İkv - İktİsadİ kalkinma vakfi - 196 5 · 2018. 11. 30. · İktİsadİ kalkinma vakfi esentepe...

19 65

İKV KURUCU VE MÜTEVELLİ KURUMLARI

BREXIT’İN POLİTİK EKONOMİSİ

İktisadi Kalkınma VakfıYayın No: 299

19 65 19652018

Bu çalışma,Uşak Üniversitesinden

Dr. Öğr. Üyesi Naib ALAKBAROV tarafından hazırlanmıştır.

İSTANBUL, EYLÜL 2018

İKTİSADİ KALKINMA VAKFI

Esentepe Mahallesi Harman Sokak TOBB Plaza No: 10 Kat: 7-834394 Levent İstanbul/Türkiye

Tel: +90 212 270 93 00 Faks: +90 212 270 30 22E-posta: [email protected]

Avenue de l’Yser 5-6, 1040 Brüksel/BelçikaTel: +32 2 646 40 40 Faks: +32 2 646 95 38

E-posta: [email protected]

İKTİSADİ KALKINMA VAKFI ve hazırlayan kişiisimleri belirtilerek alıntı yapılabilir.

ISBN: 978-605-5984-93-9

Yayına Hazırlık ve Baskı

Genel Yönetmen: Gürhan DemirbaşGenel Yönetmen Yardımcısı: Eser Soygüder Yıldız

Görsel Yönetmen: Hakan KahveciEditör: Hüseyin VatanseverSayfa Tasarım: Şahin Bingöl

19 65

ÖNSÖZ

İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda’dan oluşan Birleşik Krallık Avrupa Birliği’ne Fransa’nın vetosunu kırarak girmiştir ama bir merkezden yönetilen Avrupa Birliği’ne uyum da sağlayamamıştır. Fakat şunu da belirtmek gerekir ki, özellikle iç pazarla ilgili alanlarda Birleşik Krallık AB mevzuatını en doğru şekilde uygulayan ülkelerden biri olduğu için bu alanda uyumunun yüksek olduğu da kabul edilmektedir. İngilizler, Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun Avrupa Birliği olarak federatif yönde dönüştürülmesi fikrini benimsememişler, Brüksel’deki bürokratlar tarafından yönetilmeyi de içlerine sindirememişlerdir.

Avrupa Birliği’ni Federal Avrupa olarak görmeyi reddetmek, 1973 yılından bu yana İngiliz politikasının esasını oluşturmuştur. 3 Ekim 1962 tarihinde İşçi Partisi lideri Hugh Gaitskell İşçi Partisi’nin yıllık toplantısında Avrupa Ekonomik Topluluğu’na ülkesinin girmesine karşı çıkarak şunları söylemiştir: “AET’ye girmek demek, yetkilerin ulusal hükümetlerden alınıp federal hükümetlere ve parlamentolara verilmesi demektir.” Gaitskell’e göre İngiltere’nin AET’ye girmesi İngiliz Uluslar Topluluğu’nun sonu demekti.

Muhafazakâr Parti lideri Başbakan Thatcher 20 Eylül 1988’de Brugge’deki Avrupa Koleji’nde yaptığı konuşmada benzer bir tespitte bulunmuş, özetle şu görüşü savunmuştur: “Ulus kavramını bastırıp iktidarı bir Avrupa Topluluğu’nun merkezinde toplamaya çalışmak, ulaşmaya çalıştığımız hedeflere çok büyük zararlar verir ve bunları tehlikeye sokar. Her biri kendi gelenekleri ve kimliğiyle, Fransa Fransa, İspanya İspanya, İngiltere İngiltere olarak kalırsa, Avrupa daha güçlü olacaktır. Bunların tümünü özdeş bir Avrupa kişiliği içine sokmaya çalışmak delilik olur. İlk yol gösterici ilkem şudur: Bağımsız egemen devletler arasında istekli ve aktif işbirliği, başarılı bir Avrupa Topluluğu oluşturmanın en iyi yoludur.” (My first guiding principle is this: willing and active cooperation between independent sovereign states is the best way to build a successful European Community.)

Gaitskell ve Thatcher’dan sonra İşçi Partisi milletvekili Tony Benn de Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu Avrupa Birliği’ne dönüştüren Maastricht Antlaşması’nı İngiltere’nin imzalamaması için 1991 yılında Avam Kamarası’nda yaptığı konuşmada AB’ye üye olmaya itiraz etmiştir: “Gelecekte sizin seçmediğiniz ve görevden de alamayacağınız kişiler tarafından yönetileceksiniz… Bir Callaghan’ı, bir Wilson’u… iç süreçlerimizle görevden alabilirsiniz… Ama önerilen yapı geçerlik kazandığında bu olmayacaktır. Avrupa’dakilerin izlediği politikalardan hoşlanabiliriz ama onları görevden alamayız.”

İngilizler, üyeliğin ardından AB ile bütünleşmeye mesafe koymuşlardır. Muhafazakâr Parti iktidarında AB üyelik süreci tartışmaya açılmıştır. 2015 genel seçimlerinin ardından AB üyeliği referanduma götürülmüştür. 23 Haziran 2016’da düzenlenen referandum, %51,9 ayrılma, %48,1 kalma oy oranları ile sonuçlanmıştır. İngilizler getirisine götürüsüne bakmayarak AB’den çıkma kararı almışlardır. Böylece Birleşik Kırallık’ın AB üyelik süreci, Mart 2019’da sonlanacak şekilde yeni bir döneme girmiştir.

Brexit sürecinde Türkiye’nin AB üyesi olmasının yaratacağı tehditler kampanya malzemesi olmuş, Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılmaması durumunda ülkenin Müslüman göçmen akınına uğrayacağı konusu devamlı gündemde tutulmuştur. Başbakan David Cameron kampanya sürecinde Türkiye’nin üyeliğiyle ilgili verilen bilgilerin yanlış olduğunu söylemiştir: “Mevcut hızıyla Türkiye’nin üyeliği 3000 yılını bulur. Bunun gerçekleşme ihtimali bile onlarca yıl alacak ve o zamanda bile hayır diyebilecek durumda olacağız. İngiltere ve diğer AB ülkelerinin herhangi bir ülkenin üyeliğini veto hakkı var. Ancak onlar, Türkiye’nin üyeliğini engelleyemeyeceğimiz için AB’den çıkma yönünde oy kullanılmasını istiyorlar. Bu doğru değil.”

Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması, Türkiye için örnek oluşturmamaktadır. Norveç ve İzlanda gibi ülkelerin de dâhil olduğu Avrupa Ekonomik Alanı’na (European Economic Zone) Türkiye’nin de katılabileceğine ilişkin öneriler vardır. Fakat bu konu ele alınırken bazı hususlara da dikkat edilmesi gerekir. Tek Pazar’ın (Single Market) kurallarını içeren AEA; dış politika, adalet ve içişleri, ekonomi ve parasal birlik, ortak tarım ve balıkçılık politikası gibi alanları kapsamamaktadır. AB ile İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç’ten oluşan malların, hizmetlerin, sermayenin ve kişilerin serbest dolaşımına dayanan AEA’na Türkiye’nin katılmasına Almanya, Avusturya, Fransa gibi bazı AB ülkeleri itiraz edebilir.

Uşak Üniversitesi Öğretim Üyesi olan Dr. Öğr. Üyesi Naib Alakbarov’un* “Brexit’in Politik Ekonomisi” başlıklı çalışması, güncel ve alanında önemli bir eksikliği giderecek bir yayın olması bakımından önemlidir. Azerbaycan doğumlu olan Alakbarov, Azerbaycan Milli Eğitim Bakanlığı Bursu ile Konrad Adenauer Vakfı Doktora Bursunu kazanarak “Optimum Para Sahası, Parasal Birlik ve İktisadi Şoklar: Avrupa Parasal Birliği ve Türkiye Eksenli İktisadi Analiz” başlıklı tezini 2013 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nde savunarak doktor olmuştur. Tezinden sonra da Avrupa Birliği konusunda çalışmalarına devam etmiş, bu çalışması ile Türkçe literatüre Brexit konusunda önemli bir katkıda bulunmuştur. Naib Alakbarov’un çalışmasının konu ile ilgilenen tüm kesimlere yararlı olacağını ümit eder, başarılı çalışmalarının devamını dilerim.

Prof. Dr. S. Rıdvan Karluk

*Naib ALAKBAROV: Quba/Azerbaycan’da doğdu. Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra eğitim için Türkiye’ye gönderilen ilk öğrenciler arasında yer aldı. Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora eğitimini Dokuz Eylül Üniversitesinde tamamladı. Doktora çalışmaları için Almanya’da bulundu. Uşak Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat bölümünde öğretim üyeliği görevini sürdürmektedir.

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................................... 8

Brexit’e Götüren Süreç ............................................................................................................. 8

Brexit Nedir? ................................................................................................................................10

Ayrılma Yönünde Oy Kullanan BK Halkını AB’de Rahatsız Eden Nedir? ..........10

1992 Maastricht Bağlamında Referandum Partilerinin Kurulması .................... 13

1992 Kara Çarşamba’dan Sonra Yerleşik Partilerin

Referandum Sözü Vermeleri ............................................................................................... 14

Cameron’un 2014-2016 Yıllarında AB Reformuna Yönelik Çalışmaları ........... 15

Yasal Düzenlemeler .................................................................................................................. 18

Temel Hukuki Çerçeve ............................................................................................................ 18

Referandumun Tarihi .............................................................................................................. 19

Referandumda Sorulan Soru ............................................................................................... 19

Seçme Hakkı ............................................................................................................................... 20

Referandumdan Önce Yapılan Kampanya .................................................................... 21

İKİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................................... 35

Brexit Sonrası ............................................................................................................................. 35

Brexit’ten Sonra BK ile AB Arasında İşbirliği Modelleri ........................................... 36

BK’nın AB ve AB Dışı Ülkelerle Ekonomik İlişkileri ...................................................... 41

Brexit’in AB Bütçesine Etkileri ............................................................................................ 50

Brexit Öncesi ve Sonrası BK’da Nüfus Değişimi ........................................................ 63

Brexit’in Ekonomik Etkileri ................................................................................................... 82

Brexit’in Dinamik Etkileri ....................................................................................................... 94

Dışa Açıklığın Azalmasının Kişi Başına Gelir Üzerine Olası Etkisi ....................... 94

Serbest Dolaşımın Sınırlandırılmasının Etkileri ........................................................... 95

SONUÇ .......................................................................................................................................... 99

EKLER ........................................................................................................................................... 114

BİRİNCİ BÖLÜM

Brexit’e Götüren Süreç

Birleşik Krallık (BK) 23 Haziran 2016 tarihinde Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma yönünde oy kullandı. Brexit’in hem AB üzerinde hem de tüm dünyada uzun döneme yayılacak etkileri beklenmektedir. Glencross (2016) Brexit referandumunu açıklarken, BK ile AB ilişkisinin başından itibaren sorunlu olduğunu belirtmek için “neverendum” ve “exceptionalism” (istisnacılık) kavramlarını kullanmaktadır. BK’nın Avrupa Ekonomik Topluluğu (EEC) üyeliğiyle ilgili 1975 referandumunun ardından 40 yıllık bir “neverendum’un”1

ortaya çıktığı ifade edilmektedir2.

Konuyla ilgili yapılan birçok değerlendirmede de belirtildiği gibi, Schünemann (2017) da Brexit kararını AB’ye vurulan bir darbe olarak nitelendirmektedir. Fakat diğer ülkelerden BK örneğini takip eden çıkmamasının AB’nin direncini artıracağı yorumları da yapılmaktadır. Schünemann (2017) AB ve referandum kelimelerini uzun süredir endişe oluşturan uyumsuz kelimeler olarak belirtmektedir. Geçmişte başarısız olan referandumlar sadece reform projelerini durdurmamış, topluluğun kendisinin anlamının ve amacının sorgulanmasına sebep olmuştur ancak Brexit örneği bir reform sürecini de beraberinde getirdi. Bununla birlikte, bu referandumlar her şeyden önce, AB’de çokça tartışılan meşruiyet yetersizliğinin en bariz ve belirgin tezahürü olarak da görülmelidir3.

Burada üzerinde durulması gereken bir diğer kavram Margaret Thatcher döneminde ortaya çıkan Avrupa şüpheciliği (Euroscepticism) kavramıdır4. 1980’li yıllarda ortaya çıkan Avrupa şüpheciliği terimi siyaset literatüründe ilk defa Paul Taggart (1998) tarafından formüle edilmiştir5. Avrupa şüpheciliği, genel olarak Avrupa entegrasyonuna şüphe ile bakmayı veya bu bütünleşmeye karşı olmayı ifade etmektedir6. Fakat Taggart’ın açıklamasında Avrupa şüpheciliğinin derecesi veya önemi üzerinde durulmamakta ve genel bir

9


tanımlama yapılmaktadır. Taggart ve Szczerbiak (2002) tarafından yapılan açıklamada ise sert Avrupa şüpheciliği, Avrupa entegrasyonunu ekonomik ve siyasi olarak tamamen reddetmek ve aynı zamanda Birlik üyeliğine karşı olmak anlamında kullanılırken; yumuşak Avrupa şüpheciliği terimi ise bütünleşmeye bütünüyle karşı olmadan Birliğin bazı politikalarına karşı çıkmak anlamında kullanılmaktadır7.

Avrupa şüpheciliğinin sebepleri arasında daha çok ülkelerin ekonomik performansı sayılmaktadır. Enflasyon ve işsizliğin artmasıyla Avrupa şüpheciliğinin arttığı ve yüksek ekonomik büyüme durumlarında ise azaldığı görülmüştür. Bunun yanı sıra bireylerin iş güvensizliğindeki artışın Avrupa şüpheciliği üzerinde artış yönünde etki yaptığı bilinmektedir. Fakat Avrupa şüpheciliği terimi sadece ekonomik sebeplerle açıklanamamaktadır, çünkü ekonomik durumun iyi olduğu 1990’lı yıllarda şüpheciliğin çok fazla azalmadığı görülmüştür. Bu durum siyasi ve sosyal sebeplerin de Avrupa şüpheciliği üzerinde etkili olduğu sonucunu ortaya koymaktadır. Bunun dışında ulusal egemenlik ve ulusal kimliklerin tehdit altında olduğuna ilişkin korkuların şüpheciliği artırdığı söylenmektedir8,9. Hooghe ve Marks (2007) tarafından yapılan değerlendirmede Avrupa şüpheciliğinin kaynakları ekonomik, kültürel ve kurumsal faktörlere dayandırılmakta ve Avrupa şüpheciliğini besleyen esas faktörün ulusal çıkarlar olduğu belirtilmektedir10.

Avrupa şüpheciliğinin esas kaynaklarından biri de BK’nın AB bütünleşmesine yönelik inişli-çıkışlı tavrıydı. BK’nın AB üyeliği, duygusal bir ilişki değil, maliyet ve fayda açısından değerlendirilmiştir. Dahası, daha sonra üye olan Britanya, sık sık AB’nin organizasyonunun ve politikalarının uygun olmadığını ifade etmiştir. Bu tutuma örnek olarak 1980’lerde BK’nın AB bütçesine yönelik katkıların azaltılması için Margaret Thatcher’in11 verdiği mücadele gösterilebilir. Yıllar geçtikçe, BK’nın Avrupa şüpheciliğinin politik temeli soldan sağa doğru ilerledi. İlk yıllarda İşçi Partisi Avrupa’ya daha şüpheli bakan bir partiydi. BK’daki Avrupa şüpheciliğini etkileyen önemli gelişme 1988 yılında Avrupa Komisyonu Başkanı Jacques Delors’un tek pazarın zorlu emek piyasası ve sosyal düzenlemelerle destekleneceği açıklaması oldu. Bu konu Thatcher’in artan Avrupa şüpheciliğini güçlendirdi12.

Brexit referandumundan kısa süre önce Pew Research Center tarafından yapılan bir kamuoyu araştırması yayınlandı. 4-12 Mayıs tarihleri arasında 10 ülkede, 10.500 kişi ile görüşülerek gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına göre, yüzde 51 AB hakkında olumlu görüş bildirirken, yüzde 47 olumsuz görüş bildirmiştir. Yapılan araştırma AB-28 nüfusunun yüzde 80’ini ve GSYH’sının yüzde 82’sini kapsamaktadır. Ayrıca, ankete katılanların yüzde 70’i Brexit’i


10

AB için “kötü bir şey” olarak gördüklerini açıklarken, yüzde 42’si ise yetkilerin Brüksel’den ulusal başkentlere iade edilmesi gerektiğini düşündüklerini belirtmektedirler13. Aynı araştırmada BK’nın AB’den ayrılmasının AB için kötü mü, iyi mi olacağı sorusuna AB’ye üye ülkelerin bakışları ortaya konmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, İsveç’in yüzde 89’u, Hollanda’nın yüzde 75’i, Almanya’nın yüzde 75’i, Macaristan’ın yüzde 70’i, İspanya’nın yüzde 70’i, Polonya’nın yüzde 66’sı, Yunanistan’ın yüzde 65’i, Fransa’nın yüzde 62’si ve İtalya’nın yüzde 57’si BK’nın AB’den ayrılmasının AB için kötü olacağını düşünmektedirler. BK’nın AB’den ayrılmasının AB için iyi olacağını düşünenler içinde yüzde 32 ile Fransa’nın başı çektiği görülmektedir14.

Brexit Nedir?

Muhafazakâr Başbakan David Cameron 2015 genel seçimlerinden önce, seçimleri kazanmasının ardından BK’nın AB’de kalıp kalmaması konusunda halk oylamasına gideceğinin sözünü verdi. Bu şekilde Cameron kendi partisinde uzun süreden beri devam eden AB karşıtlarının taleplerine cevap veriyordu, çünkü İngiltere’de son yıllarda, Muhafazakâr Parti’deki bazı milletvekillerinin ve UKIP’in (Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi), İngiltere’nin AB’den çıkması yönünde çağrıları artmaya başlamıştı. Cameron’un amacı ise ülkesinin AB’de kalmasıydı. Bunun için Cameron AB’den istisnalar elde etmek için uğraştı. Referandum süreci boyunca AB’de kalmanın ülkesinin çıkarına olduğunu savundu. BK 23 Haziran 2016 tarihinde AB’den ayrılma yönünde oy kullandığında, Cameron istifa edeceğini ve AB’den ayrılma sürecini bir başka başbakanın yürütmesi gerektiğini açıkladı.

Ayrılma Yönünde Oy Kullanan BK Halkını AB’de Rahatsız Eden Nedir?

Bu soruya cevap vermek için BK’nın AB üyeliği sürecine bakmak gerekir. BK’nın AB’ye entegrasyonu kolay olmadı. 2’nci Dünya Savaşı bitiminde Winston Churchill ABD modelini örnek alan bir Avrupa istiyordu. Kıta bir daha savaş öncesi duruma sürüklenmemeliydi. Fakat birleşik Avrupa hayaline Britanya dahil olmamayı ve AB dışında kalmayı tercih etti. Britanya hem 1951 yılında kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu15 hem de daha sonra kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)16 görüşmelerinden uzak durdu. Britanya AET’ye alternatif olarak 3 Mayıs 1960 yılında diğer 6 ülke17 ile Stockholm’de Avrupa Serbest Ticaret Birliği’ni (EFTA) kurdu.

AET’nin ekonomik cazibe merkezi olması özelliği ekonomisi zayıflayan Britanyalıları 1960’lı yıllardan itibaren AET’ye üye olma çabasına yöneltmiştir.

11


Üyelik sürecini hem Muhafazakâr Parti hem de İşçi Partisi sürdürdü. Fakat Fransa Cumhurbaşkanı De Gaulle’e göre İngiltere, ABD ve eski sömürgeleri ile çok sıkı ekonomik ilişkiler içindeydi ve AET’ye girmesi Topluluğun geleceği açısından sakıncalıydı. Ayrıca De Gaulle İngiltere’nin Avrupa’da etkin olmak isteyen ABD’nin “Truva atı” olduğunu düşünüyordu. De Gaulle 1963 ve 1967’de olmak üzere iki kez İngiltere’nin AET’ye giriş başvurusunu veto etti. İngiltere AET’ye ancak de Gaulle’ın 1968’de siyaset dışı kalmasının ardından, 1 Ocak 1973 tarihinde Muhafazakâr Parti döneminde üye olabildi (Danimarka ve İrlanda ile birlikte). Üyelik müzakereleri 1970 yılında Avrupa yanlısı olan Muhafazakâr Partiden başbakan seçilen Edward Health tarafından yürütülmekteydi.

AET ile yapılan müzakerelerde varılan sonuç özellikle muhalefetteki İşçi Partisi tarafından eleştirilmekteydi. Kısa süre sonra BK’da AET’den ayrılma hareketleri tekrar hız kazandı. Bu durumun sebebi de o dönemdeki iç siyasi ve ekonomik koşullardı. Özellikle sosyal demokrat İşçi Partisi’nin içinde bu üyelik tartışılmaktaydı. Partinin sol kanadı Avrupa’ya bağlanmayı reddetmekteydi, çünkü ortak bir pazar bu kanat tarafından önerilen ekonomi modeline uymuyordu. Partisinin parçalanmasını önlemek için aslında Avrupa yanlısı olan İşçi Partisi’nden seçilen Başbakan Harold Wilson, Brüksel’le yeniden müzakereler yapmaya ve sonunda topluluk üyeliği için referanduma gitmeye karar verdi. Yeniden müzakereler özellikle Ortak Tarım Politikası, Katma Değer Vergilerinin Uyumlaştırılması ve Ekonomi ve Para Politikaları konularını kapsamaktaydı. BK’da Şubat 1974 yılında yapılan genel seçimlerde hiçbir parti çoğunluğa ulaşamadı. Bu sebeple aynı yılın Ekim ayında yeniden genel seçimlere gidildi ve İşçi Partisi çok az farkla seçimden birinci parti olarak çıktı. Harold Wilson başbakan olarak kaldı. BK ile AET, AET’nin Aralık 1974 Paris Zirvesinde ve Mart 1975 Dublin Zirvesinde anlaşmaya vardı. Britanya ile AET arasındaki üyelik sözleşmesinde yapılan değişiklikler 9 Nisan 1975 tarihinde Britanya parlamentosunda onaylandı.

1975 referandum kampanyası boyunca hükümet kendi görüşlerini içeren 16 sayfalık bir broşür yayınladı. Broşürün başlığı “BK’nın Avrupa’da Yeni Anlaşması” şeklindeydi. Broşürün 5’inci sayfasında Ortak Pazar ile varılmak istenen şu amaçlar yer almaktaydı18:

• “Avrupa halklarını bir araya getirmek”;• “Yaşam standartlarını yükseltmek ve çalışma koşullarını iyileştirmek”;• “Büyümeyi teşvik etmek ve dünya ticaretini artırmak”;• “Avrupa’nın yoksul bölgelerine ve dünyanın geri kalanına yardım

etmek”;• “Barış ve özgürlüğün korunmasına yardımcı olmak”;


12

Nisan 1975 tarihinde toplulukta kalma referandumunun hangi tarihte yapılacağı açıklandı. Referandumda sorulacak sorunun şu şekilde olması kararlaştırıldı:

“Birleşik Krallık’ın Avrupa Ekonomik Topluluğunda (Ortak Pazarda) kalması gerektiği görüşünde misiniz?”

(5 Haziran 1975 tarihli referandumda sorulan soru).

Gerçi AET üyeliğinden yana olanlar, referandum uygulamasına karşıydılar. Referanduma başvurma uygulaması BK için yeniydi. BK’da ilk olarak referandum 1973’te Kuzey İrlanda’da yapıldı. 1974 Mart ayındaki yenilgiden sonra Muhafazakâr Partinin başına geçen Margaret Thatcher referandum uygulamasını “diktatörlerin ve demagogların aracı” olarak adlandırıyordu. İktidardaki İşçi Partisinin hükümet üyelerinin çoğunluğu AET’de kalmak için oy kullanacaklarını açıkladılar. Ama yine de 23 hükümet üyesinin 7’si AET’de kalmanın aleyhine olduklarını açıkladılar19. Özellikle partinin sol kanadından hükümetin politikalarına karşı ağır eleştiriler gelmekteydi. Yeni seçilen Almanya Şansölyesi Helmut Schmidt İşçi Partisinden olan arkadaşlarını AET üyeliğinin avantajlarına inandırmak için İngiltere’ye seyahat etti ve 30 Kasım 1974 tarihinde İşçi Partisi Kongresinde bir konuşma yaptı20. İşçi Partisinden “Hayır” oyu kullanacağını açıklayan önemli siyasetçiler Michael Foot, Tony Benn, Peter Shore, Eric Varley ve Barbara Castle idi. 26 Nisan 1975 tarihinde düzenlenen İşçi Partisi Kongresinde delegelerin yarısından fazlası AET üyeliği aleyhine oy kullandılar. İç karışıklık sebebiyle parti bu tarihten itibaren referandum ile ilgili hiçbir açıklamada bulunmadı. Hatta Willson’nun amacının bu referandum ile partiyi bir arada tutmayı hedeflediğini belirten yorumlar yapılmaktaydı. Muhafazakâr Partinin Genel Başkanı Margaret Thatcher açık bir dille AET’de kalmaktan yana tavır aldı. Muhafazakar Parti’de AET üyeliğinden yana olmayanların sayısı İşçi Partisi ile kıyaslandığında oldukça azdı. Partide AET’ye karşı olanlardan en tanınmış siyasetçi Enoch Powell idi. Bölge partilerinden İskoçya Ulusal Partisi, Plaid Cymru Partisi (Galler), Ulster Birlik Partisi ve Demokratik Birlik Partisi (her ikisi de Kuzey İrlanda) AET aleyhine açıklamalarda bulundular. Liberal Parti, Sosyal Demokrat ve İşçi Partisi (SDLP) ve Kuzey İrlanda Birlik Partisi AET’de kalmak yönünde açıklama yaptılar. Büyük Britanya sanayi odaları AET’de kalmak yönünde açık bir kampanya yaptılar. Sendikalar ise çoğunlukla “Hayır” kampanyası yürüttüler. Ancak sonuç olarak “Evet”çilerin “Hayır”cılardan daha iyi organize oldukları ve maliyeleştikleri görülüyordu. Bu da referandum sonucuna etki etti ve referandumda yüzde 67,23 ile AET’de kalınması yönünde oy kullanıldı. 5 Haziran 1975 Referandum sonuçları Tablo 1’de yer almaktadır.

13


Tablo 1: 5 Haziran 1975 Referandumunun Sonucu

Bölgeler

Katılım

Oranı (%)

Evet Hayır

Sayı % Sayı %

İngiltere 64,6 14.918.009 68,66 6.810.017 31,34

İskoçya 61,7 1.332.166 58,42 948.039 41,58

Galler 66,7 865.135 64,70 472.071 37,30

Kuzey İrlanda 47,4 259.251 52,15 237.911 47,85

Birleşik Krallık 64,03 17.378.581 67,23 8.470.073 32,77

Kaynak: theguardian, Archive: how the Guardian reported the 1975 EEC referendum, https://

www.theguardian.com/politics/from-the-archive-blog/2015/jun/05/referendum-eec-

europe-1975, (24.11.2016).

1992 Maastricht Bağlamında Referandum Partilerinin Kurulması

1980’li yıllara kadar BK’nın üyeliğine yönelik eleştiriler ağırlıklı olarak İşçi Partisi ve sendikalar tarafından gelmekteydi. Bu tutum Jacques Delors, Helmut Kohl ve diğerleri tarafından Avrupa’nın geleceğinin bir devlet şekli olarak düşündüklerinin duyurulmasından sonra değişti. Margaret Thatcher 1988 yılında çok dikkat çeken bir konuşma yaptı ve bu planlara karşı açık bir şekilde olumsuz tavır aldı21. Bununla birlikte BK, 8 Ekim 1990 tarihinde Avrupa Para Sistemine22 üye oldu. 7 Şubat 1992 tarihinde Maastricht Antlaşması’nın imzalanması parti içindeki tartışmaları artırdı. Çünkü bu anlaşma ile sadece Ortak Pazar’ın kurulması değil, aynı zamanda Avrupa Parasal Birliğinin ve AB’nin kurulması hedeflenmekteydi. Bunun dışında da Muhafazakâr Parti’de parti içi sorunlar da artmaktaydı. Milyarder James Goldsmith 1994 yılında Referandum Parti’sini kurdu. Gerçi bu parti Goldsmith’in vefatı ile dağıldı. Tarihçi Alan Sked 1991 yılında Federalizm Karşıtı Lig partisini kurdu. Bu parti daha sonra UKIP adını aldı ve televizyon moderatörü tarafından tanındı. UKIP baştan beri BK’nın AB üyeliği için referandum yapılmasını talep etmekteydi. Kamuoyu araştırmalarına göre UKIP sürekli oyunu artırıyordu. UKIP seçmenlerini özellikle Muhafazakâr Parti ve İşçi Partisinden devşirmekteydi. Hükümet bu şekilde baskı altında kalmaktaydı. Hatta Muhafazakâr Parti milletvekili Douglas Carswell 2014 yılında UKIP üyeliğine geçti ve 9 Ekim 2014 yılında yapılan ara seçimde UKIP’ten milletvekili seçildi23. Aynı yıl gerçekleşen yüzde 36 gibi düşük katılımın olduğu AB parlamentosu seçimlerinde UKIP yüzde 27,49 oyla, Muhafazakâr Parti (yüzde 23,93) ve İşçi Partisinden (yüzde 25,4) daha fazla oy alarak birinci parti oldu. UKIP’in başarısının altında yatan en önemli etken BK’nın AB üyeliği ile göç konularını birleştiren bir strateji


14

izlemesiydi. 2015 yılında ise Avam Kamarası seçimlerinde UKIP yüzde 12,5 oy aldı. UKIP ağırlıklı olarak AB ve göç karşıtı sloganlarla seçim kampanyası yaptı. Bu da partinin çekiciliğini artırmaktaydı24.

1992 Kara Çarşamba’dan Sonra Yerleşik Partilerin Referandum Sözü Vermeleri

BK, 19 Eylül 1992 tarihinde Kara Çarşamba gününde Avrupa Parasal Sistemini (APS) terk ettikten sonra yüksek işsizlik oranlarıyla karşılaştı. Bu durum seçmenler tarafından Muhafazakâr Partinin ekonomi politikalarının sorgulanmasına ve Avrupa’ya karşı şüphelerin artmasına sebep oldu. Hatta BK medyası ve siyasetçileri tarafından bu kriz nedeniyle Almanya Merkez Bankası suçlandı. Bu koşullar altında Tony Blair’in başkanlığındaki İşçi Partisi 1997 parlamento seçimlerini kazandı. Blair 23 Haziran 2005 tarihinde Avrupa Parlamentosunda yaptığı konuşmada 1975 referandumda “Evet” oyu verdiğini, 1983 seçimlerinde partisi başarılı olamasa da, genel seçimlerde parlamento üyesi olduktan sonra Avrupa’dan yana olan birisi olarak partisinin Avrupa ile ilgili siyasetini değiştirebildiğini açıkladı25.

18 yıllık Muhafazakâr Parti yönetimi 2 Mayıs 1997 tarihinde sona ermiş ve Tony Blair’in başbakan olması ile birlikte, İngiltere’nin yönetimi 13 yıllığına İşçi Partisi’ne geçmişti26. İşçi Partisine 1975 yılında üye olan, 1997-2007 yılları arasında Birleşik Krallık Başbakanlığı, 1994-2007 yılları arasında İşçi Partisi Başkanlığı yapan Tony Blair, AB Anaysası konusunda referandumun yapılması yönünde görüş ilan eden önemli siyasetçilerden biri idi27. Böylelikle AB ile ilgili bir diğer konu da referandum tartışmasına sebep oldu. Hatta Blair 1999 yılından sonra bir kısım AB üyesi ülke tarafından yürürlüğe konan Avro Alanı üyeliği için de bir referandum çıkışı yaptı. Gerçi avro başlangıçta olumsuz bir süreç yaşadı ve BK Maliye Bakanı Gordon Brown referandumdan vazgeçti. Bir sonraki referandum sözleri 2005 ile 2008 tarihleri arasında Tony Blair (İşçi Partisi), David Cameron (Muhafazakâr Parti) ve Liberal Demokratların Başkanı Nick Clegg tarafından verildi. Bu şekilde yapılan bir açıklamaya sebep 2005 yılında Fransa ve Hollanda’da referandum ile reddedilen AB Anayasası idi28. BK’da böyle bir referandum yapılmadı, çünkü Blair tarafından 2007 yılında yapılan açıklamada Anayasa Antlaşmasının belirli bölümlerinin alınması suretiyle oluşturulan Lizbon Antlaşmalarının Avrupa Anlaşmalarının29 bir özeti olması sebebiyle AB Anayasasından farklı bir belge olduğu ve referanduma ihtiyaç olmadığı belirtildi. Cameron tarafından 2009 yılında yapılan açıklamada bu anlaşmanın zaten tüm AB üyesi ülkeler tarafından onaylanması sebebiyle Lizbon Antlaşmaları ile ilgili bir referanduma gidilemeyeceği ifade edildi30.

15


Lizbon Antlaşması BK tarafından 2008 tarihinde onaylandı31.

2010 Parlamento seçimlerinden32 2016 Referandumuna kadar Başbakan olarak görev yapan David Cameron başlangıçta referanduma ilişkin talepleri hep geri çevirdi, fakat yapılan kamuoyu anketlerine göre sürekli oy kaybeden David Cameron 23 Ocak 2013 tarihinde başbakan olarak kalması halinde en geç 2017 tarihinde BK’nın AB’de kalmasına yönelik referanduma gideceğini açıkladı. Gerçi Cameron daha önce AB’li meslektaşları ile AB’de, Britanya’nın isteklerine uygun bir şekilde reformların yapılması yönünde konuşmak istiyordu33.

AB karşıtı UKIP ve Britanya Ulusal Partisi referanduma ilişkin bu açıklamayı alkışladılar. Aynı zamanda ilke olarak AB’de kalmaktan yana olan İngiltere ve Galler’den Yeşiller Partisi de referandum düşüncesini desteklediklerini açıkladılar, çünkü onlar “bu referandumu daha iyi bir Avrupa oluşturmak için şans” olarak görüyorlardı34. Kendisini Avrupa yanlısı olarak ifade eden sol görüşlü Saygı Partisi (Respect Party) referandum planını destekledi, çünkü bugünün Avrupa’sını “demokratik olmayan plütokrasi (zenginler hakimiyeti), bankacıların Avrupa’sı” olarak adlandırmaktaydı35. 2010-2015 arası İşçi Partisi başkanı olan Ed Miliband Londra’dan Brüksel’e bir başka yetki transferi olmayacaksa, referandum düşüncesine karşı çıktı ve “Britanya’nın liderliğindeki AB’den yana olduğunu” açıkladı38. Eğer Avrupa anlaşmalarında yeni bir değişiklik olmayacaksa, Avrupa yanlısı Liberal Demokrat Parti 2015 seçimlerinden önce açıkladığı seçim programında referanduma karşı olduğunu açıkladı37.

Cameron’un 2014-2016 Yıllarında AB Reformuna Yönelik Çalışmaları

Başbakan David Cameron 2014 başlarında AB ile Britanya’nın ilişkilerine yönelik bir program hazırladı38. Bu program şu önlemleri öngörüyordu: Özellikle yeni AB üyesi ülkelerden gelen ek göçmen kontrolleri; BK’ya çalışmak amacıyla gelen AB vatandaşlarına yönelik katı göç kuralları; AB yasalarına yönelik üye ülke parlamentolarının kolektif veto hakkı; firmalar için yeni serbest ticaret anlaşması ve bürokrasinin azaltılması; AB İnsan Hakları Mahkemesinin Britanya polisine ve yargısına yönelik etkisinin azaltılması; AB üyesi ülkelere daha fazla yetki ve AB organlarına yönelik daha az yetki ve “Britanya için doğru olmayan” AB üyesi ülkeler arasında “artan yakın işbirliği” (ever closer union) ilkesinin ortadan kaldırılması. Cameron AB liderleri ile birçok görüşme yaparak bu referandumların gerçekleşmesini ve daha sonra yeniden seçilmesi durumunda referanduma gidilmesini istiyordu.


16

10 Kasım 2015 tarihinde Başbakan Cameron dönemin AB Komisyonu Başkanı Donald Tusk’a BK’ın AB’de kalması için koşulların listelendiği bir mektup verdi. Mektupta ifade edilen talepler dört başlık altında özetlenebilir39:

1. Ekonomik Yönetişim: Avro Alanı olan ve olmayan ülkelerin hakları ve sorumlulukları gelecekte daha iyi bir-birinden ayrılması gerekir. Mektupta her şeyden önce Avrupa Parasal Birliğine üye ülkeler arasındaki entegrasyonun Avrupa İç Pazarı’ndaki Avro Alanı üyesi olmayan ülkelerin aleyhine gelişmemesi gerektiği ifade edilmekteydi.

2. Rekabet Edilebilirlilik: Deregülasyon ve Avrupa İç Pazarındaki sermayenin, malların ve hizmetlerin dolaşımının iyileştirilmesi AB üyesi ülkelerin rekabet düzeyini ve verimliliğini yükseltir ve tüm AB üyesi ülkelerin uzun dönemli büyüme seviyesini artırır.

3. Egemenlik: BK, bundan böyle Avrupa halklarının her zaman yükselen yakınlaşma amacı yükümlülüğü (ever closer union) altına sokulamaması gerekir. Ulusal parlamentoların fonksiyonu artırılmalıdır. Bu bağlamda yerellik ilkesinin yeniden canlandırılması gerekir. Parlamentoların rolünün güçlendirilmesi gerekir. Bu bağlamda Yetki Devri Prensibinin (subsidiarity) yeniden canlandırılması gerekir.

4. Göç: Diğer AB ülkelerinden BK’ya gelen göç konusu daha fazla düzenlenmelidir. Örneğin, göçmenler BK’da dört yıl ikamet ettikten sonra vergi muafiyetleri ve diğer sosyal yardım talep edebilmelidir.

Hükümet başkanları ile aylar süren görüşmelerden sonra Cameron 2 Şubat 2016 tarihinde görüşmelerin geçici olarak sonlandığını açıkladı40. Cameron, ayrıntıların ileride görüşülmesi gerektiğini, fakat genel görüşme sonucuna ulaşıldığını açıkladı. 2 Şubat 2016 tarihinde açıklanan David Cameron ve Avrupa Devlet ve Hükümet Başkanları Konseyi Başkanı Donald Tusk arasındaki görüşmelerin ayrıntıları Konsey üyesi ülkelere Tusk tarafından bir mektupla gönderildi41. Büyük Britanya’daki AB üyesi ülkelerden olan göçmenlerin sosyal yardım taleplerinin azaltılması, Büyük Britanya’nın ileride AB’nin olası derinleşmesine yönelik anayasal düzenlemelerde “opt-out” (dışarıda kalmayı seçmek, istisna olmak) hakkının garanti altına alınması, aynı zamanda gelecekteki düzenlemelerde Avro Alanı’na üye olmayan ülkelerin üye olan ülkelerden daha kötü pozisyonda olmaması yönünde anlaşma sağlanmıştı. Diğer uzlaşılan konular AB’nin rekabet gücünün artırılması, sahte evliliklere karşı önlemlerin artırılması ve gerektiğinde teröre karşı ulusal önlemlerin alınmasını içermekteydi42.

17


Geçici anlaşmanın açıklanmasından sonra Cameron, Danimarka ve Polonya dâhil birçok Avrupa ülkesini ziyaret ederek anlaşmayı anlattı. 18 Şubat 2016 tarihi için son gelişmelerin ve sonuç kararının görüşülmesi amacıyla AB Konseyinin toplantısı çağırıldı. 18 saatlik görüşmelerden sonra 19 Şubat akşamında AB ülkeleri başkanları uzlaşıldığını açıkladılar. Büyük Britanya gelecekteki 7 yıl için AB ülkelerinden gelecek işçilere ilk olarak 4 yıl sonra Britanyalı işçilere eşit sosyal haklar verilmesi hakkını elde etti. Varılan bir diğer anlaşmaya göre çocuklar eğer yurtdışında yaşarlarsa, ödenecek çocuk paraları o yerin yaşam maliyetlerine uygun olacaktır. Yani, çocuk parası ödemelerinin miktarı, çocukların yaşadığı ülkeye göre değişecektir. Bu, örneğin, ebeveynlerinin yurtdışında çalışırken ülkelerinde kalacak olan çocuklar için de geçerli olacaktır. Bu durumlarda, çocukların ikamet ettikleri ülkedeki yaşam standardı düşükse, ödemeler daha düşük olabilecektir. 2020 yılına kadar, yalnızca AB’den BK’ya yeni gelecek olanların bu kuraldan etkileneceği, daha sonra ise AB ülkelerinden gelen diğer tüm işçilere de bu kuralın uygulanacağı kararlaştırıldı. İngiliz hükümetine göre, Doğu Avrupalılar bu yardımları kendi ülkelerinde yaşayan çocuklarına göndermektedirler ve bu ülkelerde yaşam maliyeti BK’ya göre daha düşüktür. Fakat bu önlemler alınmadan önce ilgili ülke, sosyal güvenlik sisteminde “acil durum” olduğunu belirtmeli ve AB Komisyonunun iznini almalıdır. Buna ilave olarak Büyük Britanya, gelecekteki diğer AB uyum çalışmalarına katılmayacak ve aynı zamanda avro para birimini uygulamak zorunda olmayacak. Bu kurallar zaten 2007 AB Lizbon Antlaşmalarında yer almaktaydı. Cameron’un Avro Parasal Birliği konularında daha çok söz sahibi olmak talebine ise Londra’nın parasal birlik konularında veto hakkının olmayacağı cevabı verildi43,44,45.

AB’den çıkış kampanyası Cameron’un AB ile yürüttüğü reform görüşmelerinin başarısız olmasına sebep oldu. Görüşmelerden hemen sonra Londra’nın eski Belediye Başkanı, Muhafazakâr Parti üyesi Boris Johnson AB’den ayrılma yönünde kampanya yürüteceğini açıkladı46. O kampanyasında AB’nin BK’ya maliyetinin haftalık 350 milyon olduğunu, BK’nın aslında bu parayı sağlık sektörüne yatırabileceği gibi tartışmalı bir iddia ortaya attı47. Bu iddia önemli tartışmalara sebep oldu, çünkü AB’nin geri ödemeleri dikkate alındığında net tutarın önemli ölçüde düşük olduğu ifade edilmekteydi. Johnson ve arkadaşlarına göre göçmen konusu Avustralya modeline benzer olarak kontrol altına alınmalıdır. Aynı zamanda AB’de kalma kampanyasını yürütenler (Cameron ve Maliye Bakanı George Osborne) genellikle AB ile göçmenler üzerine yürütülen görüşmelerden bahsetmemekteydiler ve ağırlıklı olarak ekonomik konular üzerine odaklanmaktaydılar. Avrupa Komisyonu Başkanı Junker de konunun farkındaydı. Junker “BK seçmenlerinin, referandumun


18

sonucundan bağımsız olarak Büyük Britanya ile hiçbir şekilde yeni görüşme olmayacağını bilmeleri gerekir” açıklamasında bulundu48. Referandumdan sonra AB Konseyi, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu yetkilileri BK ile yapılan görüşmeleri “hükümsüz” ilan ettiler ve yeni görüşme yapılmayacağını belirttiler49.

Yasal Düzenlemeler

BK ve Cebelitarık’ta referandumun yapılabilmesi için iki mevzuat düzenlemesi yapıldı. AB Referandum 2015 Senedi, BK Parlamentosunun alt kanadı olan Avam Kamarası tarafından kabul edildi50. Tasarı, 28 Mayıs 2015 tarihinde Dışişleri Bakanı Philip Hammond tarafından Avam Kamarasına sunuldu.

9 Haziran 2015 tarihinde toplanan Avam Kamarası 544’e karşı 53 oyla ikinci oturumda AB Referandum 2015 Senedi kabul edildi ve referandum yapılması yasasını onayladı. Sadece İskoçya Ulusal Partisi referandum’a karşı oy kullandı51,52. Avam Kamarasından sonra, AB Referandum 2015 Senedi 6 Aralık 2015 tarihinde Lordlar Kamarası tarafından kabul edildi ve 17 Aralık 2015 tarihinde Kraliçe tarafından onandı53.

AB Referandum Senedi 2015’i yürürlüğe koymayı onaylayan ve AB Referandum 2016 Senedi Cebelitarık olarak bilinen Avrupa Birliği (Referandum) Senedi 2016, Cebelitarık Parlamentosunda 26 Ocak 2016 tarihinde kabul edildi ve 28 Ocak 2016 tarihinde Britanya Denizaşırı toprağı Cebelitarık’ta Britanya Krallığı’nın temsilcisi olan Cebelitarık Valisi54 tarafından onandı55,56. AB referandumu konusu Kraliçe’nin 27 Mayıs 2015 konuşmasında da yer aldı 57.

