kundin aiki ga shugabannin addini - wordpress.com · muna kira da ku hada kai damu....

49
Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’ Kundin aiki ga Shugabannin Addini

Upload: others

Post on 19-Jul-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’

Kundin aiki ga Shugabannin

Addini

Page 2: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Fatara masifa ce ga al’umma da takan raba mutane da mutuncinsu, ‘yancinsu da cika burinsa, da kuma kawo tarnaki ga

gudanar da rayuwarsu.

Christian Aid ta tsinkayi hanyoyin kawar

da fatara tare da yadda buri ya kan

tabbata. Muna kira da ku hada kai damu.

christianaid.org.uk

Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive

through choices that are available to them

Photo credit: Christian Aid/Sarah Malian

Page 3: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’ Kundin aiki ga Shugabannin Addini

June 2017

Page 4: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

2 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki

ga Shugabannin Addini

ʺChristian Aid˝ hukuma ce ta kasa da kasa da take dagewa akan cigaba da bukatar

duniya tayi iya iyawarta ta chanzawa da

gaggawa zuwa duniyar da kowa zai samu

ingantacciyar rayuwa da yalwa.

Aiki muke yi a duk fadin duniya domin

tabbatar da chanjin da zai tumbuke tushen

talauchi tare da jajircewa don cimma

daidaito, mutumci da yanci ga kowa ba tare

da la’akkari da addini ko ‘yankasanci ba’. Mu bangare ne na wata kungiya babba mai

rajin wanzuwar adalci ga mutane.

Mukan bada tallafi a inda bukata ta

tsananta kuma muyi yaki da talauci da

radadinsa daga tushe.

christianaid.org.uk/nigeria

Ku tuntube mu

Christian Aid Nigeria Plot 802 Ebitu Ukiwe Street Off Mike Akhigbe Street Jabi Abuja T: +234 (0) 703 255 9282 E: [email protected] W: christianaid.org.uk/Nigeria

UK registered charity no. 1105851 Company no. 5171525 Scot charity no. SC039150 NI charity no. XR94639 Company no. NI059154 ROI charity no. CHY 6998 Company no. 426928 Christian Aid is registered with the National Planning Commission of Nigeria The Christian Aid name and logo are trademarks of Christian Aid © Christian Aid June 2017

Mawallafa:

Wanda ya tattara wannan kundi shine Umar Kawu tare da taimakawar Temitope Fashola, Theresa Adah, Talatu Aliyu da Mercy Okeke kuma Christian Aid ce ta samar da kudin aikin.

Bayanin Talifi:

An amince a kira wannan talifi da: Christian Aid, 2016. Inganta yin zabi

da neman dama ga Yanmata masu Matsakaitan Shekaru. Kundin aiki

ga shugabanin addini. Abuja: Christian Aid

© 2017 Christian Aid Nigeria Country Office

Anyi izini a yadda wannan talifi ba don sayarwa ba tare da bada cikakken

bayanin talifi. Chrisitian Aid zata so a bata samfunin dab’in da aka wallafa wannan kundi ta kowace hanya aka yi.

Buga a Najeriya

Page 5: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

3

Yabawa da Godiya

Wannan kundi ya tabbata ne da gudumawa, namijin kokari da hadakar Governance and Gender ta Chirsitan Aid, Nigeria. Godiya ta musamman ga Theresa Adah, Talatu Aliyu, Adebola Fatilewa, Mercy Okeke da kuma jami’in tuntuba Umar Kawu saboda kwazonsu na ganin cin nasarar gudanar da wannan aikin. Godiya ta musaman ga shugabanin addini da malamai wadanda suka bada gudumawa don aiwatar da wannan aiki-shugabanni Kungiyar Kiristoci ta Nigeria (CAN) ta Kaduna, Jama’atu Nasil Islam, Kungiyoyin Katolika da na Anglican, Kungiyar Samarin Izala da Shugabannin addinai na Makarfi, Chikun, Zonkwa, Kujama da Zangon Kataf. Wasunsu sun hada da bangaren matan CAN, Majalisar Hadakar Mata ta addinai, Kungiyar Matan Katolika, Hadakar Kungiyar Mata Musulmi ta Nigeria, Gidauniya samar da zaman lafiya a duniya da cibiyar tabbatar da maslaha tsakanin addinai. Godiya kwarai ga abokan ayyukanmu (DPI) da (GAT) saboda tattaro shugabannin addinai da masana da kuma lokacinsu da suka bayar da jajircewa da gudummawar da suka bayar don tabbatar da wannan aiki. Daga karshe muna yabawa gudummawa da goyon bayan da Charles Usie, wanda shine shugaban Christian Aid Nigeria, saboda jagoranci na gari. Temitope Fashola Programme Manager, Governance and Gender Christian Aid, Nigeria Country Programme

Page 6: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

4 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Abubuwa da ke Ciki

Yabawa da Godiya 3

Shimfida 7

Gabatarwa 10

Yadda ake amfani da kundin 10

Muhimman Kalmomi da Ma’anoninsu 11

Mas'alolin Yanmata masu matsakaintan shekara a duniya da kasarmu na auren-wuri, ilimi da bayar da tallafi don wadata mata 13

Kididdigar Nigeria 15

Muhimman mas'alolin da kan shafi 'yanmata masu matsakaitan shekaru a Nigeria 16

Dalilan da Kanyi Tasiri a locakin tashen Balagar Yara Mata 19

Auren-wuri – La'akkari da Zamantakewa, Al'ada da koyarwar addini 21

Bayar'ga Ilimi ga 'ya'ya mata - La'akari ga zamantakewa da al'ada 25

Dokoki da Kudurori na zamani masu alaba da Ilimintar da mata 29

Kundin Majalisa Dinkin Duniya Akan Hakkokin Yara na (1989) 30

Page 7: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

5

Dokar Yancin Yara ta Shekarar 2003 30

Dokar Kanana Yara da Matasa ta Shekarar 1958 32

Muhimmancin Samar da Sana’a A Rayuwar Mata Masu Matsakaitan Shekaru 33

Muhimman Sakonin Akan Ilmantar da Mata masu Matsakaitan Shekaru, Auren-Wuri, Kiwo Lafiya mai alaka da Haihuwa da Samar da Sana’oi 36

Danfare 44

Dokoki ne zamani da kudurori akan auren-wuri 44

Tsare – Tsare (Idan da akwai) Masu Neman Sani/Sasanta Tasirin Auren-Wuri Akan Mata Masu Matsakaitan Shekaru 44

Page 8: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

6 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Takaitattun sunayen kungoyoyin da ma’anoninsu

CAN

CWO

DPI

FOMWAN

GAT

IMC

JIBWIS

JNI

NDHS

WOWICAN

WIC

Christian Association of Nigeria

Catholic Women Organisation

Development and Peace Initiative

Federation of Muslim Women’s Associations

in Nigeria

Gender Awareness Trust

Interfaith Mediation Centre

Jama’at Izalat al Bid’a Wa Iqamat as Sunna

Jama’atu Nasril Islam

Nigeria Demographic and Health Survey

Women Wing, Christian Association of Nigeria

Women Interfaith Council

Page 9: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

7

Shimfida

Harsashin kowane irin gini shine yakan yi nuni ga makomarsa. Idan aka yi kuskure wajen gina harsashin lallai ne

gini zai rushe, amma idan harsashin ya zama mai karfi ginin sai yayi karko.

Dan-Adam ya kanyi girma ne a mataki dabam-dabam, daya daga cikin wadannan matakai shine sa’adda ya kan kai matsakaiciyar shekarunsa wacce itace tafi muhimmanci kuma tafi hadari don haka idan akayi sake wajen

tarbiyarta akan sami kuskure a ginin rayuwa. A matsakaiciyar rayuwa ‘ya’ya mata sunfi fuskantar hadari, don hakane ma suke bukata kulawa ta musamman.

