Kunstenaressen in de hedendaagse kunst

Bronnenbundel VWO 6

InhoudsopgaveInleiding Marlene Dumas Judy Chicago Berlinde de Bruyckere Cindy Sherman 2 Beeldende opdrachten

Tijdsindruk

Literatuurlijst

1

blz. 2

blz. 4

blz. 10

blz. 14

blz. 18

blz. 21

blz. 22

blz. 24

Deze bronnen bundel behandelt vier kunstenaressen uit de hedendaagse kunst die zich bezig houden met het onderwerp engagement. Dit is ter voorberieding op het vwo6 examen, algemenekunstgeschiedenis.

engagement zelfst.naamw.Uitspraak: [ɑŋgaʒə’mɛnt]Verbuigingen: engagement|en (meerv.)1) situatie dat je je ergens bij betrokken voeltVoorbeelden: ̀ Het engagement van werknemers is belangrijk maar niet vanzelfsprekend.`,`sociaal en maatschappelijk engagement` Synoniem: betrokkenheid Naast de informatie over de kunstenaressen, wordt ook een of meerdere kunstwerken behandeld, de context en hun vorm van engagement. Hierover zullen vragen gesteld worden die overeen komen met het niveau van examenvragen. Achter deze syllabus staat een bronnen lijst en een tijdlijn van de beeldende kunst vanaf 1945. Ook is hier een lijst van stromingen met uitleg te vinden. In deze syllabus bespreken we een kunstenares die sociaal engageerd is en drie kunstenaressen die zich bezig houden met het thema emancipatie.

Deze 4 kunstenaressen zijn belangrijke figuren in de hedendaagse kunst. Ze hebben uitgesproken kunststijlen en houden zich alle vier bezig met het thema engagement. Het werk van deze kunstenaressen roept op of daagt uit tot interactie en tot uitwisseling van meningen.

Inleiding

2

Marlene Dum

as

Marlene DumasMarlene Dumas is een Zuid-Afrikaanse schilder. Ze woont en werkt in Amsterdam en exposeert ook in Neder-land en andere grote steden. Ze staat bekend om haar tekeningen en aquarellen van voornamelijk mens figu-ren. Er zijn veel grote werken te zien van verdunde inkt met vloeiende vormen. Dumas werkt veel met thema’s zoals kinderen, geweld en seksualiteit. Marlene Dumas in haar context

Bron 1. filmpje: Bekijk het Art tube filmpje over Marlene Dumas en haar tentoonstelling ‘ Image as a Burden’ http://www.arttube.nl/nl/video/Stedelijk/Marlene_Dumas

1. De curator van ‘ Images as a Burden’ heeft het over het feit dat Marlene Dumas opgegroeid is met alleen kranten en tijdschriften die haar een blik op de wereld gaven. Hoe komt dit terug in het werk van Dumas? Noem in je antwoord één voorbeeld. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Marlene Dumas als Kunstenares Bron 2. intervieuw: Marlene Dumas: ‘ Pas in Amsterdam begon ik ideeen te ontwikkelen over mijn eigen kunst’ Afkeer van psychologiserenIn haar werk is dat leven nadrukkelijk terug te vinden, maar dat is geen onderwerp waarover Dumas graag spreekt. Ze schilderde weliswaar haar dochter Helena regelmatig, en ook haar eigen jeugd komt vaak voorbij; zo zijn ‘The teacher (Sub A)’ en ‘(Sub B)’ uit 1987 gebaseerd op twee klassenfoto’s uit de jaren zestig.

4

Maar Dumas heeft, bondig gezegd, een afkeer van identificeren en psychologiseren. ‘Wat kan ik erover zeg-gen? Mensen gaan er bijvoorbeeld nogal makkelijk van uit dat Zuid-Afrika en de apartheid mijn belangrijkste inspiratiebronnen zijn geweest. Als je daarover iets zegt, gaat dat een eigen leven leiden. Zo wordt het steeds moeilijker om mijn werk onbevangen, zonder vooroordeel, te bekijken.’