Temel Hukuki Çerçeve

Başbakan yaptığı açıklamada referandumun en geç “2017 sonunda” gerçekleşeceğini söyledi. Cameron bu belirsiz açıklamanın sebebini AB yetkilileri ile AB’nin reformu üzerine yaptığı görüşmelerin ne zaman sonuçlanacağını bilmemekle izah etti. 2015 sonu ve 2016 başlarında referandumun 2016 yılında olacağına yönelik belirtiler çoğaldı. Cameron 18 Aralık 2015 tarihinde yaptığı açıklamada BK için 2016 yılının önemli kararlar yılı olacağını duyurdu. Cameron yaptığı açıklamada 2016 yılında AB’de kalma üzerine referandum yapılacağını açıkladı58.

19


Kaynak: EU-Mitgliedschaftsreferendum_im Vereinigten Königreich_2016, https://de.wikipedia.org/wiki/EU-itgliedschaftsreferendum_im_Vereinigten_K%C3%B6nigreich_2016

Referandumun Tarihi

10 Ocak 2016 tarihinde Cameron yaptığı açıklamada AB ile yaptığı görüşmeleri Şubat 2016 tarihinde bitirebileceğini belirtti. Cameron aynı zamanda referandum sonucunun AB’den ayrılma yönünde olması durumunda istifa etmeyeceğini açıkladı59. Şubat 2016 tarihinde Cameron’un AB yetkileriyle yaptığı görüşmelerin geçici olarak sonuçlanmasından sonra referandumun 2016 Haziran’ında yapılabileceği yorumlarında bulunulmaktaydı60. Fakat İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon, Galler Başbakanı Carwyn Jones ve Kuzey İrlanda Başbakanı Arlene Foster buna karşı açıklamalarda bulundular, çünkü İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda eyalet parlamentolarına seçimler 5 Mayıs 2016 tarihinde yapılacaktı. Arka arkaya gelen seçimler seçmenleri yanıltabilirlerdi61. Cameron 29 Şubat’ta yaptığı açıklamada referandumun 23 Haziran 2016’da yapılacağını bildirdi.

Referandumda Sorulan Soru

Referandumda sorulacak soruya yönelik farklı düşünceler ortaya atılmaktaydı. BK parlamentosu tarafından oluşturulan Seçim Komisyonu 1 Eylül 2015 tarihinde kolayca anlaşılabilecek bir öneride bulundu:

BK, AB üyesi olarak kalsın mı yoksa üyelikten ayrılsın mı? (Should the United Kingdom remain a member of the European Union or leave the European Union?)

o AB üyesi olarak kalsın (Remain a member of the European Union)o AB üyeliğinden ayrılsın (Leave the European Union)62

Cameron hükümeti aynı gün bu öneriyi kabul etti63.

2016 Referandumunda kullanılan oy pusulası


20

Seçme Hakkı

AB Referandum 2015 Senedine göre İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda vatandaşı olan 18 yaş üstü her kes oy kullanma hakkına sahiptir. Bunun yanı sıra BK vatandaşı olmayan ve BK’da yaşayan göçmenlerden İngiliz Milletler Topluluğu, Cebelitarık ve BK’da daimi oturum hakkı olan İrlanda Cumhuriyeti vatandaşlarından 18 yaş üzerinde olanlar da referandumda oy hakkı vardı. İngiliz Milletler Topluluğunda (Commonwealth of Nations), oy kullanma hakkı olan kişi sayısının 894.000 ile 960.000 arasında olduğu varsayılmaktaydı. Bu da eleştirileri beraberinde getirmekteydi. Bu kuralı eleştirenler BK’nın çıkarları konusunda sadece BK vatandaşları oy kullanmaları gerektiğini ifade etmekteydiler. Britanya vatandaşı olmayanların oylarının rengi ile ilgili farklı tespitler yapılmaktaydı. İrlanda, GKRY ve Malta’dan olanların “Brexit”e karşı oy kullanacakları beklenmekteydi, çünkü kendi ülkeleri de AB üyesi idiler. Aynı zamanda Hindistan ve Avustralya gibi ülkelerden de seçmenler Britanya’nın AB’de kalması için oy kullanacakları tahmin edilmekteydi, çünkü BK’nın AB’den ayrılmasından sonra Britanya’nın siyasal ve ekonomik olarak daha güçlü İngiliz Milletler Topluluğuna yöneleceği düşünülmekteydi64,65.

Diğer seçimlerde olduğu gibi, sadece 18 yaş ve üstü kişiler ülke çapındaki referandumda oy kullanabileceklerdi. 16 ve 17 yaşındaki genç İskoçlar, İskoç seçimlerinde oy kullanabilmekteydi, ancak AB referandumunda oy kullanamazlardı, çünkü seçmenlerin en az 18 yaşında olması gerekiyordu. Avustralya, Kanada, Hindistan, Pakistan ve Nijerya da dahil olmak üzere, 54 ülkeden olan BK’da ikamet eden İngiliz Milletler Topluluğu göçmenleri referanduma katılabileceklerdi. Genel seçimlerden farklı olarak, Cebelitarık’taki İngiliz Milletler Topluluğu vatandaşlarının oy kullanmasına izin verildi. İrlanda, Malta ve GKRY dışında, diğer Avrupa ülkelerinden gelen vatandaşlar, Brexit referandumunda oy kullanamadılar. Genel seçimlerde oy kullanmalarına izin verilmemesine rağmen Lordlar Kamarası üyeleri AB referandumunda oy kullanabilirlerdi66.

BK’da ikamet eden 18 yaş üstü Britanya, İrlanda ve İngiliz Devletler Topluluğu vatandaşları ile son 15 yılda seçmen listesinde yer alan ve yurtdışında yaşayan BK vatandaşları da referandumda oy kullanabileceklerdi67. Fakat Britanya’da çok uzun süreden beri ikamet edenler ve bir Britanyalı ile evli olan göçmenler referandumda oy kullanamayacaklardı. Aynı zamanda Taç Topraklarında (İrlanda Denizi’ndeki Man Adası ile Manş Denizi’ndeki Jersey ve Guernsey’i tanımlamak için kullanılan kavram) yaşayanlar da referandumda oy kullanamayacaklardı, çünkü bu bölgeler AB üyesi

21


değillerdi68. Oy kullanmak için kayıt yaptırmak zorunluluğu vardı. 7 Haziran 2016 tarihine kadar kayıt yapılabilirdi. Aynı zamanda internet üzerinden kayıt da mümkündü69.

Mektup yoluyla oy kullanmak için son tarih Kuzey İrlanda için 3 Haziran 2016 ve Britanya’nın geri kalanı için 8 Haziran 2016 olarak belirlenmişti. Çeşitli görüşlere sahip birçok siyasetçi birçok seçmenin kayıt tarihini kaçırabilecekleri endişesinde olduklarını ifade ettiler. 2015 yılında gerçekleşen Birleşik Krallık Genel seçimlerinde 186.000 kayıt için gelen dilekçe geç geldiği için dikkate alınamadı. 2014 yılında 7,5 milyon insan seçmen listelerine kayıt yaptırmamıştı70. 7 Haziran 2016 tarihinde online kayıt sayfası geçici olarak erişilemez olduğundan internet üzerinden kayıt yaptırma işlemi 9 Haziran 2016 tarihine kadar uzatıldı71,72. 7 ve 8 Haziran 2016 tarihlerinde kayıt yaptırmak için toplam olarak 437.000 dilekçe verildi. Sürenin uzatılması Arron Fraser Andrew Banks (Arron Banks olarak bilinen ve bazı yorumcular tarafından Brexit destekçisi olarak ifade edilen ve aynı zamanda Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisinin - UKIP’nin başlıca sponsoru olan işadamı) gibi Brexit taraftarları tarafından kanundışı olarak yorumlandı. Geç kayıt yaptıranlar genelde Brexit karşıtı olan gençlerdi73.

Referandumdan Önce Yapılan Kampanya

Belirtilen çerçevede AB karşıtları ve taraftarları kampanyalarını yaptılar. 23 Ocak 2016 tarihinde BK’nın AB’den ayrılma taraftarı olanlar tarafından Grassroots Out adı altında partiler üstü bir platform oluşturuldu74. Bu platformun üyeleri arasında Nigel Farage (UKIP), Kate Hoey (İşçi Partisi) ve eski muhafazakâr bakan Liam Fox sayılabilir. 2015 yılı Ekim ayında oluşturulan partiler üstü platformlar olan Vote Leave75 (Çıkış için oyunu kullan) ve Leave EU (AB’yi terk edelim)76 platformları da AB’den ayrılma yönünde kampanyalarını yürütmekteydiler. Aynı zamanda İşçi Partisine üye olan veya bu partiye yakın olup AB karşıtı olanlar tarafından da Labour leave77 grubu oluşturulmuştu. AB’de kalma taraftarı olan gruplardan Muhafazakâr Partiye yakın olan Conservatives for Reform in Europe (Avrupa’da reform için muhafazakâr) platformu eski bakan Nick Herbert başkanlığında oluşturuldu78. BK’nın AB’de kalmasından yana olan en büyük partiler üstü grup ise Britain Stronger in Europe (Britanya Avrupa’da daha güçlüdür) Stuart Rose başkanlığında oluşturuldu79. İş dünyası temsilcilerinin ise Business for New Europe (Yeni Avrupa için İş Dünyası) adı altında oluşturdukları birlik AB’de kalmadan yana tavır almaktaydı80.


22

13 Nisan 2016 tarihinde Seçim Komisyonu tarafından Vote Leave platformu AB’den ayrılma taraftarı olan en büyük birlik ve Britain Stronger in Europe grubunu ise AB’de kalma taraftarı olan en büyük birlik ilan edildi. Bu iki birlik 600.000 İngiliz sterlini devlet yardımı ve televizyonda belirli süreler için reklam yapma hakkını elde ettiler. Her iki grubun 7 milyon İngiliz sterlini harcama yapabilecek güçleri vardı. Diğer birliklerin ise finansal güçleri sınırlıydı81.

Boris Johnson, Michael Gove ve Gisela Stuart’ın önderliğinden oluşan Vote-Leave grubu ile UKIP üyesi Nigel Farage başkanlığındaki Grassroots-Out grubu arasında kampanyanın kimin önderliğinde yürütüleceği ve stratejinin ne olacağı konusunda tartışmalar yaşandı82. Seçim Komisyonu en büyük organizasyon kapasitesine göre Vote-Leave lehine karar verdi ve aynı zamanda bu birliği daha geniş düşünceyi barındıran birlik olarak kabul etti83. İşadamı ve Leave EU birliğinin esas sponsoru olan ve aynı zamanda AB karşıtı kampanyanın resmi organizasyonu olarak tanınmak isteyen Arron Banks Seçim Komisyonunun kararını hukuksal olarak inceleteceğini açıkladı84.

BK’da her iki kanat 23 Haziran 2016 referandumuna sorulacak soruya uygun olarak AB’de kalmak için “Remain”, AB’den ayrılmak için “Leave” adlandırıldı. Buna ilave olarak “Brexit” kavramına benzer “Bremain” kavramı da kullanılmaktaydı85. Konuşma dilinde bunun yanı sıra in campaign (içeride kampanyası) ve out campaign (dışarıda kampanyası) kavramları da kullanılmaktaydı.

16 Haziran 2016 tarihinde İşçi Partisinden Batley ve Spen bölgesi vekili olan 41 yaşındaki Jo Cox, Leeds şehri yakınlarındaki Birstol’da bir toplantıya girmek üzereyken saldırıya uğradı ve hayatını kaybetti. “Önce Britanya” diyerek bağıran Thomas Mair isimli akıl hastası tutuklandı. Cox kendi seçim bölgesinde etnik çeşitlilikten yana olduğunu, AB üyeliğine taraf olduğunu belirtmiş ve özellikle Suriye’de uçuşa yasak bölgeyi savunduğunu açıklamıştı. Her iki kanat kampanyalarını ilk olarak cumartesiye kadar, daha sonra ise parlamentoda anma oturumuna kadar durdurduklarını açıkladılar86,87.

Saldırıdan birkaç saat önce Nigel Farage kendisinin tartışmalara sebep olan “Breaking Point” (Kırılma Noktası) pankartını ortaya çıkardı. Pankartta Slovenya sınırında Ekim 2015 tarihinde erkek göçmenlerden oluşan kuyruk yer almaktaydı. Protestolar sonucu bu pankart aynı gün geri çekildi88. Aynı zamanda Brexit taraftarları da, örneğin Michael Gove (eski gazeteci ve Muhafazakâr Partili siyasetçi) da bu pankarta mesafeli tavır aldı89. Tartışmalara neden olan pankart sonraki sayfada yer almaktadır.

23


Kaynak: Anella Safdar: Brexit: UKIP’s ‘unethical’ anti-immigration poster, http://www.aljazeera.com/indepth/features/2016/06/brexit-anti-immigration-ukip-poster-raises-questions-160621112722799.html (09.02.2018).

Bir diğer tartışmalı iddia ise Vote Leave tarafından ortaya atıldı. Bu iddiaya göre BK her hafta AB’ye 350 milyon İngiliz sterlini aktarmaktadır. AB yanlıları ise Brexit’ten yana olanlara yanlış rakamlarla kampanya yürütme suçlamasında bulundular. Onlara göre gerçek rakam haftalık 248 milyon İngiliz sterlini idi90 Eski Başbakan John Major Vote Leave platformunu sahtecilikle suçladı91,92. Fakat Vote Leave platformu eleştirilere aldırmadan rakamın doğru olduğunu savunmaktaydı. İngiltere’de çok popüler olan Premier League (Premier Lig) referandumdan kısa süre önce BK’nın AB’de kalmasından yana olduklarını açıkladı93,94.

Her iki tarafın kampanya süreci boyunca üzerinde durdukları esas konular ekonomi ve göçmen konularıydı. Fakir ülkelerden göçmenler BK’ya akmaktadırlar, çünkü Brexit yanlılarına göre sınırlar kontrol edilmemektedirler. Onların sloganları “Take back control” (Kontrolü geri alalım) ve “I want my country back” (Ülkemi geri istiyorum) şeklindeydi. AB yanlıları ise AB üyeliğinin BK ekonomisine olan olumlu etkisini ön plana çıkarmaktaydılar (Britain stronger in Europe- Britanya Avrupa’da daha güçlüdür)95. AB Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker oylamadan birkaç gün önce Cameron ile yürütülen AB Reform Paketinin son aylardaki Brexit tartışmaları üzerine etkisinin olmadığını ve yeni görüşmelerin olmayacağını duyurdu96. Referandumdan bir ay sonra BBC Newsnight, Cameron’un referandumdan birkaç gün önce Almanya Şansölyesi Merkel’i aradığını (özellikle kampanya sırasında Vote Leave birliğinin öne geçmesi ile) ve AB liderlerinin (AB Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker, Fransa Cumhurbaşkanı Hollande ve AB Konseyi Başkanı Donald Tusk) bir açıklama yaparak sınır kontrolü garantisinin verilmesini istediği, ama AB liderlerinin ortak bir bildiri fikrinden sonunda vazgeçildiğini açıkladı97.


24

Tablo 2 partilerin resmi referandum görüşlerini göstermektedir.

Tablo 2’den de görüldüğü gibi Demokratik Birlik Partisi, Birlikçi Ses ve BK Bağımsızlık Partisi Brexit yönünde görüş açıkladılar. David Cameron ise partiyi kararında serbest bırakırken, kendisi ise AB’de kalma yönünde kampanya yürüteceğini açıkladı. Diğer büyük partilerin ise resmi görüşleri AB’de kalmaktan yanaydı.

Tablo 2: Partilerin Resmi Referandum Pozisyonları

Partilerin Resmi Politik Pozisyonları

Partiler Bölge AB’de Kalmaktan Yana mı? Kaynak

Liberal Demokrat PartiBirleşik

KrallıkEvet 98

İşçi PartisiBirleşik

KrallıkEvet 99,100

İngiltere ve Galler’in

Yeşiller Partisi

İngiltere

ve GallerEvet 101

İskoçya Yeşiller Partisi İskoçya Evet 102

Kuzey İrlanda Yeşiller Partisi Kuzey

İrlandaEvet 103

Plaid Cymru Galler Evet 104

İskoçya Ulusal Partisi İskoçya Evet 105,106

Sinn FéinKuzey

İrlandaEvet 107

Sosyal Demokrat İşçi Partisi Kuzey

İrlandaEvet 108

İttifak PartisiKuzey

İrlandaEvet 109,110

Ulster Birlik Partisi Galler Evet 111

Muhafazakâr PartiBirleşik

Krallık

Yansız (Parti Başkanı David Cameron

partiyi kararında serbest bırakırken,

kendisi AB’de kalma yönünde

kampanya yürüteceğini açıkladı)

112,113

Demokratik Birlik PartisiKuzey

İrlandaHayır 114

Geleneksel Birlikçi SesKuzey

İrlandaHayır 115

BK Bağımsızlık PartisiBirleşik

KrallıkHayır 116

25


Tablo 3: Cameron’un Başbakan Olduğu Kabinede Bakanların Referandum Görüşleri

Kabine Üyeleri Kabinedeki GöreviBK AB’de

kalsın mı?

David Cameron Başbakan Evet

George Osborne Maliye Bakanı Evet

Theresa May İçişleri Bakanı Evet

Philip Hammond Dışişleri Bakanı Evet

Sajid Javid İş, Yenilik ve Yetenek Bakanı Evet

Alun Cairns Galler Bakanı (19 Temmuz 2016’dan itibaren) Evet

Justine Greening Uluslararası Kalkınma Bakanı Evet

Jeremy Hunt Sağlık Bakanı Evet

Greg Clark Toplumlar ve Yerel Yönetimler Bakanı Evet

Patrick McLoughlin Ulaştırma Bakanı Evet

Elizabeth Truss Çevre Bakanı Evet

Oliver Letwin Lancaster Düklüğü Bakanı Evet

Nicky Morgan Eğitim Bakanı Evet

David Mundell İskoçya Bakanı Evet

Baroness Stowell Lordlar Kamerası Başkanı Evet

Michael Fallon Savunma Bakanı Evet

Stephen Crabb Galler Bakanı (15 Temmuz 2015 – 18 Mart

2016Çalışma ve Emeklilik Bakanı

(19 Mart 2016- 14 Temmuz 2017)

Evet

Matt Hancock Genel Veznedar Evet

Amber Rudd Enerji ve İklim Değişikliği Bakanı Evet

Greg Hands Hazine Genel Sekreteri Evet

Mark Harper Parti içerisinde liderliğin kararları doğrultusunda

hareket edilmesini kontrol eden "Chief Whip"Evet

Anna Soubry Ticaret Bakanı Evet

Robert Halfon Devlet Bakanı (Minister Without Portfolio-Görev Alanı

Olmayan Bakan)Evet


26

Tablo 3: Cameron’un Başbakan Olduğu Kabinede Bakanların Referandum Görüşleri 122

Partilerin Resmi Politik Pozisyonları

Kabine ÜyeleriKabinedeki Görevi

BK AB’de

kalsın mı?

Jereimy Wright Başsavcı (Attorney General) Hayır

Iain Duncan Smith Çalışma ve Emeklilik Bakanı (18 Mart 2016 tarihinde

istifa etmiştir)Hayır

Chris Grayling Avam Kamarası Başkanı Hayır

John Whittingdale Kültür, Medya ve Spor Bakanı Hayır

Theresa Villiers Kuzey İrlanda Başkanı Hayır

Michael Gove Adalet Bakanı Hayır

Priti Patel Çalışma Bakanı (Kabine Dışı) Hayır

Tablo 3, Cameron’un başbakan olduğu kabinede bakanların referandum görüşlerini yansıtmaktadır. Tablodan da görüldüğü ağırlıklı olarak kabine üyeleri AB’de kalmaktan yana görüş açıklamışlardı.

Diğer yandan küçük partilerden Saygı Partisi117, Sendika ve Sosyalist

Koalisyon118, Avrupa’dan Bağımsızlık119, Britanya Ulusal Partisi120 AB’den

ayrılmadan yana olduklarını açıkladılar. İskoçya Sosyalist Partisi ise AB’de

kalma yönünde açıklama yaptı121.

Tablo 4 bazı politikacıların referandum görüşlerini açıklamaktadır. Başbakan Cameron’un AB’de kalma kampanyasına karşı en ağır darbe Londra’nın Belediye Başkanı Boris Johnson’un 21 Şubat 2016 tarihinde AB’den ayrılma kampanyasını destekleyeceği yönünde yaptığı açıklama oldu . O gerçi kabine üyesi değildi, ama o kabine toplantılarına Devlet Bakanı veya Koltuksuz Bakan (Minister without portfolio) olarak katılıyordu. Johnson AB’den ayrılma kampanyasının lider figürlerinden biri oldu. Johnson, Theresa May ve George Osborne ile birlikte Cameron’dan sonra parti başkanı olarak ismi geçen üç adaydan biriydi.

Başbakan Cameron kabine üyelerini referandum kararı konusunda serbest bıraktı. Cameron’un bu politikası da eleştirildi. Böyle bir önemli konuda bu şekildeki bir kararın alınması kabineyi yönetme krizine sürükleyebilirdi, çünkü 7 Mayıs 2015 tarihinde yapılan seçimlerden beri iktidarda bulunan Cameron hükümeti az farkla çoğunluğa sahipti (650 milletvekilinin olduğu Avam Kamarasında Cameron’un partisi 331 vekile sahipti). Cameron’un hükümet

27


Tablo 4: Partilerin Resmi Referandum Pozisyonları

Politikacılar PartisiAB’de kalmaktan

Yana mı?Referanslar

Michael Heseltine Muhafazakâr Evet 123

John Major Muhafazakâr Evet 124

William Hague Muhafazakâr Evet 125

David Willetts Muhafazakâr Evet 126

Kenneth Clarke Muhafazakâr Evet 127

Nigel Lawson Muhafazakâr Hayır 128

Norman Lamont Muhafazakâr Hayır 129

Daniel Hannan Muhafazakâr Hayır 130

Norman Tebbit Muhafazakâr Hayır 131

Michael Howard Muhafazakâr Hayır 132

Jacob Rees-Mogg Muhafazakâr Hayır 133

Liam Fox Muhafazakâr Hayır 134

Chris Grayling Muhafazakâr Hayır 135

Boris Johnson Muhafazakâr Hayır 136

Zac Goldsmith Muhafazakâr Hayır 137

Austin Mitchell İşçi Partisi Hayır 138

Gisela Stuart İşçi Partisi Hayır 139

Lewis Moonie İşçi Partisi Hayır 140

Jenny Jones Yeşiller Partisi Hayır 141

çoğunluğu ve otoritesi Avrupa stratejisi sebebiyle 28 Mayıs 1990-2 Mayıs 1997 tarihlerinde başbakan olan John Major iktidarı gibi kolaylıkla dağılabilirdi143. Aynı zamanda eğer BK’nın AB’de kalmasına yönelik referandumda AB’den ayrılma yönünde bir sonuç çıkarsa, Cameron’un başbakan olarak kalıp kalmaması gerektiği de tartışılmaktaydı. Bu tartışmada söz konusu olan konu AB’de kalmadan yana karar vermiş bir kişinin AB’den ayrılma yönünde bir sonucun ortaya çıkmasından sonra bu görevde kalmasının akla yatkın ve etik olup olamayacağıydı. 2005-2014 yıllarına kadar Muhafazakâr Parti’den, Ağustos 2014’ten Mart 2017’ye kadar BK Bağımsızlık Partisinden Avam Kamarasında milletvekili olan Douglas Carswell 13 Nisan 2016 tarihinde bu konuyu sorduğunda, Cameron bu soruya kesin olmayacak şekilde “Evet” dedi. Aynı zamanda Brexit’ten yana olduklarını açıklayan kabine üyeleri üyeleri Chris Grayling ve Theresa Villiers de Cameron’un Brexit görüşmelerini yürütecek


28

Tablo 5: Avam Kamarasında Temsil Olunan Partilerden Düşüncelerini Açıklayan Milletvekillerinin Referandum Pozisyonları

Partiler BK AB’den ayrılsın BK AB’de kalsın

Muhafazakâr Parti 185 135

İşçi Partisi 218 10

İskoç Ulusal Partisi 54 0

Liberal Demokratlar 8 0

Demokratik Birlik Partisi 0 8

Sinn Féin 4 0

Sosyal Demokrat İşçi Partisi 3 0

Plaid Cymru 3 0

Diğerleri 4 2

*Tabloda sadece görüşlerini açıklayan milletvekillerinin sayısı verilmektedir.

olan “takımın bir üyesi” olmaları gerektiğini ifade ettiler. Fakat diğerleri bu konuya şüphe ile bakmaktaydılar. Maliye Bakanı yaptığı açıklamada Cameron’un “30 saniye bile bu görevde kalamayacağını” açıkladı144.

23 Haziran 2016 tarihinde gerçekleşen referandumdan önce, 22 Haziran 2016 tarihi itibariyle Avam Kamarasında temsil olunan partilerden düşüncelerini açıklayan milletvekillerinin referandum pozisyonları aşağıda yer almaktadır145:

Brexit’ten yana olanların gerekçeleri şu şekilde sıralanabilir146:

• AB, ulusal siyaseti zayıflattı; Brüksel’e fazla güç aktarıldı;• AB’nin bürokratlarının meşruiyeti / sorumluluğu çok az, gücü çok fazla;• AB bürokrasisi ve yönetmelikleri, İngiliz dinamiğini baltalamaktadır;• İngiltere, AB serbest ticaret anlaşmaları olmayan diğer ülkelerle daha

kolay serbest ticaret görüşmesi yapabilir;• BK’nın AB bütçesine katkıları çok yüksektir. Doğu Avrupa ülkelerinden

gelen yüksek göç, İngiltere’de yerli işçilerinin daha az iş ve daha düşük ücret almaları anlamına gelmektedir;

• BK, halen bir NATO üyesi olarak kaldığından, Brexit’in güvenlik konularındaki etkisi az olacaktır.

BK’nın AB üyeliğinden yana olanların gerekçeleri ise şu şekilde ifade edilebilir:

29


Tablo 6: Referandum Sonuçları

Kullanılan oylar Oylar Yüzde

AB’de Kalınması için 16.141.241 48,11

AB’den Ayrılmak için 17.410.742 51,89

Geçerli Oylar 33.551.983 99,92

Geçersiz ve Boş Oylar 26.033 0,08

Toplam Oylar 33.578.016 100,00

Kayıtlı Seçmen Sayısı ve

Katılım Oranı46.499.537 72,21

23.06.2016 Referandumu Sonucu (Geçersiz Oylar Hariç)

AB’den ayrılma:

17.410.742 (51,9%)

AB’de kalmak: 16.141.241 (48,1%)

Kaynak: Electrol Commission: http://www.electoralcommission.org.uk/find-information-by-subject/elections-and-referendums/upcoming-elections-and-referendums/eu-referendum/electorate-and-count-information (22.04.2017).

• BK’nın AB üyeliği ekonomik açıdan önemlidir, çünkü BK’nın ihracatının yaklaşık yarısı AB üyesi ülkeleredir;

• AB üyeliği, BK’nın küresel ticaret perspektiflerini düzeltmek için bir temel oluşturmaktadır;

• BK Brexit durumunda planlanan bir AB-ABD Serbest Ticaret Anlaşması’nın (TTIP) beklenen faydalarından yararlanamayacaktır;

• AB içinde bazı sorunlar olsa bile, BK açısından en iyisi, AB içindeki reformlar için çalışmaktır;

• AB üyeliği İngiltere’nin uluslararası sesini ve dış politikadaki etkisini güçlendiriyor;

• AB, önemli ulus ötesi güvenlik boyutlarına sahiptir ve BREXIT, aslında, Batı’yı bölme ve zayıflatma anlamına gelir; bu da terörle mücadele etme kabiliyetini veya Rusya ile yapılan müzakere gücünü azaltır;

• Brexit karanlıkta bir sıçrama anlamına gelmektedir, çünkü AB üyeliğinden sonrasının ne olacağı konusunda büyük belirsizlik vardır.

Bu açıklamalar Brexit’ten yana olanlarla karşı olanların ifade ettikleri temel gerekçelerdi.

23 Haziran 2016 tarihinde gerçekleşen referandumdan çok az farkla Brexit kararı çıktı. Referandum sonuçları aşağıda yer almaktadır.


30

Tablo 7: Britanya Krallığı Bölgelerinde Referandum Sonuçları

Bölgeler Seçmen Sayısı

Katılım Oranı (%)

Oylar Oy Dağılımı

AB’de kalsın

AB’den ayrılsın

AB’de kalsın (%)

AB’den ayrılsın (%)

Doğu Midlands 3.384.299 74,2 1.033.036 1.475.479 41,18 58,82

İngiltere’nin Doğusu 4.398.796 75,7 1.448.616 1.880.367 43,52 56,48

İngiltere 38.981.662 72,7 13.266.996 15.188.406 45,73 54,27

Büyük Londra 5.424.768 69,7 2.263.519 1.513.232 59,93 40,07

Kuzeydoğu İngiltere 1.934.341 69,3 562.595 778.103 41,96 58,04

Kuzeybatı İngiltere 5.241.568 70,0 1.699.020 1.966.925 46,35 53,65

Kuzey İrlanda 1.260.955 62,7 440.707 349.442 55,78 44,22

İskoçya 3.987.112 67,2 1.661.191 1.018.322 62,00 38,00

Güneydoğu İngiltere 6.465.404 76,8 2.391.718 2.567.965 48,22 51,78

Güneybatı İngiltere(Cebelitarık dahil) 4.138.134 76,7 1.503.019 1.669.711 47,37 52,63

Galler 2.270.272 71,7 772.347 854.572 47,47 52,53

Kuzey Midlands 4.116.572 72,0 1.207.175 1.755.687 40,74 59,26

Yorkshire ve the Humber 3.877.780 70,7 1.158.298 1.580.937 42,29 57,71



Tablo 8: Birleşik Krallık Ülkelerinde Sonuçlar

Birleşik Krallık

Ülkeleri

Seçmen

Sayısı

Katılım

Oranı

(%)

Oylar Oy Dağılımı

AB’de kalsın mı? AB’den ayrılsın mı?

AB’de

kalsın mı?

(%)

AB’den

ayrılsın mı?

(%)

İngiltere (Cebelitarık Dahil) 39.005.781 73,0 13.266.996 15.188.406 46,7 53,3

Kuzey İrlanda 1.260.955 62,7 440.707 349.442 55,8 44,2

İskoçya 3.987.112 67,2 1.661.191 1.018.322 62,0 38,0

Galler 2.270.272 71,7 772.347 854.572 47,5 52,5

Tablo 7’den de görüldüğü İngiltere ve Galler’de AB’den ayrılma, Kuzey İrlanda ve İskoçya’da ise AB’de kalma yönünde oy kullanılmıştır.

31


https://en.wikipedia.org/wiki/Results_of_the_United_Kingdom_European_Union_membership_referendum,_2016 (15.06.2017).

Tablo 9: Başlıca Büyük Şehirlerde Referandum Sonuçları

ŞehirlerOy verilen

bölge

Toplam

oy sayısı

Katılım

oranı

(%)

OylarOyların dağılımı

(%)

AB’de

kalsın

AB’den

ayrılsınFark

AB’de

kalsın

AB’den

ayrılsın

Büyük Londra Londra 3.776.751 69,7 2.263.519 1.513.232 +750,287 59,9 40,1

BirminghamBatı

Midlands450.702 63,7 223.451 227.251 -3,800 49,6 50,4

LeedsYorks/

Humber387.337 71,3 194.863 192.474 +2,389 50,3 49,7

SheffieldYorks/

Humber266.753 67,3 130.735 136.018 -5,283 49,0 51,0

Glasgow İskoçya 252.809 56,2 168.335 84.474 +83,861 66,6 33,4

Edinburgh İskoçya 252.294 72,9 187.796 64.498 +123,298 74,4 25,6

BradfordYorks/

Humber228.488 66,7 104.575 123.913 -19,338 45,8 54,2

Bristol Güneybatı 228.445 73,1 141.027 87.418 +53,609 61,7 38,3

Liverpool Kuzeybatı 203.554 64,0 118.453 85.101 +33,352 58,2 41,8

Manchester Kuzeybatı 201.814 59,7 121.823 79.991 +41,832 60,4 39,6

WakefieldYorks/

Humber175.042 71,1 58.877 116.165 -57,288 33,6 66,4

Cardiff Galler 169.604 69,6 101.788 67.816 +33,972 60,0 40,0

BelfastKuzey

İrlanda158.365 — 94.915 63.450 +31,465 59,9 40,1

CoventryKuzey

Midlands153.064 69,2 67.967 85.097 -17,130 44,4 55,6

Brighton Güneydoğu 146.675 74,0 100.648 46.027 +54,621 68,6 31,4

LeicesterDoğu

Midlands138.972 65,0 70.980 67.992 +2,988 51,1 48,9

Sunderland Kuzeydoğu 134.324 64,8 51.930 82.394 -30,464 38,7 61,3

Plymouth Güneybatı 133.455 71,4 53.458 79.997 -26,539 40,1 59,9

Newcastle upon

TyneKuzeydoğu 129.003 67,6 65.405 63.598 +1,807 50,7 49,3

NottinghamDoğu

Midlands120.661 61,8 59.318 61.343 -2,025 49,2 50,8


32

Tablo 9: Başlıca Büyük Şehirlerde Referandum Sonuçları

ŞehirlerOy verilen

bölge

Toplam oy

sayısı

Katılım

Oranı

(%)

OylarOyların Dağılımı

(%)

AB’de

kalsın

AB’den

ayrılsınFark

AB’de

Kalsın

AB’den

Ayrılsın

DerbyDoğu

Midlands120.655 70,5 51.612 69.043 -17,431 42,8 57,2

Swansea Galler 120.243 69,5 58.307 61.936 -3,629 48,5 51,5

WolverhamptonBatı

Midlands117.936 67,5 44.138 73.798 -29,660 37,4 62,6

Stoke-on-TrentBatı

Midlands117.590 65,7 36.027 81.563 -45,536 30,6 69,4

Kingston upon

Hull

Yorks/

Humber113.355 62,9 36.709 76.646 -39,937 32,4 67,6

Salford Kuzey Batı 109.815 63,2 47.430 62.385 -14,955 43,2 56,8

YorkYorks/

Humber109.600 70,6 63.617 45.983 +17,634 58,0 42,0

Southampton Güneydoğu 107.665 68,1 49.738 57.927 -8,189 46,2 53,8

Aberdeen İskoçya 104.714 67,9 63.985 40.729 +23,256 61,1 38,9

Portsmouth Güneydoğu 98.720 70,3 41.384 57.336 -15,952 41,9 58,1

30 Şehir

ToplamıB.K. 8.828.405 — 4.872.810 3.955.595 +917,215 55,2 44,8

Diğer Bölgeler

(30 Şehir

Dışında)

B.K. 24.723.578 — 11.268.431 13.455.147 -2,186,716 45,6 54,4

Britanya Krallığı B.K. 33.551.983 72,2 16.141.241 17.410.742 -1,269,501 48,1 51,9

https://en.wikipedia.org/wiki/Results_of_the_United_Kingdom_European_Union_membership_referendum,_2016 (15.06.2017)

33


Tablo 10: AB’den Ayrılma Yönünde En Yüksek Oy Oranları

SıralamaOylama

Bölgesi

Katılım

Oranı

(%)

Oylar Oy Oranları (%) Bölge

AB’de kalsınAB’den

ayrılsın

AB’de

kalınsın

AB’den

ayrılsın

1 Boston 77,2 7.430 22.974 24,4 75,6Doğu

Midlands

2South

Holland75,3 13.074 36.423 26,4 73,6

Doğu

Midlands

3 Castle Point 75,3 14.154 37.691 27,3 72,7Doğu

England

4 Thurrock 72,7 22.151 57.765 27,7 72,3Doğu

England

5Büyük

Yarmouth69,0 14.284 35.844 28,5 71,5

Doğu

England

6 Fenland 73,7 15.055 37.571 28,6 71,4Doğu

England

7 Mansfield 72,6 16.417 39.927 29,1 70,9Doğu

Midlands

8 Bolsover 72,3 12.242 29.730 29,2 70,8Doğu

Midlands

9 Doğu Lindsey 74,9 23.515 56.613 29,3 70,7Doğu

Midlands

10Kuzeydoğu

Lincolnshire67,9 23.797 55.185 30,1 69,9

Yorkshire ve

Humber

https://en.wikipedia.org/wiki/Results_of_the_United_Kingdom_European_Union_membership_referendum,_2016 (15.06.2017)


34

Tablo 11: AB’de Kalma Yönünde En Yüksek Oy Oranları

SıralamaOylama

Bölgesi

Katılım

Oranı

(%)

Oylar Oy Oranları (%) Bölge

AB’de kalsınAB’den

ayrılsın

AB’de

kalınsın

AB’den

ayrılsın

1 Cebelitarık 83,5 19.322 823 95,9 4,1Güneybatı

İngiltere

2 Lambeth 67,3 111.584 30.340 78,6 21,4Büyük

Londra

3 Hackney 65,1 83.398 22.868 78,5 21,5Büyük

Londra

4 Foyle 57,4 32.064 8.905 78,3 21,7Kuzey

İrlanda

5 Haringey 70,5 79.991 25.855 75,6 24,4Büyük

Londra

6 Londra 73,5 3.312 1.087 75,3 24,7Büyük

Londra

7 Islington 70,3 76.420 25.180 75,2 24,8Büyük

Londra

8 Wandsworth 71,9 118.463 39.421 75,0 25,0Büyük

Londra

9 Camden 65,4 71.295 23.838 74,9 25,1Büyük

Londra

10 Edinburgh 72,9 187.796 64.498 74,4 25,6 İskoçya

Kaynak: Electoral Commission: http://www.electoralcommission.org.uk/find-information-by-subject/elections-and-referendums/upcoming-elections-and-referendums/eu-referendum/electorate-and-count-information (22.04.2017).

İKİNCİ BÖLÜM

Brexit Sonrası

29 Mart 2017 tarihinde, referandumdan yaklaşık olarak 9 ay sonra Britanya hükümeti resmi olarak AB’den ayrılma sürecini başlatacak olan dilekçeyi verdi. Britanya’nın AB temsilcisi Tim Barrow Çarşamba günü ilgili mektubu147 AB Temel anlaşması olan ve 18-19 Ekim 2007’de Lizbon’da yapılan zirvede kabul edilen Lizbon Antlaşması’nın 50’nci Maddesine dayanarak AB Konseyi Başkanı Donald Tusk’a verdi. Bu adımla yaklaşık 2 yıllık bir süreç başladı. Britanya Parlamentosunda konuşma yapan Başbakan Theresa May güzel günlerin kendilerini beklediğini ve sürecin geri dönülemez olarak başladığını açıkladı.

Bu iki yıllık süreç içerisinde AB ile Büyük Britanya’nın karşılıklı yükümlülüklerini içeren yaklaşık 20.000 kanunun değişmesi gerekmektedir. Bu ayrılma görüşmelerinin Mart 2019’da sonuçlanması, yani Büyük Britanya’nın AB üyeliğinin sona ermesi beklenmektedir148.

Donald Tusk 48 saat içerisinde 27 Avrupa Birliği ülkesine süreç ile ilgili bir yönetmelik sunacağını açıkladı. 29 Nisan 2017’de yapılan AB acil zirvesinde bu yönetmeliğin kabul edilmesinden sonra AB Komisyonu ayrılma görüşmelerini başlanmasını ve Fransa eski Dışişleri Bakanı Michel Barnier ve Alman AB yetkilisi Sabine Weyand başkanlığında resmi müzakere heyetinin oluşmasını önerdi. Bu müzakere heyeti Konsey tarafından da onaylandıktan sonra göreve başladı. AB üyesi ülkeler tarafından da bu kılavuz onaylandıktan sonra (2017 Mayıs’ında) görüşmeler başlandı (Lizbon Antlaşması’na göre bu yönetmelik nitelikli çoğunlukla, yani 27 AB üyesi ülkeden en az 20 ülkenin parlamentosunda onaylanması gerekir). BK tarafında ise Brexit süreci Brexit Bakanı David Davis tarafından yürütüldü149.


36

Brexit’ten Sonra BK ile AB Arasında İşbirliği Modelleri

Brexit’ten sonra BK ile AB ilişkilerinin ne olacağı konusunda farklı alternatifler ortaya atılmaktadır. Farklı alternatifler arasında Norveç, İsviçre, Türkiye ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) modelleri tartışılmaktadır150.

Bununla birlikte, Brexit’ten sonra Birleşik Krallık’ın artık katkı payı ödeyip ödemeyeceği tartışılmaktadır. Örneğin, Norveç ve İsviçre için kullanılan modele benzer bir model düşünülebilir. Bu ülkeler, AB tek pazarına girme karşılığında AB bütçesine katkıda bulunmaktadırlar. Eğer BK kişi başı katkı payını İsviçre’ye eşdeğer tutarsa, AB’ye ödemeleri yaklaşık yüzde 60 azalacaktır. İsviçre örneğini dikkate alacak olursak, 2012 yılında İsviçre kişi başı olarak AB’ye 53 İngiliz sterlini ödemede bulunmuştur151. Bununla birlikte, siyasi nedenlerden ötürü Birleşik Krallık’ın İsviçre ve Norveç modelini arzu etmeme (ve ödemeleri zorunlu kıldığı) olasılığı daha yüksek gibi görünmektedir, çünkü eğer BK bu modelleri takip ederse, AB topluluk hukukunun geniş bölümlerini de kabul etmelidir. Bu ise bir Brexit’in temel amacına ters düşmektedir.

Birçok Brexit taraftarı BK’nın AB’den ayrılmasından sonra da AB iç pazarının BK’ya açık olacağına inanmaktadırlar. AB iç pazarına üç EFTA152 ülkesi olan Norveç, İzlanda ve Liechtenştayn da giriş hakkına sahiptirler. Bu giriş hakkı bu üç EFTA ülkesi ile AB’nin birlikte oluşturduğu Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) 153

kurumu üzerinden sağlanmaktadır.

AEA’nın tarihi Avrupa Tek Pazarı’nın gelişmesi ile yakından bağlantılıdır. Avrupa Tek Pazarı fikri, Avrupa Tek Senedi ile 1986’da ortaya çıktı. Tek Pazar’ın oluşması için gereken kurallar çerçevesinde malların, hizmetlerin, sermayenin ve emeğin AEA içinde serbest ve rekabetçi bir ortamda hareket etmesinin sağlanması hedeflemektedir154.

İsviçre de EFTA üyesidir, ama 1 Ocak 1994 yılında yürürlüğe giren AEA’ya gerçekleştirilen bir referandumla taraf olmamıştır. İsviçre bu referandumdan sonra AB ile ilişkilerini birçok ikili anlaşmalarla düzenlemiştir ve AEA anlaşması kapsamındaki bütünleşmeye yönelik uygulamalara yakın şartları sağlamıştır.

Norveç aynı zamanda AB ile diğer bazı siyasal alanlarda da işbirliği içindedir155. Bu anlamda Norveç AB üyesi olmadan AB ile en yakın ilişki içinde olan ülke olarak kabul edilmektedir. Norveç hükümeti tarafından yayınlanan bir rapora göre, Norveç AB yasalarının üçte birini almıştır. Bu raporda Norveç’in “hem AB’nin içinde hem de dışında” olduğundan bahsedilmektedir156. Eğer AB ile BK arasındaki ilişkiler Norveç örneğine uygun bir çerçevede gerçekleştirilebilirse, bu durumda ekonomik ilişkiler en az şekilde olumsuz etkilenecektir.

37


Fakat bunun bir bedeli vardır. BK bundan böyle AB’nin gelecekteki düzenlemelerinde söz sahibi olamayacaktır, fakat AB Tek Pazarı’na giriş hakkını korumak istiyorsa, bu düzenlemeleri kendi hukuksal düzenlemeleri ile uygulamaya koymak zorunda kalacaktır. Buna ilave olarak var olan AB düzenlemelerinin de bu ortaklık çerçevesinde korunması gerekecektir. Bu düzenlemelere BK’da tartışmalara sebep olan Çalışma Süreleri Yönetmeliği ve 1 Haziran 2007’de yürürlüğe giren Avrupa Birliği Kimyasal Tüzük hakkında bilgileri (REACH) de dahildir. Bunun dışında BK’nın AB üyesi ülkelerin vatandaşlarına serbest dolaşım hakkını tanımaması durumunda, AB’nin de BK’nın Tek Pazar’a girişine izin vermek niyetinde olmadığı ifade edilmekteydi. AB üyesi ülkelerin vatandaşlarına serbest dolaşım hakkının tanınması özellikle birçok Brexit taraftarları tarafından reddedilmekteydi.