Ta fuskar ‘kyautata zabi da bada dama ga ‘ya’ya mata masu matsakaitan shekaru, abin fata shine kowa ya bada gudummawarsa don ganin kyautatuwar wannan ‘ya mace.

Don haka, irin dabara da aka bi wajen zabi da bada dama ga ‘yan mata masu matsakaitan shekaru na wannan kungiya shine zai tabbatar da cin nasara akan kalubalen da ya’ya mata suke fuskanta ko akasin haka. Idan aka faro abu ta mummunar kusurwa to lallai ne ba zai haifar da da mai ido ba. Yin kuskure wajen shan magani shine

yakan sanya ciwo ya tabarbare maimakon samun sauki. Na taba karanta labarin wani yaro da mahaifiyarsa ta

bashi wani maganin ciwo akan kuskure, daga karshe yaron mutuwa yayi.

Christian Aid tazo akan kari da irin wannan manufa tata bisa dacewa. Allah yakan so cin nasarorinmu kuma yakan

taimaka mana wajen cimma kyawawa burorinmu duk da kura-kurenmu a yawancin lokuta.

Page 10: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

8 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Mun kasa taya Allah kiwo, muka zabi Allah na nan, alhali kuwa shine yace: “tashi in tamaikeka”. Lallai ne muna da irin tamu rawar da zamu taka kuma dole ne mu bincikota tare da kyakkyarwar niyya da kwazo da taimakon Allah.

Allah yace: “Kudurorinku na neman salama ba na mugunta ba ita zata kaiku ga kyakkyawar karshe” (Jer. 29:11) A wata fasarar: “Allah zai maku kyakkyawar karshe kuma ya cika maku burinku”.

Don haka mu kyautatawa Allah zato.

Mary M. Sawok (MRS)

Permanent Secretary, Ministry of Women Affairs and Social Development, Kaduna State

Page 11: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

9

Shimfida

Muhimmancin ilimi da koyar da sana’a ga ya’ya a fili yake. A matsakaitan shekaru ya’ya mata, musamman ma wadanda iyayensu talakawa ne akan barsu da zabni ko dai suyi karatu ko kuma su nemi sana’a ko kuma su gwama duka biyun. Ya’ya maza sun fi samun dama akan mata, wadanda sukan ci karo da tarnaki irin dabam-

dabam wanda suka hada da rashin samun kudaden shiga. Wadannan dalilai su sukan hana cigaba a rayuwar

ya’ya mata. Domin kawar da wannan bambamci akwai bukatar samarwa da ya’ya mata dabarun da zasu karfafa

masu hanyoyi samu.

Talauci bashi da dangantaka da irin addinin mutum ko kabilarsa, a’a’ ya shafi kowa da kowa. Domin haka ina yin kira ga Shugabanni Musulmi da na Kirista su fahimci cewa daga darajar ya’ya mata cigaba ne ga dukan al’umma.

Don haka gabatar da wannan kundin aiki don yan mata masu matsakaitan shekaru (CAAGI) a Kaduna ya dace.

Muna yabawa kokarin kungiyoyin DPI, GAT da Christian Aid akan kadamar da wannan kundin aiki ga

shugabannin addini. Gwamanati jihar Kaduna zata hada kai game da CAAGI domin cimma nasarar wannan tsari.

Engr. Namadi M. Musa Director General, Interfaith For Secretary to the State Government

Page 12: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

10 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Gabatarwa

An tsara wanan kundi don ya zama jagora ga shugabanin kiristoci da musulmi na Nigeria a duk sanda zasu

tattauna kalubalen da yan’mata masu matsakatan shekaru suke fuskanta akan matsololin auren-wurin, ilimi,

haihuwa da samar da sana’oi.

Wannan yunkuri na Christian Aid Nigeria ne tare da kungoyoyin GAT da DPI ta bangaren hadaka don aiwatar da

aiki akan bukatu ya’ya mata masu matsakaitan shekaru (CAAGI). Yunkuri CAAGI shine na ingantuwar zabi da bada dama ga yan’mata a arewacin Nigeria domin su cimma burinsu.

Wannan kundin aiki zai bada jagora ga shugabannin addini yayin bada horo, daidata ra’ayi ko gabatar da hudubobi a mahangar Kiristanci da Musulunci na gaskiya akan abinda ya shafi auren-wuri, ilimi, haihuwa da samar da

sana’oi ga yanmata masu matsakaitan shekaru

Yadda ake amfani da kundin

Muhimman sakonin da aka gabatar cikin wannan kundi suna da tushe ne daga littatafen Kiristanci da Musulunci a

inda aka samu dacewa. Shugbannin addini zasu iya amfani da wannan kundi a matsayin hujja wajen bada horo da

yin hudubobin akan abin da ake ambata inda suka shafi yanmata masu matsakaitacen shekaru. An rubuta

nassoshi da suka shafi auren-wuri, ilimi, haihuwa da samar da sana’a ga mata masu matsakaitan shekaru domin bada dalili wajen isar da sako ga yanmata da iyayensu da sauran shugabannin addini da mabiya a wajen tarukan

addini ko gangami.

Page 13: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

11

Muhimman Kalmomi da

Ma’anoninsu

Sashe na 1

Page 14: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

12 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Akwai wadansu muhimman kalmomi da ma’anoni da akanyi amfani dasu wajen tattauna muhimman abubuwan da suka shafi yanmata masu

matsakaitan shekaru wanda suka shafi ilimi, auren-wuri da samar da

sana’oi. Fahimtar haka na bai daya yana da muhimmanci ga kowannenmu.

Lakabin Jadawali: Muhimman abubuwan tattaunawa da suka shafi adini da yan mata masu matsakaitan shekaru

Muhimman Kalmomi Ma’anoninsu

Yan mata masu

matsakaitan shekaru1

Sune wadanda suke tsakanin shekaru 13 da 19

Shugaban addini Dukkan (Mace ko Namiji) wanda mutane suka sanshi da wannan matsayi

Masu yiwa addini hidima Masu wa’azi ko karantar da addini

Kungoyoyin addinai Kungoyoyin da aka kafa ko suke da jibi da wani addini

Shugabannin addini ko na gargajiya

Shugabannin wani addini ko al’umma

Masu wallafa kudurori/doka Sune masu yin kudurori, musamman a gwamnati

Al’adun gargajiya Dabi’un da mutane suka tashi da su a wuraren zamansu/mahaifarsu

Nassoshi Litaffin adini ko wani rubutu

Auren-wuri2 Auren da aka yi kafin yarinya to cika shekara 18 ko kuma kafin ta cika ‘ya mace

Auren-dole Auren da aka yi shi ba tare da amincewar yarinya ko mahaifinta ba. A ra’ayin wasu amincewar yarinya ma yakore auren dole

Page 15: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

13

Mas'alolin Yanmata masu matsakaintan shekara a duniya da kasarmu na auren-wuri, ilimi da bayar da tallafi don wadata mata

Sashe na

biyu 2

Page 16: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

14 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Samun ilimi da bada damar jinkirta yin aure na daga cikin dabarun da aka

iya amfanin dasu don magance tazarar cigaban da take tsakannin matasa

maza da mata masu matsayi iri daya a al'umma.

Tarayyar Nigeria itace masu mafi yawan al'umma a Afirika mai mutane sama da miliyan 1773 a shekara 2016.

Kusan rabin jama'a watau kashe 49 a cikin dari mata ne wadanda mafi yawansu matasa. Don haka a fili yake lallai

ne a sanya idanu akan mas'alolin da suka shafi musamman matasa daga cikinsu idan har kasar zata samu

kyakkyawan cigaba.

