laLFkk vkgs th ouLirh mRikndkauk jksikaP;k uO;k çtkrhaP;k 'kks/kdk;kZlkBh tuuæO; nsÅ djrs- 1976 e/;s ;k laLFksph iqulZ~Fkkiuk >kyh- ;kiwohZ M‚- gjHktu flag ;kaP;k vkJ;kus vk;,vkjvk;P;k ouLirh'kkL= ¼c‚Vuh½ foHkkxkr ouLirh ifjp; foHkkx ¼Iy¡V baVªksM D'ku ;qfuV½ Eg.kwu ;kph LFkkiuk >kyh gksrh- R;kauarj ;kyk ,uthchihvkj ;k ukokus vksG[k.;kr ;sÅ ykxys- M‚- caly ;kauh laLFksP;k eq[; dk;kZoj çdk'k Vkdrkuk lkafxrys dh] rs Hkkjrkrhy oSKkfudkalkBh ouLirh tuuæO; vk;kr djrkr ] T;kph i`Fkd rikl.kh çf'kf{kr oSKkfudkadMwu dsyh tkrs- ouLirh i`FkDdj.k fo"k;kar ,uthchihvkjph {kerk oSf'od Lrjkoj ekU; dsyh xsyh vkgs- laLFksrQsZ ouLirh tuuæO;kps uequs fu;kZr ns[khy dsys tkrkr- R;kauh lkafxrys dh] thu‚fed fjlkslsZl ¼vuqokaf'kd lk/kulkexzh½ oj ns[khy R;kaps dk;Z lq: vkgs- tuuæO;kaP;k Qk;|kacíy R;kauh vls lkafxrys dh] rs tuuæO;kapk çlkj o çpkj ns[khy djrkr-

M‚- caly ;kaP;k erkuqlkj] laLFksph 10 çknsf'kd dsaæs tEew&dk'ehj] egkjk"Vª] fgekpy çns'k]

jktLFkku] es?kky;] vksfM'kk] mÙkjk[kaM] vka/kzçns'k] dsjG vkf.k >kj[kaM ;sFks vkgsr- ;k çknsf'kd dsaækaP;k ekQZr R;kaps oSKkfud ns'kkrhy fofo/k Hkkxkae/kwu [kk| fidkaP;k jksikapk 'kks/k ykowu R;kauk la'kks/kuklkBh Eg.kwu nql&;k oSKkfudkauk uoh çtkrh fuekZ.k dj.;kP;k gsrwus nsÅ djrkr- R;kauh vls ns[khy uewn dsys dh rs vU; ouLirh la'kks/ku dsaæka'kh layXu gksÅu dk;Z djr vkgsr- R;kaP;kdMs pkj yk[kkis{kk tkLr tuuæO;s vkgsr- R;keqGs rs vls Eg.kw 'kdrkr dh rh tkxfrd Lrjkojhy nqljh lokZr eksBh tuqd c¡d ¼thu c¡d½ vkgs- ;k ouLirh tuuæO;kaP;k lgk¸;kus jksikaph uoh çtkrh fodflr dj.ks vkf.k rh 'ksrd&;kai;aZr iksgkspo.ks gk R;kapk eq[; mís'; vkgs- ;keqGs 'ksrdjh pkaxys mRiknu ?ksÅ 'kdrhy vkf.k ns'k fidkaP;k deh mRiknukP;k leL;srwu ckgsj iMw 'kdsy- rs Eg.kkys] ÞvkEgh 'ksrd&;kauk /kU;okn nsÅ bfPNrks dkj.k R;kaP;k d"V vkf.k leiZ.kkeqGsp vkt yk[kks yksdkaph Hkwd 'kers vkgs- T;k çdkjs fnol&jk= rs 'ksrkr d"V ?ksrkr rs dk;Z xkSjokLin vkgs- ,uthchihvkj 'ksrd&;kalkBh dk;Z djrs- 'ksrdjh ;keqGs pkaxY;k çdkjs dke d: 'kdrhy vkf.k pkaxys mRiUu feGow 'kdrhy- ;klkBh laLFkk osGksosGh dk;Z'kkGk o jk"Vªh; vkf.k vkarjjk"Vªh; ifjlaoknkps vk;kstu d:u oSKkfudkaP;k ek/;ekrwu 'ksrd&;kauk ekfgrh iqjors-ßM‚- caly ;kauh vls ns[khy uewn dsys dh] laLFksrQsZ fo'ks"k xq.k vl.kk&;k tuuæO;kaph uksan.kh ns[khy dsyh tkrs- 'ksrd&;kauh fodflr dsysY;k çtkrhaps uksan.khdj.k ouLirh çtkrh vkf.k —"kd vf/kdkj laj{k.k çkf/kdj.k ¼PPV&FRA½ ;sFks dj.;kl 'ksrd&;kauk enr dsyh tkrs R;keqGs R;kauk R;kpk ljG Qk;nk feGrks- ;kO;frfjä] laLFksr fo|kFkZ~;kalkBh inO;qÙkj vH;klØe vkf.k M‚DVjsV inoh vH;klØe ns[khy miyC/k vkgs- laLFkspk eq[; mís'; ouLirh vuqoaf'kdrsoj la'kks/kukoj vk/kkfjr dk;Z'kkGsps vk;kstu d:u ;klaca/kh —"kh {ks=k'kh lacf/kr yksdkauk R;kph ekfgrh ns.ks gk vkgs- ;keqGs 'ksrdjh ;kpk Qk;nk ?ksÅu pkaxY;k çrhps fodflr fid ?ksÅ 'kdsy-

ns'kkr fidkps pkaxys mRiknu gsp vkeps y{; vkgs- M‚- caly

#ch tSu vkf.k bejku [kkulgk;d laiknd] i=dkj

—"kh tkxj.k Email: [email protected], [email protected]

vk

www.krishijagran.comeqyk[kr

29H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 30: Krishi jagran marahti magazine february 2016

vkf.k ;keqGs R;kaps oSfo/; deh gksr vkgs- ;klkBhp ouLirh laj{k.k vkf.k R;kaP;k uO;k çtkrh fodflr dj.;kps dk;Z lq: vkgs- —"kh tkxj.kP;k pewus laLFksP;k lapkydka'kh ,uchvkjvk;P;k dk;kZfo"k;h ppkZ dsyh-

M‚- ukSfV;ky ;kaP;k erkuqlkj laLFkk ouLirh lqj{kk vkf.k R;kapk fodkl ;klkBh fujarj dk;Z djr vkgs- gYyhp R;kauh caxky ljdkjP;k —"kh foHkkxkP;k lgdk;kZus Hkkrkph vklsZfudeqä çtkrh fodflr dsyh vkgs- R;kauh toGikl 500 çdkjP;k tkrhaoj la'kks/ku d:u ,dk çtkrhph fuoM dsyh th vklsZfudeqä vkgs- vklsZfudeqGs Qq¶Qql fudkeh gks.;kcjkscjp] Ropk jksx vkf.k ddZjksx gks.;kpk /kksdk ns[khy ok<rks- ;kO;frfjä R;kauh ouLirhaP;k jksikaiklwu oukS"k/k ¼gcZy½ r;kj dsys vkgs- vkS"k/kkps ra=Kku ,fey QkekZdMs gLrkarfjr dj.;kr vkys vlwu R;kaP;kekQZr gs vkS"k/k laiw.kZ ns'kkr miyC/k d:u ns.;kr vkys vkgs- chthvkj 34 gs e/kqesgkoj çHkkoh vkS"k/k Bjys vkgs- laLFksps oSKkfud ;k ;'kkeqGs [kwi vkuanh vkgsr- laLFkse/;s 'kq"d ouLirhapk lkBk ¼gcsZjh;e½ vlwu R;kr

oukrhy vusd xks"Vh vkiY;kyk >kMk&>qMikaiklwu vkf.kouLirhaiklwup feGrkr- vkt vki.k ikgrksp vkgksr dh]

vusd ouLirhaP;k vkf.k fo'ks"k d:u 'ksrd&;kauh fidoysY;k /kkU;kP;k vusd tkrh u"V gks.;kP;k ekxkZoj vkgsr- v'kk ifjfLFkrhr jk"Vªh; ouLirh la'kks/ku laLFkk ouLirhaP;k j{k.kkph tckcnkjh fuHkkor vkgs- gh laLFkk eq[;Ros rhu çdkjs dk;Z djrs- R;kr] jksikaps j{k.k vkf.k R;koj la'kks/ku d:u uoh çtkrh fodflr dj.ks] jksikaps tSfod jklk;fud ijh{k.k d:u mRiknu dj.ks vkf.k ;k O;frfjä 'ksrd&;kauk uO;k ra=Kkukph ekfgrh ns.;klkBh dk;Z'kkGsps vk;kstu dj.ks ;k ckchapk lekos'k vkgs- jk"Vªh; ouLirh la'kks/ku laLFkk M‚- lh- ,l- ukSfV;ky ;kaP;k usr`Rok[kkyh fnolsafnol cgjr vkgs- M‚- ukSfV;ky lw{etho tSora=Kku ¼ek;Øksfc;y ck;ksVsDu‚y‚th½ {ks=kr Lor:ps ,d fo'ks"k LFkku jk[kwu vkgsr- rs 2010 iklwu ,uchvkjvk;pk inHkkj lkaHkkGr vkgsr- ;k O;frfjä R;kauh lheSi vkf.k vk;vk;VhvkjlkBh ns[khy dke dsys vkgs- R;kaP;k ;k dkSrqdkLin dk;kZlkBh R;kauk thouxkSjo ¼ykbZQVkbZe vfpOgesaV vWo‚MZ½ o brj vusd iqjLdkj nsÅu xkSjfo.;kr vkys vkgs- ;k laLFksph lq: okr ,dk jk"Vªh; ouLirh m|kukP;k Lo#ikr lq: >kyh gksrh- ;k uarj çxrhph ,d&,d f'k[kjs iknkØkar djr lu 1978 e/;s ;k m|kukps #ikarj jk"Vªh; ouLirh la'kks/ku laLFksr dj.;kr vkys- vkt txHkjkrhy ouLirhaps vfLrRo /kksD;kr vkgs]

txHkjkrwu ,df=r dsys xsysys jksikaps uequs vkgsr- R;kauh 100 ouLirh m|kukaps ,d tkGsp r;kj dsys vkgs- ;k m|kukr jksikaps lao/kZu vkf.k R;kaP;koj la'kks/ku dsys tkrs- laLFksps 'ksrd&;ka'kh ns[khy pkaxys laca/k vkgsr- R;kapkdMs ch-Vh dikl ¼ch Vh d‚Vu½ ps tuqd vkgsr ijarq gh tuqds dsoG R;kaP;k la'kks/kukiqjrhp e;kZfnr vkgsr- ;s.kk&;k dkGkr —"kh {ks=krhy leL;kaoj rksMxk dk<rk ;kok ;klkBh R;kauk ns'kkyk dkghrjh uos nsr jkgk;ps vkgs- R;kauh vls er O;ä dsys dh 'ksrd&;kauh uO;k ra=Kkukpk okij d:u 'ksrh djkoh R;keqGs R;kauk pkaxys mRiknu feGw 'kdsy- tj 'ksrhlaca/kh dkgh leL;k vlrhy rj R;kauh oSKkfud vkf.k —"kh rKkapk lYyk ?ksÅup dke djkos-

th

bejku [kkui=dkj] Ñf"k tkxj.k]

eksckby & 9582957538] bZesy&[email protected]

oSKkfud ra=Kkukpk mi;ksx djk- M‚- lh- ,l- ukSfV;ky

'ksrd&;kalkBh çf'k{k.k dk;Z'kkGk vko';d ,uchvkjvk;ps eq[; oSKkfud M‚- ,l- ds- frokjh ;kauh lkafxrys dh] 'ksrd&;kauk lrkok.kk&;k leL;kaP;k fuokj.kklkBh R;kauk ;ksX; osGh tkx:d dj.ks vR;ko';d vkgs- ;klkBh çf'k{k.k dk;ZØe vkf.k dk;Z'kkGsps vk;kstu dsys tkrs- ;k dk;Z'kkGsekQZr 'ksrd&;kauk fidkps mRiknu] R;kr gks.kkjs jksx vkf.k bykt ;kalanHkkZrhy ekfgrh fnyh tkrs- rs xkokr tkÅu vxnh [kkyP;k Lrjkrhy yksdkai;aZr gh ekfgrh iksgksporkr- 'ksrd&;kalkBh gh ekfgrh vR;ar xjtsph vkgs- R;kauh vls er O;ä dsyh dh 'ksrd&;kauh v'kk çdkjP;k dk;Z'kkGsr eksBîk çek.kkr lgHkkxh gks.ks vko';d vkgs-

vkrk loZ jksikaph ekfgrh baVjusVoj,uchvkjvk;ps oSKkfud M‚- lqn'kZu dqekj ;kauh lkafxrys dh] R;kaph laLFkk ,d v'kh osclkbZV r;kj djr vkgs ftFks Hkkjrkus T;k jksikapk laxzg dsyk vkgs R;k vkf.k fons'kh jksikaph laiw.kZ ekfgrh miyC/k vlsy- baVjuW'kuy ysX;qe MkVkcsl bUQkses Z'ku lfoZl ¼vk;,yMhvk;,l½ ;k laLFkslkscr gs dk;Z dsys tk.kkj vkgs- ;kph lq: okr ^esd fMftVy bafM;k* eksfges varxZr dsyh tkr vkgs- R;kauh lkafxrys dh] iwohZ la'kks/ku dj.kk&;k fo|kFkZ~;kauk ;k çdkjph ekfgrh feGfo.;klkBh osG [kpZ d:u laLFkse/;s ;kos ykxr vls- ijarq vkrk 100000 is{kk vf/kd jksikaph ekfgrh R;kauk ?kjclY;k feGw 'kdsy- yodjp gh osclkbZV lq: gksbZy-

www.krishijagran.comeqyk[kr

30 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 31: Krishi jagran marahti magazine february 2016

H$S>H$, {hadr, {Zir d eodQ>r ‘mVH$Q> a §JmMr hmoVmV. Z§Va Ðmj‘ʶm§darb amoJ, gm°âQ>am°Q>À¶m bjUmgmaIe dmQy> bmJVmo. ~hÿXm nyU© dmT> Pmboë¶m ‘ʶm§Zm Zì¶mZo amoJmMr bmJU hmoV Zmhr H$maU ˶m§Mo ñQ>mo‘°Q>m ~§X Pmbobo AgVmV. ¶m amoJm‘wio Ðmj‘Ur ̂ oJmiV ZmhrV.

amoJmMm àgma :

àmW{‘H$ àgma hm nmZo, ImoS>o d ‘ʶm§V V¶ma Pmbobo A°ñnmoag² d amoJJ«ñV ^mJmVrb gwßVmdñWoV Agbobo ‘m¶{gbr¶‘‘wio hmoVmo Va Xþ涑 àgma hm ñnmoa°ÝOr¶m d PyñnmoAg© ho nmUr d {H$Q>H$m§‘m’©$V ngaVmV.

amoJmg nyaH$ KQ>H$ :

H$‘mb Vmn‘mZ 20 Vo 32 {S>J«r go., gmnoj AmЩVm 80-100 Q>¸o$, VgoM O{‘Zrdarb A{V[a³V AmЩVm ho KQ>H$ S>mD$Zr {‘ëS>çyamoJmbm nyaH$ AgVmV.

amoJ ì¶dñWmnZ :

PmS>mÀ¶m Imbr nS>boë¶m ’$m§Úm d nmZo {Z¶{‘VnUo OmiyZ Zï> H$amdrV. ÐmjdobtMr N>mQ>Ur ì¶dpñWV H$amdr, OoUoH$ê$Z ~mJoV hdm IoiVr amhrb. N>mQ>UrZ§Va amoJJ«ñV ’$m§Úm d nmZo OmiyZ Zï> H$amdrV. amoJ à{VH$maj‘ dmUmMr bmJdS> H$amdr. amoJà{V~§YmgmR>r ~moS>}³g {‘³Ma 1% qH$dm ’$mogoQ>mB©b-E.Am¶. 0.2% ’$dmamdo.

amoJ {XgyZ Amë¶mg ‘oQ>°b°³Prb + ‘°ÝH$moPo~ ([aS>mo‘rb E‘ PoS> 72) 0.2% qH$dm A°Pmo³grñQ´>mo~rZ 0.1% qH$dm ’o$‘°³PoS>m°Z+ gm¶‘mo³PmZrb (200 {‘br à{V EH$a) {H$§dm {H«$gm°³Prb {‘WmB©b (200 {‘br à{V EH$a) dmnamdo. Bàmoìh°brH$m~© 3 J«°‘ qH$dm ‘±S>ràmon°‘rS> 0.65 {‘br qH$dm

j ho ‘hmamï´>mVrb EH$ ‘hÎdmMo {nH$ Amho. ‘hmamï´>mVyZ ÐmjmMr ‘moR>çm à‘mUmda {Z¶m©V Ho$br OmVo. Ðmjm§Mr {Z¶m©V j‘Vm dmT>{dʶmgmR>r amoJm§Mm ¶mo½¶ à{V~§Y d ì¶dñWmnZ H$aUo Amdí¶H$ Amho. ÐmjmMo ZwH$gmZ H$aUmao VrZ gdm©V ‘hÎdmMo amoJ d ˶mMo ì¶dñWmnZ ¶m~Ôb eoVH$ar {‘Ìm§Zm ‘m{hVr AgUo Amdí¶H$ Amho.

1. Ho$dS>m/S>mD$Zr {‘ëS>çw

(~waer-ßbmP‘mon°ampìhQ>rH$mobm)

1875 gmbmnmgyZ ¶m amoJmZo ’«$mÝgÀ¶m dmB©Z CÚmoJmMo AVmoZmV ZwH$gmZ Ho$bo. 1885 gmbr {‘bmaS>oQ> ¶m§Zr ~moS>}³g {‘³MaMm emoY bmdbm Am{U ¶mMm dmna S>mD$Zr {‘ëS>çyÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r H$aʶmV Ambm. S>mD$Zr {‘ëS ² >À¶m ì¶dñWmnZmgmR>r doioda ¶mo½¶ Cnm¶¶moOZ Z Ho$ë¶mg OdiOdi 100 Q>¸o$ ZwH$gmZ hmoD$ eH$Vo. hm amoJ ^maVmÀ¶m gd© Ðmj CËmnXH$ ̂ mJmV AmT>iVmo.

amoJmMr bjUo :

bjUo hr gd©àW‘ ÐmjdobtÀ¶m O{‘Zrdarb H$modù¶m ’w$Q>ì¶m§da {XgyZ ¶oVmV. nmZo, H$modir ImoS>o, bhmZ Ðmj‘ʶm§da A{YH$ à‘mUmV hr bjUo AmT>iVm. A{Z¶{‘V AmH$mamMo, {ndiga VobH$Q> S>mJ, nmZm§À¶m darb n¥ð>^mJm§da {Xgy bmJVmV. ˶mMà‘mUo nmZm§À¶m Imbrb n¥ð>^mJm§da ‘iH$Q> nm§T>ar ~waer {Xgy bmJVo. amoJJ«ñV nmZo {ndir qH$dm ‘VmH$Q> hmoVmV d ZoH«$mogrg‘wio dmibobr {Xgy bmJVmV. doioAmYr nmZJi hmoVo. H$modù¶m ImoS>m§Mr dmT> Iw§Q>Vo. amoJJ«ñV nmZo, ImoS>o d Z{dZ nmZo nm§T>è¶m ~waerZo AmÀN>mXVmV.

H$mbm§VamZo Ðmj‘ʶmdarb ~waerMr dmT> H$‘r hmodyZ ’$io,

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

amOHw$‘ma H$moR>rH$a

H${Zð> g§emoYZ ghmæ¶H$, H¥$[f ‘hm{dÚmb¶, ZmJnyaMob.: 9175933959 | [email protected]

S>m°. ‘rZm H$moMoghmæ¶H$, àmܶmH$, lr {edmOr H¥${f ‘hm{dÚmb¶, A‘amdVr

ê$nmbr T>moboH¥${f ghmæ¶H$, H¥${f ‘hm{dÚmb¶, ZmJnya

Ðmjmdarb ‘hÎdmMoamoJ d ì¶dñWmnZ

Ðm

31H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 32: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

‘mܶ‘mVyZ hmoVmo Va Xþ涑 àgma hdoVrb H$moZrS>r¶m§À¶m ‘mܶ‘mVyZ hmoVmo.

amoJmg nwaH$ KQ>H$ :

H$‘mb Vmn‘mZ 27 Vo 30 {S>J«r go., gmnoj AmЩVm 90%, W§S> H$moaS>o hdm‘mZ ho KQ>H$ ̂ war amoJmÀ¶m àgmamg nwaH$ AmhoV.

amoJ ì¶dñWmnZ :

Ðmj~mJ ñdÀN> R>odmdr. PmS>m§Mo amoJJ«ñV Adeof {Z¶{‘VnUo Zï> H$amdoV. 300 ‘oe J§YH$mMr n{hbr YwaiUr ZdrZ ’w$Q>do 2 AmR>dS>çm§Mo AgVm§Zm, Xþgar YwaiUr ~hamÀ¶m AmYr Va {Vgar YwaiUr ‘Ur AY©dQ> {nH$bo AgVm§Zm H$amdr.

amoJ à{V~§YmgmR>r ~moS>}³g {‘³ñMa 1% qH$dm J§YH$-MwʶmMr ’$dmaUr H$amdr. VgoM ~oQ>o~b J§YH$ 0.3% {H$§dm S>m¶ZmoH°$n/Q´>m¶S>§Q> 0.1% ’$dmamdo. {S>g|~aÀ¶m eodQ>À¶m AmR>dS²>¶mnmgyZ ‘mM©À¶m n{hë¶m AmR>dS>çmn¶ªV Xa Mma {Xdgm§Zr 0.03% Am°³PrWm¶Amo{¹$Zm°³g ’$dmamdo. amoJ à{VH$maj‘ dmUm§Mr bmJdS> H$amdr.

N>mQ>UrZ§Va ~waerZmeH$mMr Imbrbà‘mUo ’$dmaUr H$amdr.

N>mQ>UrZ§VaMo {Xdg ~waerZmeHo$

25 Vo 50 {Xdgm§n¶ªV ho³P°H$moZ°Pmob 0.01%,

âbw{gb°Pmob 0.12%

50 Vo 60 {Xdgm§n¶ªV S>m¶ZmoH°$n 0.25%

60 Vo 70 {Xdgm§n¶ªV S>m¶’o$ZH$moZ°Pmob 0.05%

70 Vo 80 {Xdgm§n¶ªV Q>oQ´>°H$moZ°Pmob 0.5%

80 Vo 90 {Xdgm§n¶ªV ‘m¶³bmoãë¶wQ>°Zrb 10 S>ãë¶wnr

4 J«°‘/10 {bQ>a

A°Pmo³grñQ´>m°~rZ 5 {‘br/10 {b.

^war amoJmÀ¶m O¡d ì¶dñWmnZmgmR>r Q´>m¶H$moS>‘m©, ~°grbg g~²Q>rbrg² d A°ånobmo‘m¶gg² {¹$gH°$brg ¶mMm dmna H$amdm. nmdgmù¶mV, gßQ>|~a/Am°³Q>m|~a ¶m H$mimV Q´>m¶H$moS>‘m© ‘mVrV {‘giyZ Úmdm qH$dm ’$dmê$Z Úmdm. ¶m‘wio AëQ>aZmar¶m, ³bmoS>moñnmoar¶‘, ~m°Q´>rS>r¶‘ B˶mXr CnÐdr/amoJH$maH$ ~waerMo ñnmoAg©² H$‘r hmoVmV. A°ånobmo‘m¶gog² {¹$gH°$brg 5 J«°‘ à{V brQ>a ¶m à‘mUmV nmZm§da ’$dmamdo. VgoM Q´>m¶H$moS>‘m© {H$§dm ~°grbg g~{dbrg 5 J«°‘ {H$§dm 5 {‘br à{V {bQ>a ’$dmamdo. {Z¶m©Vj‘ Ðmjm§gmR>r Q´>m¶H$moS>‘m© hmPu¶mZ‘WMr ’$dmaUr, H$mT>UrAmYr 3 Vo 5 {Xdg Ho$ë¶mg, H$mT>UrZ§Va ’$im§da nS>Umè¶m amoJm§Mo à‘mU H$‘r hmoVo d gmoS>r¶‘ ‘oQ>m~m¶gë’o$Q>Mr JaO H$‘r hmoʶmg ‘XV hmoVo.