Ze heeft lang moeten uitleggen dat ze niet alleen uit het Zuid-Afrika van de apartheid komt. ‘Ik heb er ook veel geleerd. Over schilderen en over kunst in het algemeen. Het was mijn theoretische periode: van alles in me opnemen en overal aantekeningen van maken. Pas in Amsterdam begon ik ideeën te ontwikkelen over mijn eigen kunst. Toen bleek ik in staat te zijn die ideeën te vertalen naar de praktijk.’

http://www.parool.nl/parool/nl/12/CULTUUR/article/detail/3737888/2014/09/04/Marlene-Dumas-Pas-in-Amsterdam-begon-ik-ideeen-te-ontwikkelen-over-mijn-ei-gen-kunst.dhtml

2. Behalve uit de media haalt Marlene Dumas ook inspiratie uit haar eigen leven. Hoe moet er volgens haar naar kunst worden gekeken? ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5

Marlene Dumas en haar kunst

In het filmpje van bron 1. heeft de kunstenares het ook over haar kunstwerk ‘ Image as a Burden’ , tevens de naam aan de hele tentoonstelling werd gegeven. De curator van de tentoonstelling zegt over dit kunstwerk dat het naast een liefdes plaatje ook verwijst naar de pietà uit de kunstgeschiedenis.

Figuur 1: Marlene Dumas(1993), Image as a burden, geraadpleegd via: http://www.stedelijk.nl/tentoonstellingen/marlene-dumas-the-ima-ge-as-burden

Figuur 2: Michelengelo (1498-1499), Pieta, geraad-pleegd via: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Michelangelo’s_Pieta_5450_cropnclea-ned_edit.jpg

3. Noem een inhoudelijke overeenkomst tussen de twee werken?....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4. Wat is een duidelijk inhoudelijk verschil?....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6

Marlene Dumas en haar engagementBron 3. intervieuw: Marlene Dumas: ‘ Pas in Amsterdam begon ik ideeen te ontwikkelen over mijn eigen kunst’

Aan schilderen komt Dumas momenteel niet toe, maar voor het retrospectief ‘The image as burden’, vanaf zaterdag in het Stedelijk Museum, heeft ze nog wel enkele kleinere werken gemaakt: nieuwe portretten voor ‘Great men’, een serie portretten van vermaarde homoseksuele mannen waarvan de eerste delen in het voor-jaar van dit jaar naar buiten kwamen en waarmee de kunstenares stelling neemt tegen de intolerante wetge-ving jegens homo’s in Rusland.

(...) In de ‘Black drawings’ uit 1991-1992 zijn 111 tekeningen in een blok gegroepeerd tot één werk. Het zijn te-keningen in Oost-Indische inkt van gezichten van allerlei zwarte mensen: mannen en vrouwen, oud en jong, ieder met eigen individuele trekken en een eigen uitstraling. De ‘Black drawings’ zijn een verzet tegen het idee dat individuen als groep zijn weg te zetten.

Voor Dumas kleeft aan de ‘Black drawings’ ook een ander verhaal. Zij ging die kleinere tekeningen maken om-dat ze destijds ander papier in huis had, dat door een vriend was achtergelaten. Het andere formaat leidde tot nieuw werk. ‘Ik ontdekte dat ik een heel andere vorm van concentratie nodig had. Dat leidde tot een nieuw resultaat. Het was ook het eerste werk waarin ik een grote hoeveelheid zwarte inkt heb gebruikt. Ik bedoelde het in die zin niet als een politiek statement. Het is ook een eerbetoon aan zwart als kleur.’

http://www.parool.nl/parool/nl/12/CULTUUR/article/detail/3737888/2014/09/04/Marlene-Dumas-Pas-in-Amsterdam-begon-ik-ideeen-te-ontwikkelen-over-mijn-eigen-kunst.dhtml

Bron 4. filmpje: What the Art!? aflevering over Marlene Dumas en haar tentoonstelling images as a burden in het stedelijk museum. http://www.arttube.nl/nl/video/Stedelijk/WTA_Dumas

7

5. Lees de bron over Dumas en engagement en bekijk het fimpje van bron 4. De kunstenares heeft het over haar sociale betrokkenheid bij de problemen in de maatschappij. Het schilderij van Bin Laden zou je wel en niet onder die betrokkenheid kunnen scharen. Beargumenteer waarom dit wel een geëngageerd schilderij is. ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Geef één argument voor het tegendeel.

.................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................

8

Cindy Sherman

Cindy ShermanCindy sherman is een Amerikaanse kunstenares die opgroeide in Long Island New York.Ze heeft schilderkunst gestudeerd aan de State Universety College in Buffalo. Maar al gauw ontdekte ze dat het schilderen haar minder mogelijkheden bood en ging ze over op fotografie. Cindy Sherman maakt veelal foto’s waarop ze zelf de hoofdpersoon is. Massa media zijn van grote invloed geweest op haar werk.