Lallai ne Gwamnatoci da Shugabanni a kowane mataki na iko a samar da yanayin da ya dace domin matasa mata

su ketare turakun da suke hana su cigaba musamman ta fuskar ilimi, shekarun yin aure, samun ingantuwar lafiya

don haihuwa da kuma samuwar arziki.

Bada dadewa wasu tarurukan karawa juna ilimi suka karfafa muhimmancin ilimi ga mata da 'yanmata. Taron

karawa juna ilimi na duniya na shekara 1990 mai burin samuwar ilimi ga kowa ya gano bukata kyattata samar da

ilimi ga mata manya da kanana a matsayin “abu mai muhimmanci kuma na gaggawa”4. Kasashe fiye da dari, aciki

har da Nigeria sun tabbatar da wannan bukata a taron ilimi na duniya wanda akayi a cikin watan Afrilu na shekara

2000 a Dakkar, Babban Birnin Kasar Senegal5.

Wani rohoton na bankin duniya da ya shafi 'yanmata masu kanana shekaru yayi nuni dacewa kasi daya cikin uku n

‘yanmata matasa a kasashe masu tasowa basu da sana'a ko kuma basa zuwa makaranta. A yayinda maza matasa sukan samu kyakkyawar dama da zabi dabam-dabam, yara mata, musamman wadanda gidanjensu basu da

kumban-susa kan gwammace yin zabi tsakanin karatu ko aikin karfi koma gwama duka biyun. Yara mata kan

fuskanci tarnaki da dama wadanda sukan hada da rashin samu, wanda kan tura su cikin wahalolin da kan hanasu

cigaba.

Page 17: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

15

Kididdigar Nigeria

Kididdigar mai nuna yawan haihuwa da mace-mace da nazarin harkokin lafiya (NDHS) ta shekara 2013 tayi nuni

ga kashe 37.8 a cikin dari na mata da yaran mata basu da ilimi, sam-sam. Wannan adadi ya zarce na mazaje da

yara maza wadanda adadinsu kashi 21.2 ne a cikin dari. Idan akayi laakari da shiyyoyi kuwa, shiyyoyi arewa maso

gabas dana arewa maso kudu sune masu yawan adadin mata da basuyi ilimi ba (Kashi 64 da kashe 69 na mata da

yan'mata ko wannensu) sannan shiyyoyi kudu maso gabas da kudu maso kudu suke da mafi karanchi kaso na

kashi 5 kachal acikin dari kowannensu.

Wasu kabilu na Nigeria da wasu sassa na duniya har ayau basu daina yin auren-wuri ba duk da illolin da hakan

yakan haifar akan kanana yara da iyalai da daukacin al'umma (binciken su Adedokun na shekarar 20126).

Wannan al'ada ta fi kamari a arewacin Nigeria kamar yadda alkaluman NDHS ta 2008 ta ayyana cewar mata masu

kanana shekaru a arewa maso yamma da arewa maso gabas kanyi auren fari da kimanin shekaru hudu kafin

sa'o'insu na kudancin kasar7.

Idan aka bada dama ga yara mata ta habaka baiwarsu kuma suka zabarwa kawunansu

makoma, al'umma zata ci moriyar haka tare da 'ya'ya matan, su kuma, su ci moriyar

lafiya ta gari da rayuwa mai nagarta.

Page 18: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

16 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Muhimman mas'alolin da kan shafi 'yanmata masu matsakaitan shekaru a Nigeria

Sashe na 3

Page 19: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

17

Fahimtar muhimman mas’alolin da kan shafi yan mata masu matsakaitan

shekaru ta fuskar ilimi, auren- wuri da samar da sana’oi yana da matukar mahimmancin da zai taimakawa Shugabannin addini wajen chanza dabi'u

da halayya a al'adu irin wadannan.

Ilimi

A adadin yaran da basu zure makaranta na duniya, Nigeria ce take da alhakin kashi 47 acikin dari. Kididdigar

NDHS ta sheharar 2008 tayi nuni a fili na bambamcin yaran da basu zuwa makaranta a sassan Nigeria; ya kama

kasha 52.5 acikin dari a Arewa maso gabas, ayayinda kudu maso yamma take da kashi 8.2 kachal. Wasu

alkalumman na kwatanta kashi 50.9 a arewa maso yamma, kashi 23.5 a cikin dari a arewa ta tsakiya, kashi 9.2 a

cikin dari a kudu maso kudu kuma 8.6 a kudu maso gabas. Kusan rabin al'umman Nigeria matane, don haka ana

iya fahimtar cewa rabin adadin da aka ambata ya hada da yara mata kenan.

Abin kulawa: Wajen tattauna harka ilimi, adadin masu shiga makaranta da wadanda suke ciki da wadanda suka

kammala karatu da chanjin makarantu duka suna da muhimmanci.

Auren-wuri

Asusun Kula da Tallafawa Ilimi Yara na Majalisar Dinkin Duniya (UNICEF) ta shekarar 2013 ta yi nuni da wanzuwar

auren kananan yara wadanda basu kai shehara 18 ba a Nigeria ya kai kashi 39 a cikin dari wannan adadi mai

yawa baya rasa dangataka da ilimantarwar ‘ya mace da matsayin samuwar arzikinta a dangi tun da ana aurar da

‘ya mace ne domin saukake wahala rayuwa. A wasu lokuta ma, saboda iyaye su hana yarinya fara sanin namiji kafin tayi aure da tsoron fade ko saboda rashin samun ilimi ko damar samun sana'a yi ga ‘yan mata da kuma

kaucewa imaninsu da cewar aikin da aka san mata da shi a al'ada shine suyi aure kuma su hayayyafa. Abin al'ajibi

Page 20: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

18 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

ma shine wasu iyaye sun fi samun natsuwa suga mata na koyar da mata a makaranta amma kuma basu sha'awan

su kyale yayan cikinsu su zamanto malaman makaranta.

Abin kulawa: Lallai ne a rika bada dama ga yara mata da aka yiwa auren-wuri da su kuma makaranta. Tatalin

kulawa da raino ga iyayen yara da suka koma makaranta shima yana da muhimmanci kwarai.

Samar da Sana'oi

Mata a Nigeria sure kusan rabin adadin al'umar kasar kuma su suka fi abkawa hadurran kamuwa da chututtaka da

fatara (haka shine ikirarrin FGN/UNICEF na shekarar 2001). Wadatar dangi kan kawo daidaito a damar da ilimi

yake bayarwa. Saboda bukatar lafiya kuma, fatara kan sanya ‘ya’ya mata talla, sannan yara mata kan gujewa

makaranta saboda sun kasa biyan kudaden makaranta da makamancin haka. Don haka a tuna cewa yara matan

da suka yi ilimi kan tseratar da iyayensu daga talauci.

Page 21: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

19

Dalilan da Kanyi Tasiri a locakin

tashen Balagar Yara Mata8

Sashe na

hudu 4

Page 22: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

20 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Yayin tashen balagar yara mata akwai abubuwan da sukanyi tasiri akansu

ta fuskar auren-wuri, ilimi, haihuwa da samar da sana'oi. Don haka fahimtar

wadannan mas'alolin da kan shafi yara masu tashen balaga yana da

muhimmanci.

Wadannan mas'aloli sun hada da waddanan da wadansunsu, kamar haka:

Dalilai na zamantakewa: Matashiyar da kanyi kyakyawar hulda ko kuma wacce ta waye wajen kyakkyawar

hulda da mutane ta kanfi tsararrakinta da ba haka suke ba saurin fahimta.

Dalilai na kwayoyin halitta: Kwayoyin halitta na irin zuriyar mutum sukanyi tasiri wajen kamala yayin balaga.