3. A°ÝW«°H$ZmoO : (~waer-EëgrZmo A°ånobrZm)

hm amoJ Ðmj CËnmXrV H$aUmè¶m gd© ^mJm§‘ܶo AmT>iyZ ¶oVmo. ¶m amoJm‘wio ÐmjmMr JwUdÎmm H$‘r hmoVo. ÐmjmMo ~hÿVoH$ gd© dmU ¶m amoJmbm ~ir nSy> eH$VmV. nmdgmù¶mV ¶oUmè¶m ZdrZ A§Hw$am§Zm OmñV à‘mUmV ¶m amoJmZo hmZr hmoVo. OyZ Vo Am°³Q>mo~a

S>m¶{WAmo‘m°’©$ (50%) 1 J«°‘ à{V brQ>a nmUr ¶mà‘mUo ’$dmamdo.

Q´>m¶H$moS>‘m© 5 J«°‘ à{V brQ>a ‘mVrV {‘giyZ AWdm ’$dmê$Z Úmdm. ~moS>}³g {‘³ñMaMr 1% ’$dmaUr N>mQ>UrZ§Va bJoM, Z{dZ ’w$Q> ¶oʶmÀ¶m doir (N>mQ>UrZ§Va 3 Vo 4 AmR>dS>), H$ù¶m C‘bʶmnydu, ’$iYmaUonydu, dmT>rÀ¶m H$mimV H$amdr.

2. ^yar amoJ/ nmdS>ar {‘ëhQ²y>

(~waer-AÝgrݶwbm Zo³Q>ma)

^yar hm Ðmjmdarb Xþgam ‘hÎdmM d AVmoZmV ZwH$gmZ H$aUmam amoJ Amho. ^maVmÀ¶m ~hÿVm§e Ðmj CËmnXH$ ~mJmV ¶oVmo. Zmoìh|~aZ§Va ‘hmamï´>, Am§Y«àXoe (Vob§JmUm-{g‘m§Y«) d H$Zm©Q>H$ ^mJmV ^war‘wio ‘moR>çm à‘mUmV ZwH$gmZ hmoVo. (’w$bYmaUoZ§Va 6 AmR>dS>o Vo 12 Vo 13 AmR>dS>çmn¶ªV åhUOoM Ðmj‘Ur {nHy$ bmJon¶ªV Vmo {Q>Hy$Z amhVmo.) ^waramoJm‘wio 40 Vo 60% n¶ªV ÐmjmMo CËnmXZ H$‘r hmoVo. VgoM amoJJ«ñV Ðmj‘ʶm§V {ZamoJr Ðmj‘ʶm§À¶m VwbZoZo AmåbmMo à‘mU A{YH$ AgVo. ˶m‘wio Vo dmB©Z ~Z{dʶmgmR>r {Zén¶moJr AgVmV.

amoJmMr bjUo :

dmT>rÀ¶m H$mimV ÐmjdobtZm ^warMr bmJU hmoVo. dobrÀ¶m O{‘ZrÀ¶m daMo gd© ^mJ ¶m amoJmZo J«ñV hmoVm. ’$io d KS>m§Zm àW‘ bmJU hmoVo. ’w$bm§da ^warMm àmXþ^m©d Pmë¶mg ’w$Ji hmoD$Z ’$bYmaUm A{Ve¶ H$‘r hmoVo. Ðmj‘ʶm§da AJXr gwédmVrÀ¶m H$mimV ^warMm àmXþ^m©d Pmë¶mg ’$iJi hmoVo. amoJQ>r ^wH$Q>rgmaIr {XgUmar dmT>, {nHy$ bmJboë¶m Ðmj‘ʶm§da {Xgy bmJVo d n[aUm‘r Ðmj‘Ur CbVmV/’$mQ>Vm. ~hÿVm§er doie amoJJ«ñV Ðmj‘ʶm§Zm Omir nS>Vo. amoJmMr ^wH$Q>rgmaIr {XgUmar dmT> nmZm§À¶m darb n¥ð>^mJmda {XgyZ ¶oVo. amoJJ«ñV nmZm§Mm AmH$ma, a§J ~XbVmo. nmZmdarb S>mJ CeramZo {Xgy bmJVm d ’$imdarb amoJmÀ¶m ‘mZmZo H$‘r ZwH$gmZ H$aVm. amoJmMm àmXþ^m©d ImoS>mda Pmbm AgVm ˶mMm a§J ~XbyZ JX© Vn{H$ar hmoVmo.

amoJmMm àgma :

àmW{‘H$ àgma amoJJ«ñV ImoS>mV CnpñWV Agboë¶m ^war amoJmÀ¶m gwámdñWoVrb ‘m¶{gbr¶‘² d H$moZrS>r¶m§À¶m

32 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 33: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$

‘m¶{gbr¶‘² gwámdñWoV amhVmo Va Xþ涑 àgma hm Ho$dS>m amoJmÀ¶m H$moZrS>r¶m hdo‘m’©$V ngaVm.

amoJmg nwaH$ KQ>H$ :

C~Xma AmЩ hdm‘mZ d gVV {an{an nmD$g VgoM dmam gVV 2 Vo 3 {Xdg Agob Va ¶m amoJmMm àgma A{YH$ hmoVmo.

amoJ ì¶dñWmnZ :

amoJJ«ñV ’$m§Úm H$mTy>Z Q>mH$ì¶mV. bmJdS> H$aVm§Zm amoJ‘w³V H$mS²>¶m§Mr {ZdS> H$amdr d ˶m 3% ’o$ag gë’o$Q>À¶m ÐmdUmV 30 {‘ZrQ>o {^Odë¶mZ§Va bmdmì¶mV. ~moS>}³g² {‘³ñMa 1% qH$dm H$m~}ÝS>°Pr‘ ’$dmamdo.

¶m H$mim V¶m amoJmMo à‘mU A{YH$ AgVo. Ð m j m À ¶ m n m Z m § d a nS>Umè¶m BVa amoJm§À¶m V wbZoZ o A°ÝW « °H$Zm oO A{YH$ H$mi ZwH$gmZ H$aVmo.

amoJmMr bjUo :

hm amoJ nmZo, ImoS> d ’$imda {XgyZ ¶oVmo. n m Z m § À ¶ m V w b Z o V H$modù¶m ’$m§X²¶m d ’$io A{YH$ à‘mUmV amoJJ«ñV hmoVmV. àW‘ amImS>r H$mio {H$§dm bmbga Jmobm AmH$mamMo S>mJ H$modù¶m nmbdrda {Xgy bmJVmV. Z§Va Vo S>mJ amIS>r a§JmMo Imob {Xgy bmJVm d H$mbm§VamZo JiyZ nS>Vm. Á¶m‘wio nmZm§da {d{eï> àH$ maM o S > mJ Zì¶m ’$m§X²¶mda {Xgy bmJVmV. O w Ý ¶ m ’ $ m § Ú m § d a H°$ÝH$agmaIr dmT> {Xgy bmJVo. hr dmT>rd CVr g§nyU© ImoS>mbm doT>m KmbVo d ˶m‘wio ImoS> ‘ê$ eH$Vo. Ðmj KS>m§Mo Xm§S>o d ’$io amoJJ«ñV hmodyZ ’$iJi hmoVo. Imob Jobobo amIS>r a §JmMo H$mù¶m H$S²>¶m Agbobo S > m J ’ $im § da {Xg y bmJVmV. ˶mbmM ~S>²g© Am¶ åhUmV. C~Xma d AmЩ dmVmdaUmV Jwbm~r a§JmMo ñnmoAg©Mo JwÀN> ¶m S>mJm§À¶m ‘ܶ^mJr {Xgy b m JV m V . Ð m j‘U r AmH«$gyZ JiVmV.

amoJmMm àgma :

àmW{‘H$ àgma hm H ° $ Ý H $ a g m a » ¶ m d m T > b o ë ¶ m ^ m J m V

www.krishijagran.com

33H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 34: Krishi jagran marahti magazine february 2016

4. ½bmS>r Amobg `m ’w$b{nH$mH$[aVm 20 Vo 30 {S>J«r g|. Vmn‘mZ Agob Va ’w$bm§Mo a§J Mm§Jbo C^maVmV A{VH$S>H$ D$Z, ‘wgiYma nmD$g, YwHo$ `m ~m~r {nH$bm hm{ZH$maH$ R>aVmV.

5. Oa~oam `m ’w$b{nH$mgmR>r amÌrV Vmn‘mZ 12 {S>J«r g|. Agob Va ’w$bm§Mr àV gwYmaVo. VgoM AmЩVoMo à‘mU 50 Vo 60% Agë`mg PmS>m§Mr dmT> Mm§Jbr hmoD$Z ’w$bm§Mo CËnmXZ A{YH$ {‘iVo. A{VnmOm©Ê`md¥ï>r Agboë`m ̂ mJmV ’w$bm§Mr àV Iam~ hmoVo.

6. H$mZ}eZ `m ’w$m{nH$mgmR>r H$‘mb Vmn‘mZ 28 {S>J«r g|. Am{U {H$‘mZ Vmn‘mZ 14 {S>J«r g|. Mm§Jbo ‘mZdVo. amÌrMo {H$‘mZ Vmn‘mZ 10 {S>J«r g|. H$‘r Agë`mg H$ù`m ’w$bV ZmhrV. {hdmù`mVrb T>Jmi hdm‘mZ, nmD$g, YwHo$ Am{U Xd nS>Uo ̀ m§Mm ’w$bm§À`m àVrda dmB©Q> n[aUm‘ hmoD$ eH$Vmo.

7. {P{Z`m nmdgmir h§Jm‘ bmJdS>rgmR>r CÎm‘ g‘Obm OmVmo. W§S> hdoÀ`m {R>H$mUr PmS>o IwaQ>r amhÿZ ’w$bm§À`m g§»`oda Ë`mMm {dnarV n[aUm‘ hmoVmo.

8. OmB©, OwB© d ‘moJam {h ’w$b{nHo$ CîU d g‘erVmoîU hdm‘mZmV Mm§Jë`m àH$mao dmT>VmV. {XdgmMo Vmn‘mZ {H$‘mZ 25 {S>J«r g|. Va H$‘mb 34 {S>J«r g|. d amÌrMo {H$‘mZ Vmn‘mZ 16 {S>J«r g|. VgoM AmЩVm 55 Vo 60% Agob Va ’w$bm§Mo ^anya CËnmXZ {‘iy eH$Vo. H$S>mŠ`mMr W§S>r, YwHo$ d Xd ̀ m§Mm dmT>rda à{VHy$b n[aUm‘ hmoVmo. PmS>mda bmJÊ`mÀ`m doir nO©Ý`d¥ï>r Ambr Va ’w$bo Iam~ hmoVmV d Ë`mVrb gwJ§{YV Ðì`mÀ`m à‘mUmV KQ> hmoVo.

* ’w$b{nH$mV ’w$bH$ù`m {Z{‘©VrgmR>r g§OrdH$m§Mm n[aUm‘ :-

dZñnVtÀ`m earH«$r©`m§da g§àoaH$m§Mm n[aUm‘ K S y > Z ` o Ê ` m g m R > r g §à oaH$ mÀ`m

bm§Mr JwUdÎmm Am{U A{YH$ CËnmXZmgmR>r O‘rZ, Ivo, amoJ, d g§OrdmH$m§Mo ì`dñWmnZm ì`{V[aº$ hdm‘mZ, hm KQ>H$ gwÕm AË`§V ‘hËdmMm R>aVmo. hdoVrb Vmn‘mZ d AmЩVm `m§Mm ’w$ëH$më`m {Z{‘©VrÀ`m doiobm hmoUmao n[aUm‘ H$mhr ’w$b {nH$mV Imbrb à‘mUmV AmhoV.

1. ’w$b{Z{‘©VrÀ`m doiobm Jwbm~ ̀ m {nH$mg {Xdgm gamgar 22 Vo 28 {S>J«r g|. Vmn‘mZ Am{U amVr 15 Vo 17 {S>J«r g|. Vmn‘mZ ‘mZdVo. VgoM 60 Vo 65% AmЩVm AgUo Amdí`H$ Amho. Ë`m‘wio Jwbm~ H$b‘m§Mr EH$gmaIr dmT> hmoD$Z gma»`m JwUdÎmoMr ’w$bo {‘iy eH$VmV. {edm` amoJ d {H$S>tMm ~§Xmo~ñV Mm§Jë`màH$mao H$aVm ̀ oVmo.

2. eod§VrÀ`m PmS>V H$ù`m d ’w$bo ̀ oÊ`mÀ`m H$mimV bhmZ {Xdg Am{U amÌrMo Vmn‘mZ 10 Vo 15 {S>J«r g|. BVHo$ Agmdo åhUyZ ’w$bm§Mr JwUdÎmm Mm§Jbr `oCZ CËnmXZ ^anya {‘iVo. XrK©H$mi nS>Umam OmoaXma nmD$g Anm`H$maH$ AgVmo. b à‘mUmV AmhoV.

3. ’w$bm§Mo CËnmXZ Am{U XOm© VgoM df©^a ’ w $bm §Mm n wadR> m H$aÊ`mÀ`m Ñï>rZo AñQ>a

`m ’w$pënH$mgmR>r ̂ anya gw`© àH$me Am{U 10 Vo 15 {S>J«r g|. Vmn‘mZ nmofH$ R>aVo. H$S>H$ W§S>r qH$dm

H $ S > H $ D $ Z h o ’ w $ p ë d H $ m g m g m R > r

‘mZdV Zmhr.

lr‘Vr {Z‘©bm S>r . {gÞaH$aH¥$fr n`©dojH$,

‘. {d. à. g‘mOmMo H$. XwbmOr grVmam‘ nmQ>rb,H¥$fr ‘hm{dÚmb`, Zm{eH$-13

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

’w$b{nH$mV ’w$bH$ù¶m {Z{‘©VrgmR>r Vmn‘mZ, AmЩVm d g§OrdH$mMo n[aUm‘

34 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

’w$

Page 35: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

’w$bPmS>m§da H$mhr Xwîn[aUm‘ {XgyZ ̀ oVmV. AZoH$Xm ’w$bm§Mo Xm§S>o H$‘Omoa ~ZVmV. Ë`m‘wio ’w$bo ‘mZm Imbr Q>mH$VmV. na§Vw {d{eï> àOmVrÀ`m ’w$bPmS>m§da n{hë`m ’$dmaUrZ§Va bJoM g§OrdH$mMr Xwgar ’$dmaUr Ho$ë`mg Xm§S>o ‘O~yV ~ZVmV.

noam{Znydu VoaS>m `m PmS>mMo ~r 5 nr nr E‘ Vrd«VoÀ`m Am`.~r.E. `m g§OrdH$mÀ`m ÐmdUmV {^OV R>odë`mg `m {~`m§nmgyZ dmT>boë`m PmS>m§Zm OmñV ’w$bo bmJVmV. 100 d 200 nr. nr. E‘ Vrd«VoÀ`m Or. E 3 À`m ÐmdUmÀ`m ’$dmaUrZo S>o{b`mÀ`m PmS>m§Zm bdH$a ’w$bo bmJVmV.

ES>dS>© OmVrÀ`m Jwbm~mÀ`m PmS>mda 100 d 150 nr.nr.E‘, Or.E. 3 Am{U 1 nr nr E‘ 2, 4 S>r ̀ m g§OrdH$mMr ’$dmaUr gwadmVrÀ`m H$irAdñW|V, 200 nr. nr. E‘ EM Š`y gr Am{U 3 d 5 nr.nr.E‘. 2, 4 S>r ̀ m g§OrdH$mMr ’$dmaUr AY©dQ> H$irAdñWoV Ho$ë`mg ’w$bm§Mm AmH$ma Am{U dOZ dmT>Vo. 5000 Am{U 10,000 nr.nr. E‘ Vrd«VoÀ`m ~r -ZmBZ agm`ZmÀ`m ’$dmaUr‘wio S>o{b`mÀ`m ’w$bm§Mm AmH$ma d dOZ dmT>Vo.

AË`§V gyú‘ Amdí`H$Vm AgVo. {Za{Zamù`m àH$maMr g§àoaHo$ àmÊ`m§À`m Am{U dZñnVtÀ`m earamV Z¡g{J©H$ nmZo V`ma hmoVmV. na§Vw AbrH$S>À`m H$mimV {h g§àoaHo$ à`moJemioV V`ma H$aVm `oVmV. H¥${Ì‘[aË`m V`ma Ho$boë`m g§àoaH$m§Zm g§OrdHo$ Ago åhUVmV. {h g§OrdHo$ dZñnVtZm ’$dmaUr H$ê$Z nwa{dbr OmVmV.

Ë`m‘wio dZñnVtÀ`m eara{H«$`m§V ~Xb KS>dyZ {~Ja h§Jm‘r ’w$bo KoUo, PmS>m§Mr C§Mr {Z`§{ÌVH$aUo ̀ mgmaIo n[aUm‘ OmVmV. g§OrdHo$ A{Ve` H$‘r à‘mUmV bmJVmV Ë`m‘wio {h g§OrdHo$ ‘hmJ Agbr Var Ë`m§Mm Cn`moJ H$aUo ’$m`Xoera R>aVo.

g§OrdH$m§Mo Am°ŠgrOZ, Or~«obrZ, gm`Q>moH$m`{ZZ, AãgrgrZ Am{U B{WbrZ ho à‘wI àH$ma AmhoV. Á`m amgm`{ZH$ Ðì`m§‘Ü`o noer bm§~Q> H$aÊ`mMr VmH$X AgVo Aem Ðì`m§Zm Or~«obtg Ago åhUVmV. Á`m Ðì`m§‘Ü`o noer {d^mOZ H$aÊ`mMr j‘Vm AgVo Aem Ðì`m§Zm dmT> {ZamoYH$ gm`Q>moH$mæZrO Ago åhUVmV. Á`m Ðì`m§‘Ü`o dZñnVtÀ`m A§VJ©V hmoUmè`m Z¡g{J©H$ KQ>Zm Wm§~{dÊ`mMr AWdm H$‘r H$aÊ`mMr j‘Vm AgVo Aem Ðì`m§Zm dmT> {ZamoYH$ (J«moW BÝhr{~Vg©) Ago åhUVmV. Am°pŠg{gZg Am{U B{WbrZ {h g§OrdHo$ dmT> {ZamoYH$ `m JQ>mV ‘moS>VmV. ’w$beoVr‘Ü`o g§OrdH$mMm Cn`moJ A{^d¥Õr, PmS>m§À`m C§MrMo {Z`§ÌU, ’w$bYmaZoMo {Z`§ÌU, H$mnboë`m ’w$bm§Mo Am`wî` dmT>{dUo Am{U BVa H$maUm§gmR>r H$aVmV.

’w$bYmaZoMo {Z`§ÌU H$aUo :-

g§OrdH$mÀ`m CnMmamZo H$mhr PmS>m§‘Ü`o ’w$bYmaU bdH$a AWdm C{eam H$ê$Z KoVm `oVmo Am{U ’w$bm§Mr g§»`m dmT>{dVm `oVo. 5 Vo 25 nr. nr. E‘ Vrd«VoÀ`m Or. E . 3 À`m ÐmdUmMr EQ>rìhrZ‘ `m ’w$bPmS>mda ’$dmaUr Ho$ë`mg ’w$bYmaUm bdH$a hmoVo.

H$mZ}eZÀ`m bmJdS>rZ§Va 140 {Xdgm§Zr 10 nr.nr E‘ Vrd«VoÀ`m Or.E. 3 À`m ÐmdUmMr nmZm§da ’$dmaUr Ho$ë`mg ’w$bm§Mm AmH$ma dmT>Vmo Am{U ’w$bm§Mr g§»`m dmT>Vo.

Am°ŠPrZÀ`m CnMmamZo ’w$bYmaUm H$mhr à‘mUmV dmT>Vo qH$dm AZoH$ àOmVt‘Ü`o ’w$ëYmamZobm OmoaXma à{V~§Y hmoVmo . ’w$bYmaUm dmT>Ê`mgVr g§OrdH$mMm dmna Ho$ë`m‘wio

Jh- lafni ekikjheks- 8975110601eks- 9561137258

vkeps ;sFks mPp izrhps Hkkthikyk jksis feGrhy-

ljLorh jksM] mxkao] rk- fuQkM] ft- ukf'kd ¼egkjk"Vª½

VkseWVks] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] >saMw] dkjyh] okaxh] dksch ¶ykWoj]

Vjcqt] iibZ b- Hkkyhikyk jksis Vªs e/;s ;ksX; njkr feGrhy-

VkseWVks] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] >saMw] dkjyh] okaxh] dksch ¶ykWoj]

Vjcqt] iibZ b- Hkkthikyk jksis Vªs e/;s ;ksX; njkr feGrhy-

Jh- fo".kw ekikjheks- 9689742689

35H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 36: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 37: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 38: Krishi jagran marahti magazine february 2016

XoemnwT>o AZoH$ ̀ jàíZ C^o AmhoV. Ë`m‘Ü`o A’$mQ> d gmVË`mZo dmT>V OmUmam OZgmJa, KQ>V Mmccoco d{hVrImcrc O{‘ZrMo joÌ, Z¡g{J©H$ gmYZg§nËVrMm hmoUmam A‘`m©X èhmg `m§Mr ^a nS>V Amho. gÚ:pñWVrV ^maVmÀ`m EHy$U 329 Xecj ho O{‘Zrn¡H$s 60 Q>ŠHo$ joÌ (187.7 Xecj ho) AZwËnm{XV Amho. AmYw{ZH$ eoVr d A{YH$ CËnmXZmÀ`m hì`mgmnmoQ>r O{‘Zr ZmnrH$ hmoV AmhoV. amgm`{ZH$ IVm§Mm A‘`m©X dmna, nmÊ`mMo {Z`moOZ, H$sQ>H$ZmeH$m§À`m dmnam‘wio hmoUmam {‘Ì{H$S>tZm èhmg `m‘wio {ZgJm©Mo g§VwcZ {~KS>V Amho. Ë`mMo n[aUm‘ A{Vd¥îQ>r, XwîH$mi, ‘hmnya Aem ñdénmV X¥í` hmoV AmhoV. Xwæ`‘ {H$S>tMm CÐoH$ hmoV Amho.

eoVr CËnmXZ d Ë`mVyZ {‘iUmao Xwæ`‘ CËnÝZ `m~m~VMr AemídVVm, n`m©`mZo eoVH$è`m§À`m ‘ZmV Agcocr Agwa{jVVoMr ^mdZm àg§Jr KS>Umè`m AmË‘hË`m, VéU {nT>rMm eoVrEodOr ZmoH$ar H$aÊ`mH$S>o dmT>V Agcocm H$c, AmYw{ZH$ V§ÌkmZmMm Adc§~ H$aÊ`mMr Am{W©H$ Hw$dV Zgcocm {Oam`V eoVH$ar, Aem eoVrVrc VwQ>nw§Oo CËnÝZ ~mJm`VrV àM§S> CËnÝZ {‘iyZhr ~mOma^mdmVrc MT>CVma, OmJ{VH$ CXmarH$aUm‘wio XoemV dmT>V Mmccocr H¥${f CËnmXZmMr

O Am§VaamîQ´r` ‘¥Xm {XZ `m {XZmMo Am¡{MË` gmYyZ ‘mZdr OrdZmV ‘mVrMo ‘hËd d {VMo OVZ H$aUo CÁdc ^{dî`mgmR>r H$go JaOoM Amho `mda OZOmJ¥Vr H$aUo JaOoMo Amho. ^maV hm H¥${f àYmZ Xoe Amho. ^maVr` g§ñH¥$VrV eoVr Ho$di CnOr{dHo$Mo gmYZ Z amhVm EH$ Zd{Z{‘©VrMo gmYZ ~Zco Amho. `mM {dMmamZo ào[aV hmoD$Z Amnco nyd©O 5000 dfm©nmgyZ CËV‘ eoVr H$arV Amcoco AmhoV. n[adV©Z {ZgJm©Mm {Z`‘ Amho. `m ‘mZH$mà‘mUo H$mcmoKmV eoVr‘Ü`o AZoH$ pñWË`§Vao Amcr. AZoH$ ZdZdrZ emoY cmJco. gwYm[aV g§H$[aV dmU, gwYm[aV Am¡Omao, amgm`{ZH$ IVo, H$sQ>H$ZmeHo$ BË`mXtMm dmna ‘moR>`m à‘mUmda gwé Pmcm. `mMo CËH¥$îQ> n[aUm‘ åhUyZ 60 À`m XeH$mV XoemV hmoUmar, Cnmg‘ma 70 À`m XeH$mV ~§X Pmcr Am{U npíM‘mË`m§Zr Ho$coco XoemV ^yH$~irMo ̂ mH$sV eoVH$ar, emñÌk d amÁ`H$V} ̀ m§À`m AWH$ n[al‘mVyZ ImoQ>o R>aco. h[aVH«$m§VrMo nd© `mM H $ mc mdY rV {eIa md a n m o hMc o . X o e AÝZYmÝ`m§À`m ~m~VrV ñdmdc§~r Pmcm. ñdmV§Í`mnydu 50 Xecj Q>Z AÝZYmÝ` {nH$dUmam Xoe Ad¿`m 60 dfm©V 250 Xecj {nH$dy cmJcm. `m ndm©V AÝZYmÝ` CËnmXZ dmT>rÀ`m ZmXmV O‘rZ, hdm‘mZ, nmUr ̀ m Z¡g{J©H$ gmYZ g§nËVrMm {dMma Pmcm Zmhr. Ë`mMr An[a{‘V hmZr Pmcr. n[aUm‘r O‘rZ {ZØîQ> Pmcr, Oc d dm`y àXyfU dmT>co.

