kurulumdan kullanıma dspace - connecting repositories · 2016. 12. 23. · kurulumdan kullanıma...

Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi

Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü [email protected]; [email protected]

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA

Kurulumdan Kullanıma DSpace

3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı



2

Sunum Planı: • Kurumsal Arşivler • Üst Veri • DSpace • Kurulum • Kullanım • DSpace@Doğuş



3

• Akademik çıktıları uluslararası standartlarda dijital ortamda toplayan, saklayan, koruyan ve erişime sunan kurumsal arşivler bir kurumda görev yapan kişilerin yayınlarının arşivlenmesi ve yönetilmesini sağlar.

• Günümüzde pek çok üniversite misyon ve vizyonunu; “bilimsel bilgi üretiminde mükemmele ulaşabilmek ve üretilen bu bilginin ulusal/uluslararası alanda yeni ürünler ve hizmetler ortaya konulmasında öncülük etmesini sağlayabilmek” çerçevesinde oluşturmaya çalışmaktadır.

• Akademisyenlerin ve araştırmacıların üretmiş oldukları bilimsel bilgi, diğer meslektaşları tarafından bilimsel etik kuralları çerçevesinde özgürce erişilebilir olmalıdır.

• Bugün ülkemizde üretilen akademik çıktıların tamamına değil erişebilmek, bunların tespitinde bile güçlükler yaşanmaktadır.

Kurumsal Arşivler



4

Yıllar İtibariyle Dünyada Kurumsal Arşiv Sayısı

128

811 1009

1304

1523

1833

2207 2305

2604 2714

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014



5

uketd_dc dim oai_dc marc etdms xoai

qdc rdf ore mods mets didl

OAI’nin desteklediği üst veri standartları: Üst veri, bilgi kaynaklarının derlenmesi, kimliklendirilmesi, kullanımı ve yönetimi ile

ilgili yapılandırılmış bilgiler topluluğudur.



6

1) Başlık (Title) 2) Yazar / Oluşturan (Creator) 3) Konu / Anahtar Kelimeler (Subject) 4) Tanım (Description) 5) Yayıncı (Publisher) 6) Katkı Sağlayan (Contributor) 7) Tarih (Date) 8) Yayın Türü (Type) 9) Biçim (Format) 10) Kaynak Tanımlayıcı (Identifier) 11) Kaynak (Source) 12) Dil (Language) 13) İlişki (Relation) 14) Kapsam (Coverage) 15) Haklar (Rights)

Temel Dublin Core (DC) Alanları

Ek DC alanları: 16) Hedef Kitle (Audience) 17) Köken (Provenance) 18) Hak Sahibi (Rights Holder)

Dublin Core biçimi en çok kullanılan üst veri standartlarından biridir ve 1995 yılında Online Computer Library Center sponsorluğundaki bir çalıştayda oluşturulmuştur.



7

DSpace

• MIT ve HP işbirliği

• 1700 Kurumsal Kullanıcı (üniversite, araştırma merkezi, konsorsiyum, sivil toplum kuruluşu, şirket, hastane, müze vb.)

• Web uygulamaları, yönetim, depolama, arama, erişim ve raporlama ara yüzleri

• PostgreSQL veya Oracle veri tabanı

• JSPUI ve XMLUI ara yüzleri

• OAI-PMH uyumlu

• Hiyerarşik yapı (ağ/sistem yöneticisi, bölüm yöneticisi, gönderici/içerik sağlayıcı ve kullanıcı)



8

Neden DSpace?

• Dünya çapında geliştirici ve kullanıcılardan oluşan büyük topluluk

• Ücretsiz açık kaynak kodlu yazılım

• İhtiyaçlarınız için tamamen özelleştirilebilir

• Eğitim, devlet, özel ve ticari kurumlar tarafından kullanılır

• Farklı işletim sistemlerine kurulabilir

• Her çeşit dijital içeriği korur ve yönetir



9

Dünyada Kurumsal Arşiv Yazılımlarının Kullanım Durumu



10

Donanım Gereksinimi • Sana sunucu için en az 100GB sabit disk ve 4GB geçici bellek • Fiziksel sunucu için daha yüksel kapasiteli sabit disk • DSpace büyük ölçekli bir kuruluş için kurulacaksa yazılım ve donanım

gereksinimleri için fizibilite çalışması yapılmalıdır. Yazılım Gereksinimi: Bir DSpace sunucusu için bazı üçüncü parti yazılımlara ihtiyaç duyulur. DSpace 4.1 sürümü için:

• OpenJDK 7 • Apache Maven 3.x • Apache Ant 1.8 veya üstü • PostgreSQL veya Oracle Veri Tabanı • Apache Tomcat 7 veya üstü • Perl (sadece dspace-info.pl için gerekli)

DSpace İçin Donanım ve Yazılım Gereksinimi



11

• Ubuntu üzerine kurulum dokümantasyonu takip ederek

• Centos üzerine kurulum uygulamalarını takip ederek

• DSpace orijinal dokümantasyonunu takip ederek

DSpace Kurulumu

http://sonmezcelik.blogspot.com.tr/2014/04/ubuntu-1204-x64-isletim-sistemine.html



https://www.yok.gov.tr/web/acikerisim/dspace



https://wiki.duraspace.org/display/DSDOC4x?src=breadcrumbs-homepage





12

Mirage Teması



13

Mirage2 Teması



14

JSPUI Teması



15

JSPUI Klasik Tema



16

Reference Tema



17

Kubric Tema



18

Kullanım Araçları



19

• Kullanıcı: Toplumun birer üyesidir ve kurumsal arşiv içeriğinden listeleme veya arama yaparak bilgiye erişen kişidir.

• Gönderici: Kurum çalışanıdır ve kurum bünyesinde ürettiği akademik çıktıları sisteme kaydeden kişidir.

• Bölüm Yöneticisi: Ağ/sistem yöneticisi tarafından bölüm / bölümleri yönetmek üzere atanan kişidir.

• Ağ/Sistem Yöneticisi: Kurumsal arşiv sistemini yöneten kişidir.

DSpace’de Hiyerarşik Yapı



20

DSpace’de İş Akış Süreci



21

DSpace@Doğuş’un Zaman Çizelgesi



22

Kurumsal: • Üniversitenin görünürlüğü ve saygınlığı • Üniversitenin desteklediği çeşitli tanıtım ve araştırma

sonuçlarına erişim sınırlamasını ortadan kaldırılması • Üniversitenin desteklediği araştırmaların tekrar ücret ödeyerek

ticari kaynaklardan satın almasını önlenmesi Bireysel:

• İnternet sayesinde araştırma sonuçlarına ücretsiz ve hızlı erişim • Bilgi kaynaklarının daha geniş kitlelere ulaşması • Bilgi kaynaklarının başka araştırmalara temel oluşturması • Araştırmaların tekrarını önlenmesi

DSpace@Doğuş’tan Beklentiler



23

Kurumsal Arşivleme İlkeleri : • Üniversitenin yayınladığı e-dergiler, e-kitaplar, web sayfaları • Kartografik materyaller, nadir koleksiyonlar • Video ve ses kayıtları, fotoğraf vb. görsel materyaller • Öğrenim materyalleri

Kişisel Arşivleme İlkeleri:

• Bilimsel dergilerde yayımlanmış ve yayımlama aşamasındaki makaleler • Yüksek lisans ve doktora tezleri • Bildiri ve sunumlar • Seminer metinleri • Teknik notlar • Proje çalışmaları • Kitaplar ve kitap içindeki bölümler. • Ödüllü çalışmalar, patent belgeleri, raporlar, açık ders materyalleri • Afiş, video kaydı vb.

DSpace@Doğuş’un İlkeleri



24

Arşivleme: DSpace@Doğuş’ta depolanacak bilgi kaynağının yazarı tarafından üst verisinin oluşturularak dosya/dosyalarının yüklenmesidir. Arşivleme Sonrası: Yazarın, çalışmasının elektronik kopyasını DSpace@Doğuş’a yükleme işlemini yapmasından sonra, yayının araştırmacıların erişimine açıldığı süreçtir.

• Kaynağın üst verisinin kontrolü • Üst veriye gerekli görülen eklemelerin yapılması • Dosyanın geçerliliği, içerik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğunun

kontrolü • Yayım izni / telif durumu kontrolü • Erişim / ambargo koşullarının düzenlenmesi

DSpace@Doğuş’ta İş Akışı Süreci



25

Düzenlenen Formlar: • Geleneksel • Tez • Rapor • Kitap • OpenAIRE

Veri Tabanına Eklenen Alanlar:

• dc.relation.journal • dc.contributor.department • dc.contributor.authorID • dc.identifier.volume • dc.identifier.issue • dc.identifier.startpage • dc.identifier.endpage