Cindy Sherman en haar contextBron 5. artikel:CINDY SHERMAN SYNOPSIS

Cindy Sherman is a contemporary master of socially critical photography. She is a key figure of the “Pictures Generation,” a loose circle of American artists who came to artistic maturity and critical recognition during the early 1980s, a period notable for the rapid and widespread proliferation of mass media imagery. At first painting in a super-realist style in art school during the aftermath of American Feminism, Sherman turned to photography toward the end of the 1970s in order to explore a wide range of common female social roles, or personas. Sherman sought to call into question the seductive and often oppressive influence of mass-media over our individual and collective identities. Turning the camera on herself in a game of extended role playing of fantasy Hollywood, fashion, mass advertising, and “girl-next-door” roles and poses, Sherman ultimately called her audience’s attention to the powerful machinery and make-up that lay behind the countless images circulating in an incessantly public, “plugged in” culture. Sexual desire and domination, the fashioning of self identity as mass deception, these are among the unsettling subjects lying behind Sherman’s extensive series of self-portraiture in various guises. Sherman’s work is central in the era of intense consumerism and image proliferation at the close of the 20th century.

http://www.theartstory.org/artist-sherman-cindy.htm

7. Hoe wordt het werk beïnvloed door de tijd waarin de kunstenares leeft?

.................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................

10

Bron 6. Artikel:De duizelingwekkende portrettengalerij van Cindy Sherman

Shermans kaleidoscoop van identiteiten en portretten is al jaren voer voor postmodernisten. Je kunt op haar oeuvre heel het postmoderne jargon loslaten: identiteit is een illusie, authenticiteit is een verdoold geraakt begrip, je bestaat slechts als gevolg van de blikken die anderen op je werpen, en in een ondoordringbare en uiteindelijk niet-bestaande werkelijkheid is elke poging jezelf te portretteren gedoemd te falen.

http://www.volkskrant.nl/dossier-archief/de-duizelingwekkende-portrettengalerij-van-cindy-sherman~a3249319/

8. De schrijver van dit artikel zegt dat Cindy Shermans werk onder het post modernisme valt. Hierbij noemt hij: ‘Identiteit is een Illusie’ Waarom is de uitspraak ‘identiteit is een illusie’ te betrekken op het werk van Cindy Sherman?..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Cindy Sherman als kunstenares Bron 7. filmpjeCindy Sherman: Fashion “exclusive” art21 https://www.youtube.com/watch?v=MtATCPCC8b8

9. Wat wil Cindy Sherman zeggen met haar werk?

...................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................

11

Cindy Sherman en haar kunst

figuur 3: Cindy Sherman(1978), Untitled Film Still #58 , geraadpleegd via: http://media.guggenheim.org/content/arts_curriculum/masters/haun-ted_l1_z.jpg

figuur 4: Cindy Sherman(1978), Untitled Film Still #6, geraadpleegd via: https://artblart.files.wordpress.com/2012/05/moma_sher-man2012_untitledfilmstill6-web.jpg

10. Benoem twee aspecten die suggereren dat de twee kunstwerken van figuur 3 en 4 een film still zijn.

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

Bron 8. filmpje:Bekijk de video Cindy Sherman: Characters | ART21 “Exclusive” Art 21 Geüpload op 1 apr. 2011 https://www.youtube.com/watch?v=tiszC33puc0

11. In de video vertelt Sherman dat ze niet graag met modellen werkt en zelf liever voor de camera staat.Cindy Sherman speelt vaak de hoofdrol in haar werk maar waarom zijn Cindy Shermans foto’s geen zelfpor-tretten?

.................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................. 12

Berlinde de Bruyckere

Berlinde de BruyckereBerlinde de Bruyckere is een vlaamse kunstenaares. Ze maakt driedimensionale beelden, installaties en aqua-rellen. Haar sculpturen laten paardenlijven en lichamen zien gemaakt van was, hars, touw en verweerd leer of doek.

