kısa özetli şifreli, akılda kalıcı, seri...

KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim

132

IV ünite

MADDENĠN HALLERĠ

1. Bölüm: Maddenin FĠziksel Halleri

Madde: Kütlesi, hacmi eylemsizliği olan tanecik ve boşluklu yapıdaki her şeye madde denir. A. Maddenin ortak özellikleri: Her maddenin

sahip olduğu özelliklere ortak özellikler denir.

Madde miktarı artıkça ortak özellikler (genelde)

değişir.

Kütle, hacim, eylemsizliği , tanecikli yapı madde-

nin ortak özellikleridir.

Bunlara boşluklu yapıda dahil edilir.

Kütle: Değişmeyen madde miktarına denir. Hacim: Maddenin kapladığı yer, alandır. Eylemsizlik: Maddenin durumunu korumak iste-mesidir. Tanecikli Yapı: Bütün maddeler tanecikler-den(atom, iyon, molekül, elektron, proton...) oluş-muştur BoĢluklu yapı: Bütün maddeler atomlardan oluşur ve atomlarda çekirdek ile elektronlar arasında boş-luklar vardır. B. Maddenin ayırt edici özellikleri: Bir maddeyi diğer bir maddeden ayırmaya yarayan özelliklere ayırt edici özellikler denir. Ayıt edici özellikler mad-de miktarına bağlı değildir Yoğunluk(özkütle), EN, KN, iletkenlik… Esneklik: Sadece...katılarda... görülür.

GenleĢme: Katı, sıvı ve gazlarda görülür. Bütün gazların genleşme katsayısı(değeri) aynı olduğun-dan, genleşme gazlar için ayırt edici değildir. Katı ve sıvılar için ayırt edicidir.

Özkütle(yoğunluk)(g/ml); bir maddenin birim hacminin kütlesine özkütle denir.

Öz hacim(ml/g): Bir gramın kapladığı hacimdir. Özkütlenin tersidir.

Üç temel hale göre ayırt edici özellikler

AYIRT EDĠCĠ ÖZELLĠK

KATI SIVI GAZ

Özkütle + + +

Öz hacim + + +

Öz ısı + + +

Çözünürlük + + +

Erime Noktası + - -

Donma Noktası - + -

Kaynama Noktası - + -

Yoğuşma Noktası - - +

Uzama katsayısı + - -

Genleşme katsa-yısı

+ + -

Esneklik + - -

Buhar basıncı - + -

Renk, koku, tat + + +

** Maddenin 3+1 hali vardır.

Maddenin Hallerine Örnekler:

KATI Gümüş, altın, demir, buz, şeker, tuz, toprak..

SIVI Cıva, benzin, zeytin yağı, su, alkol,....

GAZ Hava, doğal gaz(LNG), nem!,

+1 PLAZMA Güneş, alev, yıldırım, neon ışıkları,..

*** Plazma: Yüksek sıcaklığa ısıtılmış maddenin serbest elektronlar, atomlar, iyonlar içeren karışı-mıdır.

: Yıldırımın oluştuğu ortam(doğal

ve soğuk plazmadır.)

*** Saf bir maddenin katı, sıvı ve gaz hallerinde, görünümleri ve özellikleri farklıdır. Fakat maddeyi oluşturan taneciklerin moleküler düzeyde (atom veya molekül) kimyasal yapısı ve formülü aynıdır.

Yani- Mesela;

Buz: 2 (k)H O

Su: 2 (s)H O

Su buharı: 2 (g)H O

ÜNİTE : 4 - MADDENİN HALLERİ KİMYA ALTIN SERİSİ

KONU: KATI-SIVI-GAZ

133

Maddenin halleri(katı, sıvı, gaz ve plazma) birbiri-

ne dönüşebilir. Birbirine dönüşebilmesi için gerekli

basınç ve sıcaklığın sağlanması gerekir.

AĢağıda saf bir katı maddenin ıstılmasına ait sıcaklık- zaman grafiği verilmiĢtir.

a) Hangi aralıklarda maddenin ısısı artar?

b) Hangi aralıklarda maddenin sıcaklığı artar?

c) Hangi aralıklarda kinetik enerji artar?

d) Hangi aralıklarda potansiyel enerji artar?

e) Hangi aralıklarda saftır?

f) Hangi aralıklarda homojendir?

g) Hangi aralıklarda heterojendir?

Çözüm:

a) Tüm aralıklarda

b) I,III ve V

c) Sıcaklık artığı an kinetikte artar.

d) Potansiyel enerji hal değişimlerinde olur.

II ve IV te potansiyel artar.

e) Saf madde hal değiştirince saflığı bozul-

maz. Tüm aralıklarda saftır.

f) I, II ve III

g) Hal değiştiği aralıklarda heterojendir. II ve

IV

Bölge Hal, Sıcaklık, KE, PE değiĢimi

I. Bölge Madde katı, T arttıkça KE artar, PE de-ğişmez.

II. Bölge Madde katı-sıvı, T sbt, KE sbt, PE artar.

III. Bölge Madde sıvı, T arttıkça KE artar, PE de-ğişmez.

IV. Bölge Madde sıvı-gaz, T sbt, KE sbt, PE artar. V. Bölge Madde gaz, T arttıkça KE artar, PE de-

ğişmez.

**NOT-NOT**: Testlerde maddenin halleri de-

nildiğinde üç temel hali düĢünülmelidir!!!

!! Fakaaat, Ģıklar da dikkate alınmalı-

dır(Plazmada sorulup istenebilir).

Maddenin üç temel halinin genel özellikleri

KATI SIVI GAZ

minumum enerjiye sahip

katı gaz arası max enerjili

en düzenli hal

katı gaz arası en düzensiz hal

yoğunluğu en fazla

katı gaz arası yoğunluğu en az

sıkışmaz çok az sıkışır sıkışır

öteleme hare-keti yapmaz

öteleme hare-keti yapar

öteleme hareketi yapar

tanecikler ara-sı boşluk çok

az

tanecikler arası boşluk

az

tanecikler arası boşluk çok fazla

akıcı değiller-dir

akıcıdırlar

akıcıdırlar

sadece titre-şim hareketi

yaparlar

titreşim, öte-leme, dönme hareketi ya-

parlar

titreşim, ötele-me, dönme ha-reketi yaparlar

ISI ĠLE HAL DEĞĠġĠM ĠLĠġKĠSĠ


134

TEST -1 1.

H2O için;

I. Normal basınç altında 100 0C de kaynar

II. Katısının sıvısında yüzmesi

III. Elektroliz edildiğinde H2 ve O2 gazların oluşturması

Özelliklerinden hangileri fizikseldir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I e I

D) I ve III E) II ve III

2.

I. X,Y Ve Z maddeleri için özkütle ayırt edi-cidir.

II. X ve Y maddeleri için genleşme kat sayısı ayırt edicidir.

III. Y maddesi için erime noktası ayırt edici-dir.

Buna göre X,Y ve Z maddelerinin fiziksel halleri aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?

X Y Z

A) Katı Sıvı Gaz

B) Gaz Sıvı Katı

C) Sıvı Katı Gaz

D) Katı Gaz Sıvı

E) Gaz Katı Sıvı

3. Sabit sıcaklıkta hacmi arttırılan saf bir X maddesinin özkütlesi azaldığına göre,

I. X sıvı haldedir.

II. X gaz haldedir.

III. X için genleşme katsayısı ayırt edici bir özelliktir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) II ve III C) Yalnız II

D) I ve II E) I, II ve III

4.

X, Y ve Z maddelerinin sabit kütlede yoğun-lukları ile ilgili olarak çizilen grafikler aşağı-daki gibidir.

Buna göre X,Y ve Z nin fiziksel halleri için, I. X gazdır. II. Y sıvıdır. III: Z katıdır. Yukarıdakilerden hangileri kesinlikle yan-lıĢtır?

A) Yalnız I B)Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

5.

Madde Erime nok-

tası ( 0C )

Kaynama

noktası ( 0C )

X -10 45

Y -120 -9

Z 0 100

Yukarıdaki tabloda X , Y ve Z maddelerinin erime ve kaynama noktaları verilmiştir.

50 0C ta X , Y ve Z maddelerinin hangileri

için genleşme katsayısı ayırt edici özelliktir?

A) Yalnız Z B) Z ve Y C) X ve Z

D) X ve Y E) X, Y ve Z


KONU: KATI-SIVI-GAZ

135

6. X , Y ve Z saf bir maddenin katı , sıvı ve gaz hallerini göstermektedir..

- Y nin Z ye dönüşürken ısı verdiği

- Özkütlesi en küçük olanın X olduğu bilini-yor. Bilgilerine göre X,Y ve Z halleri aĢağıda-kilerden hangisinde doğru olarak veril-miĢtir?

X Y Z

A) Gaz Katı Sıvı

B) Gaz Sıvı Katı

C) Katı Sıvı Gaz

D) Sıvı Gaz Katı

E) Sıvı Katı Gaz

7. Mad-de

Erime nok-

tası ( 0C )

Kaynama nok-

tası ( 0C )

X 5 120

Y -19 9

Z 32 152

Aynı basınçtaki erime ve kaynama noktaları verilen X,Y ve Z maddeleriyle ilgili,

I. 25 0C ta esneklik katsayısı Z için ayırt

edicidir.

II. 130 0C ta X ve Y için genleşme ayırt

edicidir.

III. -15 0C ta yalnızca Y akıcıdır.



D) I ve III E) I, II ve II

8. Madde

Erime nok-

tası ( 0C )

Kaynama nok-

tası ( 0C )

X -10 64

Yukarıda saf X maddesinin erime ve kay-nama sıcaklıkları verilmiştir.

Buna göre 50 oC taki X in sıcaklığı -20 oC a düĢürüldüğünde ,

I. Maddenin akıcılık özelliği kaybolur.

II. Tanecikler daha düzenli hale geçer.

III. Tanecik sayısı artar.


A) Yalnız I B)Yalnız II C) I ve II


9. Saf bir maddenin üç ayrı fiziksel hali olan X , Y ve Z için aĢağıdaki bilgiler verilmek-tedir.

- Maddenin en düzenli hali Y dir.