A mO 21 ì` m eVH $ mV rc e oV r pñWË`§VamÀ`m Zì`m C§~aR>`mda C^r Amho.

S>m°. Eg. S>r. ‘moao

‘mOr g§MmcH$, {dñVma {ejU,dg§Vamd ZmB©H$ ‘amR>dmS>m H¥${f {dÚmnrR>,

na^Ur d g§MmcH$, H¥${f {dkmZ H|$Ð, nmoIUu, Zm§XoS>

AÝÝgyaojgmR>r AÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO ‘¥Xm gyajoMr JaO AÝÝgyaojgmR>r ‘¥Xm gyajoMr JaO

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

Am

38 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 39: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

YmoaUH$Ë`m§ ©‘Ü`o AW©emñÌmda AmYm[aV YmoaU AmIÊ`mMm A^mdm.

Am{W©H$X¥îQ>`m AmamIS>m hm n`m©daUr` Vm§{ÌH$ Am{U cmoH$g§»`moÀ`m OmoIS>mV AS>H$cm Amho Am{U Ë`m{déÜX AÝZYmÝ` ‘mJUr AmamIS>m dmT>VM Amho. Aem n[apñWVrV OmJ{VH$ AÝZYmÝ` gmR>m H$‘r hmoV Amho. Am{U Ë`m‘wio AÝZYmÝ` VgoM H¥${f ‘mcmÀ`m qH$‘Vr JJZmcm {^S>V AmhoV. Á`mÀ`m‘wio gd©gm‘mÝ` ‘mUgmcm Ë`m {dH$V KoUo nadS>V Zmhr. `m g§X^m©V H¥${f CËnÝZ dmT>rgmR>r XwßnQ> Omoa cmdmdm cmJoc Ë`mM~amo~a {Oam`Vr eoVrcm MmcZm XoUo JaOoMo Amho.

1960 d 1970 XeH$m‘Ü`o h[aVH«$m§Vr {eIamda OmD$Z nmohMcr. n§aVw H$sQ>H$ZmeH$m§Mm A‘`m©X dmna, O{‘ZrMr Yyn, OcàXyfU dmT>co. Ë`mM~amo~a eoVH$è`m§Mr Am{W©H$ n[apñWVr H$‘r CËnÝZm‘wio gmVË`mZo KgaV Jocr 1980 À`m XeH$m‘Ü`o O°H$gZ `m emñÌkmZo emídV eoVr hm `mcm n`m©` hmoD$ eH$Vmo Ago gm§JrVco. Á`m‘wio J«m‘rU OrdZ gwYmaoc d n`m©daU g§dY©Z hmoB©c Am{U VoìhmnmgyZ emîdV eoVr hm eãX gam©g dmnamV ̀ oD$ cmJcm. AmVm emídV eoVr ̀ m N>ÌmImcr doJdoJi`m eoVrnÜXVr Amë`m. Ogo H$s, g|Ðr` eoVr n`m©daUr` eoVr, O¡{dH$ eoVr, {ZgJ© eoVr BË`mXr.

^maV gaH$maZo AÝZ gyajm H$m`Xm g§‘V Ho$cm Amho. gd© OZVog AÝZgwajm nya{dÊ`mgmR>r ‘mVrMo g§ajU H$aUo H$mimMr JaO ~Zcr Amho. {VMr gw{nH$Vm Am{U CËnmXH$Vm {Q>H${dUo d dmT>{dÊ`mgmR>r OmJVr H$aUo JaOoMo Amho. Ë`mV eoVH$ar, g‘mO, {dMmad§V, ‘mÜ`‘, amÁ`H$V} `m§Zr OZOmJ¥Vr H$aUo JaOoMo Amho.

Am`mV, n`m©`mZo Xoem§VJ©V H¥${f CËnmXZmÀ`m ^mdmV hmoV Agcocr KgaU Am{U H$mhr nrH$ CËnmXZmVyZ IMm©nwaVrhr Am{W©H$ àmár hmoV Zmhr Ago ~Xc eoVr joÌmV hmoV AmhoV. åhUyZ EHo$H$mir åhQ>cr OmUmar CËV‘ eoVr eoVH$è`m§ZmM {Ji§H¥$V H$arV Amho.

ho gd© nmhVm eoVrVrc emídVVm hm 21 ì`m eVH$H$mVrc nadcrMm eãX ~ZUma Amho. `mnydu eoVrVrc CËnmXH$Vm hmM eoVrÀ`m emídVVoMm ‘ycmYma hmoVm. na§Vy AmVm CËnmXZmÀ`m emídVoVo~amo~a Am{W©H$ d n`m©daUr emídVVm VgoM O{‘ZrMr gwnrH$Vm, CËnmXH$Vo~m~VMr d JwUdËVoMr emídVVm Aem EH$‘oH$m§er {ZJ{S>V Ag§»` n¡cy§Mm g‘mdoe Pmcocm Amho. Ë`m‘yio AWm©VM AmVm AZoH$ ‘hËdnyU© KQ>H$m§Mr EH$pË‘H$ hmVmiUr H$aUo hmM emídV eoVVrMm ‘mJ© Agmdm.

emídV eoVr :

dmVmdaU d Z¡g{J©H$ gmYZgm‘J«rMm XOm© {Q>H$dyZ qH$~hþZm dmT>dyZ ‘mZdmÀ`m JaOm nyU© H$aÊ`mgmR>r H¥${f {df`H$ {d{dY KQ>H$m§Mo `eñdr {Z`moOZ d ì`dñWmnZ H$aUo åhUOoM emídV eoVr. Z¡g{J©H$ g§gmYZm§Mm (O‘rZ, nmUr, dmVmdaU) ̀ mo½` dmna H$éZ Ë`m§Mm XOm© {Q>H${dUo dm dmT>{dUo, {ZgJm©Mm g‘Vmoc amIUo, H¥${Ì‘ {Z{dð>m§Mm Amdí`H$ VodT>mM dmna H$aUo, O¡{dH$ d g|{Ð` IVo dmnaUo, O¡{dH$ H$sQ>H$ZmeH$m§da ^a XoUo, n`m©daUmMo narjU H$aUo AmXr ~m~tda ^a XoD$Z eoVrMo ^{dVì` gwa{jV H$aUo `m gdm©Mm emídV eoVr nÜXVrV g‘mdoe hmoVmo.

emídV eoVrMm {dH$mg (CËH«$m§Vr)

gd© OJm‘Ü`o n`m©daUmÀ`m YmoŠ`mMo gdm©V ‘moR>o AmìhmZ gÜ`m ‘mZd OmVrg‘moa Amho. `m‘Ü`o O‘rZ, nmUr, O§Jc, OcMa g§gmYZ `m§Mr An[a{‘V hmZr, Z¡g{J©H$ gmYZ g§nËVrMr hmZr hm gdm©V ‘hËdmMm KQ>H$ eoVrÀ`m emídV {dH$mgm‘Ü`o ~mYm AmUrV Amho.

O‘rZ, hdm‘mZ d CncãY gmYZ gm‘wJ«rMm {dMma Z H$aVm eoVr H$aUo Xm. {ZH¥$îQ> d hcŠ`m O{‘Zrda Hw$R>ë`mhr àH$maMo g§ñH$ma Z H$aVm {nHo$ KoUo, {nH$m§Mr ’o$anmcQ> Z H$aUo, IVo d H$sQ>H$ZmeH$m§Mm Ag§Vw{cV dmna, {ZH¥$îQ> XOm©Mo nmUr ì`dñWmnZ BË`mXr.

60/9, ितसरा मजला, यसफ सराय माक� ट, �ीन पाक� मे�ो �टेशन जवळ, नवी िद�ली-110016ु ुQksu % 011&26511845] 26517923] 45503170 eks-% +91&9891 263 263

Web. : www.krishijagran.com Email : [email protected], [email protected]

Ñ"kh tkxj.k ekfld fu;rdkfyd

मसेजे बाW�सम�य ेA, B समोर आपली उ�रं टाईप करा आिण खाली िदल�ेया मोबाईल �मांकावर पाठवा

(A) 'दो कदम आगे' ही पंचलाईन कोण�या कंपनीची आहे?(B) या मिह�या�या अंकात �ॅ�टर�या जािहराती िकती जािहराती आहेत?

दोन सो�या ��ांची उ�रे �ा आिण पिह�या 10,000 वाचकांना एक मिह�याचा अंक अगदी मोफत व यो�य उ�र दणेा-या 100 लोकांना एक वषा�च ेसद�य�व मोफतदोन सो�या ��ांची उ�रे �ा आिण पिह�या 10,000 वाचकांना एक मिह�याचा अंक अगदी मोफत व यो�य उ�र दणेा-या 100 लोकांना एक वषा�च ेसद�य�व मोफत

39H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 40: Krishi jagran marahti magazine february 2016

˶mà‘mUo ho ’$i {nH$ A§Vaamï´>r¶ ~mOmanoR>oV XoIrb nmR>{dbo OmVo. OJm‘ܶo {d{dY XoemV ¶m ’$i{nH$mg d ˶mnmgyZ CËnm{XV àH«$s¶m¶wº$ nXmWm©g ̂ anya ‘mJUr Amho.

Am§~m CËnmXZmMr gÚpñWVr :

OJm‘ܶo Am§~m CËnmXZmV ^maV AJ«oga Amho. OJmÀ¶m Am§~m {nH$mImbrb joÌmn¡H$s Odinmg 47 Q>¸o$ joÌ d 56 Q>¸$¶mnojm OmñV CËnmXZ EH$Q²>¶m ̂ maVm Amho. OJm‘ܶo {MZ, Wm¶b§S>, B§S>moZo{e¶m, nm{H$ñVmZ, ‘op³gH$mo, {’$brnmB©Ýg, ¶m XoemV XoIrb ‘moR>çm à‘mUmda Am§ã¶m§Mo CËnmXZ KoVbo OmVo.

Vº$m H«$‘m§H$-1 dê$Z Ago {ZXe©Zmg ¶oVo {H$ ^maVm‘ܶo Odinmg 25 bj ho³Q>a Am§ã¶mMr bmJdS> Ho$br OmVo. ˶mnmgyZ Odinmg 184 bj Q>Z CËnmXZ hmoVo. ^maVm‘ܶo

‘hmamï´>, CÎmaàXoe, Am§Y«àXoe, Vob§JZm, H$Zm©Q>H$, Amo{S>gm ¶m amÁ¶mV àm‘w»¶mZo Am§ã¶mMr bmJdS> Ho$br OmVo. Am§~m {nH$mImbrb joÌmÀ¶m ~m~VrV ‘hmamï´> (4.85 bj ho³Q>a)

~m ho EH$‘od ’$i Amho H$s, Oo A~mbd¥Õ, Jar~ d lr‘§V ¶m gdmªZmM AmdS>Vo. ˶mMà‘mUo Vmo {nH$bobm Agmo dm H$ƒm ¶m XmoÝhr AdñWoV XoIrb Vmo gdmªZm hdm hdmgm dmQ>Vmo. ¶m ’$im~Ôb gdmªZmM EH$ àH$maMr AmnwbH$s Am{U Hw$VyhbmMr ^mdZm AmT>iyZ ¶oVo. ˶m‘wio H$s H$m¶ Am§~m ¶m ’$i {nH$mg ’$im§Mm amOm åhUyZ g§~moYbo OmVo. qH$~hþZm H$mhr ^mJm§Mr AW©ì¶dñWm hr ¶m ’$i {nH$mdaM Adb§~yZ Amho.

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

S>m°. {H$emoa Xoe‘wI, A‘mob H$mZS>o

àm. amOoe eoiHo$H¥${f AW©emó {d^mJ, dZm‘H¥${d, na^Ur

Am§~m :CËnmXZ Am{U {Z¶m©V

Vº$m H«$. 1 - amÁ¶{Zhm¶ Am§~m {nH$mImbrb joÌ, CËnmXZ Am{U CËnmXH$Vm (gZ 2013-14)

A.H«$. amÁ¶ joÌ(000 ho.)

CËnmXZ (000 ‘o. Q>Z)

CËnmXH$Vm (‘o.Q>Z/ho.)

CËnmXZmer Q>¸o$dmar

12345678910111213

CÎmaàXoeAm§Y«àXoeH$Zm©Q>H$Vob§JUm{~hma‘hmamï´>JwOamVVm{‘iZmSy>Amo{S>emPmaI§S>Ho$ainpíM‘ ~§JmbBVa^maV Xoe

262.16304.11180.53190.88149.00485.00142.69161.58197.5251.3374.4493.50

223.232515.97

4300.982737.011755.561717.881367.571212.501125.61785.50751.02517.92441.03430.71

1288.0418431.33

16.49.09.79.09.22.57.94.93.8

10.15.94.65.87.3

23.314.89.59.37.46.66.14.34.22.82.42.37.0

100.00

(òmoÌ : amï´>r¶ ’$bmoVnmXZ ‘§S>i, JwaJmd)

vkse xk;=h ulZjh

Ph: 02550-244111Mob: 07507771631/ 3207507771633

E-mail: [email protected] • www.omgayatrinursary.com

vkeP;k ;sFks mPp izfrps Hkkthikyk jksis Vªs e/;s feGrhy-

iibZ] Ål] >sMq] dydÙkk >saMq] dkyhZ] HkksiGk] fejph] <kscGh fejph] Vjcqt] [kjcqt] dkdMh] VkseWVks] okaxh] dksch] ¶ykWoj] b- jksis feGrhy-

mxkao] oulxkao jksM]rk- fuQkM] ft- ukf’kd ¼egkjk”Vª½

‘kk[kk% fiaiG ¼jkekps½] mikluk ykWUl leksj]

rk- fuQkM] ft- ukf’kd ¼egkjk”Vª½

40 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Am§

Page 41: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

OmJ{VH$ ~mOmanoR>oV Q>m‘r, AQ>H$sZ, hoS>oZ, ‘m¶m, Ho$ao~mAmo, H|$Q>, Ba{dZ, hmnyg, VmoVmnwar, Mm¡gm, Ho$ea ¶m OmVrÀ¶m Am§ã¶m§Zm ‘mJUr Amho. hmnyg ’$im§Mm XOm© {Z¶m©VrgmR>r Mm§Jbm Agbm Var OmJ{VH$ Am§~m {Z¶m©Vr‘ܶo ¶m OmVrMm dmQ>m A{Ve¶ ZJʶ Amho. {Z¶moOZ~Õ à¶ËZ Ho$ë¶mg ‘hmamï´>mVyZ hmnyg Am{U Ho$ea Am§ã¶mÀ¶m {Z¶m©Vrbm Mm§Jbr g§Yr Amho.

V³Vm H«$‘m§H$-2 Zwgma Ago {ZXe©Zmg ¶oVo {H$ ^maVmVyZ ‘w»¶V: ¶wZm¶Q>oS> Aa~ B{‘aoQ>g, ¶wHo$, gm¡Xr Aao{~¶m, ~m§JbmXoe, Zonmi, Hw$d¡V B˶mXr Xoem§Zm Am§~m ‘moR>çm à‘mUmda {Z¶m©V H$aVmo, na§Vw AmnU Omo H$mhr Am§~m {Z¶m©V H$aVmo ˶mn¡H$s Odinmg 67 Q>¸o$ Am§~m ¶wEB©, 16 Q>¸o$ ¶wHo$, 4 Q>¸o$ gm¡Xr Aao{~¶m ¶m XoemV {Z¶m©V H$aVmo. ˶mnmgyZ AmnUm§g Odinmg 300 H$moQ>tnojm OmñV én¶m§Mo na{H$¶ MbZ {‘iVo.

A{bH$S>rb H$mimV AmnU A‘o[aH$m, OnmZ, ݶw{Pb§S> ¶m Xoem§Zm Am§~m {Z¶m©V H$aV AmhmoV. ˶mMà‘mUo H°$ZS>m, {g§Jmnya,

h m ± J

AJ«oga AgyZ Vo XoemÀ¶m EHw$U joÌmn¡H$s 19.4 Q>¸o$ Amho. ˶mImbmoImb Am§Y«àXoeMm (3.04 bj ho³Q>a) H«$‘m§H$ bmJVmo. na§Vw ‘hmamï´> ho Xoem‘ܶo Am§~m {nH$mImbrb joÌmV àW‘ H«$‘m§H$mda AgyZhr CÎma àXoe amÁ¶mMm CËnmXZ (43 bj Q>Z) Am{U CËnmXH$VoÀ¶m (16.4 ‘o.Q>Z/ho.) ~m~VrV àW‘ H«$‘m§H$ bmJVmo. ˶m‘mZmZo ‘hmamï´>mMo CËnmXZ (12.12 bj Q>Z) Oo XoemÀ¶m 6.60 Q>¸o$ Amho, Am{U CËnmXH$Vm (2.5 ‘o.Q>Z/ho.) ’$maM H$‘r Amho. amï´>r¶ CËnmXH$Vm Odinmg 7.3 ‘o.Q>Z/ho. BVH$s Amho. åhUOoM AmnUmg‘moa CËnmXH$Vm dmT>{dʶmMo ’$ma ‘moR>o AmìhmZ Amho. PmaI§S> Am{U H$Zm©Q>H$ ¶m amÁ¶mV hr CËnmXH$Vm AZwH«$‘o 10.1 d 9.7 ‘o.Q>Z Amho.

amO¶mV {deofV: H$moH$UmV Am§ã¶mMr {deof H$ê$Z hmnyg Am§ã¶mMr ‘moR²>¶m à‘mUmda bmJdS> Ho$br OmVo. A{bH$S>rb H$mimV amÁ¶m‘ܶo ‘amR>dmS>m {d^mJmV {deofV: Am¡a§Jm~mX d OmbZm ̂ mJmV Ho$ea Am§ã¶mMr XoIrb ‘moR>çm à‘mUmda bmJdS> H$aʶmV ¶oV Amho.

Am§~m à{H«$¶m Am{U CËnmXZo :

AmnU H$ƒm Am§~m d {nH$bobm Am§~m ¶m nmgyZ {d{dY àH«$s¶m ¶wº$ nXmW© XoIrb V¶ma H$aV AgVmo. ˶mV àm‘w»¶mZo Am§~ bmoUMo, Am§~m MQ>Ur, Am~m nÝho / no¶ B˶mXr V¶ma H$aVmo. Am§~m bmoUMo Va ^maVm‘ܶo Odinmg KamoKar V¶ma Ho$bo OmVo. ’$º$ ˶m H$aʶmÀ¶m nÕVr doJdoJù¶m AgyZ eH$Vrb. ¶m bmoUÀ¶m‘wio AmnUm§g df©^a H$ÀÀ¶m Am§ã¶mÀ¶m ñdmX KoVm ¶oVmo. ho bmoUMo N>moQ>çm§nmgyZ ‘moR>çm§n¶ªV gdmªZmM AmdS>Vo.

{nH$boë¶m Am§ã¶mnmgyZ Va AmnUm§g AZoH$ à{H$«¶m¶wº$ nXmW© V¶ma H$aVm ¶oVm Am{U ¶mÛmao AmnUm§g df©^a {nH$boë¶m Am§ã¶mMr Md MmIVm ¶oVo. ¶mV àm‘w»¶mZo Am§~m Ja /nën, hdm~§X S>ã¶mVrb Am§~m H$mn (Am§~m H°$ZtJ), Am§~m JamnmgyZ ËdarV V¶ma H$aVm ¶oUmao no¶, Am§~m ñH°$e, Am§~m {gan, Am§~m Om‘, Am§~m dS>r, Am§~m Q>m°’$s, Am§~m nmoir, ’«w$Q> ~ma, B˶mXr AZoH$ nXmW© AmO AmnUm§g ~mOmamV {XgyZ ¶oVm.

¶m à{H$«¶m CnÚmoJm‘wio AZoJ J¥{hZtZm d ~oamoOJma ¶wdH$ ¶wdVtZm amoOJma {‘iV Amho d J«mhH$m§Zm XoIrb df©^a Am§ã¶mMr Md KoVm ¶oV Amho.

Am§~m {Z¶m©VrMr gÚpñWVr :

^maV hm OmJVrH$ ì¶mnma g§KQ>ZoMm gXñ¶ Amho d ˶m‘wio H¥${f joÌmVrb OmJVrH$ ì¶mnmanoR> AmnUm§g Iwbr Pmbr Amho. Amnë¶m XoemV d amÁ¶mV Am§ã¶mMr ‘moR²>¶m à‘mUmV Pmbobr bmJdS> Am{U CËnmXZ nmhVm ¶m ’$imÀ¶m {Z¶m©Vrg ‘moR²>¶m à‘mUmda AOyZhr g§Yr CnbãY AmhoV.

Vº$m H«$. 2 - ^maVmVyZ {d{dY Xoem§V hmoUmar Am§~m {Z¶m©V (gZ 2014-15)

A.H«$. Xoe {Z¶m©V

(‘o.Q>Z)

qH$‘V

(H$moQ>r é.)

Q>¸o$dmar

12345678

EHy$U

¶w.E.B©.Zonmi~m§JbmXoegm¡Xr Aao{~¶mH$VmaHw$d¡VHo$ZS>mBVaOmJ{VH$

29,231.903,574.9

2,475.332,171.49

998.10787.28669.26

3,090.0242,998.31

214.986.954.73

14.298.11

12.384.3036.8

302.54

67.988.315.765.052.321.831.567.19100

(òmoV : AnoS>m gm§Ho${VH$ ñWi)

41H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 42: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$

Am§~m {Z¶m©VrVrb AmìhmZo :

Am§~m {Z¶m©VrgmR>r AmnUmg‘moa ^anya AmìhmUo AmhoV. ˶mn¡H$s H$mhr à‘wI Imbrbà‘mUo AmhoV -

* Am§~m d àH«$s¶m¶w³V nXmW© {Z¶m©VrgmR>r gw{dYm§Mo ~iH$Q>rH$aU H$aUo.

* Am§ã¶mMr CËnmXH$Vm dmT>{dUo.

* Am§~m CËnmXZ àH«$s¶m emóewÕ nÕVrZo H$aʶmgmR>r Am§~m CËnmXH$m§‘ܶo OmJ¥Vr H$aUo. ¶m‘ܶo {Z¶m©VrgmR>r bmJUmè¶m Am§ã¶mMo dOZ, a§J d JwUdÎmm nyU© ’$im§À¶m CËnmXZmda bj XoUo.

* Am¶mV H$aUmè¶m Xoem§À¶m AQ>rZwgma ¶mo½¶ {H$Q>H$ZmeHo$, {H$S> ZmeHo$ AWdm ~waer ZmeH$m§Mr {ZdS>rX²dmao Am§ã¶mdarb {H$S> amoJ ¶m§Mo ¶mo½¶ ì¶dñWmnZ, Am§ã¶mMr àVdmar B˶mXr.

CXm. Am§~m {~ZS>mJr d XoR>mghrV AgUo, H$‘r Vmn‘mnmV ’$im§Mr H$mT>Ur d dmhVyH$ ¶m‘ܶo ’$imMr hmVmiUr H$‘r hmoB©b ¶mMr XjVm B˶mXr ~m~tda bj XoUo JaOoMo Amho. ¶mgmR>r g§KQ>rVnUo à¶ËZ H$aUo Amdí¶H$ Amho.

‘hmamï´>mV ‘moR>çm à‘mUmV hmnyg d Ho$ea ¶m dmUmMr bmJdS> Ho$br OmVo. Am§~m ¶m ’$i{nH$mg d ˶mnmgyZ V¶ma Ho$ë¶m àH«$r¶m¶w³V nXmWmªZm Am§Vaamï´>r¶ ~mOma noR>oV ^anya ‘mJUr Amho. ˶m‘wio ^{dî¶mV Am§~m {Z¶m©Vrb Mm§JbrM g§Yr Amho. ˶mgmR>r {Z¶moOZ~Õ à¶ËZ H$aUo, {Z¶m©Vj‘ Am§ã¶mMo CËnmXZ dmT>dyZ {Z¶m©VrgmR>r Am§ã¶mMr emóewÕ nÕVrZo hmVmiUr H$aUo Amdí¶H$ Amho.