Berlinde de Bruyckere en haar contekstBron 9. filmpje:Een arttube filmpje over Berlinde de Bruyckerehttp://www.arttube.nl/nl/video/Gemeentemuseum/Berlinde_de_Bruyckere

Bron 10. artikel:Berlinde De Bruyckere: nu in S.M.A.K. Gent

Het lichaam en hoe dit lichaam zichtbaar kan lijden vormt het centrale thema in het oeuvre van De Bruyckere. Vandaag de dag zijn we bijna immuun voor lijden door de overvloed van afschuwelijke beelden die we via de massamedia binnenkrijgen. Berlinde De Bruyckere probeert ons met haar werk opnieuw gevoelig te maken voor het diepmenselijk, tijdloos lijden dat over heel de wereld gelijk is. Ze doet er ons naar kijken en bij stil-staan, maar legt de interpretatie van haar werk niet vast. Daarbij tast ze feilloos af hoever ze kan gaan in het visualiseren van fysieke en emotionele pijn.

http://www.onserfdeel.be/nl/blogs/detail/berlinde-de-bruyckere-nu-in-s.m.a.k.-gent-straks-in-gemeentemuseum-den-haag

12. Lees bron 10 en bekijk het filmpje van bron 9.In het filmpje van bron 9 heeft de kunstenares het over het feit dat haar vader een slager was en een ja-ger(vanaf 15:25 min.). Hoe zie je elementen uit de jeugd van de kunstenares terug in haar werk?

.................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................

14

Berlinde de Bruyckere als kunstenares Bron 11. artikel:Berlinde de Bruyckere

Haar werk laat zich voortdurend associëren met de dualiteit van liefde en lijden, dreiging en bescherming, leven en dood. Ook de materialen die de kunstenares gebruikt, weerspiegelen een dubbelzinnigheid die kenmerkend is voor de menselijke ervaring. De dekens in haar sculpturen beschermen en verstikken, de loden rozen verlei-den en vergiftigen, de bloemtapijten met begonia’s getuigen van bloei en verval. Onder de delicate en soms bedrieglijk lieve huid van haar werken, gaapt een beklemmende afgrond. Dood, angst en eenzaamheid zijn terugkerende thema’s die echter nooit losgekoppeld worden van leven, liefde en schoonheid. Ze gebruikt bewust herkenbare vormen waarmee ze de toeschouwer aan het denken wil zetten, met herinneringen wil opzadelen. Berlinde De Bruyckere legt de interpretatie van haar werk niet vast. Ze laat haar werk bewust open voor diverse interpretaties.

http://www.kunstbus.nl/kunst/berlinde+de+bruyckere.html

13. Hoe denk jij dat kunst volgens Berlinde de Bruyckere geïnterpreteerd moet worden? Gebruik een aspect uit bron 11 als argument.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

Berlinde de Bruyckere en haar kunst

figuur 5. Berlinde de Bruycere(2011-2012), Insite me III, geraad-pleegd via: http://www.gemeentemuseum.nl/files/styles/fullwidth/public/media/tentoonstellingen/2015/berlinde_de_bruyckere/rgb_mg_9242.jpg?itok=KOJSHnA4&c=a6b2e823a2a5c31216590626d-f53d28b 15

14. Bekijk het eerste gedeelte van het filmpje van bron 9 en figuur 5.Berlinde de Bruyckere geeft met dit werk een sterke tegenstelling weer. Noem deze tegenstelling.

.................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................

Berlinde de Bruyckere en haar engagement Bron 12. artiekel:Berlinde De Bruyckere: nu in S.M.A.K. Gent

ModellenModellen zijn niet zomaar lichamen voor Berlinde De Bruyckere. Dat blijkt niet alleen uit de titels van haar werken: geen Maria Magdalena, maar Hanne (2003) of de verwijzing naar de Portugese danser Romeu Runa in de tekening Romeu my deer (2010-2011) - het S.M.A.K. plant trouwens een performance met de danser. De Bruyckere benadert haar modellen of inspiratiebronnen met bijzonder veel respect en integreert niet zelden hun verhaal in haar werk. Zo creëerde ze de reeks The Wound (2011-2012) nadat ze in Istanboel vrouwen-portretten te zien kreeg van schijnbaar emotieloze moslima’s die hun littekens tonen. Hun tumoren waren op een andere foto te zien, netjes bewaard in glazen bokalen, uitgestald op tafels. De The Wound-reeks toont de kwetsuren die tegelijk vrouwelijke geslachtsorganen zijn, symbool voor vrouwelijke kracht en nieuw leven. Ze worden losjes omlijst door paardenhalters die op hun beurt verwijzen naar het temmen van het dier én naar de natuurkracht van dat imposante wezen.

http://www.onserfdeel.be/nl/blogs/detail/berlinde-de-bruyckere-nu-in-s.m.a.k.-gent-straks-in-gemeentemuseum-den-haag

15. Lees de tekst van bron 12 en bekijk het filmpje van bron 9 vanaf 13:15 min .Hoe geeft de kunstenares feminisme weer met het werk ‘ The Wound’?