- Akışkan özellik gösterenler X ve Z dir.

- Z sıkıştırılabilme özelliğine sahiptir.

Buna göre X,Y ve Z nin fiziksel halleri aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?

Katı Sıvı Gaz

A) X Y Z

B) X Z Y

C) Y X Z

D Z Y X

E) Y Z X


136

10. Mad-de

Sıcaklık ( 0C ) Kütle ( gr )

Buz 0 m Su 0 m

yukarıda verilenlere göre su ve buz için,

I. hacimleri eşittir.

II. kimlik özellikleri aynıdır.

III. tanecik sayıları eşittir.




11. Fiziksel değiĢme sırasında,

I. İletkenlik

II. Akıcılık

III. Moleküller arası uzaklık

niceliklerinden hangilerinde bir değiĢme olabilir?

A) Yalnız I B)Yalnız II C) Ive II


12. I. Her cisim maddedir.

II. Her katı madde cisimdir.

III. Bütün gazların hacmi vardır.

yukarıdaki yargılardan hangileri doğru-dur?


D) I ve II E) I ve III

13. Özkütleleri sırasıyla 1 g/ml ve 2 gr/ml olan ve birbiri içerisinde sonsuz çözünebilen saf X ve Y maddelerinden eşit hacimlerde alınıp karıştırılıyor.

Buna göre ,

I. karışım heterojendir.

II. karıştırılan X ve Y nin kütleleri farklıdır.

III. karışımın yoğunluğu 1 den büyük 2 den küçüktür.


A) Yalnız I B)Yalnız III C) I ve II


14.

ad

e Küt-

le Özküt-

le Sıcaklık ( 0C )

(k)X m d 30

(k)Y m d 40

(k)Z m d 50

Yukarıdaki tabloda saf X ,Y ve Z katıları-na ait kütle ve özkütle ve sıcaklık değer-leri verilmiĢtir.

Buna göre;

40 0C taki X , Y ve Z maddeleri için ,

I. Hacimleri X > Y > Z şeklindedir.

II. Özkütlesi en büyük olan (k)X tir.

III. Kütleleri eşittir.

yargılarından hangileri söylenebilir? ( buharlaşma ihmal edilecektir. )

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III



KONU: KATI-SIVI-GAZ

137

15. I. X maddesi akışkandır.

II. Y maddesinin belirli bir şekli vardır.

III. Z maddesinin hacmi kaba göre değiş-mektedir.

Buna göre X, Y ve Z maddelerinin fiziksel halleri ile ilgili aĢağıdakilerden hangisi doğrudur?

X Y Z

A) Katı Gaz Sıvı

B) Gaz Sıvı Katı

C) Katı Sıvı Gaz

D) Sıvı Katı Gaz

E) Gaz Katı Sıvı

16.

Madde Erime nok-

tası ( 0C )

Kaynama nok-

tası ( 0C )

X -10 45

Y -120 -9

Z 0 100

Yukarıda X, Y ve Z‘nin erime ve kaynama noktaları verilmiştir. Buna göre , hangileri oda Ģartlarında sıvı haldedir ?

( oda şartları 25 oC sıcaklık ve 1 atm ba-sınçtır.)

A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Z

D) X ve Y E) Y ve Z

17.

Katılar aĢağıdaki özelliklerden hangileri-ne sahip değildir?

I. Öteleme II. Titreşim

III. Akıcılık A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve III E) I. II ve III

18.

AĢağıdaki değiĢimlerden hangilerinde fiziksel değiĢim gözlenir?

I. Mumun erimesi II. Yumurtanın pişmesi

III. Yemeğin ekşimesi A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve III E) I. II ve III

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

C C

C

B

A B D C C

D E E D E D C

17 18

D E


138

TEST -2 1.

K ve L sıvıları eşit hacimde karıştırılıyor. Karı-şım ve saf L‘nin kütle-hacim değerleri yandaki grafikte verilmiştir.

Buna göre K nin özkütlesi kaç g/ml dir?

A) 1 B) C) 3 D) 4 E) 5

2. Arı X maddesi için genleşme katsayısı ayırt edici özellik değildir.

Buna göre X için,

I. Özkütle ayırt edici özelliktir.

II. Sıvı haldedir.

III. Sıkıştırabilme özelliği vardır.




3.

Elementler bileĢik oluĢtururken aĢağıda-ki özelliklerinden hangisi değiĢmez?

A) Çözünürlük

B) Erime ve kaynama noktası

C) Elektron sayısı

D) Elektrik akımı iletkenliği

E) Proton sayısı

4. Yukarıda bazı özellikleri verilen X ve Y

maddeleri için,

I. Farklı maddelerdir

II. Oda şartlarında eşit kütlede alınan X ve Y‘nin erimeye başlaması için Y ye daha çok ısı verilmelidir.

III. Y, X den daha uçucudur.

yargılarından hangileri kesinlikle yanlıĢ-tır?

Katı madde

Erime noktası

(C°)

Kaynama noktası

(C°)

Özkütle (g.mL-1)

X 46 159 1,85

Y 68 246 1,85


D)I ve II E) I,II ve III

5. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z maddelerinin oda koşullarında ayırt edici özellikleri (+), ayırt edici olmayan özellikleri de (-) olarak gösterilmiştir.

AYIRT EDĠCĠ ÖZELLĠKLER

Madde GenleĢme Öz

kütle Çözünürlük

X + + + Y - + + Z + + +

Buna göre aĢağıdakilerden hangisi ke-sinlikle doğrudur?

A) X sıvı haldedir.

B) Y gaz haldedir.

C) Z katı haldedir.

D) X ve Z homojen karışım oluştururlar.

E) X ve Z aynı fiziksel haldedir.


KONU: KATI-SIVI-GAZ

139

6.

Aynı ortamda bulunan ağız genişlikleri aynı olan yukarıdaki gibi farklı iki kapta aynı sı-caklıkta eşit kütlelerde arı X sıvısı vardır.

Sistemdeki sıvıların,

I. Buharlaşma hızı

II. Kaynama sıcaklığı III. Tanecikler arası çekim

niceliklerinden hangileri farklıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I,II ve III

7. Arı X sıvısı hal değişimi sırasında daha dü-zenli hale geçiyor.

Buna göre X için,

I. Hal değiştirirken ısı açığa çıkar

II. Hal değiştirirken fiziksel özelliği değişir

III. Gaz hale dönüşür

yargılarından hangileri yanlıĢtır?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve III


8. Aynı koşullarda farklı maddelerin birbirinden ayırt edilmesinde kullanılan özelliklere ayırt edici özellikler denir.

Buna göre;

I.Çözünürlük

II.Esneklik katsayısı

III.Genleşme katsayısı

niceliklerinden hangileri maddenin üç ayrı fiziksel hali için de ayırt edicidir?



9.

Moleküler yapıdaki saf bir X maddesinin,

X (gaz) → X(sıvı)

denklemi ile gösterilen hal değiĢimi için,

I. Molekülleri arası uzaklık artar II. Molekül yapısı değişmez III. Düzensizlik artar


A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III



140

10.

Yukarıdaki dönüĢüm Ģeması için,

I. 5. dönüşümde düzensizlik artar

II. 4. dönüşümde minimum enerjiye eği-lim artar

III. 3. dönüşüm esnasında yoğunluk azalır


A) Yalnız I B) Yalnız II C) Ive II


11. Özellik Madde

1. Sıcak-lık

2. Sıcaklık

A X Ayırt edici

Ayırt edici değil

Y Ayırt edici

değil Ayırt edici

değil

B

X Ayırt edici Ayırt edici

Y Ayırt edici Ayırt edici

değil

X ve Y maddelerinin iki farklı sıcaklıktaki A

ve B özelliklerinin ayırt edici olup olmadık-

ları yukarıdaki tabloda verilmiştir.

Buna göre aĢağıdaki yargılardan

hangisi kesinlikle yanlıĢtır?

A) X ve Y farklı maddelerdir.

B) A, erime noktası ise 1. sıcaklıkta, X ka-

tı, Y sıvıdır.

C) B, genleşme katsayısı ise 2. sıcaklıkta

X gaz, Y sıvıdır.

D) B esneklik katsayısı olamaz.

E) A kaynama noktası ise 1. sıcaklıkta X sıvı, Y katıdır.

12.

Saf suyun sabit kütlede hacminin sıcaklıkla

değişimini gösteren grafik yanda verilmiştir.

Buna göre, suyun yoğunluğunun en bü-

yük ve en küçük olduğu noktalar hangi-

lerinde doğru verilmiĢtir?

En büyük En küçük

A) Y Z

B) Y X

C) Z Y

D) Z X

E) X Z

13. 480 mL lik bir beherde, X çözeltisi ile 3/4 üne kadar doldurulduğunda 600 gram gelir-ken 1/2 sine kadar doldurulduğunda 456 gram geliyor.

Buna göre beherdeki çözeltinin yoğunlu-ğu kaç g.mL-1 dir?

A) 0,9 B) 1 C) 1,1 D) 1,2 E) 2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

C E E C B A A A A E C A D


KONU: KATI-SIVI-GAZ

141

SU DÖNGÜSÜ

Yeryüzü sularının %3 ü içilebilir sudur. İçilebilir

suyun % 60-70 buzullardadır. Geriye kalan % 30

luk kısım, yer altı(artezyen) ve yer üstü(göl, ır-

mak..) tatlı su kaynaklarıdır.

Suların buharlaşması bitkilerin terlemesi ile olu-

şan buharlar soğuk tabakaya denk gelince yo-

ğunlaşarak çoğu zaman yağmur bazen kar ya da

dolu olarak yeryüzüne geri düşerler. Bu olaya

doğal su döngüsü denir.

Su döngüsü sayesinde bitkiler su ile buluşur ya-

bani hayvanlara geçici su birikintisi oluşur. Kirli

sular arıtılmış olur. Yeraltı ve yerüstü su kaynak-

ları beslenir.

Suyun donarken hacminin artmasının da birçok

hikmetleri vardır. Bunların neler olduğunu düşü-

nelim?