BK aynı zamanda AB politikalarına da finansal destek sağlamak zorunda olacaktır. Örnek olarak Norveç 2014-2021 tarihleri arasında AB’nin 15 fakir ülkesine yıllık yaklaşık 400 milyon avrodan fazla finansal destek sağlayacaktır157. BK’nın GSYH’sı Norveç’in GSYH’sından yaklaşık 7 kat büyük olduğu için Norveç modeli dikkate alındığında BK’nın AB’ye bu bağlamda yapması gereken finansal destek 2,8 milyar avro olması gerekir. İki ülkenin nüfus büyüklüğü dikkate alındığında bu finansal katkı daha yüksek olacaktır. 2015 yılında Norveç’in 5,2 milyon, BK’nın ise 65,1 milyon nüfusu olduğunu düşünürsek, BK’nın finansal desteği 5 milyar avroya kadar çıkabilecektir. BK’nın AB bütçesine katkısı 2010-2014 döneminde yıllık 8,5 milyar avro olmuştur.

İsviçre modeli dikkate alındığında, İsviçre’nin AB ile malların, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşım hakkına sahip olduğu bilinmektedir (bazı tarımsal ürünlerin ticareti istisna olmakla). Fakat bu alternatif BK için daha zayıf işbirliği anlamına gelecektir. İsviçre, hizmetler alanında sınırlı pazar erişimine sahiptir. Bu sınırlı durumdan etkilenen alanlar, denetim ve hukuki danışmanlık gibi ticari hizmetlerdir. İsviçre’nin finansal hizmetler için genel bir pazar erişimi yoktur ve tek bankacılık lisans sistemine katılmaz. Bu nedenle, yalnızca AB üye devletlerindeki şubeler aracılığıyla bankacılık hizmetleri sunabilir. Bu sebeple İsviçre ev sahibi ülkenin bu alana ilişkin düzenleyici rejimini aynen kabul etmelidir. Bu hüküm İngiltere finans sektörüne çok çekici gelmeyebilir. Buna ek olarak, İsviçre 2004 yılından itibaren genişleme ile büyüyen iç pazar ve katıldığı programlar için AB’ye katkı yapmaktadır. 2004 yılında “Genişleme katkısı” olarak kabul edilen uyum katkısı Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan’ın katılımından sonra artırılarak 1,3 milyar İsviçre frangı tutarına yükseltilmiştir. Elbette, İsviçre ile AB arasındaki ilişkiler giderek çelişkili hale geldiğinden, AB’nin BK’ya böyle bir ortaklık sunma konusunda istekli görünmemesi muhtemeldir158.


38

AB ve Türkiye bir Gümrük Birliği oluşturmaktadır. Bu anlaşma bazı tarımsal ürünler haricinde sanayi malların serbest dolaşımını kapsamaktadır. Bunun yanı sıra üçüncü ülkelerden yapılan ithalat için ortak bir dış tarife uygulanmaktadır. AB ile BK arasındaki Gümrük Birliği’nin en büyük dezavantajı, hizmet ticaretinin bu ayrıcalıklı ortaklığın konusu olmadığıdır. Türkiye ile olan Gümrük Birliği, Türkiye’nin gelecekte AB üyeliği olasılığı ışığında kararlaştırıldığından, BK için ciddi bir model değildir.

Bir anlamda BK, AB ile anlaşmaya varamadığında, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyeliği modeli öngörülmektedir159. Bu durumda İngiltere’nin AB ülkeleriyle ve üçüncü ülkelerle ticaretinde gümrük vergileri artacaktır. Hizmet ticareti, DTÖ bağlamında sadece ilkel niteliktedir; bu nedenle, hizmetlerin serbest dolaşımı söz konusu olamaz160. Burada üzerinde durulması gereken diğer bir konu da şudur: BK zaten DTÖ üyesi olduğu için DTÖ üyeliği için başvuruda bulunmak zorunda değildir, fakat örgütün iki üyelik şartını sağlaması gerekir. Bunlardan birincisini BK örgüt anlaşmasını onaylamakla yerine getirmiştir. İkinci şart ise BK’nın AB’den ayrılmasından sonra kendisinin mal ve hizmetlere yönelik piyasa erişim taahhütlerini içeren En Çok Kayrılan Ülke programına sahip olması ve bunun diğer tüm DTÖ üyelerinin onaylanması gerektiğidir161.

Örgütün Genel Direktörü Azevedo’nun belirttiği gibi, BK’nın DTÖ’ye üyelik koşulları yeniden müzakere edilmelidir. AB üyesi olması sebebiyle BK AB’nin serbest ticaret anlaşmasına sahip olduğu 58 ülke ile tercihli ticaret avantajlarından yararlanmaktadır. Eğer BK bu ilişkileri devam ettirmek istiyorsa, yeniden müzakereler yapılmalıdır. Diğer yandan mallar için tarife, tarımsal kotalar veya İngiliz çiftçilerine yapılan sübvansiyonların yeniden müzakere edilmesi gerekecek. Genel Sekretere göre, bu görüşmeler birkaç yıl alabilir162.

Brexit ile BK sadece Ortak Pazar’a serbestçe erişim imkânından mahrum olmayacak, aynı zamanda BK yukarıda da belirtildiği gibi, AB’nin ticaret anlaşmaları yaptığı 70’ten fazla ülkeye tercihli pazar erişimini de kaybedecektir. Bu, tüm İngiliz ihracatının yüzde 60’ını etkileyecektir. Sonuç olarak, İngiltere ihracatçıları her yıl 5,6 milyar sterline kadar163 vergi ödemesi ile karşı karşıya kalacaklardır. BK, kendi gümrük rejimini uygulamak zorunda olacak. Eğer gümrük tarifeleri AB’nin tercihli tarifelerinden daha yüksek olursa, BK tüketicileri bu durumdan olumsuz etkilenecektir. Alternatif olarak, İngiltere, DTÖ üye ülkelerinden yapılan ithalatta tarifeleri Singapur modeline benzer şekilde kaldırabilir. Bunun siyasi olarak uygulanabilir bir alternatif olup olmadığı şüpheli olarak kalmaktadır. Çünkü BK, bu uygulama ile üçüncü ülkelerle olan serbest ticaret anlaşmalarında sözleşme ortaklarından imtiyaz almak olanağını kaybeder164.

39


Tablo 12, BK ile AB arasında işbirliği modellerini özetlemektedir. Tablo 12, BK ile AB arasındaki işbirliği modellerini Avrupa Ekonomik Alanı, İki Taraflı Anlaşmalar, Gümrük Birliği, Genişletilmiş Serbest Ticaret Anlaşması ve Dünya Ticaret Örgütü olarak gruplandırmakta ve bu modellerin artı ve eksilerini göstermektedir. Tablo 13 ve 14’te ise Norveç ve İsviçre’nin AB’ye mali katkıları ayrıntılı biçimde yer almaktadır.

Tablo 12: BK ile AB Arasında İşbirliği Modelleri

ModelAvrupa

Ekonomik

Alanı

İki taraflı

Anlaşmalar

Gümrük

Birliği

Genişletilmiş

Serbest

Ticaret

Anlaşması165

Dünya

Ticaret

Örgütü

Örnek Norveç İsviçre Türkiye Kanada Brezilya

Serbest Dolaşım √* √* √* √*

- Mallar √ — — — —

- Sermaye √ kısmen — kısmen —

-Hizmetler

- Kişiler √ √ — — —

AB Standartlarının

Üstlenilmesi√ √ — — —

AB Bütçesine

Ödemeler√ √ — — —

*: İstisnalarla;

Kaynak: Nicolai von Ondarza, Die politische Dynamik zum harten Brexit, in: Die Verhandlungen zum Brexit: Finanzielle und wirtschaftliche Auswirkungen, https://www.cesifo-group.de/DocDL/sd-2017-11-becker-etal-brexit-2017-06-08.pdf (08.12.2017).

Tablo 13: Norveç’in AB’ye ve AEA/EFTA’ya Yaptığı/Yapacağı Toplam ve Yıllık Ortalama Katkılar (milyon avro), Mutlak Anlamda 2007-2013 ve 2014-2020 Dönemleri için

Toplam

2007-2013

Ortalama

2007-2013

Toplam

2014-2020

Ortalama

2014-2020

AB BÜTÇESİNE

DOĞRUDAN KATKI1979.1 275.7 3346,0 478.0

AB Programlarına Katılma

(AEA ve EFTA üyeliği veya

ikili anlaşmalar çerçevesinde

yapılan katkılar)

1715.6 245.1 3129.0 447.0


40

Kaynak: Ewa Chomicz (2017), EU budget post – Brexit Confronting reality, exploring viable solutions, European Policy Centre DISCUSSION PAPER 7, http://www.epc.eu/documents/uploads/pub_7474_eubudgetpost-brexit.pdf (02.07.2017).

Tablo 13: Norveç’in AB’ye ve AEA/EFTA’ya Yaptığı/Yapacağı Toplam ve Yıllık Ortalama Katkılar (milyon avro), Mutlak Anlamda 2007-2013 ve 2014-2020 Dönemleri için

Toplam

2007-2013

Ortalama

2007-2013

Toplam

2014-2020

Ortalama

2014-2020

The Justice and Home

Affairs (JHA)- Adalet ve

İçişleri Alanında İşbirliği

42.0 6.0 42.0 6.0

AB Bölgesel İşbirliği

Programı Çerçevesinde

İşbirliği (INTERREG)

221.5 24.6 175.0 25.0

ÖZERK KATKILAR 2263.4 323.3 2739.9 391.4

AEA Bağışları 1204.8 172.1 1486.2 212.3

Norveç Bağışları 1058.6 151.2 1253.7 179.1

EFTA VE DENETİM

ORGANLARININ

BÜTÇELERİNE YAPILAN

ÖDEMELER

166.7 23.8 195.3 27.9

EFTA Bütçesi 66.9 9.6 81.9 11.7

The European Space

Agency (ESA) -Avrupa Uzay

Ajansı

75.5 10.8 84.9 12.1

EFTA Adalet Bütçesi (EFTA

Court budget)24.4 3.5 28.5 4.1

NORVEÇ’İN TOPLAM

KATKISI4409.2 622.9 6281.2 897.3

41


Tablo 14: İsviçre’nin AB ve EFTA’ya yıllık katkısı, 2010-2013’te mutlak olarak, (milyon avro)

Toplam 2010-2013 Ortalama 2010-2013

AB BÜTÇESİNE DOĞRUDAN KATKILAR

1462.1 365.5

Araştırma 1253.9 313.5

Eurostat 23.9 6.0

Avrupa Çevre Acentesi (EEA)

6.4 1.6

Alp Trafik Gözlemevi 0.3 0.1

MEDIA 29.7 7.4

Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA)

6.4 1.6

Schengen 79.7 19.9

Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Eğitimi

62.0 15.5

GENİŞLEYEN AB'YE ÖZERK KATKILAR

524.4 131.1

AB - 10 470.0 117.5

Bulgaristan ve Romanya 54.5 13.6

EFTA BÜTÇESİNE KATKILAR

28.5 7.1

İSVİÇRE’NİN TOPLAM KATKISI

2015.0 503.8

Kaynak: Ewa Chomicz (2017), EU budget post – Brexit Confronting reality, exploring viable solutions, European Policy Centre DISCUSSION PAPER 7, http://www.epc.eu/documents/uploads/pub_7474_eubudgetpost-brexit.pdf (02.07.2017).

BK’nın AB ve AB Dışı Ülkelerle Ekonomik İlişkileri

BK’nın AB’den ayrılmasının hem AB hem de BK açısından önemli ekonomik etkileri olacağı açıktır. BK resmi olarak 29 Mart 2017’de AB’den ayrılmayı planladığını açıkladı. Ayrıca, BK’nın AB üye ülkeleri ile alternatif ekonomik işbirliği modelleri arayışında olduğu bilinen bir gerçektir166.

Şu an için, BK’nın hangi müzakere amaçları izlediği hâlâ net değildir. Bununla birlikte, çeşitli raporlar hareket özgürlüğünün sınırlandırılacağını ve Avrupa


42

Adalet Divanı’nın yetkisinin artık istenmediğini göstermektedir. BK’nın AB’den ayrılışı, mevcut finansal bağların nasıl çözüleceği ve ticari ilişkilerin nasıl yeniden tasarlanacağı dikkate alınmaksızın AB’yi önemli ölçüde değiştirecektir. BK, AB’nin ikinci büyük ekonomisidir. BK Avrupa GSYH’sının neredeyse yüzde 18’ini oluşturuyor. BK’nın kişi başı geliri AB ortalamasının yaklaşık yüzde 40 üzerindedir. En iyi Avrupa üniversitelerinden bazıları BK’dadır. BK olmadan, AB daha küçük, daha yoksul ve daha az yenilikçi olacağı ifade edilmektedir. Bununla birlikte AB 27 ile BK arasındaki gelecekteki ekonomik ilişkinin şekli ne olursa olsun ve bu ilişki nasıl düzenlenirse düzenlensin, kaçınılmaz olan şudur: bu ilişki AB’ye tam üyelikten daha az derin ve daha az kapsamlı olacaktır. Bu, her iki tarafa da ekonomik maliyet yükleyecektir. Geri kalan AB üyeleri ortalama olarak BK’dan daha az olumsuz etkilenir; bununla birlikte, bazı üye devletler daha olumsuz etkilenebilir. Daha yüksek ticaret engelleri Almanya’da, yılda GSYH’nın yüzde 0,5’ine kadar veya yaklaşık 15 milyar avroya varan kısa vadeli bir kayba neden olabilir. Ekonomik ilişkilerin yeniden düzenlenmesi başarılı olursa, maliyetler de o kadar az olur. Kapsamlı Serbest Ticaret Birliği Anlaşması söz konusu olduğunda, Brexit’in maliyetinin düşebileceği tahmin edilmektedir167.

Hefeker’in (2017) de belirttiği gibi BK’nın AB’den ayrılmasından sonra hem AB hem de BK açısından mal ve hizmet piyasalarına erişim kurallarının düzenlenmesi alacak ve borçların denkleştirilmesinden daha önemlidir. Bu aynı zamanda Brexit’in ekonomik etkilerinin her iki taraf için salt finansal etkilerden daha önemli olduğu sonucunu da ortaya koymaktadır168.

Bununla birlikte, bu etkiler statik özellik arz etmektedirler. BK’nın ayrılmasından sonra Ortak Pazar’ın boyutunun küçülmesi ile inovasyon, yatırım yapma veya beşeri sermaye oluşumu için dürtülerin azalması ile AB’nin ekonomik büyümesinin daha da olumsuz etkileneceği tahmin edilmektedir. Bu dinamik etkilerin önemli olduğu dikkatlerden kaçmamalıdır. Brexit’in bazı makroekonomik maliyetler ise kaçınılmazdır. Kapsamlı bir serbest ticaret anlaşması söz konusu olduğunda bile, ihracatçılara menşe kanıtı bedeli yüklenecektir. BK, AB Adalet Mahkemesi içtihatlarına taraf olmaktan çekilirse, ürün onayları, mesleki nitelikler ve benzeri konuların karşılıklı olarak tanınması pek söz konusu olmaz ve bu durum ayrıca ek ekonomik maliyetler oluşturur. Bununla birlikte, ilave bürokrasiden kaçınmak için yenilikçi çözümler bulmak suretiyle maliyetler önemli ölçüde azaltılabilir169.

43


Tablo 15 ve BK’nın AB ile 2009-2016 yılları için dış ticaret rakamlarını vermektedir.

Tablo 15: BK’nın AB ile Toplam Dış Ticareti (2009-2016), milyon £

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Yıllık

Ortalama

Büyüme

Oranı (%)

İhracat 124.004 141.153 158.326 149.895 150.561 146.806 133.745 143.296 1,82

İthalat 160.509 184.016 199.720 204.651 217.254 221.428 219.377 237.152 5,00

AB ile

Dış

Ticaret

Dengesi

-36.505 -42.863 -41.394 -54.757 -66.693 -74.622 -85.631 -93.855 12,53

Tablo 15 ve Grafik 1’den görüldüğü gibi 2009 yılından itibaren BK’nın AB ile olan dış ticareti sürekli açık vermiş ve bu açık 2011 yılından itibaren sürekli artarak 2016 yılında 93 Milyar 855 milyon pounda yükselmiştir.

https://www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Annual-Tables.aspx (02.12.2017).

Grafik 1: BK’nın AB Dışı Ülkelerle Toplam Dış Ticareti (2009-2016), milyon £

BK’nın AB ile Dış Ticareti

300000250000

200000150000

10000050000

-100000-150000

İhracat

-500000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

İthalat AB ile Dış Ticaret Dengesi


44

Tablo 16 ve Grafik 2 BK’nın AB dışı ülkelerle dış ticaretini göstermektedir.

Tablo 16: BK’nın AB Dışı Ülkelerle Toplam Dış Ticareti (2009-2016), milyon £

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Yıllık

Ortalama

Büyüme

Oranı (%)

İhracat 103.619 129.543 160.107 152.879 199.537 163.579 171.270 161.051 5,67

İthalat 170.174 195.653 219.890 234.840 203.943 199.115 192.074 232.807 4,00

AB ile

Dış

Ticaret

Dengesi

-66.556 -66.110 -59.783 -81.961 -4.406 -35.536 -20.804 -71.756

https://www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Annual-Tables.aspx (02.12.2017).

Kaynak: https://www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Annual-Tables.aspx (02.12.2017).

Grafik 2: BK’nın AB Dışı Ülkelerle Toplam Dış Ticareti (2009-2016), milyon £

BK’nın AB ile Dış Ticareti

Tablo 16 ve Grafik 2’de BK’nın AB dışı ülkelerle olan dış ticaretinin açık verdiği, fakat bu açık miktarının 2009-2012 dönemi ve 2016 yılında, diğer yıllarla kıyaslandığında önemli boyutta olduğu görülmektedir.

Grafik 3 ise BK’nın AB ve AB dışı ülkelerle dış ticaret dengesini göstermektedir. Grafikten de görüldüğü gibi 2013 yılından itibaren AB ile dış ticaret açığının, AB dışı ülkelerden daha yüksek olduğu görülmektedir.

300000

250000

200000

150000

100000

50000

-100000

-50000

02009 2010 2011

2012

20132014 2015

2016

İhracat İthalat

AB Dışı Ülkelerle DışTicaret Dengesi

45


Grafik 4 BK’nın AB ülkeleri ve AB dışı ülkelere olan ihracatını göstermektedir. Grafik 4’ten de görüldüğü gibi 2011 yılından itibaren BK’nın AB dışı ülkelere olan ihracatı AB ülkelerine olan ihracatından daha fazladır.

Grafik 3: BK’nın AB ve AB Dışı Ülkelerle Dış Ticaret Dengesi (2009-2016), milyon £


BK’nın AB ve Dışı Ülkelerle Dış Ticaret Dengesi

Grafik 4: BK’nın AB ve AB Dışı Ülkelerle İhracatı (2009-2016), milyon £

Kaynak:https://www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Annual-Tables.aspx (02.12.2017).

BK’nın AB ve Dışı Ülkelerle İhracatı

250000

200000

150000

100000

50000

02009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

BK’nın AB’ye İhracatı BK’nın AB Dışı Ülkelere İhracatı

-10000

-20000

-30000

-40000

-50000

-60000

-90000

-80000

-70000

-100000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 20160

AB Dışı Ülkelerle DışTicaret DengesiAB ile DışTicaret Dengesi


46

Tablo 17 BK’nın AB üyesi ülkelere olan ihracat değerleri gösterilmektedir. Tablo 17’den görüldüğü gibi BK, AB ülkelerinden en fazla ihracatı Almanya, Fransa, Hollanda, İrlanda Cumhuriyeti, Belçika, İtalya ve İspanya’ya yapmaktadır.

Grafik 5: BK’nın AB ve AB Dışı Ülkelerle İthalatı (2009-2016), milyon £

Kaynak:https://www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Annual-Tables.aspx (02.12.2017).

BK’nın AB ve Dışı Ülkelerden İthalatı

Grafik 5 BK’nın AB ülkeleri ve AB dışı ülkelerden yaptığı ithalat değerlerini göstermektedir. Grafik 5’ten de görüldüğü gibi 2013 yılından itibaren BK’nın AB dışı ülkelerden olan ithalatı AB ülkelerinden olan ithalatından düşüktür.

Tablo 17: BK’nın AB Üyesi Ülkelerle İhracatı (2009-2016), milyon £

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Yıllık

Ortalama

Büyüme

Oranı (%)

Almanya 24 882 28 589 33 240 32 843 30 673 31 578 30 478 32 273 3,3

Fransa 18 092 20 282 23 274 22 123 22 392 19 735 17 843 19 412 0,9

Hollanda 17 907 21 073 22 823 23 944 23 876 22 311 17 304 18 855 0,6

İrlanda

Cumhuriyeti15 485 16 376 17 333 16 895 18 140 17 805 16 680 16 922 1,1

Belçika 10 534 12 948 15 442 13 995 13 607 12 622 11 589 11 614 1,2

İtalya 8 331 8 806 9 943 7 950 8 404 8 753 8 414 9 674 1,9

İspanya 9 090 9 710 9 531 8 275 8 477 8 813 8 855 9 595 0,7

İsviçre 4 107 5 408 6 115 5 650 5 576 5 458 4 414 4 554 1,3

Polonya 2 703 3 676 4 190 3 393 3 634 3 827 3 618 4 196 5,7

250000

200000

150000

100000

50000

02009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

BK’nın AB’den İthalatı BK’nın AB Dışı Ülkelerden İthalatı

47


Danimarka 2 428 2 682 2 952 2 754 2 922 2 791 2 312 2 484 0,3

Çek

Cumhuriyeti1 396 1 766 1 866 1 789 1 881 2 042 1 962 2 138 5,5

Avusturya 1 250 1 429 1 647 1 514 1 607 1 620 1 604 1 800 4,7

Portekiz 1 500 1 787 1 713 1 343 1 327 1 331 1 249 1 430 -0,6

Macaristan 827 1 052 1 157 1 071 1 211 1 209 1 276 1 348 6,3

Finlandiya 1 333 1 454 1 614 1 503 1 507 1 600 1 344 1 332 0,0

Romanya 666 760 934 940 933 935 987 1 035 5,7

Yunanistan 1 574 1 314 1 129 850 917 985 879 909 -6,6

Slovakya 369 452 534 514 464 461 442 529 4,6

Bulgaristan 195 244 323 303 390 442 347 495 12,3

Malta 389 386 438 394 434 408 376 391 0,1

Litvanya 167 223 265 368 323 299 270 327 8,8

GKRY 599 545 675 471 464 440 371 320 -7,5

Slovenya 174 213 236 211 202 242 202 244 4,3

Letonya 108 164 231 249 369 334 215 237 10,3

Estonya 147 186 273 280 321 269 219 232 5,9

Lüksemburg 190 240 268 219 235 214 219 210 1,3

Hırvatistan 206 166 147 145 137 142 138 164 -2,8

Toplam AB 124 649 141 931 158 293 149 986 150 423 146 666 133 607 142 720



48

Tablo 18: BK’nın AB Üyesi Ülkelerden İthalatı (2009-2016), milyon £

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Yıllık

Ortalama

Büyüme

Oranı

(%)

Almanya 39 863 46 278 50 449 53 092 55 940 59 898 60 858 63 927 6,1

Fransa 21 944 25 717 28 413 31 227 34 252 32 372 31 059 34 432 5,8

Hollanda 20 502 21 781 23 294 23 452 24 978 25 054 24 053 24 691 2,4

İrlanda

Cumhuriyeti14 896 17 026 19 014 18 236 20 124 20 623 20 480 23 382 5,8

Belçika 12 323 14 003 14 207 14 403 15 331 16 709 15 820 17 268 4,3

İtalya 9 277 10 086 11 353 11 305 12 541 13 272 14 005 16 008 7,1

İspanya 12 265 12 763 12 996 12 760 11 835 11 757 12 516 13 124 0,8

İsviçre 4 604 6 067 7 074 7 399 7 841 7 686 8 104 9 166 9,0

Polonya 5 665 6 777 7 696 9 078 7 432 7 590 6 821 6 282 1,3

Danimarka 3 292 3 963 4 213 4 414 4 582 4 676 4 860 5 369 6,3

Çek

Cumhuriyeti3 771 4 069 6 056 5 845 5 306 4 460 3 454 3 918 0,5

Avusturya 2 255 2 610 2 947 2 602 2 868 3 126 3 035 3 238 4,6

Portekiz 2 510 3 232 3 081 2 615 2 597 2 431 2 520 2 670 0,8

Macaristan 1 396 1 719 1 783 1 739 1 933 2 243 2 338 2 669 8,4

Finlandiya 1 584 1 610 1 508 1 565 1 808 1 916 2 001 2 463 5,7

Romanya 2 091 2 147 2 444 2 143 2 510 2 358 2 046 2 161 0,4

Yunanistan 770 1 232 1 283 1 309 1 444 1 515 1 549 1 714 10,5

Slovakya 535 667 657 678 728 700 714 793 5,0

Bulgaristan 363 549 599 828 889 960 776 778 10,0

Malta 285 388 382 358 514 401 477 672 11,3

Litvanya 605 935 900 655 362 444 485 429 -4,2

GKRY 180 227 286 292 368 352 367 412 10,9

Slovenya 247 353 358 333 320 313 324 393 6,0

Letonya 124 155 213 218 182 177 188 238 8,5

Estonya 105 166 162 130 109 128 182 198 8,3

Lüksemburg 75 105 127 155 183 132 156 175 11,2

Hırvatistan 107 101 104 83 124 67 94 100 -0,8

Toplam AB 161 634 184 726 201 599 206 914 217 101 221 360 219 282 236 670


49


Tablo 18’de BK’nın AB üyesi ülkelerden yaptığı ithalat değerleri görülmektedir.

Tablo 18’den görüldüğü gibi, ihracatta olduğu gibi BK, AB ülkelerinden en fazla ithalatı Almanya, Fransa, Hollanda, İrlanda Cumhuriyeti, Belçika, İtalya ve İspanya’dan yapmaktadır.

Kaynak: HMRC (Her Majesty’s Revenue and Customs- İngiltere Gelir ve Gümrük İdaresi),

Overseas Trade Statistics

Tablo 19’da görüldüğü gibi, BK AB ülkeleri dışında en fazla ihracatı ABD, İsviçre ve Çin’e yapmaktadır. Türkiye’nin de BK ile önemli dış ticaret ortaklarından biri olduğu görülmektedir.

Tablo 19: BK’nın AB ülkeleri Dışında En Fazla İhracat Yaptığı 10 Ülke (2009-2016), milyon £

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Yıllık

Ortalama

Büyüme

Oranı (%)

ABD 33 632 37 479 39 054 40 489 39 928 38 887 45 313 46 011 4,0

İsviçre 5 056 11 041 24 021 10 187 45 435 21 313 22 244 14 975 14,5

Çin 5 129 7 306 8 773 9 894 11 585 15 934 18 072 13 521 12,9

Hong Kong 3 513 4 462 5 693 5 748 9 024 7 303 6 626 6 922 8,8

Birleşik Arap

Emirlikleri4 015 4 179 5 196 5 202 9 952 6 400 6 836 6 798 6,8

Suudi

Arabistan2 648 3 077 3 075 3 259 4 220 4 173 5 430 4 920 8,1

Japonya 3372 4 311 4 464 4 579 4 500 4 329 4 310 4 845 4,6

Singapur 2 847 3 313 3 701 4 356 4 262 3 793 3 927 4 618 6,2

Kanada 3 956 4 869 5 559 4 852 4 502 4 095 3 842 4 617 2,0

Türkiye 2 258 3 154 3 931 3 515 4 344 3 723 3 532 4 607 9,3


50

Tablo 20: BK’nın AB Ülkeleri Dışında En Fazla İthalat Yaptığı 10 Ülke (2009-2016), milyon £

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Yıllık

Ortalama

Büyüme

Oranı (%)

ABD 31 042 34 923 35 944 36 384 32 060 32 846 35 291 40 177 3,3

Çin 22 875 28 230 30 158 30 024 31 579 33 891 36 103 35 783 5,8

İsviçre 12 455 10 636 7 952 19 172 8 081 8 927 8 895 21 880 7,3

Norveç 15 085 19 459 25 524 24 080 19 885 17 204 13 040 13 450 -1,4

Kanada 8 318 10 796 13 306 13 235 10 590 9 888 9 523 10 969 3,5

Hong Kong 9 895 8 817 7 327 7 374 7 012 6 775 6 573 9 788 -0,1

Japonya 7 250 8 606 10 184 8 867 7 397 6 926 7 028 9 394 3,3

Türkiye 4 317 5 118 5 562 6 064 5 951 6 489 7 443 9 223 10,0

Güney Afrika 7 645 6 303 6 378 6 983 3 311 4 631 3 933 7 387 -0,4

Hindistan 4 327 5 447 5 869 6 011 6 186 6 567 6 063 6 045 4,3

Tablo 20 ise BK’nın AB ülkeleri dışında en fazla ithalat yaptığı 10 ülkeyi göstermektedir. Tablodan da görüldüğü gibi BK, AB ülkeleri dışında en fazla ithalatı ABD, Çin ve İsviçre’den yapmaktadır. Türkiye’nin de BK ile önemli dış ticaret ortaklarından biri olduğu görülmektedir.

Brexit’in AB Bütçesine Etkileri

Brexit’in en önemli etkilerinden birinin AB bütçesi üzerine olacağı bilinmektedir. Brexit AB bütçesini nasıl etkileyecektir? Bu etkileri üç başlık altında inceleyebiliriz170.

Birincisi, İngiltere’nin AB’den ayrılmasıyla bir defaya mahsus bir ödeme söz konusu olacaktır: AB’nin varlık ve yükümlülüklerinin AB 27 ile İngiltere arasında nasıl bölüştürüleceği müzakereler sırasında belli olacaktır. BK’nın yükümlülükleri, örneğin, geçmiş yıllarda yapılmış ancak henüz ödenmemiş emeklilik ödemeleri ve ödeme yükümlülüklerini içerir. Brexit Bill (Brexit faturası)171 olarak adlandırılan bu ödeme hesaplama yöntemine bağlı olarak, BK’nın AB’ye 20 ila 60 milyar avroluk bir defaya mahsus ödemeyi gerekli kılmaktadır.

Kaynak: HMRC (Her Majesty’s Revenue and Customs- İngiltere Gelir ve Gümrük İdaresi),

Overseas Trade Statistics

51


İkincisi ise tekrar edecek olan bir özellik sergilemektedir: BK’nın AB’den ayrılmasıyla Birleşik Krallık’ın AB bütçesine katkısı ortadan kalkacaktır. İngiltere AB bütçesine net katkıda bulunduğu için, yerel AB programları için yapılan tüm harcamalar değiştirilmeden uygulamadan kaldırılsa bile bütçe açığı kalmaktadır. Konuyla ilgili birçok çalışma bu açığın yılda 10 milyar avro civarında olduğunu tahmin ederken, bazı çalışmalar bu açığın toplamının 6 ila 26 milyar avro arasında olduğunu tahmin etmektedir.

Üçüncüsü ise, BK’nın ayrılmasıyla AB bütçesinin finansmanı değişeceğidir. “İngiliz indirimi”172 uygulaması BK’nın AB üyeliğine bağlı olduğu için BK’nın ayrılmasından sonra ortadan kalkacaktır. Bu ayrıca, “indirime indirim”173 denilen başka bir istisnayı ortadan kaldıracaktır. İndirime indirim uygulaması şu anda Almanya, Hollanda, Avusturya ve İsveç’e fayda sağlamaktadır174. Bu nedenle BK’nın ayrılmasıyla AB’nin kendi kaynak sistemi daha şeffaf hale gelecek, ancak bazı üye devletler için daha fazla yük oluşacaktır.

Tablo 21 BK indirimi finansmanının üye ülkelere dağılım oranlarını göstermektedir. Tablodan da görüldüğü BK indirimi üye ülkeler tarafından finanse edilmektedir. Tablo BK indiriminin yüzde 60’nın Fransa, İtalya ve İspanya tarafından finanse edildiğini göstermektedir.

Tablo 21: BK İndiriminin Finansmanının Üye Ülkelere Dağılım Oranları

Üye Devletler

Üye ülke

GSMH’larının,

AB Toplam

GSMH’sına

oranı

BK’sız

dağılım

Almanya, Hollanda,

Avusturya ve İsveç

için uygulanan

%75’lik indirimin

Finansmanı

Almanya,

Hollanda,

Avusturya

ve İsveç için

uygulanan

%75’lik indirim

Finansman

Ölçeği

(1) (2) (5)=(2)+(3)+(4) (3) (4)

Belçika 2,95 3,47 1,51 4,98

Bulgaristan 0,3 0,36 0,16 0,51

Çek

Cumhuriyeti1,08 1,27 0,56 1,83

Danimarka 1,95 2,29 1,0 3,29

Almanya 20,93 24,59 -18,44 0,0 6,15

Estonya 0,13 0,15 0,07 0,22

Kuzey İrlanda 1,02 1,2 0,52 1,72

Yunanistan 1,39 1,63 0,71 2,34

İspanya 7,86 9,24 4,03 13,27


52

Kaynak: European Parliament (2016), The UK ‘rebate’ on the EU budget, An explanation of

the abatement and other correction mechanisms, http://www.europarl.europa.eu/RegData/

etudes/BRIE/2016/577973/EPRS_BRI(2016)577973_EN.pdf (10.12.2017).

Tablo 21: BK İndiriminin Finansmanının Üye Ülkelere dağılım Oranları

Üye Devletler

Üye ülke

GSMH’larının,

AB Toplam

GSMH’sına

oranı

BK’sız

dağılım

Almanya, Hollanda,

Avusturya ve İsveç

için uygulanan

%75’lik indirimin

Finansmanı

Almanya,

Hollanda,

Avusturya

ve İsveç için

uygulanan

%75’lik indirim

Finansman

Ölçeği

Fransa 15,97 18,76 8,19 26,95

Hırvatistan 0,16 0,19 0,08 0,28

İtalya 11,87 13,94 6,09 20,03

GKRY 0,12 0,14 0,06 0,2

Letonya 0,18 0,21 0,09 0,3

Litvanya 0,25 0,3 0,13 0,43

Lüksemburg 0,25 0,29 0,13 0,42

Macaristan 0,72 0,85 0,37 1,22

Malta 0,05 0,06 0,03 0,08

Hollanda 4,65 5,46 -4,1 0,0 1,37

Avusturya 2,42 2,85 -2,13 0,0 0,71

Polonya 2,93 3,45 1,51 4,95

Portekiz 1,21 1,43 0,62 2,05

Romanya 1,05 1,24 0,54 1,78

Slovenya 0,26 0,31 0,14 0,44

Slovakya 0,55 0,65 0,28 0,93

Finlandiya 1,52 1,79 0,78 2,56

İsveç 3,31 3,89 -2,92 0,0 0,97

BK 14,89 0 0,0 0,0

Toplam 100 100 -27,59 27,59 100,0

53


Tablo 22 ve Grafik 6’da BK’nın AT/AB bütçesine brüt ve net katkıları gösterilmektedir. Tablodan/Grafikten de görüldüğü gibi BK’nın AB bütçesine net katkısı özellikle 2010 yılından itibaren önemli artış göstermiştir.

Tablo 22: BK’nın AT/AB Bütçesine Katkıları (1973-2021), milyon £

Brüt Katkı

(İndirimden

Önce)

Müzakere

Edilerek

Varılan

Geri

Ödemeler

İndirimler

Brüt Katkı

(Geri

Ödeme ve

İndirimlerden

Sonra)

Kamu Kesimi

Gelirleri

Net Katkı (Brüt

Katkı-Geri

Ödemeler&İndirimler-

Kamu Kesimi

İndirimleri)

1973 181 181 79 102

1974 181 181 150 31

1975 342 342 398 -56

1976 463 463 296 167

1977 737 737 368 369

1978 1.348 1.348 526 822

1979 1.606 1.606 659 947

1980 1.767 98 1.669 963 706

1981 2.174 693 1.481 1.084 397

1982 2.863 1.019 1.844 1.238 606

1983 2.976 807 2.169 1.522 647

1984 3.204 528 2.676 2.020 656

1985 3.940 61 166 3.713 1.905 1.808

1986 4.493 1.701 2.792 2.220 572

1987 5.202 1.153 4.049 2.328 1.721

1988 5.138 1.594 3.544 2.182 1.362

1989 5.585 1.154 4.431 2.116 2.315

1990 6.355 1.697 4.658 2.183 2.475

1991 5.807 2.497 3.309 2.765 544

1992 6.738 1.881 4.857 2.827 2.030

1993 7.985 2.539 5.446 3.291 2.155

1994 7.189 1.726 5.463 3.253 2.211

1995 8.889 1.207 7.682 3.665 4.017

1996 9.133 2.412 6.721 4.373 2.348

1997 7.991 1.733 6.258 4.661 1.597


54

Tablo 22: BK’nın AT/AB Bütçesine Katkıları (1973-2021), milyon £

Brüt Katkı

(İndirimden

Önce)

Müzakere

Edilerek

Varılan

Geri

Ödemeler

İndirimler

Brüt Katkı

(Geri

Ödeme ve

İndirimlerden

Sonra)

Kamu Kesimi

Gelirleri

Net Katkı (Brüt

Katkı-Geri

Ödemeler&İndirimler-

Kamu Kesimi

İndirimleri)

1998 10.090 1.378 8.712 4.115 4.597

1999 10.287 3.171 7.117 3.479 3.638

2000 10.517 2.085 8.433 4.241 4.192

2001 9.379 4.560 4.819 3.430 1.389

2002 9.439 3.099 6.340 3.201 3.139

2003 10.966 3.559 7.407 3.728 3.679

2004 10.895 3.593 7.302 4.294 3.008

2005 12.567 3.656 8.911 5.329 3.582

2006 12.426 3.569 8.857 4.948 3.909

2007 12.456 3.523 8.933 4.332 4.601

2008 12.653 4.862 7.791 4.497 3.294

2009 14.129 5.392 8.737 4.401 4.336

2010 15.196 3.047 12.150 4.768 7.382

2011 15.356 3.143 12.214 4.132 8.082

2012 15.745 3.110 12.636 4.169 8.467

2013 18.135 3.674 14.461 3.996 10.465

2014 18.778 4.416 14.362 4.583 9.779

2015 19.560 4.914 14.646 3.883 10.763

2016e 16.996 3.878 13.118 4.503 8.616

2017f 17.800 5.200 12.700 4.700 7.900

2018f 19.900 4.000 16.000 5.400 10.600

2019f 20.500 4.500 16.100 5.600 10.400

2020f 21.000 4.700 16.200 5.900 10.400

2021f 21.800 4.800 16.900 6.100 10.800

*e – beklenen; f- tahmin edilen; Not: 2016 Sonrası Tahmin Değerlerini İçermektedir.

55


Tablo 23’te 2013 AB bütçesine üye ülkelerin brüt ve net katkı payları ve Brexit nedeniyle üye ülke katkılarının nasıl değişebileceği yer almaktadır175.

Kaynak: Matthew Keep (2017), The UK’s contribution to the EU Budget, Briefıng Paper House of Commons Library, Number CBP 7886, http://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/CBP-7886 (01.07.2017);

Grafik 6: BK’nın AT/AB Bütçesine Net Katkısı (1973-2021), milyon £

Tablo 23: 2013 AB Bütçesi, Brüt ve Net Katkı Payları ve Katkı Paylarının Brexit Nedeniyle Nasıl Değişebileceği (Toplam Öz Kaynaklar)

Brüt katkı payı

(geleneksel öz

kaynakların

%75’i dahil)

Net

katkılar

GSMH’nın

yüzdesi olarak

net katkılar (%)

Brexit’ten sonra ek brüt katkı

milyon avro milyon avro % olarak

Almanya 29 376 13 825 0,49 2 503 8,23

BK 17 068 8 642 0,46 - 0.00

Fransa 23 292 8 446 0,40 1 871 7,89

İtalya 17 168 3 790 0,24 1 384 7,85

Hollanda 6 552 2 675 0,45 535 7,50

İsveç 4 211 2 221 0,51 385 8,84

Belçika 5 291 1 541 0,40 340 5,93

Danimarka 2 899 1 277 0,49 231 7,72

Avusturya 3 191 1 252 0,40 277 8,55

0

-2000

2000

6000

4000

8000

10000

12000

2021

2019

2017

2015

2013

2011

2009

2007

2005

2003

2001

1999

1997

1995

1993

1991

1989

1987

1985

1983

1981

1979

1977

1975

1973

Net Katkı (Brüt Katkı-Geri Ödemeler&İndirimler-Kamu Kesimi İndirimleri)


56

Tablo 23’ten de görüldüğü gibi, 2013 AB bütçesi toplam özkaynağı 139,74 milyar avro olmuş ve bütçeye en büyük katkı Almanya, Fransa ve İngiltere tarafından yapılmıştır. 28 üye ülkenin 11’nin net katkı yapan ülkeler olduğu görülmektedir. En büyük net alıcıların ise GSMH’larının yüzde 3 ile yüzde 5

Kaynak: Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf ; http://ec.europa.eu/budget/revexp/revenue_and_expenditure_files/data/revenue_and_expenditure_en.xls (06.07.2017).

Tablo 23: 2013 AB Bütçesi, Brüt ve Net Katkı Payları ve Katkı Paylarının Brexit Nedeniyle Nasıl Değişebileceği (Toplam Öz Kaynaklar)

Brüt katkı payı

(geleneksel öz

kaynakların%

75’i dahil)

Net

katkılar

GSMH’nın

yüzdesi olarak

net katkılar (%)

Brexit’ten sonra ek brüt katkı

(milyon avro) milyon avro % olarak

Finlandiya 2 159 604 0,31 174 7,90

Lüksemburg 322 69 0,22 28 8,52

GKRY 185 -40 -0,25 14 7,60

Hırvatistan 238 -50 -0,12 38 15,56

Malta 86 -88 -1,31 6 6,73

İrlanda 1 731 -279 -0,20 124 6,88

Slovenya 426 -429 -1,22 31 7,04

Estonya 212 -771 -4,33 16 7,26

Letonya 269 -801 -3,44 21 7,54

Slovakya 799 -1 287 -1,83 63 7,63

Litvanya 405 -1 514 -4,54 30 7,15

Bulgaristan 478 -1 529 3,91 35 7,05

İspanya 11 369 -3 058 -0,30 906 7,75

Çek

Cumhuriyeti1 617 -3 401 -2,44 125 7,49

Romanya 1 474 -4 143 -2,99 124 8,24

Portekiz 1 793 -4 417 -2,72 145 7,91

Macaristan 1 011 -4 954 -5,33 83 7,98

Yunanistan 1 906 -5 341 -2,94 162 8,36

Polonya 4 214 -12 237 -3,29 331 7,71

139.74 milyar euroYaklaşık

10 milyar avro(Ort.) 7,96

57


arasında AB fonlarından kaynak sağladığı görülmektedir. Bölgesel politika AB bütçesinin önemli kısmını oluşturduğu için, doğal olarak en büyük net alıcıların Doğu Avrupa ülkeleri olduğu görülmektedir. Örneğin, 2013 yılında Polonya 10,6 milyar avro bölgesel politikalar ve 3,2 milyar avro Ortak Tarım Politikası (OTP) çerçevesinde (toplam 13,8 milyar avro) net gelir sağlamıştır.

BK, OTP çerçevesinde daha az fayda elde ettiği için (örneğin 2013 yılında OTP çerçevesinde Fransa 8,58 milyar avro, İngiltere ise 3,16 milyar avro gelir etmişlerdir), Margaret Thatcher 1984 yılında AB ile “İngiliz İndirimi” üzerine anlaşmaya vardı. Yukarıda da geniş şekilde açıklandığı gibi, bu indirim BK’nın AB bütçesine yıllık net katkılarının üçte ikisinin geri ödenmesini kapsamaktadır.

BK 1 Ocak 2018’de AB’den ayrılırsa, bu durum AB bütçesinin nasıl finanse edildiğini değiştirecektir. İngiltere Ekonomi ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan tahminlere göre İngiltere, AB’de kaldığı taktirde Nisan 2017-Nisan 2018 mali yılı için (İngiltere indirimi düşüldükten sonra) 8 milyar sterlin net katkı sağlayacaktır. Bu tutar, yaklaşık olarak 10 milyar avroya, yani 2013 yılı için BK GSMH’sının yaklaşık yüzde 0,51’ine eşittir. 2017-2020 yılları için tahminlerin ortalama değerini kullanırsak, İngiltere’nin net katkısı ortalama 10,5 milyar avro veya ülkenin GSMH’sının yaklaşık yüzde 0,56 olacaktır. Bu nedenle, eğer Birleşik Krallık AB’den ayrılırsa, BK’nın AB’ye net katkısı ortadan kalkacağı için ülke GSMH’sının yaklaşık yüzde 0,5’ne denk gelecek gelir elde edecektir176.