H$m±J ¶m XoemV gwÕm Am§~m nmR>{dV AmhmoV. na§Vw, ¶m Xoem§Zm Am§~m nmR>{dʶmgmR>r H$mhr {deof àH«$s¶m H$amdr bmJVo. A‘o[aHo$ Am§~m nmR>{dʶmgmR>r ’$imda {dH$sH$aU àH«$s¶m H$aUo JaOoMo Amho. ¶mgmR>r H¥${f nUZ ‘§S>imZo gw{dYm CnbãY H$ê$Z {Xë¶m AmhoV. ˶mMà‘mUo OnmZ d ݶy{Pb§S>À¶m ~mOma noR>oV Am§~ nmR>{dʶmgmR>r ˶mda hmoUmè¶m ’$i ‘merMm àmXþ^m©d Zï> H$aʶmgmR>r ˶mda ìhona {Q´>Q>‘|Q> H$aUo Amdí¶H$ Amho. hr gw{dYm H¥${f nUZ ‘§S>imZo Z{d ‘w§~B© dmer ¶oWo AnoS>mÀ¶m ghH$m¶m©Zo CnbãY H$ê$Z {Xbr Amho, Va ¶wamo{n¶Z Xoem§Zm Am§~m {Z¶m©V H$aʶmgmR>r J°n à‘mUmnÌ Amdí¶H$ Amho.

‘hmamï´>mV H¥${f nUZ ‘§S>im‘m’©$V OmbZm, bmVya, dmer, Zdr ‘w§~B©, ZmMZo {Oëhm aËZm{JH$ar d Om§~g§S>o Vm. XodJS>, {O. qgYwXþJ© ¶oWo Am§~m {Z¶m©V gw{dYm {Z‘m©U Ho$ë¶m AmhoV. amÁ¶mVyZ hmnyg Am§~m d Ho$ea Am§~m CËnmXZmÀ¶m à{H«$¶o‘ܶo Am{U {Z¶m©Vr‘ܶo dmT> ìhmdr, ¶m CÔoemZo H|$Ð Am{U amÁ¶ emgZm‘m’©$V g§~§{YV CËnmXZmgmR>r H¥${f {Z¶m©V joÌm§Mr ñWmnZm H$aʶmV Ambobr Amho. Am§~m ’$i{nH$mgmR>r XoemV EHw$U 9 H¥${f {Z¶m©V joÌ AgyZ ¶mV ‘hmamï´>m‘ܶo 2 H¥${f {Z¶m©V joÌ Am§~m {nH$mgmR>r ñWmnZ Pmbr AmhoV. Va Am§~m d Ja d VmOm ^mOrnmbm ¶m§gmR>r Am§Y«àXoemVrb {MÎmya ¶oWo 1 {Z¶m©V joÌ ñWmnZ H$aʶmV Ambobo AmhoV.

V³Vm H«$. 3 Zwgma Ago {ZXe©Zmg {XgyZ ¶oVo H$s gZ 2014-15 ‘ܶo {d{dY XoemV Odinmg 1,54,820 ‘oQ´>rH$ Q>Z Am§~m Ja {d{dY Xoem§Zm {Z¶m©V Ho$bm Amho d ˶mmgyZ Odinmg 841 H$moQ>r én¶o àmá Pmbo AmhoV. ¶mVhr gm¡Xr Aao{~¶m, E‘oZ, ¶wEB© d ZoXab±S> ¶m Xoem§Zm Am§~m Ja AmnU àm‘w»¶mZo {Z¶m©V H$aVmo.

www.krishijagran.com

V³Vm H«$. 3 ^maVmVyZ {d{dY Xoem§V hmoUmar Am§~m Ja (nën) {Z¶m©V V³Vm H«$. 3 ^maVmVyZ {d{dY Xoem§V hmoUmar Am§~m Ja (nën) {Z¶m©V(gZ 2014-15)(gZ 2014-15)

V³Vm H«$. 3 ^maVmVyZ {d{dY Xoem§V hmoUmar Am§~m Ja (nën) {Z¶m©V(gZ 2014-15)

A.H«$. Xoe {Z¶m©V

(‘o.Q>Z)

qH$‘V

(H$moQ>r é.)

Q>¸o$dmar

12345678

EHy$U

gm¡Xr Aao{~¶m¶o‘oZZoXab|S>¶w.E.B©.Hw$d¡VgwXmZ¶w.Ho$.BVaOmJ{VH$

47,178.1026,179.8212,018.469,822.378,696.236,192.204,882.72

39,850.791,54,820.69

224.94110.0788.4651.3345.0528.6435.97

256.93841.39

30.4716.917.766.345.624.013.15

25.74100

(òmoV : AnoS>m gm§Ho${VH$ ñWi)(òmoV : AnoS>m gm§Ho${VH$ ñWi)(òmoV : AnoS>m gm§Ho${VH$ ñWi)

42 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 43: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

dmT>rd nrH$ CËnmXZmgmR>rgm`S´>mo’$moamMo ‘hÎd

nrH$m§À`m A{YH$ dmT>rdaVr n«^md : n«Ë`oH$ am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m noergmR>r doJmZo MH«$mH$ma {’$aUmè`m (goQ´>râ`wO) CnH$aUmìXmao Am{U {‘lU nÕVrZo {ZOªVwH$ ^wB©‘wJ d gmo`m~rZ {~`m§À`m n¥ð>^mJmda 0.05% ‘aŠ`warH$ ŠbmoamB©S> WamìXmao {‘iVmV. 90 {‘ZrQ>o H$moaS>o Ho$ë`mZ§Va {~`mUo Amoë`m dm°Q>‘Z {’$ëQ>a H$mJX Agboë`m nmÌmV R>odVmV. BÝHw$~oeZ 6 {Xdg H$mbmdYrZ§Va amoonm§Mr C§Mr, dOZ Am{U CJdU H$mbmdYr ‘moOVmV Am{U Ë`mMr VwbZm {Z`§ÌUmVrb dmT>boë`mer H$aVmV. gd© EH$mH$s Am{U AmoiIbobo am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m gm`S´>mo’$moa CËnmXZm‘wio H«$mo‘moA°Pmoam°b AmJmadaVr {ndio Vo Zma§Jr a§JmMo joÌ g‘whm ^modVr AmJma ßboQ>daVr {dH$grV hmoVo. gm`S´>m’$moamo n«H$ma H°$ñH$s n[ajUmìXmao H$mT>VmV d gd© EH$mH$s n«OmVr hm`S´>moPm`‘|Q> n«H$maMo gm`S´>mo’$moaMo CËnmXZ H$aVmV nU Ë`mMo n«‘mU gwS>mo‘moZmO‘wio ~XbVo. hm`S´>moPm`‘oQ> n«H$maÀ`m gm`S´>mo’$moa Mo H$‘mb CËnmXZ VŠVm 1 ‘Ü`o {Xbo Amho.

`m n «OmVtÀ`m Z §Va ~ waerOÝ` am oJOZH$m §À`m O¡d{Z`§ÌUmgmR>r dmna hmoVmo. goS>mo‘moZmOìXmao ~waerOÝ` amoJH$maH$m§Mm H$‘mb n«{V~§Y Va A°`Pmopñnarbr‘‘wio {H$‘mZ n«{V~§Y hmoVmo Am{U am`Pmo{~`‘ Am{U A°PmoQ>mo~°ŠQ>a ho ~waerOÝ` amoJ OZH$m§Mo Xaå`mZMo n«{V~§Y H$aVmV (VŠVm 2). gd© EH$mH$s am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m ’$m°ñ’o$Q> {dÐì` H$aVmV Am{U EÝS>m°b A°grQ>rH$ Amåb CËnmXZ j‘Vo~Ôb gH$mamË‘H$ hmoVo. am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m§À`m am`Pmo{~`‘ VwbZoV n«OmVtìXmao {~`mUm§Mr ObX CJdU d ̂ wB©‘wJ d gmo`m~rZ {~`m§Mo dmT>rd C§Mr Am{U {~`m§Mo dOZ OmñV AgVo Agm am`PmoñnoarH$

n«ñVmdZm : AmoiIbobo ~waerOÝ` dZñnVr amoJ OZH$m§Zm ~Q>mQ>m S>oŠgQ´>moO AmJma ‘mÜ`‘mdaVr dmT>dVmV Am{U {ZdS>H$ ~waetÀ`m gT>i dmT>rgmR>r 8 {Xdg H$mbmdYrbm BÝHw$~oeZbm R>odVmV. Ë`mZ§Va am`Pmo{~`b ~°ŠQ>oar`m n«OmVtÀ`m n«gmaboë`m gm`S´>mo’$moa ßbmoQ>daVr 10 {‘.{‘. ì`mg Agbobo H$m°H©$~moaa

0nÕVrìXmao n«má ~waer ßboQ>À`m ‘`^mJr R>odVmV. ßboQ> 28 g|. Vmn‘mZmbm 36 Vmgm§gmR>r BÝHw$~oeZbm R>odVmV Am{U ~waerOÝ` dmT> ì`mg ñdénmV ‘moOVmV Am{U {Z`§ÌUmVrb dmT>rer Ë`mMr VwbZm H$aVmV. n«{V~§Y Q>ŠHo$ {ZYm©arV H$aÊ`mgmR>r ~waerOÝ` dmT>rVrb H$‘r g§~§Y {Z`§ÌUmVrb dmT>rer H$aVmV. B§ÝS>m°b A°{gQ>rH$ Amåb CËnmXZ : B§ÝS>m°b A°{gQ>rH$ Amåb CËnmXZ {ZpíMV H$aÊ`mgmR>r EH$mH$s Ho$bobo am`Pmo~°ŠQ>oar`m n«OmVtZm 0.01% {Q´>ßQ>mo’°$Z nwaH$

0Agboë`m {nH$moìh°gH$s ‘mÜ`‘mbm 28 g|. Vmn‘mZmbm 24 Vmgm§gmR>r 180 AmanrE‘ {’$aË`m hbUmè`mìXmao (goQ´>râ`wO) Ho$br OmVo. Cn`wŠV {daOZmgmR>r 30 {‘. H$mbmdYrgmR>r 1500 AmanrE‘ bm g|ÝQ´>râ`wOtJ H$aVmV. ~°ŠQ>oar`mìXmao CËnmXrV BÝS>m°b A°{gQ>rH$ AmåbmMo n[ajU ’o$arH$ ŠbmoamB©S>-naŠbmoarH$ Amåb Oo amgm`ZrH$ {H«$`m§gmR>r dmnabm OmUmam amgm`ZrH$ nXmW© dmnéZ H°$bamo‘oQ´>rH$brH$ nÕVrZo H$aVmV. ’$m°ñ’o$Q> {daKiUo : EH$mH$s Ho$boë`m§Mr ’$m°ñ’o$Q> {daKiÊ`mMr j‘Vm H$mT>Ê`mgmR>r Ë`§mZm gwYmarV {nH$moìh°ñH$sÀ`m ‘mÜ`‘mda dmT>dVmV. BÝHw$~oeZ 24 Vmg Ho$ë`mZ§Va gH$mamË‘H$ ’$m°ñ’o$Q> {daKiUo ~°ŠQ>oar`m g‘wh ^modVmbrÀ`m ñnï> joÌ CnpñWVrZo gw{MV hmoVo.

S>m°. gæ`X gmOrX Abr, S>m°. EZ.EZ. {dT>mio

gwú‘{Odemó {d^mJ, lr {edmOr ‘hm{dÚmb`, A‘amdVr

n«m.Or.E‘. ‘mModmS>AÞ d Am¡Úmo{JH$ gwú‘Ordemó {d^mJ,

AÞV§Ì ‘hm{dÚmb`, d.Zm.‘.H¥$.{d., na^Ur 431 402

VŠVm 1 am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`‘ìXmao hm`S´>moPm`‘oQ> n«H$maÀ`m gm`S´>mo’$moaMo CËnmXZ

~°ŠQ>oar`m n«OmVr hm`S´>moPm`‘oQ> gm`S´>mo’$moa ({‘.J«°/{b.)

A°PrQ>mo~°ŠQ>a 21

A°`Pmoñnm`arbo‘ 20

am`Pmo{~A‘ 38

{gS>mo‘moOmO 51

43H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 44: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

{daKiÊ`m‘wio dZñnVr dmT>rg MmbZm {‘iVo Vo O{‘ZrVrb gm`S´>mo’$moaÀ`m hm`S´>m oPm`‘oQ> n«H$mamÀ`m CËnmXZmìXmao ~waerOÝ` amoJH$maH$m§Mr dmT> n«{V~§YrV H $ a V m V . Ë ` m ‘ w i o am`Pm oñnoarH$ ~°ŠQ> oar`m dZñnVr dmT>rd dmT>rg M mbZ m X o U m a o A m { U O¡dqZ`ÌH$ Amho.gmam§e : am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m {d{dY {nH$m§À`m ‘ m V r n m g w Z E H $ m H $ s , A m o i I b o b o A m { U am`Pmo{~`‘, A°PmoQ>mo~°ŠQ>a, A °P m o p ñn a r {b‘ A m {U {gS>mo‘mobmO åhUwZ Xe©{dbo OmVmV. gd© EH$mH$s Ho$bobo gm`S ´ > m o ’ $ m o aM o CËnmXZ H$aVmV. Oo ^ wB ©‘ wJ d gmo`m~rZ‘Ü`o amoJOZH$m§Mm dmT>rg n«{V~§Y H$aVmV. am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ> oar`m {‘giboë`m ^wB©‘wJ Am{U gmo`m~rZ {~`m§nmgwZÀ`m amonm‘Ü`o dmT>rd C§Mr dOZ Am{U CJdZ AgVo.

~°ŠQ>oar`mìXmao dZñnVr dmT>rda hmoVmo. (VŠVm 3). EH$mH$s Ho$boë`m am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`mìXmao BÝS>m°b A°goQ>rH$ Amåb `m ’$m`Q>mo hm‘m}Zg CËnmXZ Am{U ’$m°ñ’o$Q>

VŠVm 2. am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`mìXmao ~waerOÝ` amoJH$maH$m§Mo n«{V~§Y

~waerOÝ` n«{V~§Y (%)

amoJH$maH$ gwS>mo‘moZmO am`Pmo{~`‘ A°PmoQ>mo~°ŠQ>a A°PmopñnarbrA‘

AëQ>a{Zar`m AëQ>aZoQ>m 70 64 61 30

A°ñna{Obg âboìhg 72 60 60 28

â`wPm`a‘ Am°Šgrgñnmoa‘ 58 65 61 27

‘m`H«$mo’$mo‘rem ’°$gmoboZm 55 64 62 32

VŠVm 3. ̂ wB©‘wJ Am{U gmo`m~rZÀ`m dmT>rd dmT>rdaVr am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m§Mm n«^md

dZñnVr CnMma CJdU doi amonm§Mr 6 amonm§Mr 6

(Vmg) {XdgmZ§VaMr {XdgmZ§VaMo

C§Mr (go‘r) dOZ ({‘J«°)

^wB©‘wJ A°PrQ>mo~°ŠQ>agh ̂ wB©‘wJ 23 1.8 0.20 A°`Pmoñnm`arbo‘ gh ̂ wB©‘wJ 21 1.8 0.22 am`Pmo{~A‘ gh ̂ wB©‘wJ 20 2.2 0.27 {gS>mo‘mobmO gh ̂ wB©‘wJ 30 1.7 0.20 {Z`§ÌU (am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m {‘gibo Zgbobo ̂ wB©‘wJ) 48 1.00 0.19gmo`m~rZ A°PrQ>mo~°ŠQ>agh gmo`m~rZ 18 2.2 0.30 A°`Pmoñnm`arbo‘ gh gmo`m~rZ 16 2.5 0.32 am`Pmo{~A‘ gh gmo`m~rZ 12 3.2 0.35 {gS>mo‘mobmO gh gmo`m~rZ 20 2.0 0.28 {Z`§ÌU 24 1.5 0.25 (am`PmoñnoarH$ ~°ŠQ>oar`m {‘gibo Zgbobo gmo`m~rZ)

Treatments of Soyabean Crop With M.phaseolina & Pseudomonas

44 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 45: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 46: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

H$m¡eb H¥${f, H$m¡eb ^maV

^mJrXmarMr g§ñWm AgyZ Z°eZb pñH$b S>oìhbn‘|Q> H$m°nm}aoeZ `m§À`mer AZoH$ ImOJr g§ñWm ^mJrXma AmhoV. AmVmn`ªV 161 g§ñWm gJbJ§{H$V H$aÊ`mV Amë`m AmhoV. øm g§ñWm g§nyU© XoemV{d{dY joÌm‘Ü`o 'H$m¡eë` {dH$mgmMr' H$m‘o H$arV Amho.

ImOJr joÌmMr ^mJrXmar AOwZ à~b ~ZdÊ`mgmR>r {d{dY joÌm§gmR>r 'goŠQ>a pñH$b H$m¢{gb' (EgEggr) ñWm{nV H$aÊ`mV Ambo AmhoV. EgEggr Õmam {d{dY Om°~ amoëg ~ZdÊ`mV `oVmV, JwUdÎmoda ^a XoÊ`mV `oVmo. AmVm n`©ÝV 26 goŠQ>a pñH$b H$m¢{gb ~ZdÊ`mV Ambo AmhoV.AZoH$ goŠQ>a pñH$b H$m¢{gb n¡H$s EH$ Agm 'EJ«rH$ëMa pñH$b H$m¢{gb Am°µ’$ B§{S>`m' Amho. øm H$m¢{gb Mo H$m‘ H¥${f joÌm ‘Ü`o H$m¡eë` {dH$mgmMm nm`m ~§YZo Amho. 'EJ«rH$ëMa pñH$b H$m¢{gb Am°µ’$ B§{S>`m' øm§À`m g§Ho$V ñWimda AmnZ doJdoJù`m Om°~ amobo {df`r ‘m{hVr {‘idy eH$Vm. doJdoJù`m Om°~ amoëgMo Am°Š`ynoeZ ñQ>¢S>S²g© ~Kw eH$VmV.

H$m¡eë` {dH$mgmMo AZÝ` gmYmaU ‘hËd bjmV KoVm H|$Ð gaH$ma Zo H$m¡eë` {dH$mg Am{U CÚmoOJmVm øm 2016 ‘Ü`o‘§Ìmb`mMr gwadmV Ho$br AgyZ ho ‘§Ìmb` øm H$m¡eb {dH$mgmbm AOwZ à~b ~Zdob. n§VàYmZ lr Za|Ð ‘moXr ømZr Zì`m 'amï´>r` H$m¡eë` {dH$mg Am{U CÚmoOJmVm YmoaU - 2015' gwé H$ê$Z øm joÌmbm Zdr {Xem XoÊ`mMm à`ËZ Ho$bm Amho. øm YmoaUm Zwgma 2022 n`©ÝV 40 H$mo{Q>

gZ 2011 À`m OZJUZo Zwgma Amnë`m XoemV 62% OZVm H$m`©erb JQ>mV åhUOo d` df© 15 Vo 59 ‘Ü`o `oVo. Ë`mV gwÕm 54% OZg§»`m hr 25 d`mnojm H$‘rMr Amho. Agm AZw‘mZ Amho H$s 2020 ‘Ü`o ^maVr` OZVoMo gamgar d` 29 df} Agob. gamgar d` A‘o[aHo$V 40 df}, ̀ yamonmV 46 df} Am{U OnmZ 47 df} `m§À`m VwbZoV ’$maM H$‘r Agob. ^maV df© ho gd©V`wdm g‘Obo OmB©b. {dûcofH$ øm OZJUZoÀ`m g§»`mZm A{Ve` ‘hËËd XoVmV. Ë`mMo H$maU Ago H$s OZJUZo‘Ü`o Amboë`m øm g§»`oMm XoemÀ`m gdmªJrH$ {dH$mgmV ’$m`Xm hmoUma Amho. AW©emó‘Ü`o ømbm 'S>o‘moJ«m{’$H$ {S>{dS|>Q>' åhQ>bo OmVo. Am{U øm g§YrMm ’$m`Xm XoemZo Oê$a ¿`mdm.

Amnë`m XoemV "Z°eZb g¢nb gd} AmJ}ZmB©OoeZ' øm§À`m Õmam Ho$ë`m Joboë`m gd}fUmZwamg ’$º$ 4.69 % OZg§»`m hr 'Hw$eb' Amho Á`mZr Am¡nMm[aH$nUo H$m¡eë` hñVJV Ho$bo Amho. Am¡nMm[aH$nUo H$m¡eë` hñVJV H$aÊ`mMo à‘mU ¶w.Ho$. ‘Ü`o 68%, O‘©Zr ‘Ü`o 75%, ¶w.Eg.E. ‘Ü`o 52%, OnmZ‘Ü`o 80% Amho. BVa Xoem§‘Ü`o H$m¡eë` {dH$mgmbm AZÝ` gmYmaU ‘hËd XoÊ`mV Ambo Amho.

OZJUZoÀ`m ømM ~m~rMr XIb KoV ^maV gaH$maZo 2008 ‘Ü`o 'amï´>r` H$m¡eë` {dH$mg YmoaUmMr' gwédmV Ho$br. VXZ§Va bJoMM Z°eZb pñH$b S>oìhbn‘|Q> H$m°nm}aoeZ Mr gwédmV H$aÊ`mV Ambr. Z°eZb pñH$b S>oìhbn‘|Q> H$m°nm}aoeZ hr H|$Ð gaH$ma Am{U ImOJr joÌ `m§Mr

A‘mob ZmH$do

A‘mob ZmH$doA‘mob ZmH$doA‘mob ZmH$do

46 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 47: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

{ZVm§V Amdí`H$Vm Amho. eoVH$ar dJ© hm doJdoJù`m n[apñW{VZm gm‘moao OmVmo. Xa dfu Ë`m§Zm Z{dZ Z{dZ Z{dZ àým§Mr CÎmao Úmdr bmJVmV. `mo½` Vr bmJdS>H$ê$Z {nH$m§Mo CÎnZ H$mT>Uo Am{U Ë`m§Mr {dH«$s hr `mo½` XamV ~mOmamV {dH$Zo, Z{dZ V§ÌkmZ dmnê$Z CÎmmnXZmV² dmT> H$aZo øm gJù`m§H$[aVm Zm-ZmàH$maÀ`m H$m¡eë`mMr Amdí`H$Vm AgVo.åhUyZM H¥${f joÌm ‘Ü`o H$m¡eë`mMr Amdí`H$Vm {ZVm§V Amho. H$m¡eb H¥${f Ho$ë`m {edm` Hw$eb ̂ maV ~ZmZo eŠ` Zht.

(boIH$ gÜ`m XoemVë`m EH$m Zm‘d§V H$m¡eb {dH${gV H$aUmè`m g§ñWoV H$m`©aV AgyZ, hr g§ñWm øm joÌmV EH$ àJVrerb g§ñWm g‘Obr OmVo.

Email ID : nakveamol1gmail.com)

øm boImV ì`º$ Ho$bobo {dMma ho d{º$JV AmhoV.

bmoH$m§Zm Hw$eb H$aÊ`mMm à` ËZ H $ a Ê` mV ` o U m a Amho.`mMmM EH$ A{d^mÁ` KQ>H$ åhUOo ømM dfu gwé H$aÊ`mV Ambobr àYmZ ‘§Ìr H$m¡eb {dH$mg `moOZm Á`m Õmam 24 bmI bmoH$m§Zm ømM A m {W © H $ d f m © V H w $ eb ~ZdÊ`mV `oUma Amho. Am{U `oUmè`m nm§M dfm©V 34 bmI ` w d m dJ ©b m 5000 V o 1,50,000 ê$n`m n`ªVMo F $ U H $ m ¡ e ë ` {dH${gVH$aÊ`mgmR>r XoÊ`mV `oB©b.

H$m¡eë` {dH$mg ho joÌ ho ZwH$VoM gwé Pmbo AgyZ øm joÌmbm {d{dY ñdénmÀ`m g‘ñ`Zm gm‘moao Omdo bmJV Amho. à~b ‘mZd g§gmYZMr H$‘r, {d{dY àH$maMo H$m¡eë` A m { U Ë ` m § Z m à‘ m { UV H$aÊ`mÀ`m nÕ{V, {Z`moº$m Am{U H$‘©Mmar `m§À`mVbm Xwamdm, H$m¡eë` Am{U Ë`m§Mr Amdí`H$Vm `m ~m~V AOwZ gwÕm OmJ«wH$VoMr OmJê$H$VoMr H$‘r. ZdrZ YmoaU øm Am{U BVa gd© g‘ñ`m§Mo {ZamH$aU H$aÊ`mMm à`ËZ H$aob.