Dalilai na cin abinci mai gina jiki: Wannan yana daga cikin muhimman dalilai da kan yi tasiri yayin tashen

balaga. Akan gane wadatuwar sinadarai da irin kumarin dake jikin mutum wadanda sune sukan aika sakonni

zuwa kwakwalwa domin haifarda yanayin da kan sanya balaga da yiwuwar dauka ciki. Rashin koshi yakan

tsawaita shekarun ganin ala’ada, a yayinda yara mata masu cin abinci dabam-dabam kan yi gam-da-katar da

cin sinadarin abinci dakan sabbaba fara al’adarsu da wurwuri. Haka nan ma karanci abinci mai gina jiki kuma mai maski mai yawa kan jinkirta da balaggar ‘ya’ya mata.

Dalilai na yanayin wurin zama: Yaya mata da ke rayuwa a sassan da babu ingancin rayuwa kan samu jinkirin

fara al'ada.

Dalilin kiwoi lafiya: Awurin da kwayoyin cuta ko cututtaka suka sami gindin zama hakan ya kan hana ganin

tasirin abinci mai gina jiki kuma yakan jinkirtar da balagar ‘ya'ya mata

Ayyukan wahala: Wadannan dalilai kan rage sinadaran dake bada kuzari kuma yakan jinkirta tahowar balaga.

Dalilai mai shafa na kwakwalwa: Yawan gajiyar da jiki kan jinkirta tahowa da cikar balaga.

Page 23: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

21

Auren-wuri – La'akkari da Zamantakewa, Al'ada da koyarwar addini

Sashe na

biya 5

Page 24: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

22 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Fahimtar aure wuri a mahangar addinannan biyu yana da muhimmanci

Mahangar addinin Kiristanci

Babu wani nassi a cikin Littafi Mai Tsarki daya kayyade shekarun da a iya yin aure. A littafin Farawa 2:18-25

cewa yayi: “Ana yin aure ne tsakanin mace da namiji”. Wanda yake nufin matar da mijin lallai ne su zama balaggagu. Don haka matar da mijin lallai ne ya zama sun cika kuma sun shiryu a jikinsu, tunaninsu da

hankalinsu don yin aure.

Mahanyar Musulumci

Akwai muhimman sharudda na aure a musulumci. Daga farko dai lallai ne ma'aurata su amince zasu yi aure ta

nuna bukatar yin haka da kuma yarda a tsakaninsu. Lallai ne mace ta zama tana da Waliyyi a lokacin kulle

yarjejeniyar aure. Idan kuma bazawara ce tana iya yankewa kanta shawarar yin auren.

A Hadisin manzo an kwadaitawa samari yin aure idan suna da halin yin haka ko kuma su rinka yin azumi.

A musulunci ana duban aure a matsayin rabin ibada (kamar yadda yazo a Sahih-ul-jami daga Anas bin malik).

A alqur'ani mai girma Allah yace "yana daga ayoyinsa da ya halicci matanku daga gareku don kusami natsuwa

dasu. Kuma ya sanya kauna da jinkai a tsakaninku. Lallai a cikin wannan akwai abin lura ga mutane masu

tunani" surar Rum - 30:21.

A musulunci ana yawan nanata maganar aure tare da bayyana soyyaya da fahimtar junar da kan wanzu

tsakanin miji da mata. Musulunci yana karfafa soyyayar juna da girmamawar ta ke tsakanin mata da miji.

Ana umurni musamman ga maza su rika kyantatawa matansu. Manzon Allah Annabi Muhammadu (SAW)

yace, "wanda yafi kowa a cikinku shine wanda yafi kyautatawa ga iyalansu” (Abu Dawud ya ruwata shi) don haka aure ana daukansa ibada ne.

Babu wata kaida acikin bayyana sha'awar aure. A tarihin manzo, ai Nana Khadija Bint khuwaylid, (matar

annabi ta farko, kuma uwargijiyarsa) wanda ganin rikon amanarsar da nagartarsa ta bayyana bukatarta da ta

Page 25: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

23

aureshi tare da ta girme masa da shekara 15 kuma mawadaciya. Annabi kuma ya amsa mata aka kuma yi

zaman kauna da jinkai juna. Wannan irin aure yana nuni da damar da musulmi da musulma suke da ita ta

auren duk wanda ya kwanta musu kuma yana nuni ga duk aure da aka yi shi bada yadar mace ba, ya sabawa

tsarin musulumci.

Mace tana da damar yarda ko kin yarda da bukatar aurenta. Amincewarta shine matakin farko na tabbatar

kulluwar aure, kamar yadda annabi ya koyar. Haka yana nuni da cewa idan aka tilastawa mace ga aure, matar

tana iya ki idan ta ga dama: Ibn Abbas ya ruwaito “wata budurwa ta kawowa manzon Allah karar babanta ya tilasta mata yin aure ba tare da amincewarta ba. Sai Manzon Allah ya bata zabi ko ta amincewa auren ko kuma

taki" (Iman Ahmed Hadissi na 2469) Wata ruwayar cewa tayi. Yarinyar cewa tayi "A gaskiya na amince da

auren sai dai ina so ne mata su sani cewa iyaye basu da damar tilasta miji akansu”. (Ibn Majah)

Lakabin Jadawali: Ra’ayoyi game da Auren Wuri

Ra'ayi A kiristanci A Musulumci

Daga tasiru da Al'ada

Ba'a cika tautance shekaru ba, sai dai akan

yi zane a duwatsu sai a bada aure idan wani

adadi ya kai.

Manufar rashin ilimi itace aurar da’ya’ya mata da zarar sun balaga.

Alamun balaga na jiki kan bayyana a jinkirce kwarai do haka yara mata kan yi aure da don haka yara mata kanyi aure da zarar alamun sun bayyana.

A da akan yi auren wuri saboda yara mata

basu shiga makarantu.

A tarihi, wasu mazaje ko da sun auri yara

mata sukan hakura har su balaga kafin su

tara dasu kuma su isa samun juna biyu.

Al’aduma sun zama hujjar auren-wuri.

Misali al’adar Fulani ta ‘tele’ alkawarin aurar da ‘ya tun tana karama kwarai

Page 26: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

24 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Hadarurruka na jiki, na zuci da na lafiya acikin auren wuri

Lakabin Jadawali: Hadarurruka auren wuri ga mata masu matsaikatan shekaru

Physical Emotional Sexual Health

Saurin girma Yawan aukunar saki

Gigita

Tsangwamar iyaye

Hatsaniyar cikin gida

Rayuwa a gidan da babu jituwa

Rashin kamewa Rashin tsowon rai

Laturar yoyon fistari wanda kan haifar

da kyama,tabarbarewalafiya da

gigicewa

Kisa/Kissan kai

Page 27: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

25

Bayar'ga Ilimi ga 'ya'ya mata - La'akari ga zamantakewa da al'ada

Sashe na

shida 6

Page 28: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

26 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Fahimtar mahangar addinaman biyu a wajen ilmantar da ya'ya mata yana

da mahimmanci

Mahangar Kiristoci

Ilimi hanyoyi ne da akan bi don samuwarsa. Littafi mai Tsaki na bada cikkaken goyon baya ga bada ilimi ga 'ya

mace tunda babu wariya ko nuna bambanci a neman ilimi. Littafi mai Tsarki yana kaarfafa neman ilimi domin

idan babu ilimi fahimtar Littafi Mai Tsarki zai yi wahala. A yau da akwai cikkaken mata masu wa'azi, ki wasu ma

suna yin ayyuka yi wahala a matsayin kwarraru a fannoni da dama. Wasu a fannin ilimi, lafiya da bangarin ilimi.

Mahangar Musulunci

'Iqra'a - Itace Kalmar farko da aka saukar a Al-qu'rani mai bada umurni ga manzon Allah Muhammaad (SAW)

da yayi karatu. Wannan ma kadai yana nuni ne ga muhimmancin ilimi a musulunci.