Su Donarken:

a) En yüksek yoğunluk değerini; +4 0C de alır.

b) En düşük hacim değerini; +4 0C de

alır. (d= m/V)

LPG (sıvılaşmış petrol gazı);

Renksiz kokusuz havadan ağır ve yanıcıdır. Yaklaşık olarak %30 propan, %70 bütan gazı karışımından oluşur. Bu oranlar farklılık göste-rebilir.

Kullanım yeri: Araç yakıtı, mutfak, ...

LNG (sıvılaĢmıĢ doğal gaz);

Renksiz, kokusuz ve zehirsiz sıvıdır. −163 C0

'de yoğunlaştırılarak sıvı hâle getirilmiş doğal

gazdır.

* LNG‘nin %90‘ı metan (CH4) % 10 u da etan ve

propan gazıdır.

* Renksiz, kokusuz, zehirsiz bir gazdır. Hem LNG

hem LPG gaz kaçağını hissetmek için özel olarak

kokulandırılırlar.

* Sıvı hale getirmek çok zor ve masraflı olduğun-

dan borularla taşınması tercih edilir.

*** LNG, sıvılaştırılmadan yüksek basınçlı kulla-

nıldığında CNG olarak bilinir.(Fizikçiler CNG ta-

nımını kullanır..)

Kullanım Yeri: Elektrik üretimi, pişirme, sanayi..

ĠTĠCĠ GAZLAR(spreylerde..)

Deodorant ve spreylerde kullanılan gazlar at-

mosfer basıncından daha yüksek basınca sa-

hip sıvılaştırılmış gazlardır. Çoğunlukla itici

gaz olarak önceleri kloroflorokarbon (CFC) bi-

leşikleri kullanılıyordu. Ozon gazına zararın-

dan dolayı vazgeçilmiştir yerine doğa dostu

gazlar tercih edilmiştir. 2CO , 2NO ve LPG gibi

daha az zararlı gazlar itici gaz olarak tercih

edilmektedir.

Kullanım yeri: Böcek ilacı, sprey, deodorant...


142

SORU: 150 oCde H2O buhar mıdır? Yoksa gaz

mıdır?

150 oCde H2O biraz basınç arttırılırsa sıvı hale

gelir. Sıcaklık arttıkça sıvı hale gelmesi için ge-

rekli olan basınçta artar. Öyle bir sıcaklık vardır ki

maddeler bu sıcaklığın üstüne çıktığında basınç

ne olursa olsun sıvı hale geçemezler. Bu sıcaklık

noktasına kritik sıcaklık denir. Su için bu değer

374 oC‘dir. Bu değerin üzerindeki sıcaklıktaki

maddeler gaz, altındaki maddeler buhar kabul

edilir.

Bu nedenle 150 0C deki H2O buhardır. 400 0C de

gazdır.

Amonyağın aşağıda kaynama noktası ve kritik

sıcaklığı verilmiştir. -40, 20, 110 ve 160 derece-

deki hallerini belirtiniz.

Kaynama noktası

-34

Kritik sıcaklık

132

SOĞUTUCU AKIġKANLAR

Buzdolapları ve klimalar çalışma sistemi soğutu-

cu gazların kullanımı ile olur. Dış ortamda bulu-

nan tüp ince metal borularla soğutulmak istenen

bölgeye sıvı halde getirilir ve birden geniş bir or-

tam oluşturulur. Bu gazlar hızla genişleyince

enerji kaybederek soğur. Böylece ortam soğumuş

olur. Buhar haline geçen sıvı dış ortamda basınç-

la tekrar sıvı hale getirilir. Bir sonraki kullanıma

hazır duruma depolanır.

Bu gazların en önemli özellikleri:

* Kritik sıcaklığı yüksek, kaynama noktası düşük

olmalıdır. Diğer bir deyişle uygulanabilir bir ba-

sınçla buharlaşmalı ve sıvılaşabilmelidir. (Kay-

nama Noktası düşük olmalı -20 0C den küçük,

kritik sıcaklık yüksek olmalı 60 0C nin üzerinde )

soru çözümlerinde pratiklik sağlar.

* Yanıcı ve zehirli olmamalıdır.

* Çevreye zarar vermemelidir.

* * Kimyasal olarak aktif olmamalı, dolaşım sis-

temindeki metallerle reaksiyona girmemelidir.

* Kolay bulunur ve ekonomik olmalıdır.

* Oda koşullarında buhar hâlinde olmalıdır.

* Enerji tüketimi az olmalıdır.

Soğutucu akış-kan

Kaynama

noktası0C

Kritik sıcak-

lık0C

3NH -34 132

CCI2F2 (froen-12)

-30 420

Puron gazı -53 73

2Cl -35 144

Soru: Aşağıdaki maddelerin soğutucu akışkan

olarak kullanılmaz, nedenini tartışınız?

Soğutucu akış-kan

Kaynama

noktası0C

Kritik sıcak-

lık0C

2H O 100 374,3

2CO -78 31,2

2Br 58,3 311

He -268,3 -267,8

Ne -5,9 -22,8


KONU: KATI-SIVI-GAZ

143

Cevap: Değerler sayı doğrusunda düşünülüp -20 ve 60 dereceyi sayı doğruna koyduğumuzda bu iki değer kaynama noktası ve kritik sıcaklık arasında kalıyorsa soğutucu akışkan olarak kul-lanılabilir. Bu kural sağlanmadığından yukarıdaki maddeler soğutucu akışkan değildir. SIRA SENDE:

Örnek: Aşağıdaki gazların çevreye zararları yok-

tur, zehirli değillerdir.

Acaba aşağıdaki gazlardan hangileri soğutucu

akışkan olarak kullanılabilir?

MADDE Kaynama noktası

KRİTİK SI-CAKLIK

A -78 31,2

B 8, 31

C -29,8 420

Cevap: C

Çözüm:

Günlük sıcaklık aralığı olan yaklaşık -20 ve 60

derecelerinde madde buhar halinde olmalı bunu

sağlayan tek seçenek C maddesidir.

AZOT VE OKSĠJEN ELDESĠ

Havanın %78 i azot %21 i oksijendir. Geri kalan

%1 ise diğer gazlardır. Azotun atmosfer basın-

cında kaynama noktası -196 0C oksijenin kay-

nama noktası -183 0C dir.

Havayı -200 0C ye kadar soğuttuğumuzda içinde-

ki su buharı karbondioksit gibi gazlar katı hale

gelerek ayrılır. Azot ve oksijen sıvı haldedir daha

sonra kaynama noktası düşük olan azot sıcaklı-

ğın 190 0C ye getirilmesiyle ortamdan alınır.

Azot hem sıvı hem de gaz hâlde kullanılır. Gübre

sanayisinde, tıpta, gıda sanayisinde gıdaların

korunmasında, otomobil ve uçak lastiklerinin şişi-

rilmesinde, ani soğutma gerektiren işlemlerde ve

daha birçok alanda kullanılmaktadır.


144

TEST 3

1. AĢağıdakilerden hangisi yanlıĢtır?

A) Yangın söndürücü bir maddenin en önemli özelliklerinden biride havadan daha ağır olmalıdır

B) Araç lastiklerine oksijen gazı doldurmak tasarruf sağlar.

C) Havadan oksijen ve azot elde etmek iste-niyorsa -180 0C nin altına bir sıcaklığa ulaşılmalıdır.

D) Sıvı hava ısıtıldığında ilk azot elde edilir.

E) Azot tıpta anestezi ve organ saklama amaçlı kullanılır.

2. AĢağıdakilerden hangisi su için yanlıĢ-

tır?

A) Buharın direk donmasına kırağılaşma de-

nir.

B) Su molekülleri arasında en az boşluk +4

derecededir

C) Su donarken hacminin artası sayesinde

gölet akarsu gibi yerlerdeki canlılar çok so-

ğuk havada donmaktan kurtulur.

D) Su polar olduğu için bir çok madde için iyi

bir çözücüdür.

E) Su oda şartlarında sadece sıvı halde bu-

lunur.

3. AĢağıdaki verilen kavramlardan hangisi yanlıĢtır?

A) LNG kömüre göre daha çevreci yakıttır

B) Klimalarda soğutucu akışkanlar yardımıyla ısı hareketi sağlanır.

C) LPG‘ nin bileşimi 3 8C H ce zengindir.

D) Doğal gazın çevreye bir zararı yoktur

E) Sıcak havalarda bağıl nem arttıkça hissedi-len sıcaklık artar.

4. LPG ile ilgili,

I. Sıkıştırıldığı tüp içinde sıvı - gaz denge halinde bulunur.

II. Yanıcı bir gaz karışımıdır.

III. LPG içeren tüplerin üzerinde,

uyarı işareti bulunmalıdır.


A) Yalnız I B)Yalnız II C) I ve II

D)I ve III E)II ve III

5. LNG ile ilgili,

I. Sıvılaştırılmış doğal gazın kısaltılmış halidir.

II. Hacminin 1600

ine kadar

sıkıştırılabildiğinden uzak mesafelere kolay taşınır.

III. Korozif ve zehirli bir gazdır.


A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II


6. Soğutucu akıĢkan olarak kullanılan mad-

deler için aĢağıdaki özeliklerden hangisi

sahip olması gereken bir özellik değildir?

A) Yanıcı ve zehirli olmamalıdır.

B) Çevreye zarar vermemelidir.

C) Kimyasal olarak aktif olmamalı, dolaşım

sistemindeki metallerle reaksiyona gir-

memelidir.

D) Kolay bulunur ve ekonomik olmalıdır.

E) Oda koşullarında sıvı hâlinde olmalıdır.

1 2 3 4 5 6

B E D C C E


KONU: KATI-SIVI-GAZ

145

2. BÖLÜM KATILAR

Maddenin minimum enerjili hali olan katıların belirli

bir şekilleri ve hacimleri vardır. Hemen hemen

hepsi sıvı hale geçtiğinde hacmi büyür. Katılar

amorf ve kristal katılar diye ikiye ayrılır.