H ¥ $ { f h m ^ m a V r ` AW©ì`dñWoMm gdm©V ‘hËdmMm A{d^mÁ` KQ >H $ Amh o . Amnë`m XoemÀ`m OrS>rnr ‘Ü`o H¥${f joÌmMo `moJXmZ 16. 11 % AgyZ H¥${f hm 56% O Z g § » ` o M m ‘ w » ` AmOr{dHo$Mm ñVmoV Amho. AË`mYw{ZH$ H¥${f hr H$mimMr JaO Amho. H¥${f joÌm‘Ü`o H$m¡eë` {dH${gV H$aÊ`mMr

47H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 48: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

nXmWmª‘Ü`o ZmMUrMm g‘mdoe hmoVmo. ZmMUrÀ`m {nR>Mo ^Oo(‘wÈo>), S>mogm Am{U ̂ mH$ar Ago {d{dY nXmW© ~ZdÊ`mMr nÕV Amho. gVV AmhmamV ZmMUrÀ`m godZmZo AZoH$ àH$maÀ`m AmOmam§nmgyZ CXm. öX`amoJ, nmoQ>mMo H$H©$amoJ, S>m`~oQ>rg, B©Ë`mqXnmgyZ g§ajU {‘imbobo g§emoYZmVyZ {gÕ Pmbo Amho. ZmMUr‘Ü`o nmofU VËdmZ ì`{V[aº$ ßdmobr’o$Zmob Á`m§Zm OrdZmdí`H$ KQ>H$ Ago JwUY‘© AgVmV Ë`m§Mo à‘mU A{YH$ Agë`mMo {ZînÞ Pmbo Amho. aº$mVrb gmIa H$‘r H$aÊ`mgmR>r ZmMUrMm AmhmamV {Z`{‘V g‘mdoe AgUo ’$m`ÚmMo Amho. ZmMUr ‘Yrb à{WZm§Mr JwUdÎmm CÎm‘ AgyZ bhmZ‘wbm§ À`m dmT>rgmR>r nmofH$ Amho.

A g o A Z o H $ A m a m o ½ ` d Y © H $ ’$m`Xo Agoboë`m ZmMUrMo {d{dY nXmW © ~Zdb o OmVmV. Ë`mVrb

H$ mh r nXmWm ªM r à {H « $` m , Ë` mgmR > r

bmJUmao gm{hË` Am{U H¥$Vr Imbrb à‘mUo {deX H$arV AmhmoV.

bhmZ ‘wbm§gmR>r ZmMUrMo ‘wë`d{Y©V nmdS>a :

1. ZmMUr Am{U ‘yJ 2:1 `m à‘mUmV KoD$Z doJdoJio amÌ^amgmR>r {^OV R>odmdo.

Q>o ~r Agbobo Am{U H$‘r à‘mUmV CËnmXZ KoVbo

OmUmao YmÝ` {nH$mV ZmMUrMr JUZm hmoVo. Eb`wgrZo H$m°amH°$Zm Ago ZmMUrMo emóewÕ Zmd AgyZ gd©gmYmaUnUo amJr Ago åhQ>bo OmVo. ZmMUr Hw$R>ë`mhr àH$maÀ`m O{‘ZrV VgoM CîU Am{U g‘erVmoîU dmVmdaUmV CÎm‘ {nHy$ eH$Vo. ZmMUrMo {nH$ I[a’$ Am{U a~r Aí`m XmoÝhr ‘m¡g‘mV KoVbo OmD$ eH$Vo. noaUrZ§Va 3-5 ‘{hÝ`mV ZmMUr{nH$mMr H$mT>Ur Ho$br OmD$ eH$Vo. `m YmÝ`mMm a§J {dQ>H$ar bmb AgVmo. H$Zm©Q>H$ Am{U Vm{‘iZmSy> ho à‘wI ZmMUr CÎmnmXZ H$aUmao amÁ`o AgyZ Am§Y«àXoe, ‘hmamï´>, {~hma Am{U CÎma àXoe `mhr

amÁ ` m § ‘ Y y Z ZmMUrMo CËnmXZ KoVbo OmVo.

ZmMUr‘Ü`o {d{dY nmofU VËdo ^anya à‘mUmV AgyZ àm‘w»`mZo H°$pëe`‘ Am{U V§Vy§Mo CÎm‘ òmoV Amho. ZmMUr ‘Ü`o 72 Vo 79% EHy$U H$~m}XHo$ AgyZ Ë`mV 59 Vo 70% {nï>‘` nXmW© AgyZ 7% à{WZo AmhoV, VgoM EHy$U pñZ½Y nXmW© 1.3-1.8% AmhoV Am{U 18% AmhmamVrb V§Vw‘` nXmWmªMo à‘mU Amho. ZmMUr‘Ü`o H°$pëe`‘ 320 {‘br J«m‘ àVr 100 J«m‘ BVHo$ AgVo. gÜ`mÀ`m ̀ wJmV ñWybnUm Am{U S>m`~oQ>rg gmaIo AmOma ObXJVrZo dmT>V AgyZ Ë`m AmOmam§Zm {Z`§{ÌV R>odÊ`mgmR>r bmoH$m§Mm H$b A{YH$ V§Vw‘` nXmW© ImZoH$S>o PwH$bm Amho. Aí`m A{YH$ à‘mUmV V§Vw‘`

àm. gmoZb Zaoe Mm¡Yar, àm. g§Xrn nmbdo

H$‘©dra H$mH$mgmho~ dmK AÞ V§ÌkmZ ‘hm{dÚmb`.Zm{eH$-422003. g§nH©$ - 8806766783

Amamo½`dY©H$ ZmMUr Am{U Ë`mnmgyZ ~Zbobo {d{dY nXmW©

N>mo

Jh n=k=h xoyh eks-% 9822869508

v{knk ulZjh

v{knk ulZjh

ljLorh jksM] jsyos xsV ua- 102]eq-iks- mxko] rk- fuQkM

48 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 49: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

3. Z§Va EH$m gnmQ> Vì`mda WmoS>ogo Vob Q>mHy$Z Ë`m Aå~mdboë`m nrR>mMo S>mogo H$amdo.

ZmMUr {~pñH$Q²g :

gm{hË` : ZmMUr nrR>- 200 J«m‘, ‘¡Xm - 800 J«m‘, ~oqH$J

nmdS>a- 30 J«m‘, MmoH$boQ> EñgoÝg -20 ‘r. {b., ~marH$ gmIa - 500 J«m‘, Vyn - 500 J«m‘

H¥$Vr :1. ZmMUrMo nrR> Am{U ‘¡Xm MmiUrZo MmiyZ ¿`mdo Am{U

EH$Ì H$amdo.2. EH$m Xwgè`m ^m§S>çmV Vyn Am{U gmIa ãb|S>aUo ’o$Qy>Z

¿`mdo.3. ’o$Q>boë`m {‘lUmV XmoÝhr nrR>o EH$Ì H$adr Am{U

EñgoÝg d ~oqH$J nmdS>a KmbyZ nwÝhm ’o$Qy>Z ¿`mdo.4. ̀ m H$UHo$Mr OmS> nmoir bmQ>mdr Am{U {~ñH$sQ> À`m

AmH$mamV H$mnyZ ¿`mdo.5. ̀ m {~pñH$Q>m§Zm ~oqH$J AmoìhZ ‘Ü`o 180 {S>J«r gopëgAg

Vmn‘mZmbm 20 {‘{ZQ>o ~oH$ H$amdo.6. ZmMUr {~ñH$sQ> ImÊ`mgmR>r V`ma.

2. Ë`mZ§Va nmÊ`mVyZ H$mTy>Z 48 Vmgm§n`ªV Amoë`m H$nS>çmV ~m§YyZ ‘moS> AmUmdo.

3. ‘moS> Ambobo ZmMUr Am{U ‘yJ ì`dpñWV dmiyZ ¿`mdo.

4. dmidbobo ZmMUr Am{U ‘yJ doJdoJio ^mOyZ KoD$Z ~marH$ H$mnS>mZo nrR> JiyZ ¿`mdo.

5. `m XmoÝhr {nR>m§Zm 2:1 ̀ m à‘mUmV EH${ÌV H$ê$Z Ë`mV 5% `m à‘mUmV XwY nmdS>a Kmbmdr Am{U MdrnwaVm gmIa KmbyZ nwaoí`m nmÊ`mV {eOdyZ bhmZ ‘wbm§Zm ImD$ Kmbmdo.

ZmMUr S>mogm :

gm{hË` : ZmMUr - 780 J«m‘, nm§T>ar CS>rX S>mi - 200

J«m‘, ‘oWr XmZo - 20 J«m‘, ‘rR> - MdrnwaVo

H¥$Vr:

1. CS>rX S>mi Am{U ZmMUr doJdoJio 4 Vmg nmÊ`mV {^OV R>odmdo.

2. Ë`mZ§Va Vo {‘Šga‘Yw ~marH$ XiyZ ¿`mdo, Ë`mV ‘rR> H$mbdmdo Am{U amÌ^amgmR>r Aå~dÊ`mg R>odmdo.

49H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 50: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

emídV eoVrMo AmìhmZemídV eoVrMo AmìhmZemídV eoVrMo AmìhmZH$m¶©emim ¶mda ̂ a {Xbm OmV Amho. ‘¥Xm Amamo½¶ H$mS>© ¶moOZm, amï´>r¶ emídV eoVr A{^¶mZ, amï´>r¶ ’$bmoËnmXZ A{^¶mZ, na§namJV H¥$fr {dH$mg ¶moOZm ¶m ‘hËdmH$m§jr ¶moOZm‘m’©$V g|Ðr¶ eoVr {dMma H$aʶmbm ‘hÎd {Xbo OmV Amho. {d{dY amÁ¶mVrb g|Ðr¶ eoVr pñWVr Vnmgë¶mg {g{³H$‘ ¶m amÁ¶mVrb gaH$maZo ZQ>a, H$bM« Am{U A°S>ìhmÝMa ho ~«rXdm³¶m KodyZ AbrH$S>rb H$mimV n¶©Q>Z joÌmbm àmá hmoV Agbobo ‘hËd bjmV KoD$Z n¶m©daU g§dY©Zmgh emídV {dH$mgmbm àmoËgmhZ {Xbo OmV Amho. ¶mgmR>r {g¸$s‘ Am°aJ°{ZH$ ßb°Z ¶m ¶moOZoÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ dmQ>Mmb gwê$ Amho. Va BH$S>o X{jUoV H$Zm©Q>H$ gaH$maZo A‘¥V^y‘r ¶m ¶moOZoÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ gw‘mao 4 bmI ho³Q>a joÌmda gmS>onmM bmI eoVH$è¶m§À¶m EH${ÌV g‘whmgmR>r Vã~b 200 H$moQ>r én¶o VaVyX H$ê$Z g|Ðr¶ eoVrgmR>r à¶ËZ gwê$ AmhoV. {~hma amÁ¶mZo "O¶ ~r' øm ~«°S>À¶m ZmdmImbr g|Ðr¶ eoVrMm à¶moJ gwê$ Amho. Va ‘ܶàXoem‘ܶo O¡{dH$ ZrVr ¶m àH$ënmÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ g§nyU© amÁ¶mgmR>r g|Ðr¶ eoVr YmoaU Omhra Ho$bo

aVr¶ eoVrbm hOmamo dfmªMr na§nam AgyZ àmMrZ F$fr‘wZtZr emídV eoVrMm {dMma eoVH$è¶m§Zm Iyn dfm©nydu {Xbobm hmoVm. na§Vw 1965 ‘ܶo eoVr joÌmV Ho$bo Jobobo g§aMZmË‘H$ ~Xb bjmV KoVm Cƒ àVrMo {~¶mUo, IVo, amgm¶{ZH$ H$sQ>H$ZmeHo$ ¶m§Zm àmYmݶ XoʶmV Ambo. ¶mVyZ nmʶmMm Xa ho³Q>ar dmna dmT>bm. O‘rZ ZmnrH$sMo à‘mU dmTy>Z eoVH$è¶mMo A§XmOnÌH$ VwQ>rMo Pmbo. åhUyZ Z§VaÀ¶m H$mbI§S>mV àmMrZH$mir Agbobr emídV eoVrMr åhUOo g|Ðr¶ eoVrMr nÕVrM AJXr ’$m¶ÚmMr Amho ho AmVm gd©‘mݶ hmoV Amho. hr O‘oMr ~mOy åhUyZ bjmV ¿¶mdr bmJob.

H|$ÐemgZmZo 2001 ‘ܶo Z°eZb àmoJ«°‘ Am°’$ Am°aJ°{ZH$ ’$m{‘ªJ ¶m H$m¶©H«$‘mA§VJ©V g|Ðr¶ eoVrgmR>r à‘mUrH$aU, XO}Xma {Z{dð>m {Z{‘©Vr (g|Ðr¶) à{ejU H$m¶©H«$‘. Aem nWXeu H$m¶©H«$‘mÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ g|Ðr¶ eoVrgmR>r àmoËgmhZ XoV Amho. ñWm{ZH$ g§gmYZmbm àmYmݶ XoUmar O¡dg¥ï>rMo gd©YZmVyZ nwT>rb {nT>rMo ñdmñ϶ {Q>H$dyZ R>odyZ O‘rZrMr gwnrH$Vm XrK©H$mbrZ dmT>{dUmar Amho.

{dfahrV gwa{jV AÞ ¶m Zì¶m {dMmamMr bmQ> AmVm OJ^a ngabr Amho. {deofV: nwT>maboë¶m lr‘§V (§nmíMm˶) XoemV g|Ðr¶ nÕVrZo CËnm{XV AÞ{df¶r ‘moR>çm à‘mUmV OmJ¥Vr hmoV AgyZ {Z¶m©VrgmR>r Mm§Jë¶m g§Yr CnbãY hmoUma AmhoV. XoemMm BVa Xoem§gr Omo ì¶mnma MmbVmo ˶mV ney CËnmXZm§Mm ‘moR>m dmQ>m Amho. åhUyZ g|Ðr¶ nÕVrZo ney g§JmonZmbm àmYmݶ XoUo ‘hËdnyU© R>aUma Amho.

emgZmH$Sy>Z g|Ðr¶ eoVrbm A{YH$m{YH$ àmoËgmhZ {Xbo OmV Amho. ¶mgmR>r à‘mUrH$aU, g|Ðr¶ eoVr à{ejU H$m¶©H«$‘,

lr. {ZVrZ Amßnmgmho~ ~m~a -{S>nmQ>©‘|Q> Am°’$ [agM© ’o$bmoS>m°. E‘.Eg. Xoe‘wI - gh¶moJr àmܶmnH$

àm. S>m°. {dO¶ ~. H$H$S>o - àmܶmnH$ d {d^mJà‘wIAW©emó {d^mJ, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya-4.

‘mo~m.: 8600087628. E-mail - [email protected]

^m

fnid /kk=deks- 9970311115

Hkkthikyk jksis&VkseWVks] <kscGh fephZ] dkjyh] HkksiGk] okaxh] >saMw] ¶ykWoj] dksch]

iibZ 786] æk{k bR;knh-

iÙkk % olqa/kjk gk;Vsd ulZjh] fnaMksjh jksM]

eq- iks- <dkacs] rk- fnaMksjh] ft- ukf'kd-

50 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 51: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

S>mit~, D$g, Ho$ir, Ðmjo, Q>mo‘°Q>mo, gmo¶m~rZ d Jhÿ Aem {nH$m§À¶m ‘mܶ‘mVyZ g|Ðr¶ eoVrbm àmYmݶ XoV Amho. VgoM amÁ¶mVrb Cd©[aV nwUo, ‘w§~B©, H$moH$U ¶m ^mJmVrb eoVH$ar XoIrb g|Ðr¶ eoVr~Ôb OmJê$H$ hmody bmJbm Amho.

‘mJ©Xe©Zna {e~rao, AZw^dr eoVH$è¶m§Mo g„o, àXe©Z ¶m ‘mܶ‘mVyZ g|Ðr¶ eoVrMr Midi {Xdg|{Xdg {dñVmaV Amho. ¶mgmR>r H$moëhmnyamVrb H$UoargmaIo à¶moJ, ‘mJ©Xe©Z ¶m ~m~r amÁ¶^a {dñVmaʶmMr JaO Amho.

gm‘m{OH$ CÎmaXm{¶ËdmÀ¶m ‘hËdnyU© {ZH$fmVyZ emídV eoVr {dH$mgmgmR>r g|Ðr¶ eoVr hmM ‘hÎdnyU© n¶m©¶ Amho, ho bjmV KoVbo nm{hOo. VaM Iè¶m AWm©Zo J«m‘rU AW©ì¶dñWm nwZê$OrdrV hmodyZ ñd¶§{Z^©a hmoB©b, ¶mV e§H$m AgʶmMo H$maU Zmhr.

n¶m©¶ :

AWm©V dmT>Vr bmoH$g§»¶m, eharH$aU, O§JbmMm hmoV Agbobm èhmg, VgoM ehar bmoH$m§Mr Amnë¶mbm {ZgJm©er XoUo-KoUo Zmhr hr ‘mZ{gH$Vm d ehamVrb ~XbVr OrdZe¡br ¶mVyZ n¶m©daUmMm PnmQ>çmZo hmoV Agbobm èhmg bjmV KoVm emgZ, g‘mO, ñd¶§godr g§ñWm, H¥$fr {dÚmnrR>o d 춺$s ¶m§Zr gm‘m{OH$ CÎmaXm{¶ËdmÀ¶m ‘hËdnyU© ^y{‘Ho$VyZ EH$Ì ¶odyZ "OZOmJ¥Vr H¥$Vr H$m¶©H«$‘ d A§‘b~OmdUr' ¶m {ÌgwÌrda AmYmarV emídV eoVr {dH$mgmgmR>r g|Ðr¶ eoVr hmM ‘hËdnyU© n¶m©¶ Amho ho bjmV KoVbo nm{hOo, VaM Iè¶m AWm©Zo J«m‘rU AW©ì¶dñWm gj‘ hmoB©b, ¶mV e§H$m AgʶmMo H$maU Zmhr.

AgyZ gdmªgmR>r Amamo½¶nyU© Amhoa ¶m {dMmamVyZ YmoaUmË‘H$ AmIUr Ho$br Amho.

amÁ¶m§V XoIrb eoVH$è¶mÀ¶m g‘¥ÕVogmR>r CËnmXH$Vm, JwUdÎmm, bm^àXVm, d emídVVm ¶m ‘hËdnyU© ~m~rVyZ g|Ðr¶ eoVr {dH$mg A{^àoV Amho. ¶mgmR>r amÁ¶emgZmZo npíM‘ KmQ> {deof BH$mo ³b~ {dH$mg H$m¶©H«$‘m A§VJ©V O¡d{d{dYVm g§dY©Zmbm àmYmݶ XoʶmMm à¶ËZ Ho$bm OmV Amho.

amÁ¶mVrb eoVH$è¶m§Zm agm¶{ZH$ IVo, H$sQ>H$ZmeHo$, VUZmeHo$ ¶m§Mm ~oO~m~Xma Ho$bobm dmnamVyZ O‘rZrMr gwnrH$Vm KQ>V AgyZ CËnmXZ IM© ‘mÌ àM§S> à‘mUmV dmT>bm Amho. ¶mMr OmUrd (C{eam H$m hmoB©Z) hmoV Amho. ˶m‘wio Vo g|Ðr¶ eoVrMr H$mg Yê$ bmJbo AmhoV. {deofV: {dX^m©V, ZmJnya, AH$mobm, ¶dV‘mi, A‘amdVr, dm{e‘ ¶m {OëømVrb eoVH$ar H$mnyg ¶m {nH$mgmR>r d ‘amR>dmS²>¶mVrb Cñ‘mZm~mX, Am¡a§Jm~mX, ~rS> d bmVya ¶m ^mJmVrb eoVH$ar gmo¶m~rZ, D$g, Ádmar Aem {nH$mgmR>r Va npíM‘ ‘hmamï´>mVrb H$moëhmnya, gm§Jbr, gmobmnya d Ah‘XZJa ¶m {OëømVrb

www.marketmirchi.comwww.marketmirchi.comCall Your target Customers directly on marketmirchi.com

Use www.marketmirchi.com for Free advertisement of your Farm Products/Services/Rural Jobs, get direct market Contacts without middlemen.

A unique website linking Rural –Urban Marketers.

Hey all if u r selling products/services to Rurals / Farmers register under urban link on marketmirchi.com

If u r selling agri products, rural products register under rural link

After registration u can post multiple free ads under Sales, wanted, jobs, admissions and reach your counterparts directly.

You can search your customers under rural wanted, urban wanted and call them directly.

Focused Rural Marketing without Brokers

51H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 52: Krishi jagran marahti magazine february 2016

Amdí`H$ Amho.

OÝ‘mbm Amë`mZ§VaÀ`m n{hë`m VmgmV dmgê$ ñdV…À`m nm`m§da C^o amhÿZ {nÊ`mMm à`ËZ H$ê$ eH$Vo. na§Vw EImXo dmgê$ H$‘Omoa Agë`mg Ë`mbm C^o amhÊ`mgmR>r ‘XV H$am.

{Vgè¶m AmR>dS>çmV dmgamMo O§V {Z‘y©bZ Ho$bo Omdo. Z§Va nwÝhm d`mÀ`m {Vgè¶m d ghmì`m ‘{hÝ`mV O§V {Z‘y©bZ Ho$bo Omdo.

EH$m ‘{hÝ`m§Z§Va dmgamg H$modim {hadm Mmam Am{U XaamoO gw‘mao 100 J«m‘ ~mb Amhma (H$m’$ ñQ>mQ>©a) XoÊ`mg gwédmV H$amdr.

dmga o VrZ ‘{hÝ`mM o Pmë`mZ §Va am oJà{V~ §YH$ bgrH$aUmgmR>r newd¡ÚH$mer g§nH©$ H$amdm. F$Vwà‘mUo Oê$a Agboë`m {Za{Zamù`m amoJmÀ`m bgr dmgamg Q>moMyZ ¿`mì`mV.

gmo`rZwgma Ja‘ bmoI§S>r S>mJUr AWdm H$mopñQ>H$ nmoQ>me agm`ZmÀ`m dmnamUo qeJH$ù`m Zï> H$ê$Z ¿`mì`mV. d OI‘ gwHo$n`ªV amoO Am`moS>rZ qH$dm ~|PmBZ ÐmdU bmdmdo.

Za dmgao eoVrÀ`m H$m‘mgmR>r R>odm`Mr Agë`mg EH$m ‘{hÝ`mMr Pmë`mda newd¡ÚH$mÀ`m ‘XVrZo IƒrH$aU H$ê$Z ¿`mdo.

gmo`rZwgma dmgamÀ`m H$mZmV AmoiIrMr IyZ åhUyZ Zm|XUr Z§~a bmdyZ ¿`mdm. dmgamMo dOZ Zm|XyZ R>odm.

dmgagmR>r {Zdmam H$aVmZm ‘w»` JmoR>çmbm OmoSy>Z gamgar àË`oH$ dmgamg 2-3 Mm¡. ‘r. ‘moH$ir OmJm Agmdr.

ZdOmV dmgamg MrH$ nmOÊ`mMo ’$m`Xo.

ZdOmV dmgam§‘Yo A{Ve` H$‘r amoJ à{VH$maH$ e{º$ AgVo. åhetÀ`m dmgam§‘Ü`o Va hr e{º$ A{YH$M H$‘r AgVo. MrH$ nmOUo åhUOo dmgambm AmB©H$Sy>Z amoJ à{VH$maH$ e{º$ g§H«${‘V H$aÊ`mMm Z¡g{J©H$ ‘mJ© Amho.

dmgamMo n{hbo Am{U gdm©V ‘hÎdmMo AÞ åhUOo AmB©Mo n{hbo C’©$ {MH$mMo XyY. OÝ‘mZ§VaMo n{hbo 3 Vo 7 {Xdg Ë`mg AmB©H$Sy>Z ho nmofU`wº$ {MH$mMo XyY {‘iVo. Ë`m‘Ü`o

gwédmVrMo ì`dñWmnZ

OÝ‘mZ§Va bJoMM dmgamMo ZmH$ d Vm|S> gm’$ H$aUo Amdí`H$ Amho. ZmH$m-Vm|S>m‘Yrb {MH$Q> nXmW© Xya H$amdm. dmgambm Amam‘mUo œmg KoVm `mdm åhUyZ N>mVrMr hbH$ser ‘mbre H$amdr.

Z¡g{J©H$[aË`m Jm` Amnë`m Zì`mZo OÝ‘boë`m dmgambm MmQy>Z gm’$ H$aVoM. Ë`m‘wio dmgamMr H$mVS>r H$moaS>r Am{U gm’$ hmoVoM {edm` Ë`mMm œmg Am{U aº$m{^gaU ì`dpñWV gwê$ hmoVo. hdm W§S> AgVmZm qH$dm JmB©Zo dmgambm Z MmQ>ë`mg H$moaS>çm H$mnS>mZo dmgamMo A§J nwgm VgoM Ë`mMr N>mVr Xm~yZ H¥${Ì‘ œmgmoÀN>dmg Úm.