.................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................

16

Judy Chicago

Bron 13. Arikel: Judy Chicago Biography

Born Judith Sylvia Cohen on July 20, 1939, in Chicago, Illinois, Judy Chicago is a famed artist, educator and writer, and a leading figure in feminist art. She first rose to fame and critical acclaim in the 1970s. As she later told LA Weekly, “I was raised in a family that believed in equal rights for women, which was very unusual for that time. The bad news was they never bothered to tell me that not everyone else believed in that, too.”

http://www.biography.com/people/judy-chicago-9246631v

Judy Chicago Judy Chicago werd geboren in 1939 als Judith Sylvia Cohen. Ze studeerde aan UCLA (in LA) en werd daar ook politiek actief. Al tijdens haar studie maakte ze kunst waarin sekse een belangrijke rol speelde. Haar toenma-lige docenten waren hierover niet altijd te spreken. Later verhuisde zij naar New York met haar geliefde. Na zijn overlijden voelde ze zich niet meer verbonden met de naam van haar man, maar wilde ze ook de naam van haar vader niet meer gaan dragen. Bovendien verafschuwde zij patriarchale structuren in de samenleving, daarom veranderde zij haar naam in Chicago. Als kunstenaar, auteur, feministische, opvoeder en intellectueel in de voorhoede van de nu wereldwijd Feminist Art beweging, is Judy Chicago een leider en model voor een kunst die er naar streeft naar sociale verandering te bewerkstelligen.Judy Chicago en haar context

16. Lees bron 13 Judy Chicago’s famillie geloofde in gelijke rechten voor vrouwen. Hoe kun je dit terugzien in haar werk?........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Judy Chicago als kunstenaresBron 14. Artikel: Judy Chicago American Painter, Sculptor, and Installation Artist Inspired by the women’s movement and rebelling against the male-dominated art scene of the 1960s, which lionized the Minimalist work of artists like Donald Judd, Chicago embraced explicitly female content. Creating works that recognized the achievements of major female historical figures or celebrated women’s unique ex-periences, Chicago produced a rich body of work that sought to add women to the historic record and, more generally, to enhance their representation in the visual arts http://www.theartstory.org/artist-chicago-judy.htm

18

17. Lees Bron 14, 15 en bekijk figuur 6 Naast dat Judy Chicago een belangrijke kunstenares is heeft ze ook op een andere manier haar feminisme getoond. Leg dit uit aan de hand van Figuur 6. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Judy Chicago en haar kunst

Figuur 6: Judy Chicago(1979), The dinner party, geraad-pleegd via: https://www.brooklynmuseum.org/eascfa/femi-nist_art_base/archive/images/376.1288.jpg

Figuur 7: Michelangelo(1726), Het laatste avondmaal, geraadpleegd via: http://www.desmaakvani-talie.nl/wp-content/uploads/2012/10/Laatste-Avondmaal-Eland-1024x512.jpg

18. Bekijk figuur 6 en 7 en noem een overeen komst tussen het werk van Judy Chicago en Michelangelo en noem twee verschillen.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Bron 15. Artikel: The Dinner Party (1974-79)

The Dinner Party is a monumental work of art, triangular in configuration, that employs numerous media, including ceramics, china-painting, and an array of needle and fiber techniques, to honor the history of wo-men in Western Civilization. An immense open table covered with fine white cloths is set with thirty-nine place settings, thirteen on a side, each commemorating a goddess, historical figure, or important woman. The table rests upon an immense porcelain floor comprised of 2304 hand-cast, gilded and lustred tiles on which are inscribed the names of 999 other important women. These names are grouped around the place settings to symbolize the long traditions of women’s achievements.

http://www.judychicago.com/gallery.php?name=The+Dinner+Party+Gallery

19

Figuur 8. Judy Chicago(1985), Birth tear – tear, geraadpleegd via: http://www.body-pixel.com/wp-content/uploads/2010/07/3_judy_birth_tear.jpg

19. Bekijk figuur 8. Hoe komt het thema het vrouwelijk geslacht terug in haar werk. Noem 2 beeldspecten en één inhoudelijk aspect........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

20

Beeldende opdracht 1. Jouw engagement in het 3DEngagement is een belangrijk onderwerp in de kunstgeschiedenis. Het houd in dat een kunstenaar zich betrokken kan voelen. Je ziet dat ze zich sociaal, politiek, utopisch of emancipatie gericht betrokken kunnen voelen. Hierbij kun je ook nog onderscheid maken tussen sub onderwerpen bijvoorbeeld: het feminisme, armoede, ouderen betrokkenheid, ideale samenleving.