Neman ilimi wajibi ne akan kowane musulmi mace da namiji.

Musulmi sun amince da fadin “babu fatara bayan an samu ilimi” Al'Qu'rani ma ya fada: “shin wadanda suke da ilimi sayi dai dai da wadanda basu da ilimi'?” A musulunci sani ya hada da na addini da dukkan sawa fanoni masu amfani kamar Shariah, kimiyya, harsuna,

lissafi, ilimin noma, magani, adabi, fasaha da sauransu wadanda suke da amfani iri-iri ga mutane:

Ilimi kan taimaki mutum fahimtar addininsa da kyau.

Ta nazarin halittu mutum yakan cika da al'ajibi kuma ya sanya shi ganin girma Allah mahallici.

Ilimi na gaskiya kan taimakawa mutum karkacewa ko yadda da canfi.

Ilimi yak an taimakewa mutane wwajen amfani da abubuwanda Allah ya halitta amin kawo sauki a rayuwa -

kamar ingantarka yaduwar kayan abinci da dabbobi, ginin madatsan ruwa domin noman rani da samar da

wutan lantarki da kirkiro magunguna da warkar da cuttuka.

Page 29: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

27

Waiwaye Zuwa ga Nassoshi:

“Mamsu tsoron Allah kawai a cikin bayinsa suna malamai (masana)” – Quran 35:28

“Tawwadar malami tafi daraja akan jinin shahidi” “Shaidan yafi gaba da malami daya akan jalintai masu ibada” “Mai tafiya don neman ilimi yana cikin jihadi ne har ya dawo” Ayar farko da aka saukar ga manzo Allah Muhammad (SAW) umurni ne da – “kayi karatu da sunan

ubangijinka wanda yayi halitta, ya halicce mutum daga daskararren jinni, kayi karatu, Ubangijinka ya fi bada

baiwa, wanda ya koyar da mutum yin amfani da aikakani ya koyawa mutum abinda bai sani ba” Qur’ani 96:

1- 5

“A nemi ilimi tun daga tsumman jego har zuwa kabari” – Hadith

“Da jahilci da ka firci 'yan gida daya ne” “Wanda duk yak e son jin dadin duniya ya nemi ilimi” – Hadith

“Mutane zasu zo maka don neman ilimi daga sassa dabam-dabam to ka koyar da su kyawawan dabila

(halaye)” – Tirmami

“Ku yi ilimi kuma ku kayarda wasu” – Hadith

“Neman ilimi wajibi ne da musulmi, maci ko namiji” - Hadith ya zama mai amfani

“Ilimi iri biyu ne - wanda yake shiga zuciya da harshe. Dayan kuwa yak an tsaya ne a harshe kuma zai bada

shaida akan mutum a gaban Allah” – Darmi

Lakabin Jadawali: Ra'ayoyi akan Ilimantar da 'ya mace

Ra'ayi A kiristanci A musulunci

Matashiya daga Tarihi da

da ma can akan nuna bambanci ga 'yaya

mata wajen neman ilimi amma daga baya

Ilimin addinin musulunci ya rigayi na boko a

arewancin Nigeria kuma an fi fifita karatun

Page 30: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

28 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Al'ada sai ana kangesu ga kwasa-kwasai kamar

aikin jinya karantarwa da ilimin kula da

tattalin gida.

Ilimin da akan baiwa 'ya'ya mata akan

kebe shi ne kawai don yara mata masu

fama da larura.

Makaman kiristoci masu wa'azi sune suka

jawo ra'ayi akan ilmantar da ya a arewa

Kaduna, musamman a wurare irin wusasa

Zaria da wasu wuraren da kiristoci suke

da rinjaye.

'ya'ya maza akan na mata a limin addinin

da na boko.

Kuma akan bambanta Ilimantar da ‘ya’ya maza, tunda da namiji shi aka fi nuna gata.

Ita 'ya mace an hana mata samun ilimin

boko tunda ba'a bata dama ba.

Cutarwa da rashin Ilimantar da 'ya'ya mata ya kanyi a halin zamantekwa da tattalin arziki

Lakabin Jadawali: Cutarwa da rashin Ilimantar da 'ya'yan mata ya kanyi a halin zamantakewa da tattalin arziki

Physical & Emotional Health Sexual Economic

Rashin Iya Kwalliya

Raina kai

Rashin hada kafada da

sa’oi

Kalubale wajen iya

zaben abinci

Rashin kulawa da

tsabta

Saurin tsufa

Tsumburewa

Rashin samun

saduwa/tozartawa

Rashin iya tantance

Rashin samun kulawa ta

fuskar lafiya

Yawaitar aiki ga matasa

Rashin kamun kai

Auren-wuri

Yawaita dogara akan iyaye ko

miji

Talauci

Bannetar da

Rashin daidata wajen jinsi

Page 31: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

29

Dokoki da Kudurori na zamani masu alaba da Ilimintar da mata

Dokokin da zamu iya dogara da su sun hada da:

Kundin tsarin mulkin Nigeria, 1999

Kudin taon majalisar dokokin duniya akan hakkokin yaya na, 1989

Kundin hadakar kasashen Afrika akan hakkoki da jin dadin yaran Afrika, 1990

Dokokin hakkokin yara na shekarar 2003

Dokokin yara da matasa: na 1958

Kundin Tsarin Mulkin Nigeria (CRFN), 1999

Kundin baiyi bayani harara ba akan manufar yara ko matasa a karkashin bangare na biyu (II) da na hudu (IV),

tanadin kundin daya daga danganci matasa yayi ne akan gudanar da sharia akan yar da basu isa hukunci ba,

kuma wannan bai yi daidai da hakkokin yara ko nauyaye-nauyayen da suka hau kansu ba. Saboda haka ke nan

akwai gibi dangane da hakkokin yara. Wannan dalili shine ya kasa aka zartas da dokar kanana yara a majelisar

kas, bayan zazzafar muhawara a shekara 2003. Masalolin da hakkokin yara suna karkashin dokokin da jihohi kanyi

ne a kundin mulki daidai da babamnce-babance da bukatunda ko wannensu. Sai dai abin tsoro ga irin wannan

tsara shine ana iya yiwa wannan dama karan tsaye.

Sashe na 17 (3) (f) na kundin yayi tanajin kare matasa daga duk wani irin tauye hakki da kuma sakaci da

bukatansu na kulawa da neman arziki. Haka sashe na 18 ya nemi gwamnatoci da sa harkata akalarsu ta tabbatar

da samun daidai to da cikkakiyar damar samun ilimi a dukkan matakai ilimi. Sashe na 42 na kundin mulkin Nigeria

yana tabbatar da yancin rashin nuna bambancine akan bambancin jinsin mace ko namiji.

Page 32: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

30 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Kundin Majalisa Dinkin Duniya Akan Hakkokin Yara na (1989)

Wannan taron akan hakkokin yara ya samu amincewar zama na arbain da hudu a shekara ta 1989. Wannan yana

nuni da muhimmiyar nasarar da aka samu wajen tabbatar da hakkokin yara. Gabatar da wadannan hakkoki a taro

wanda ya hada mababantan ra’ayoyi irin wannan yayi nuni da muhimmancin al’amarin da duniya ta amince dashi wanda duk wadanda suka sa hannu akan daftarin suka amince dasu sanya shi acikin dokoki da kudurorin

kasashensu. Tushen wadannan hakkokin sun hada da kare rayuwar kanana yara, inganta kiwon lafiya da bada

daman na samun ilimi da kuma kare yaran daga danniya, ayyukan wahala da fade.