Tab

lo 2

4: Ö

z K

ayna

k T

ürle

rine

ve

Üye

Dev

let

Kat

kıla

rına

Gör

e 20

17 G

enel

Büt

çesi

nin

Fina

nsm

anı,

2017

(m

ilyon

avr

o)

G

elen

ekse

l Öz K

ayna

klar

(GÖ

K)KD

V ve

GSM

H’y

a Da

yalı Ö

z Kay

nakl

ar, A

yarla

mal

ar D

ahil

Üye

Devl

etle

r

Net

Şeke

r

Sekt

örü

Verg

ileri

(%80

)

Net

Güm

rük

Verg

ileri

(%80

)

Topl

am N

et

Gele

neks

el

Kend

i

Kayn

akla

rı

(%80

)

Topl

ama

Mal

iyet

leri

(Brü

t

GÖK’

ın

%20

’si)

KDV’

ye

Daya

lı Öz

Kayn

akla

r

GSM

H’y

a

Daya

lı Öz

Kayn

akla

r

Dani

mar

ka,

Hol

land

a,

Avus

tury

a ve

İsve

ç Le

hind

e

Kesi

nti 17

7

BK

Düze

ltmes

i

Topl

am U

lusa

l

Katk

ılar

Topl

am

Ulus

al

Katk

ı

Payl

arı

(%)

Topl

am Ö

z

Kayn

akla

r

Belç

ika

(1)

(2)

(3)=

(1)+

(2)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)=

(5)+

(6)+

(7)+

(8)

(10)

(11)

=(3)

+(9)

721

33,8

2120

,853

0,2

530,

3232

2470

,811

750

31,16

825

9,33

632

91,6

393,

1754

12,4

39

Bulg

aris

tan

0,4

67,9

68,3

17,0

7564

,650

325

5,41

8816

3,22

226

,809

350,

100

0,34

418,

400

Çek

Cum

huriy

eti

3,6

265,

726

9,3

67,3

2521

2,45

5893

1,715

610

11,7

5397

,793

1253

,717

1,21

1523

,017

Dani

mar

ka3,

641

5,8

419,

410

4,85

031

8,80

2516

50,9

5860

6-1

20,8

2417

3,28

420

22,2

111,9

524

41,6

11

Alm

anya

28,1

4415

,844

43,9

1110

,975

2025

,927

918

717,

0607

5723

6,10

833

6,22

521

315,

322

20,5

325

759,

222

Esto

nya

029

,929

,97,

475

32,4

849

124,

2782

301,5

6813

,044

171,3

750,

1720

1,275

İrlan

da0

333,

533

3,5

83,3

7525

1,320

211

60,0

5809

714

,634

121,7

5915

47,7

711,4

918

81,2

71

Yuna

nist

an1,5

155,

415

6,9

39,2

2523

3,25

4810

31,6

2429

413

,014

108,

279

1386

,172

1,33

1543

,072

İspa

nya

515

01,4

1506

,437

6,6

1470

,944

465

69,9

0309

682

,877

689,

575

8813

,299

8,49

1031

9,69

9

Fran

sa33

1743

,117

76,1

444,

025

2984

,214

1318

3,78

6758

166,

308

1,384

1771

8,07

517

,06

1949

4,17

5

Hırv

atis

tan

1,947

,349

,212

,368

,895

326

0,03

5805

3,28

027

,293

359,

503

0,35

408,

705

İtaly

a5

1952

,019

57,0

489,

250

1872

,447

9693

,1544

6412

2,27

51,0

1712

705,

267

12,2

314

662,

267

GKRY

019

,619

,64,

926

,562

750

100,

2574

351,2

6510

,523

138,

608

0,13

158,

208

Leto

nya

034

,034

,08,

531

,362

915

5,15

31,9

5716

,285

204,

758

0,20

238,

758

58

Tab

lo 2

4’te

, öz

kayn

ak tü

rler

ine

ve ü

ye d

evle

t kat

kıla

rına

gör

e 20

17 g

enel

büt

çesi

nin

finan

sman

ı yer

alm

akta

dır.

59

Litv

anya

0,9

85,9

86,8

21,7

45,0

177

224,

027

2,82

623

,514

298,

385

0,29

385,

185

Lüks

embu

rg0

19,0

19,0

4,75

054

,522

620

5,78

82,

596

21,5

9928

4,50

60,

2730

3,50

6

Mac

aris

tan

2,2

150,

115

2,3

38,0

7514

0,13

065

4,53

88,

257

68,7

0087

1,625

0,84

1023

,925

Mal

ta0

13,2

13,2

3,3

14,5

107

54,7

690,

691

5,74

975

,719

0,07

88,9

19

Hol

land

a7,

725

55,7

2563

,464

0,85

043

2,68

8540

99,8

72-7

15,6

2073

,648

3900

,589

3,76

6463

,989

Avus

tury

a3,

422

3,6

227,

056

,750

482,

2356

2024

,013

25,5

3236

,358

2568

,139

2,47

2795

,139

Polo

nya

13,7

602,

661

6,3

154,

075

566,

8548

2451

,563

30,9

2625

7,31

533

06,6

583,

1839

22,9

58

Port

ekiz

0,2

136,

813

7,0

34,2

5026

8,79

6710

62,9

2113

,408

111,5

6414

56,6

901,4

015

93,6

90

Rom

anya

1,014

1,014

2,0

35,5

178,

1259

1001

,364

12,6

3210

5,10

312

97,2

241,2

514

39,2

24

Slov

enya

073

,673

,618

,455

,640

722

9,11

02,

890

24,0

4731

1,688

0,30

385,

288

Slov

akya

1,410

0,6

102,

025

,582

,906

246

0,78

35,

813

48,3

6459

7,86

60,

5869

9,86

6

Finl

andi

ya0,

813

7,6

138,

434

,627

9,19

3212

29,0

5715

,504

129,

001

1652

,755

1,59

1791

,155

İsve

ç2,

857

5,0

577,

814

4,45

032

0,00

7329

01,8

27-1

64,9

8852

,127

3108

,973

2,99

3686

,773

BK10

,134

23,0

3433

,985

8,47

535

51,6

619

1434

3,66

418

0,93

9-5

,239

1283

7,81

412

,36

1627

1,714

Topl

am13

3,3

2133

3,7

2146

7,0

5366

,750

1659

8,75

087

347,

511

00

1038

46,4

4910

0,00

1253

13,4

49

Kay

nak:

Dra

ft A

men

dıng

Bud

get N

o. 2

/20

17, h

ttp:

//ec

.eur

opa.

eu/b

udge

t/lib

rary

/bib

lio/d

ocum

ents

/20

17/D

AB

2_20

17_a

nnex

_en.

pdf (

08.

07.

2017

)


60

2017 yılı AB bütçesi geliri toplam olarak 134.490.371.363 avro olarak belirlenmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi bunun 125.313.448.674 avroluk kısmı AB’nin öz kaynaklarından sağlanırken, 2.772.392.898178 avroluk kısmı çeşitli gelirlerden ve 6.404.529.791 avroluk kısmı önceki mali yıldaki mevcut fazlalıktan sağlanmıştır179. Tablo 24’ten ve Grafik 7’den da görüldüğü 2017 AB bütçesi Öz Kaynak Toplamı 125 milyar 313 milyon avro tutarındadır ve AB bütçesine en büyük katkı sırasıyla Almanya, Fransa ve İtalya tarafından yapılmaktadır.

Grafik 7: 2017 AB Bütçesine Ulusal Katkı Payları (%), 2017

Kaynak: Draft Amendıng Budget No. 2/2017, http://ec.europa.eu/budget/library/biblio/documents/2017/DAB2_2017_annex_en.pdf (08.07.2017)

AB bütçesi AB toplam GSYH’sının yaklaşık yüzde 1’ni oluşturmaktadır. AB bütçesi AB Komisyonu, AB Parlamentosu ve AB Konseyi’nin girişimiyle her yıl belirlenir. 2013 yılı AB bütçesi harcamaları toplamı 139,74 milyar avrodur. AB doğrudan vergi koyarak bütçe gelirlerini belirlememektedir. AB’nin esas

BKİsveç

FinlandiyaSlovakya

Romanya

Portekiz

Slovenya

PolonyaAvusturya

HollandaMalta

LüksemburgLitvanya

Macaristan

LetonyaGKRYİtalya

Hırvatistan

İspanyaYunanistan

Fransa

İrlandaEstonya

Almanya

Çek Cumhuriyeti

Bulgaristan

Danimarka

Belçika

2,99

1,590,58

0,31,25

1,4

3,182,47

3,76

0,070,84

0,270,29

0,20,13

0,35

17,06

1,331,49

0,17

1,951,21

0,34

3,17

0 5 10 15 20 25

20,53

8,49

12,23

12,36

61


olarak bütçe gelirleri üç kaynaktan oluşmaktadır: 1) Örneğin 2014 yılını dikkate alırsak, bütçe gelirlerinin yüzde 74’ü ülkelerin GSMH’sına uygun olarak üye ülke katkılarından 2) Üye ülkelerde konulan Katma Değer Vergisinin yüzde 0,3’lük kısmından (2013 toplam bütçe gelirinin yaklaşık yüzde 13’ünü oluşturmaktadır); 3) geleneksel gelirler olarak üye olmayan ülkelerle ticarette Ortak Gümrük Tarifesi’nin (OGT) uygulaması sonucu elde edilen gümrük vergilerinden ve şeker vergilerinden (üye olmayan ülkelerden ithal edilen tarım ürünlerinden alınan vergiler) oluşmaktadır (2013 toplam bütçe gelirinin yaklaşık yüzde 12’sini oluşturmaktadır)180. 2016 yılı bütçesini dikkate alırsak toplam bütçe gelirleri 143, 885 milyar avrodur. Bu tutarın 104, 883 milyar avroluk kısmı üye ülkelerin GSMH’larına uygun olarak yaptıkları katkılardan, 18,813 milyar avroluk kısmı üye ülkelerin topladıkları KDV vergilerinden (her üye devlet için Avrupa Komisyonu tarafından istatistiki bir yöntemle hesaplanmakta olan KDV kaynağı) ve 18,590 milyar avroluk kısmı ise üye olmayan devletlerle gerçekleştirilen ticaretten sağlanan gümrük vergisi ve şeker vergisi gelirlerinden oluşmaktadır181.

Harcamaları dikkate alırsak, en önemli iki harcama kalemini Ortak Tarım Politikası (OTP) ve bölgesel politikalar oluşturmaktadır. 2014-2020 dönemi dikkate alındığında, toplam bütçenin yüzde 38’i OTP (tüm dönem için ortalama olarak 48 milyar avro) ve yüzde 33,9’u bölgesel politikalar için harcanması (tüm dönem için toplam 367 milyar avro) öngörülmektedir.

Tablo 23’te 2013 bütçesine ülkelerin toplam katkıları görülmekte ve 2013 yılında AB’nin kendi kaynaklarından sağladığı gelirlerin toplamının 139,74 milyar avro olduğu görülmektedir. İkinci ve üçüncü sütunlarda AB bütçesine en fazla net katkı sağlayan ülkelerin Almanya, BK ve Fransa olduğu görülmektedir. 28 AB ülkesinden 11’i 2013 bütçesine net katkı sağlayan ülkelerdir. En önemli net gelir sağlayan ülkelerin ise Doğu AB ülkeleri oldukları görülmektedir. Çünkü bu ülkeler özellikle bölgesel politikalar çerçevesinde AB bütçesinden önemli boyutlarda destek görmektedirler. Örneğin en fazla kaynak aktarılan ülke olarak Polonya bölgesel uyum politikaları çerçevesinde 10,6 milyar avro, OTP çerçevesinde 3,2 milyar avro gelir sağlamaktadır.

BK, OTP çerçevesinde yapılan harcamalardan nispeten daha az fayda sağladığı için (örneğin, 2013 yılında Fransa bu fon çerçevesinde 8,58 milyar avro gelir sağlarken, BK sadece 3,16 milyar avro gelir sağladı), Margaret Thatcher 1984 yılında bir “İngiltere İndirimi”ni pazarlık müzakeresine başlattı. Özünde, bu BK’nın AB bütçesine yıllık net katkılarının yaklaşık üçte ikisinin geri ödenmesini öngörmektedir. 2011-2013 yılları için indirim ortalama olarak yaklaşık 4,1 milyar avro idi. İndirimin hesaplanmasına ilişkin bir düzeltme


62

2008’de yürürlüğe girdi ve AB genişleme maliyetlerine bağlı olarak indirim tutarı azaltıldı. İngiltere Ekonomi ve Maliye Bakanlığının (HM Treasury, 2014) tahminlerine göre indirim 2020 yılına kadar ortalama 6 milyar avro civarında (2014 yılında ortalama döviz kuruna göre 4,83 milyar avro) gerçekleşecek182.

BK’ya yapılan indirimin maliyeti, AB’nin GSMH paylarına göre diğer 27 üye ülkeye dağıtılmaktadır. Bununla birlikte, Almanya, Hollanda, Avusturya ve İsveç’in İngiliz indiriminin finansmanına yaptıkları katkı, bu ülkelerin asıl katkılarının yüzde 25’iyle sınırlıdır, aksi takdirde bu ülkelerin AB bütçesine yaptıkları katkının oranı çok yüksek olacaktır. Bununla birlikte, tablo, indirimle bile İngiltere’nin (Almanya’dan sonra) ikinci en yüksek net katılımcı olduğunu göstermektedir.

Tablo 22 ve Grafik 6’dan görüldüğü gibi BK’nın AB bütçesine net katkısı son birkaç yılda önemli ölçüde artmıştır. Brexit tartışmalarının en önemli unsurlarından biri, net ödemelerin 2008’deki küresel mali ve ekonomik krizden bu yana keskin bir artış göstermesiydi. Bu, birçok Avro Alanı ülkesindeki uzun dönemli durgunluk sebebiyle, bu ülkelerin AB bütçesine olan katkılarını azaltması gerçeğine uygun olarak oluşmuştur. 2010 yılından bu yana net katkı yaklaşık 6 milyar avrodan yaklaşık 10 milyar avroya yükselmiştir. Bu tutar GSMH’nın oranı olarak yüzde 0,33’lük bir artışa karşılık gelirken, GSMH’nın yüzde 0,55’i düzeyine yükselmiştir183.

BK’nın AB’den ayrılması AB bütçesinin finansmanını da değiştirecektir. İngiltere Ekonomi ve Maliye bakanlığı tarafından yapılan tahminlere göre184, eğer BK AB’de kalırsa, BK Nisan 2017-Nisan 2018 mali yılı için (BK indiriminden sonra) AB’ye 8 milyar sterlin net katkı yapacaktır. Bu tutar yaklaşık olarak 10 milyar avroya veya 2013 için İngiliz GSMH’sının yaklaşık yüzde 0,51’ine eşittir. 2017-2020 yılları için tahminlerin ortalama değerini kullanırsak, BK’nın net katkısının ortalama 10,5 milyar avro veya yaklaşık ülke GSMH’sının yüzde 0,56’sı olacağı tahmin edilmektedir. Bu nedenle, Birleşik Krallık AB’den ayrılırsa, BK’nın AB’ye aktarması planlaştırılan net katkı ortadan kalkacaktır. BK böylelikle GSMH’sının yüzde 0.5’lik kısmına denk gelecek gelir artışı sağlayabilecektir.

AB’nin, Brexit’ten sonra tasarruf etmesi gerektiği açıktır. Brexit sebebiyle, AB’nin 2021 yılından sonraki gelecek yedi yıllık bütçesinin geliri yılda en az 12 milyar avro azalacaktır. Muhtemelen bu boşluğun yaklaşık yarısının tasarrufla doldurulması gerekiyor. AB’nin tarım politikası sonrası AB bütçesindeki en büyük kalem kohezyon politikasıdır. Her yıl AB, daha fakir eyaletleri ve bölgeleri teşvik etmek için 50 milyar avro, ya da bütçesinin üçte birini harcıyor.

63


Bu politikadan yararlanan bölgeler ağırlıklı olarak Doğu Avrupa’dadır - bu yüzden Almanya, Fransa ve İtalya fonların ödenmesinin gelecekte anayasal standartların gözetilmesine bağlı olması gerektiğini talep etmektedirler. Fakat bu mekanizmanın nasıl işleyeceği 2018 yılı başlarında tümüyle belirsiz idi. AB’nin Brexit’ten sonra yapacağı tasarruf kalemleri içinde kohezyon fonlarının genel olarak azaltılması düşünülmektedir. Ancak, AB Komisyonu tarafından kohezyon politikasının geleceği hakkında derlenen üç senaryo öngörülmektedir:

Senaryo 1’e göre, fonlar daha hedef odaklı kullanılacak, ancak toplam yaklaşık 350 milyar avroluk hacmi aynı kalacak.

Senaryo 2’ye göre, sadece AB ortalamasının yüzde 75’inin altındaki kişi başına GSYH’ya sahip bölgeler teşvik edilecektir. Bu, yedi yıl boyunca 95 milyar avronun veya kohezyon fonlarının yaklaşık dörtte birinin tasarruf edilmesi anlamına gelecektir.

Senaryo 3’e göre ise AB’nin, bireysel bölgeleri teşvik etme politikasından vazgeçeceği öngörülmektedir. Sadece GSYH’sı AB ortalamasının yüzde 90’ından az olan devletlere destek verilecektir. Bu şekilde 124 milyar avro veya kohezyon olarak ayrılan bütçenin üçte birinin tasarruf edilmesi hedeflenmektedir185.

Brexit Öncesi ve Sonrası BK’da Nüfus Değişimi

BK’nın AB’den ayrılmasına yönelik yapılan referandumun en önemli konusu göç konusuydu. Özellikle 2004 yılından itibaren AB’nin en büyük genişlemesinden sonra bu konu sürekli gündeme gelmekteydi186. Tablo 25’te BK’nın yıllık doğal nüfus değişimini görülmektedir. Tablodan da görüldüğü gibi, özellikle 1996 yılı ile 2002 yılları arasında nüfusun doğal değişiminde bir önceki yıla göre sürekli azalma söz konusudur. 2003 yılından 2011 yılına kadar nüfusun doğal değişimi bir önceki yıla göre sürekli artarken, bu yıldan itibaren yine de nüfusun doğal değişimi azalan bir seyir izlemiştir.

Tablo 26’da BK’nın yıllar itibariyle göç değişimi istatistikleri (ülkeden göç, ülkeye göç ve net göç) görülmektedir. Tablodan da görüldüğü gibi, ülkeye göç sayısında en yüksek değer sırasıyla 2014 ve 2015 yıllarında görülmektedir.


64

Tablo 25: BK’nın Yıllık Doğal Nüfus Değişimi

Yıllar Doğumlar Ölümler Doğal Değişim

1964 1014672 611130 403542

1965 997275 627798 369477

1966 979587 643754 335833

1967 961800 616710 345090

1968 947231 655998 291233

1969 920256 659537 260719

1970 903907 655385 248522

1971 901648 645078 256570

1972 833984 673938 160046

1973 779545 669692 109853

1974 737138 667359 69779

1975 697518 662477 35041

1976 675526 680799 -5273

1977 657038 655143 1895

1978 686952 667177 19775

1979 734572 675576 58996

1980 753708 661519 92189

1981 730712 657974 72738

1982 718999 662801 56198

1983 721238 659101 62137

1984 729401 644918 84483

1985 750520 670656 79864

1986 754805 660735 94070

1987 775405 644342 131063

1988 787303 649178 138125

1989 777036 657733 119303

1990 798364 641799 156565

1991 792269 646181 146088

1992 780799 634238 146561

1993 761526 658194 103332

1994 750480 626222 124258

1995 731882 641712 90170

1996 733163 638879 94284

65


1997 726622 632517 94105

1998 716888 627592 89296

1999 699976 629476 70500

2000 679029 610579 68450

2001 669123 604393 64730

2002 668777 608045 60732

2003 695549 612085 83464

2004 715996 584791 131205

2005 722549 582964 139585

2006 748563 572224 176339

2007 772245 574687 197558

2008 794383 579697 214686

2009 790204 559617 230587

2010 807271 561666 245605

2011 807776 552232 255544

2012 812970 569024 243946

2013 778803 576458 202345

2014 776352 570341 206011

2015 777165 602782 174383

2016 774849 597208 177641

Kaynak: Office for National Statistics, Overview of the UK population: July 2017, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/articles/overviewoftheukpopulation/july2017 (16.12.2017).


66

Tablo 26: BK’nın Yıllar İtibariyle Göç İstatistikleri

Yıllar BK’dan Göç BK’ya Göç Net Göç

1991 284900 329000 44100

1992 281000 268100 -12900

1993 266300 265600 -700

1994 237600 315000 77400

1995 236400 312400 76000

1996 263700 318400 54700

1997 279200 326700 47500

1998 251400 391000 139600

1999 290800 453800 163000

2000 320700 478700 158000

2001 309200 480700 179000

2002 362700 515800 172000

2003 363300 511000 185000

2004 343800 589000 268000

2005 360900 566700 267000

2006 398300 596000 265000

2007 340800 573800 273000

2008 427200 590200 229000

2009 368200 566500 229000

2010 339300 590900 256000

2011 350700 566000 205000

2012 321200 498000 176800

2013 316900 526000 209100

2014 319100 632000 312900

2015 298000 631000 334000

2016 339000 588000 249000

Kaynak: Office for National Statistics, Overview of the UK population: July 2017, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/articles/overviewoftheukpopulation/july2017 (16.12.2017).

Tablo incelendiğinde BK’ya göç sayısında özellikle 2004 yılından itibaren (AB’nin Doğu Avrupa’ya genişlemesinden itibaren) önemli sayılacak artış olduğu görülmektedir.

Tablo 27’de ise BK’da yıllık nüfus değişimine doğal etki (doğumlar-ölümler) ve net uluslararası göç ve diğerlerinin etkisi görülmektedir. Tablo 27’de görüldüğü gibi, 2004 yılından itibaren net göç ve diğerleri sürekli yüksek

67


Tablo 27: BK’da Yıllar İtibariyle Nüfus Değişimi (Bin kişi)

Yıl Ortası Doğumlar-ÖlümlerNet Uluslararası Göç ve

diğerleriGenel Net Değişim

1992 157.3 -11.4 145.9

1993 128.8 0.5 129.3

1994 112.3 36.0 148.3

1995 106.9 55.8 162.7

1996 77.3 62.2 139.5

1997 102.8 47.0 149.8

1998 100.4 60.3 160.7

1999 76.6 132.8 209.4

2000 62.3 139.3 201.6

2001 74.3 153.2 227.5

2002 61.7 190.9 252.6

2003 76.7 194.2 270.9

2004 103.8 209.9 313.7

2005 127.0 336.0 463.0

2006 159.0 254.8 413.8

2007 187.1 304.9 492.0

2008 220.6 284.1 504.7

2009 216.7 220.1 436.8

2010 243.3 255.6 498.9

2011 255.2 270.5 525.7

2012 254.4 165.5 419.9

2013 212.1 188.5 400.6

2014 226.2 264.9 491.1

2015 171.8 341.4 513.2

2016 192.8 345.2 538.0

düzeylerde olmuş ve hatta 2014-2016 döneminde önemli boyuta ulaşmıştır. Tablo 27, özellikle 2004 ve 2014 sonrası dönemde net uluslararası göçte önemli artışın gerçekleştiğini göstermektedir.

Kaynak: Population change for UK mid-1992 onwards, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/mid2015#natural-change-lowest-since-mid-2006 (30.06.2017).


68

Grafik 8: BK’ya Net Uluslararası Göç (Bin kişi)

Grafik 8’de BK’ya Net Uluslararası Göçün etkisi görülmektedir. BK’nın yıllık nüfus değişimine olan etkileri incelendiğinde özellikle 2014 ve 2015 yıllarında Net Uluslararası Göç değerlerinin önemli boyutta olduğu görülmektedir.

Ulusal İstatistik Ofisi (ONS) verilerine göre, 2016 yılında BK’da yaşayan 9,2 milyon kişinin (İngiltere toplam nüfusun yaklaşık yüzde 14’ünün) yurtdışında doğduğu belirtilmektedir. Bu kişilerin 3,5 milyonu Avrupa Birliği’nde, 5,6 milyonu ise AB dışı ülkelerde doğmuşlardır187. Tablo incelendiğinde özellikle 2013’ten itibaren AB vatandaşlarının BK’ya olan net göçünün arttığı görülmektedir. Özellikle Bulgaristan ve Romanya’dan gelen göçmenlerin sayısında önemli artış yaşanmıştır. Bunun yanı sıra 2011 yılından itibaren AB 15 vatandaşlarının BK’ya olan göçlerinde de artış olduğu görülmektedir. 2014 ve 2015 yıllarında AB vatandaşı olmayan göçmenlerin sayısında da artış olduğu görülmektedir.AB-2: Bulgaristan ve Romanya;AB-8: Çek Cumhuriyeti, Estonya, Litvanya, Letonya, Macaristan, Polonya, Slovakya ve Slovenya;AB-12: Belçika, Danimarka, Almanya, Fransa, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya ve Birleşik Krallık;AB-15: AB-12 + Finlandiya, Avusturya ve İsveç

Kaynak: Population change for UK mid-1992 onwards, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/mid2015#natural-change-lowest-since-mid-2006 (30.06.2017).

-50

-100

0

100

2015

2013

2011

2009

2007

2005

2003

2001

1999

1997

1995

1993

1991

1989

1987

1985

1983

1981

1979

1977

1975

50

150

200

250

300

350

400

Net Uluslararası Göç (Bin kişi)

Tab

lo 2

8: B

K’y

a U

zun

Sür

eli U

lusl

arar

ası G

öç; 1

96

4–

2015

Ara

sı (

Bin

Kiş

i)

Tüm

Ülk

e Va

tand

aşla

rıBr

itany

a Va

tand

aşla

rıBr

itany

a Va

tand

aşı

Olm

ayan

lar

AB V

atan

daşl

arı

AB 15

Vat

anda

şlar

ıAB

8 V

atan

daşl

arı

AB 2

Vat

anda

şlar

ıAB

Yıl

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

1964

211

271

-60

7120

2-1

31 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1965

206

284

-78

7121

9-1

48 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1966

219

302

-82

7823

0-1

52 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1967

225

309

-84

8323

8-1

55 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1968

222

278

-56

9320

8-1

15 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1969

206

293

-87

8222

1-1

39 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1970

226

291

-65

9521

5-1

19 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1971

200

240

-40

9217

1-7

9 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1972

222

233

-11

111

160

-49

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

1973

196

246

-50

8317

6-9

3 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1974

184

269

-85

7919

9-1

20 -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

-

1975

197

238

-41

8516

9-8

411

269

4318

153

1815

3 -

- -

- -

- 93

5440

1976

191

210

-19

8713

7-5

010

473

3119

181

1918

1 -

- -

- -

- 85

5530

1977

162

208

-46

7314

3-7

189

6525

1414

014

140

- -

- -

- -

7550

25

1978

187

192

-574

126

-53

113

6647

1715

317

153

- -

- -

- -

9651

45

1979

195

189

678

126

-48

116

6354

1813

518

135

- -

- -

- -

9949

49

1980

173

228

-55

6715

0-8

310

778

2818

21-4

1821

-4 -

- -

- -

- 89

5732

1981

153

232

-79

6016

4-1

0493

6825

1216

-412

16-4

- -

- -

- -

8153

28

1982

201

257

-56

9818

6-8

810

371

3218

126

1812

6 -

- -

- -

- 86

6026

1983

202

184

1796

122

-26

106

6243

1312

213

122

- -

- -

- -

9251

42

1984

201

164

3795

103

-710

661

4519

109

1910

9 -

- -

- -

- 86

5135

1985

232

174

5811

010

81

123

6557

2413

1124

1311

- -

- -

- -

9852

46

1986

250

213

3712

013

2-1

113

081

4836

1322

3613

22 -

- -

- -

- 94

6826

1987

211

209

298

130

-32

113

7934

2621

426

214

- -

- -

- -

8858

30

1988

216

237

-21

8914

3-5

412

794

3327

244

2724

4 -

- -

- -

- 99

7029

Tab

lo 2

8: B

K’y

a U

zun

Sür

eli U

lusl

arar

ası G

öç; 1

96

4 –

20

15 A

rası

(B

in K

işi)

Tüm

Ülk

e Va

tand

aşla

rıBr

itany

a Va

tand

aşla

rıBr

itany

a Va

tand

aşı

Olm

ayan

lar

AB V

atan

daşl

arı

AB 15

Vat

anda

şlar

ıAB

8 V

atan

daşl

arı

AB 2

Vat

anda

şlar

ıAB

Yaş

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

Ülke

ye

Göç

Ülke

den

Göç

Net

Göç

1989

250

205

4410

512

2-1

714

583

6231

229

3122

9 -

- -

- -

- 11

461

53

1990

267

231

3610

613

5-3

016

195

6637

307

3730

7 -

- -

- -

- 12

465

59

1991

329

285

4411

015

4-4

421

913

089

5353

-153

53-1

- -

- -

- -

167

7789

1992

268

281

-13

9315

5-6

217

512

649

4438

544

385

- -

- -

- -

131

8844

1993

266

266

-186

149

-62

179

118

6244

404

4440

4 -

- -

- -

- 13

577

58

1994

315

238

7710

912

5-1

620

611

394

5042

950

429

- -

- -

- -

156

7185

1995

312

236

7684

135

-51

228

101

127

6138

2361

3823

- -

- -

- -

167

6310

4

1996

318

264

5594

156

-62

224

108

116

7244

2872

4428

- -

- -

- -

152

6488

1997

327

279

4890

149

-59

237

131

107

7153

1871

5318

- -

- -

- -

166

7788

1998

391

251

140

104

126

-22

287

126

162

8249

3382

4933

- -

- -

- -

206

7712

9

1999

454

291

163

115

139

-24

338

152

187

6659

866

598

- -

- -

- -

272

9317

9

2000

479

321

158

9916

1-6

237

916

022

063

576

6357

6 -

- -

- -

- 31

610

321

4

2001

481

309

179

110

159

-48

370

150

220

5851

758

517

- -

- -

- -

313

9921

3

2002

516

363

172

9818

6-8

841

817

724

161

547

6154

7 -

- -

- -

- 35

712

223

4

2003

511

363

185

100

191

-91

411

172

239

6651

1566

5115

- -

- -

- -

344

121

224

2004

589

344

268

9219

6-1

0449

714

834

912

743

8476

3937

513

47 -

- -

370

104

265

2005

567

361

267

9918

6-8

846

817

529

315

155

9672

4032

7715

62 -

- -

317

119

197

2006

596

398

265

8320

7-1

2451

319

232

217

066

104

7444

3093

2271

- -

- 34

312

621

8

2007

574

341

273

7417

1-9

750

016

933

019

569

127

7741

3611

225

875

04

305

101

204

2008

590

427

229

8517

3-8

750

525

525

019

813

463

9054

3789

6920

1512

430

712

018

7

2009

567

368

229

9614

0-4

447

122

824

216

710

958

8253

2968

5216

133

1130

311

918

4

2010

591

339

256

9313

6-4

349

820

329

417

699

7776

5818

8637

4910

27

322

104

217

2011

566

351

205

7814

9-7

048

820

228

617

492

8283

4934

7737

4013

58

314

110

204

2012

498

321

177

8014

3-6

341

817

923

915

875

8285

4144

6030

3011

38

260

103

157

2013

526

317

209

7713

4-5

744

918

326

620

178

123

104

4758

7026

4425

321

248

105

142

2014

632

319

313

8113

7-5

555

118

236

826

489

174

129

5179

8032

4849

544

287

9319

4

2015

631

299

332

8412

4-4

054

817

537

226

986

184

130

5080

7327

4665

758

279

9018

9

Kay

nak:

http

s://

ww

w.o

ns.g

ov.u

k/pe

ople

popu

latio

nand

com

mun

ity/p

opul

atio

nand

mig

ratio

n/in

tern

atio

nalm

igra

tion/

adho

cs/0

064

08l

ongt

erm

inte

rnat

iona

lmig

ratio

nint

oand

outo

fthe

ukby

citiz

ensh

ip19

64to

2015

(18.

07.

2017

).

Gra

fik

9: B

K’d

a A

B V

atan

daşı

Ola

n ve

Olm

ayan

Göç

Say

ıları

(B

in K

işi)

, 197

5-20

15 D

önem

i;

Kay

nak:

http

s://

ww

w.o

ns.g

ov.u

k/pe

ople

popu

latio

nand

com

mun

ity/p

opul

atio

nand

mig

ratio

n/in

tern

atio

nalm

igra

tion/

adho

cs/0

064

08l

ongt

erm

inte

rnat

iona

lmig

ratio

nint

oand

outo

fthe

ukby

citiz

ensh

ip19

64to

2015

(18.

07.

2017

).

Gra

fik 9

, 197

5-20

15 d

önem

ine

yöne

lik B

K’d

a A

B v

atan

daşı

ola

n ve

olm

ayan

göç

say

ıları

nı g

öste

rmek

tedi

r. G

rafik

ten

de

görü

ldüğ

ü gi

bi ö

zelli

kle

AB

vat

anda

şı o

lan

göç

mik

tarı

nın

200

4’te

n iti

bare

n ar

tmış

tır. B

unun

seb

ebi o

lara

k 20

04

yılın

da 1

0

yeni

ülk

enin

AB

’ye

üye

olm

ası g

öste

rile

bilir

188 . B

u sa

yını

n öz

ellik

le 2

013

yılı

ndan

itib

aren

art

tığı g

örül

mek

tedi

r.

0

100

2015

2013

2011

2009

2007

2005

2003

2001

1999

1997

1995

1993

1991

1989

1987

1985

1983

1981

1979

1977

1975

50150

200

250

300

350

400

AB

vat

anda

şı o

lmay

anla

rA

B v

atan

daşl

arı


72

Tablo 29: BK’da BK Vatandaşı Olmayan Nüfus, Ocak 2015-Aralık 2015, En Fazla 60 Ülke (Bin Kişi, tahmini değer)

Ülkeler Toplam Erkekler Kadınlar

1 Polonya 916 451 465

2 Hindistan 362 183 179

3 İrlanda 332 150 182

4 Romanya 233 120 113

5 Portekiz 219 105 115

6 İtalya 192 105 88

7 Pakistan 187 101 87

8 Litvanya 170 78 92

9 Fransa 165 74 91

10 ABD 161 67 93

11 Çin 140 67 73

12 Almanya 135 51 84

13 İspanya 132 57 75

14 Nijerya 106 54 52

15 Letonya 97 43 54

16 Slovakya 93 41 51

17 Avustralya 89 42 47

18 Macaristan 82 38 45

19 Hollanda 81 40 41

20 Bangladeş 72 35 38

21 Güney Afrika 70 33 37

22 Bulgaristan 66 35 31

23 Yunanistan 56 30 26

24 Kanada 54 23 31

25 Filipinler 53 19 33

26 Sri Lanka 51 22 29

27 Jamaika 49 24 25

28 Nepal 47 25 21

29 Zimbabve 45 19 26

Tablo 29’da 2015 yılında BK’da BK vatandaşı olmayan nüfus miktarı geldikleri ülkelere göre (en fazla 60 ülke) görülmektedir. Tablo incelendiğinde ilk 10 sırada yer alan ülkelerden 7’sinin AB üyesi oldukları ve ilk sıranın Polonya’dan gelen nüfusun aldığı görülmektedir.

73


Kaynak: Non-British population in the United Kingdom, excluding some residents in communal establishments, by sex, by nationality, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration/datasets/populationoftheunitedkingdombycountryofbirthandnationality (12.01.2017).

30 Çek Cumhuriyeti 45 17 28

31 İran 44 28 16

32 Gana 42 16 26

33 Somali 41 20 21

34 Türkiye 40 22 18

35 Yeni Zelanda 38 20 18

36 Japonya 37 12 24

37 Rusya 36 13 23

38 İsveç 34 14 20

39 Irak 33 17 15

40 Brezilya 32 12 20

41 Afganistan 32 17 15

42 Malezya 31 15 16

43 Danimarka 30 13 18

44 Belçika 26 12 13

45 Tayland 23 4 19

46 Suudi Arabistan 23 12 12

47 Arnavutluk 21 15 6

48 Eritre 19 11 8

49 Norveç 18 8 10

50 Mısır 18 11 7

51 Suriye 17 9 8

52 Kenya 17 7 10

53 Ukrayna 15 7 8

54 Avusturya 14 5 9

55 GKRY 13 8 6

56 Kolombiya 13 6 8

57 Vietnam 12 5 8

58 Fas 12 5 7

59 İsviçre 11 4 7

60 Sierra Leone 11 5 6


74

Tablo 30: Doğduğu Ülkeye/Bölgeye Göre BK’da Yaşayan Yurtdışı Doğumlu Nüfus, Ocak 2015-Aralık 2015, En Fazla 60 Ülke (Bin Kişi, tahmini değer)

Ülkeler Toplam Erkekler Kadınlar

1 Polonya 831 400 430

2 Hindistan 795 404 391

3 Pakistan 503 263 241

4 İrlanda 382 170 212

5 Almanya 286 123 163

6 Romanya 220 112 108

7 Bangladeş 217 112 106

8 Güney Afrika 200 95 105

9 Nijerya 199 97 102

10 Çin 197 87 110

11 ABD 181 81 100

12 İtalya 162 85 77

13 Fransa 153 69 84

14 Litvanya 151 69 81

15 Portekiz 140 66 75

16 Jamaika 137 56 81

17 Kenya 134 66 68

18 Sri Lanka 132 67 65

19 Filipinler 132 50 81

20 İspanya 125 55 70

21 Avusturalya 125 57 67

22 Somali 114 47 67

23 Zimbabve 112 50 62

24 Gana 108 49 59

25 Letonya 94 42 52

26 Kanada 87 38 50

27 İran 86 53 34

28 Slovakya 85 36 48

Tablo 30’da ise 2015 yılında doğduğu ülkeye/bölgeye göre BK’da yaşayan yurtdışı doğumlu nüfus miktarını (en fazla 60 ülke) göstermektedir. Tablo incelendiğinde ilk 10 sırada yer alan ülkelerden 4’ünün AB üyesi ülkeler olduğu ve ilk sırayı Polonya’nın aldığı görülmektedir.

75


29 Macaristan 80 38 42

30 Afganistan 76 42 33

31 Türkiye 72 40 33

32 Irak 71 41 31

33 Hollanda 69 37 32

34 Bulgaristan 69 35 34

35 Nepal 67 34 32

36 Malezya 62 29 33

37 Uganda 60 32 29

38 GKRY 60 30 30

39 Yeni Zelanda 59 29 30

40 Yunanistan 57 31 26

41 Brezilya 53 21 32

42 Çek Cumhuriyeti 49 18 31

43 Rusya 46 14 32

44 Tayvan 45 20 25

45 Singapur 44 19 25

46 Japonya 43 13 29

47 Tanzanya 41 20 22

48 Tayland 39 10 29

49 Mısır 38 23 15

50 Belçika 35 16 20

51 Mauritius 34 19 16

52 Fas 34 16 18

53 Sierra Leone 31 12 19

54 İsveç 31 13 18

55 Suudi Arabistan 30 15 15

56 Vietnam 29 11 18

57 Danimarka 28 11 17

58 Arnavutluk 28 20 9

59 Malta 28 14 14

60 Zambiya 27 12 15

Kaynak: Overseas-born population in the United Kingdom, excluding some residents in communal establishments, by sex, by country of birth, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration/datasets/populationoftheunitedkingdombycountryofbirthandnationality (12.01.2017).


76

Tablo 31: Doğduğu Ülkeye/Bölgeye Göre BK’da Yaşayan Yurtdışı Doğumlu Nüfus (Bin Kişi), 2015

Tüm

Nüfus

BK'da

Doğanlar

BK'da

DoğmayanlarAB27 AB14 AB8 AB2 AB Dışı Asya

Dünyanın

Geri

Kalanı

64 265

55,642

(BK

nüfusunun

% 86.6’sı)

8,569

(13.3%)

3,183

(5.0%)

1,501

(2.3%)

1,298

(2.0%)

288

(0.4%)

5,387

(8.4%)

2,743

(4.3%)

2,327

(3.6%)

Tablo 32: Vatandaşlığına Göre BK’da yaşayan Nüfus Dağılımı (Bin Kişi), 2015

Tüm Nüfus

BK'da Doğanlar

BK'da Doğmayanlar

AB27 AB14 AB8 AB2AB Dışı

AsyaDünyanın

Geri Kalanı

64 26558,655 (BK nüfusunun

% 91.3’i)5,567 (8.7%)

3,159 (4.9%)

1,426 (2.2%)

1,412 (2.2%)

299 (0.5%)

2,408 (3.7%)

1,237 (1.9%)

1,003(1.6%)

Kaynak: Annual Population Survey (APS), Office for National Statistics, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration/bulletins/ukpopulationbycountryofbirthandnationality/august2016 (01.07.2017).


Tablo 32’de, 2015 yılı için vatandaşlığına göre BK’da yaşayan nüfus dağılımı bölgeler itibariyle gösterilmektedir.

Tablo 31 2015 yılında, BK nüfusunun sekizde birinin (yüzde 13,3), yaklaşık 8,6 milyon kişinin yurtdışında doğmuş olduğu göstermektedir. Bu kişilerin de yaklaşık üçte ikisi ise, yaklaşık 5,4 milyon kişi AB dışında doğmuştur.

Vatandaşlığına göre BK’da yaşayan nüfus dağılımına baktığımızda, yaklaşık 5,6 milyon (%8,7) kişinin BK vatandaşı olmadıkları görülmektedir. BK vatandaşlığı olmayan nüfusun yaklaşık 3,2 milyonu AB vatandaşı iken, AB vatandaşı olmayanlar 2,4 milyondur.

Tablo 33 ve Grafik 10’da ise 2004-2015 dönemi için doğduğu ülkeye/bölgeye göre BK’da yaşayan yurtdışı doğumlu nüfus sayısı yer almaktadır.

Tablo 33 ve Grafik 10 incelendiğinde, 2004’e göre 2015 yılında BK’da ikamet eden BK dışında doğanların sayı ve oranında önemli artış olduğu görülmektedir.

77


Tablo 33: Doğduğu Ülkeye/Bölgeye Göre BK’da yaşayan Yurtdışı Doğumlu Nüfus, 2004-2015 arası (Bin Kişi)

Yıllar AB27 AB14 AB8 AB2 AB Dışı AsyaDünyanın

Geri Kalanı

2004 1491 1221 167 - 3767 1735 1774

2005 1584 1209 276 - 3996 1853 1868

2006 1778 1246 436 - 4256 1998 1966

2007 1987 1258 599 42 4421 2128 2033

2008 2136 1267 701 76 4633 2269 2111

2009 2215 1272 756 97 4806 2335 2217

2010 2314 1280 819 136 4920 2438 2227

2011 2564 1327 1008 148 5097 2612 2228

2012 2652 1376 1031 166 5170 2641 2226

2013 2743 1374 1092 189 5178 2671 2195

2014 3025 1456 1242 235 5252 2749 2213

2015 3183 1501 1298 288 5387 2743 2327


2004 yılında bu oran yüzde 8,9 iken (5,3 milyon), 2015 yılında bu oran yüzde 13,3’e yükselmiştir (8,6 milyon). Bu artışta önemli payın AB 27’den gelenlerin oluşturduğu görülmektedir189.

Grafik 10: Doğduğu Ülkeye Göre BK’da yaşayan Nüfus, 2004-2015 arası (Bin Kişi)

6000

5000

4000

3000

2000

1000

02009 2010 2011 2012 2013 2014 201520082005 2006 20072004

AB 27

AB 14AB 8

AB 2AB DışıAsyaDünyanın Geri Kalanı


78

Tablo 34 ve Grafik 11’de ise 2004-2015 dönemi için vatandaşlığına göre BK’da yaşayan nüfus dağılımı yer almaktadır.

Grafik 11: Vatandaşlığına Göre BK’da yaşayan Nüfus Dağılımı, 2004-2015 arası (Bin Kişi)

Tablo 34: Vatandaşlığına Göre BK’da Yaşayan Nüfus Dağılımı, 2004-2015 arası (Bin Kişi)

Yıllar AB27 AB14 AB8 AB2 AB Dışı AsyaDünyanı

Geri Kalanı

2004 1094 951 125 - 1870 747 925

2005 1212 957 235 - 2011 833 971

2006 1417 990 410 - 2207 942 1035

2007 1611 983 576 34 2356 1032 1127

2008 1770 994 690 66 2419 1108 1132

2009 1903 1029 763 92 2473 1151 1150

2010 2045 1061 844 123 2439 1179 1099

2011 2348 1128 1060 141 2476 1255 1051

2012 2406 1128 1093 164 2515 1247 1073

2013 2566 1190 1166 186 2421 1227 997

2014 2938 1340 1336 234 2406 1271 977

2015 3159 1426 1412 299 2408 1237 1003


Tablodan da görüldüğü gibi son 3 yılda AB vatandaşı olanların sayı olmayanlara göre daha fazladır. AB vatandaşı olan yabancı kökenliler yaklaşık 3,16 milyon kişi iken, AB vatandaşı olmayanlar yaklaşık 2,4 milyondur. 2015 yılında

2009 2010 2011 2012 2013 2014 201520082005 2006 20072004

AB 27

AB 14AB 8

AB 2AB DışıAsyaDünyanın Geri Kalanı

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

79


BK’da sürekli yaşayanların yüzde 8,7’si (5,6 milyon) Britanya vatandaşlığına geçmezken, 2004 yılında bu rakam yüzde 5’ti (3 milyon). 2014 yılı ile kıyaslandığında 2015 yılında Britanya vatandaşı olmayan yabancı kökenlilerin sayısında önemli artış yaşandığı görülmektedir (5,3 milyondan 5,6 milyona yükselmiştir)190.