Met deze opdracht onderzoek je hoe je jouw betrokkenheid beeldend kunt maken.De opdracht luid als volgt. Je kiest een onderwerp vanuit je eigen betrokkenheid. Hier maak je een beeldbank van aan. Deze beeld-bank bevat foto’s, kunstwerken, schetsen en informatie die betrekking hebben op jouw gekozen onderwerp. Vanuit deze beeld bank maak je schetsen, deze kunnen 2D en 3D zijn. Materiaal proeven zijn noodzakelijk voor het maken van het eindwerk. Het eindewerk moet duidelijk jouw engagement weergeven.

stap 1: Maak een beeldbank aan voor je gekozen onderwerpstap 2: Drie ideeën uitwerken met schetsen 2D/3Dstap 3: Materiaal proeven voor eind idee stap 4: Eindproduct creëren

Criteria:- De bovenstaande vier stappen moeten aanwezig zijn.- Het 3D eindwerk moet minimaal 30 cm hoog zijn.- Het eindwerk moet duidelijk jouw gekozen engagement weergeven, de vormgeving sluit aan bij jouw onderwerp- Materiaal en techniek goed toepassen

Beeldende opdracht 2. Van foto naar aquarel Maak een fotoserie met als onderwerp portret. Deze foto serie wordt vervolgens jouw inspiratiebron voor een aquarel. Laat je bij deze opdracht vooral inspireren door de fotografie van Cindy Sherman en de aquarellen van Marlene Dumas.

In deze opdracht onderzoek je de mogelijkheden van fotografie en aquarel en hoe dit op elkaar kan aansluiten. Bekijk werk van Cindy Sherman en maak aan de hand daarvan een serie portretten doormiddel van fotografie. Bekijk het werk van Marlene Dumas en maak materiaal proeven met aquarel. Dit houd in dat je experimenteert kleur, lijn dikte en transparantie. Maak een aquarel serie die geïn-spireerd is op de fotoserie die je eerder hebt gemaakt. De aquarellen hoeven niet foto realistisch te zijn, geef je eigen invulling.

stap 1: Maak een Fotoserie met als onderwerp portret.stap 2: Experimenteer met het materiaal aquarel.stap 3: Maak het eindwerk compleet met een serie aquarellen geïnspireerd op de fotoserie.

Criteria:- De bovenstaande drie stappen moeten aanwezig zijn.- Het eindwerk moet duidelijk aansluiten bij portret, maar originaliteit is gewenst. - Materiaal en techniek goed toepassen

21

1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987

Abstract expressionisme

Cobra

Pop art

Nouveau realisme

Minimale kunst

Conceptuele kunst

Arte povera

Multimedia kunst

figuur 9. Jackson Pollock(1950), Lavender Mist, geraadpleegd via: https://www.nga.gov/feature/pollock/lm1024.jpg jaartal

Tijdsindruk

Figuur 10. Karel Appel (1881) Geraad-pleegd via: http://www.artxplain.nl/files/7214/0381/4609/moderne-Kunst1945-heden_1.jpg

Figuur 11. Andy Warhol (1968), Black Bea, Geraadpleegd via: http://www.tate.org.uk/art/art-works/warhol-black-bean-p07242

Figuur 12. Jean Tinguely Geraad-pleegd via: https://powerofh.word-press.com/tag/jean-tinguely/

figuur 13. Wim T. Schippers(1962), pindekaasvloer, ge-raadpleegd via: http://www.boijmans.nl/images/even-ts/slides/560/LS_08-03-11-Wim_T._Schippers-05.jpg

figuur 14. Frank Stella(1959), Die Fahne Hoch, geraadpleegd via: http://uploads2.wikiart.org/images/frank-stella/die-fahne-hoch-1959.jpg

figuur 15. Mario Merz(1985), From Continent to Continent, geraadpleegd via: http://visual.uclae-xtension.edu/wp-content/uploads/2013/10/4_Merz_from_continent_to_continent_1985.jpg