A-AMORF KATILAR: Atom, molekül iyon yapı-

larının karışık bulunduğu, belirli bir erime noktası-

nın olmadığı katılardır. Belirli bir geometrik şekille-

ri yoktur. Sıcaklık arttıkça yavaş yavaş yumuşarlar.

Yumuşamaya başladığı bu sıcaklığa camsı geçiĢ

sıcaklığı denir.

Örnekler: Cam, lastik, tereyağı, plastik, mum, ka-

uçuk, polyester, ruj, ...

Cam da belirli bir moleküler dizilim yoktur.

Camın amorf yapısı cama katıdan ziyade sıvı özel-

liği katar. Cama sıvı demek tam doğru olmadığın-

dan, cam akışkan katıdır diye kabul edilir

B-KRĠSTAL KATILAR; * Belirli geometrik şekle sahip katılara ―kristal katılar” denir. * Kararlı ve düzenli bir yapıya sahiptirler. * Kristali oluşturan tanecikler arasında iyonik bağ-

lar, kovalent bağlar, metalik bağlar, Van der Waals

kuvvetleri, hidrojen bağları bulunabilir.

C nun Allotropları: Elmas( C ) ve grafit( C )

* Kuru buz olarak

bilinen CO2 nin

katı hali moleküler

katıya örnektir.

* Demir metalleri-

nin kristal yapısı


146

Kristal katılar 4 ana baĢlıkta incelenirler.

KRĠSTAL TÜRÜ

TANECĠK TÜRÜ

ETKĠLEġĠM TÜRÜ

ÖZELLĠK ÖRNEK

Ġyonik

katılar iyon

İyonik bağ

+ ve – nin

elektrostatik

çekimi

Katı halde

elektriği

iletmezler.

Eriyikleri ve

sulu çözel-

tileri iletir.

EN çok

yüksek

NaCl

MgO

AlCl3

CaF2

Kovalent

katılar

Tanecik

yok

Ağ örgülü

Kovalent

bağ

Çok sert ve

erime nok.

yüksektir.

Elmas

grafit,

SiO2,

(Kuartz

SiC

(zımpara

taşı, bor

Moleküler

katılar molekül

Wander-

waals hid-

rojen

Erime nok

düşüktür.

H2O

(buz), I2

C6H12O6,

P4, S8,

CO2(k)

Metalik

katılar

Pozitif

iyonlar ve

serbest

e-

Elektron

denizi

Parlaktırlar

iletkendirler

Na, Cu,

Fe, Mg,

Ni, K, Zn

AĢağıdaki görselleri moleküler düzeyde görmek için telefona “ARMolVis” uygulamasını indir-meniz gerekmektedir. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!


KONU: KATI-SIVI-GAZ

147

TEST 4

1. AĢağıdakilerden hangisi yanlıĢtır?

A) Amorf katıların belirli bir kristalik yapıları

yoktur.

B) Amorf katılar saf oldukları için belirli bir

erime noktaları vardır.

C) İyonik karılarda iyonik kristal örgü dizilimi

vardır

D) 2SiO (kuartz) moleküler katıya örnek

olarak verilemez.

E) Metalik katıları bir arada tutan kuvvet

izah edilirken elektron denizi ifadesi kul-

lanılır.

2. Kristal katılar aĢağıdaki türlerin hangile-

rini içerir?

I. Moleküler

II. İyonik

III. Atomik

A) Yalnız II B)I ve II C) I ve III


3. AĢağıdakilerin hangileri katıların özellik-

lerinden değildir?

A) Amorf katıların belirli bir erime nokta-

ları yoktur

B) Kristal katılardan erime noktası en

yüksek olan genelde iyonik katılardır.

C) Metalik kristaller katı halde elektrik

akımını iletmez

D) Kovalent kristallerin erime noktası

moleküler kristalden yüksektir

E) İyonik kristaller elektrik akımını ilet-

mez.

4. AĢağıdakilerden hangisi moleküler krista-

le örnektir?

A) 2I B) Elmas C) NaBr

D) Çinko E) Cam

5. Amorf katılar için aĢağıdaki özelliklerden

hangileri doğrudur?

I. Erime noktaları sabit değildir

II. Kristalik özelliğe sahiptirler.

III. Belli bir geometrik şekilleri yoktur.


D) I ve III E) I, II ve III

6. AĢağıdaki kristal türlerinin hangilerinde

dipol dipol etkileĢimi vardır?

I. 2CO

II. 2H O

III. CO

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I veII


7. Kristal katılar için aĢağıdakilerden han-

gisi yanlıĢtır?

A) Belirli bir formülleri vardır

B) Erime ve kaynama noktaları sabittir.

C) Sıkıştırabilirler.

D) İyonik katıların erime noktası yüksektir.

E) Moleküler katıların arasında london kuv-veti vardır.


148

8. Katı haldeki 2H O ile 6S arasında aĢağı-

daki hangi özellikler ortaktır?

I. Moleküler kristal olma

II. Kristal katı olma tanecikler arası

III. Tanecikler arasında london kuvveti

olma



9. AĢağıdakilerden hangisinin katı hali mo-

leküler kristal değildir?

A) 2CO B) 3NH C) MgO

D) 3PF E) 3BCl

10. Moleküler kristaller ile ilgili;

I. 2 (k)H O , kuru buz (Katı 2CO ), 2I , 4P , 8S

örnek olarak verilebilir.

II. Moleküller arasında dipol-dipol etkileşimleri bulunabilir.

III. Molekülleri bir arada tutan kuvvet, kovalent etkileşimdir



D) II veIII E) I, II ve III

11. AĢağıdakilerden kaç tanesinin katı hali

iyot ile aynı kristal türüne sahiptir?

I. CO2

II. Elmas

III. Buz

IV. Tereyağı

V. Sirke asidi

VI. Zaç yağı

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

12. AĢağıdaki tabloyu eĢleĢtiriniz?

X. Molekü-

lerKristal I . Grafit

Y. Amorf katı II. Kuru buz

Z. Kovalent katı III. Lastik

A) X→II Y→III Z→I

B) X→II Y→I Z→III

C) X→I Y→II Z→III

D) X→I

Y→III Z→II

E) X→III Y→II Z→I

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

12

B B C A D E C E C C D A


KONU: KATI-SIVI-GAZ

149

3.Bölüm : SIVILAR

VİSKOSİTE; Bir sıvının akmaya karşı gösterdiği

dirence viskozite denir.

Viskozite moleküller arası kuvvetlerle ilgili olan bir

özelliktir. Moleküller arası çekim kuvvetleri arttıkça

viskozite büyür.

Sıcaklık arttıkça viskosite azalır.

Viskositenin tersine ise akışkanlık denir.

Moleküller arası etkileşim de viskositeyi etkiler su

glikol ve gliserini karşılaştırdığımızda suda bir hid-

rojen bağı varken, glikolde 2, gliserinde 3 hidrojen

bağı vardır. Bu nedenle gliserinin viskositesi en

yüksektir.

Organik bileşiklerde molekül ne kadar büyükse ve

düz ise viskosite o kadar büyük olur.

Kohezyon: Aynı tür tanecikler arasındaki çekim

kuvvetine kohezyon denir.

Sıvı moleküllerinin damla şeklini almasını sağlar.

Ayrıca; yüzey gerilimi, viskozite ve buhar basıncı

sıvı moleküllerinin birbiri arasındaki çekim kuvve-

tiyle açıklanır.

Adezyon: Sıvı molekülü ile bulunduğu kap arasın-

daki çekim kuvvetidir.

Adezyon > kohezyon, kohezyon > adezyon

İç bükey: adezyon > kohezyon ise

Dış bükey: kohezyon > adezyon

Kapiler etki: kapiler borularda adezyon > kohez-

yon ise sıvı bir miktar boruya doğru tırmanır ve

yükselir bu yükselmeye kapiler etki denir.

* Kohezyon kuvveti büyükse; yüzey ıslanmaz, sıvı

damla oluşturur.

* Adhezyon kuvveti büyükse; yüzey ıslanır, damla

oluşmaz. Sıvı film şeridi gibi yayılır.

Yüzey gerilimi;(müfredat dışı)!!

Bir sıvının birim alanını genişletmek için gerekli

olan kuvvete yüzey gerilimi denir. Su yüzey alanını

azaltmak için minimum yüzey alanına sahip olmak

ister. Bu da damla oluşumuna neden olur.

Suyun yüzey gerilimini azaltan faktörlere yüzey

aktif maddeler denir. Bunlar genelde polar orga-

nik taneciklerdir.(Organik taneciğin HC kısmı kü-

çük olmalı) Örnek: Sabun deterjan, alkol, asetik

asit vs.

Yüzey gerilimini azaltmayanlara yüzey inaktif

madde denir. Ör: Şeker, gliserin, inorganik asit

tuzları...

Şeker katıldığında yüzey gerilimi değişmez tuz

katıldığında artar.

DENGE BUHAR BASINCI

Bir kaba bırakılan sıvı buharlaşmaya başlar buhar

derişimi arttıkça buharlar birbirine çarparak tekrar

sıvı hale geçerler. En başta buharlaşma hızı yo-

ğuşma hızına göre fazladır. Buharlaşma hızı sabit

kalırken buhar derişimi arttıkça yoğuşma hızı da

artar bir süre sonra birbirine eşit olur.

Eşit olduğu ana diğer bir deyişle havanın buhara

doyduğu ana sıvı buhar (denge) basıncı denir.

Saf sıvıların buhar basıncı iki faktöre bağlıdır.

1.sıcaklık; sıcaklık arttıkça sıvı molekülleri arasın-

daki titreşim artar. Ve moleküller daha kolay kopar.

Buhar basıncı artar.

Ayrıca sıcak buhar tanelerinin hareketi daha hızlı

olduğundan sıvı hale geçmeleri zorlaşır böylece


150

birim hacimde daha fazla buhar bulunabilir. Bu da

buhar basıncını artıran en önemli nedendir.

1) DüĢün-TaĢın:

I - Hangisinin buhar basıncı fazladır?

P60 > P25

II - Aynı ortamda kaynarken buhar basınçlarını

karĢılaĢtırınız?

Aynı ortamda kaynayan maddelerin buhar basınç-

ları dış basınçla aynı olduğundan birbirine eşittir.