Hakama an karfafa cewar hakki ne na kowane yaro a samar mishi dama da yanayin da zai tabbatar masa da

samuwar rayuwa ingantacciya. Kuduri na 3 (1) na hakkokin yara yayi tanadin cewa: “a duk wani abin daya shafi yara wanda wani mutum, hukuma ko wata ma’aikata mai zaman kanta, kotu ko majalisar dokoki, lallai suyi la’akari da abinda ya shafi yara a matakin farko. Nigeira ta runggumi wannan kundi a shekarar 1991.

Kundin Hakkokin da Kare Walwala Da Jindadin Yara Yan Africa

Wannan kundi ya amsa kiraye kirayen taro na 44 na Majilisar Dinkin Duniya na shekarar 1989. Yankin Africa ta

amince da kundin hakkoki da kare walwalar yara ´yan Africa na taron shugabanin Kasashen Kungiyar Hada kan

Africa a shekarar 1990. Kundin ya jaddada musamman baiwa al’adun Kasashen Kungiyar Hada kan Africa a

kyakkyawan karin karfi wadanda zasu taimakawa cigaban yara ´yan Africa. Kari da karau ma kundin yana kira da

karya guyawun al’adun da zasu cutar da lafiya ko matsayin yara.

Dokar Yancin Yara ta Shekarar 2003

Wannan doka ta samune saboda aiwatar da dokokin kasa da kasa (watau taron Majalisar Dinkin Duniya akan

Hakkokin Yara da taron Kungiyar Hada kan Africa. An tabbatar da dokar yancin yara a fiye da kasashe 23 har da

Tarayyar Nigeria, amma yawancin jihohi nata fama da yakin aiwatarwa. Jihar Kaduna ma tana daga cikin jihohin da

basu mayar da dokar ta jiharta ba.

Page 33: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

31

Sashe na 1 na Dokar Yara (CRA) ya tabbatar da cewa “a duk abinda ya shafi yara wanda wani mutum, hukuma ko wata ma’aikata mai zaman kanta, kotu ko Majilisar Dokoki, lallai ne su yi la’akkari da abinda ya shafi yara a

matakin farko.

Sashe na 10 (1) (CRA) ya tabbatarda cewa “ ba’a yarda a nunawa yaro ko wane irin bambanci ba saboda kasancewarsa dan wata al’umma ko wata kabila ko saboda asalinsa, jinsinsa, addininsa ko ra’ayinsa na siyasa”. Wannan yayi daidai da sashe na 42 na Kundin Mulkin Tarayyar Nigeria.

Sashe na 3 na hakkokin yara (CRA) ya cigaba da cewa “tanajin da aka kunsa a bangare na hudu IV na kundin tsarin mulkin Nigeria da duk wani tanajin daya biye masa a kundin mulkin kasa wanda yake da alaka da

muhimman hakkoki, a iya aiki dashi kamar yadda aka anbace shi kai tsaye a cikin kundin.

Sashe na 15 (1) na hakkokin yara (CRA) yayi tanajin cewa: “duk yaro yana da yanci, lallai ne ya samu ilimin da kowa yake samu, kuma alhakin gwamnatin Nigeria ne ta bada wannan ilimin”. Karamin sashe 2-4 ya dora ma iyaye

nauyin tabbatarwa ´ya´yansu sun kammala ilimin gaba da firamare, kuma inda yaro/yarinya suka kasa kammala

ilimin sakandare, lallai ne a koya masu sana’ar da ta dace kuma a samar masu duk abinda suke bukata don koyar

sana’ar. Idan aka kasa baiwa yaro wannan hakki, ana iya fuskantar horo. Hukuncin farko tozorta mutum da sashi aiki a unguwa. Horo na biyu, tarar dubu biyu N2000 ko zaman kaso na wata biyu ko duka biyun’. Idan aka sakeyi horon abinda ba zai fi dubu biyar N5000 ba ko zaman kaso na wata biyu ko duka biyun.

A sashe na 2 na kundin hakkokin yara (CRA) ‘ba wanda aka yarda yayi aure idan ya gaza shekara 18. Idan kuma aka yi auren, doka bata yarda da shi ba ta kowane hali”. Duk auren da wani mai shekara kasa da shekara 18 yayi

bai dauru ba. Don haka ne ake yawan karfafa mussamman a wannan zamani lallai ne dukkan yankasa su sami

ilimi.

Sashe na 22 – (1) (CRA) ba’a yarda wani mahaifi ko uban riko ko wani dabam ya kulla yarjeniya aurar da karamar

yarinya ba ga wani (2) irin wannan yarjejinyar ya sabawa karamin sashe (1) wanda ya haramta irin auren.

Page 34: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

32 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Sashe na 23 (a) Duk mutumin daya auri karamar yarinya don yarjajeniya, ko (b) da wanda aka baiwa rikon yarinyar

da aka aura, ko (c) wanda duk ya aure yayata auren yaro (d) ko ya bar wasiyyar auradda karamar yarinya, ya

aikata laifi kuma za’a iya zartar da hukuncin tarar N500,000.00 (naira dubu dari biyar) ko zaman jarun na tsawon shekaru biyar ko kuma duka biyun.

Sashe na 33 na Hakkokin Yara (CRA) yace: idan mutum ya ki sanya yaro a makaranta, sannan ya sanya shi yin

aikatau. Za’a horo na tarar N500,000.00 ko zaman kurkuku na shekara biyar, ko duka biyun.

Sashe na 32 na hakkokin yara ya tanaji shekaru 14 ga masu fade ko amfani da mace bata hanyar da ta dace ba.

Dokar Kanana Yara da Matasa ta Shekarar 1958

Wannan doka tana aiki a jihohin da ba’a zartar da Dokokin Hakkokin Yara ba. Dokar na aiki akan, hakkoki da walwalar yara. Sashe na 2 na dokar yayi bayanin cewa yaro shine wanda bai kai shekara goma sha hudu ba,

kuma matashi shine wanda yake tsakanin shekara 14-17. Ana iya kafa hujja da cewa baiwa yarinya ilimi yana

taimakawa a wajen maganin talauci, tunda yarinyar da take makaranta bata yin auren-wuri ba tare da amincewarta

ba. Takan kuma tserewa tarkon mutuwa wajen haihuwa kuma takan haifi yara masu koshin lafiya. Irin wannan

mata ce takan tabbatar da ‘ya’yanta sunyi karatu.

Auren-wuri kan jawo karancin ma’aikata, tunda yawanci yara masu aure a wannan lokacin basu kammala karatunsu, kuma basu yin aiki sai dai dogara da samun miji ko dangi. Idan haka ta cigaba yakan shafi neman arziki

a wajen mace da wadatar kasa baki daya. Idan aka yiwa yarinya auren wuri, yakan hanata damarta ta yin ilimi.

Idan yarinya ta sami ilimi, za’a samu koshin lafiya ga al’umma masu biyowa. Idan mace bata yi ilimi ba ta kan zama

larura ga iyayenta da mijinta daga karshe ma ‘ya’yanta, idan mijinta ya rasu.

Page 35: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

33

Muhimmancin Samar da Sana’a A Rayuwar Mata Masu Matsakaitan Shekaru

Sashe na

bakwai 7

Page 36: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

34 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Idan za’a tattauna muhimmancin samar da sana’a a rayuwar mata masu matsakaitan shekaru yana da muhimmanci a fara da tambayar “Menene Samar da Sana’a?”

Samar da sana’a ga mata: Cibiyar bincike ta kasa da kasa akan sha’anin mata (ICR) ta fassara cewar ʺsamar da sana’a itace dabarar da mata kanyi domin kawo wa kansu canji domin samar da daidaito sakanin mata da mazaʺ.

Duk da haka dai karfafawa mata da samuwar wadata – wanda sune rabin masu aiki na duniya – ba hanya ce

mai zaburar da samun arziki ba kawai, a’a harma da habaka samuwar yanci ga mata.