22

1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987

Pop art

Minimale kunst

Conceptuele kunst

Arte povera

Multimedia kunst

Land art

Post modernisme

figuur 17. Christo(1971-95)Wrapped Reichstag, ge-raadpleegd via: https://annagravelle.files.wordpress.com/2010/01/101847-004-b8b7cbd0.jpg

figuur 16. Nam June Paik (1971) TV Cello, Geraadpleegd via: https://silpayamanant.files.wordpress.com/2011/03/tv-cello.jpg

figuur 18. Jeff Koons (1988) Michael Jackson and Bubbles, Geraadpleegd via: http://blogs-images.forbes.com/kathryntully/files/2014/06/jeffkoonsmichaelandbubbles.jpg

23

Literatuurlijst BronnenBron 1. Stedelijk Museum Amsterdam(2014, 25 oktober), Marlene Dumas: Image as a burden, [videobestand], geraadpleegd via: http://www.arttube.nl/nl/video/Stedelijk/Marlene_Dumas

Bron 2. Ronald Ockhuysen(2014, 4 september), Marlene Dumas:’ pas in Amsterdam begon ik ideeen te ontwikkelen over mijn eigen kunst’, geraadpleegd op 30 mei 2015, geraadbleegd via: http://www.parool.nl/parool/nl/12/CULTUUR/article/de-tail/3737888/2014/09/04/Marlene-Dumas-Pas-in-Amsterdam-begon-ik-ideeen-te-ontwikkelen-over-mijn-eigen-kunst.dhtml

Bron 3. Ronald Ockhuysen(2014, 4 september), Marlene Dumas:’ pas in Amsterdam begon ik ideeen te ontwikkelen over mijn eigen kunst’, geraadpleegd op 30 mei 2015, geraadbleegd via: http://www.parool.nl/parool/nl/12/CULTUUR/article/de-tail/3737888/2014/09/04/Marlene-Dumas-Pas-in-Amsterdam-begon-ik-ideeen-te-ontwikkelen-over-mijn-eigen-kunst.dhtml

Bron 4. Stedelijk Museum Amsterdam(2014, 2 oktober), What the Art?! Marlene Dumas, [videobestand], geraadpleegd via: http://www.arttube.nl/nl/video/Stedelijk/WTA_Dumas

Bron 5. Bonnie Rosenberg (2015. 3 juni) Cindy Sherman American Photographer, Geraadpleegd op 30 mei 2015 geraadpleegd via : http://www.theartstory.org/artist-sherman-cindy.htm Bron 6. Joost Zwagerman (2012, 2 mei), De duizelingwekkende portrettengalerij van Cindy Sherman, Geraadpleegd op 6 mei 2015, geraadpleegd via: http://www.volkskrant.nl/dossier-archief/de-duizelingwekkende-portrettengalerij-van-cindy-sherman~a3249319/

Bron 7. Art 21 (2011, 1 April) Cindy Sherman: Fashion “exclusive” art21 [videobestand], gerdaadpleegd via: https://www.youtube.com/watch?v=MtATCPCC8b8 Bron 8. Art 21 (2011, 1 april) Cindy Sherman: Characters | ART21 “Exclusive” [videobestand], geraadpleegd via: https://www.youtube.com/watch?v=tiszC33puc0

Bron 9. Gemeente museum Den Haag(2015, 12 mei), In het atelier van Berlinde de Bruyckere, [videobestand], geraadpleegd via: http://www.arttube.nl/nl/video/Gemeentemuseum/Berlinde_de_Bruyckere

Bron 10. Mirjam Devriendt(2014, 20 oktober), Berlinde De Bruyckere: nu in S.M.A.K. Gent, straks in Gemeentemuseum Den Haag, geraadpleegd op donderdag 21 mei 2015, geraadpleegd via: http://www.onserfdeel.be/nl/blogs/detail/berlinde-de-bruyckere-nu-in-s.m.a.k.-gent-straks-in-gemeentemuseum-den-haag

Bron 11. De kunstbus.nl, (datum onbekend), Berlinde de Bruyckere , geraadpleegd op 27-5-2015, geraadpleegd via: http://www.kunstbus.nl/kunst/berlinde+de+bruyckere.html

Bron 12. Mirjam Devriendt(2014, 20 oktober), Berlinde De Bruyckere: nu in S.M.A.K. Gent, straks in Gemeentemuseum Den Haag, geraadpleegd op donderdag 21 mei 2015, geraadpleegd via: http://www.onserfdeel.be/nl/blogs/detail/berlinde-de-bruyckere-nu-in-s.m.a.k.-gent-straks-in-gemeentemuseum-den-haag 24