2 madde cinsi; tanecikler arası etkileşim ne ka-

dar az ise madde o kadar uçucudur. Uçucu olan

maddelerin buhar basınçları daha fazladır. Kay-

nama noktası ile buhar basıncı ters orantılıdır. Bu

nedenle kaynama noktası küçük olan maddeler

daha uçucu olurlar.

2) DüĢün-TaĢın :

K.N. 100 0C 78 0C

I ) 25 0C deki buhar basınçlarını karĢılaĢtırınız.

Cevap: Palkol > Psu

ll) Aynı ortamda kaynarken buhar basınçlarını

karĢılaĢtırınız?

Cevap; eşittir çünkü dış basınç aynıdır.

NOT: Bir sıvıda katı bir madde çözündüğünde sı-

vının buhar basıncı düşer ama bunu daha sonraki

sınıflarda göreceğiz.

Kaynama; sıvı buhar basıncının dış basınca eşit

olduğu ana kaynama denir. Kaynama sıvının her

yerinde olabilir. Buharlaşma ise sıvının yüzeyinde

gerçekleşir.

Yükseklere çıkıldıkça dış basınç düştüğü için kay-

nama noktası azalır. Bu nedenle pişme süresi

uzar. Kayseri şehir merkezinde yumurta 6 dakika-

da rafadan oluyorsa Erciyes‘in tepesinde 6 daki-

kadan daha fazla beklemek gerekir.

BuharlaĢma hızı: Sıvı yüzeyi, sıcaklık, moleküller

arası etkileşim, sıvının üstündeki basınç, sıvının

kendi buharının ortamdaki oranı hava akımı gibi

faktörlerden etkilenir.

3) DüĢün-TaĢın: AĢağıdaki Ģekle göre a,b,c,d yi

yorumlayınız?

2-Belen 25 0C

1-İskenderun 25 0C

a) 25 0C deki buhar basınçları:

P Belen = P iskenderun, Sıvı buhar basıncı yük-

sekliğe ve dış basınca bağlı değildir.

b) Kaynarken ki buhar basınçları:

P iskenderun > P Belen, kaynarkenki basınç dış

basınca eşittir. İskenderun da dış basınç daha

fazladır.

c) Kuru fasulye hangisinde önce piĢer: Pişme

için fazla ısı gerekir. Kaynarkenki sıcaklığı fazla

olan İskenderun dur. İskenderun‘da erken pişer.


KONU: KATI-SIVI-GAZ

151

d) Çay hangisinde önce demlenir: Erken kayna-

yanda önce demlenir. Belende erken kaynar, er-

ken demlenir.

Soru: AĢağıdaki kapta gaz hacmi yarıya indiri-

liyor. AĢağıdaki değiĢimleri yorumlayınız?

Neon gazının basıncı ne olur?: İki katına çıkar.

Suyun buhar basıncı: değişmez, sabit kalır.

Birim hacimdeki buhar molekülleri sayısı: değiş-mez,

Birim hacimdeki Ne gazı tanecik sayısı: iki katına çıkar.

Toplam basınç: artar(Tam iki katına çıkmaz)

Sıvı miktarı, buhar miktarı: sıvı artar, buhar azalır. Sonç olarak

Buhar basıncı; sıcaklık, moleküller arası etki-

leĢim ve safsızlığa bağlıdır.

BuharlaĢma hızı; moleküller arası etkileĢim,

sıvının yüzeyi, sıcaklık ve dıĢ basınca bağlıdır.

Kaynama; moleküller arası etkileĢim, dıĢ ba-

sınç ve safsızlığa bağlıdır.

BAĞIL NEM:

Bir sıvının belirlenen sıcaklıkta o an ölçülen buhar

basıncının denge buhar basıncına oranına bağıl

nem denir.

4) DüĢün-TaĢın:

32 0C de İskenderun‘da ölçülen buhar basıncı

30mmHg iken Gaziantep‘de ölçülen 20mmHg de-

ğerindedir. Bağıl nemi hesaplamak isteyen Zeynep

İskenderun ve Gaziantep‘de bağıl nemi kaç bulur?

(320C de suyun doygun buhar basıncı 40mmHg

dir.)

Bağıl nem İskenderun = 30/40 x100= % 75

Bağıl nem Gaziantep = 20/40 x100 = % 50

Peki Zeynep’in hissettiği sıcaklık hangi yerde

daha fazladır?

Cevap: Bağıl nem arttıkça sıcak havalarda hisse-

dilen sıcaklık daha fazla olur.

Hissedilen sıcaklık; sıcaklık değerleri gölgede ve

sakin hava ölçülen değerlerdir. İnsanlar farklı şart-

larda bu sıcaklığı farklı değerlerde hissederler.

Buna hissedilen sıcaklık denir. Genelde 27 0C nin

üzerinde Bağıl nem % 30‘ları aştığında hissedilen

sıcaklık artmaya başlar. Bağıl nem değerleri arttık-

ça ve hava sıcaklığı arttıkça hissedilen sıcaklık

değerleri daha fazla artar. Soğuk havalarda ise

bağıl nemin fazla olduğu yerlerde hissedilen sıcak-

lık daha soğuk hissedilmeye neden olur. Örneğin

kışın bağıl nem oranı Antalya %60 iken Sarıka-

mış‘ta karasal olduğu için bağılnem genelde daha

düşüktür. Antalya‘daki insan, Sarıkamış‘taki insan-

dan daha fazla soğuğu hisseder.

Kırağı (geri süblimleĢme); havadaki buharın sıvı

hale gelmeden direkt donmasıdır.

Çiy; buharın havanın soğumasıyla zemine ve yap-

rakların üzerine düşmesiyle oluşur. Çiğ düşmüş

kuru yapraklar yumuşak bir hal alır, ufalanmaz.

Nihai Sonuç: Nem=> Sıcağı – daha sıcak,

soğuğu – daha soğuk yapar.


152

TEST 5

1. AĢağıdaki özelliklerin nedenleri hangi-sinde doğru sırayla verilmiĢtir?

I- Damla oluşumu

II- Peçetenin suyu emmesi

II- Şekerli suyun yavaş akması

A) Viskozite - Yüzey gerilimi - Adezyon

B) Viskozite – Adezyon - Yüzey gerilimi

C) Adezyon – Viskozite - Yüzey gerilimi.

D) Yüzey gerilimi – Viskozite - Adezyon

E) Yüzey gerilimi – Adezyon - Viskozite

2. AĢağıdaki tanımların doğru sıralanıĢı

hangisidir?

I- Aynı tür sıvı tanecikleri arasındaki et-kileşimdir.

II- Sıvı ile yüzey arasındaki etkileşimdir. III- Sıvının yüzeyini bir birim artırmak için

gerekli olan kuvvettir.

A) Kohezyon- Yüzey gerilimi - Adezyon

B) Kohezyon - Adezyon - Yüzey gerilimi

C) Adezyon – Viskozite - Yüzey gerilimi

D) Yüzey gerilimi – Kohezyon - Adezyon

E) Yüzey gerilimi – Adezyon – Viskozite

3. AĢağıdaki öncüllerden kaĢ tanesi yanlıĢtır?

- Sıcaklık artarsa, viskozite azalır.

- Deterjan, yüzey aktif maddedir.

- Kohezyon büyükse, iç bükey olur.

- Tuz yüzey inaktif maddedir.

- Kapiler etki kılcal borularda, kohezyon adezyondan büyükse gözlemlenir.

- Adezyon kohezyondan büyükse, sıvı filim şeridi gibi yayılır.

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

4. Aşağıdaki öncüllerin başına ―D‖ yada ―Y‖

eklendiğinde, aşağıdaki hangi sıralama olu-

şur?

( ) Akışkanlık fazla ise viskozite azdır

( ) Tuz yüzey gerilimini arttırır

( ) Sıcaklık artarsa akıcılık artar

( ) Molekül şekli yuvarlak olanların viskozi-

tesi düşük olur.

A) Y,D,D,D B) Y,Y,D,D C) Y,D,Y,D

D) D,D,D,D E) D,D,Y,D


KONU: KATI-SIVI-GAZ

153

5. Bir sıvının yüzey gerilimi düĢtüğünde

aĢağıdakilerin hangileri gerçekleĢir?

I. Damlanın daha büyük olması

II. Yüzeyin ıslanma olasılığının artması

III. Birim yüzeyi genişletmek için daha az enerjiye ihtiyaç duyulması



6. Sıvının viskozitesi;

I. Moleküller arası çekim kuvvetine

II. Sıvı cinsine

III. Sıcaklığa

yukarıdakilerden hangilerine bağlıdır?



7. Yeni Nesil Soru

Sıvılarda uçucu olanlar daha erken kaynar. Yükseklere çıkıldıkça ise dış basınç artar. Kaynama sırasında aynı ortamdaki sıvı bu-har basınçları aynı olmalıdır.

Bir 23 NİSAN günü Ürgüp‘e giden Erkut, Nuri ve Emre balonlarına alkol, su ve aseton alarak, Göreme semalarında bu sıvı-ları aynı sıcaklıkta kaynatmak istiyorlar.

Balonları aĢağıdaki yükseklik sırasına göre durduğuna göre, hangisinin balo-nunda ne olduğu aĢağıdakilerin hangi-sinde doğru belirtilmiĢtir?

Sıvı K.N (0C)

Aseton 56

Alkol 78

Su 100

A) Erkut – Su, Emre- Alkol, Nuri- Ase-

ton

B) Erkut – Su, Emre-Aseton, Nuri –Alkol

C) Erkut –Alkol, Emre –Su, Nuri –Alkol

D) Erkut –Aseton, Emre –Su, Nuri –

Alkol

E) Erkut –Aseton, Emre - Alkol, Nuri-

Su


154

8. Yeni Nesil Soru

Su örümcekleri su ile temas eden yüzeyleri-ni artırmakta ve su üzerinde durabilmekte-dir.

Su örümceklerini çok seven ve onlar gibi olmak isteyen Selim rüyasında onlar kadar küçülmüştür. Fakat onlar gibi su üzerinde koşamıyor.