Idan gwamnatoci, ‘yan kasuwa da al’umma suka tallafawa mata da sana’oi kuma akayi hobbasa wajen kawar da rashin daidaito, kasashe masu tasowa zasu samu karancin addabar talauci.

Daukacin kasashe ma zasu kara samun damar kara karfi a harkokin cinikayya na duniya.

“Wadanne Matakai ne za’a dauka don Samar da Sana’oi ga Mata masu Matsakaitan Shekaru?”

A gano inda matsaloli suke

A zabi al’ummar da za’a taimakawa

A tantance yara matan ta sanin sunayensu, gidajensu, mazauninsu, wadatansu da matsayin iliminsu

A tsara irin sana’oi da suka dace dasu – (tsari da kasafin kudi)

A jarraba abin da yammatan zasu iya

A samo kudade

A aiwatar kuma a sa ido a kan sana’oin da ake yi.

Page 37: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

35

A ilimantar da masu sana’oi akan dogara da kansu

A karfafa musu guiwa su koyi sana’oi kamar dinki, girke-girke, fasahohin hannu da makamantansu

A koya musu dabarun tsarawa da kafa wuraren yin sana’oi A samar da hanyar samun tallafi

Kwarewa

Tsararurrun bita

Wayar da kai ta hanyar karawa juna ilimi, don ‘yanmata

Tallabin kudi daga gwamnati ga ‘yanmata

Neman goyon baya da tuntuba a wajen masu ruwa da tsaki – Iyaye, al’umma da shugabanin addini

Samar da Sana’oi ga Yara Mata a Mahangar Addini

Mahangar Kiristanci

Yin sana’oi ga yara mata yana kore talauci daga gidajensu (kamar Dokar Dorcas-Ayyukan Manzani: 9:36-42)

Yin sana’a kan sanya yarinya dogara da kai Yin sana’a kan sanya yarinya ta zama mai aiki tukuru (kamar Tabitha a Lydda-Ayyukan Manzani: 9:36-42)

Mahangar Musulunci

Hakki ne akan iyaye su samar da sana’oi ga ‘ya’yansu

Ilimantar da mata ilimantar da al’ummane – misali Sayyida Khadija yar kasuwa ce

Page 38: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

36 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Muhimman Sakonin Akan Ilmantar da Mata masu Matsakaitan Shekaru, Auren-Wuri, Kiwo Lafiya mai alaka da Haihuwa da Samar da Sana’oi

Sashe na

takwas 8

Page 39: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

37

Muhimman Sakonin akan Ilimantar da Mata Masu Matsakaitan

Shekaru, Auren- Wuri, Kiwon lafiya Mai Alaka da Haihuwa da koyar da

Sana’oi don Iyaye Maza da Mata, Yanmata da Shugabanin Addini da Mabiyansu

Lakabin Jadawali: Muhimman Sakonin ga Iyaye Yan Mata da Shugabanin Addini: A Mahangar Kiristanci

Rukuni Sako akan ilimantar da mata masu matsa- kaitan shekaru

Sako akan auren-wuri ga mata masu matsa- kaitan shekaru

Sakon akan koyar da sana’oi ga mata masu matsakaitan shekaru

Sako akan kiwon lafiya mai alaka da haihuwa ga mata masu matsa- kaitan shekaru

Iyaye (Maza da mata)

Idan aka baiwa ‘ya mace yancinta na samun ilimi muhi- manci, kowa zai amfana.

Ilimin ‘yar’uwar annabi Musa ne ya hana a kasheshi

(Fitowa 2: 7-8)

Auren wuri tozartawa

ce ga ‘ya’ya.

Auren wuri abokin

gaban zaman lafiya ne

a rayuwar aure.

Auren wuri ya kan

hana kulawar iyaye.

Auren wuri yana

gaggauta tsufa.

Auren wuri yakan

haddasa jin kaskanci.

Auren wuri ya kan

gigita rayuwar yara

Samar da sana’a ga

yan mata ya kan kore

talauci daga gida

(Misalin Dorcas -

Ayyukan manzani 9:

36-42)

Samun sana’a ga

yanmata yakan sanya

su iya rikon gida.

Samar da sana’a ga

yanmata yakan sa su

zama masu dogara da

kansu.

A matsayin iyaye a

rika tattauna hadarin

da ke tattare da kiwon

lafiya mai alaka da

haihuwa.

Iyaye su rika koyawa

ya’yansu yadda ake

kumsa kun-zugu

(Misalai 22: 6)

Page 40: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

38 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

mata.

Auren wuri kan jawo

hatsaniya a gida.

Yarinya mata

Budurwar da bata

yi karatu ba ne ga

al’umma.

Jahilci ba cuta ne

ba kadai, a’a

takura ce gaga-

ruma.

Neman ilimi

hakkin ki ne ba

wai ganin dama

ba ne.

Auren wuri yana

warga- nauyi za

mutunci mutum.

Auren-wuri yakan

hana cimma buri.

Auren wuri yak an

haifar da hatsaniya a

cikin gida wani lokaci

ma ya jawo saki –

Allah kuma baya son

saki (Malachi 2: 16)

Auren wuri kan sa a

tsufa da wuri.

Auren wuri yakan

koyar da maula.

Auren wuri kan hana

kamun kai.

Idan kina da sana’a ki

kan samu karfin

zuciya.

Idan kika samu sana’a zaki zama maidogaro

da kanki.

Samun sana’a zaimata biyayya sa ki

zama mai kwazo

(misalin Tabitha a

Lydda (Ayyukan

Manzani 9: 36-42)

Tsabta cikon

addinance

(Korintiyawa 2:7:1)

Yara mata matasa su

rika yiwa iyayensu

biyyaya.

Shugabanin Ilimi shine abin

tinkahon ‘ya mace (Fitowa 2:

Auren wuri kan haifar

da yawan rabuwar

aure (Malachi 2: 16)

Auren wuri na haifar

da rashin kama kai

(Ibraniyawa 13:4)

Samar da sana’oi ga

yan mata kan sa su

sami tsayayyen

Page 41: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

39

7-8).

Ilimantar da ya’ya

mata abin tinkaho

a gaba (Fitowa 2:

7-8)

Ilimin ya mace

abin Al’fahari ne ga mazajensu

(Misalai 31:10-

31)

Auren wuri kan sa

mutum ya zama nauyi

akan mutane

Auren wuri na haifar

da rashin kama kai

(Ibraniyawa 13:4)

Lallai ne akan

al’umma suba ilimantar da yara

muhimmanci

Ilimin ya mace abin Al’fahari ne ga mazajensu (Misalai

3:10-31)

Auren wuri kan Jawo

karkataciyar fahimta

da yin halayen da

suka sabawa adini

Auren wuri na sanya

rashin tsayawar ra’ayi akan addini

Auren wuri kan jawo

karkatacciyar fahimta

da yin halayen da

suka sabawa addini

Samar da sana’oi gay an mata kan kishi

zuci.

ra’ayi Samar da sana’oi ga

yan mata kan sa

suyi kishin zuci

Page 42: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

40 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini Lakabin Jadawali: Muhimman sakoni ga Iyaye, yara mata da shugabanin addini – Mahangar Musulunci

Rukuni Sako akan ilmantar da yaya mata

Sako game da auren wuri gay an mata

Sako akan samarda sana’oi ga yanmata

Sako akan kiwon lafiya mai alaka da

Iyaye (Maza da mata)

A ilimantar da yaya

mata don tsira daga

azabar wuta (Taharim

66: 6)

Wanda duk yaci

jarrabar inganta

tarbiyyar yaya mata

da kyautata musu

zasu zama mishi

kariya daga azaba

wuta (Bukhari da

Muslim)

Idan mutu yayi raino

‘ya’ya mata har suka

balaga, Manzo Allah

yace (Mutumin) zai

Shiga Aljannah

A hadithin, manzo

(SAW) Yace: “idan mutum ya mutu

dukkan ayyukan

samun ladansa sun

A suratul Nisa 4:6

Allah yace:”Kuma

kuyi kiwon hankalin

marayu har sai sun

isa aure. Idan kuka

ga alamar shiriya

daga garesu ku

mayar da dukiyo- yinsu garesu

Nauyi ne akan iyaye

su samarwa yayansu

sana’a.