Brexit’ten önce BK’da yaklaşık 3,3 milyon AB vatandaşının yaşadığı tahmin edilmekteydi. İlk başta, insanlar BK’ya çoğunlukla Doğu Avrupa’dan gelmekteydiler. Polonyalılar Hintlilerden sonra ülkenin en büyük yerli olmayan etnik grubudur. Son yıllarda Güney Avrupa kriz ülkeleri olan İtalya, İspanya ve Yunanistan’dan artan göç eklenmiştir. Bu ülkelerde işsizlik oranı yüzde 25 veya daha fazla olsa da, İngiltere en düşük işsizlik oranına ve en yüksek iş oranına sahip olmuştur191.

BK’nın AB üyeliğinin, BK işgücü piyasası üzerinde hem doğrudan hem de dolaylı etkileri vardı. Doğrudan etkiler olarak serbest dolaşım hakkının olması sebebiyle göçmenlerin GSYH oluşumuna, bütçeye ve verimliliğe etkileri gösterilebilir. BK’nın AB üyeliğinin BK işgücü piyasası üzerindeki dolaylı etkileri ise ticari ilişkilerin ve doğrudan yabancı yatırımların oluşturacağı etkiler olarak gösterebiliriz.

Brexit kararı aynı zamanda sosyal etkileri açısından da önemli sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bir ülkenin AB üyeliği bittikten sonra, o ülkenin Avrupa Koordinasyonlu Sosyal Mevzuatından kaynaklanan tüm bağları ortadan kalkacaktır. Öte yandan, bir ülke AB üyeliğinden ayrıldıktan sonra, ilgili ülkenin vatandaşları özel izin olmadan AB’de çalışma ya da AB’de yaşama iznine sahip olmayacakları gibi, AB vatandaşlarının da artık üyelikten ayrılan ülkenin işgücü piyasasına erişimi ve ikamet hakkı ortadan kalkacaktır. Bu sebeple hem AB hem de üyelikten ayrılan ülkenin vatandaşları üyeliğin geçerli olduğu hukuki statüye kıyasla dezavantajlarla karşılaşacaklardır. Bu dezavantajlar şu şekilde sıralanabilir192:

• Milliyetlerinden dolayı dezavantajlar;• Üyelikten ayrılan ülke, üye devletler gibi, sosyal güvenlik haklarını ayrıca

belirleyebilmektedir. Bu şekilde ülkelerde kişilerin sosyal güvenlik açıkları veya çift sigorta tehdidi ortaya çıkabilir;

• Sağlık, kaza, emeklilik ve işsizlik sigortasında sigorta sürelerinin veya istihdam sürelerinin toplu hesaplanması sebebiyle uluslararası sigorta geçişleri ortadan kalkabilir;

• Nakit yardımlar (örneğin, hastalık parası, kaza veya emeklilik maaşı ve işsizlik parası) artık ödenmeyecektir;

• Ebeveynlere hak oluşumu sağlayan çocuğun üyelikten ayrılan ülkede


80

veya bir AB ülkesinde ikamet etmesi halinde, aile yardımları artık yapılamayacaktır;

• Başka bir ülkede oluşturulan bir sağlık veya uzun vadeli bakım sigortası ilişkisi nedeniyle hastalık veya bakım ihtiyacı koruması ortadan kalkabilir;

• Sınır ötesi sigorta oluşumları sağlayan sosyal güvenlik kurumlarıyla işbirliği ortadan kalkabilir.

Brexit’in ekonomik etkileri üzerine yapılan araştırmalarda iyimser ve kötümser analizler yapmaktadırlar. Örneğin, Dhingra ve ark. (2016) tarafından yapılan araştırmada BK’nın AB üyeliğinden ayrılmasından sonra BK’nın AEA (Avrupa Ekonomik Alanı) üyeliğinin devam etmesi durumunda –iyimser analiz- özellikle dış ticarette tarife dışı engellerin kullanılması sebebiyle kişi başına GSYH’nın yüzde 1,3 oranında azalacağı tahmin edilmektedir. Kötümser analizlerde ise BK’nın AB’den ayrılmasından sonra AEA üyeliğinin devam etmeyeceği ve bunun sonucu olarak kişi başına GSYH’nın yüzde 2,6 oranında azalacağı tahmin edilmektedir193.

Bu bağlamda yapılan tüm araştırmalar benzer sonuçlar ortaya koymaktadırlar. Brexit kararı ile AB’den kaynaklı göç hareketlerinin önemli boyutta sınırlanacağı beklenilmektedir. Peki sorulması gereken soru şu: AB kaynaklı göç akımları üzerinde kontrol sağlamak için bu masrafları üstlenmek ekonomik açıdan değer mi? Özellikle AB’nin 2004 yılındaki genişlemesinden sonra İngiltere’de yabancı kökenli doğumların son yıllardaki büyümesinin önemli kısmını AB kökenliler oluşturmaktadır. AB vatandaşları İngiltere ekonomisinin tüm sektörlerinde istihdam edildi. Son 20 yılda AB vatandaşlarının çalışma çağındaki nüfus içindeki payı yüzde 1,8’den yüzde 6,3’e yükseldi. AB kökenliler BK doğumlu nüfusa göre daha genç, daha eğitimli ve istihdama katılma ihtimali daha yüksekti. Bir örnek vermek gerekirse, 2015’te istihdam-nüfus oranı, BK doğumlularda yüzde 72,5, AB göçmenleri arasında yüzde 78,2 ve 2004’te AB’ye katılan ülkelerden gelen göçmenler arasında yüzde 81,9’du. Yapılan araştırmalar, göçün BK doğumlu işçilerin ortalama ücretleri üzerinde herhangi bir olumsuz etkisinin olmadığını ortaya koymaktadırlar. Hatta yapılan çalışmalar ücret dağılımında yüksek kazançlılar lehine bir etki ortaya çıksa dahi göçün BK’da az da olsa olumlu etkilerinden bahsedilmektedir. Araştırmalar ayrıca, AB göçmenlerinin Birleşik Krallık mali bütçesine olumlu katkıda bulunduklarını gösteriyor. Bu sonuç, belki de ortalama olarak, Birleşik Krallık doğumlu olanlardan daha genç ve istihdama katılma ihtimalinin daha yüksek olması ve bu nedenle kendilerine avantaj sağlamaktan çok daha fazla vergi ödemesinde bulunma eğiliminde olmaları nedeniyle şaşırtıcı değildir194. Dustmann ve Frattini (2014) tarafından yapılan araştırmada, 2001 ve 2011 yılları arasında 2004 yılında üye olan ülkelerden gelen göçmenlerin sosyal güvenlik sistemine yaklaşık 5 milyar İngiliz sterlini

81


net mali katkıda bulunduğu ve diğer AB göçmenlerinin de 15 milyar pound daha katkıda bulunduğu tahmin edilmektedir195.

Wadsworth ve ark. (2016), durgunluk döneminde ve sonrasında AB göçünü yakından incelemektedirler. Araştırmanın ortaya koyduğu bulguya göre, AB göçündeki artışın çoğu, BK doğumlu işçiler arasında işsizlik oranının yükseldiği ve reel ücretlerinin düştüğü, yani durgunluk yaşandığı bir dönemde gerçekleşmektedir. Ancak BK’da doğan işçilerin işsizlik oranı, kriz öncesi seviyelere gerilediğinde ve reel ücretleri büyümeye başladığında bile, yani durgunluğun sona ermesinden sonra da AB göçünün artmaya devam ettiği ifade edilmektedir. Bu sonuçlar, göçle BK doğumlu işgücünün işgücü piyasası beklentileri arasında çok az veya hiç ilişki olmadığı anlamına gelmektedir. Genel tablo pozitif olsa bile, daha çok göç alınan bölgelerde İngiltere doğumlu bazı kesimlerin gerçekten de kaybedebileceği durumların da olabileceği bir gerçektir. Ancak birçok araştırmada, 2008 ile 2015 yılları arasında AB kaynaklı göçteki artışın daha yüksek seyrettiği durumlarda bile, BK doğumlular arasında işsizlikte daha büyük bir artış ya da daha az yetenekli olanlar için bile ücretlerinde daha fazla düşüş yaşamadığı görülmektedir196.

Brexit’ten sonra BK’nın göç politikasının uygulanmasına ilişkin BK İçişleri Bakanlığı (Home Office) tarafından ayrıntılı bir şekilde 82 sayfalık bir belge hazırlandı. Belgede öngörülen BK’nın Brexit’ten sonraki göç politikası 10 noktada özetlenebilir197:

1) Aşamalı çekilme; Belgede İngiltere’nin göç politikasının dönüşümü üç aşamalı olarak

gerçekleşecek: Brexit’ten önceki ilk etapta bir göç faturasının yürürlüğe konması; bunu takiben “en az iki yıl” bir uygulama süresinin izlenmesi ve zorlu yeni kurallar uygulandığında son aşamaya gelinmesi.

2) Britanya ilk önce; Britanya merkezli göçmenlik politikasının gelişimine önem verilecek;

3) Pasaportlar ve sınır kontrolleri; AB vatandaşlarının Britanya’ya geldiklerinde pasaport göstermelerinin

talep edilmesi gerektiği yönünde öneriler tartışılmaktadır. Diğer kimlik tespiti türleri artık yeterli olmayacaktır.

4) İkinci aşama sırasında serbest dolaşım ve biyometrik tanımlama; BK, AB’den ayrıldıktan sonra hükümet “mevcut dolaşım uygulamalarına

son vereceğini” belirtti. Uygulama aşamasında, uzun bir süre burada ikamet etmek isteyen kişilerin pasaport “ya da BK İçişleri Bakanlığı biyometrik göçmenlik belgesi” ile vatandaşlık belgesi sunmaları gerekecek.


82

5) İzinler, parmak izi alma ve maliyet; BK’da ikamet izni için başvuran herhangi bir kişinin belirli belgeleri sunması

ve parmak izi vermesi gerekecektir;

6) Çoğu işçinin izni yalnızca iki yıla kadar sürecektir; Belgede, sadece uzmanlık sahibi kişilere, üçüncü aşamada BK’da üç yıldan

fazla kalma izni verilmesi önerilmektedir.

7) AB aile üyelerinin İngiltere’ye giriş ve ikamet haklarının kısıtlanması; Bu, özellikle AB’nin diğer üyeleri için en tartışmalı konular arasında yer

almaktadır. İçişleri Bakanlığı, “eşlerin, küçük çocukların (18 yaşın altındaki) ve yetişkinlere bağımlı akrabaların” ikametgahını sınırlayacak daha sert bir rejim öngörmektedir. Çünkü “ortak aile üyeleri” dışındaki “geniş aile üyeleri” artık yeni İngiltere yasaları uyarınca aile üyeleri olmaya hak kazanmayacaktır.

8) Bazı AB vatandaşları için gelir şartı; Kesin ayrıntılar belirtilmese de, BK’nın ikamet etmesine izin vermeden

önce bazı AB vatandaşlarına gelir eşiği koymak konusunda istekli olduğu ifade edilmektedir.

9) Britanyalı işçilere öncelik verilmesi; Belgede, yeni göç sisteminin uygulanmasının “basit olmayacağı” ve

açıklanan çeşitli seçeneklerin araştırıldığı açıkça belirtilmektedir. Ancak belgede BK işverenlerini AB kökenli birisini çalıştırmadan önce iki kez düşünmeye zorlayacak bazı teklifler önerilmektedir.

10) Girişin reddedilmesi; Belgede, BK’nın “bir sabıka kaydı olan ya da BK için tehdit olarak görülen AB

vatandaşlarının ülkeye girişinin zorlaştırılmasından da bahsedilmektedir. Belgede, bu amaçla inceleme sürecinde çevrimiçi bir tarama sürecinin yardımcı olabileceği belirtilmektedir.

Brexit’in Ekonomik Etkileri

Brexit’in ilk etkisi ekonomik ve siyasi belirsizliği artırmasıdır. İlk sinyal işe alımlarda oluşacak azalmalar veya işe alımların dondurulmasıdır. Göç konusu Brexit kampanyasının en önemli konusuydu. Anket sonuçlarına göre ağırlıklı olarak insanlar göçten korktukları için BK’nın AB’den ayrılması yönünde oy kullandılar198.

Brexit kararının hem BK hem AB 27 hem de dünya ekonomisi açısından önemli sonuçları olacaktır. Grafik 12, ortaya çıkacak bu sonuçları kısa, orta ve uzun vade olarak sıralamaktadır.

83


Grafik 12: Brexit’in Ulusal ve Uluslararası Etkisi

Brexit Referandumu

BK

ORTA VADE- İş kayıpları;- Azalan gelir;- Daha yüksek

enflasyon;- Göç azalması;

UZUN VADE- Reel gelirde azalma;- Daha yüksek askeri

harcamalar;- Tüketim hızının

düşmesi; - ABD-BK arasında ve

diğer ülkeler arasında TTIP benzeri serbest ticaret anlaşmaları;

UZUN VADE- Reel gelirde azalma;- Daha yüksek askeri

harcamalar;- Tüketim hızının

düşmesi;- Büyük AB reformu ve

Avro Alanı reformu (arzu edilen)

UZUN VADE- BK’nın AB ile daha

fazla serbest ticaret anlaşması;

- Reel gelir artışı;- Finansal piyasalarda

yüksek oynaklık

ORTA VADE- İş kayıpları;- Azalan gelir- Daha düşük

enflasyon;- Bazı AB ülkelerine

göç artışı;- AB bütçesi üzerinde

çatışma;

ORTA VADE- Artan gelir;- Yeni bir Asya krizi

riski;- G20 ve OECD’nin

rolünün artması;

KISA VADE- Para biriminin değer

kaybı;- Gayrimenkul fiyat

düşüşü;- Faiz oranı düşüşü

ile BK’da emeklilik fonlarıyla ilgili sorunların oluşması

KISA VADE- Para biriminin değer

kazanması;- Hisse senedi değer

kaybı;- Almanya, Fransa,

Hollanda ve diğer üye ülkelerde faiz düşüşü;

KISA VADE- Gelişmekte olan

piyasalara sermaye girişleri;

- Para birimlerinin değerlenmesi

AB 27 Dünya Ekonomisi

Kaynak: Paul J. J. Welfens (2017), Brexit aus Versehen, Europäische Union Zwischen Desintegration und neuer EU, Springer, Wuppertal/Germany. S. 113.


84

Kısa dönemde BK’da para biriminin değer kaybı, hisse senedi fiyatlarındaki yüksek oynaklık, faiz indirimleri ve gayrimenkul fiyatlarındaki düşüş ve buna bağlı olarak özel emeklilik fonlarında oluşacak sorunlar beklenirken; AB’nin geri kalanında ise para biriminde reel değer kazancı ve hisse senetleri fiyatlarında düşüşler ve Almanya, Fransa, Hollanda ve diğer ülkelerde güvenli liman etkisi sebebiyle faiz oranlarında düşüşler beklenmektedir. Dünya ekonomisi açısından değerlendirecek olursak, gelişmekte olan ülkelere sermaye akışı ve buna dayalı olarak para birimlerinin değerlenmesi beklenmektedir.

Orta vadede ise BK’da iş yeri kayıpları, gelir azalmaları ve para biriminin değer kaybına bağlı olarak artan enflasyonla birlikte göçmen sayısında azalma ve BK’da yaşayan AB vatandaşlarının konumu ile ilgili belirsizliğin artması beklenmektedir. AB’de de orta vadede gelir azalmaları ve iş kayıpları beklenmesine karşın para biriminde değerlenmeye bağlı olarak daha düşük enflasyon beklenmektedir. Bazı batı Avrupa ülkelerine yönelik göç artışları olacaktır. Bunun yanı sıra BK’nın AB üyesi olmaması dolayısıyla AB bütçesine yapmayacağı katkının diğer AB ülkeleri tarafından karşılanması sebebiyle AB ülkeleri arasında tartışma olacağı beklenmektedir. Veya AB bütçesinde kesintilere gidilerek Doğu Avrupa ve Yunanistan’a yapılacak AB desteklerinin azalması söz konusu olacaktır. Gelişmekte olan ülkelerde ise, reel gelir artışı ve düşük faizlerin söz konusu olduğu AB ülkelerinden gelişmekte olan ülkelere sermaye akışının artması sebebiyle Asya krizine benzer bir kriz beklenmektedir. OECD ve G20 gibi uluslararası kuruluşların rolü artacaktır, çünkü AB’nin geri kalan üyeleri ve BK arasında Brexit sonrası ekonomik çıkarların korunması konusunda müzakereler bu gibi kuruluşlar aracılığıyla sağlanabilecektir.

Uzun dönemde ise BK’da reel gelir düşüşü beklenmektedir. Bunun yanı sıra Avrupa genelinde yükselen politik istikrarsızlık sebebiyle BK’da askeri harcamalarda artış ve tüketim harcamalarında düşüş beklenebilir. AB’nin geri kalanında da yüksek askeri harcamalar ve tüketim harcamalarında düşüş beklenmektedir. Bunun yanı sıra AB ve Avro Alanı’nda reformlar beklenebilir. Hatta AB’nin siyasal birlik olma yolunda önemli yol alacağı beklenebilir. Dünya ekonomisinin daha fazla liberalleşmesi de beklenmektedir, çünkü BK’nın liberalleşmeye yönelik çalışmaları ve AB ile ilişkileri dünya ekonomisini daha da liberal konuma getirecektir. Gelişmekte olan ülkelerde reel gelir artışı ve finans piyasalarında istikrarsızlık beklenmektedir. Küresel gelir artışı ile AB ve dolayısıyla Avro Alanı’nda ve aynı zamanda BK’da olumlu etki beklenebilir199.

BK, AB’den ayrılmak için oy kullandıktan sonra, ülke hem kalan 27 AB üyesi hem de dünyanın diğer ülkeleri ile yeni ticaret ilişkileri kurma ihtiyacı ile karşı karşıya kalmıştır. AB üyesi olarak BK, AB’nin müzakere ettiği ticaret

85


anlaşmalarına taraftı. AB ve bireysel ülkeler arasında 22 ticaret anlaşması ve birden çok ülkeyi kapsayan beş çok taraflı anlaşma bulunmaktadır. Brexit aynı zamanda, eğer BK bu anlaşmalar kapsamındaki 52 ülkenin pazarlarına öncelikli erişimi sağlamak istiyor ise, ticaret anlaşmalarını hepsiyle yeniden müzakere etmek zorunda kalacağı anlamına gelmektedir. BBC 27 Haziran 2016 tarihinde yaptığı bir değerlendirmede Brexit’ten sonra BK ticari ilişkilerinin devam ettirilmesi için 5 model öngörmektedir200.

1) Norveç modeliAvrupa Ekonomik Alanı Üyesi, Tek Pazar’a tam erişim, AB bütçesine finansal katkıda bulunma ve AB yasalarının çoğunu kabul etme yükümlülüğü, serbest dolaşımın AB’de olduğu gibi geçerli olması;

2) İsviçre modeliİsviçre Avrupa Serbest Ticaret Birliği’ne üye, ama Avrupa Ekonomik Alanı’na üye değildir. AB pazarına erişim ikili anlaşmalar dizisi ile yönetilmektedir ve bazı ticaret alanlarını kapsamaktadır. İsviçre AB bütçesine mali katkıda bulunmakta, fakat bu katkı Norveç’ten azdır. AB yasalarını uygulama bağlamında genel bir yükümlülüğü yoktur, ama ikili ticaret için bazı AB düzenlemelerini uygulamak zorundadır. Serbest dolaşım geçerlidir.

3) Türkiye modeliAB ile Gümrük Birliği çerçevesinde Türkiye’den AB ülkelerine ihraç edilen sanayi mallarına ilişkin herhangi bir tarife veya kontenjan uygulanmamaktadır. Aynı zamanda Türkiye AB’nin uyguladığı dış tarifenin, AB dışından ithal edilen mallara Ortak Gümrük Politikası çerçevesinde uygulamakla yükümlüdür.

4) Kanada seçeneğiAB’nin Kanada ile imzaladığı Kapsamlı Ekonomik ve Ticari Anlaşması (CETA) ile iki bölge arasında serbest ticaret 21 Eylül 2017 tarihiyle geçici olarak yürürlüğe girmiştir. Anlaşmanın tam onayı için tüm 28 AB üyesi ülkenin oybirliğince verilecek olan desteği gerekmektedir. Bu anlaşma ticarete uygulanan birçok tarifenin ortadan kaldırılmasını amaçlanmakla birlikte, bazı gıda maddelerini ve hizmetleri kapsamamaktadır ve malların nerede üretildiğini ispatlama gereksinimini öngörmektedir. Bu anlaşma hizmetler sektörünü tam olarak kapsamaması sebebiyle (kısmen kapsaması), BK’nın AB ile buna benzer bir anlaşmaya gitmesi finans sistemi açısından sorunlar ortaya çıkaracaktır.

5) Singapur ve Hong Kong modeliŞehir devletleri ithalat veya ihracat tarifeleri koymazlar ve tek taraflı bir serbest ticaret yaklaşımını benimsemektedirler. Bazı Brexit yanlıları bu yaklaşımın BK tarafından da benimsenebileceğini belirtmektedirler.


86

Brexit’ten sonra BK’nın uygulayacağı ticaret politikası bağlamında farklı senaryolar öngörülmektedir. Burada BK’nın AB’den ayrılmasından sonra AB ve BK arasında genel DTÖ kurallarının uygulanması veya AB ülkeleri ile (Norveç veya İsviçre statüsüne benzer şekilde) devam eden güçlü bir ticaret entegrasyonu uygulamasına kadar geniş bir alternatif söz konusudur.

Aşağıda farklı senaryolar ifade edilirken, AB ile BK arasındaki ticaret maliyetlerinin geliştirilmesine ilişkin varsayımlar dikkate alınmaktadır.

• 1) Sert Brexit: Birleşik Krallık AB’den ayrılır ve AB ile BK arasında ticaret anlaşması olmaz. Bunun anlamı tarife dışı engellerin uygulamaya konacak olması, AB ve BK arasında var olan ticaret anlaşmasının ortadan kaldırılması ile tarifelerin uygulamaya konacak olmasıdır.

1a) – (DTÖ Modeli): Bu senaryoda, Birleşik Krallık artık AB Tek Pazarı’nda ve Gümrük Birliği’nde yer almamaktadır ve yeni bir serbest ticaret anlaşması bulunmamaktadır. En Çok Kayrılan Ülke İlkesi çerçevesinde AB ile BK arasında yeni gümrük oranları belirlenecektir. Böyle bir uygulama AB tarafından hala da üçüncü ülkelerden yapılan ithalat için uygulanmaktadır. BK, şu anda var olan AB’nin ticaret sözleşmesi yaptığı ülkelerle (örneğin Kore ile) tarife ve tarife dışı tüm avantajlarını da kaybediyor. Ayrıca tarife dışı engellerin yeniden uygulanması da söz konusudur.

1b) - (DTÖ + Sıfır Gümrük Vergisi): 1a gibi, ama burada BK’nın En Çok Kayrılan Ülke Prensibi ilkesi çerçevesinde uygulanacak gümrük vergisi uygulamasından tamamen vazgeçtiği varsayılmaktadır. Tek taraflı ticaret liberalizasyonu sadece tarife alanında gerçekleşir.

1c) - (Küresel Britanya): 1a’da olduğu gibi BK’nın ABD, Kanada ve Japonya ile seçkin ticaret sözleşmeleri yapacağı tahmin ediliyor. Bu anlaşmaların, ortak ülkeler arasındaki tarifeleri tamamen ortadan kaldıracağına ve AB ile Kore arasındaki uygulamaya benzer tarife dışı ticaret maliyetlerini azaltacağına inanılıyor.

1d) - (Yeni Tarife Dışı Engeller): 1a’ya benzer bir şekilde En Çok Kayrılan Ülke Prensibi çerçevesinde AB ile BK arasında yeni gümrük oranları ve bunun dışında tüm sektörlerde AB ile BK arasında %15 oranında tarife dışı engeller uygulanıyor.

• 2) Yumuşak Brexit: BK AB’den ayrılıyor, ama Norveç veya İsviçre’ye benzer bir statüye sahip oluyor. Bu, AB ve BK’nın derin bir ticaret anlaşması yapıyor olması anlamına gelmektedir. Ticaretin artan maliyeti,

87


daha önce AB’ye üye olmaktan doğan ticaret maliyeti düşüşlerinin tersine çevrilmesinden kaynaklanmaktadır.

2a) – (Seçkin Serbest Ticaret Anlaşması (STA)): Bu senaryoda BK, AB Gümrük Birliği ve Tek Pazar’dan ayrılmakta, ancak AB ile gümrüklerin ve diğer ticaret dışı engellerin de kaldırılmasını kapsayan konular içeren (hizmet, yatırım, vb.) modern bir Serbest Ticaret Anlaşması uygulamaktadır. Ticarette maliyet düşürücü etkiler hesaplaması yapılırken AB ile Kore arasında yapılan anlaşmaya benzer etkiler kullanılmaktadır.

2b) – (AEA’ya benzer anlaşma): Bu senaryo ile AB ile BK arasında Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) statüsüne benzer ve böylelikle bir STA’nın öngördüğünden daha geniş ekonomik entegrasyonun söz konusu olacağı bir ilişki öngörülmektedir. Böyle bir senaryo 2a’ya dayanmaktadır, ancak bu senaryo ile ilave olarak Seçkin STA’nın ticaret maliyetini düşüren etkileri ile AB tam üyeliği arasındaki oluşacak farkın yüzde 50 oranında azaltılacağı öngörülmektedir.

2c) – (STA artı Gümrük Birliği): Bu senaryoda, STA uygulamasına ek olarak, anlaşma tarafı olan ülke ihracatçılarının, tercihli tarife talep etmek amacıyla malların menşeine dair kanıt sunmaları genellikle gereklidir. Dış ticaret işlemlerinde gerekli bürokratik çaba, tarife dışı ticaret engeli gibi etki yapmaktadır. Bu etkinin miktarı ticaret sözleşmesinin türüne bağlıdır. Literatür maliyet yüklerinin ortalama olarak yüzde 5 olduğunu ortaya koymaktadır. Bu, bir STA’nın yalnızca En Çok Kayrılan Ülke İlkesi çerçevesinde uygulanan gümrük oranının yüzde 5’ten fazla olduğu sektörlerde etkili olduğu anlamına gelmektedir. Menşe ispat belgesi talebinin söz konusu olmadığı bu senaryoda, AB ile Kore arasında oluşturulmuş olan bir STA’ya benzer bir anlaşma öngörülmektedir, çünkü üçüncü taraflara uygulanan ilgili ülkelerin dış tarifeleri aynıdır. Böyle bir anlaşma, resmi olarak söz konusu olmasa da, bir Gümrük Birliği gibi görülebilir. Bu, muhtemelen malların sektördeki ticaret maliyetlerini bir daha yüzde 5 oranında azalmasına neden olacaktır.

2d) – (Klasik STA): BK, AB Gümrük Birliği ve Tek Pazar’dan ayrıldıktan sonra, BK ile AB arasında, AB ile Meksika arasında veya AB ile Fas arasındaki anlaşmaya benzer eski nesil bir serbest ticaret anlaşması yapmaktadır. Bu anlaşmalarda serbestleşmenin seviyesi, özellikle hizmet sektöründe ve gıda veya tekstil gibi hassas mallarda, seçkin bir STA uygulamasının öngördüğü serbestleşme uygulamasından sistematik olarak daha düşüktür.


88

• 3) BK’nın izolasyonu: Birleşik Krallık AB’den ayrılır ve AB Ortak Pazarı’na olan tercihli erişimini tamamen kaybeder. Buna ek olarak, BK, AB ile serbest ticaret anlaşmasına sahip olan ülkelerle de olan tercihli pazar erişimini kaybeder.

BK ticaretinin yaklaşık yarısı AB iledir ve bu da ulusal gelirin yaklaşık yüzde 13’nü oluşturmaktadır. AB üyeliği, BK ile AB arasındaki ticaret maliyetlerini düşürmektedir. AB üyeliği, malları ve hizmetleri İngiliz tüketiciler için daha ucuz yapmakta ve İngiliz işletmelerinin daha fazla ihracat yapmalarını sağlamaktadır. AB’den ayrılmak (Brexit) ticarete uygulanacak daha yüksek tarife ve tarife dışı engeller nedeniyle İngiltere ve AB arasındaki ticareti düşürecektir. Buna ek olarak, İngiltere, gelecekteki AB entegrasyon pazarından daha az fayda sağlayacaktır201. AB’yi terk etmenin başlıca yararı, BK’nın AB bütçesine yaptığı net katkının daha düşük olmasıdır. Tablo 35’te, BK’nın AB’den ayrılmasından sonra BK’dan AB’ye ihracat değişimi farklı senaryolara göre tahmin edilmektedir.

Ticari ilişkilerde daha ciddi bir bozulmayı öngören ifo ticaret modeli, BK’nın AB’ye ihracatı için yüzde 12 ile yüzde 16 puanlık bir düşüş ve ithalat için yüzde 14 ile yüzde 21 puanlık bir düşüş öngörmektedir. Bu sonuçlar, güçlü ticareti saptırıcı etkilerden kaynaklanmaktadır. Özellikle, BK’dan ABD’ye (yüzde 1-5 puanlık bir artış olacağı tahmin ediliyor) ve Doğu Asya’ya (Japonya ve Güney Kore’ye yapılan ihracatta yüzde 0,3-1,5 puanlık bir artış görüleceği tahmin edilmektedir) yapılan ihracatta artış beklenmektedir. BK ihracatının ASEAN ve EFTA’ya olan payının da artacağı tahmin edilmektedir (yüzde 0,2 ile yüzde 0,9 puan arasında). BK’ya ithalatta ise Avrasya Gümrük Birliği’nde olduğu gibi, Çin, ABD, ASEAN ülkeleri ve Güneydoğu Asya önemli ölçüde fayda sağlayacaktır.

BK’nın ticari ilişkileri konumunu da değiştirecektir. Brexit görüşmeleri öncesinde BK’nın ithalat ve ihracatının GSYH’ya oranı (dışa açıklık oranı) yüzde 52,8 civarındaydı. Brexit sonrasında bu oranın gerileyeceği düşünülebilir. Brexit’in dış ticaret açığı oranını ticari ilişkilerin kesintiye uğrama şiddetine bağlı olarak yüzde 3 ile 13 arasında azalacağı tahmin edilmektedir. Brexit’in


Tablo 35: BK’dan AB’ye İhracat Değişimi, (% olarak) Sert Brexit Yumuşak Brexit

İthal Eden Ülke

İhracat,

milyon avro,

İlk Durum

1a 1b 1c 1d 2a 2b 2c 2d

Almanya 40459 -50 -46 -51 -44 -24 -15 -17 -24

Fransa 35005 -39 -35 -40 -44 -17 -12 -13 -18

İrlanda 24979 -47 -44 -48 -39 -20 -12 -18 -21

Lüksemburg 17880 -22 -18 -24 -43 -6 -6 7 -6

Hollanda 17707 -49 -46 -50 -44 -22 -15 -19 -24

İtalya 16376 -45 -41 -46 -43 -19 -15 -13 -21

Belçika 15841 -43 -39 -44 -47 -16 -13 -8 -17

İspanya 9744 -50 -46 -51 -44 -23 -14 -14 -26

İsveç 8818 -44 -40 -45 -46 -18 -12 -7 -19

Danimarka 5936 -42 -39 -44 -45 -19 -14 -13 -18

Polonya 5356 -52 -49 -53 -42 -25 -16 -20 -26

Finlandiya 2831 -49 -46 -50 -44 -22 -16 -15 -20

Avusturya 2610 -48 -45 -49 -42 -22 -16 -18 -23

Çek Cumhuriyeti 2297 -50 -47 -51 -39 -25 -16 -22 -28

Portekiz 2295 -45 -41 -46 -44 -20 -14 -13 -20

Yunanistan 1957 -45 -41 -46 -44 -19 -15 -9 -19

Macaristan 1588 -49 -46 -50 -41 -23 -14 -20 -26

Malta 1492 -40 -37 -40 -46 -17 -10 -13 -16

Romanya 1176 -50 -46 -50 -40 -24 -16 -19 -27

GKRY 811 -47 -44 -48 -43 -21 -16 -17 -17

Slovakya 609 -52 -49 -53 -40 -25 -18 -24 -28

Bulgaristan 567 -48 -45 -49 -40 -24 -16 -18 -26

Hırvatistan 392 -40 -37 -42 -44 -18 -14 -10 -17

Litvanya 386 -53 -50 -54 -38 -28 -17 -27 -32

Letonya 349 -47 -43 -48 -43 -21 -13 -19 -22

Estonya 345 -50 -46 -51 -41 -24 -15 -21 -25

Slovenya 308 -50 -46 -50 -39 -25 -16 -20 -25

Kaynak: ifo Studie (2017), Ökonomische Effekte eines Brexit auf die deutsche und europäische Wirtschaft, https://www.bmwi.de/Redaktion/DE/Publikationen/Studien/oekonomische-effekte-eines-brexit-auf-die-deutsche-wirtschaft.pdf?__blob=publicationFile&v=6 (15.04.2018).

Senaryolar: 1a: “DTÖ”: BK Ortak Pazar’dan ve Gümrük Birliği’nden ayrılmakta; üçüncü ülkelerle Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalanmayacak; 1b: “DTÖ, sıfır gümrük vergisi”: 1a’ya benzer bir senaryo ve BK, En Çok Kayrılan Ülke prensibine uygun gümrük vergileri uygulamaktadır (erga omnes prensibi); 1 c “Küresel Britanya”: 1a’ya benzer bir senaryo ve BK ile ABD, Kanada ve Japonya arasında STA imzalanmaktadır; 1d “Yeni Tarife Dışı Engeller”: 1a’ya benzer, artı AB 27 ile BK arasında ek yüzde 15 tarife dışı engeller uygulanmaktadır;

2a: 1 a’ya benzer bir senaryo, fakat AB ve BK, Kore örneğine benzer bir “seçkin STA” anlaşması imzalamaktadır; 2b: “Avrupa Ekonomik Alanı’na benzer senaryo”: 2a’ya benzer, fakat daha fazla tarife dışı engellerin azaltılması; 2c: “STA ve Gümrük Birliği”: 2a’ya benzer, fakat AB ve BK bir Gümrük Birliği oluşturmaktadır; 2d: “Birinci Nesil STA” veya “Klasik STA”: 1a’ya benzer senaryo, ama AB ve BK Birinci Nesil STA kurmaktadırlar202.


90

sektörel katma değer gelişimine etkisi dikkate alınırsa, sektörel etkilerin heterojenliği açıktır. Özellikle kimyasallar, makine mühendisliği ve otomotiv sektörlerinde Brexit nedeniyle katma değer kaybı beklenmektedir. Bu üç sektörün ağırlıklı olarak Avrupa ekonomik zincirine dahil olması sebebiyle en fazla etkileneceği tahmin edilmektedir.

Özellikle makine ve kimya sektörünün ticareti saptırıcı etkilerden olumsuz etkileneceği söylenebilir. Finansal hizmet sektörünün de Brexit olayından önemli ölçüde olumsuz etkileneceği söylenebilir. Bu sektörde yüzde 5’e varan bir gerileme olacağı tahmin edilmektedir. BK bölgeleri açısından dikkate alırsak, AB üyesi İrlanda’yla en fazla ticaret yapan Kuzey İrlanda’nın en fazla olumsuz etkilenecek bölge olacağı söylenebilir. Kuzey İrlanda kadar olmasa da İskoçya’nın Brexit gelişmesinden olumsuz etkileneceği ve bunun da İskoçya’da bağımsızlık hareketi gibi bölgelerarası gerginliği derinleştireceği beklenebilir. Brexit’in diğer Avrupa finansal merkezleriyle (Frankfurt, Paris, Lüksemburg) iç içe geçmiş olan Londra kenti üzerindeki etkileri de oldukça olumsuz olacağı beklenmektedir203.

Brexit durumunda BK’dan AB’ye ihracat değişimi dikkate alındığında değişik Brexit senaryolarına bağlı olarak örneğin BK’nın Almanya’ya ihracatı yüzde 15 ile yüzde 51 arasında değişeceği öngörülmektedir. 1 d ve 1c senaryolarında da belirtildiği gibi gümrük vergilerinin artırılması ve Sert Brexit durumunda Almanya ve BK arasındaki ticarette önemli boyutta gerileme beklenmektedir. Tablo 35 aynı zamanda BK’nın diğer ülkelerle olan dış ticaretinin de Brexit’ten olumsuz etkileneceğini göstermektedir.

Tablo 36’da farklı Brexit senaryolarına göre farklı coğrafi bölgelerde reel gelirde beklenen değişme görülmektedir.

Tablo 36’dan da görüldüğü gibi Brexit durumunda AB üyesi ülkeler içinde en fazla olumsuz etkilenecek ülkenin İrlanda olacağı tahmin edilmektedir. BK’nın da Brexit durumunda önemli boyutta olumsuz etkileneceği söylenebilir.

Not: Tablo 36’daki tüm hesaplamalar ifo Enstitüsü tarafından farklı yöntemlerle hesaplanmıştır. Parantez içindeki sonuçlar, AB’deki tarife dışı önlemlerin maliyetlerinin düşürülmesinin ölçülmesinde farklı ekonometrik tanımlamalardan kaynaklanan aralıkları göstermektedir. Kaynak: Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (11.07.2017).

91


Tablo 36: Brexit’in Maliyeti: Farklı Brexit Senaryolarına Göre Reel Gelirde Değişme Beklentisi (% olarak)

Yumuşak Brexit Sert BrexitBK’nın

İzolasyonu

Sadece Tarife Dışı Engeller

Tarife Dışı Engeller ve

Tarifeler

Sadece Tarife Dışı Engeller

Tarife Dışı Engeller ve

Tarifeler

Tarife Dışı Engeller

ve AB-BK arasında Tarife

Uygulaması

BK –0.63 –0.64 (–2.79;–1.53) (–2.80;–1.54) (–2.98;–1.62)

AB 27 (BK

olmadan) –0.10 –0.10 (–0.36;–0.23) (–0.36;–0.24) (–0.36;–0.23)

İrlanda –0.82 –0.85 (–2.66;–1.91) (–2.67;–1.93) (–2.66;–1.92)

Lüksemburg –0.48 –0.49 (–0.80;–0.65) (–0.81;–0.66) (–0.80;–0.65)

Malta –0.45 –0.46 (–1.33;–0.99) (–1.33;–0.99) (–1.34;–0.99)

GKRY –0.38 –0.38 (–1.47;–0.78) (–1.48;–0.78) (–1.48;–0.79)

Belçika –0.20 –0.23 (–0.95;–0.53) (–0.96;–0.55) (–0.96;–0.55)

İsveç –0.13 –0.13 (–0.48;–0.29) (–0.49;–0.29) (–0.48;–0.29)

Çek

Cumhuriyeti –0.12 –0.12 (–0.35;–0.27) (–0.35;–0.27) (–0.35;–0.27)

Danimarka –0.11 –0.13 (–0.31;–0.24) (–0.31;–0.25) (–0.32;–0.25)

Estonya –0.10 –0.10 (–0.47;–0.25) (–0.47;–0.25) (–0.47;–0.25)

Finlandiya –0.10 –0.10 (–0.40;–0.22) (–0.40;–0.23) (–0.40;–0.22)

Hollanda –0.10 –0.12 (–0.34;–0.25) (–0.35;–0.27) (–0.35;–0.26)

İspanya –0.08 –0.09 (–0.31;–0.19) (–0.31;–0.19) (–0.32;–0.19)

Almanya –0.08 –0.09 (–0.33;–0.21) (–0.34;–0.21) (–0.33;–0.21)

Slovakya –0.08 –0.09 (–0.28;–0.18) (–0.29;–0.18) (–0.28;–0.18)

Macaristan –0.08 –0.09 (–0.26;–0.19) (–0.27;–0.20) (–0.26;–0.20)

Litvanya –0.08 –0.09 (–0.27;–0.18) (–0.28;–0.19) (–0.28;–0.19)

Bulgaristan –0.07 –0.08 (–0.20;–0.15) (–0.20;–0.15) (–0.20;–0.16)

Portekiz –0.07 –0.08 (–0.26;–0.16) (–0.26;–0.16) (–0.26;–0.16)

Polonya –0.07 –0.07 (–0.24;–0.16) (–0.24;–0.16) (–0.24;–0.16)

İtalya –0.06 –0.07 (–0.22;–0.14) (–0.23;–0.14) (–0.23;–0.14)

Fransa –0.06 –0.07 (–0.27;–0.16) (–0.27;–0.16) (–0.27;–0.16)

Letonya –0.06 –0.06 (–0.16;–0.13) (–0.16;–0.13) (–0.17;–0.13)

Slovenya –0.06 –0.06 (–0.19;–0.13) (–0.19;–0.13) (–0.19;–0.13)

Avusturya –0.05 –0.05 (–0.18;–0.12) (–0.18;–0.12) (–0.18;–0.12)

Yunanistan –0.05 –0.05 (–0.21;–0.12) (–0.21;–0.12) (–0.21;–0.12)

Romanya –0.05 –0.05 (–0.16;–0.10) (–0.16;–0.10) (–0.16;–0.10)

Dünya –0.06 –0.06 (–0.23;–0.13) (–0.23;–0.13) (–0.25;–0.14)


92

Tablo 37’de ise farklı Brexit modellerine dayanarak BK ve AB’nin diğer üyeleri için Reel Hanehalkı Gelirlerinde beklenen değişmeler verilmektedir.

Tablo 37: Reel Hanehalkı Gelirinde Beklenen Değişme (% olarak);

Reel Hanehalkı

GeliriReel Hanehalkı Gelirinde Beklenen Değişme, % olarak

Milyar

avro

Kişi

Başına 1a 1b 1c 1d 2a 2b 2c 2d

BK 2221 34422 -1,36 -1,54 -1,12 -1,61 -0,57 -0,4 -0,09 -0,65

AB27 -0,4 -0,4 -0,4 -0,4 -0,2 -0,1 -0,1 -0,2

Almanya 2916 35961 -0,23 -0,21 -0,24 -0,2 -0,09 -0,05 -0,06 -0,11

Avusturya 329 38715 -0,11 -0,1 -0,11 -0,1 -0,05 -0,03 -0,03 -0,05

Belçika 402 35892 -0,44 -0,41 -0,44 -0,45 -0,2 -0,13 -0,08 -0,22

Bulgaristan 42 5834 -0,19 -0,18 -0,18 -0,15 -0,11 -0,08 -0,07 -0,12

GKRY 18 19653 -0,45 -0,44 -0,44 -0,48 -0,23 -0,15 -0,06 -0,21

Çek

Cumhuriyeti155 14698 -0,23 -0,2 -0,23 -0,21 -0,08 -0,05 -0,05 -0,1

Danimarka 258 45877 -0,3 -0,29 -0,3 -0,31 -0,16 -0,1 -0,07 -0,17

İspanya 1059 22786 -0,14 -0,12 -0,14 -0,12 -0,07 -0,04 -0,03 -0,07

Estonya 20 15122 -0,2 -0,19 -0,2 -0,2 -0,11 -0,07 -0,05 -0,11

Finlandiya 205 37648 -0,16 -0,14 -0,16 -0,15 -0,07 -0,05 -0,03 -0,08

Fransa 2133 33370 -0,17 -0,17 -0,17 -0,2 -0,09 -0,06 -0,05 -0,1

Yunanistan 179 16295 -0,12 -0,11 -0,12 -0,11 -0,07 -0,05 -0,03 -0,07

Hırvatistan 43 10142 -0,1 -0,1 -0,1 -0,11 -0,06 -0,04 -0,04 -0,06

Macaristan 103 10440 -0,24 -0,22 -0,24 -0,23 -0,09 -0,06 -0,04 -0,1

İrlanda 189 40957 -2,16 -1,96 -2,15 -1,99 -0,98 -0,56 -0,49 -1,07

İtalya 1617 26598 -0,14 -0,13 -0,14 -0,13 -0,06 -0,04 -0,04 -0,07

Letonya 36 12395 -0,21 -0,19 -0,21 -0,19 -0,1 -0,06 -0,07 -0,11

Lüksemburg 49 89942 -1,78 -1,64 -1,83 -2,71 -0,51 -0,45 0,22 -0,65

Litvanya 24 11840 -0,2 -0,18 -0,19 -0,21 -0,1 -0,06 -0,04 -0,1

Malta 8 18605 -1,5 -1,56 -1,45 -2,71 -0,68 -0,44 -0,13 -0,68

Hollanda 663 39311 -0,47 -0,45 -0,46 -0,48 -0,23 -0,15 -0,1 -0,25

Polonya 412 10848 -0,26 -0,25 -0,26 -0,21 -0,13 -0,08 -0,1 -0,15

Portekiz 173 16653 -0,16 -0,14 -0,15 -0,14 -0,08 -0,05 -0,04 -0,08

Romanya 150 7513 -0,12 -0,11 -0,12 -0,11 -0,06 -0,04 -0,03 -0,07

Slovakya 75 13877 -0,36 -0,35 -0,35 -0,34 -0,25 -0,16 -0,18 -0,26

Slovenya 37 18103 -0,12 -0,11 -0,12 -0,1 -0,06 -0,04 -0,03 -0,07

İsveç 430 44063 -0,24 -0,22 -0,24 -0,23 -0,12 -0,07 -0,05 -0,13

Kaynak: ifo Studie (2017), Ökonomische Effekte eines Brexit auf die deutsche und europäische Wirtschaft, https://www.bmwi.de/Redaktion/DE/Publikationen/Studien/oekonomische-effekte-eines-brexit-auf-die-deutsche-wirtschaft.pdf?__blob=publicationFile&v=6 (16.02.2017).