Zmiobm nmoQ>mnmgwZ 2 B§M A§Vamda Ym½`mZo ~m§Ymdo. Cabobr Zmi H$mÌrZo H$mnyZ Q>mH$mdr. VoWo qQ>ŠMa Am`mo{S>Z qH$dm ~mo[aH$ E°{gS> qH$dm BVa H$moUVohr à{VO¡dH$ Am¡fY (E°±{Q>~m`mo{Q>H$) bmdm.

JmoR>çmVbr gd© Amobr H$mnS>o, H$Mam B. H$mTy>Z Q>mHy$Z Vmo A{Ve` ñdÀN> Am{U H$moaS>m H$am.

JmB©Mr AmMio eŠ`Vmo Šbmo[aZÀ`m ÐmdUmZo YwdyZ H$moaS>r H$am.

dmgamg ñVZ:nmZ gwê$ H$aÊ`mg ‘XV ìhmdr åhUyZ Ë`mÀ`m Vm|S>mV XmoZ ~moQ>o KmbyZ Vr Ë`mÀ`m {O^oda R>odmdrV.

OÝ‘mnmgyZ AÜ`m© VmgmÀ`m AmV dmgambm MrH$ (Jm`rMo n{hbo XyY) nmOÊ`mg gwédmV H$amdr. {Xdg^amV dmgambm {Xbm OmUmam MrH$ Ë`mÀ`m dOZmÀ`m Xhm Q>¸o$ (10%) BVH$m Úmdm. na§Vy hm MrH$ XoVmZm {Xdg^amVyZ 3-4 doiog g‘mZ ̂ mJmV {d^mJyZ Úmdm.

dmgamÀ`m `mo½` dmT>rgmR>r gw‘mao XmoZ ‘{hÝ`mn`ªV XyY XoUo

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

lr. g§{Xn M§ÐdXZ ZoaH$a{df` {deofk (new{dkmZ d Xþ½Yemó)

H¥${f {dkmZ H|$Ð, ‘mboJmd, {Oëhm Zm{eH$‘mo~mBb - 9423523013

AmOMr dmgao ^{dî`mVrb CÎm‘ OZmdao

52 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 53: Krishi jagran marahti magazine february 2016

eoVr {df¶H$ www.krishijagran.com

nÕV ~XbVo.gmYmaUnUo nwT>rb nÕVr dmnaë`m OmVmV. ̀ m nÕVrV nyU© XyY XoUo,pñZ½Ym§e H$mT>bobo (pñH$åS>) XyY XoUo, XwYm{edm` BVa nmVi nXmW© XoUo - CXm. VmOo VmH$, JmoS> XømMo nmUr, noO B., XwYmÀ`m n`m©`r nXmWm©da dmT>dUo, dmgam§gmR>rÀ`m Img {‘lUmda (H$m’$ ñQ>mQ>©g©) dmT>dUo.

`m nÕVrMo ’$m`Xo -

1. dmgamg Amdí`H$ VodT>oM XyY {Xbo OmVo. Ë`m‘wio dmgamg hJdU, Owbm~, AnMZ ̀ mgmaIo AmOma hmoV Zmhr.

2. Jm`rÀ`m XwYmV dmT> hmoVo. XyY j‘VoMm A§XmO ̀ oVmo.

3. dmgê$ Omar ‘aU nmdbo Var Xw½YmoËnmXZmV n[aUm‘ hmoV Zmhr.

4. dmgao nrV amhUm`m©h Jm`r ~m~VrV àOZZ g‘ñ`m OmñV AmT>iVmV .Ë`m‘wio dmgao bdH$a ‘mQ>onmgwZ AbJ H$aUo Amdí`H$ AgVo.

5. `m‘wio ñdÀN> XyY CËnmXZ à{H«$`m gwb^ hmoVo d Xw½Y CËnmXZmV dmT> hmoVo.

dmgamMr dmT> :

dmgamMr dmT> AmnUm§g hì`m Ë`m doJmZo hmoV Amho Zm ho nmhÊ`mgmR>r Ë`mMo dmT>Vo dOZ Vnmgm.

dmgam§Zm n{hë`m VrZ ‘{hÝ`mV {Xbo OmUmao AÞ ’$ma ‘hÎdmMo AgVo.

øm {Xdgm§V MwH$sMo AÞnmUr {‘imë`mg 25-30% dmgao ‘ê$ eH$VmV.

Jm^U JmB©g, {dÊ`mAmYrÀ`m 2-3 ‘{hÝ`m§V XO}Xma Mmam d nmofH$Ðì`o nwadm

OÝ‘mMo doir dmgamMo dOZ gmYmaUnUo 20-25 {H$bmoJ«m‘ AgVo.

dmgambm Mm§Jbo Im`bm Kmbm, Ë`mbm O§V hmoV ZmhrV ho nhm. ømZo Ë`mMo dOZ Xa‘hm 10-15 {H$bmoJ«m‘ dmT>ob.

O§Vwg§gJm©er gm‘Zm H$aUmar am oJà{VH$maH$ Ðì`o (E°±{Q>~m°S>rO) VgoM nmofU H$‘r nS>ë`mg Vo ^ê$Z H$mT>Umao nXmW©XoIrb AgVmV. XwYmÀ`m VwbZoV MrH$m‘Ü`o A{YH$ à‘mUmV nmoeH$ Ðì`o AgVmV. åhUOoM, 4-5 nQ> à{WZo, 10 nQ> "A' OrdZgËd Am{U ~hþVoH$ A{YH$ à‘mUmV I{ZOo AgVmV.

MrH$ hbHo$go aoMH$ åhUyZ H$m`© H$aVo, Am{U àW‘V: {dï>m AmVS>çm§VyZ ~mhoa H$mT>Ê`mg ‘XV H$aVo. åhUyZ dmgambm {MH$mMo XyY Adí` {nD$ Úm Am{U dmgam§Mr amoJà{VH$maH$ e{º$ dmT>dm

`m XyYm{edm` n{hbo 3 Vo 4 AmR>dS>o dmgambm XyY XoIrb {‘imbo nm{hOo. Ë`mZ§Va ‘mÌ Vo PmS>nmë`m‘Yrb ñQ>mM© Am{U gmIa nMdy eH$Vo. øm {Xdgm§V XyY {Xë`mZo Ë`mg nmofH$ Ðì`o {‘iV amhVmV ho Iao na§Vw Ago H$aUo ‘hmJ nS>V Agë`mg YmÝ` XoD$ eH$Vm. gd© nmVi nXmWmªMo Vmn‘mZ dmVmdaUr` qH$dm emar[aH$ Vmn‘mZmEdT>o Agy Úm.

dmgam§Zm ImUo XoÊ`mgmR>r ̂ m§S>r dmnabr Agë`mg Vr ñdÀN> H$am. gd© gm{hË` H$moaS>çm d ñdÀN> {R>H$mUr R>odm.

nmÊ`mMo ‘hÎd

dmgamg Zoh‘r VmOo d ñdÀN> nmUr {‘iob Ago {Z`moOZ H$am. dmgamZo EH$m doir OmñV nmUr {nD$ Z`o ømgmR>r nmÊ`mMo ̂ m§S>o doJio VgoM XwYmÀ`m ̂ m§S>çmnmgyZ bm§~da R>odm.

dmgao g§JmonUmÀ`m nÕVr

‘w»`Ëdo XmoZ nÕVrZo dmgam§Mo g§JmonZ H$aVm ̀ oVo.

A) ‘mV¥Ëd nÕV : `m nÕVrV dmgê$ Jm`rbm nrV amhVo. `mV dmgamZo {H$Vr XyY {nbo ̀ mMm A§XmO amhV Zmhr. {edm` XyY {nÊ`mda Vm~m nU amhV Zmhr . `mV OmñV XyY ß`m`bo Va hJdU , AnMZ ̀ mgmaIo AmOma hmoVmV.

~) Xm{`Ëd nÕV : ̀ m nÕVrV dmgambm OÝ‘mZ§Va bJoM qH$dm OÝ‘mZ§Va 2-3 ‘{hÝ`mZo JmB©nmgwZ Xya R>odbo OmVo AmnU dmgambm Im`bm H$m` XoVm ømZwgma Im`bm KmbÊ`mMr

o’kZ vad fdaer lwV fdaer 1 12 420 40 3802 24 840 140 7003 36 1260 260 10005 60 2100 600 1500

60 / 9 frljk etyk] ;qlqQ ljk; ekdsZV] xzhu ikdZ esVªks LVs'ku toG] uoh fnYyh& 110016 Tel. 011-26511845, 26517923, 45503170 • Mob: +91-9953756433, 9891263263

Email: [email protected], [email protected], www.krishijagran.compsd / MhMh vkf.k euhv‚MZj eSd —"kh tkxj.k P;k ukokus ikBokok- uoh fnYyhr ns; vlkok-

—"kh tkxj.k ¼lnL;rk 'kqYd½

53H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 54: Krishi jagran marahti magazine february 2016

_mZdr AmhmamV n«O¡[dH$m§Mr Cn`w�Vm

_mZdr AmhmamV n«O¡[dH$m§Mr Cn`w�Vm

lr. JUoe Eg. amD$V, àm. {Jarf E_. _mModmS> d n«m. ho_§V S>ãë`w. Xoenm§S>o

AÞ d Am¡§Úmo{JH$ gwú_OrdemñÌ {d^mJ,AÞV§Ì _hm{dÚmb`,d.Zm._.H¥$.{d.na^Ur

www.krishijagran.comAmhmamV n«O¡[dH$m§Mr

QG>kMs&æk{k] vkack] fpDdq] is#] flrkQy] jkeQy o brj loZ izdkj

Ñ"kh ulZjh

Dattu Rambhau Dhage M. : 9823220199Manager- M. 9049475999

Add. Nashik-Trimbakeshwar Highway, Trimbak Vidya Mandir, Belgaon Dhaga, Tal. Dist. Nashik-422 213. (Maharashtra)

Email : [email protected]

Green Dream

AA Å ue% f'kok; AA¡

buMksvj IyWUV vkÅVMksvj IyWUV xkMZu fM>k;fuax

xkMZu MsOgYiesaV xkMZu esaVuUl o brj lsok

osG & 1 ls 6 jfookj can

54 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 55: Krishi jagran marahti magazine february 2016

www.krishijagran.comAmhmamV n«O¡[dH$m§Mr

izfo.k lkuieks- 9373255061

egkjk"Vª vkjksX; foKku fo|kihBk 'kstkjh] lkui eGk] eq-iks- <dkacs] rk- fnaMksjh] ft- ukf'kd

Email : [email protected]. : www.sanapnursery.com

Hkkthikyk jksis&VkseWVks] <kscGh fephZ] dkjyh] HkksiGk] okaxh] >saMw]

¶ykWoj] dksch] iibZ 786] æk{k-

R

55H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 56: Krishi jagran marahti magazine february 2016

X/kO;olk; ,d vlk O;olk; vkgs T;kr nw/kmRiknu vkf.k nw/k lao/kZukP;k mís'kkus uO;k]

fodlu'khy vkf.k fodflr ra=Kkukp mi;ksx d:u nq/kkiklwu fofo/k inkFkZ cuoys tkÅ 'kdrkr- ;kpcjkscj vkfFkZd ckch y{kkr ?ksÅu xq.koÙkk] mRikndrk o mRiknukr ok< gks.;kP;k –"Vhus ç;Ru d:u ák m|ksxkrwu Lor:P;k feGdrh cjkscjp ns'kkP;k feGdrhr i)r'khji.ks uhfreÙkspk okij d:u ykHk feGork ;srks-

jk"Vªh; Ms;jh la'kks/ku laLFksps lapkyd ,- ds- JhokLro ;kauh —"kh tkxj.k'kh cksyrkuk nqX/kO;olk; lq: dj.;klkBh dk; dsys ikfgts o ;k çdkjs d'kkçdkjs ykHk feGork ;srks bR;knh lac/khr ekfgrh fnyh-

M‚- JhokLro ;kauh lkafxrys dh] jk"Vªh; Ms;jh la'kks/ku laLFksph LFkkiuk bfEifjvy bfULVVîwV v‚Q gLcaMªh vW.M Ms;jhax la'kks/ku laLFksP;k #ikr lu 1923 e/;s csaxGw: ;sFks >kyh- lu 1936 e/;s ;kpk iw.kZi.ks foLrkj d:u ;kps ukedj.k bfEifjvy Ms;jh laLFkk vls dsys xsys- lu 1955 e/;s laLFksps eq[;ky; dukZy ;sFks LFkkukarjhr dj.;kr vkys o ;kps uko jk"Vªh; Ms;jh la'kks/ku laLFkk vls dsys xsys- caxGw: ¼dukZVd½ o dY;k.kh ¼if'pe caxky½ laLFksP;k {ks=h; dsaækP;k #ikr Ms;jh fodkl o la'kks/kukr fujarj enr djr vkgsr- lu 1970 e/;s Ms;jh la'kks/ku laLFksyk Hkkjrh; —"kh la'kks/ku ifj"knsus vkiY;k N=k[kkyh ?ksrys-

R;kauh lkafxrys dh] uO;k ra=KkukP;k fodkl vkf.k foLrkjkeqGs jk"Vªh; Lrjkoj nqX/k mRiknukr ok< >kyh R;kpcjkscj i'kwaP;k tkrhr lq/kkj o i'kqikyu O;olk;kr dq'kyrk ok<yh vkgs- nqX/k O;kikj vkf.k xzkgdkaP;k iks"k.k lqj{ksr ok< >kyh vkgs- ;kpcjkscj nw/k u ns.;kP;k la[;sr deh] xk;h&Eg'khaP;k fo.;kP;k dkGkr nw/k mRiknukr ok< >kyh vkgs- rlsp xqjkaps lalxZtU; jksxkaps çek.k ?kVys vkgs vkf.k fgjO;k pk&;kP;k çek.kkr ok< >kyh vkgs-

ikjaikfjd vkf.k vk/kqfud ra=Kkukr Qjd

JhokLrothauh lkafxrys dh] ikjaikfjd ra=KkukP;k rqyusr vk/kqfud ra=Kku tkLr fo'oluh; vkf.k lksis vkgs- çk.;kalkBh fofHkUu [kfut feJ.ks] ;qfj;k eksuklsl Cy‚d fodflr dj.;kr vkyh vkgsr- efgek] xfjek] çFke] Js"B lkj[ks Dyksu ns[khy fodflr >kys vkgsr- uO;k ra=Kkukr xqaro.kwd deh ykxrs- oSKkfud

i)rhus i'kqikyu dsY;kl xqaro.kwd deh ykxrs- uO;k i)rhuqlkj ylhdj.k dsY;kus çk.;kaps jksxkaiklwu j{k.k gksrs- nq/kkiklwu LoPN nw/k fuekZ.k dj.;kph i)r] R;kpcjkscj nq/kkrhy HkslG 'kks/k.;kps ra= lq)k miyC/k vkgs-

nqX/kky;kph orZeku fLFkrh

n q X / k k y; k P ; k or Z e k u f L F k r h c íy JhokLrothauh lkafxrys dh] l/;k nw/k mRiknu {ks=kr vkiY;k ns'kkr nqX/k mRiknu 143 n'ky{k Vu vkgs- gs çek.k txkrhy ,dw.k nw/k mRiknukP;k 16 VDds vkgs- i'kq/ku tula[;k x.kusuqlkj

'ksrd&;kauh feJ O;olk; djkosr &JhokLro

www.krishijagran.comeqyk[kr

nq

56 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 57: Krishi jagran marahti magazine february 2016

¼2012½ 109-9 vjc xk;h vkf.k 108-7 vjc Eg'kh vlwu ns[khy orZekukr çfrO;äh çfrfnu nw/k miyC/krk dsoG 307 xzWe vkgs vkf.k gs çek.k çR;sd jkT;kxf.kd fujfujkGs vkgs- ;kpcjkscj ,u-Mh-Mh-ch- P;k vuqekukuqlkj lu 2020 i;aZr nq/kkph ekx.kh toGikl 200 vjc Vu brdh gksbZy-

,uMhvkjvk;ps uos mRiknu

M‚- JhokLro ;kauh lkafxrys dh] jk"Vªh; Ms;jh la'kks/ku laLFkk dukZy ¼gfj;k.kk½ vkf.k laLFksph nksu dsaæh; {ks=s &dY;k.kh ¼if'pe caxky½ vkf.k caxGq: ¼dukZVd½& lkrR;kus uouO;k mRiknukP;k 'kks/kkr vlrkr- laLFksps orZekukr 50 is{kk tkLr vls mRiknu fdaok ra=Kku vkgs ts orZekukr laLFksP;k nqX/k çfØ;sP;k ra=Kkukr fujksxh lks;k ngh] çksck;ksfVd Ogs ¼nákps ik.kh½ is;] D;qjD;qehu ¼gGnhrhy ?kVd½ lks;k is;] Eg'khP;k vFkok xk;hP;k nq/kkiklwu cuoysyh [khj eksgu] dksysLVª‚yps deh çek.k vl.kkjs rwi] pkaxY;k çrhps ngh cufo.;kps ra=Kku] yWDVkscWflyllkBh deh [kpZ] çHkkoh [kr cufo.;kph —rh] yWDVkscWflyllkBh çksck;ksfVd lw=] deh m"ekad ¼dWyjh½ vkf.k rarqe; ¼Qk;cj½ ehB cuforkr-

;kpcjkscj M‚- JhokLro ;kauh lkafxrys dh] ;kO;frfjä nw/k vkf.k nw/k mRiknukP;k 'kq)rsP;k ijh{k.kklkBh ns[khy vusd i)rh fodflr dsY;k xsY;k vkgsr-

· nq/kkrhy Xyqdkstph HkslG 'kks/k.;klkBh LVªhi vk/kkfjr ijh{k.k

· nq/kkrhy gk;Mªkstu iWj‚DlkbZMph HkslG 'kks/k.;klkBh LVªhi vk/kkfjr ijh{k.k

· nq/kkrhy ekYVksMsDlVªhuph HkslG 'kks/k.;klkBh ijh{k.k

· nq/kkrhy lkc.kkph HkslG vksG[k.;klkBh ijh{k.k

· nksu M>u ,U>kbZe ¼lthokaP;k 'kjhjkr fuekZ.k gks.kkjs æO;½ vk/kkfjr nq/kkrhy eksukslk;VksthUlps ijh{k.k

· nq/kkrhy çrhtSfod ¼v¡fVck;ksfVd½ vo'ks"kkaps ijh{k.k

· nq/kkrhy çrhtSfod vo'ks"kkaps ,U>kbZe vk/kkfjr ijh{k.k

· nqX/kO;olk;kph lq:okr d'kh djkoh\

vusd t.kkauk nqX/kO;olk; djk;ph bPNk vlrs ijarq ;ksX; ekfgrh vHkkoh rks djrk ;sr ukgh- ;koj M‚- JhokLro ;kauh lkafxrys dh] vktP;k ifjfLFkrhr nqX/kO;olk; lq: dj.;klkBh nw/k fufeZrh dj.kkjh daiuh vl.ks vkf.k frP;k'kh layXu vl.kkjk çkslsflax IykaV ¼çfØ;k lajpuk½ vko';d vkgs- ;keqGs nqX/ktU; inkFkZ cufo.ks vkf.k rs 'kgjkr pkaxY;k fdaerhyk fod.ks

'kD; gksbZy- gk m|ksx eksBk vlrk dkek u;s- R;kph {kerk 10]000&20]000 fyVj ,o<hp vlyh ikfgts- ;k nks?kkauh feGwu ,d= dke dsY;kl 'ksrd&;kauk pkaxyh feGdr gksbZy-

lektklkBh lans'k

M‚- JhokLro ;kauh 'ksrd&;kauk lans'k fnyk dh] vktP;k cnyR;k ifjfLFkrhr dsoG 'ksrhoj folacwu jkg.ks ;ksX; ukgh] dkj.k uSlfxZd vkiÙkheqGs d/kh d/kh visf{kr ykHk feGw 'kdr ukgh- Eg.kwu 'ksrhcjkscjp i'kqikyu ns[khy dsys ikfgts ts.ksd:u R;kauk vkfFkZd ykHk gksbZy vkf.k uSlfxZd vkiÙkheqGs gks.kkjs uqdlku deh djrk ;sÅ 'kdsy- fidkaiklwu feG.kkjk Hkqlk] fgjok pkjk vkf.k /kkU;kpk dpjk xqjkaps [kk| Eg.kwu mi;ksxh gksrks- xqjkaP;k 'ks.kkpk mi;ksx 'ksrkr [kr Eg.kwu gksrks- ;keqGs jklk;fud [krkaph xjtp mj.kkj ukgh vkf.k R;keqGs vkfFkZd cpr gksbZy- 'ks.k[krkpk mi;ksx dsY;kus lsafæ; vUu mRiknu ns[khy djrk ;sÅ 'kdsy- xqjkaiklwu feG.kkjs nw/k 'ksrd&;kalkBh lkrR;kus feG.kk&;k mRiUukpk ,d egÙoiw.kZ lzksr vkgs-

euh"k pkSgku i=dkj] Ñ"kh tkxj.keksckby & 9891335460

bZesy&[email protected]

www.krishijagran.comeqyk[kr

Jh- v'kksdjko n'kjFk ik-Hkkdjs ¼lj½eksck- 9881373606

9423005922

Jh Lokeh leFkZ ulZjh

/kkeksjh ¼ek;xkao pkSQyh½ rk- dksijxkao] ft- vgenuxj/kkeksjh ¼ek;xkao pkSQyh½ rk- dksijxkao] ft- vgenuxj

Jh Lokeh leFkZ ulZjhvkeP;kdMs VkseWVks] dksch] ¶ykWoj]

fejph] <kscGh fejph okaxs] dkjys] HkksiGk] 'ksoxk] >saMq] Vjcqt o

mlkps ntsZnkj o m| izfrps jksis ;ksX; njkr feGrhy

vkeP;kdMs VkseWVks] dksch] ¶ykWoj] fejph] <kscGh fejph okaxs]

dkjys] HkksiGk] 'ksoxk] >saMq] Vjcqt o mlkps ntsZnkj o m| izfrps

jksis ;ksX; njkr feGrhy

57H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 58: Krishi jagran marahti magazine february 2016

ImZm-IOmZm www.krishijagran.com

gm{hË` : 1 dmQ>r ‘Q>H$s, 1 ~Q>mQ>m, ViÊ`mgmR>r Vob, 1 H$m§Xm, 1 Q>mo‘°Q>mo, Ja‘ ‘gmbm, ’$agmU, nmoho Hw$a‘wè¶mMm {MdS>m, H$moqW~ra, qb~y, ~«oS>Mo ñbmB©g.H$Q> ~ZdÊ`mgmR>r gm{hË` : 3-4 bgyU nmH$ù`m, 1 B§M Ambo, 2-3 {‘ar, 1 bhmZ H$mS>r Xmb{MZr, 2-3 bd§Jm, 1 V‘mbnÌ, 1 M‘Mm {OaonyS>, 1 M‘Mm YZonyS>, AYu dmQ>r Idbobm Amobm Zmai ,1 ‘Ü`‘ H$m§Xm, 2 ‘Ü`‘ Q>mo‘°Q>mo, 4-5 bhmZ M‘Mo bmb {VIQ>, ’$moS>UrgmR>r Vob, Am‘gwb qH$dm qMM, ‘rR>H¥$Vr : (1) ‘Q>H$s 10-12 Vmg H$mo‘Q> nmÊ`mV {^OV Kmbmdo. Ë`mV Oa H$S>H$ ‘Q>H$s Am{U IS>o AgVrb Va Vo H$mTy>Z Q>mH$mdo. gwVr H$nS>çmV ~m§YyZ ‘moS> H$mT>mdoV. (2) ‘Q>H$sbm ‘moS> Ambo {H$ H$Q> ~ZdyZ ¿`mdm. Ë`mMdoir ‘Q>H$s Hy$H$a‘Ü`o 2 {eQ²>Q>çm H$ê$Z {eOdyZ ¿`mdr. (3) H$Q> ~ZdÊ`mgmR>r bgyU nmH$ù`m, Ambo, {‘`m©, Xmb{MZr, bd§Jm, V‘mbnÌ, {OaonyS>,YZonyS> {‘Šgada OodT>o ~marH$ hmoB©b VodT>o ~marH$ H$ê$Z ¿`mdo. (4) H$T>B©V 4-5 M‘Mo Vob Ja‘ H$amdo. Ë`mV {‘Šga‘YyZ H$mT>bobm ‘gmbm KmbyZ I‘§J naVmdm. ‘gmë`mMm N>mZ J§Y gwQ>bm {H$ Ë`mV 1 H$m§ÚmÀ`m Am{U 2 Q>mo‘°Q>moÀ`m ‘moR>çm ’$moS>r KmbyZ naVV ahmdo. gdm©V eodQ>r Idbobm Zmai KmbyZ naVmdm. {‘lUmbm Vob gwQ>bo Am{U H$m§Xm {eObm {H$ J°g ~§X H$ê$Z ~mOybm H$mTy>Z W§S> H$amdo. {‘lU W§S> Pmbo {H$ Ë`mV 1 ̂ m§S>o nmUr KmbyZ {‘Šgada nmVi noñQ> H$ê$Z ¿`mdr. (5) Z§Va ‘Q>H$sMr Cgi ~ZdyZ ¿`mdr. nmVoë`mV 2-3 M‘Mo Vob Ja‘ H$amdo. Ë`mV ‘mohmoar, qhJ, hiX KmbyZ {eOdbobr ‘Q>H$s Kmbmdr. WmoS>o nmUr Kmbmdo, 1-2 M‘Mm Ja‘ ‘gmbm Kmbmdm. ~marH$ J°gda Cgi CH$iV AgVmZm Xwg`m© J°gda bhmZ H$T>B©V AJXr WmoS>o ~Q>mQ>çmMo VwH$S>o ViÊ`mnwaVo Vob Ja‘ H$amdo (gmYmaU AYu dmQ>r). (6) 1 ~Q>mQ>m gmobyZ Ë`mMo bhmZ Mm¡H$moZr VwH$S>o H$amdo, Am{U ‘Ü`‘ AmModa ~Q>mQ>o ì`dpñWV ViyZ ¿`mdo, H$ƒo amhÿ XoD$ Z`o. Vibobo ~Q>mQ>çmMo VwH$S>o CgirV Q>mH$mdoV. MdrnwaVo {‘R> Kmbmdo. (7) bhmZ H$T>B© ImbMm J°g ~marH$ H$ê$Z Caboë`m VobmV hiX, qhJ, 4-5 M‘Mo bmb {VIQ> KmbyZ V`ma Ho$bobr ‘gmë`mMr nmVi noñQ> Kmbmdr. ‘rR> Kmbmdo. Am§~Q>nUmgmR>r 2-3 Am‘gwb qH$dm WmoS>m qMMoMm H$moi Kmbmdm. Amdí`H$VoZwgma nmUr KmbyZ 1 CH$ir H$mT>mdr. (8) Cgi Am{U H$Q> V`ma Pmbm {H$ H$m§Xm Am{U Q>mo‘°Q>mo ~marH$ {Mê$Z ¿`mdm. (9) Z§Va {S>e‘Ü`o 1 S>md Cgi Kmbmdr. Ë`mda 1 nir H$Q> Kmbmdm. Ë`mda {MdS>m, ’$agmU, H$m§Xm, Q>mo‘°Q>mo Kmbmdo. qb~y {niyZ V`ma {‘gi ñbmB©g ~«oS>~amo~a Imdr.