Idan aka ilimantar da

ya mace kamar an

ilmantar da al’umma

ne. Muna iya ganin

misali daga rayuwar

Sayyida Khadija

(matar manzo (SAW)

wanda ta kasance

‘yar kasuwace.

Duk musulmi

makiyayi ne kuma

Allah zai tambayi

kowa akan abinda ya

bashi kiwo.

Idan musulmi ya auri

yarinyar da bata

balaga ba anki ya

kusance ta har sai ta

balaga ta yi hankali

domin kaucewa

daukar cuta mai

alaka da haihuwa ko

mutuwar jarirai.

Page 43: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

41

yanke sai. Dai iri uku:

1. Sadaka mai

dorewa

2. Ilimin da ake

amfana dashi

3. ko da nagari da zai

rika yiwa iyayensa

addu’a

A hadithin Manzo

Allah (SAW) yace:

Dukkanku makiyaya

ne kuma zaka bada

bayani akan abinda

kuke kiwo, za’a tambayi magidance

akan yadda ya rike

gidansa. Mace, ma

za’a Tambaye ta

akan yadda tayi rikon

gidanta.

Ya mace Neman ilimi wajibi ne

akan namiji da mace

(hadith)

Masu tsoron Allah

Mafi kyawun samu

shine wanda mutum

yayi daga guminsa.

ʺAnnabi Dawuda ya

A kan kusance mace

ne, bayan ta yi tsarki –

Baqarah 2:222

Kar kuyi kusa da aikin

Page 44: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

42 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

acikin bayinsa sune

masu ilimi (Suratu-

Fatir: 35:28).

Yi karatu da sun

Ubangijinka wanda

yayi halitta, ya halicce

mutum daga guda jini

(Suratu-Alaq 96:1-5)

Shin wanda suka sani

da wadanda basu sani

ba sa yi daidai?

Suratul- Zumar: aya ta

tara.

Lukman-ul Hakim ya

sifanta (ilimi da haske)

ya gargadi dansa da

ya rika kusantar

malamai. Saboda

Allah yana haskaka

zuciya da Ilimi ne

kamar yadda Allah

yake raya Kasa da

ruwan sama (Muwatta

Malik- Littafin Ilimi)

Ka nemi ilimi, kuma ka

kasance yana ci

daga aikin da yayi

daga hannunsaʺ

da zai jawo sha’awar zina, yin haka alfasha

ne, kuma fadawa

mumunan tafarki ne

(Qurani)

Page 45: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

43

koyawa wasu shi

(Hadith)

Shugabani Wanda yake son

alherin duniya ya

nemi ilimi. Wanda

yake so alherin lahira

ya nemi ilimi, wanda

ya yake son alherin

duniya da na lahira ya

nemi ilimi

Tawadar malami ta fi

jinin shahidi daraja

(Hadith)

Ilimine a gwama

furuchi ko aiki.

A nemi ilimi koma a

karantar da wasu

Masu tsoron Allah a

cikin bayinsa sune

masu ilimi

Malamai sune

magadan annabawa

Dukkanku makiyaya

ne kuma za’a tambayi kowa akan

abin kiwon sa.

Shugabanni su rika

yin wata sana’a.

Yafi ga mutum ya

dauki gatari yayi itace

akan ya rika yin

maula

Page 46: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

44 Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

Danfare

Dokoki ne zamani da kudurori akan auren-wuri

Rukunonin Kiristoci da Musulmi sun yi nuni da babu dokoki ko kudurori, amma akwai niyyar yin haka – Misali

– Dokokin hakkokin Yara.

Tsare – Tsare (Idan da akwai) Masu Neman Sani/Sasanta Tasirin Auren-Wuri Akan Mata Masu Matsakaitan Shekaru

Collective Action for Adolescent Girls Initiative (CAAGI)

Educating Nigerian Girls in New Enterprises (ENGINE) - (Mercy Corps)

Women’s Rights Advancement and Protection Alternative (WRAPA) Observatory Steering Committee (OBSTEC) – Nigeria Stability and Reconciliation Programme (NSRP)

UNICEF

The Church, Preaching from pulpits

Girl Guides

WIC

Page 47: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

Inganta yin zabi da bada dama ga ‘Yan mata masu Matsakaitan Shekaru’: Kundin aiki ga

Shugabannin Addini

45

Kammalawa

1 Wasu daga cikin shugabanin addini suna

bada shawarar ganin mata masu matsakatan shekaru sune masu shekara daga 9-19, ko 12-19, ko 12-20 and 14-19. Wasu kuma suna da ra’ayn shekaru 9 sun yi karanchi kwarai.

2 Wasu mutane suna bada shawara da a

canza amfani da jumtar auren wuri saboda bas hi da dadi ga addinin musulunci. Wasu shugabain san karbi haka sai dai sun bukaci da a tantance daga inda shekaru balagar zasu fara.

3 Don samun bayanai daga ma’ajiyar dinkin

duniya ta 2016 http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=SP.POP.0014.TO.ZS&country=NGA (an samu ranar 22

nd October, 2016

4 Kyari and Ayodele, 2004. Implications of

Early Marriage in Northern Nigeria: Options for Policy Making by Simbine and Aluko accesses at: http://www.drpcngr.org/attachments/article/67/Simbine_Aluko%20Consortium%20paper.pdf on October 15, 2016

5 Simbine And Aluko “Ilmplications of Early

Marriage in Northern Nigeria: Option for policy making” accessed at

http://www.drpcngr.org/attachments/article/67/Simbine_Aluko%20Consortium%20paper.pdf on October 15, 2016

6 Kyari, V.A and J. Ayodele (2014) The

Socio-Economic Effect of Early Marriage in North – Western Nigeria. Mediterrean Journal of Social Science. Vol 5 No 14. Pp. 582-592 accessed at http://www.mcser.org/journal/index.php/mjss/article/viewfile/3190/3145 on October 16, 2016

7 Matan kwarai “Insights into Early Marriage

and Girls’ Education in Northern Nigeria” edited by Paulina Makinwa Adebusoye accessed at http://www.ungei.org/files/innovators.pdf on October 16, 2016

8 Referenced from the Faith Effect – A

Facilitator Manual to Train Muslim Faith Leaders by Centre for Interfaith Action on Global Poverty

Page 48: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through
Page 49: Kundin aiki ga Shugabannin Addini - WordPress.com · Muna kira da ku hada kai damu. christianaid.org.uk Cover photo: Adolescent girls should be given the opportunity to thrive through

England and Wales registered charity number. 1105851 Scotland charity number. SC039150 UK company number. 5171525 Registered with The Charity

Commission for Northern Ireland NIC101631 Company number NI059154 Republic of Ireland Charity Commission number 20014162 Company number

426928. The Christian Aid name and logo are trademarks of Christian Aid © Christian Aid. Christian Aid is registered with the National Planning

Commission of Nigeria.

Tuntuba

Christian Aid Nigeria Plot 802 Ebitu Ukiwe Street Off Mike Akhigbe Street

Jabi Abuja +234 (0) 703 255 9282

[email protected]

christianaid.org.uk/nigeria

@CAID_Nigeria