93


Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) senaryoları (1a) durumunda en çok kaybedenlerin BK (yüzde 1,36), Lüksemburg (yüzde -1,78), Malta (yüzde -1,5) ve İrlanda (yüzde -2,16) olduğu görülmektedir. En az etkileneceği tahmin edilen ülkeler ise Avusturya (yüzde -0,11), Yunanistan (yüzde -0,12), Slovenya (yüzde -0,12) ve Romanya (yüzde -0,12) olduğu görülmektedir. Almanya’nın yüzde 0,23 ile yüzde 0,4’lük AB ortalamasının altında bir kayıp yaşayacağı tahmin edilmektedir. Bu sonuçlar coğrafi yakınlık ve tarihsel olarak gelişmiş ekonomik ilişkilerin, kayıpların büyüklüğünde önemli etki yapacağını ortaya çıkarmaktadır. Lüksemburg örneği özel bir durumdur, çünkü Lüksemburg’un Londra finans sektörü ile güçlü ilişkisi sebebiyle Brexit risklerine önemli boyutta maruz kalacağı düşünülebilir.

İlginç bir şekilde, BK’nın DTÖ üyelerine karşı tek taraflı olarak gümrük vergilerini sıfıra indirme durumunda, Brexit durumunda kaybının daha da artacağı görülmektedir. Bu optimal gümrük vergisi tezinin204 sonucudur: kendi başına incelendiğinde sistemsel benzer ülkelerin (BK gibi) pozitif gümrük koyma güdüleri vardır. Çünkü bu şekilde dış ticaret hadleri düzelmekte ve aynı zamanda bütçe gelirleri sağlanmaktadır. BK’nın AB ortak gümrük tarifesinden ayrılması durumundan itibaren, bu durum BK için optimal değildir (1b Senaryosu). “Küresel BK” (1c Senaryosu) senaryosunda, BK’nın ABD, Japonya ve Kanada ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalaması öngörülmektedir. Böyle bir durumda Brexit’ten kaynaklanan kayıplar azalmaktadır. Bu ise Almanya için ticaret saptırıcı etkiler dolayısıyla ek kayıplar ortaya çıkacaktır. Buna ilaveten sektörel değişen oranlarda tarifelere ek olarak yüzde 15 oranında tarife dışı engellerin uygulamaya konması durumunda (1d Senaryosu) AB 27 ülkeleri için değil, BK için daha büyük kayıpların olacağı tahmin edilmektedir.

“Yumuşak Brexit” durumunda BK için kayıpların önemli ölçüde azalacağı görülmektedir. Bu senaryo dikkate alındığında, modern anlamda İkinci Nesil STA’ların (2a Senaryosu) bir “geleneksel” STA (2d Senaryosu) durumuna göre daha etkin olduğu görülmektedir. Daha kapsamlı bir STA uygulaması ile Gümrük Birliği öğelerinin birlikte uygulanması durumunda BK’nın reel hane gelirini başlangıç denge durumuna göre yüzde 0,09 oranında azalacağı tahmin edilmektedir. BK’nın Brexit’le birlikte AB bütçesine yaptığı net katkının ortadan kalkacağı düşünüldüğünde, sonuçta BK’nın mali durumunun daha da iyileşeceği tahmin edilmektedir205.


94

Brexit’in Dinamik Etkileri

Bir önceki alt bölümde Brexit’in incelenen ülkeler üzerinde statik etkileri analiz edilmiştir. Bununla birlikte, statik analizde uluslararası rekabet, dış pazarlara erişim ve uluslararası sermaye hareketliliğinin işletmeler açısından özendirici etki oluşturarak yatırım ve yenilik faaliyetlerini güçlendirebileceği hesaba katılmamaktadır206. Bu etkilere yönelik çok sayıda ampirik literatür vardır. Literatürde dinamik etkilere yönelik olarak; küreselleşmenin şirketlerin yatırım ve yeniliklere yönelik dürtülerini güçlendirdiğini ve bu nedenle de statik etkilere ek olarak büyüme oranları üzerinde de etkili olabildiği üzerinde durulmaktadır. Literatürde bu etkilerin yanı sıra, dışa açıklığın kişi başı uzun vadeli gelir üzerindeki etkilerini belirlemek için regresyon analizlerinin söz konusu olduğu ampirik modeller de ortaya konulmakta ve dışa açıklığın etkileri nedensel olarak tanımlanmaktadır.

Dışa Açıklığın Azalmasının Kişi Başına Gelir Üzerine Olası Etkisi

Bu bölümde Brexit’in dinamik etkilerinin analizine yönelik olarak dışa açıklığın azalmasının kişi başına gelir üzerinde yapacağı etki tahmin edilmektedir. BK’nın uzun dönemli gelirinin dışa açıklığın azalmasından nasıl etkileneceği konusunu analiz etmek için Frankel ve Romer (1999)207, Feyrer (2009)208 ve Felbermayr ve Gröschl’in (2013)209 çalışmalarından yararlanılabilir. Frankel ve Romer (1999) tarafından yapılan çalışmada dışa açıklıkta meydana gelecek yüzde 1’lik bir artışın kişi başına geliri yüzde 1,96 artıracağı ortaya konmaktadır. Feyrer (2009) tarafından yapılan araştırma sonuçlarına göre, dışa açıklıkta ortaya çıkacak yüzde 1’lik bir artış kişi başına gelirde yüzde 0,688’lik bir artışa sebep olmaktadır. Felbermayr ve Gröschl (2013) ise dışa açıklıkta oluşacak yüzde 1’lik bir artışın kişi başına gelirde yüzde 1,1’lik bir artışa sebep olacağını belirtmektedirler. Tüm bu sonuçları dikkate alarak BK’nın dışa açıklık göstergesinde oluşacak azalmanın BK’nın kişi başına gelirini nasıl etkileyeceği gösterilebilir. Yapılan farklı çalışmalara göre Brexit’ten sonra BK’nın dış ticaret açığının yüzde 3 ile yüzde 13 arasında azalacağı öngörülmektedir.

Tablo 38’de de görüldüğü gibi AB üyeliğinin sona ermesinden sonra, BK’nın kişi başına gelirinde yüzde 6 ile yüzde 26 arasında bir azalma olacaktır. Brexit’in statik etkileri ile kıyaslandığında bu etkinin çok yüksek olduğu görülmektedir. Fakat birçok araştırmada bu etkinin daha az olacağı belirtilmektedir. Feyrer (2009) veya Felbermayr ve Gröschl (2013) tarafından bulunan sonuçlara dayanarak BK için Brexit’e dayalı gelir düşüşünün yüzde 2 ile yüzde 14

95


arasında olacağı görülmektedir. Şunu da unutmamak gerekir ki, literatürde dışa açıklığın etkileri ortalama olarak alınmakta ve bu etkiler Brexit örneğine uygulanmaktadır210.

Serbest Dolaşımın Sınırlandırılmasının Etkileri

Ticaret politikasının statik etkilerini belirlemek için iyi geliştirilmiş bir metodoloji olsa da, literatür göç politikasının ev sahibi ülkelerin kişi başına düşen gelir üzerindeki etkilerini belirlemek için tanınmış niceliksel bir modelden yoksundur. Statik refah etkileri üzerine uzun zamandır devam eden, önemli bir teorik tartışma olmasına rağmen, bu tartışmalar esasen, kabul edilen niceliksel tahminleri gerçekten ortaya koymadan potansiyel kanalları vurgulamaktadır. Uluslararası göçün ülke ekonomisi açısından farklı etkiler ortaya çıkaracağı ifade edilmektedir. Örneğin, göç yerli halk için avantajlı olabilir, çünkü göçmenlerin üretim değerine yaptıkları katkılar genellikle onlar için yapılan harcamalardan daha yüksektir. Bunun yanı sıra göçmenler kendi gelirlerine ek olarak, yerel mülk ve özel sermaye sahiplerine de gelir yaratmaktadırlar. Dahası göç, emek piyasasındaki boşlukları doldurabilir. Bu bağlamda daha iyi işleyen bir emek piyasası, yerli işçilerinin daha yüksek ücret ve istihdam oranları anlamına gelebilir. Bu etkilere dinamik etkileri ekleyelim: Büyüyen ve yapısal açıdan daha genç bir nüfus inovasyon sürecine ve üretimine yönelik dürtüleri arttırır. Daha çeşitli bir iş gücü ise yenilikçi sistemleri daha verimli hale getirebilir. Bununla birlikte, ücret esnekliğinin olmaması göçün işsizliğe neden olmasını sağlar. Dahası, cömert ve ilerleyici sosyal sistemler özellikle düşük gelirli göçmenleri çekebilir ve bu durum daha sonra sosyal sistemler için maliyet artışına neden olur211.

Tablo 38: Dışa Açıklıkta Oluşacak Azalma Sonucu BK’nın Kişi Başına Gelirinde Meydana Gelecek Azalma (statik ve dinamik etki, uzun dönem, % olarak)

Dışa Açıklıkta Oluşacak

DeğişmeEn alt dilim: 3 En üst dilim: 13

Frankel ve Romer (1999) -5,9 -25,6

Feyrer (2009) -2,0 -8,6

Kaynak: Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (11.07.2017).


96

Göçmenlerin hükümetin yeniden dağıtım sistemleri kasasına net katkı sağlayıp sağlamadığı konusunda ampirik kanıtlar yetersizdir. Bu bağlamda değerlendirecek olursak Dustmann ve Frattini (2013)212, göçmenlerin Birleşik Krallık için olumlu bir mali katkı sağladığını tespit etmektedirler.

Bununla birlikte, artan oranlı vergi ile finanse edildikleri, ancak ülkenin tüm sakinleri tarafından eşit olarak kullanılan kamu mallarının ve hizmetlerinin nasıl değerlendirileceği konusunda büyük bir belirsizlik var. Ancak daha önce kötümser varsayımlarda bulunan Battisti ve ark. (2014)213, göçün diğer etkileri ve işsizliğin varlığı göz önüne alındığında, en son göç dalgalarının Birleşik Krallık için zararlı olduğu sonucunu ortaya koyamadılar. Her durumda, göçün olumsuz etkileri yerel halk için çok az olarak hesaplanmıştır. Uluslararası göçün kişi başı gelir üzerindeki olası etkilerinin sayısal tahminini ortaya koymak için, dinamik ticaret etkilerini hesaplarken izlenilen yönteme benzer bir yöntemle ilerlenebilir. Felbermayr ve ark. (2010)214, göçmen sayılarındaki bir değişikliğin ev sahibi ülkenin kişi başına düşen gelir üzerindeki etkisini tahmin etmek için ekonometrik modellerden faydalanmaktadır.

Tablo 39, AB’den gelen göçmen sayısındaki azalmanın BK’nın kişi başına düşen geliri üzerindeki etkisinin tahminini göstermektedir.

Tablo 39: Serbest Dolaşımın Sınırlandırılması Sonucu BK’nın Kişi Başına Gelirinde Oluşacak Değişim (Statik + Dinamik Etkiler, Uzun Dönem, % olarak)

AB’den Gelen Göçün

Azalmasının Etkisi10 33 50

En Alt Limit (b=0.100) -0,5 -1,7 -2,7

En Üst Limit (b=0.226) -1,1 -3,9 -6,2

Kaynak: Felbermayr ve ark. (2010) sonuçlarına dayanarak, Bartelsmann Vakfı tarafından hesaplanmıştır; Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (11.07.2017).

Tablo 39’da ekonometrik modellemeye bağlı olarak, AB’den gelen göçmen sayısının farklı etkileri görülmektedir. Örneğin, yüzde 10’luk bir azalma BK’nın kişi başına gelirinde yüzde 0,5 ile 1,1 arasında bir azalma ortaya çıkaracaktır. AB’den gelen göçmen sayısında daha fazla bir azalma durumunda (örneğin göçte yüzde 50’lik oluşacak bir azalma durumunda) BK’nın kişi başına gelirinin yüzde 2,7 ile yüzde 6,2 arasında azalmasına sebep olacağı öngörülmektedir. Bu sonuçlar hem statik hem de dinamik etkileri kapsamaktadır.

97


Bu etkilerin yanı sıra özellikle Polonya ve İspanya’da ikamet eden nispeten daha az kalifiye olan BK vatandaşlarının Brexit sonrası AB sosyal sistemine erişmeleri engelleneceği için, bu kişiler potansiyel olarak BK sosyal sistemi için yük oluşturacaklardır ve bu durum da BK açısından önemli dezavantaja sebep olacaktır215.

Bunun yanı sıra AB’den gelen göçün engellenmesinin uzun dönemde BK ekonomisinde verimlilik azalışına sebep olabileceği de öngörülmektedir. Buna sebep AB kökenli eğitimli göçmenlerin sayısında oluşacak azalmaların ve göçmen azalışı sebebiyle yerel mallara ve hizmetlerde oluşacak talep azalışının BK ekonomisi açısından olumsuz etkiler ortaya koyabileceğidir. Tablo 40, BK’da ikamet eden göçmenlerin eğitim durumunu ve göçmenlerin çalışma, işsiz, öğrenci ve aktif olmama durumlarını göstermektedir.

Tablo 40: Göçmenlerin Eğitim Durumu (çalışma çağındaki nüfus216), 2015, % olarak

Yaşa Göre Eğitim DurumuBK’da

doğanlar

AB

göçmenleri

AB8

göçmenleri217

Tüm

göçmenler

Yüksek Eğitim (21 veya

daha üzeri)23 43 36 45

Orta (17-20 yaş) 33 42 55 36

Düşük (16 ve daha küçük) 44 15 9 19

TÜM 100 100 100 100

Kaynak: Wadsworth ve ark. (2016). Brexit and the Impact of Immigration on the UK. The London School of Economcs and Political Science. http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit05.pdf (13.01.2018).

Tablo 40’ta görüldüğü gibi, AB göçmenlerinin BK’da doğanlarla kıyaslandığında ortalama olarak daha yüksek eğitimli oldukları görülmektedir. Tabloda da görüldüğü gibi, BK’da doğanlarla kıyaslandığında AB göçmenleri neredeyse iki kat daha fazla yüksek eğitim almışlardır. Tüm göçmenler göz önüne alındığında yüksek eğitimli göçmenlerin oranının daha da arttığı görülmektedir. Hem AB kökenli hem de tüm göçmenler içinde orta eğitimlilerin çalışma çağındaki nüfusa oranının da BK’da doğanlarla kıyaslandığında daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu durum göçmen sayısında meydana gelebilecek azalmaların BK açısından önemli olumsuz etkilere sebep olabileceğini göstermektedir.


98

Tablo 41’de, AB göçmenlerinin BK’da doğanlarla kıyaslandığında sadece daha iyi eğitimli olmadığı, aynı zamanda daha çok iş hayatının içinde oldukları (yüzde 72,5’e karşılık yüzde 78,2) görülmektedir. Bu sonuç bu kişilerin ekonomik olarak aktif olmama olasılıklarının veya işsiz olma olasılıklarının daha az olduğunu göstermektedir. Ekonomik aktif olma oranının AB 8 ülkeleri için daha yüksek (yüzde 82) olduğu görülmektedir218.

Çalışma çağındaki AB göçmenlerinin, BK’da doğanlarla kıyaslandığında daha genç oldukları görülmektedir. BK’da doğan çalışma çağındaki nüfusun ortalama yaşı 40 iken, bu AB göçmenleri için 38 ve AB 8’den gelen göçmenler için hatta 34’dür. AB göçmenlerinin BK’ya gelmelerinin esas sebebinin (yaklaşık yüzde 70) iş ve aile birleşimi olduğu görülmektedir. Göçmenlerin sayısındaki bu artışın iş piyasasında arzı artırması ve sonuç olarak rekabet ortamının artması sebebiyle BK çalışanları açısından olumsuz etki ortaya çıkarmış mıdır? Bu soruya verilecek cevap “Hayır”dır. Yapılan çalışmalarda konjonktürel dalgalanmalara bağlı olarak BK doğumlu işçilerin istihdam oranının arttığı ve azaldığı görülmektedir. Fakat yapılan çalışmalar AB kökenli göçmenlerin arttığı dönemlerde bile BK doğumlu işçilerin istihdam oranının arttığını göstermektedir. Bunun yanı sıra AB ülkelerinden gelen göçmenlerin ortalama olarak daha yüksek eğitimli olmaları verimlik artışına ve bunu sonucunda ücret artışlarına sebep olabileceği ifade edilmektedir219.

Tablo 41: Göçmenlerin Çalışma, İşsiz, Öğrenci ve Aktif Olmama Durumu (çalışma çağındaki nüfus), 2015, % olarak

Yaşa Göre Eğitim

Durumu

BK’da

doğanlarAB göçmenleri

AB8

göçmenleri

Tüm

göçmenler

Çalışanlar 72,5 78,2 81,9 69,9

İşsizler 3,3 3,2 2,65 4,2

Öğrenci 7,7 7,1 5,1 7,6

Faal Olmayan 16,5 11,6 10,5 18,3

Kaynak: Wadsworth ve ark. (2016). Brexit and the Impact of Immigration on the UK. The London School of Economcs and Political Science. http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit05.pdf (13.01.2018).

99


SONUÇ

Brexit’ten önce ne AB tarafı ne de BK tarafında Brexit sonrasına ilişkin hazırlıklar yapılmamıştı. Yapılan açıklamalara baktığımızda referandumdan Brexit kararının çıkacağı pek de beklenmemekteydi.

Bununla birlikte BK referandumunu takiben, Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk, 24 Haziran 2016 tarihinde “Bu olumsuz senaryo için hazırız ve yasal boşluk olmayacak” açıklamasında bulundu220. 28-29 Haziran 2016 tarihinde AB Konseyi BK’da yapılan referandum sonuçlarını görüşmek üzere toplandı. Toplantıda Başbakan Cameron referandumdan sonra BK’daki durumu özetledi. Toplantı sonrası Başkan Donald Tusk, basın toplantısında, “Liderler BK’daki dalgaların düzleşmesinin biraz zaman alacağını anladılar; ancak Britanya hükümetinin niyetlerini mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırmasını bekliyorlar”221 açıklamasında bulundu.

15 Aralık 2016 tarihinde, 27 AB devlet ve hükümet başkanları, Avrupa Konseyi ve Komisyonu Başkanları, resmi olmayan bir toplantıda, Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’nın (Lizbon Antlaşması) 50’ci Maddesi uyarınca, BK tarafından bir beyan iletilir iletilmez, BK ile ayrılık müzakerelerinin başlatılacağı açıklamasında bulundular. Yaklaşan Brexit görüşmeleri için aşağıdaki prosedür kabul edildi:

1. BK, ayrılma niyetini Avrupa Konseyi’ne bildirerek 50. Maddeyi harekete geçirecektir.

2. Görüşmeler için ilkeler ve genel bakış açıları da dahil olmak üzere, AB-27 devlet ve hükümet başkanları “yönergeler” yayınlayacaklar. Gerekirse, müzakereler sırasında bu yönergeler güncellenecektir.

3. Komisyonun tavsiyesi üzerine, Genel İşler Konseyi müzakerelerin başlanmasına izin verecektir.

4. Konsey, önemli müzakere direktiflerini ve kurumsal meseleleri yöneten bireysel kuralları belirleyecektir. Bunlar müzakereler süresince değiştirilebilir ve tamamlanabilir.

5. Komisyon, AB-27 adına Konsey tarafından birliğin müzakerecisi olarak belirlenecektir. Komisyon tarafından Başmüzakereci olarak belirlenen Michel Barnier, müzakereler boyunca Devlet ve Hükümet Başkanlarına ve Konsey’e rapor verecek ve ayrıca “Avrupa Parlamentosunu tam ve düzenli olarak bilgilendirecektir.”


100

6. Konsey ve hazırlık komiteleri, müzakerelerin AB-27 tarafından belirlenen kılavuzlara uygun olarak yürütülmesini sağlayacaktır. Konsey, Komisyona rehberlik edecektir.

Toplantı sonrası, Başkan Tusk, “Avrupa Konseyi’nin süreç üzerinde politik kontrolü elinde tuttuğu ve Komisyonun Birliğin müzakerecisi haline geldiği bir örgütsel yapı kurduk” açıklamasında bulundu222.

BK 29 Mart 2017 tarihinde, Lizbon Antlaşması’nın 50. Maddesini işleterek, 44 yıllık üyeliğin ardından AB’den ayrılma sürecini resmen başlattı. Başbakan Theresa May imzalı, birlikten ayrılmayı düzenleyen Lizbon Antlaşması’nın 50. Maddesini işleten mektup, AB Konseyi Başkanı Donald Tusk’a AB Daimi Temsilcisi Tim Barrow tarafından yerel saatle 13.20’de verildi223. Avrupa Konseyi, ayrılma mektubunun iletilmesinden sonra, “BK’nın Avrupa’dan ayrılmasından üzüntü duyuyoruz, ancak şimdi takip etmemiz gereken sürece hazırız. (...) Bu görüşmelerde, birlik bir sesle konuşacak ve çıkarlarını koruyacaktır. Bizim önceliğimiz, BK’nın vatandaşlarımız, işletmelerimiz ve üye devletlerimiz için verdiği kararın yarattığı belirsizliği olabildiğince azaltmaktır” açıklamasında bulundu224.

19 Haziran 2017’de AB Başmüzakerecisi Michel Barnier ve BK’nın Brexit Bakanı David Davis Brexit müzakerelerinin ilk turunu Brüksel’de başlattılar. Müzakerelerin başında müzakerelerin yapısına ve karşıda duran meselelere ek olarak, müzakere süreci boyunca ele alınacak konular aşağıdaki şekilde belirlendi225:

Vatandaş hakları ile ilgili konular;• Finansal düzenleme (Brexit Faturası);• Kuzey İrlanda sınırı;• Ayrılığın diğer yönleri.

20 Temmuz 2017’de AB Başmüzakerecisi Michel Barnier ve Brexit Bakanı David Davis dört günlük müzakerelerden sonra Brexit müzakerelerinin ikinci turunu sonuçlandırdılar. İkinci turda AB açısından üç önemli konu söz konusuydu:

1) BK’da yaşayan 3,2 milyon AB vatandaşı ve AB’de yaşayan 1,2 milyon BK vatandaşının oturum hakkı;

2) Brexit Faturası (Brexit Bill) olarak bilinen ve gayri resmi olarak 100 milyar avroya kadar tahmin edilen Londra’nın ortak AB döneminden olan mali yükümlülükleri;

101


3) İrlanda Cumhuriyeti ve Kuzey İrlanda arasındaki AB dış sınırının oluşturulması226. Müzakerelerin ikinci turu sonucunda AB’nin Baş Müzakerecisi Michel Barnier, Brexit müzakerelerinde gerçek ilerlemenin elde edilemediğini, özellikle BK ve AB vatandaşlarının gelecekteki hakları konusunda taraflar arasında “temelde” görüş ayrılılıkları olduğunu açıkladı. Bunun yanı sıra Barnier, BK’dan ağustos ayının sonuna kadar BK’daki AB vatandaşlarının gelecekteki hakları, AB’nin BK’dan talep ettiği milyar avroluk ayrılma bedeli ve Kuzey İrlanda’nın statüsü ile ilgili açıklama talebinde bulundu227.

28 Agustos 2017 tarihinde başlayan ve 31 Ağustos 2017 tarihinde sona eren Brexit müzakerelerinin üçüncü turunda da müzakere konularında ilerleme sağlanamadı. Brexit müzakerelerinin üçüncü turunun başlangıcında, AB Başmüzakerecisi Michel Barnier “Dürüst olmak gerekirse, endişeliyim” açıklamasında bulundu. Bu turda da müzakerelerin üç önemli konusu olan vatandaşların hakları, İrlanda konusu ve Brexit faturası konularında ilerleme sağlanamadı. Bununla birlikte ilgili konular üzerinde görüşmelerin devam edeceği belirtildi228. Üçüncü tur sonucunda, müzakerelerin bu hızla devam etmesi halinde Brexit’in Mart 2019 tarihinden sonraya kalabileceği tartışmaları yapılmaya başlandı229. AB, BK’nın istediği ticaret anlaşması gibi gelecekteki ilişkilerle ilgili olarak, yalnızca kilit çıkış sorunları büyük oranda çözüldüğünde konuşmak istediğini belirtti230.

25 Eylül 2017’de başlayan ve 28 Eylül 2017’de sona eren Brexit müzakerelerinin dördüncü turunda olumlu gelişmeler sağlansa da “yeterli ilerleme” kaydedilemedi231. Gerçi müzakerelerin dördüncü turunun başlangıç tarihi 18 Eylül 2017 olarak açıklanmıştı. Fakat daha sonra “danışma için daha fazla zaman kazanmak” için dördüncü turun bir hafta ertelendiği açıklandı. Britanya medyası bu ertelemenin 21 Eylül 2017 tarihinde Theresa May’in Brexit ile ilgili yapacağı önemli konuşma sebebiyle yapıldığını belirtti232. AB Başmüzakerecisi Michel Barnier, “bazı noktalarda” açıklığa ulaşılsa da, bunların BK tarafından talep edildiği gibi müzakerelerin ikinci aşamasına geçmek için yeterli olmadığını açıkladı233.

Brexit müzakerelerinin beşinci turu 9 Ekim 2017 - 12 Ekim 2017 tarihleri arasında yapıldı. Beşinci turun başında BK Başbakanı Theresa May, B planı olan AB ile uzlaşmaya varılmadan bir Brexit planının geçerliliğini koruduğunu belirtti. May parlamentoda yaptığı açıklamada, AB ile uzlaşmaya varılmasının Londra’nın çıkarına olacağını fakat hükümetinin “her türlü olasılığa” hazır olması gerektiğini açıkladı. Fakat iktisatçılar bu planın her iki taraf için olumsuz sonuçları olacağı açıklamasında bulundu234. AB ve BK, 12 Ekim 2017 tarihinde,


102

perşembe günü beşinci Brexit müzakere turunu tamamladılar. Beşinci turda Brexit’in temel konuları olan AB’nin Londra’ya yönelik finansal talepleri, BK’da yaşayan AB vatandaşlarının gelecekteki hakları ve Kuzey İrlanda’nın durumu ile ilgili müzakereler yapıldı. Bu alanlarda sadece “yeterli ilerleme” olduğunda, AB’nin gelecekteki ilişki ve olası bir ticaret anlaşması hakkında Londra ile konuşmak istediği belirtildi235.

20 Ekim 2017 tarihinde Avrupa Konseyi Brexit müzakerelerinin ikinci aşaması için iç hazırlıkları başlatmayı kabul etti. 27 AB liderleri; vatandaş hakları, İrlanda ve finansal yükümlülükler konularında daha fazla ilerleme çağrısında bulundular. Ayrıca 27 AB lideri yukarıda bahsedilen üç meselenin her birinde “yeterli ilerlemenin” sağlanıp sağlanmadığını görmek için Aralık ayında yapılacak zirvede müzakerelerin durumunu yeniden değerlendirme niyetlerini de açıkladılar236.

9 Kasım 2017-10 Kasım 2017 tarihleri arasında yapılan Brexit müzakerelerinin altıncı turunda da herhangi bir ilerleme kaydedilemedi. AB ile BK arasındaki Brexit müzakerelerinin bu turu yeni bir gelişme getirmedi. AB Başmüzakerecisi Michel Barnier, ilerlemenin gerekli olduğu önümüzdeki iki haftaya dikkat çekti. Barnier, tüm müzakere konularında hâlâ açık sorular olduğunu açıkça belirtti. İki hafta içinde çıkış şartları konusunda temel bir anlaşma olmadığında, planlandığı gibi AB’nin aralık ayında BK ile gelecekteki ilişkileri hakkında müzakerelere başlamasının mümkün olmayacağının altı çizildi. AB üç konuda imtiyazlarda ısrar etmektedir. Bunlar; AB’nin 60 ile 100 milyar avroya kadar tahmin edilen mali talebi; BK’da yaşayan AB vatandaşları için garantiler ve İrlanda-Kuzey İrlanda sınırındaki gelecekteki durumun açıklığa kavuşturulması konularıdır237.

8 Aralık 2017 tarihinde, BK Başbakanı Theresa May ve Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker, Brexit müzakerelerinin birinci aşamasında yeterli ilerleme sağlandığını açıkladılar. İrlanda Cumhuriyeti ile BK’ya bağlı Kuzey İrlanda arasındaki sınırın Brexit sonrası nasıl işleyeceği müzakerelerin zor konularından biriydi. AB ve BK tarafından hazırlanan 15 sayfalık açıklamada, görüşmeler sonucunda bu çıkmazın da aşıldığı belirtildi. Açıklamada İrlanda ve Kuzey İrlanda arasındaki kişisel ve gümrük kontrollerinde yeni bir sınırlama olmayacağının ve Hayırlı Cuma Anlaşması’nın (Belfast Anlaşması) korunacağının bir “garantisi” yer almaktadır. Bunun yanı sıra adanın iki tarafı arasındaki işbirliğinin sağlanacağını esas alan AB Ortak Pazarı ve Gümrük Birliği’nin kuralları ile ilgili İrlanda ve Kuzey İrlanda arasında “tam uyum” olması gerektiğinin altı çizildi238.

103


Brexit müzakerelerinde 8 Aralık 2017 tarihinde sağalanan ilk anlaşmada, vatandaş hakları konusunda, AB’nin istediğinin elde ettiği anlaşılmaktadır. Örneğin, BK’daki AB vatandaşlarının hakları büyük oranda değişmeden kalmaktadır. Ancak, aile birleşmesinde bazı değişikliklerin olması gerektiği belirtilmektedir. Ancak, “kalıcı ilişkilerde” çocuk ve eşlerin hakları korunmalıdır. Barnier, bütün İngiliz ve AB vatandaşlarının Brexit’ten önce yaşadıkları ve çalıştıkları yerlerde yaşamaya ve çalışmaya devam edeceklerini, örneğin sağlık hizmetlerine erişim gibi Brexit öncesindeki aynı haklar ve garantilerden faydalanacağını söyledi. İlgili haklar, sonuç olarak İngiliz yasalarının bir parçası olacak olan nihai Brexit anlaşmasına girecekti. Bu nokta AB müzakerecileri için çok önemliydi, çünkü İngilizler artık tek taraflı olarak vatandaş haklarını kısıtlayamayacaklardır239.

AB, BK’nın üyeliği sırasında söz konusu olan tüm mali taahhütlerini, 2019 yılı Mart ayı sonundan itibaren de AB’nin tek mali çerçevesinin 2020 sonuna kadar devam etmesi sebebiyle yerine getirmesini talep etmektedir. BK hükümeti Brexit faturasının miktarını 40 ile 45 milyar avro olarak tahmin ederken, Brüksel bu faturanın tutarını 60 milyar avro tutarında öngörmektedir. 8 Aralık 2015 tarihinde varılan anlaşma ile sadece Brexit faturası hesaplandığında dikkat edilecek ilkeler kabul edildi240. Anlaşma çerçevesinde Brexit faturasının tutarı en geç Ekim 2018 tarihine kadar belirlenmeli ve daha sonra, nihai Brexit anlaşması imzalanmalı ve böylece, bu anlaşma BK’nın 29 Mart 2019 tarihinde AB’den ayrılmasından önce tüm 28 ülkenin parlamentoları tarafından onaylanmalıdır. Sözleşmede, toplam fatura tutarı ve ödeme tarihleri kesin olarak düzenlenmelidir. David Davis ve Michel Barnier’in 15 sayfalık Brexit raporuna göre, BK, mevcut yedi yıllık mali dönemin sonuna kadar AB bütçesine ödeme yapmaya devam edeceğini taahhüt etmektedir. Bu, 2020 yılının sonuna kadar Londra’nın AB bütçesine yaklaşık 20 milyar avro ödeyeceği anlamına gelmektedir. BK ayrıca, mevcut mali dönemden sonra tüm borçlarının kalan payını 2020’den sonra da ödemeyi taahhüt etmektedir241.

29 Ocak 2018 tarihinde AB’nin BK ile geçiş dönemine ilişkin ilkeleri açıklandı. Belirlenen yeni Brexit müzakere kuralları aşağıdaki şekilde belirlenmekteydi242:

1) Tüm AB müktesebatı, geçiş dönemi boyunca, bir üye devlet gibi, BK’da da geçerli olmaya devam edecektir;

2) 30 Mart 2019 tarihinden itibaren üçüncü bir ülke olarak kabul edilecek olan BK artık AB kurumlarında temsil edilmeyecek ve AB karar alma sürecine katılmayacak.


104

AB ile BK arasındaki müzakerelerin ikinci aşamasının birinci turu olan yedinci tur, 6 Şubat - 9 Şubat 2018 tarihinde gerçekleşti. Müzakerelerin yedinci turu, AB Başmüzakerecisi Michel Barnier ve BK’nın Brexit Bakanı David Davis arasında 5 Aralık 2017 tarihinde gerçekleşen resmi olmayan bir görüşmenin ardından gerçekleşti. Müzakerelerde AB ve BK’nın müzakere süresince aşağıda belirtilen şu üç konuya odaklanacaklarının altı çizildi:

1) Geçiş dönemi;

2) İrlanda konusunda “sert” sınır uygulamasını önlemek için çözüm önerileri;

3) Çıkış Anlaşmasının uygulanması243.

28 Şubat 2018 tarihinde Brexit anlaşmasının ilk taslağı Avrupa Komisyonu tarafından kabul edildi. AB Komisyonu tarafından görevlendirilen AB Başmüzakerecisi Michel Barnier tarafından açıklanan taslak metin aşağıda belirtilen altı bölümden oluşmaktaydı244:

1) Giriş hükümleri; 2) Vatandaş hakları; 3) Çıkışın diğer yönleri; 4) Geçiş düzenlemeleri; 5) Mali hükümler; 6) Kurumsal hükümler.

120 sayfa uzunluğundaki 168 madde ve protokollerden oluşan metinde 30 Mart 2019 ile 31 Aralık 2020 arasındaki dönem bir geçiş dönemi olarak öngörülmektedir. Taslakta 31 Aralık 2018 tarihine kadar BK’da AB hukukunun geçerli olacağını fakat bu süre zarfında BK’nın kurumsal haklardan faydalanamayacağı ve politika oluşturma sürecine katılamayacağı belirtilmektedir.

Taslakta ayrıca AB’nin yedi yıllık bütçe planlamasının sonu olması sebebiyle BK’nın 2020 yılının sonuna kadar AB bütçesine “katkı sağlamaya” devam edeceği ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra BK’nın AB üyeliği sebebiyle ödemesi gereken finansal katkıları da ödeyeceği belirtilmektedir245.

Taslak metinde en tartışmalı konu BK toprakları içerisinde yer alan Kuzey İrlanda ile AB üyesi olan İrlanda Cumhuriyeti arasında görünmez bir sınırın nasıl oluşturulacağı ile ilgiliydi. Taslak metne göre Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti arasında sınır kontrollerinin oluşmasını engellemek için Kuzey İrlanda, AB’nin “ortak mevzuat alanı” içerisinde kalmaya devam edecektir. Barnier ayrıca maddenin yürürlüğe girdikten sonra da değiştirilebileceğini belirtti. Ancak BK Başbakanı Theresa May bu maddeye karşı çıkarak “Hiçbir İngiltere başbakanı bunu kabul edemez” açıklamasında bulundu ve konunun çözümü için ülkesinin AB ile görüşmelere devam edeceğini belirtti246,247.

105


Taslakta BK’da yaşayan AB vatandaşları ve AB’de yaşayan BK vatandaşları ile ilgili geniş hükümler yer almaktadır. Bu hükümler çerçevesinde vatandaşlık hakları kişilerin yaşadıkları ülke ile sınırlı kalacak ve Brexit sonrası serbest dolaşım hakkı söz konusu olmayacaktır248. Taslak metinde ayrıca, 29 Mart 2019 tarihine kadar bu vatandaşların kaldıkları ülkede en az beş yıl yaşamış olmaları halinde o ülkede süresiz kalma hakkı kazanacakları belirtilmektedir249. Taslakta yer alan geçiş döneminde BK’ya taşınan AB vatandaşlarının da BK’da kalma haklarının olacağı maddesi BK tarafından kabul görmedi. Taslak ayrıca, şu anda bir AB ülkesinde yaşayan İngiltere vatandaşlarının Brexit sonrasında başka bir AB ülkesine taşınamayacağını ifade etmektedir. Brexit anlaşmasıyla ilgili bir anlaşmazlık söz konusu olduğunda, Avrupa Adalet Divanı’nın yetkili olacağı belirtilmektedir. Ayrıca geçiş sürecinin sona ermesinden önce Avrupa Adalet Divanı’nın alacağı kararların BK’da da “bütünüyle geçerli olacağı” belirtilmektedir250.

AB ile BK arasında ayrılma sürecinin ilk aşaması olan geçiş dönemi üzerinde anlaşma 19 Mart 2018 tarihinde gerçekleşti. Anlaşma 13 Mart 2018 ile 19 Mart 2019 tarihleri arasında gerçekleşen müzakerelerin ardından bugüne kadar kaydedilen ilerlemeyi yansıtan bir metin olarak ortaya kondu. Varılan uzlaşma gereği Brexit geçiş döneminin 29 Mart 2019 tarihinde başlaması ve Aralık 2020 tarihine kadar sürmesi öngörülmektedir. AB ve BK arasında varılan anlaşma gereği Brexit’ten sonraki yirmi bir ay boyunca AB kuralları BK’da geçerli olmaya devam edecektir. BK, Brexit tarihi olarak öngörülen 29 Mart 2019 tarihinden itibaren artık AB üyesi olmayacak ve bu yüzden artık kararlara katılmayacaktır. Fakat AB ve Avrupa Adalet Divanı’nın kararları daha önce olduğu gibi Aralık 2020 tarihine kadar BK için bağlayıcı olacaktır. BK, Avrupa ve BK şirketlerine planlama güvenliği sağlayan 2020 yılı sonuna kadar tek pazara erişimi koruyacaktır. Anlaşma, BK’nın geçiş döneminde başka ülkelerle ticaret anlaşmalarını müzakere etme ve imzalama hakkını da öngörmekte fakat bu anlaşmaların sadece geçiş aşamasından sonra yürürlüğe girebileceğini belirtmektedir. BK’nın Brexit Bakanı David Davis, AB ile BK arasındaki gelecekteki ilişki hakkında görüşmelerin de başlayabileceğini söyledi. AB müzakerecisi Michel Barnier bu açıklamaya ihtiyatla yanaştı251.

Michel Barnier BK’da yaşayan AB vatandaşlarının ve AB’de yaşayan İngiltere vatandaşlarının haklarının da korunacağını belirterek geçiş döneminde de BK’daki AB vatandaşlarının Brexit öncesindeki aynı haklar ve garantilerden faydalanacağını söyledi252.

Barnier yaptığı açıklamada “her şey üzerinde anlaşmaya varılmadan hiçbir şey üzerinde anlaşma sağlanamamıştır” açıklamasında bulunarak önlerinde


106

çözmeleri gereken çok konunun olduğunun altını çizdi. Müzakerelerin en zor kısmını, AB üyesi İrlanda ve BK’nın bir parçası olan Kuzey İrlanda arasındaki gelecekteki sınırın tasarımı oluşturmaktadır. Her iki taraf da İrlanda adasında “sert” bir sınır uygulamasından kaçınmak istediklerini tekrar beyan ettiler. Michel Barnier BK’nın AB’den ayrılması sonrasında Kuzey İrlanda’da mevcut gümrük ve sınır durumunda bir değişikliğe gidilmemesi gerektiğini belirtti. Gelecekte yapılacak ayrılık anlaşmasında, uzlaşma sağlanamaması durumunda Kuzey İrlanda da dâhil İrlanda’nın tamamının AB ile sınır kontrollerinin olmadığı ve malların serbestçe dolaşabildiği bir bölge olması konusunda “dayanak” (backstop) maddenin yer alması konusunda anlaşma sağlandığı da bildirildi253. BK Başbakanı Theresa May “Hiçbir Britanyalı başbakan bunu kabul edemez” açıklamasında bulunmuştu fakat Brüksel’de bu ifade üzerinde anlaşma sağlandı. Her iki taraf da, İrlanda ile açık bir sınır oluşturan Kuzey İrlanda’daki barış anlaşmasını tehlikeye atmak istememektedir. Fakat Michel Barnier’e göre bu konuda “sorumluluk” BK’ya aittir254.

16- 18 Nisan ve 2 ile 4 Mayıs 2018 arasında gerçekleşen görüşmelerin ardından, Avrupa Konseyi BK ile yapılan görüşmelerdeki son gelişmeleri görüşmek üzere 14 Mayıs 2018 tarihinde toplandı. AB’nin Brexit Başmüzakerecisi Michel Barnier, BK ile mevcut müzakereler hakkında Avrupa Konseyini bilgilendirdi. Barnier ayrılık ile ilgili tüm konularda görüşmelere devam edilmesi gerektiğinin altını çizdi ve müzakerelerin hızlandırılması gerektiğini belirtti. Ayrıca Barnier AB-27 Bakanlarına BK ile gelecekteki ortaklık ile ilgili tartışmalar konusunda bir yapı sundu255.

Referandumdan yaklaşık iki yıl sonra, 12 Temmuz 2018 tarihinde Britanya hükümeti Brexit için ayrıntılı bir yol haritası sundu. Beyaz Kitap olarak adlandırılan ve “BK ve AB Arasındaki Gelecekteki İlişki” isimli bu planın öngördüğü temel hedefler beş başlıkta özetlenebilir:

1) Ekonomi: Plana göre Theresa May AB ile serbest ticaret bölgesi oluşturmak arzusundadır. Mallar, gıda ve tarım ürünlerinin dolaşımında hiçbir engel olmamalıdır. Londra bu şekilde iç pazara da erişimini korumak istemektedir. Londra beklendiği gibi hizmetler sektöründe ise istisnalar öngören ayrı düzenlemelere gitmek istemektedir256.

2) Gümrük Anlaşmaları: Britanya Ortak Pazar ve Gümrük Birliği’ni terk etmek istemektedir. Fakat BK, AB ile “ortak gümrük bölgesi” oluşturmak arzusundadır. Plana göre Britanya belli ürünler için AB kurallarını uygulayacak ve kontroller bu şekilde geçersiz olacaktır. AB’ye üçüncü

107


ülkelerden gelen ürünler için, Londra, AB tarifelerini ve BK pazarına yönelik mallara ilişkin kendi gümrük vergilerini uygulayacaktır. İrlanda ve Kuzey İrlanda arasındaki “sert” sınır uygulaması bu şekilde önlenecektir257.

3) Göç: Hükümet, BK’daki birçok insan için, referandumda AB’ye karşı oy kullanmasının temel nedeninin göçmenler olduğunun farkındadır. Bu sebeple hükümet bu konuda daha sert tavır sergilemektedir. Metin, geçiş döneminden sonra, 2020 Aralık ayında hareket özgürlüğünün sona ereceğini vurgulamaktadır258.

4) BK’nın çeşitli AB Kurumlarına katılması: Theresa May, BK’nın Avrupa İlaç Ajansı ve Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı gibi havacılık, ilaç ve kimyasalları kapsayan AB kurumlarına katılmaya devam etmesini istiyor259.