Daha fazla bilgi için tıklayınız …

DSpace@Doğuş’ta Veri Giriş Formları

http://sonmezcelik.blogspot.com.tr/2014/05/dspacede-yayn-turune-gore-veri-giris.html



26

Kütüphane İçin oluşturulan gruplar: • ktp_yönetici • ktp_gönderici • ktp_kontrol eden

Fakülteler için oluşturulan gruplar:

• MF_Gönderici • İİBF_Gönderici • HF_Gönderici • STF_Gönderici • FEF_Gönderici

Daha fazla bilgi için tıklayınız…

DSpace@Doğuş’ta Üye Grupları

http://sonmezcelik.blogspot.com.tr/2014/10/dspacede-grup-olusturma.html



27

DSpace’e kayıt girişi için sırasıyla; • bölüm ve koleksiyon sorumlusu olarak atanacak kişiler ile

koleksiyonlara içerik sağlayacak kişilerin sisteme üye kayıtlarının yapılması

• bölümlerin, gerekli görülüyorsa alt bölümlerin oluşturulması ve yöneticilerinin atanması

• koleksiyonların oluşturulması • Koleksiyonlara yönetici, gönderici ve editörlerinin atanması

DSpace@Doğuş’ta Bölüm, Koleksiyon ve Yetkilendirme



28

DSpace@Doğuş’ta Kayıt Girşi



29

DSpace@Doğuş’ta Sosyal Medya Uygulaması



30

DSpace@Doğuş’un Üyelikleri



31

Doğuş Üniversitesi Açık erişim Yönergesi



32

Doğuş Üniversitesi Açık erişim Yönergesi

• Doğuş Üniversitesi adresli tüm yayınların, Doğuş Üniversitesi Açık Erişim Yönergesi hükümleri gereğince DSpace@Doğuş’ta arşivlenmesi zorunludur.

• Arşivlenen yayınların DSpace@Doğuş üzerinden açık erişime sunulabilmesi için yazarın veya Doğuş Üniversitesinin, yayının telif hakkına sahip olması gerekir.

• DSpace@Doğuş’ta arşivlendiği halde telif hakkı üçüncü kişi veya kurumlarda olan yayınların tam metinleri erişime kapalı tutulur.

• Ancak araştırmacıların sistem üzerinden yayının yazarına istek göndermesi sağlanır.



33

DSpace@Doğuş Rehberi



34

• Kurumsal arşiv sistemi ile çalışmaların derlenmesi, uluslararası standartlarda kaydının oluşturulması, harmanlama sistemlerinde harmanlanması amaçlanmalıdır.

• Bilimsel iletişimin geniş platformlara taşınması, araştırma etkisinin artışına ve dijital mirasın korunmasına duyulan ihtiyaç kurumsal arşivleri zorunlu hale getirmiştir.

• Bilimsel bilginin özgürleşmesi, adil kullanım hakkı sağlanması, görünürlüğün artırılması, bilimsel etkisinin yükseltilmesi gibi unsurlar kurumsal arşivleri gerekli kılmaktadır.

Değerlendirme



35

• Akademik kurumlarımızda kurumsal arşivlerin kurulması ve hali hazırdaki harmanlama sistemleri ile YÖK bünyesinde çalışmaları devam eden merkezi harmanlama sistemi ile harmanlanması çok önemlidir.

• Kurumsal arşiv sistemlerimizde; bölüm, fakülte, üniversite ve ülkemiz genelinde üretilen akademik çıktılar derlenecek, bunlara bir ara yüzden erişim imkânı sağlanacaktır.

Değerlendirme



36

Tartışma Listeleri:

• ANKOS Açık Erişim Tartışma Listesi [email protected]

• DSpace Genel Tartışma Listesi https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-general

• DSpace Teknik Tartışma Listesi https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-tech

Web Sayfaları

• ANKOS Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Web Sayfası http://acikerisim.ankos.gen.tr/

• YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi http://acikerisim.yok.gov.tr

• DSpace Web Sayfası

http://www.dspace.org/

mailto:[email protected]



https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-general





https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-tech





http://acikerisim.ankos.gen.tr/

http://acikerisim.ankos.gen.tr/

http://acikerisim.yok.gov.tr/

http://acikerisim.yok.gov.tr/





37

DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…

Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi

Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü [email protected]; [email protected]



kurulumdan kullanıma dspace - connecting repositories · 2016. 12. 23. · kurulumdan kullanıma...

Documents