Selim’in rüyasında su üzerinde koĢabil-mesi için aĢağıdakilerden hangisini yap-ması uygun olur?

I- Ayak ve ellerine palet geçirebilir.

II- Suya tuz ekleyebilir.

III- Suya şeker ekleyebilir.

IV- Ağırlığını daha fazla yüzeye yayma-lıdır.

A) I, II ve III B) I,II ve IV C) II ve IV

D) II ve III E) I, III ve IV

1 2 3 4 5 6 7 8

E B B D E E A B

TEST 6

1. İslahiye‘de oturan Nuri elinde bir bardak su ile

köylerinin yakınında bulunan Nur Dağına çık-

maya başlıyor. Nuri‘nin bu hareketini gözlemle-

yen, arkadaĢlarının yaptığı yorumlardan

hangisi hatalıdır?

A) Emre ‗‘Dış basınç azalsa da sabit sıcaklıkta

buhar basıncı değişmez.

B) Kerem ‗‘ yukarılara çıktığında hava soğuyor-

sa buhar basıncı azalır.‘‘

C) Azize ‗‘ suyu kaynatarak çıkıyorsa suyun

sıcaklığı değişmez

D) Suna ‗‘ suyu kaynatarak çıkıyorsa buhar

basıncı azalır.

E) Zeynep ‗‘ dış basınç azalacağından uçucu-

luk artar.

2.

İçinde helyum ve su, buharı

ile dengededir. Bu kaba aşağıdaki yapılan iş-

lemler sonucu gerçekleşen değişimlerden han-

gisi yanlış verilmiştir?

A) Bir miktar He eklenirse buhar basıncı de-

ğişmez

B) Sıcaklık artarsa hem su buhar basıncı hem

de He un basıncı artar.

C) Kaba bir miktar su eklenirse suyun buhar

basıncı ve helyumun basıncı artar.

D) Musluk bir süre açılıp yeteri kadar beklenirse

Helyumun basıncı azalırken suyum buhar

basıncı değişmez.

E) Suyun bir miktarı boşaltılırsa su buharı mo-


KONU: KATI-SIVI-GAZ

155

lekülleri sayısı artar.

3.

İçinde Ne bulunan

yandaki hareketli pistonlu kapta su, buharı ile

dengededir.

Buna göre aĢağıdakilerden hangisi doğru

olur?

A) Kaba Ne eklenirse suyun buhar basıncı aza-lır.

B) Piston aşağı doğru bastırılırsa buhar basıncı artar.

C) Kaba bir miktar su eklenirse Ne un basıncı ve suyun buhar basıncı artar.

D) Musluk kısa bir süre açıp kapatılıp yeteri kadar beklenirse su molekülleri sayısı azalır

E) Sıcaklık artarsa hem su buhar basıncı hem de Neon un basıncı artar.

4.

yukarıdaki kaba 1.5V su ekleniyor.

I. Suyun buhar basıncı artar

II. Ne un basıncı artar.

III. Birim hacimdeki s u buharı molekülleri sayısı değişmez

Buna göre, yukarıdakilerin hangileri doğ-

rudur?



Cevaplar: 1C 2C 3D 4D

4. BÖLÜM: GAZLAR

GAZLARIN GENEL ÖZELLĠKLERĠ / KİNETİK TEORİ

1) Gazların öz hacmi kabın hacmi yanın da ihmal

edilecek kadar azdır.

2) Gazlar gelişigüzel hareket ederler. Bu harekete

BROWN hareketi denir.

3) Gazlar esnek çarpışır.

4) Gazların ortalama kinetik enerjisi sıcaklığa bağlı-

dır.

5) Gazların kapladığı hacim gazın cinsine molekül

ağırlığına ve içerdiği atom sayısına bağlı değildir

6 ) Gazlar bulundukları kabı tamamen doldururlar.

7) Maddenin maksimum enerjili halidir.

8) Maddenin en düzensiz halidir.

9) Gazlar N.K. da 22.4 L hacim kaplarken oda ko-

şullarında 24.5 L hacim kaplar

Difüzyon: Gazların aynı basınçtaki bir başka orta-ma yayılmasına denir, kolonyanın oda içinde yayıl-ması

Efüzyon: Gazların bir delikten yüksek basınçlı yer-den düşük basınçlı yere yayılmasına denir. Balon-daki delik ,deodorant gibi

Graham Difüzyon kanunu: Gazların mol kütlesi ile hızlarının karesi birbiriyle ters orantılıdır. (T, P sabit) Yani mol kütlesi küçük olanın hızı fazladır.


156

AÇIK HAVA BASINCININ ÖLÇÜLMESĠ

Gazlarda sıcaklık kelvin ile ölçülür.

Gazların davranışlarını Belirleyen 4 temel özellik; basınç, sıcaklık, hacim ve miktar(mol) dur.

1. Basınç;

Gaz taneciklerinin birim yüzeye uyguladıkları kuvve-

te basınç denir. Gazlar bulundukları kabın her yeri-

ne aynı basıncı yaparlar.

Açık hava basıncı Barometre ile ölçülür. 1644 yılın-

da Toriçelli tarafından ölçülmüştür 0 0C 1atm ba-

sınçta deniz seviyesinde ölçülen açık hava basıncı

76cmHg gelmiştir.

1atm=1.013bar = 760mmHg(760 torr) = 76cmHg

Yükseklere çıkıldıkça dış basınç azalır.

Bir uçan balonumuz varsa yükseldikçe şişerek

hacmi artar. Bir süre sonra maksimum hacme ula-

şırsa patlar. Bunun gibi insanların ani yükseklik de-

ğiştirmeleri basınç değişiminden dolayı tehlikeli ola-

bilir.

Uyarı: Bu durumlarda kulaklara etki eden basıncı

dengelemek için esneme hareketi yapılmalıdır.

Kapalı kaplardaki gaz basınçları Manometre ile öl-

çülür.

Bir kabın basıncı; hacim azalırsa ya da miktarı ar-

tarsa ya da sıcaklık artarsa artar.

2. Sıcaklık;

Maddeyi oluşturan tane-

ciklerin kinetik enerjisi-

nin bir ölçüsüdür. Sıcak-

lığı aynı olan tanecikle-

rin ortalama kinetik

enerjiler aynıdır.

Sıcaklık termometre ile

ölçülür birimi Celcius (C)

tur. Sıcaklık ‗t‘ ile göste-

rilir.

Suyun donma ve kaynama noktaları dikkate alına-

rak hazırlanmıştır. Gazlarda ise sıcaklık Kelvin(K)

ile ölçülür. T ile gösterilir. Kelvin e mutlak sıcaklıkta

denir. 0 K ulaşılabilecek en düşük sıcaklıktır. -273 0C denk gelir.

T(K) = t ( 0C ) + 273

3. Hacim;

V ile gösterilir gazlarda hacim genellikle litre(L) cin-

sinden alınır.

Bir gazın hacmi doldurduğu kabın hacmine eşittir.

Bütün gazların normal şartlar altında ( 1atm basınç,

0 0C sıcaklık) 22,4 L hacim kaplar.

MĠKTAR (MOL KAVRAMI)

Kimyasal tepkimelerde ve gazların kapladığı alan-

larda kütleden ziyade mol önemlidir. Mol düzüne

deste gibi bir sayı ile ifade edilir. Fakat bu sayı çok

büyük bir değerdir.

Avogadro sayısı= N = 6,02 . 1023 SAYISIDIR.


KONU: KATI-SIVI-GAZ

157

1mol TANECİK= 6,02 . 1023 tane TANECİKTİR.

Mol ‗n‘ sembolüyle gösterilir.

1mol(6,02 . 1023 tane) elementin kütlesine mol küt-

lesi (molekül ağırlığı) denir. MA ile gösterilir. Birimi

g/mol dur.

Tanecik: Tanecik tek başına hareket edebilen par-

çadır. (atom, iyon, molekül, e-, p+...

1 mol C atomu 12g dır. MA= 12g/mol

1 mol oksijen molekülü 32g dır.

Bileşiklerin molekül ağırlığı bulunurken atom ağırlık-

larının atom sayıları ile çarpımının toplamına eşittir.

1 deste: 10 tane, 1 düzine: 12 tane 1 MOL: 602 000 000 000 000 000 000 000= 6,02.1023 tane Avogadro sayısı: Na=N0=N

Yarım mol kalem: 0,5.N0 = 3,01. 1023 tane kalem

0,5 mol saç: 0,5.N0 tane saç=0,5.6,02.1023 ta-

ne=3,01.1023

2 mol silgi: 2 x 6,01.1023 tane silgi =1,204. 1024 tane

20 mol ev: 20 x 6,02.1023 tane ev =1,204. 1025 tane

0,1 mol insan: 0,1.6,02.1023 tane insan=6,02.1022

tane

1mol gaz normal şartlarda(P=1atm, T=250C=22,4lt

dir.

Örnek: 5 mol SO3(g) ; (S:32, O:16 )

a) Kaç mol molekül içerir?

b) Kaç mol atom içerir?

c) Kaç tane molekül içerir?

d) Kaç tane atom içerir?

e) N.Ş kaç lt hacim kaplar?

f) Kaç gramdır?

Çözüm:

a) 5mol molekül içerir.

b) 20 mol atom içerir.

c) 5N tane molrkül içerir.

d) 20N tane atom içerir.

e) 112L hacim kaplar.

f) 5.80 = 400g dır.

ÖRNEK: Fe2O3 bileşiğinin molekül ağırlığını bula-

lım. (Fe:56g/mol O:16g/mol)

Çözüm: MA = 2.Fe +3.O = 2.56 +3.16 = 160 g/mol

olur.

SIRA SENDE:

SORU 1) 1 mol 2CO bileşiğinin kütlesini bulalım.

(C: 12 g/mol O:16g/mol)

Ma = C+ 2O = 12+ 2.16 = 44g/mol 2CO

SORU 2)

3HNO bileşiğinin molekül ağırlığını bula-

lım. (H:1 g/mol, N: 14 g/mol O:16g/mol) Ma= H+ N +3.O = 1+ 14 +3.16 = 63g/mol SORU 3) 2 mol

2CO ) ; (C:12, O:16 )

a) Kaç mol molekül içerir?

b) Kaç mol atom içerir?

c) Kaç tane molekül içerir?

d) Kaç tane atom içerir?

e) N.Ş kaç lt hacim kaplar?