5) Uyuşmazlığın çözümü: AB ile ihtilaf, iç pazar kurallarının yorumlanması gibi önemli uyuşmazlık çözümü sorunuyla da ele alınmaktadır. Londra, Avrupa Adalet Divanı’nın yargı yetkisini sunmayı reddetmektedir. İngiliz mahkemeleri yalnızca en yüksek AB hâkimlerinin “uygun şekilde” içtihat hukukunu dikkate almalıdır260. Metine göre gelecekte, ihtilaflar artık Avrupa Adalet Divanı’na getirilmeyecek, ancak Londra, yargıçların “ortak kurallar” ile ilgili sorular söz konusu olduğunda Avrupa mahkemelerinin içtihadını takip etmesi gerektiğini kabul edeceklerdir261.

BK’nın Brexit Bakanı David Davis, hükümet politikalarını eleştirerek 8 Temmuz 2018 tarihinde görevinden istifa etti. David Davis “başka çare kalmadı” açıklamasında bulundu. Yeni Brexit Bakanlığına Dominic Raab getirildi. 9 Temmuz 2018 tarihinde de BK Dışişleri Bakanı Boris Johnson istifa etti. Boris Johnson’un da istifasının nedeni başbakan Theresa May’in izlediği Brexit politikasıydı. BK’nın yeni Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt oldu. İki günde iki bakanın istifası Başbakan Theresa May’e vurulan bir darbe olarak nitelendirildi262.

BK’nın AB’den ayrılmasının önemli etkilerinin olacağı açıktır. OECD tarafından yapılan araştırmada Brexit kararının oluşturacağı orta ve uzun dönemli etkiler şu şekilde sıralanmaktadır263:

• BK, Brexit kararı ile artan belirsizlik dönemi yaşayacak ve bu da belirsiz kararlar alınmasına sebep olacak ve risk primini artırmaya devam edecek. Bu sebeple yatırım maliyetleri artacaktır;

• BK’dan yüksek sermaye çıkış tehlikesi vardır ve bu da cari işlemler açığının finansmanın yüzde 7’ye kadar kesintiye uğrama riskini doğurabilecektir;


108

• BK’nın Brexit kararıyla AB Ortak Pazarı’na girişi engellenecektir. Buna ilave olarak BK AB’nin ticaret anlaşması imzaladığı 52 AB üyesi olmayan pazarlara da girişini kaybedecektir. Böylelikle Brexit AB 27 ülkeleriyle BK arasındaki dış ticaret hacmini düşürecektir;

• Kanada-AB ticaret sözleşmesine benzer bir ticaret anlaşması, BK-AB27 ilişkisinin yeniden yapılandırılması için yararlı olabilir;

• BK, AB üyesi olmayan ülkelerle ticaret yaptığında birtakım tarife dışı engeller ile karşılaşacaktır. Bu engellerin üstesinden gelmek için BK yüksek seviyede pazarlık yapma sürecine ihtiyaç duyacaktır;

• 2005-2014 yılları arasında BK’da ekonomik büyümenin yüzde 0,5’ine sebep olan göç, iki milyondan fazla yeni istihdam yarattı. BK’ya göç uzun vadede azalacak ve bu ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyebilecektir.

• Brexit ayrıca, birçok ülke para biriminin değer kazanmasıyla BK açısından finansal şok etkisi oluşturacaktır.

• Tüm bu etkiler sonucunda 2020’ye kadar BK’nın ekonomik büyümesinin yüzde 3’ten fazla gerilemesine neden olabilir. Bu da BK’da hanehalkı başına 2.200 İngiliz sterlini azalma anlamına gelmektedir. Diğer taraftan AB 27’deki reel gelir azalışı yüzde 1 civarında olacağı tahmin edilmektedir.

OECD tarafından Brexit’in uzun dönemli etkisi ise şu şekilde sıralanmaktadır264:

• Özellikle AB ülkelerinden doğrudan yatırım akışının azalması, inovasyon ve yatırım dinamiğini azaltabilir;

• Göçün azalması nedeniyle potansiyel büyümenin azalması ve daha düşük doğrudan yatırım girişi bağlamında yönetim kalitesinin azalması;

• Brexit kararının oluşturacağı etkiler daha fazla serbestleşmeyle giderilebilir. Bununla birlikte, çoğu pazarlarda düzenleme yoğunlukları halihazırda zaten nispeten düşüktür ve bu nedenle burada sadece küçük pozitif gelir etkilerine neden olunabilir;

• BK’nın GSYH’sının yüzde 0,3-0,4’ü AB’den ayrıldıktan sonra Brüksel’e katkı olarak AB’ye ödenmeyeceğinden, BK açısından mali konsolidasyon etkileri ortaya çıkacaktır. Bununla birlikte, Brexit ile reel gelirin azalması sebebiyle BK’nın mali pozisyonunda iyileşme olasılığı düşüktür.

• Orta vadeli senaryoya göre 2030’da, AB üyeliğinden kaynaklanan reel gelir düşüşü yüzde 5’ten fazla olabilir. Bu da hane halkı gelirinde (cari

109


fiyatlarla) 3.200 Sterlin tutarında gerileme anlamına gelmektedir. Biraz daha karamsar senaryoda ise, hane başına gelirde 5.000 sterlin düşüş öngörülmektedir;

• Brexit nedeniyle 2030 yılında orta vadede özel sektörün net servetinin yüzde 4 azalacağı öngörülmektedir.

BK’nın Mart 2019 tarihinde AB’den ayrılması planlanmaktadır. BK ile AB arasında devam eden Brexit müzakerelerinde AB açısından üç temel konu söz konusudur265.

• AB vatandaşları için ikametgâh hakkı: BK’da yaklaşık 3,2 milyon AB vatandaşı yaşıyor. BK ile AB arasında bu kişilerin durumunun netleşmesi önemli müzakere konularından biridir. Örneğin, AB vatandaşları İngiltere’deki hakları konusunda Lüksemburg’daki Avrupa Adalet Divanı’nda dava açabilecekler mi? AB müzakerelerde bunu şart olarak ileri sürmekte, Londra ise bu talebe asla yanaşmamaktadır.

• İkinci konu, Londra’nın AB dönemindeki ortak mali yükümlülükleri ile ilgilidir266.

• Üçüncü önemli nokta, İrlanda Cumhuriyeti ve Kuzey İrlanda arasındaki sınır düzenlemesinin nasıl yapılacağıdır. AB ve BK arasında yürütülen Brexit müzakerelerinde “Kuzey İrlanda” krizi müzakerelerin ne kadar zor geçtiğini göstermesi açısından önemlidir267.

8 Aralık 2017’de varılan ilk Brexit uzlaşmasında, BK’da yaşayan AB vatandaşlarının BK’nın AB’den ayrılmasından sonra da geçiş süresi boyunca Avrupa Adalet Divanı’na son merci olarak başvurabilecekleri belirtilmekteydi. Bunun yanı sıra İrlanda sınırı konusunda da uzlaşma sağlandı. Varılan uzlaşmaya göre İrlanda ile Kuzey İrlanda arasında “sert” sınır uygulaması söz konusu olmayacak ve Hayırlı Cuma Anlaşması’nın (Belfast Anlaşması) uygulanmasına devam edilecektir268.

28 Şubat 2018 tarihinde Theresa May, AB tarafından sunulan Brexit taslağının “hiçbir Britanyalı Başbakanın imzalamayacağını” açıkladı269. BK’nın AB’den ayrılması için planlanan 29 Mart 2019 tarihinden itibaren geçiş dönemi öngörülmektedir. Her iki tarafın üzerinde durduğu en önemli nokta hem AB hem de BK ekonomilerinin bu dönemde en az zarar görmesi gerektiği idi. Fakat AB tarafından sunulan Brexit taslağı BK’nın üstlenmesi gereken sert önlemler içermektedir. AB’nin üzerinde anlaştığı Brexit taslağına göre270;

- Geçiş döneminin 31 Aralık 2020 tarihinde sona ereceği öngörülmektedir. Gerçi taslak bu sürenin uzatılabileceğini de öngörmektedir.


110

- Geçiş aşamasında, tüm AB yasaları BK’da geçerli olmalıdır. Bu şekilde BK iç pazarın ve Gümrük Birliği’nin üyesi olmaya devam edecektir. Bununla birlikte, bu aynı zamanda Britanya’nın Avrupa Adalet Divanı’nın üstünlüğünü ve malların, sermayenin, hizmetlerin ve kişilerin serbest dolaşımı olmak üzere dört temel özgürlüğü kabul etmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Bu aynı zamanda, AB’den gelen göçü sınırlama konusunda BK’nın biraz daha sabırlı olması anlamına gelmektedir.

- AB’nin geçiş aşamasında benimsediği tüm düzenlemeler ve anlaşmalar ayrıca BK’da da geçerli olmalıdır. Ancak Londra hükümeti müzakerelere artık katılamayacak, AB kurumlarında ve karar organlarında yerini kaybedecektir. Bununla birlikte, Brüksel’e göre İngilizler yalnızca AB çıkarları veya doğrudan BK’yı ilgilendiren bir konu söz konusu olduğunda komitelere ve uzman gruplarına davet edilecektir.

- Geçiş döneminde BK, AB dışındaki ülkelerle yeni ticaret anlaşmaları yapma iznine sahip olacaktır. Böylece AB, Londra’ya bir adım yaklaşmaktadır, ancak burada bir kısıtlama öngörülmektedir: bu anlaşmalar geçiş döneminin sona ermesinden önce ancak tüm diğer 27 AB ülkesinin rızasıyla yürürlüğe girebilir.

- Londra, AB’nin diğer devletlerle olan mevcut uluslararası anlaşmalarına katılmaya devam edebilecektir. Fakat AB’nin bunu tam olarak isteyip istemediği kesin değildir. AB baş müzakerecisi Michel Barnier “BK’nın bu avantajı koruyacağından emin olamayız” açıklamasında bulundu. AB’nin sözleşme yaptığı üçüncü ülkeler de bu konu ile ilgili fikir bildirmek zorunda kalacaklardır271. AB diplomatları bu konuyla ilgili Britanya’nın çıkarlarını dikkate almayacaklarını açıkladılar.

Britanya Başbakanı Theresa May 2 Mart 2018 tarihinde yaptığı üçüncü Büyük Brexit konuşmasında ilk defa Avrupa Birliği çıkışının dezavantajlı olduğunu kabul ederek “Hepimiz bazı ciddi gerçekleri kabul etmek zorundayız” açıklamasında bulundu. May ayrıca “İç pazardan ayrılıyoruz, hayat farklı olacak. Her iki taraftada piyasalara erişim, eskisinden daha az olacaktır”. Fakat May yine de Brexit’i uygulamaya koyacaklarını açıkladı. Almanya’da yayın yapan Handelsblatt gazetesi tarafından “Brexit’in dezavantajlara değip değmeyeceği” sorulduğunda ise May, “Şey, yani” cevabını verdi. Fakat May “Bu, Brexit konusunu tekrar düşünmemiz anlamına mı geliyor? Hayır.” açıklamasında bulundu. May, halktan bir emir aldıklarını ve bunu uygulayacaklarını belirtti272.

111


May aynı zamanda İngiltere ile AB arasındaki gelecekteki ekonomik ilişki için “Bir standart model”in uygun olmadığını açıkladı. May’e göre mevcut işbirliği modellerinin ötesine bakmak ve yeni bir şey icat etmek gerekiyor. May, bu açıklamasıyla şu ana kadar AB tarafından yapılan Türkiye ile Gümrük Birliği modeline, Norveç modeline ve EFTA ortak pazar üyeliğine veya Kanada ile yapılan en son CETA273 serbest ticaret anlaşması modeline benzer işbirliği tekliflerini bir daha reddetti. May’e göre tüm bu modeller İngiliz-Avrupa ilişkisinin özel gereksinimleri için yeterli değildir ve bu nedenle AB ile “iddialı bir anlaşma” yapmak istemektedir274.

May’in bu açıklamaları Brüksel’i şaşırtmadı. Çünkü Başbakan May’in AB’nin en iyi yanlarını, karşılığında ve mevcut kurallara uymaksızın, hiçbir şey ödemeden almak istediği biliniyordu. AB politikacıları daha önce bunu “pür yanılgı” olarak tanımlamışlardı. Hollanda Başbakanı Mark Rutte “yükümlülükleri olmayan faydalar” söz konusu olamaz açıklamasında bulundu. Avrupa Parlamentosu’ndaki Hıristiyan Demokratların lideri Manfred Weber İngiliz hükümetinin “başını kuma sokmaya” devam ettiği için “öncesine göre daha endişeli” olduğunu söyledi. Bununla birlikte, AB’nin Brexit Baş Müzakerecisi Michel Barnier’e göre May’in konuşmasının iyi yönleri de var: “May İngiltere’nin Ortak Pazar’ı ve Gümrük Birliği’ni terk edeceği ve kısıtlamaların olacağı konusuna” açıklık getiriyor. Michel Barnier’e göre şu anda neyin söz konusu olduğu açıktır: Britanya ile, Kanada ile yapılan CETA anlaşmasından biraz daha fazlasını sunabilecek bir ticari anlaşma.

Özetlemek gerekirse:• Avrupa-BK ilişkileri, Avrupa entegrasyon projesine farklı beklentilerle

yanaşıldığı için başlangıçta sorunlu oldu. İngiliz tarafı birleşik Avrupa’yı sadece tek bir pazar olarak gördü. 1975 yılında ilk Avrupa Birliği üyeliği konusunda yapılan referandumda BK ekonomisi açısından faydalar üzerine duruldu;

• Birleşmeye yönelik adımlar ve sonuçta ortaya çıkan Topluluk kuralları ve yükümlülükleri, istisnalar ve imtiyazlar yoluyla İngiltere tarafından düzenli olarak engellendi. Bununla birlikte, BK’nın daha yüksek bir egemenlik derecesini korumasına izin verilmesine rağmen, aynı zamanda AB içinde etki derecesi de azaldı;

• Mülteci ve Avrupa’daki mali kriz bağlamında, İngiliz hükümeti AB ile yürüttüğü müzakerelerde hem temel özgürlükler konusunda istisnalar hem de Avro Alanı üyesi olmadan Avro Alanı ile ilgili konularda söz sahibi elde etme hakkını elde edemedi ve bu durum AB’ye güvensizlik duyanların politize olmalarına yol açtı;


112

• Bu politize durum aynı zamanda referandum kampanyasını da geniş bir şekilde belirledi. Bu konu özellikle çarpıtılan ve hatta yanlış argümanlar sunan Brexit’ten yana olanlar tarafından geniş bir şekilde Brexit’in gerekçesi olarak kullanıldı. Bu aynı zamanda Brexit’e karşı olanların da sıklıkla “panik kampanya” yürütmelerine neden oldu;

• Seçim kampanyasının trajik noktası, milletvekili Jo Cox’un öldürülmesiydi;

• Sonuç olarak Brexit kararı İngiliz toplumunda birçok fay hattı ortaya çıkarmaktadır: yaşlılara karşı genç; Londra / İskoçya / Kuzey İrlanda / İngiltere’ye karşı Cebelitarık / Galler; yüksek eğitim seviyesine karşı düşük eğitim seviyesi275.

Şunu da ifade etmek gerekir ki, BK’nın AB’den ayrılmasına yönelik müzakerelerin nasıl yürütüleceği konusu uzun süren tartışmalara da neden oldu. AB Komisyonu’nun Brexit Başmüzakerecisi Michel Barnier ve Brexit Bakanı David Davis tarafından 19 Mart 2018 tarihinde yapılan açıklamada BK’nın AB’den ayrılmasından sonraki geçiş dönemine ilişkin anlaşmaya varıldığı açıklandı276. Bu anlaşmaya göre, geçiş dönemi “31 Aralık 2020 tarihinde” sona eriyor. İngiltere Başbakanı Theresa May, başlangıçta 2021 yılına kadar iki yıllık bir geçiş dönemi teklif etmişti.

Anlaşma, işletmeler ve vatandaşlar için Brexit’in sonuçlarını hafifletmesi açısından özellikle önemlidir:

• Bu süre içinde, İngiltere tüm AB kurallarına uymaya ve daha önce olduğu gibi Brüksel’e mali katkılar yapmaya devam edecek;

• Ülke AB iç pazarına erişimini koruyacak ve Gümrük Birliği’nin parçası olmaya devam edecek.

Bu dönemde, iki taraf arasındaki uzun vadeli ortaklığın nasıl olması gerektiğine de açıklık getirilecek277.

Burada 1 Mart 2017 tarihinde Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker tarafından AB’nin BK’sız geleceğine ilişkin beş farklı senaryo ortaya koyan Beyaz Kitap’a da değinmekte fayda var. Avrupa Komisyonu tarafından sunulan Beyaz Kitap’ta, AB bütünleşmesi için 2025’e kadar beş farklı gelecek senaryosu öngörülmektedir.

Bu senaryolar “Aynı şekilde devam”, “Yalnızca Tek Pazar”, “Daha fazlasını isteyen, daha fazlasını yapar”, “Daha az alanda daha etkin bir AB” ve “Hep birlikte daha fazla bütünleşme” başlıklarıyla sıralanmaktadır278.

113


Senaryo 1: Aynı şekilde devam- AB 27 mevcut haliyle yoluna devam edecek. Bu senaryoya göre AB mevcut reform gündemini uygulamaya ve geliştirmeye odaklanacaktır. Bu odaklanma, Komisyonun 2014 yılında Avrupa için Yeni Başlangıç ve 2016’da 27 Üye Devlet tarafından kabul edilen Bratislava Deklarasyonu ruhu dikkate alınarak yapılacaktır. Bunun yanı sıra önceliklerin düzenli olarak güncelleneceği, sorunlar ortaya çıktıkça ele alınacağı ve buna göre yeni mevzuat çıkarılacağı üzerinde durulmaktadır.

Senaryo 2: Yalnızca Tek Pazar- AB27’nin birçok politika alanında daha fazlasını yapma konusunda anlaşma sağlayamamasının varsayıldığı bu senaryoda, tek pazarın belli başlı yönlerinin daha da derinleştirmeye odaklanılmaktadır. Göç, güvenlik veya savunma gibi alanlarda daha fazla birlikte çalışmak anlayışından vazgeçilmektedir.

Senaryo 3: Daha fazlasını isteyen, daha fazlasını yapar- AB27’nin bugün olduğu gibi ilerlediği, ancak bazı üye devletlerin birliktelik adına daha çok şey yapmak istediği bu senaryoda, belirli politika alanlarında birlikte çalışmak üzere bir veya birkaç “isteklilerin koalisyonu” ortaya çıkmaktadır. Bu alanların savunma, iç güvenlik, vergilendirme veya sosyal konular gibi politikaları kapsayacağı öngörülmektedir.

Senaryo 4: Daha az alanda daha etkin bir AB- Belirli alanlarda önceliklerin daha iyi bir şekilde ele almanın gerekliliği konusunda bir fikir birliğinin oluştuğunun varsayıldığı bu senaryoda, AB’nin dikkati ve sınırlı kaynakları azalan alanlara odaklamaktadır.

Senaryo 5: Birlikte daha fazlasını yapmak- Ne AB27’nin şimdiki haliyle ne de Avrupa ülkelerinin tek başlarına günün zorlukları ile başa çıkmada yeterli donanıma sahip oldukları konusunda fikir birliğine varılmış olan bu senaryoya göre, üye devletler AB genelinde daha fazla güç, kaynak ve karar verme yetkisine sahip olmaya karar vermektedirler. Bu senaryo AB’nin tüm alanlarında bütünleşmeye hız verilmesini öngörmektedir279.


114

EKLER

AB’nin genişleme süreci, temel olarak 7 döneme ayrılabilir280.

Birinci Genişleme (İngiltere, İrlanda, Danimarka - 1973)

İngiltere, İrlanda ve Danimarka 1961 yılında üyelik için AB’ye başvurdular. Fransa dışındaki diğer ülkeler, İngiltere’nin üyeliğine sıcak bakarken, dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Charles De Gaulle, ülkenin Kıta Avrupasından oldukça farklı olduğu, ekonomik sıkıntılar yaşadığı, Amerika Birleşik Devletleri’ne askeri ve diplomatik açıdan bağımlı olduğu, bu yüzden Birliğin gelişimini engelleyeceği gibi gerekçelerle bu üyeliğe karşı çıktı. İngiltere 1967 yılında tekrar başvuruda bulundu ve başvurusu aynı gerekçelerle yine kabul edilmedi. Genişleme süreci, ancak 1969 yılında De Gaulle’ün Fransa Cumhurbaşkanlığından istifa etmesinden sonra başladı ve İngiltere, İrlanda, Danimarka 1 Ocak 1973’te AB’ye üye oldu.

İkinci Genişleme (Yunanistan - 1981)

1961 yılında AB ile Ortaklık Antlaşması imzalayan Yunanistan ile ilişkiler, Albaylar Cuntası’nın 1967 senesinde yönetime el koymasıyla askıya alındı. 1974 yılında Askeri Cuntanın yönetimi sivillere bırakmasıyla, demokratik bir yönetime kavuşan Yunanistan, 1975 yılında tam üyelik için AB’ye başvurdu. Başvuru AB içinde, Yunanistan’ın üye olmaya gerek siyasi gerek ekonomik açıdan hazır olmadığı, diğer üye devletlerle ortak değerleri paylaşmadığı gibi kaygılarla karşılandı. Altı yıl süren müzakere sürecinin ardından üye devletler Yunanistan’ı dışarıda bırakmak yerine, onun demokratikleşmesinin Birlik içinde daha etkili sağlanabileceği görüşünü savunmaya başladı ve Yunanistan 1 Ocak 1981’de AB’ye üye oldu.

Üçüncü Genişleme: (İspanya, Portekiz - 1986)

Üçüncü genişleme aşamasında, İspanya ve Portekiz 1 Ocak 1986 yılında AB’ye üye oldu. Bu iki ülkenin üyeliği oldukça tartışmalı bir sürecin sonucuydu. Bunun nedeni ise İspanya ve Portekiz’in üyeliğe başvuruda bulundukları 1970’lerde hem siyasi hem de ekonomik olarak az gelişmiş olmalarıdır. İspanya ve Portekiz’in AB’ye üye oldukları takdirde gerek tarım alanında gerekse işçilerin serbest dolaşımı konusunda üye devletlere ekonomik açıdan yük oluşturabilecekleri endişesi, AB’nin gündemini uzunca bir süre meşgul etti. AB bu dönemde uyguladığı tarım politikasının yol açtığı üretim fazlası sıkıntılarıyla karşı karşıya olduğu için, İspanya ve Portekiz’in üyeliğine karşı ciddi bir muhalefet oluştu. Ancak Akdeniz’in AB açısından jeopolitik önemi ve genişleme politikasının başarısı tüm bu tartışmaların aşılmasını sağladı.

115


Dördüncü Genişleme: (Berlin Duvarı’nın Yıkılması ve Almanya’nın Birleşmesi – 1990)

28 yıl, 2 ay ve 27 gün süren Berlin Duvarı (13 Ağustos 1961- 9 Kasım 1989) Almanya’nın/Avrupa’nın bölünmesinin aynı zamanda simgesi idi281. 9 Kasım 1989 tarihinde Berlin Duvarı’nın yıkılması ile Avrupa’nın siyasi çehresi de değişti. 3 Ekim 1990 tarihinde eski Alman Demokratik Cumhuriyeti topraklarının Almanya Federal Cumhuriyeti’nin topraklarına dâhil olması sonucunda Almanya’nın birleşmesi gerçekleşti ve aynı zamanda Avrupa’nın bütünleşmesi sağlandı. Almanya’nın yeniden birleşmesi fiili olarak AB’nin dördüncü genişleme dönemi olarak kabul edilmektedir282.

Beşinci Genişleme: (Avusturya, Finlandiya, İsveç - 1995)

AB’nin dördüncü genişlemesi Soğuk Savaş sonrasında yaşanan gelişmelerle yakından ilgilidir. Savaş sırasında tarafsızlık politikası izleyen Avusturya, Finlandiya ve İsveç, Soğuk Savaş sona erdiğinde AB’ye katılmaya karar verdi. Birliğin ortak para birimi “Avro”ya geçmeye çalıştığı ve genişlemenin AB’nin gelişiminde önemli bir araç olarak görüldüğü bir dönemde zaten “Avrupalı” olarak addedilen bu ülkelerin başvurusu olumlu karşılandı. Avusturya, Finlandiya ve İsveç 1 Ocak 1995’te sessizce AB üyesi oldu.

Altıncı Genişleme: (Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Letonya, Litvanya, Estonya, Malta, GKRY - 2004) (Romanya, Bulgaristan - 2007)

Soğuk Savaş’ın sona ermesi Avrupa kıtası açısından gerçek bir dönüm noktasıdır. Yarım yüzyıllık bölünmüşlüğün sona ermesi tüm Avrupa’da coşkuyla kutlandı. Kendi iradelerine bağlı olmadan, Avrupa bütünleşmesin dışında kalan Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri ile Malta ve GKRY AB üyesi olmak için hemen başvuruda bulunmaya başladı. Ancak ilk günlerin, “Avrupa’nın yeniden birleşmesi” (reunification of Europe) konusundaki heyecanının yerini “genişlemenin bedeli derinleşme olmamalı, Birliğin edinimleri zayıflamamalı” düşüncesi aldı. Hem aday ülkelerin nitelik ve nicelikleri hem de Avrupa bütünleşmesinin ulaşmış olduğu derinlik açısından daha önceki genişlemelerden çok farklı olan beşinci genişleme süreci aday ülkeler açısından da AB açısından da oldukça sancılı geçti.

Genişlemeyi hazmedebilmesi için AB’nin kurumsal yapısı değiştirildi ve karar alma mekanizmaları yeniden düzenlendi. Aday ülkeler ise yukarıda da değinildiği üzere Kopenhag üyelik koşulları çerçevesinde toplumsal yaşamın


116

hemen her alanını yeniden düzenlediler. Böylece 1998 yılında Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovenya, Estonya ve GKRY ile, 2000 yılında ise Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Romanya ve Slovakya ile başlayan müzakereler, Bulgaristan ve Romanya dışındaki diğer ülkelerin 1 Mayıs 2004’te AB’ye katılımlarıyla sonuçlandı. Bulgaristan ve Romanya ise yolsuzlukla mücadele konusundaki eksikliklerini tamamlayarak 1 Ocak 2007’de Birliğe üye oldu. Böylece, Avrupa Birliği’nin üye sayısı 27’ye ulaştı.

Yedinci Genişleme: (Hırvatistan- 2013)

3 Ekim 2005’te katılım müzakerelerine başlayan ve 9 Aralık 2011’de Katılım Antlaşmasını imzalayan Hırvatistan’ın 2013 yılında üye olmasıyla AB, 28 üyeli bir Birlik haline gelmiştir.

Mevcut durumda Türkiye dışında AB üyeliğine aday olan 4 ülke bulunmaktadır: Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Arnavutluk. AB, Türkiye, Karadağ ve Sırbistan ile katılım müzakerelerini sürdürmektedir. İzlanda, 12 Mart 2015 tarihinde AB’ye adaylık başvurusunu geri çekmiştir. Bosna Hersek ve Kosova ise potansiyel aday ülkelerdir.

Sonuç olarak, her geçen gün daha çok alanda ortak mevzuatın ve uygulamanın oluştuğu AB müktesebatının korunması ve bütünleşme sürecinde geri adım atılmaması Birliğin temel önceliğidir. Bu yüzden AB’nin gelişimine paralel olarak genişleme politikası ve üyelik koşuları da değişmiş, üyeliğin getirdiği sorumluluklar arttıkça, yeni üye olacak ülkelerin önündeki engeller yükseltilmiştir. Ancak genişleme AB’nin hâlâ en önemli dış politika aracıdır ve AB’nin uluslararası sistemdeki artan gücünün temel kaynağıdır.

117


AB’YE ÜYE ÜLKELER

AB, her zaman şu an olduğu kadar büyük değildi. Birlik, Avrupa ülkelerinin ekonomik alanda işbirliği yapmaya başladığı 1951 yılında sadece Belçika, Almanya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda’yı içeriyordu. Zamanla birçok ülke katılmaya karar verdi. Birlik, 28 ülkeyi içeren mevcut boyutuna, Hırvatistan’ın 1 Temmuz 2013 tarihinde katımlıyla ulaştı.AlmanyaAB’ye Katılım Yılı: Kurucu üye (1 Ocak 1958)Başkent: BerlinYüzölçümü: 357.376 km2

Nüfus: 82.175.684 (2016)AB resmi dili: AlmancaToplam AB nüfusunun (% olarak): 16,1GSYH: 3.134 trilyon avro (2016)Para Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Mart 1985 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiSiyasal Sistem: Federal Parlamenter Cumhuriyet

AvusturyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1995Başkent: ViyanaYüzölçümü: 83.879 km2

Nüfus: 8.690.076 (2016)AB resmi dili: AlmancaToplam AB nüfusunun (% olarak): 1,7 (2016)GSYH: 349.493 milyar avroPara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 1 Aralık 2007 tarihinden bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiSiyasal Sistem: Parlamenter Cumhuriyet

BelçikaAB’ye Katılım Yılı: Kurucu Üye (1 Ocak 1958)Başkent: BrükselYüzölçümü: 30.528 km2

Nüfus: 11.311.117 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 2,2GSYH: 421.611 milyar avro (2016)AB resmi dilleri: Flemenkçe, Fransızca, AlmancaPara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Aralık 1995 tarihinden bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiSiyasal Sistemi: Federal Parlamenter Anayasal Monarşi

Birleşik KrallıkAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1973Başkent: LondraYüzölçümü: 248.528 km2

Nüfus: 65.382.556Toplam AB nüfusunun (% olarak): 12,8 GSYH: 2.367 trilyon avro (2016)AB resmi dili: İngilizcePara Birimi: Pound sterlingSchengen Bölgesi: Schengen Bölgesi Üyesi değilSiyasal Sistemi: Parlamenter Anayasal Monarşi

BulgaristanAB’ye Katılım yılı: 1 Ocak 2007Başkent: SofyaYüzölçümü: 110.370 km2

Nüfus: 7.153.784Toplam AB nüfusunun (% olarak): 1,4 (2016)GSYH: 47.364 milyar avro (2016)AB Resmi Dili: BulgarcaPara Birimi: LevSchengen Bölgesi: Schengen Bölgesi’ne üye değilSiyasal Sistem: Parlamenter Cumhuriyet

Çek CumhuriyetiAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: PragYüzölçümü: 78.868 km2

Nüfus: 10.553.843 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 2,1 (2016)GSYH: 174,412 milyar avro (2016)AB resmi dili: ÇekçePara Birimi: KorunaSchengen Bölgesi: 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiSiyasal Sistem: Parlamenter Cumhuriyet


118

DanimarkaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1973Başkent: KopenhagYüzölçümü: 42.924 km2

Nüfus: 5.707.251Toplam AB nüfusunun (% olarak): 1,1 (2016)GSYH: 276,805 milyar avroAB resmi Dili: DancaPara Birimi: KronSchengen Bölgesi: 25 Mart 2001 tarihinden bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Anayasal Monarşi

EstonyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: TalinYüzölçümü: 45.227 km2

Nüfus: 1.315.244Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,3 (2016)GSYH: 20,916 milyar avroAB resmi Dili: EstoncaPara Birimi: 1 Ocak 2011 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

FinlandiyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1995Başkent: HelsinkiYüzölçümü: 338.448 km2

Nüfus: 5.487.308 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 1,1 (2016)GSYH: 214,062 milyar avroAB resmi Dili: Fince, İsveççe Para Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 25 Mart 2001 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

FransaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1958Başkent: ParisYüzölçümü: 633.187 km2

Nüfus: 66.759.950 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 13,1 (2016)GSYH: 2,225 trilyon avroAB Resmi Dili: FransızcaPara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Mart 1995 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Yarı Başkanlık Sistemi

HırvatistanAB’ye Katılım Yılı: 1 Temmuz 2013Başkent: ZagrebYüzölçümü: 56.594 km2

Nüfus: 4.190.669Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,8 (2016)GSYH: 45,818 milyar avro (2016)AB resmi dili: HırvatçaPara Birimi: KunaSchengen Bölgesi: Hırvatistan Schengen Bölgesi’ne üye değilPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

HollandaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1958Başkent: AmsterdamYüzölçümü: 41.542 km2

Nüfus: 16.979.120Toplam AB nüfusunun (% olarak): 3,3 (2016)GSYH: 697,219 milyar avro (2016)Para Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Mart 1995 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Anayasal Monarşi

İrlandaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1973Başkent: DublinYüzölçümü: 69.797 km2

Nüfus: 4.724.720 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,9 (2016)GSYH: 265,835 milyar avro (2016)AB resmi dili: İrlandaca, İngilizcePara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: Schengen Bölgesi’ne üye değilPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

İspanyaAB’ye katılım yılı: 1 Ocak 1986Başkent: MadridYüzölçümü: 505.944 km2

Nüfus: 46.445.828 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 9,1 (2016)GSYH: 1,114 trilyon avro (2016)AB resmi Dili: İspanyolcaPara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Mart 1995 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Anayasal Monarşi

119


İsveçAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1995Başkent: StockholmYüzölçümü: 438.574 km2

Nüfus: 9.851.017 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 1,9 (2016)GSYH: 462,417 milyar avro (2016)AB resmi dili: İsveççePara Birimi: KronaSchengen Bölgesi: 25 Mart 2001 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Anayasal Monarşi

İtalyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1958Başkent: RomaYüzölçümü: 302.073 km2

Nüfus: 60.665.551 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 11,9 (2016)GSYH: 1,672 trilyon avro (2016)AB resmi dili: İtalyancaPara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Ekim 1997 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

GKRYAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: LefkoşaYüzölçümü: 9.251 km2

Nüfus: 848.319 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,2 (2016)GSYH: 17,901 milyar avro (2016)AB resmi dili: Yunanca Para Birimi: 1 Ocak 2008 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: Schengen Bölgesi’ne üye değilPolitik Sistemi: Başkanlık Sistemi

LetonyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2014Başkent: RigaYüzölçümü: 64 573 km2

Nüfus: 1 968 957 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,4 (2016)GSYH: 25,021 milyar avro (2016)AB resmi dili: LetoncaPara Birimi: 1 Ocak 2014 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesi Schengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi Üyesi

LitvanyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: VilniüsYüzölçümü: 65.286 km2

Nüfus: 2.888.558 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,6 (2016)GSYH: 38,637 milyar avro (2016)AB resmi dili: LitvancaPara Birimi: 1 Ocak 2015 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

LüksemburgAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1958Başkent: LüksemburgYüzölçümü: 2.586 km2

Nüfus: 576.249 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,1 (2016)GSYH: 54,195 milyar avro (2016)AB resmi dili: Fransızca, AlmancaPara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Mart 1995 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Anayasal Monarşi

MacaristanAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: BudapeşteYüzölçümü: 93.011 km2

Nüfus: 9.830.485 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 1,9 (2016)GSYH: 112,399 milyar avro (2016)AB resmi dili: MacarcaPara Birimi: ForintSchengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

MaltaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: VallettaYüzölçümü: 316 km2

Nüfus: 434.403 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,1 (2016)GSYH: 9,898 milyar avro (2016)AB resmi dili: Maltaca, İngilizce Para Birimi: 1 Ocak 2008 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet


120

PolonyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: VarşovaYüzölçümü: 312 679 km2

Nüfus: 37.967.209 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 7,4 (2016)GSYH: 424, 269 milyar avro (2016)AB resmi dili: PolencePara Birimi: ZlotySchengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

PortekizAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 1986Başkent: LizbonYüzölçümü: 92.226 km2

Nüfus: 10.341.330 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 2,0 (2016)GSYH: 184, 931 milyar avro (2016)AB resmi dili: PortekizcePara Birimi: 1 Ocak 1999 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 26 Mart 1995 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

RomanyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Ocak 2007Başkent: BükreşYüzölçümü: 238.391 km2

Nüfus: 19.760.314 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 3,9 (2016)GSYH: 169.578 Milyar (2016)AB resmi dili: RomencePara Birimi: LeuSchengen Bölgesi: Schengen Bölgesi’ne üye değilPolitik Sistem: Yarı başkanlık sistemi

SlovakyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: BratislavaYüzölçümü: 49.035 km2

Nüfus: 5.426.252 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 1,1 (2016)GSYH: 80.958 milyar avro (2016)AB resmi dili: SlovakçaPara Birimi: 1 Ocak 2009 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesi)Schengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

SlovenyaAB’ye Katılım Yılı: 1 Mayıs 2004Başkent: LjubljanaYüzölçümü: 20.273 km2

Nüfus: 2.064.188 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 0,4 (2016)GSYH: 39,769 Milyar Euro (2016)AB resmi dili: SlovencePara Birimi: 1 Ocak 2007 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 21 Aralık 2007 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

YunanistanAB’ye Katılım Yılı: 1981Başkent: AtinaYüzölçümü: 131.957 km2

Nüfus: 10.783.748 (2016)Toplam AB nüfusunun (% olarak): 2,1 (2016)GSYH: 175.888 milyar avro (2016)AB resmi dili: YunancaPara Birimi: 1 Ocak 2001 yılından bu yana Avrupa ortak para birimi (avro) üyesiSchengen Bölgesi: 1 Ocak 2000 yılından bu yana Schengen Bölgesi ÜyesiPolitik Sistemi: Parlamenter Cumhuriyet

121


KAYNAKLAR

1 BK’da 1975 yılından sonra da ayrılma yönünde sürekli tartışmalar yaşandı ve bu tartışmalar sonunda 2016 yılında BK’nın AB’den ayrılması ile sonuçlandı. Bu kavramın anlamını “cismen AB üyesi olmasına bakmayarak, fikren olmamak” olarak düşünebiliriz.

2 Andrew Glencross (2016). Why the UK Vote for Brexit, David Cameron’s Great Miscalculation, Palgrave Macmillan/ London.

3 Wolf J. Schünemann (2017). In Vielfalt Verneint, Referenden in und über Europa von Maastricht bis Brexit, Springer Verlag/Hildesheim.

4 Didem Saygın ve Mehlika Özlem Ultan. (2016). Ekonomi ve Siyaset Bağlamında İngiltere-Avrupa Birliği İlişkileri: Tarihsel Bir Analiz. Security Strategies Journal 12 (23).

5 Paul Taggart (1998). A Touchstone of Dissent: Euroscepticism in Contemporary Western European Party Systems, European Journal of Political Research, Vol: 33, 363-388.

6 Liesbet Hooghe and Gary Marks (2007). Sources of Euroscepticism, Acta Politica, No: 42.

7 Paul Taggart and Aleks Szczerbiak (2002). The Party Politics of Euroscepticism in EU Member and Candidate States, Opposing Europe Research Network Working Paper, No: 6, 2002, 1-45.

8 Didem Saygın ve Mehlika Özlem Ultan. (2016). Ekonomi ve Siyaset Bağlamında İngiltere-Avrupa Birliği İlişkileri: Tarihsel Bir Analiz. Security Strategies Journal 12 (23).

9 Paul Taggart and Aleks Szczerbiak (2002). The Party Politics of Euroscepticism in EU Member and Candidate States, Opposing Europe Research Network Working Paper, No: 6, 2002, 1-45.

10 Liesbet Hooghe and Gary Marks (2007). Sources of Euroscepticism, Acta Politica, No: 42.

11 Margaret Thatcher (1925-2013) 1975-1990 arasında Muhafazakâr Parti başkanlığı, 1979-1990 arasında da başbakanlık yapmıştır; https://www.britannica.com/biography/Margaret-Thatcher (10.04.2018).

12 The roots of Euroscepticism, Why Britons are warier than other Europeans of the EU, https://www.economist.com/news/britain/21694557-why-britons-are-warier-other-europeans-eu-


122

roots-euroscepticism (10.04.2018).13 Marcel Michelson (2016). EU Skepticism Is Rising And Goes Beyond

Brexit Backers In 10 European Countries, Poll Shows, 7. June 2016, https://www.forbes.com/sites/marcelmichelson/2016/06/07/eu-skepticism-is-rising-and-going-beyond-brexit-backers-in-10-european-countries-poll-study-shows/#55fa1d7836a2 (10.04.2016).

14 PEW RESEARCH CENTER, Spring 2016 Global Attitudes Survey. Q50N. “Euroskepticism Beyond Brexit”, 7. June 2016, http://www.pewglobal.org/2016/06/07/euroskepticism-beyond-brexit/ (11.04.2016).

15 İkinci Dünya Savaşı sonrasında, Avrupalı devlet adamlarının Avrupa’da kalıcı bir barış oluşturma çabaları kapsamında Robert Schuman (Fransa Dışişleri Bakanı), Eski Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri Jean Monnet’in tasarısına dayanarak, 9 Mayıs 1950 tarihinde, Avrupa Devletlerini, kömür ve çelik üretiminde alınan kararları bağımsız ve uluslarüstü bir kuruma devretmeye davet etti. Schuman Planı özellikle Avrupa’da bir barışın kurulabilmesi için Fransa ve Almanya arasında yüzyıllardır süregelen çekişmenin son bulması gerektiğini öngörüyordu. Schuman Deklarasyonunun bir sonucu olarak, 18 Nisan 1951 tarihinde, Belçika, Federal Almanya, Lüksemburg, Fransa, İtalya ve Hollanda’dan oluşan 6 üyeden oluşan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) anlaşması imzalandı. Anlaşma 23 Temmuz 1952 yılında tarafların yasama organlarınca onaylanmasından sonra yürürlüğe girmiştir. Daha fazla bilgi için bakınız: Avrupa Birliğinin Tarihçesi, https://www.ab.gov.tr/105.html (11.05.2018).

16 Altı üye devletin katılımıyla, 25 Mart 1957’de Roma Antlaşması imzalanarak Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kuruldu. AET’nin amacı, malların, işgücünün, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaştığı bir ortak pazarın kurulması ve en nihayetinde siyasi bütünlüğe gidilmesiydi. Daha fazla bilgi için bakınız: Die Geschichte der Europäischen Union – 1957, https://europa.eu/european-union/about-eu/history/1946-1959/1957_de (11.05.2018).

17 Bu organizasyona İngiltere, İsveç, Norveç, Danimarka, Portekiz, Avusturya dâhil oldu. Daha sonra kurucular dahil üyelerinin çoğu

123


EFTA’dan ayrılarak AB’ye üye olmuşlardır. Daha fazla bilgi için bakınız: EFTA through the years, http://www.efta.int/About-EFTA/EFTA-through-years-747 (11.05.2018).

18 Roger Liddle (2015). The Risk of the Brexit: The Politics of a Referendum, Rowman & Littlefeld International Ltd (2nd Edition), London.

19 Vaughne Miller: The 1974-75 UK Renegotiation of EEC Membership and Referendum. Briefing paper Number 7253, 13. July 2015 (24.11.2016).

20 Schmidt at Labour Conference. 30. November 1974, (12. TEMMUZ 2016) (HELMUT SCHMİDT’İN konuşma Videosu).

21 “Biz BK’da devletlerin sınırlarını geri püskürtmedik ki, bu bir daha yeniden Avrupa düzeyinde Brüksel’den yeni bir baskı oluşturacak olan Süper Avrupa Devleti şeklinde oluşsun.”

22 Avrupa Para Sistemi 13 Mart 1979 tarihinden 31 Aralık 1998 tarihine kadar Avrupa Topluluğuna üye ülkeler arasında uygulanan para politikası birlikteliğinin bir şekli idi. BK 1993 tarihinde sistemi terk etti.

23 UKIP gains first elected MP with Clacton win, 10. October 2010, http://www.bbc.com/news/uk-politics-29549414 (11.04.2018).

24 Alexander Niedermeier ve Wolfram Ridder (2017). Das Brexit-Referendum Hintergründe, Streitthemen, Perspektiven. Springer VS/ Wiesbaden.

25 Blair’s European speech, 23. June 2005, http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/politics/4122288.stm (02.12.2017).

26 Didem Saygın ve Mehlika Özlem Ultan (2016). Ekonomi ve Siyaset Bağlamında İngiltere-Avrupa Birliği İlişkileri: Tarihsel Bir Analiz. Security Strategies Journal 12 (23).

27 Labour’s promises on an EU referendum, The Guardian, 27. September 2007, https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/ 1564312/Labours-promises-on-an-EU-referendum.html (06.04.2018).

28 Fransa’da 29 Mayıs.2005 tarihinde, Hollanda’da ise 1 Haziran2005 tarihinde yapılan referandumda AB Anayasası reddedildi.