H$moëhmnyar {‘gi

gm{hË` : 3 ‘Ü`‘ ~Q>mQ>o CH$S>bobo, 1 ‘moR>o JmOa, {H$gbobo, ’$ag~r 10 e|Jm, ~marH$ {Mê$Z, 1/4 H$n ^monir {‘aMr, ~marH$ {Mê$Z, 1/4 H$n ‘Q>ma CH$S>bobo, 1/4 H$n ñdrQ> H$m°Z©, H°$Z‘Yrb, 2 Q>oñnyZ H$moqW~ra ~marH$ {Mê$Z, 1 Q>oñnyZ H$m°Z© ñQ>mM©, 2 Q>rñnyZ Ambo-bgyU noñQ>, XrS> Q>rñnyZ Ja‘ ‘gmbm, 1 Q>rñnyZ H$mpí‘ar bmb {VIQ>, 1 Q>oñnyZ {hadr {‘aMr noñQ>, MdrnwaVo ‘rR>, 2 Vo 3 Q>oñnyZ Vob, H$~m~ eoH$Ê`mgmR>r, 4 Vo 5 ñŠ`wAg©H¥$Vr : (1) Zm°ZpñQ>H$ n°Z Ja‘ H$ê$Z Ë`mV 1 Q>rñnyZ Vob Ja‘ H$amdo. Ë`mV AmbobgyU noñQ> naVmdr. Z§Va Ë`mV ’$ag~r Am{U JmOa KmbyZ 2-3 {‘{ZQ>o ‘Ü`‘ AmModa naVmdo. (2) EH$m bhmZ dmQ>rV H$m°Z© ñQ>mM© Am{U 2 Q>oñnyZ nmUr KmbyZ {‘Šg H$amdo. ho {‘lU n°Z‘Ü`o Kmbmdo. {ZQ> {‘Šg H$ê$Z n°Z da PmH$U R>odmdo. H$mhr {‘{ZQ>o {eOy Úmdo. (3) Z§Va ‘rR>, ‘Q>ma Am{U ñdrQ> H$m°Z© Kmbmdo. 3-4 {‘{ZQ>o {eOdyZ J°g ~§X H$amdm. (4) ~Q>mQ>o gmobyZ Hw$ñH$ê$Z ¿`mdo. Ë`mV H$moqW~ra, bmb {VIQ>, {hadr {‘aMr Am{U ‘rR> Kmbmdo. `m‘Ü`o {eOdbobo ^mÁ`m§Mo {‘lU Kmbmdo. ho {‘lU 4 Vo 5 g‘mZ ^mJ H$amdo. (5) {‘lUmMm EH$ ‘Ü`‘ Jmoim ¿`mdm. ñŠ`wAaÀ`m ^modVr KÅ> MonyZ bmdmdm. H$~m~ V`ma H$amdoV. àË`oH$ H$~m~da Vob bmdmdo. (6) Zm°ZpñQ>H$ n°Z Ja‘ H$ê$Z Ë`mda WmoS>o Vob bmdmdo. ‘Ü`‘ AmModa H$~m~ ̂ mOyZ ¿`mdo. Xa 2-3 {‘ZrQ>m§Zr H$~m~ WmoS>o {’$admdoV. AemàH$mao gd© ~mOyZr H$~m~ Ianyg ̂ mOyZ ¿`mdo. H$~m~ Ja‘mJa‘ gìh© H$amdo. gìh© H$aVmZm H$m§ÚmÀ`m MH$Ë`m, Q>mo‘°Q>moÀ`m MH$Ë`m ̀ m§da WmoS>o qb~y {niyZ Am{U ‘rR> ̂ wa^wê$Z Úmdo.

ìho{OQ>o~b H$~m~

58 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 59: Krishi jagran marahti magazine february 2016

izksM~DV ykWUp

tkt v‚Vksus vkiY;k ços'k Lrjkoj eksVjlk;dy flVh 100 ph uohu vko`Ùkh flVh 100 ch lknj dsyk vkgs- ;kph fdaer 'kks:ee/;s 30990 #i;s vkgs- lw=kaP;k ers flVh 100 ch ,d fyVje/;s 99-1 fdyksehVj pkysy- yksd lsdaM g¡M ckbZd [kjsnhP;k fderhr vkrk uohu ckbZd fodr ?ksÅ 'kdrkr- flVh 100 che/;s flVh 100 ps baftu ykxys vkgs- vFkkZr R;kr dkgh lq/kkj.kk dj.;kr vkY;k vkgsr- rlsp gh ckbZd nksu o"kkaZP;k xWjaVhlkscr lknj dj.;kr vkyh vkgs-

www.krishijagran.com

iapohl gtkjis{kk deh fderhr feGok yWiV‚i

cysVpk cktkj ok<r vlyk rjhgh yWiV‚iph mi;qärk deh >kysyh ukgh- foaMkst 8 P;k y‚Uphaxuarj yWiV‚i cktkj

,dnk iqUgk xje >kyk- ;k v‚ijsfVax flLVhee/;s Vp vkf.k VkbZi v'kh nksUgh oSf'k"Vîs vlY;kus R;kph mi;qärk ok<yh vkgs- iw.kZ ,pMh vlysyk gk yWiV‚i 25000 #i;kar vlwu gs feDl 3 yWiV‚i Vw&bu&ou mRiknu vkgs- ;kph c‚Mh vWY;qfeuh;eiklwu cufo.;kr vkyh vkgs- R;keqGs rks vfr'k; piVk ¼fLyd½ vkgs-

feDl 3 pk oscde vfr'k; pkaxyk vkgs- rlsp ;kiklwu feG.kkjh best DokfyVh mÙke vkgs- ;ke/;s ;q,,lch 2-0 iksVZ fnyk vkgs- yWiV‚iph LØhu 10-1 bap vkgs- 1-3 fxxkgVZlpk baVsy ,Ve DokMdksj çkslslj] 2 thch je] 32 thchpk ¶yW'k esejh ek;Øks ,lMh dkMZlkBh Ly‚V] 2 esxkfiDlypk oscde] ok;&Qk;] CywVwFk] ek;Øks ,pMh,evk; vlrs- 6800 ,e,,pph cWVjh vkgs- ;kP;k ra=Kkukcíy lkaxk;ps >kys rj R;kP;k dhcksMZe/;s 500 thch gkMZ fMLd yko.;kr vkyh vkgs-

jrh; eksckbZy fuekZrk daiuh vk;c‚yus 4 thVWcysV LoLr fderhr y‚Up dsyk vkgs- LykbZM

dMy 4 thP;k ukokus y‚Up dsyk- gk Mîqvy lhe VWcysV vkgs] T;ke/;s ,dklkscr 4 th lhe ykork ;srs- VWcysVph fMLIys LØhu 6-5 bap vlrs- gk VWcysV vWUMªksbZM 5-1 P;k v‚ijsfVax flLVheoj dke djrks- vk;c‚y LykbZM dMye/;s baVuZy esejh 16thch vkgs

vkf.k ,DlVuZy esejh 64 thchi;aZr ok<fo.;kr ;srs- T;kr 2 thch jWe fnyh vkgs-

desjkcíy cksyk;ps >kys rj rks 8 esxkfiDly ÝaV vkf.k 5 esxkfiDly cWd dWesjk fnyk vkgs- R;kyk 21 çknsf'kd Hkk"kkaps lká ns.;kr vkys vkgs- T;keqGs xzkgd Hkk"kk fygw vkf.k okpw 'kdrkr- lkscr R;kr 2800 ,e,,p i‚ojph cWVjh vkgs- ;k VWcysVph fdaer 9999 #i;s Bso.;kr vkyh vkgs-

ckbZd flVh 100 ph uohu vko`Ùkh

c

VW

LoLr njkr vk;c‚ypk 4th VWcysV

Hkk

59H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 60: Krishi jagran marahti magazine february 2016

egkcht] eghdks flMl~] ;'kksnk gk;czhM flMl~

uqftfoMq flMl~] nIrjh vWxzks izk- fy-] ck;l ØkWi lk;Ulsl

;w-,l- vWxzh flMl~] dkosjh flMl~] ukFk flMl] ukFk flMl~

vftr flMl~] vWMOgkUVk flMl~] lh-ih- flMl~

;kaps vf/kÑr forjd

es- Hkxorh Ñ"kh ,tUlhtBhagwati Krishi Agencies

Bhagchand Complex, Basement, Near Dindori Naka, Panchvati, Nashik -3Tel: 0253-2514731, Fax : 02353-2511730

Email : [email protected]

Bhagwan KhairnarC 94222 47646

Vjcqt] 'ksoxk

Jh- lkgscjko xoGh9657302338

mxkao] ljLorh jksM] xoGh oLrh] mxkao] rk- fuQkM

'kkarh lkxj ulZjh'kkarh lkxj ulZjhVkseWVks] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] >saMw] dkjyh]

okaxh] dksch] ¶ykWoj] Vjcqt] iibZ b- Hkkthikyk jksis Vªs e/;s ;ksX; njkr feGrhy-

VkseWVks] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] >saMw] dkjyh] okaxh] dksch] ¶ykWoj] Vjcqt] iibZ b- Hkkthikyk

jksis Vªs e/;s ;ksX; njkr feGrhy-

'kkarh lkxj ulZjh'kkarh lkxj ulZjh

'kk[kk % Hkjol QkVk ;soyk jksM] lR;Hkkek ykWUl leksj]rk- fuQkM] ft- ukf'kd

єkh tkxj.k forjd izeq[k

Ñ"kh tkxj.k 60@9 frljk etyk]

;qlqQ ljk;] ekdsZV] xzhu ikdZ esVªks LVs'ku] uoh fnYyh&110016

Qksu u-& 011-26511845]

265117923

eks- 9953756433] 9891263263Email: [email protected],

[email protected]

vt; yks.kkjh9657303903

iou vktxs8411889826

Jh- Kkus'oj tk/ko+91-9822123034+91-9766970740+91-9623136497

ikusokMh jksM] jsYosxsV ua- 102 toG] mxkao] rk- fuQkM]ft- ukf'kd

mPp ra=Kkukpk okij dj.kkjh egkjk"Vkªrhy ukoktysyh ulZjhvkeP;kdMs VkseWVk] okaxh] dksch] ¶ykWoj] f'keyk fejph] fidkMksj fejph]flrkjk fejph] >saMw] Vjcqt] dkdMh] dkjys] HkksiGk] 'ksoxk] iibZ o brj

HkkthikY;kph ntsZnkj o fo'oluh; jksis Vªs e/;s ;ksX; Hkkokr feGrh;-?kjiksgp lsok

Whatsup : +91-9822123034, Email : [email protected] : Shital Hi-tech Nursery

Ñf"kHkw"k.k f'koukFk cksjls96232 33111

ulZjhfnid cksjls %

86055 88111

jksi tksenkj ! rj fid tksenkj !!---

xk;=h gk;Vsd ulZjh

Hkks;sxkao] rk- pkanoM] ft- ukf'kd&423101

VkseWVks] okaxh] fejph] >saMw] dkjys] dksch] ¶ykWoj] 'ksoxk] Vjcqt]

iibZ] Ål b- jksis feGrhy

xk;=h gk;Vsd ulZjhVkseWVks] okaxh] fejph] >saMw] dkjys]

dksch] ¶ykWoj] 'ksoxk] Vjcqt] iibZ] Ål b- jksis feGrhy

xksfiukFk cksMds98226637009823529945

vkeP;kdMs loZ izdkjps mPp izrhps Hkkthikyk jksis r;kj o vkWMZj izekus r;kj d#u feGrhy

xV ua- 217] ukf'kd&fnaMksjh jksM] Vksy ukD;k toG] <dkacs-

>saMq] VkseWVks] <kscGh fephZ] Tokyk fephZ] fidWMksj fephZ] dkjyh] HkksiGk] okaxh]

dksch] iibZ 786] Vjcwt dfyaxM

Jh lIrJa`xh ulZjh

Jh lIrJa`xh ulZjh

www.krishijagran.comoxhZd`r

AA Jh Lokeh leFkZ AAHkkLdj gfjHkkÅ frMds9881182528

lfpu HkkLdjjko frMds9823690738

foHkk gk;Vsd ulZjhfoHkk gk;Vsd ulZjhvkeps ;sFks mPp izrhps Hkkthikyk jksis Vªs e/;s r;kj d:u feGrhy-

fejph] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] >saMw] VkseWVks] okaxh] ¶ykWoj] dksch o brj loZ izdkjph jksis vkWMZjizek.ks r;kj d:u feGrhy-

x-ua- 307] frMds eGk] fnaMksjh jksM] eksgkMh] rk- fnaMksjh] ft- ukf'kd-bZ&esy % [email protected]

HkkÅlkgsc xksfoan tk/koMob.: 9371526694, 9423102264

fiaiGxkao [kkac] okynsoh unhfrjh] egknso eafnu toG] rk-ft- ukf'kd-

okynsohjksiokfVdk

egkjk"Vª 'kklu ekU;rk izkIr

okynsohvkeP;kdMs mPp izrhps loZ izdkjps Hkkthikyk Vªs e/khy gfjrx`gkrhy

[kk=h'khj r;kj jksis feGrhy

VkseWVks] fejph] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] flrkjk fejph] >saMw] dkjyh] HkksiGk] okaxh] ¶ykWoj]dksch] b- jksis miyC/k

ulZjh&o.kh jksM] lsou LVkj leksj] fiaiGxkao ¼c-½] ft- ukf'kd

AA Jh nÙk AA vfuy [kksMs eks- % 9921218872

9011770047

vkeps ;sFks mPp izrhps Hkkthikyk jksis feGrhy-

y{eh nqxkZ ulZjhy{eh nqxkZ ulZjh

Prop. A. M. PanditM. : 9326988100

9156831029

GLORIOUS ENTERPRISESGLORIOUS ENTERPRISESGLORIOUS ENTERPRISESMfg. Agriculture Product, Sparay Pump, Nozzle & Pump,

Spare Parts, Cable, H.T.P. Piston Submersible Cable, Aluminum Cable

Chandrama Build, Shop No. 4, Near Amrut Garden Hotel, Trimbak Road, Pimpalgaon Bahula, Nashik

vkeps ;sFks mPp izrhps Hkkthikyk jksis feGrhy-

lkbZ ulZjh

eaxs'k [kksMs9823928589

ek/ko [kksMs9860813614

lkbZ ulZjhVkseWVks] fejph] <kscGh fejph] fidWMksj fejph] Tokyk fejph]

>saMw] dkjyh] HkksiGk] okaxh] ¶ykWoj]dksch] Vjcwt

ulZjh % o.kh jksM] lsou LVkj leksj] fiaiGxkao ¼c-½] rk- fuQkM] ft- ukf'kd

vkeP;kdMs loZ izdkjps Hkkthikyk jksis] <kscGh fejph] dkjys] HkksiGs] >saMq] ¶ykWoj]okaxs] fidWMksj o jklk;fud [krs] fdVduk'kd] lsafæ; [krs] vkS"k/ks ;ksX; njkr feGrhy-

,dosG vo'; HksV |k- dkekph osG % ldkGh 1 rs 5 oktsioZr

'kqØokj lqêh izksizk % Mh-ch- dkBs

Jhfuokl gk;Vsd ulZjhÑ"khlsok dsaæ

AA Jh Lokeh leFkZ AA

Jhfuokl gk;Vsd ulZjhÑ"khlsok dsaæ

iÙkk % eq- iks- tkuksjh] rk- fnaMksjh] ft- ukf'kd-

eks-% 9960057305] 8805405961

60 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

iou vktxs & eks- 08411889826

єkh tkxj.k ekfld cqfdaxlkBh laidZєkh tkxj.k ekfld cqfdaxlkBh laidZ

Page 61: Krishi jagran marahti magazine february 2016

lsgr www.krishijagran.com

tP;k /kkoiGhpk osxkpk ifj.kke vkiY;k ân;koj gksrkuk fnlrks- R;keqGs â|jksxkP;k #X.kkae/;s osxkus ok< gksrs vkgs- ;kekxps dkj.k Eg.kts vkiyh fc?kMysys fnupØ vkf.k vkgkjkP;k okbZV lo;h vkgsr- ân;kyk lq–< Bso.;klkBh vki.k dk; djr ukgh\ O;k;ke] [kk.;k&fi.;koj fu;a=.k vk.krks- ;k loZ lo;halkscr tj vki.k vk.k[kh ,d xks"V dsyh rj ân;kps vkjksX; lq/kk: 'kdrs- jsM okbZu I;k;Y;keqGs-

ân;klkBh Qk;ns'khj jsM okbZu

jsM okbZu æk{kkaiklwu curs- R;kr ,pMh,y ¼pkaxys dksysLVª‚y½ vlrs- R;keqGs e`R;w nj vkf.k rk.k deh gksrks- gs ,d çdkjps uSlfxZd v¡Vhv‚DlkMsaV jslosjsVª‚y vlrs- dkgh â|jksx rsOgkp gksrkr tsOgk R;kaP;k /keU;k esn vkf.k okbZV dksysLVª‚yus can gksrkr- jsM okbZu uSlfxZd i)rhus cuoyh tkrs- R;keqGs ân;kps laj{k.k gksrs- jä okfgU;k LoPN gksrkr- 'kjhjkr esn tek >kY;kus uqdlku gksrs- R;koj jsM okbZu Qk;ns'khj Bjrs- jsM okbZue/;s vlysys rRo jäkr xqBG~;k u gks.;klkBh enrhps Bjrs-

–< 'kjhjkdfjrk e/k vfr'k; Qk;ns'khj vlrks- R;kr dekyhpk xq.k varHkwZr vkgs- e/k vkckyo`) lokaZuk fç; vkgs- R;kr dkcksZnds] çfFkus] thoulRo c] d] yksg] eWxfU'k;e] dfY'k;e] Q‚LQjl] iksVWf'k;e] lksfM;e bR;knh xq.kdkjh rRo vlrkr- vk;qosZnkr v'kh ekU;rk vkgs dh osxosxG~;k fBdk.kh ykx.kkjs e/kek'khps iksGs fofo/k xq.kkauh ;qä vlrs- iksG~;kyk ykxysyk e/k gk Mk sG ~;k alkBh] tk aH kGk aoj ykxysyk e/k e/kqesgkoj] 'ksoX;kP;k 'ksaxkaoj ykxysyk e/k â|jksx vkf.k jänkc ;kdfjrk pk axyk vlrk s - R;kf'kok; e/k vusd vktkj nwj Bso.;klkBh ?kjxqrh mik; Eg.kwu okijyk tkrks- e/kkP;k okijkus dkgh vktkjkar ?kjxqrh mik; 'kD; vkgs- rj ex tk.kwu ?ksÅ;k e/kkps Qk;ns&

e/kke/;s thoulRo] dcksZnds] vWfeuks vWlhM] çfFkus vkf.k [kfutkaps çek.k iqjsls vlrs- R;kph 'kjhjkyk vko';drk vlrs- e/kke/;s Xyqdkst vlrs- rlsp e/kkr

vH;kldrZ~;kaps vls er vkgs dh] fc;j] fLijhV vkf.k e| frUgh vkjksX;klkBh Qk;ns'khj vkgs- nk:eqGs 'kjhjkyk Hkjiwj Qk;nk gksÅ 'kdrks-

O;k;kekP;k rksMhl rksM jsM okbZu

yky æk{kk ae/;s vk<G.kkjk v¡Vhv‚DlkMs aV jslosjsVª‚y 'kjhjkP;k ekalis'kh vkf.k â|klkBh R;kp çdkjs Qk;ns'khj vkgs tlk ,d rkl 'kkjhfjd O;k;ke- jslosjsVª‚yps vf/kd çek.k 'kkjhfjd çn'kZu] ân;kph dk;Z ç.kkyh vkf.k ekalis'kh etcwr cufo.;kr c&;kp va'kh enrhps Bjrs-

vk<G.kkjh thoulRo vkf.k 'kdZjk 'kjhjkP;k vkr dkgh dkG felGwu tkrs-

;kpk mi;ksx vkS"k/k cufo.;klkscr lkSan;Z çlk/kukçek.ks dsyk tkrks- eqykapk

[kksdyk nwj djk;pk vlY;kl vkY;kP;k jlkr e/k felGwu fnY;kl [kksdY;kpk =kl nwj gksrks- lqD;k [kksdY;kr e/k vkf.k fyackpk jl ?ksrY;kus Qk;nk gk srk s - eGeGr vlY;kl fdaok myVh gksr vlsY;kl e/k ?;kos- c)dks"B gksr vlY;kl V‚esVks fdaok laR;kZP;k jlkr e/k felGwu [kkY;kus Qk;nk gksrks- tj otu

ok<ok;ps vlsy rj nq/kkr e/k felGwu I;kos- otu deh djk;ps

>kY;kl rs dkseV ik.;kr felGkos vkf.k I;kos- ldkGh fjdkE;kiksVh ?ksrY;kl

otu deh >kysys fnlsy- ekalis'kh etcwr gksbZy- jänkc lkekU; gksbZy- fgeksXyksfcu ok<ok;ps vlY;kl e/k ykHkdkjh vkgs- tj Fkdok tk.kor vlsy rj fu;feri.ks e/kkps lsou djkos- R;keqGs vktkj nwj iGsy-