158

f) Kaç gramdır?

Cevaplar:

a) 2mol

b) 6mol atom içerir.

c) 2N tane molekül içerir.

d) 6N tane atom içerir.

e) 44.8L hacim kaplar.

f) 88g

YENĠ NESĠL=> SORU 4)

Bulunduğumuz noktanın üzerinde ne kadar fazla hava kütlesi varsa bize yapılan basıncı o kadar faz-la olur.

Zeynep‘in uçan balonu elinden kaç-

mış uçup yükselmiştir Ertesi gün

Zeynep, komşunun bahçesinde uçan

balonunu patlamış olarak bulmuştur.

Balonun neden patladığını merak

eden Zeynep kimyacı olan babası 3

ayrı yorum yaparak bu yorumlardan

birini seçmesini istemiştir.

I. Balonu komşu yakalamış ve patlatmıştır.

II. Balon yükselmiş, yükseklerde az basınçla hacmi

artmış ve patlamış komşunun bahçesine düşmüş-

tür.

III. Balon ağırlaşmış yere düşmüş ve patlamıştır.

Sizce doğru yorum hangisidir?

Yükseklere çıkıldıkça dış basınç azalır. Uçan balon-

ların yoğunluğu havadan az olduğundan sürekli

yükselirler. Balon yükseldikçe dış basınç azaldığı

için daha fazla şişer ve maksimum hacme ulaşınca

patlar. Tabi ki patlayınca lastik kısmı yere düşecek-

tir.

TEST 7

1. Gazlar ile ilgili,

I. Tanecikli yapıya sahiptirler

II. Gazların basıncı, gaz moleküllerinin içerdiği

atom sayısına ve cinsine bağlı değildir

III. Gazların basıncı, birim hacimdeki tanecik

sayısı ile doğru orantılıdır


A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III


2. Gazlar ile ilgili, I. Aynı şartlarda bütün gazların eşit hacimleri eşit sayıda molekül içerir

II. Gerçek gazlar düşük basınçta ve yüksek sı-caklıkta ideal gaz gibi davranır

III. Sürtünmesiz pistonla dengelenmiş kapta bulunan gazın sıcaklığı arttırılırsa, hacim artar ancak gaz basıncı sabit kalır .


A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III


3. AĢağıdaki koĢullarda verilen gazlardan han-gisi en idealdir? (He=4, Ne=20)

Gaz Basınç (atm)

Sıcaklık (C°)

A) Ne 1,0 273 B) Ne 1,0 546 C) Ne 0,1 546 D) He 0,1 546 E) He 1,0 546


KONU: KATI-SIVI-GAZ

159

4.

0,5 mol SO3 molekülünde kaç tane oksijen atomu vardır?

A) 3,01.1022 B)

3,01.1023

C) 6,02.1022

D) 6,02.1023 E) 9,03.1023

5.

Kinetik teori ile ilgili,

I. İdeal gazlar birbirleri ile tam esnek çarpışma-

lar yaparlar

II. Aynı sıcaklıkta gazların ortalama kinetik ener-

jileri eşittir.

III. Gazlar sürekli olarak doğrusal ve zigzaglı hareketler yaparlar.




6. I. C2H6

II. SO3

III. SO2

Yukarıdaki bileĢiklerden hangilerinin, 0.25 molü Avogadro sayısı kadar atom içerir?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II


7.

Hacimleri eşit aynı sıcaklıktaki kaplarda bulunan

He gazlarının basınçları aşağıdaki şekilde ve-

rilmiştir.

Buna göre,

I. Gazların mol sayıları arasında 3 > 2 = 1 ilişkisi

vardır

II. Gaz yoğunlukları arasında 3 > 1 = 2 ilişkisi

vardır

III. He tanecikleri hızları arasında 3 > 1 = 2 iliş-

kisi vardır.




8.

Yukarıdaki tabloda X katısı ve Y gazı için ayırt edici olan özellikler (+), ayırt edici ol-mayan özellikler (-) ile gösterilirse tabloda kaç tane (+) iĢareti bulunur?

GenleĢme katsayısı

Erime noktası

(C°) Çözünürlük

X

Y

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6


160

9. Gaz haldeki saf bir maddenin özkütlesi,

I. Sabit hacimde sıcaklığını artırmak

II. Sıkıştırmak

III. Sabit kütlede hacmini artırmak

iĢlemlerinden hangilerinin tek baĢına uygu-

lanması ile değiĢir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) I ve II E) II ve III

10.

Saf X maddesinin özkütle -kütle grafiği yan-

daki gibidir.

Buna göre,

I. 1 de maddenin hacmi sabittir

II. 2 de maddenin hacmi artmıştır

III. 1 ve 2 deki maddenin kimyasal özellikleri

aynıdır




11. I. Bütan gazının sıvılaştırılması

II. Şekerin suda çözünmesi

III. Kurşunun eritilmesi

Yukarıdaki olaylardan hangilerinde dü-

zensizlik artar?


D) II ve III E) I ve III

12. Gazlarla ilgili,

I. Tanecikli yapıya sahiptirler

II. Sıkıştırılabilirler

III. Bulundukları kava homojen olarak dağılırlar




13. Hareketli, pistonlu bir kapta bir miktar ideal dav-

ranışlı gaz bulunmaktadır.

Buna göre,

I. Pistonu sıkıştırarak sabitlemek

II. Sıcaklığı arttırmak

III. Sabit sıcaklıkta bir miktar gaz eklemek

iĢlemlerinden hangileri tek baĢına yapıldı-

ğında tanecikler arası ortalama uzaklık deği-

Ģir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III


14. 8 gram O2 gazının 80 cm3 hacim kapladığı

Ģartlarda 2 gram He gazı kaç cm3 hacim kap-

lar? ( O= 16, He=4)

A) 40 B) 80 C) 120 D) 160 E) 240


KONU: KATI-SIVI-GAZ

161

15.

Eşit molekül sayıda X ve Y gazlarına ait hacim-

sıcaklık grafiği yanda verilmiştir.

Buna göre,

I. Grafikteki sıcaklık birimi Kelvin derecedir.

II. A noktası mutlak sıfırdır.

III. Y nin basıncı X in basıncından büyüktür.




16.

Belirli bir miktar ideal gazın T1 ve T2 sıcaklıkla-rındaki basınç-hacim grafiği yanda verilmiştir. Buna göre,

I. T1 sıcaklığı T2 den büyüktür.

II. Eşit hacimde T2 sıcaklığındaki basınç daha

düşüktür.

III. Eşit basınçta T1 sıcaklığında daha küçük

hacme sahip olur.




17. Gazlarla ilgili olarak aĢağıdakilerden hangile-

ri doğrudur.

I. Hacimleri bulundukları kabın hacmine eşittir. II. Genleşme katsayıları aynıdır. III. kabın her yüzeyine aynı basıncı yaparlar

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III


18. İdeal bir balon deniz seviyesinde 0 C de 16L

gelirken Şule‘nin elinden kaçarak Amanos dağ-

larına doğru yükseliyor. Dağın zirvesinde basınç

608 mmHg geldiğine göre;

balonun hacmi kaç litre olmuĢtur.

A) 12 B) 20 C) 24 D) 30 E) 22

19. Gazlar ile ilgili aĢağıdaki yargılardan hangisi

yanlıĢtır?

A) NK‘da ideal gazların 1 molü 22,4 litredir

B) Oda koşullarında ideal gazların 1 molü 24,5

litredir

C) İdeal gazların tanecikleri arasında itme ve

çekme kuvveti yoktur

D) Gazlar konulduğu kabın her yerine aynı ba-

sıncı uygular

E) Aynı sıcaklıktaki gazların ortalama kinetik

enerjileri farklıdır.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

E E D E E C C C E D D E B D D

16 17 18 19

B E B E


162

TEST 8

1. Kapalı bir kaptaki bir maddenin katı ve sıvı faz-ları aynı sıcaklıktadır.

Bu sistemle ilgili,

I. Homojendir II. Karışımdır III. Sıvı moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi, katı moleküllerinin ortalama kinetik enerjisine eşittir.




2. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z maddelerinin 1 atm

basınç altındaki erime ve kaynama noktaları

verilmiştir.

Buna göre,

I. Oda şartlarında üçü de sıvı haldedir

II. 85 C°de X ve Y gaz, Z sıvı haldedir

III. X, Y ve Z den oluşan karışım 30 C° de iken

soğutulmaya başlandığından önce Z donar


Madde Erime noktası

(C°) Kaynama noktası

(C°)

X -15 85

Y 20 110

Z 5 55



3. AĢağıdakilerden hangisi maddenin katı fazı-

nın özelliklerinden değildir?

A) Belirli bir şekle ve hacme sahip olması

B) Atom veya moleküllerin birbirine yakın olması

C) Tanecikleri arasında büyük boşluk bulunması

D) Düzenli bir yapıda olması

E) Tanecikleri arasındaki kütle çekiminin büyük

olması

4. Arı suyun normal kaynama noktası 100 C°,

donma noktası 0 C° tur.

120 °C taki buharın 20 °C a soğutulmasına ait

sıcaklık-zaman grafiği aĢağıdakilerden han-

gisinde doğru olarak verilmiĢtir?

5. Saf bir katı ısıtılarak eritildiğinde,

I. Potansiyel enerji

II. Fiziksel özellik

III. Yoğunluk

nicelik ve özelliklerinden hangileri değiĢir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III



KONU: KATI-SIVI-GAZ

163

6. Bir arı X sıvısının aynı sıcaklıktaki 5 gramlık

ve 50 gramlık iki numunesi için,

I. Kaynama noktası

II. Hacim

III. Yoğunluk

özelliklerinden hangileri aynıdır?



7.

Kapalı kapta He gazı, serbest hareketli pistonlu

kapta arı su ve hava vardır. Sabit sıcaklıkta kap-

lara aynı maddelerden ekleniyor.