Bron 13. Auteur onbekend (2013, 17 september ) Judy Chicago Biography, Geraadpleegd op 27 juni 2015, Geraadpleegd via: http://www.biography.com/people/judy-chicago-9246631v Bron 14. Sarah Jenkins (2015 3 juni) Judy Chicago American Painter, Sculptor, and Installation Artist, Geraadpleegd op 27 juni 2015 Geraadpleegd via: http://www.theartstory.org/artist-chicago-judy.htm Bron 15. Judy Chicago & Donald Woodman (datum onbekend) The Dinner Party (1974-79) geraadpleeg op 28 juni 2015, geraad-pleegd via: http://www.judychicago.com/gallery.php?name=The+Dinner+Party+Gallery

Afbeeldingen Figuur 1: Marlene Dumas(1993), Image as a burden, geraadpleegd via: http://www.stedelijk.nl/tentoonstellingen/marlene-dumas-the-ima-ge-as-burdenFiguur 2: Michelengelo (1498-1499), Pieta, geraadpleegd via: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Michelangelo’s_Pieta_5450_cropncleaned_edit.jpgfiguur 3: Cindy Sherman(1978), Untitled Film Still #58 , geraadpleegd via: http://media.guggenheim.org/content/arts_curriculum/masters/haun-ted_l1_z.jpgfiguur 4: Cindy Sherman(1978), Untitled Film Still #6, geraadpleegd via: https://artblart.files.wordpress.com/2012/05/moma_sherman2012_untit-ledfilmstill6-web.jpgfiguur 5. Berlinde de Bruycere(2011-2012), Insite me III, geraadpleegd via: http://www.gemeentemuseum.nl/files/styles/fullwidth/public/media/tentoonstellingen/2015/berlinde_de_bruyckere/rgb_mg_9242.jpg?itok=KOJSHnA4&c=a6b2e823a2a5c31216590626df53d28bFiguur 6: Judy Chicago(1979), The dinner party, geraadpleegd via: https://www.brooklynmuseum.org/eascfa/feminist_art_base/archive/ima-ges/376.1288.jpgFiguur 7: Michelangelo(1726), Het laatste avondmaal, geraadpleegd via: http://www.desmaakvanitalie.nl/wp-content/uploads/2012/10/Laatste-Avondmaal-Eland-1024x512.jpgFiguur 8. Judy Chicago(1985), Birth tear – tear, geraadpleegd via: http://www.body-pixel.com/wp-content/uploads/2010/07/3_judy_birth_tear.jpgfiguur 9. Jackson Pollock(1950), Lavender Mist, geraadpleegd via: https://www.nga.gov/feature/pollock/lm1024.jpg jaartalFiguur 10. Karel Appel (1881) Geraadpleegd via: http://www.artxplain.nl/files/7214/0381/4609/moderneKunst1945-heden_1.jpgFiguur 11. Andy Warhol (1968), Black Bea, Geraadpleegd via: http://www.tate.org.uk/art/artworks/warhol-black-bean-p07242Figuur 12. Jean Tinguely Geraadpleegd via: https://powerofh.wordpress.com/tag/jean-tinguely/figuur 13. Wim T. Schippers(1962), pindekaasvloer, geraadpleegd via: http://www.boijmans.nl/images/events/slides/560/LS_08-03-11-Wim_T._Schippers-05.jpgfiguur 14. Frank Stella(1959), Die Fahne Hoch, geraadpleegd via: http://uploads2.wikiart.org/images/frank-stella/die-fahne-hoch-1959.jpgfiguur 15. Mario Merz(1985), From Continent to Continent, geraadpleegd via: http://visual.uclaextension.edu/wp-content/uploads/2013/10/4_Merz_from_continent_to_continent_1985.jpgfiguur 16. Nam June Paik (1971) TV Cello, Geraadpleegd via: https://silpayamanant.files.wordpress.com/2011/03/tv-cello.jpgfiguur 17. Christo(1971-95)Wrapped Reichstag, geraadpleegd via: https://annagravelle.files.wordpress.com/2010/01/101847-004-b8b7cbd0.jpgfiguur 18. Jeff Koons (1988) Michael Jackson and Bubbles, Geraadpleegd via: http://blogs-images.forbes.com/kathryntully/files/2014/06/jeffkoons-michaelandbubbles.jpg

25

Anna Hogenhuis en Anne Veldhuis