ân;kyk vkjksX;nk;h Bsors jsM okbZu vk

^e/k* oki:u Ropk lqanj djk lq

61H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 62: Krishi jagran marahti magazine february 2016

amOH$maU www.krishijagran.com

amÁ`mÀ`m ‘w»`‘§Ìr nXmda Xod|Ð ’$S>Udrg Omon`ªV AgVrb Vmon`ªV ‘amR>m Am{U YZJa g‘mOmbm AmajU {‘iUma Zmhr, Aem eãXmV ‘mOr ‘w»`‘§Ìr Am{U H$m±J«ogMo Á`oð> ZoVo Zmam`U amUo `m§Zr Q>rH$m Ho$br. H$m±J«ogÀ`m Jm§Yr ^dZ `oWo Am`mo{OV Ho$boë`m nÌH$ma n[afXoV Vo ~mobV hmoVo. ‘w»`‘§Ìr ’$S>Udrg ’$º$ KmofUm H$aVmV, ‘amR>m Am{U YZJa g‘mOmbm AmajU XoÊ`mg ^maVr` OZVm nj gaH$ma ~m§{Yb Agë`mMo dma§dma gm§JVmV ‘mÌ Vo ‘w»`‘§Ìr Agon`ªV ̀ m g‘mOmbm H$Xm{n AmajU {‘iUma Zmhr, Ago amUo ̀ m§Zr ñnï> Ho$bo. N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO `m§À`m ZmdmZo ‘Vo ‘mJyZ ^mOn gÎmoda Ambm, AmVm ‘mÌ Ë`m§Zm {edam`m§Mm {dga nS>bm. H$mb Pmboë`m {edO`§VrÀ`m {Z{‘ÎmmZo amÁ`mV EH$hr gaH$mar H$m`©H«$‘ Pmbm Zmhr. ‘w§~B©À`m Aa~r g‘wÐmVrb ñ‘maH$m~m~V H$mhrhr àJVr Pmbr Zmhr. {edZoar {H$„²`mda ‘w»`‘§Í`m§Zr ^bo ‘moR>o ^mfU R>moH$bo ‘mÌ, {edñ‘maH$m{df`r eãXhr H$mT>bm Zgë`mH$S>o amUo ̀ m§Zr bj doYbo.

eoVH$è`m§H$S>o Xwb©j H$aUmao ’$S>Udrg gaH$ma Bìh|Q> ‘°ZoO‘|Q>" H§$nZr Agë`mMr Q>rH$m amï´>dmXr H$m±J«ogMo ‘ww§~B© {d^mJr` AÜ`j g{MZ A{ha ̀ m§Zr Ho$br. gÜ`m amÁ`mV àË`oH$ ‘{hÝ`mbm hmoUmao gaH$mar gmohio Am{U H$m`©H«$‘ nmhVm, OZVoZo amÁ` gaH$ma Zìho, Va Bìh|Q> ‘°ZoO‘|Q>" H§$nZrbm gaH$ma MmbdÊ`mMo H§$ÌmQ> {Xë`mMm Q>mobm A{ha `m§Zr bJmdbm. OZVoÀ`m n¡emZo hmoUmè`m `m gmohù`m§Mm {heo~ gaH$maZo Úmdm, Aer ‘mJUrhr Ë`m§Zr Ho$br. amï´>dmXr H$m±J«ogÀ`m ‘w§~B©Vrb H$m`©H$Ë`mªZr ImgXma Jmonmi eoÅ>r ̀ m§À`m Kamg‘moa AmO {ZXe©Zo Ho$br. Ë`m àg§Jr ~mobVmZm A{ha åhUmbo, EH$m ~mOybm amÁ` gaH$ma gmohù`mV ‘¾ AgVmZm bmoH$à{V{ZYr eoVH$è`m§Mr WÅ>m H$aV Agë`mMo ImgXma Jmonmi eoÅ>r `m§Zr eoVH$è`m§~m~V

’$S>Udrg Agon`ªV AmajU {‘iUma Zmhr - amUo

ZH$m, H$moUr Var S>m°ŠQ>a `oB©b ‘J B§OoŠeZ XoB©b `mMr dmQ> Z nmhVm, ñdV… C^mar ¿`m. ‘VXma åhUyZ ZmJ[aH$m §À`m H$m‘m §H$S> o ~Km, bmoH$m§n`ªV OmD$Z Ë`m§À`m g‘ñ`m gmoS>dm, E{àb ‘{hÝ`mZ §Va ‘ZgoMm M‘ËH $ m a ~K m`bm {‘iob, Aer Amem H$m`©H$Ë`mª‘Ü`o R>mH$ao `m§Zr {Z‘m©U Ho$br.

nam^dm‘wio ‘mUg§ H$ibr - amO R>mH$ao

Ho$boë`m dº$ì`mdê$Z {XgyZ ̀ oVo. J«m‘rU ̂ mJmVrb OZVm XwîH$mimZo ÌñV AgyZ, OZmdam§Mm Ord nmÊ`mA^mdr ‘oQ>mHw$Q>rbm Ambm Amho. Aem n[apñWVrV OZVobm ‘XV H$aÊ`mEodOr gaH$ma H$moQ>çdYtMo gmohio Am`mo{OV H$aÊ`mV ‘¾ Amho. CYinÅ>rMr gwadmV gaH$maÀ`m enW{dYr gmohù`mnmgyZM gwê$ Pmbr."" EH$sH$S>o eoVH$è`m§Zm ‘XVrgmR>r Anwè`m {ZYrMo H$maU nwT>o H$aV ‘XV ZmH$mabr OmVo. ‘mÌ, Ë`mM doir ‘w§~B©V ‘oH$ BZ B§{S>`m"Mo gmohio Am`mo{OV Ho$bo OmV Agë`mH$S>o Ë`m§Zr bj doYbo. AmVmn`ªV Aem gmohù`m§À`m ‘mÜ`‘mVyZ OZVoMm {H$Vr {ZYr IM© Pmbm, ̀ mMm {heo~ gaH$maZo Úmdm, Aer ‘mJUrhr Ë`m§Zr Ho$br.

gaH$ma åhUOo Bìh|Q> ‘°ZoO‘|Q> H§$nZr - A{ha

bmoH$g^m, {dYmZg^m {ZdS>UwH$sVrb nam^dmZ§Va njmV Pmboë`m CbWmnmbWr‘wio H$moU OdiMo, H$moU XyaMo Vo H$ibo. Ë`m‘wio Pmbo Vo Mm§JboM Pmbo, AmVm ‘ZgoMm gy`m}X` AQ>i Amho. E{àbZ§Va ‘ZgoMm M‘ËH$ma gdmªZm {Xgob, Agm AmemdmX ‘Zgo AÜ`j amO R>mH$ao ̀ m§Zr AmO ì`º$ Ho$bm. AmJm‘r ‘hmnm{bH$m d {Oëhm n[afX {ZdS>UwH$sÀ`m nmíd©^y‘rda ‘ZgoV g§KQ>ZmË‘H$ ~Xb H$aÊ`mV Ambo. ZdrZ nXm{YH$mè`m§Zm ‘mJ©Xe©Z H$aVmZm R>mH$ao åhUmbo, H$s Á`m§Zm Om`Mo Ë`m§Zr {ZKyZ Omdo, XmoZ ‘mUgo Agbr, Var Ë`m§À`m Omoamda drg bmI H$m`©H$V} V`ma H$aÊ`mMr Y‘H$ Amho. nam^dmZ§VaM§ dmVmdaU Mm§Jbo AgV§; Ë`mVyZ ‘mUgo H$iVmV. nam^d d {dO` `oVM AgVmV, ‘ZgoMm nam^dmMm H$mi AmVm Jobm Amho. gy`m}X`mH$S>o dmQ>Mmb gwê$ Pmbr Amho. ‘hmnm{bHo$V Amnbr gÎmm Amho. gÎmmYmè`m §gmaIm AmË‘{dídmg R>odm, J«m‘rU ^mJmV gÎmm ZgVmZmhr H$m`©H$V} H$m‘ H$arV AmhoV. Ë`m§Mm AmXe© g‘moa R>odmdm. noe§Q>gmaIo ~gy

62 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 63: Krishi jagran marahti magazine february 2016

KRISHI JAGRAN MEDIA GROUP OF PUBLICATIONS

Editorial Staff

To strengthen our editorial team we are looking for fresh talents. The candidate should be

graduate from a renowned university and should have flare to write. Knowledge of different

Languages will be an added advantage.

Freelance Journalist: We welcome journalists who want to contribute to our publication as well as

portal. The remuneration will be attractive.

Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk fcdus okyh ,oa ?kj&?kj esa i<+s tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd fgUnh] iatkch] ejkBh] xqtjkrh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh if=dk gSA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus N% yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA

ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½

vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA

LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½

vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA osrueku 75000@& #- okf"kZdA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA

viuk vkosnu bZ&esy djsaA

ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS

resume to : [email protected]

resume to : [email protected]

KRISHI JAGRAN60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016

Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: [email protected], www.krishijagran.com

Marketing

resume to : [email protected]

Krishi Jagran Media Group is World's Largest Circulated Multilingual Agri Rural Monthly with brand leadership in a variety of Media products like Mac Krishi Jagran Hindi, Mac Krishi Jagran Punjabi, Krishi Jagran Gujarati, Krishi Jagran Marathi, Krishi Jagran Kannada, Krishi Jagran Telugu, Krishi Jagran Bengali, Krishi Jagran Assamese and Agriculture World

To strengthen our space marketing division, we are looking for.

Trainee Executives (40)

Space Marketing Executives (30)

Space Marketing Managers (6)

General Manager (2)

The person should be graduate, smart, well mannered with excellent communication skills and fluent in Hindi and English. For 2nd and 3rd positions experience in the same field is must.

Trainee need not be graduate but must have keen interest for a career in marketing.

If you think you are right person.

কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণKRISHI JAGRAN

Whatsaap No.

+91-9313301029

Be with

KRISHI JAGRAN

Social Media Network

কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণ কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণకృ� ిజ�గర�కృ� ిజ�గర�

Page 64: Krishi jagran marahti magazine february 2016

H«$sS>m {df¶H$ www.krishijagran.com

JV{dOoË`m `y ‘w§~mZo XUHo$~mO IoimÀ`m Omoamda AmVmn`ªV Anam{OV Agboë`m nmQ>Um nm`aoQ²gbm Ë`m§À`mM ‘¡XmZmda 34-28 Ago {X‘mImV bmoidbo. `m emZXma {dO`mgh nmQ>Um{déÕ ~§Jiwébm Pmboë`m nam^dmMr ì`mOmg{hV naV’o$S> H$aVmZm ‘w§~B©H$am§Zr BVa à{VñnÜ`mªZm YmoŠ`mMm BemamM {Xbm Amho. nmQ>brnwÌ ñQ>o{S>`‘‘Ü`o Pmboë`m `m bjdoYr gm‘Ý`mV ‘w§~B©H$am§Zr n{hë`mM {‘{ZQ>mnmgyZ AmH«$‘H$ n{dÌm KoVmZm Amnbm BamXm ñnï> Ho$bm. ‘w»` IoimSy§>À`m nwZamJ‘ZmZo ~bmT>ç Pmboë`m ‘w§~B©H$am§Mr EHy$UM Xoh~mobr nmhVm nmQ>Umbm `§XmÀ` ‘mog‘mVrb n{hbm Y¸$m ~gUma ho ñnï> hmoVo. O~aXñV AmH«$‘H$VoZo IoiUmè`m ‘w§~B©H$am§Zr n{hë`mM S>mdmV nmQ>Umda

^maVr` nwéf g§KmZo ~ °S>q‘Q>Z Am{e`m Q>r‘ M°pån`Z{en‘Ü`o M‘H$Xma H$m‘{Jar H$m`‘ amIVmZm ewH«$dmar ‘mOr M°pån`Z ‘bo{e`mMm 3-2 Zo nam^d H$arV Cnm§Ë` ’o$arV YS>H$ ‘mabr.nwéf g§K Wm°‘g H$n ñnY}gmR>r nmÌ R>abm. Wm°‘g H$n ñnY}Mo Am`moOZ `§Xm ‘o ‘{hÝ`mV H$aÊ`mV Ambobo Amho. H$mo[a`m{déÕ 3-0 Zo nam^d ñdrH$maUmè`m ‘{hbm g§KmMo AmìhmZ g§nwï>mV Ambo. `m bT>VrÀ`m {Z{‘ÎmmZo C^` g§Km§Xaå`mZ Mwag AZw^dm`bm {‘imbr. hr bT>V EH$doi 2-2 Aer ~amo~arV hmoVr. Ë`mZ§Va EM.Eg. àU`Zo nmM gm‘Ý`m§À`m bT>VrVrb {ZUm©`H$ bT>VrV gaer gmYV JMr~mD$br ñQ>o{S>`‘‘Ü`o ^maVmbm Cnm§Ë` ’o$ar JmRy>Z {Xbr. àU`Zo EH$o arÀ`m AIao À`m bT>VrV Q>Ho $ Pr gMy m 21-12, 22-20 Zo nam^d H$arV ̂ maVmÀ`m {dO`mda {e¸$m‘mVo ~© H$o b.oOmJ{VH$ H«$‘dmarV 27 ì`m ñWmZmda Agboë`m àU`Zo n{hbm

Jo‘ ghO qOH$bm ‘mÌ Ë`mZ§Va Ë`mÀ`mnojm ImbMo ‘mZm§H$Z Agboë`m ‘bo{e`Z IoimSy>Zo Xwgè`m Jo‘‘Ü`o g§Kf©nyU© Ioi H$arV ^maVr` IoimSy>bm Km‘ JmiÊ`mg ^mJ nmS>bo. Ë`mAmYr, gmIir ’ o $ a rV Anam {OV Agbobm ^maVr` H$U ©Yma {H$Xm§~r lrH$m§VZo nwÝhm EH$Xm emZXma H$m‘{Jar Ho$br Am{U EHo $arÀ`m n{hë`m bT>VrV ‘bo{e`mÀ`m OwpëH$’$brMm 21-12, 22-20 Zo nam^d H$arV ^maVmbm Mm§Jbr gwédmV H$ê$Z {Xbr. ‘Þy AÌr d gw{‘V aoÈ>r ̀ m XwhoarÀ`m OmoS>rZo OwAmZ eoZ bmD$ d {H$`m§J ‘|J Q>oZ OmoS>rMm 10-21, 22-20, 21-16 Zo nam^d Ho$bm Am{U ^maVmbm 2-0 Aer AmKmS>r {‘idyZ {Xbr.

Amnë`m H$ma{H$XuVrb AIoaMm H$gmoQ>r gm‘Zm IoiV Agbobm Ý`yPrb§S>Mm H$U©Yma ~«±S>Z ‘°Š`wb‘Zo Ho$di 54 M|Sy§>Zm gm‘moao OmVmZm eVH$ R>moHy$Z H$gmoQ>r {H « $H o $Q >‘Yrb gdm ªV doJdmZ eVH$ R>moH$Ê`mMm qdS>rOMm {X½JO ’$b§XmO pìhpìh`Z [aMS²g© d nm{H$ñVmZMm {‘ñ~mh-Cb²-hH$ ̀ m§Mm {dH«$‘ ‘moS>bm. Amnbm 101 dm Am{U H$ma{H$XuVrb AIoaMm H$gmoQ>r gm‘Zm IoiV Agbobm Ý`yPrb§S>Mm H$U©Yma ‘°Š`wb‘ `mZo Am°ñQ´o{b`m{déÕ Xwgè`m H$gmoQ>r gm‘Ý`mV n{hë`m {Xder Ho$di 54 M|Sy§>‘Ü`o eVH$s

Ioir gmH$mabr. Ë`mZo 79 M|Sy§>Zm gm‘moao OmVmZm 21 Mm¡H$ma d 6 fQ>H$mam§À`m ‘XVrZo 145 Ymdm§Mr {dH«$‘r Ioir Ho$br. Xaå`mZ, ‘°Š`wb‘Zo H$gmoQ>r {H«$Ho$Q> H$ma{H$XuV gdm ªV A{YH$ fQ>H$ma R>moH$Ê`mMm {dH«$‘ Zm|Xdbm. hm {dH«$‘ ̀ mnydu Am°ñQ´o{b`mÀ`m A°S>‘ {Jbp¼ñQ>À`m Zmdmda hmoVm. {Jbp¼ñQ>Zo 96 H$gmoQ>r gm‘Ý`m§V 100 fQ>H$ma R>moH$bo, Va ‘°Š`wb‘Zo 101 H$gmoQ>r gm‘Ý`m§V 106 fQ>H$ma R>moH$Ê`mMm namH«$‘ Ho$bm Amho.

‘°Š`wb‘Mm P§PmdmV

XmoZ bmoU MT>dyZ ‘Ü`§Vambm 24-9 Aer 15 JwUm§Mr AmKmS>r KoV gm‘Ý`mMm {ZH$mb ñnï> Ho$bm. ‘Ü`§VamZ§Va nmQ>UmZo H$mhr à‘mUmV à{VH$ma Ho$bm. amo{hV Hw$‘maZo Ho$boë`m gwna aoS>À`m Omoamda nmQ>UmmZo ‘w§~B©H$am§da bmoU MT>dyZ 24-31 Ago nwZamJ‘Z Ho$bo. `mdoir nmQ>UmZo Pw§Oma Ioi H$aV ‘w§~B©H$am§da X~md AmUÊ`mMm Mm§Jbm à`ËZ Ho$bm. ‘mÌ XS>nUmV CËH¥$ï> Ioi H$aÊ`mV Va~oO Agboë`m ‘w§~B©H$am§Zr AIoa ~mOr ‘mabrM. [aem§H$ Xodm{S>Jm d H$U©Yma AZwn Hw$‘ma ̀ m§À`m Imobda MT>m`m d ’$Pob AÌmMbrÀ`m X‘Xma nH$S>r ‘w§~B©À`m {dO`mV {ZU©`H$ R>aë`m. Va `O‘mZm§H$Sy>Z amo{hV Hw$‘maZo EH$mH$s An`er bT>V {Xbr.

‘w§~B©H$am§Zr nmQ>Umbm Mmabr Ywi

^maVr` nwéf Cnm§Ë` ’o$arV

64 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 65: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 66: Krishi jagran marahti magazine february 2016

{gZo‘m-{gZo‘m www.krishijagran.com

EImXr ‘wbJr Zmdmbmhr gmnS>Uma Zmhr, Aer AdñWm `m {MÌnQ>mVë`m Q>oH$dS>o JmdmMr Pmbr Amho. AmVm ho Vgo H$m Am{U

H$go, Ago àý {dMmam`Mo ZmhrV; H$maU Vr Jmoï>M Ver Amho. JmdmV EH$hr ‘wbJr Zgë`mZo, BWë`m "~mß`m' ‘§S>itMr nma JmoMr Pmbr Amho. Ë`m‘wio XwYmMr VhmZ VmH$mda ̂ mJdyZ KoÊ`mMr d o i Ë`m§À`mda Ambr Amho. `m

VhmZoV A{YH$M dmT> ìhmdr, Aer KQ>Zm AmVm BWo KS>br Amho. ê$nmbr hr VéUr {VÀ`m d{S>bm§À`m l mÕ mg m R > r ` m

JmdmV amhUmè`m {VÀ`m {H$gZ H$mH$mH$S>o Ambr Amho. {VÀ`m BWo `oÊ`mZo dmid§Q>mV AMmZH$ nmUr gmnS>mdo, Aer JV JmdmVë`m V‘m‘ nwéfm§Mr Pmbr Amho. {VÀ`mer b¾ H$aÊ`mgmR>r BWë`m ‘§S>it‘Ü`o ñnYm© bmJbr Amho. hr ~m~ bjmV Amë`mda ê$nmbr Am{U {VÀ`m H$mH$mÀ`m S>moŠ`mV ^ÞmQ> H$ënZm `oVmV Am{U Ë`mZ§Va Or H$mhr J§‘V CS>Vo, Ë`mMo gmXarH$aU åhUOo hm {gZo‘m hmo¶. Añgb JmdamZ WmQ>mV Am{U Bagmb nÕVrZo ho‘§V T>mo‘o `mZo `m {MÌnQ>mMr H$Wm, nQ>H$Wm VgoM g§dmX {b{hbo AmhoV Am{U hoM ̀ m {MÌnQ>mMo d¡{eï²>` åhUmdo bmJob. H$mJXmdaM hr Jmoï> VmH$XrZo CVabr Amho Am{U {X½Xe©H$ g‘ra nmQ>rb `m§Zr Ë`mda "Xo Y‘mb' a§JH$m‘ Ho$bo Amho. àË`oH$ ì`{º$aoIoMr doJir AmoiI R>gmdr åhUyZ Ë`m Ë`m ì`{º$aoIobm Ë`m§Zr {Xboë`m bH$~r ̂ ÞmQ> AmhoV.

‘w§~B©À`m JwÝho OJVmda àH$me Q>mH$Umam VgoM EH$m gm‘mÝ` VéUmÀ`m JwÝho àdmgmMr na§Vw amo‘m§MH$ H$Wm Agbobm "‘w§~B© Q>mB©‘' hmV {gZo‘mbm ‘amR>r àojH$m§Mm ^a^ê$Z à{VgmX {‘iV Amho. {hamo C‘oe H$m‘V `mMr à‘wI ^y{‘H$m Agbobm hm {MÌnQ> ‘hmamï´>mVrb {d{dY {MÌnQ>J¥hm§‘Ü`o àX{e©V Pmbm Amho. {MÌnQ>mMo {Z‘m©Vo CX`XmXm bmS> ho AgyZ Ë`m§ZrM `m {gZo‘mMr H$Wm {b{hbr Amho. ‘w§~B©Vrb A‘a gwd} øm EH$m gd©gm‘mÝ` VéUmMr H$Wm åhUOoM "‘w§~B© Q>mB©‘" hm {gZo‘m hmo¶. ZmoH$ar H$ê$Z Amnë`m ñdV:Mr Am{U AmB©Mr ñdßZo nyU© H$aÊ`mMr BÀN>m ‘Zmer ~miJUmam hm VéU {Z`VrnwT>o H$mhrhr H$ê$ eH$V ZgVmo. A‘a gwd}Mm "A‘a ^mB©" H$gm hmoVmo `mMr hr amo‘m§MH$ H$Wm åhUOoM ‘w§~B© Q>mB©‘ hm {gZo‘m hmo¶. A‘a gwd}Mr ^y{‘H$m gmH$mabr Amho

A{^ZoVm C‘oe H$m‘V ¶m A{^Zo˶mZo.

Mm°H$boQ> {hamo åhUyZ bmoH${à` Agbobm hm A{^ZoVm C‘oe H$m‘V ̀ mZo ̀ m {gZo‘mÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ

n{hë`m§XmM E°ŠeZ {hamoMr ^y{‘H$m gmH$mabr Amho. Ë`mMm hm Zdm AdVma àojH$m§Zr S>moŠ`mda KoVbm AgyZ

`m {gZo‘mMo amo‘m§MH$ H$WmZH$ Am{U Y‘mHo$Xma E°ŠeZ grÝghr àojH$m§À`m ng§Vrg Mm§Jbo CVaV AmhoV.

"noBªJ KmoñQ>"gma»`m doJù`m Am{U JmOboë`m {MÌnQ>mMm {X½Xe©H$ gwlV ̂ mJdV ̀ mZoM ̀ m {MÌnQ>mMohr {X½Xe©Z Ho$bo AgyZ "gmo‘ZmW {MÌ" `m§Zr `m {MÌnQ>mMr {Z{‘©Vr Ho$br Amho. {MÌnQ>mMr nQ>H$Wm Am{U g§dmX Am{ef nmR>mao `m§Mo AmhoV. JrVH$ma Jwê$ R>mHy$a ̀ m§Zr {b{hboë`m JrVm§Zm AemoH$ nËH$s Am{U `mo{JVm {MVio ̀ m§Zr ‘Ywa g§JrV {Xbo Amho. "‘w§~B© Q>mB©‘" ‘Ü`o C‘oe H$m‘V, XrnH$ {eH}$, a‘oe ^mQ>H$a, ‘hoe ‘m§OaoH$a, g§O` ‘moZo, A{œZr EH$~moQ>o, amhþb ‘oh§Xio, ‘¥Umb XwgmZrg, Cn|Ð XmVo, AemoH$ g‘ob, AÛ¡V XmXaH$a, A{Zb ImonH$a aoIm H$m§~io, A{Zb ZJaH$a, amhþb Jmoao, {ddoH$ Jmoao Am{U {H$emoa Mm¡Kwbo `m§À`m ‘hÎdmÀ`m ^y{‘H$m AmhoV.

66 H¥$fr OmJaU 2016’o$~«wdmar

Page 67: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 68: Krishi jagran marahti magazine february 2016

Ever Lasting Bonding of trust and quality since years.38Let’s join together.

Wide range of products and large network of dealers

Protecting crop at every stage.

Page 69: Krishi jagran marahti magazine february 2016
Page 70: Krishi jagran marahti magazine february 2016

Publised on 25th & Posted on 27th & 28th of Every Month RNI. NO.: DELMAR/2014/54725 Postal Reg. No. DL-SW-1/4180/14-16