Kaplardaki maddelerin yoğunlukları için,

grafiklerinden hangileri doğru olarak veril-

miĢtir?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I


8.

m gram X sıvısı için ısınma eğrisi yukarıda ve-

rilmiştir.

Isıtıcı gücü ve madde miktarı iki katına çıka-

rıldığında,

I. Sıvının ısınma ısısı 6.Q olur

II. Sıvının kaynama sıcaklığı 2.t2 °C olur

III. t2-t1 aralığı artar

yargılarından hangileri yanlıĢtır?

A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız III

D) I,II ve III E) II ve III

9. Maddelerin ayırt edici özellikleri ile ilgili,

I. Aynı şartlardaki maddeler için madde miktarı-

na bağlı olarak değişmezler

II. Sıcaklık ile değişir

III. Maddenin fiziksel haline bağlı değildirler



D) II ve III E) II ve III


164

10. Eşit kütlede X, Y ve Z sıvılarının kaynama ol-

madan ısıtılması işleminde sıcaklık-ısı değişimi

yandaki grafikte verilmiştir.

Buna göre X, Y ve Z nin öz ısılarının karĢılaĢ-

tırılması aĢağıdakilerden hangisinde doğru

olarak verilmiĢtir?

A) X > Y > Z B) X > Z > Y C) Y > X > Z

D) Z > Y > X E) Y > Z > X

11. Aşağıdaki tabloda madde miktarına bağlı olan

özellikler (+), madde miktarına bağlı olmayan

özellikler (-) olarak işaretlenmiştir.

Küt-le

Öz kütle

Erime noktası

GenleĢme miktarı

Çözünür-lük

+ + - - -

Bu iĢaretlemelerden kaç tanesi doğrudur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

12. I. X maddesinin erime ısısı – 40 °C tur.

II. Sağlıklı bir insanın vücut sıcaklığı 36.5 °C tur

III. Sıcak bir maddeye soğuk bir madde katılırsa

soğuk olan ısı alır

Yukarıda verilen ifadelerden hangilerinde ısı

ve sıcaklık kavramları doğru olarak kullanıl-

mıĢtır?

A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III


13.

Kaynama süresini (b-a) arttırmak için,

I. X in kütlesini arttırmak

II. Isıtıcının gücünü azaltmak

III. X sıvısını bir çubukla karıştırmak

iĢlemlerinden hangileri yapılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II

D) II ya da III E) I yada II ya da III

14.

Yukarıda gösterilen özdeĢ iki kapta 20 °C ve

40 °C ta bulunan eĢit hacimli saf sular için,

I. Tanecik sayıları

II. Kütleleri

III. Isı kapsamları

niceliklerinden hangileri farklıdır?


D) I, II ve III E) I ve III


KONU: KATI-SIVI-GAZ

165

15. Aynı koĢullarda V mililitresi m gram olan X

ve 2m gram olan Y maddelerinin,

I. Yoğunluk

II. Kaynama noktası

III. Kimyasal özellik

nicelik ve özelliklerinden hangileri kesinlikle

farklıdır?



16. Amonyak gazının soğumasına ait sıcaklık-

zaman grafiği yanda verilmiştir.

Buna göre, X-Y aralığında düzensizlik ve ki-netik enerjisindeki değiĢimler aĢağıdakiler-den hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?

Düzensizlik Kinetik enerji

A) Azalır Azalır

B) Azalır Değişmez

C) Artar Değişmez

D) Artar Azalır

E) Değişmez Artar

17. Arı bir katının erime süresi,

I. Kütle

II. Isıtıcının gücü

III. Öz kütle

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?



18. Saf X katısının sıcaklık-zaman grafiği yanda

verilmiştir.

Buna göre,

I. Erime noktası 700 °C tur

II. İlk 20 dakikada maddenin kinetik enerjisi ar-

tar.

III. 20. dakikadan 45. dakikaya kadar potansiyel

enerji artar.




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

B A C B E E C D C D D C C D D

16 17 18

B D D


166

TEST 9

1.

Arı suyun +4 deki yoğunluğu 1 g/cm3 tür. Bu

sıcaklıkların dışında suyun yoğunluğu 1

g/cm3 den küçüktür.

Yukarıdaki bilgi aĢağıdaki grafiklerden

hangisinde doğru olarak gösterilmiĢtir?

2.

Saf X katısının kapalı bir kapta ısıtılması ile elde edilen sıcaklık—zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre, aĢağıdaki bilgilerden hangisi

doğrudur?

A) II. aralıkta kinetik enerji artmıştır

B) V. aralıkta kabın kütlesi azalır

C) V. aralıkta potansiyel enerji değişmez

D) Madde miktarı artarsa t1 ve t2 değişir

E) X maddesi bir karışım olabilir

3. X, Y ve Z maddelerinin normal basınçta eri-

me ve kaynama noktaları aşağıdaki tabloda

verilmiştir.

Erime noktası

(°C)

Kaynama noktası

(°C)

X -5 58

Y 0 100

Z 40 184

Buna göre 60 °C ta X, Y ve Z nin fiziksel

halleri hangisinde doğru olarak verilmiĢ-

tir?

X Y Z

A) Gaz Katı Sıvı

B) Gaz Sıvı Sıvı

C) Sıvı Katı Gaz

D) Sıvı Sıvı Katı

E) Gaz Gaz Sıvı

4. Kapalı bir kaptaki,

Pb(k) → Pb(g)

dönüĢümü sırasında,

I. Kimlik özellikleri

II. Fiziksel özellik

III. Toplam kütle

niceliklerinden hangileri değiĢir?



5. Yandaki kapta bulunan X sıvısı ısıtılarak tamamı gaz haline dönüş-türülüyor.

Buna göre,

I. Toplam tanecik sayısı değişmemiştir II. Potansiyel enerjisi artmıştır III. Madde daha düzensiz hale geçmiştir yargılarından hangileri doğrudur?




KONU: KATI-SIVI-GAZ

167

6.

Aynı şartlarda X ve Y sıvılarının soğuma

grafikleri yukarıdaki gibidir.

X ve Y için,

I. Aynı maddedir

II. Kaynama noktaları aynıdır

III. Kütleleri farklıdır


A) I ve II B) Yalnız III C) I, II ve III


7.

Saf X katısının sıcaklık—zaman grafiği yan-

da verilen şekildeki gibidir.

Bu madde ile ilgili,

I. 3. bölge sıvı haldedir

II. Erime noktası t1 °C tır

III. 2. aralıkta toplam potansiyel enerjisi art-

maktadır


A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III


8.

Saf X katısına ait sıcaklık—zaman grafiği

yanda verilmiştir.

Buna göre,

I. Isıtılma sırasında X in toplam ısısı artmıştır

II. X maddesi -5 °C ta sıvı haldedir

III. Hal değişimi sırasında ısıtıcı gücü bir mik-

tar azaltılırsa hal değişimi durur




9.

Saf X, Y ve Z maddelerinin,

I. Sıcaklığı 10 °C 100 °C a çıkarmak II. Sıcaklığı -6 °C tan 160 °C a çıkarmak III. Sıcaklığı 60 °C tan 150 °C a çıkar-mak

iĢlemlerinden hangilerinde her üç madde de hal değiĢimine uğrar?

Madde Erime nok-tası (°C)

Kaynama noktası

(°C)

X 10 90

Y -5 50

Z 25 120


D) I, II ve III E) Yalnız III


168

10. Sabit basınç altında oda şartlarındaki bir miktar suyun sıcaklığı arttırılıyor.

Bu olayla ilgili,

grafiklerden hangileri doğru olur?

(Buharlaşma ihmal edilecektir)



11. İki ayrı kapta bulunan eşit kütleli saf X ve Y

sıvılarının aynı basınçta özdeş ısıtıcılar ile

sabit hızda ısıtılmasına ait grafik yanda ve-

rilmiştir.

Buna göre,

I. X sıvısı önce kaynamaya başlamıştır

II. X ile Y aynı madde olabilir

III. Y sıvısının kaynama noktası, X inkinden

büyüktür


A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


12

.

Sabit sıcaklıkta potansiyel enerjisi azalan bir sıvı için,

I. Katılaşır

II. Daha düzenli yapıya geçer

III. Taneciklerin hareket hızları artar

yargılarından hangilerinin doğru olması beklenir?



13.

Özdeş olan kaplarda başlangıç sıcaklıkları

aynı olan maddeler yukarıdaki gibi bulun-

maktadır.

Kaplar özdeĢ ısıtıcılarla eĢit süre ısıtıldı-

ğında suların,

I. Aldıkları ısı miktarları

II. Ortalama kinetik enerjileri

III. Buhar basınçları

niceliklerinden hangileri aynı olur?




KONU: KATI-SIVI-GAZ

169

14. -20 °C taki buz ile 10 °C arı su ısıca yalıtılmış

bir kapta karıştırılıyor.

Isı dengesi kurulması ile ilgili,

çizilen grafiklerden hangileri kesinlikle

yanlıĢ olur?



15.

Yukarıda sıcaklık—zaman grafikleri verilen X

ve Y arı maddeleri özdeş ısıtıcılarla ısıtılmak-

tadır.

Buna göre X, Y maddeleri ve bunların küt-

leleri hakkında aĢağıdakilerden hangisi

söylenebilir?

A) X ve Y farklı, X in kütlesi Y‘nin iki katıdır.

B) X ve Y aynı, X in kütlesi Y‘ninkine eşittir.

C) X ve Y aynı, X in kütlesi Y‘nin kütlesinin

yarısı kadardır.

D) X ve Y farklı X in kütlesi Y nin kütlesinin

yarısı kadardır.

E) X ve Y aynı, X in kütlesi Y nin iki katıdır.

16.

Yukarıdaki kaplarda bulunan saf su ve su

buharının hacimleri eşittir.

Buna göre bu maddelerin,

I. Moleküller arasındaki çekim kuvveti

II. Öz kütle

III. Ortalama kinetik enerji

niceliklerinden hangileri aynıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III


17.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

A C B B E E E A C E A C A C C B

kısa özetli şifreli, akılda kalıcı, seri...

Documents