29 AB’ye üye ülke sayısının son dönemdeki genişlemelerle neredeyse iki katına çıkması kurumsal yapının ve karar alma mekanizmalarının


124

reforme edilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede AB Anayasal Antlaşma üzerinde mutabakata varmış, fakat bu antlaşmanın Fransa ve Hollanda’da yapılan referandumlarda reddedilmesi sonucu süreç akamete uğramıştır. Yaklaşık iki senelik bir değerlendirme sürecinin ardından Almanya Dönem Başkanlığı sırasında AB’nin kurumsal reform dosyası yeniden açılmış, Anayasal Antlaşmanın belirli bölümlerinin alınması suretiyle oluşturulan Lizbon Antlaşması isimli bir metin üzerinde siyasi mutabakat sağlanmıştır. Ardından Portekiz Dönem Başkanlığı Hükümetlerarası Konferans toplayarak üzerinde mutabakat sağlanan siyasi metni hukuki bir metin haline getirmiş ve Lizbon Antlaşması adını alan bu metin üzerinde AB liderleri 19 Ekim günü uzlaşmaya varmışlardır. Söz konusu metin, 13 Aralık 2007 tarihinde AB Zirvesinde Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından imzalanmıştır. Antlaşma, 27 üye ülkede onay sürecinin tamamlanmasının ardından 1 Aralık 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir; http://www.mfa.gov.tr/lizbon-antlasmasi.tr.mfa (02.12.2017).

30 BBC News, Timeline: Campaigns for a European Union referendum, http://www.bbc.com/news/uk-politics-15390884, 21 May 2015. (24.11.2016).

31 5 Mart 2008 tarihinde muhalefetin (Muhafazakâr Parti ve Liberal Demokratlar) referandum istemesi Avam Kamarası tarafından 248 oya karşılık 311 oyla reddedildi. 11 Mart 2008’de ise Avam Kamarası 206 oya karşılık 346 oyla Lizbon Antlaşması’nı onayladı. Fakat BK Temel Haklar Şartına katılmama rezervi koydu. Bunun yanı sıra AB düzeyinde kabul edilen çalışma saatleri ve grev hakları düzenlemelerinin BK İş Kanunu üzerindeki muhtemel etkilerinden endişe edilmekteydi. Ayrıca polisiye ve adli konularda nitelikli çoğunlukla alınan kararların bile dışında kalmayı savunmaktaydı; h t t p : / / w w w . k a s . d e / w f / d o c / k a s _ 1 3 7 8 4 - 5 4 4 - 1 - 3 0 . p d f (03.12.2017).

32 6 Mayıs 2010 tarihinde BK’da düzenlenen seçim 6 Nisan 2010 tarihinde Başbakan Gordon Brown (İşçi Partisi) tarafından ilan edilmişti. İşçi Partisi son üç seçimden beri seçimi kazanan parti idi. Fakat 6 Mayıs 2010 tarihinde düzenlenen seçimde İşçi Partisi önemli bir şekilde oy kaybederek seçimi kaybetti (yüzde 29,0-258

125


milletvekili). Seçimi David Cameron başkanlığındaki Muhafazakâr Parti kazandı (yüzde 36,1-306 milletvekili). Liberal Demokratlar da Nick Clegg başkanlığında 3’cü parti olarak parlamentoya girdi (yüzde 23-57 milletvekili). Fakat Şubat 1974’ten beri ilk defa bir parti mutlak çoğunluk elde edemediği için koalisyon hükümeti kurulma zorunluluğu ortaya çıkmıştı. 11 Mayıs 2010 tarihinde Gordon Brown Başbakanlık görevinden istifa etti ve David Cameron Kraliçe tarafından Başbakan olarak açıklandı. David Cameron Nick Clegg ile hükümet oluşturdu. Daha fazla bilgi bakınız: Britische Unterhauswahlen, http://dictionnaire.sensagent.leparisien.fr/Britische%20Unterhauswahlen%202010/de-de/ (09.02.2018).

33 David Cameron’s EU speech – full text. The Guardian, 23. Januar 2013, https://www.theguardian.com/politics/2013/jan/23/david-cameron-eu-speech-referendum. (24 Aralık 2016).

34 #GreenYesSupport: Greens Across Europe Show Support For Yes Vote, https://www.greenparty.org.uk/news/2014/09/16/greenyessupport-greens-across-europe-show-support-for-yes-vote/ (24.12.2016).

35 The EU, http://www.respectparty.org/the-eu/ (24.12.2016).36 Miliband: EU poll is ‚clear and present danger‘ to jobs. BBC News,

4. Juni 2015, http://www.bbc.com/news/election-2015-32114191 (24.12.2016).

37 Liberal Democrats Hint Cameron’s EU Referendum Plan Negotiable. Reuters, 4. Juni 2015,

38 Tim Ross: David Cameron: my seven targets for a new EU. In: The Daily Telegraph, 15. März 2014. http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/eureferendum/10700610/David-Cameron-my-seven-targets-for-a-new-EU.html. (25.12.2016).

39 Deutsch-Britische Gesellschaft, Erfolgspartnerschaft sichern; Das Vereinigte Königreich gehört in die EU, http://www.debrige.de/assets/files/brexit/17_02_2016-brexit-argumentarium.pdf (03.12.2017).

40 EU referendum: Draft reform deal worth fighting for, says Cameron. BBC News, 2. Februar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35467479. (25.12.2016).

41 Letter by President Donald Tusk to the Members of the European


126

Council on his proposal for a new settlement for the United Kingdom within the European Union. Europäischer Rat, 2. Februar 2016. http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2016/02/02-letter-tusk-proposal-new-settlement-uk/ (25.12.2016).

42 EU referendum: Draft reform deal worth fighting for, says Cameron. BBC News, 2. Februar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35467479. (25.12.2016).

43 Brexit-Verhandlungen in Brüssel: Der Deal mit Großbritannien steht. https://www.tagesschau.de/ausland/brexit-verhandlungen-eu-115.html (06.01.2017).

44 EU-Gipfel: Großbritannien darf Sozialleistungen für EU-Bürger kürzen. derstandard.at/2000031472998/EU-Gipfel-einigt-sich-auf-Deal-mit-Grossbritannien (06.01.2017).

45 Das Reformpaket im Detail, https://www.tagesschau.de/ausland/eu-reformpaket-101.html (03.12.2017).

46 Boris Johnson joins campaign to leave EU. https://www.theguardian.com/politics/2016/feb/21/boris-johnson-joins-campaign-to-leave-eu. 21. Februar 2016 (06.01.2016).

47 Boris Johnson: Does his £350m a week Brexit claim add up?, http://www.bbc.com/news/uk-politics-41306354 (03.12.2017).

48 J uncker schließt Nachverhandlungen über Reformpaket mit Briten aus, 22. June 2016. http://de.reuters.com/article/eu-brexit-juncker-idDEKCN0Z81JR. (06.01.2017).

49 Gemeinsame Erklärung: Martin Schulz, Präsident des Europäischen Parlaments, Donald Tusk, Präsident des Europäischen Rates, Mark Rutte, Inhaber der Präsidentschaft des Rates Jean-Claude Juncker, Präsident der Europäischen Kommission, Brüssel, 24. Juni 2016. http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-16-2329_de.htm (06.01.2017).

50 European Union Referendum Act 2015, http://services.parliament.uk/bills/2015-16/europeanunionreferendum.html (06.01.2016).

51 EU referendum: MPs support plan for say on Europe, 9. June 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-33067157. (06.01.2017).

52 EU referendum: MPs support plan for say on Europe, 9 June 2015, https://www.bbc.com/news/uk-politics-33067157 (08.07.2018).

127


53 European Union Referendum Act 2015, https://ipfs.io/ipfs/QmXoypizjW3WknFiJnKLwHCnL72vedxjQkDDP1mXWo6uco/wiki/European_Union_Referendum_Act_2015.html (08.07.2018).

54 Governor of Gibraltar, https://ipfs.io/ipfs/QmXoypizjW3WknFiJnKLwHCnL72vedxjQkDDP1mXWo6uco/wiki/Governor_of_Gibraltar.html (09.07.2018).

55 European Union (Referendum) Act 2016 (Gibraltar), https://ipfs.io/ipfs/QmXoypizjW3WknFiJnKLwHCnL72 vedxjQk DDP1mX Wo6uco/wiki/European_Union_(Referendum)_Act_2016_(Gibraltar).html (08.07.2016).

56 European Unıon (Referendum) Act 2016, http://www.gibraltarlaws.gov.gi/articles/2016-01o.pdf. (06.01.2016).

57 Queen’s Speech 2015: EU referendum, tax freeze and right-to-buy, 27. May 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-32894214 (06.01.2016).

58 David Cameron: 2016 will be year for EU reform. BBC News, 18. Dezember 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-35131856 (21.01.2017).

59 EU referendum: David Cameron ‘hopeful’ of February deal. BBC News, 10. Januar 2010. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35275297 (21.01.2017).

60 EU referendum: Draft reform deal worth fighting for, says Cameron. BBC News, 2. Februar 2016. www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35467479 (21.01.2017).

61 David Cameron urged to delay EU referendum by first ministers. BBC News, 3. Februar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-35483522 (21.01.2017).

62 EU referendum question assessment. Electoral Commission, September 2015. http://www.electoralcommission.org.uk/find-information-by-subject/elections-and-referendums/upcoming-elections-and-referendums/eu-referendum/eu-referendum-question-assessment (21.01.2017).

63 EU referendum: Cameron accepts advice to change wording of question. The Guardian, 1. September 2015. https://www.theguardian.com/politics/2015/sep/01/eu-referendum-cameron-urged-to-change-wording-of-preferred-question (21.01.2017).


128

64 Kevin Ponniah: EU referendum: The non-Britons planning to vote. BBC News, 20. Mai 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36316467 (21.01.2017).

65 Votes for Commonwealth Citizens, https://www.migrationwatchuk.org/briefing-paper/11.29 (03.12.2017).

66 EU referendum 2016: Who was allowed to vote on Brexit?, 27. June 2016, https://www.express.co.uk/news/politics/649517/EU-referendum-2016-Voting-Voters-Allowed-British-Irish-Commonwealth-Citizens-European (12.04.2018).

67 8 Soruda Brexit: Birliğin En Aykırı Ülkesi Kritik Dönemeçte, https://www.ikv.org.tr/icerik_print.asp?id=1470, (09.07.2018).

68 Brexit impact will be ‘significant’ for Crown Dependencies, 23. March 2017, http://www.bbc.com/news/world-europe-isle-of-man-39368341 (12.04.2018).

69 The 2016 EU Referendum Voting Guide. Electoral Commission. www.aboutmyvote.co.uk/__data/assets/pdf_file/0010/203410/EU-Referendum-voting-guide_England-and-Scotland.pdf (21.01.2016).

70 EU referendum: Millions ‘could miss out on vote’. BBC News, 25. Mai 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36332411 (21.01.2017).

71 EU vote registration deadline extended. BBC News, 7. Juni 2016. www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36480764 (21.01.2017).

72 Panne in Großbritannien Computerchaos vor Brexit-Abstimmung. tagesschau.de, 7. Juni 2016. https://www.tagesschau.de/ausland/computerpanne-brexit-101.html (21.01.2017).

73 EU referendum: 430,000 apply to register during extension deadline. BBC News, 10. Juni 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36496047 (21.01.2017).

74 EU-exit campaign group ‘Grassroots Out’ is launched. BBC News, 23. Januar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-35390539 (21.01.2017).

75 EU referendum: New ‘exit’ group launches its campaign. BBC News, 9. Oktober 2015. www.bbc.com/news/uk-politics-34482936 (22.01.2017)

76 LEAVE.EU. http://leave.eu/en/ (22.01.2017).

129


77 It’s time to leave the EU. Labourleave. http://www.labourleave.org/ (22.01.2017).

78 Leaving EU would be ‘a jump into a void’ for the UK. BBC News, 17. Januar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35336744 (22.01.2016).

79 Britain Stronger in Europe. http://www.strongerin.co.uk/#tVvh2F3jAGm5I5rc.97 (22.01.2017).

80 Business for New Europe. https://bne.nationbuilder.com/forms/user_sessions/new (22.01.2017).

81 Grants to designated lead campaigners. https://www.electoralcommission.org.uk/find-information-by-subject/elections-and-referendums/past-elections-and-referendums/eu-referendum/grants-to-designated-lead-campaigners (18.02.2017).

82 Lead EU referendum campaigns named. BBC News, 13. April 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-36038672 (22.01.2016).

83 Why Vote Leave beat Grassroots Out. BBC News, 13. April 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-36037507 (22.01.2016).

84 Arron Banks ‘duty bound’ to challenge EU decision. BBC News, 13. April 2016. http://www.bbc.com/news/live/uk-politics-36033766 (22.01.2016).

85 Whether Brexit or Bremain, fear will triumph over fear (englisch) theguardian, 21. Januar 2016. https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jan/21/cameron-brexit-eu-referendum-voters-in-campaign (22.01.2016).

86 Jo Cox Murder: Brexit Campaign ‘Had Momentum Until Her Death’, Nigel Farage Says. Huffington Post, 19. Juni 2016. http://www.huffingtonpost.co.uk/entry/jo-cox-murder-cost-out-campaign-momentum-nigel-farage-says_uk_57668f13e4b01fb65863a370 (22.01.2017).

87 EU referendum campaigns suspended until Sunday after Jo Cox attack. BBC, 17. Juni 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36553442 (22.01.2017).

88 Nigel Farage’s anti-migrant poster reported to police. The Guardian, 16. Juni 2016. https://www.theguardian.com/politics/2016/jun/16/nigel-farage-defends-ukip-breaking-point-poster-queue-of-migrants (22.01.2015).


130

89 Michael Gove ‘shuddered’ at UKIP migrants poster. BBC News, 19. Juni 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36570759 (22.01.2016).

90 Jon Henley: Why Vote Leave’s £350m weekly EU cost claim is wrong. The Guardian, 10. Juni 2016. https://www.theguardian.com/politics/reality-check/2016/may/23/does-the-eu-really-cost-the-uk-350m-a-week (22.01.2016).

91 John Major: Leave campaign being ‘deceitful and dishonest’ – BBC News. BBC News, 5. Juni 2016. https://www.youtube.com/watch?v=zyn9Lq5IX9E (22.01.2017).

92 Major attacks Vote Leave ‘deceit’ as Johnson defends campaign. BBC News, 5. Juni 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36454732 (22.01.2017).

93 Premier League gegen Brexit. Premier League für weitere EU-Zugehörigkeit von Großbritannien. http://www.sport1.de/internationaler-fussball/premier-league/2016/06/premier-league-fuer-weitere-eu-zugehoerigkeit-von-grossbritannien (22.01.2017).

94 Premier League-Klubs gegen EU-Austritt Großbritanniens. „Brexit“-Abstimmung. http://www.transfermarkt.de/premier-league-klubs-gegen-eu-austritt-grossbritanniens/view/news/239789 (22.01.2017).

95 Ginanne Brownell Mitic: British prime minister David Cameron says he will step down after historic vote to leave European Union, Los Angeles Times vom 24. Juni 2016. http://www.latimes.com/world/europe/la-fg-britain-eu-results-20160623-snap-story.html (22.01.2016).

96 Juncker schließt Nachverhandlungen über Reformpaket mit Briten aus. Reuters, 22. Juni 2016. http://de.reuters.com/article/eu-brexit-juncker-idDEKCN0Z81JR (22.01.2016).

97 Brexit: Cameron considered last-ditch appeal to Merkel. BBC, 23. Juli 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-36865791 (22.01.2017).

98 Nick Clegg: Pro-Europeans are the real reformers now. Libdems.org.uk, 9. Mai 2014. http://www.libdems.org.uk/nick_clegg_pro_europeans_are_the_real_reformers_now (22.01.2017).

131


99 Patrick Wintour: Alan Johnson to head Labour Yes campaign for EU referendum | Politics. The Guardian. https://www.theguardian.com/politics/2015/jun/02/andy-burnham-pushes-labour-to-set-up-separate-pro-european-union-campaign (22.01.2017).

100 Patrick Wintour: Alan Johnson to head Labour Yes campaign for EU referendum | Politics. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2015/jun/18/alan-johnson-to-head-labour-yes-campaign-for-eu-referendum

101 The Green Party Europe. Europe. https://policy.greenparty.org.uk/eu.html (22.01.2017).

102 Scottish Greens. EU Referendum: Greens to Make Progressive Case for Membership., 10. Oktober 2015. https://greens.scot/news/eu-referendum-greens-to-make-progressive-case-for-membership (22.01.2017).

103 Green Party in Northern Ireland. -Green Party to campaign to stay in EU. http://www.greenpartyni.org/green-party-to-campaign-to-stay-in-eu/ (22.01.2017).

104 Stay in EU to solve its problems, Plaid Cymru says. BBC News, 10 February 2016. http://www.bbc.com/news/uk-wales-politics-35532863 (22.01.2016).

105 Nicola Sturgeon warns of EU exit ‘backlash’ – BBC News. BBC News. 2 June 2015. http://www.bbc.com/news/uk-scotland-scotland-politics-32961729 (22.01.2017).

106 Alex Salmond: I’ll campaign with Tories to stay in EU. Telegraph. http://www.telegraph.co.uk/news/politics/SNP/11621866/Alex-Salmond-Ill-campaign-with-Tories-to-stay-in-EU.html (22.01.2016).

107 Sinn Fein to protect EU membership. Belfast Telegraph, 20. April 2015. www.belfasttelegraph.co.uk/news/northern-ireland/sinn-fein-to-protect-eu-membership-31156231.html (09.02.2017).

108 EU referendum: Northern Irish Unionists split over Brexit vote after UUP backs ‘remain’, March 7, 2016. http://www.ibtimes.co.uk/eu-referendum-northern-irish-unionists-split-over-brexit-vote-after-uup-backs-remain-1547979. (09.02.2017).

109 Dickson – An EU referendum will threaten jobs and investment in Northern Ireland, 14. May 2015. https://allianceparty.org/


132

article/2015/0009715/dickson-an-eu-referendum-will-threaten-jobs-and-investment-in-northern-ireland (09.02.2017).

110 Alliance expresses concerns over referendum idea, 29. April 2015. https://allianceparty.org/article/2015/0009695/alliance-expresses-concerns-over-referendum-idea (09.02.2017).

111 Ulster Unionists in favour of staying within EU, 5. March 2016. http://www.bbc.com/news/uk-northern-ireland-35735597 (09.02.2017).

112 Conservative Party to stay neutral during EU referendum, 21. September 2015. http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/eureferendum/11880864/Conservative-Party-to-stay-neutral-during-EU-referendum.html (09.02.2017).

113 Top Tory aide joins firm working for pro-EU campaign, 18. November 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-34862235 (10.02.2015).

114 EU referendum: DUP’s Sammy Wilson gives backing to Ukip Brexit campaign, blasting David Cameron’s ‘pathetic demands’, 10.02.2017. http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/politics/eu-referendum-dups-sammy-wilson-gives-backing-to-ukip-brexit-campaign-blasting-david-camerons-pathetic-demands-34233078.html (10.02.2017).

115 EU Membership is a Matter for UK Citizens, Not US President, 24. July 2015. http://tuv.org.uk/eu-membership-is-a-matter-for-uk-citizens-not-us-president/ (10.02.2017).

116 UK Independence Party – UKIP. UKIP (10.02.2017).117 Respect to campaign to leave the EU, 22 February 2016. http://

www.respectparty.org/2016/02/22/respect-to-campaign-to-leave-the-european-union/ (02.03.2017).

118 Trade Unionist and Socialist Coalition make nationalist case for Brexit, 23 June 2016. https://www.wsws.org/en/articles/2016/06/23/tusc-j23.html (02.03.2017).

119 Mike Nattrass: An Independence from Europe Youtube, 19 April 2014, https://www.youtube.com/watch?v=JO2ij6EorAc (02.03.2017).

120 Foreign Affairs. British National Party, https://bnp.org.uk/policies/foreign-affairs/ (02.03.2017).

133


121 Hugh Cullen: The Socialist Case Against Leaving the European Union, https://www.scottishsocialistparty.org/the-socialist-case-against-leaving-the-european-union/ (02.03.2017).

122 EU vote: Where the cabinet and other MPs stand, 22 June 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35616946?intlink_from_url=http://www.bbc.com/news/live/uk-politics-35601369&link_location=live-reporting-story (10.02.2017).

123 EU referendum: Heseltine warns of Tory ‘civil war’, 21 December 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-35150356 (02.03.2017).

124 Asa Bennett: Sir John Major isn’t alone in wanting Britain to stay in the EU no matter what, The Telegraph, 16. Dezember 2015. http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/eureferendum/12053062/Sir-John-Major-isnt-alone-in-wanting-Britain-to-stay-in-the-EU-no-matter-what.html (02.03.2017).

125 William Hague: Why I will be voting to stay in Europe. The Daily Telegraph, 23. Dezember 2015. http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/eureferendum/12064244/Why-I-will-be-voting-to-stay-in-Europe.html (02.03.2017).

126 Joe Murphy: Leaving EU ‘would cost London hundreds of millions of pounds’ in science funding. London Evening Standard, 24. December 2015. http://www.standard.co.uk/news/politics/leaving-eu-would-cost-london-hundreds-of-millions-of-pounds-in-science-funding-a3144261.html (04.03.2017).

127 Kenneth Clarke’s voting in Parliament. https://www.theyworkforyou.com/mp/10115/kenneth_clarke/rushcliffe (04.03.2017).

128 George Parker and Jim Pickard: Lawson to head Tory eurosceptic drive. Financial Times, 1. October 2015. https://www.ft.com/content/b53b3a1c-680a-11e5-97d0-1456a776a4f5 (04.03.2017).

129 George Parker and Jim Pickard: Lawson to head Tory eurosceptic drive. Financial Times, 1. October 2015. https://www.ft.com/content/b53b3a1c-680a-11e5-97d0-1456a776a4f5 (04.03.2017).

130 Henry Hance: Daniel Hannan, the brains behind Brexit: what’s next for Britain? 27. January 2017. https://www.ft.com/content/5fb1afd4-e3e4-11e6-9645-c9357a75844a (04.03.207).


134

131 Lord Tebbit: Britain Must be Rescued from the EU, 23. January 2015.http://getbritainout.org/lord-tebbit-britain-must-rescued-eu/ (04.03.2017).

132 Andrew Sparrow: EU referendum: Michael Howard hints he will vote for Brexit. The Guardian, 22. Januar 2016. https://www.theguardian.com/politics/2016/jan/22/eu-referendum-michael-howard-hints-he-will-vote-for-brexit (04.03.2017).

133 Jacob Rees-Mogg on Brexit: ‘The EU Is a Failed State. Choose Freedom. https://heatst.com/world/jacob-rees-mogg-on-brexit-the-eu-is-a-failed-state-choose-freedom/ (04.03.2017).

134 I’ll vote to leave the EU, says former minister Liam Fox, 20. Dezember 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-35144859 (04.03.2017).

135 EU disastrous for UK, says cabinet minister Chris Grayling. 14. Januar 2016, http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35308763 (04.03.2017).

136 Boris Johnson to campaign for Brexit in EU referendum The Guardian, 21. Februar 2015. https://www.theguardian.com/politics/2016/feb/21/boris-johnson-eu-referendum-campaign-for-brexit-david-cameron (04.03.2017).

137 Tory candidate for London Mayor Zac Goldsmith will vote to leave EU. BBC News, 21. Februar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-england-london-35625097 (04.03.2017).

138 Peter Craig: Brexit: ‘There will be no Armageddon after EU referendum’ say former MP and Leave campaigners. Grimsbytelegraph, 24. May 2016. http://www.grimsbytelegraph.co.uk/armageddon-eu-referendum-say-fromer-mp-leave/story-29311002-detail/story.html (04.03.2015).

139 Labour MP Gisela Stuart: UK should leave European Union. BBC News, 29. Oktober 2012. http://www.bbc.com/news/uk-politics-20124699 (05.03.2017).

140 Lewis Moonie, Baron Moonie. Wikipedia. https://de.wikipedia.org/wiki/Lewis_Moonie,_Baron_Moonie (05.03.2017).

141 Tom Parfitt: Vote Leave and Save the Planet: Green Party giant calls for Brexit in EU referendum, 16. June 2016. http://www.express.co.uk/news/uk/680712/Green-Party-politics-Brexit-Jenny-Jones-EU-referendum (05.03.2017).

135


European Referendum: Vote Leave Campaign Launched, Bankrolled By Three Of Britain’s Biggest Political Donors. The Huffington Post UK, 09. Oktober 2015. http://www.huffingtonpost.co.uk/2015/10/09/european-referendum-vote-leave-campaign-launched-political-donors_n_8267464.html (05.03.2017).

142 Boris Johnson to Campaign for Brexit in EU Referendum, 21. February 2016. https://www.theguardian.com/politics/2016/feb/21/boris-johnson-eu-referendum-campaign-for-brexit-david-cameron (24.03.2017).

143 Shaun Ley, Cameron can‘t Afford to Stay Silent on Europe, 30. Dezember 2015. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35196224 (25.03.2017).

144 EU referendum: PM should stay if UK backs Brexit, ministers say. BBC News, 17. April 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36066465 (21.04.2017).

145 EU vote: Where the cabinet and other MPs stand. BBC News, 27. Februar 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35616946 (22.04.2017).

146 Paul J. J. Welfens (2017), Brexit aus Versehen, Europäische Union Zwischen Desintegration und neuer EU, Springer, Wuppertal/Germany.

147 https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/604079/Prime_Ministers_letter_to_European_Council_President_Donald_Tusk.pdf.

148 Britische Premierministerin May über EU-Austritt „Jetzt kann es kein Zurück mehr geben“, 29.03.2017. http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-grossbritannien-beantragt-offiziell-den-eu-austritt-a-1140984.html (29.03.2017).

149 Wie geht es nach dem Brexit-Antrag weiter?, 29.03.2017. http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-wie-geht-es-fuer-grossbritannien-nach-dem-brexit-antrag-weiter-a-1140907.html

150 Berthold Busch / Jürgen Matthes, Britannien nach einem Brexit – Alternativen zur Mitgliedschaft in der EU, IW-Kurzbericht - Nr. 38 vom 8. Juli 2016. https://www.iwkoeln.de/studien/iw-kurzberichte/beitrag/britannien-nach-einem-brexit-alternativen-zur-mitgliedschaft-in-der-eu-291623 (22.06.2017).


136

151 House of Commons: “Leaving the EU,” House of Commons Library Research Paper No. 13/42, 2013, http://researchbriefings.p a r l i a m e n t . u k / R e s e a r c h B r i e f i n g / S u m m a r y / R P 1 3 - 4 2 (09.07.2017).

152 Avrupa Serbest Ticaret Birliği (kısaca EFTA), 3 Mayıs 1960 yılında Avrupa Birliği‘ne bir alternatif olarak kurulmuş, günümüzde 4 Avrupa ülkesinin üye olduğu bir uluslararası ticaret örgütüdür. Kurucular dahil üyelerinin çoğu EFTA‘dan ayrılarak AB‘ye üye olmuştur. EFTA’ya üye ülkeler: Norveç, İsviçre, İzlanda ve Liechtenstein‘dir (https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Serbest_Ticaret_Birliğ) (22.06.2017).

153 1 Ocak 1994’te yürürlüğe giren bir kurum olan Avrupa Ekonomik Alanı (EEA-AEA) Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) üyesi ülkelerin, Avrupa Birliği‘ne girmeden, Avrupa tek pazarına katılmalarına olanak sağlar (http://www.efta.int/eea/eea-agreement) (22.06.2017).

154 Avrupa Tek Senedi, 17 Şubat 1986‘da Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, Lüksemburg ve Portekiz tarafından, 28 Şubat 1986‘da ise Danimarka, İtalya ve Yunanistan tarafından imzalandı. Avrupa Birliğinin Tarihçesi, https://www.ab.gov.tr/105.html (12.04.2018).

155 Stephen Booth, Christopher Howarth, Mats Persson, Raoul Ruparel and Pawel Swidlicki (2015), What if? The consequences, challenges and opportunities facing Britain outside the EU, Open Europe Report, Nr. 3, London. http://europas-krisen.zdf.de/media/downloads/Brexit/150507-Open-Europe-What-If-Report-Final-Digital-Copy.pdf (23.06.2017).

156 Official Norwegian Reports NOU 2012: 2 Chapter 1, Outside and Inside, Norway’s agreements with the European Union, https://www.norway.no/contentassets/907168977f114913b2bceeffd13652a1/nou2012_2_chapter_1.pdf (23.06.2017).

157 EEA Grants, Agreement secured on new funding round, 20.07.2015. http://eeagrants.org/News/2015/Agreement-secured-on-new-funding-round (25.06.2017).

158 Roberto Azevêdo, 2016, Speech, 7. Juni, Azevêdo addresses World Trade Symposium in London on the state of global trade,

137


https://www.wto.org/english/news_e/spra_e/spra126_e.htm (06.12.20017).

159 1 Ocak 1948 tarihinden itibaren GATT üyesi olan BK, 1 Ocak 1995 tarihinden itibaren de Dünya Ticaret Örgütü üyesidir. Fakat AB üyesi olarak BK, AB üyelerinin sahip oldukları özel haklara sahiptir. BK’nın AB üyeliğinden ayrılmasından sonra DTÖ üyeliğinin koşulları yeniden gözden geçirilmelidir. Daha fazla bilgi için bakınız: United Kingdom and the WTO, https://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/united_kingdom_e.htm (12.04.2018).

160 Berthold Busch und Jürgen Matthes, Britannien nach einem Brexit – Alternativen zur Mitgliedschaft in der EU, 8. Jul 2016, https://www.iwkoeln.de/studien/iw-kurzberichte/beitrag/britannien-nach-einem-brexit-alternativen-zur-mitgliedschaft-in-der-eu-291623.html (12.04.2018).

161 Richard Eglin and Brendan Mcgivern, The UK and the World Trade Organization (WTO): What Happens After Brexit?, 28 March 2017, https://www.whitecase.com/publications/alert/uk-and-world-trade-organization-wto-what-happens-after-brexit (12.04.2018).

162 Roberto Azevêdo, 2016, Speech, 7. Juni, Azevêdo addresses World Trade Symposium in London on the state of global trade, https://www.wto.org/english/news_e/spra_e/spra126_e.htm (06.12.20017).

163 Roberto Azevêdo, 2016, Speech, 7. Juni, Azevêdo addresses World Trade Symposium in London on the state of global trade, https://www.wto.org/english/news_e/spra_e/spra126_e.htm (06.12.20017).

164 Berthold Busch ve Jürgen Matthes, Britannien nach einem Brexit – Alternativen zur Mitgliedschaft in der EU, https://www.iwkoeln.de/studien/iw-kurzberichte/beitrag/britannien-nach-einem-brexit-alternativen-zur-mitgliedschaft-in-der-eu-291623 (06.12.2017).

165 CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement-Kapsamlı Ekonomi ve Ticaret Anlaşması), AB ve Kanada arasında 30 Ekim 2016 tarihinde imzalanan yeni bir ticaret anlaşmasıdır. Bu anlaşma, mal ve hizmet ihracatını kolaylaştıracak ve AB ve Kanada‘daki tüketicilere ve işletmelere fayda sağlayacaktır. 21 Eylül 2017‘de geçici olarak yürürlüğe giren anlaşmanın çoğu bu tarihten itibaren


138

geçerli olacaktır. Anlaşmanın tümüyle geçerli olması için ulusal - bazı durumlarda ise AB ülkelerindeki bölgesel parlamentoların CETA anlaşmasını onaylaması gerekiyor. Anlaşma ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız: EU-Canada trade agreement enters into force, http://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=1723, 20 September 2017. (10.12.2017).

166 Gabriel Felbermayr (2017). Wirtschafliche Aspekte des Brexit, in: Die Verhandlungen zum Brexit: Finanzielle und wirtschaftliche Auswirkungen, https://www.cesifo-group.de/DocDL/sd-2017-11-becker-etal-brexit-2017-06-08.pdf (10.12.2017).


168 Carsten Hefeker (2017). Die Neuregelung der Beziehungen zwischen der EU und dem UK nach dem Brexitw, in: Die Verhandlungen zum Brexit: Finanzielle und wirtschaftliche Auswirkungen, https://www.cesifo-group.de/DocDL/sd-2017-11-becker-etal-brexit-2017-06-08.pdf (10.12.2017).


170 Jörg Haas, Welche Folgen hat der Brexit für den EU-Haushalt?, in: Die Verhandlungen zum Brexit: Finanzielle und wirtschaftliche Auswirkungen, https://www.cesifo-group.de/DocDL/sd-2017-11-becker-etal-brexit-2017-06-08.pdf (08.12.2017).

171 Brexit faturası AB-27 ülkeleri tarafından bile tam anlamıyla anlaşılamadı. 60 milyar avro, BK’nın üç ana alanda yükümlülüklerini yerine getiriyor: BK’nın AB’den ayrılmasından sonra da ödenecek olan yasal olarak bağlayıcı bütçe taahhütleri; AB yetkililerine vaat edilen emeklilik ödemeleri ve İrlanda’ya verilen kurtarma kredileri (bail-out loans) gibi şarta bağlı yükümlülükler. Daha fazla bilgi için bakınız: Alex Barker, The €60 billion Brexit bill: How to disentangle Britain from the EU budget, http://www.cer.eu/publications/archive/policy-brief/2017/%E2%82%AC60-billion-brexit-bill-how-disentangle-britain-eu-budget (10.12.2017).

139


172 1985 yılında İngiltere’ye uygulanmaya başlanan düzeltme mekanizmasına göre dengesizlik İngiltere’nin AB harcamalarındaki payı ile toplam KDV ve Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) katkısı arasındaki farka göre hesaplanmaktadır. Yüzde puan olarak bu fark Üye Devletlere tahsis edilen toplam AB harcamaları ile çarpılmaktadır. İngiltere’ye bu bütçe dengesizliğinin %66’sı geri ödenmektedir. BK indirimi olarak adlandırılan bu düzeltme maliyetleri de diğer AB üyesi devletler tarafından AB GSMG’sindeki payları ölçüsünde yüklenilmektedir. Daha fazla bilgi için bakınız: Orhan Elçi (2014), Avrupa Birliği Bütçesi Düzeltme Mekanizmaları, T.C. Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayınları, http://www.abmaliye.gov.tr/ABDID%20Raporlar/Ara%C5%9Ft%C4%B1rma%20ve%20%C4%B0nceleme%20S e r i s i / A B % 2 0 B % C 3 % B C t % C 3 % A 7 e s i % 2 0D%C3%BCzeltme%20Mekanizmalar%C4%B1.pdf (10.12.2015).

173 BK dışındaki tüm üye devletler BK indirimini finanse etmektedir. Finansman dağıtım anahtarı, her ülkenin AB‘nin GSMH‘sına oranına göre belirlenir. Bununla birlikte, bazı üye devletlere indirimin finansmanında indirim sağlanmaktadır. 1985-2001 yılları için Almanya, dağıtım anahtarı için belirlenen payının üçte ikisini ödedi. Avusturya, Almanya, Hollanda ve İsveç, 2002‘den bu yana bu şekilde hesaplanan payların dörtte birini öderken (%75 indirim sağlanmaktadır) kalan kısım diğer üyelere dağıtılmaktadır. Daha fazla bilgi için bakınız: European Parliament (2016), The UK ‚rebate‘ on the EU budget, An explanation of the abatement and other correction mechanisms, http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2016/577973/EPRS_BRI(2016)577973_EN.pdf (10.12.2017).

174 Woher kommt das Geld? Wie wird der Haushalt finanziert?, http://ec.europa.eu/budget/explained/budg_system/financing/fin_de.cfm (24.04.2018).

175 Konuyla ilgili aynı zamanda bakınız: Hous of Lords European Union Committee, Brexit and the EU budget, 15th Report of Session 2016–17, 4 March 2017. https://publications.parliament.uk/pa/ld201617/ldselect/ldeucom/125/125.pdf (16.12.2017).

176 Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European


140

Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (06.07.2017).

177 Avrupa Konseyi 7-8 Şubat 2013 tarihinde Almanya, Hollanda ve İsveç’in sadece 2014-2020 tarihlerinde AB bütçesinin önemli kaynaklarından olan KDV’ye dayalı öz kaynak çerçevesinde indirgenmiş indirimlerden faydalanacaklarını kararlaştırmıştır. Buna ilave olarak Danimarka, Hollanda ve İsveç’in 2014-2020 dönemi için GSMH’ya dayalı olarak AB bütçesine yapılan yıllık katkılara yönelik indirimlerden ve sadece 2014-2016 dönemine yönelik Avusturya’nın GSMH’ya dayalı katkılarına yönelik genel indirimlerden faydalanacağını kararlaştırdı. Tüm bunlara ilave olarak BK’ya yapılan indirimlerin devam edeceği açıklandı. Kaynak: Council Decision of 26 May 2014 on the system of own resources of the European Union, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32014D0335 (09.07.2017).

178 Çeşitli Gelirler (2.772.392.898 avro) = Kurumlarda ve Diğer Birlik Kuruluşlarında Çalışanlardan Elde Edilen Gelirler (1.490. 262.072 avro) + Kurumların İdari İşlemlerinden Sağlanan Gelirler (70.200.866 avro) + Birlik Anlaşmaları ve Programlarıyla İlgili Katkılar Ve İadeler (60.000.000 avro) + Standart Faiz ve Cezalar (1.120.000.000 avro) + Borç ve Alacak İşlemleri (6.928.960) + Diğer Gelirler (25.001.000);

179 Draft Amendıng Budget No. 2/2017, http://ec.europa.eu/budget/library/biblio/documents/2017/DAB2_2017_annex_en.pdf (08.07.2017)

180 and benefits of a United Kingdom exit from the European Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (06.07.2017).

181 Bundesministerium der Finanzen (2016). Auf den Punkt. Informationen aus dem Bundesfinanzministerium, http://www.bundesfinanzministerium.de/Content/DE/Downloads/Broschueren_Bestellservice/2014-09-17-auf-den-punkt-eu-haushalt.pdf?__blob=publicationFile&v=9 (06.07.2017).

182 Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European

141


Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (06.07.2017).

183 Costs and benefits of a United Kingdom exit from the European Union, Bartelsmann Stiftung GED Study, https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_BREXIT_EN.pdf (06.07.2017).

184 HM Treasury: “European Union Finances 2014, Statement on the 2014 EU Budget and Measures to Counter Fraud and Financial Mismanagement, https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/388882/EU_finances_2014_final.pdf (09.07.2016).

185 Markus Becker (2018). EU-Konflikt Geldentzug für Osteuropa droht Deutschland zu schädigen, 06.04.2018, http://www.spiegel.de/wirtschaft/soziales/eu-kommission-geldentzug-fuer-osteuropa-wuerde-westen-beschaedigen-a-1201199.html (14.04.2018).

186 EU referendum: Warning over net migration if UK votes to Remain, BBC News, http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36514849, 13 June 2016.

187 Population by Country of Birth, https://www.migrationwatchuk.o r g / s t a t i s t i c s - p o p u l a t i o n - c o u n t r y - b i r t h # c r e a t e - g r a p h (08.12.2017).

188 AB’nin Genişleme Süreci: 1 Ocak 1958 tarihinde Roma Antlaşmasıyla Avrupa Topluluğu kuruldu. Topluluğa Belçika, Almanya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda;

1 Ocak 1973 tarihinde Danimarka, İrlanda ve Britanya Krallığı (BK) Topluluğa üye oldu.

1 Ocak 1981 tarihinde Yunanistan Topluluğa üye oldu.1 Ocak 1986 tarihinde İspanya ve Portekiz topluluğa üye oldu.1 Ocak 1995 tarihinde Avusturya, Finlandiya ve İsveç topluluğa üye oldu. AB-25 (1 Ocak 2004 ve 31 Aralık 2006): AB-15 + Estonya, Letonya,

Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve GKRY; AB-27 (1 Ocak 2007 ve 30 Haziran 2013): AB-25 + Bulgaristan ve Romanya; AB-28 (2013 yılı 1 Temmuz’dan beri): AB 27 + Hırvatistan;


142

Kaynak:https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/p o p u l a t i o n a n d m i g r a t i o n / i n t e r n a t i o n a l m i g r a t i o n /d a t a l i s t ? f i l t e r = u s e r _ r e q u e s t e d _ d a t a & s o r t B y = r e l e a s e _date&page=1 (12.01.2017).

189 Estimates of the resident population of the UK by non-UK country of birth, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration/bulletins/ukpopulationbycountryofbirthandnationality/august2016 (01.07.2017).

190 Estimates of the resident population of the UK by non-British nationality, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration/bulletins/ukpopulationbycountryofbirthandnationality/august2016 (02.07.2017).

191 Angst vor Migration dominiert die Brexit-Debatte, 17.06.2016, https://diepresse.com/home/politik/eu/5022566/Angst-vor-Migration-dominiert-die-BrexitDebatte (14.04.2018).

192 Eberhard Eichenhofer, Austritt eines Mitgliedstaates aus der EU und soziale Sicherheit, in: Die Verhandlungen zum Brexit: Finanzielle und wirtschaftliche Auswirkungen, https://www.cesifo-group.de/DocDL/sd-2017-11-becker-etal-brexit-2017-06-08.pdf (10.02.2018).

193 Swati Dhingra, Gianmarco Ottaviano, Thomas Sampson and John Van Reenen. (2016). ‘The Consequences of Brexit for UK Trade and Living Standards’, CEP Brexit Analysis No. 2. http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit02.pdf. (15.02.2018)

194 Jonathan Wadsworth, Swati Dhingra, Gianmarco Ottaviano and John Van Reenen (2016). Brexit and the Impact of Immigration on the UK’, CEP Brexit Analysis No. 5, http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit05.pdf (14.04.2015).

195 Christian Dustmann, Francesca Fabbri and Ian Preston (2005). The Impact of Immigration in the British Labour Market, Economic Journal, 115: F324-41.

196 CentrePiece Autumn 2016. Labour Market, http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/cp478.pdf (15.02.2018).

197 Post-Brexit immigration: 10 key points from the Home Office

143


document. The Guardian, 5. September 2017. https://www.theguardian.com/uk-news/ng-interactive/2017/sep/05/post-brexit-immigration-10-key-points-from-the-home-office-document (16.02.2018).

198 May Bulman: Brexit: People voted to leave EU because they feared immigration, major survey finds. The Independent, 28.Haziran 2017. http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/brexit-latest-news-leave-eu-immigration-main-reason-european-union-survey-a7811651.html (15.02.2017).

199 Paul J. J. Welfens (2017), Brexit aus Versehen, Europäische Union Zwischen Desintegration und neuer EU, Springer, Wuppertal/Germany.

200 Five models for post-Brexit UK trade. BBC News. 27. June 2016. http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36639261 (06.02.2018).

201 Swati Dhingra (2016). Szenarios of a new UK-EU relationship. in: Pol Morillas (2016), THE BREXIT SCENARIOS: Towards a new UK-EU relationship, documents CIDOB, 07. JUNE 2016. https://www.cidob.org/en/publications/publication_series/documents_cidob_new_era/the_brexit_scenarios_towards_a_new_uk_eu_relationship (13.01.2018).

202 Birinci Nesil (Klasik) Serbest Ticaret Anlaşması (STA) esas olarak malların serbest dolaşımını (gümrük vergilerinin ve eş değer vergilerin kaldırılması) ve zihni mülkiyetin korunmasına yönelik esasları içermektedir. İkinci nesil STA ise mal hareketi ve fikri mülkiyetin korunmasının yanı sıra, hizmet ticaretine, yatırımlara, rekabete, kamu alımı konularına ve yeni dönemde aynı zamanda ticaretle ilgili sürdürülebilirlilik konularına yönelik devamlılık hükümlerini içermektedir; Kaynak: Bericht des Bundesrates in Beantwortung des Postulats Keller-Sutter [13.4022] “Freihandelsabkommen mit der EU statt bilaterale Abkommen“, https://www.eda.admin.ch/content/dam/dea/de/documents/berichte_botschaften/BR-Bericht-150605_de.pdf (10.07.2017).



144

204 Optimal tarifelerle ilgili bakınız: Gabriel Felbermayr, Benjamin Jung and Mario Larch (2015). Optimal Tariffs, retaliation, and the welfare loss from tariff wars in the Melitz model. Journal of International Economics, 89: 13-25.

205 ifo Studie (2017). Ökonomische Effekte eines Brexit auf die deutsche und europäische Wirtschaft, https://www.bmwi.de/Redaktion/DE/Publikationen/Studien/oekonomische-effekte-eines-brexit-auf-die-deutsche-wirtschaft.pdf?__blob=publicationFile&v=6 (10.07.2017).

206 Arnaud Costinot and Andrés Rodríguez-Clare (2014), Trade Theory with Numbers: Quantifying the Consequences of Globalization, Handbook of International Economics, Vol. 4, Ch. 4, Gita Gopinath, Elhanan Helpman, and Kenneth Rogoff (Publisher).

207 Jeffrey A. Frankel and David Romer (1999). Does Trade Cause Growth? American Economic Review, 98 (3): 379–399.

208 James Feyrer (1999). Trade and Income – Exploiting Time Series in Geography, NBER Working Paper 14910, http://www.nber.org/papers/w14910.pdf.

209 Gabriel Felbermayr and Jasmin Gröschl (2013). Natural Disasters and the Effect of Trade on Income: A New Panel IV Approach, European Economic Review 58, 18–30.



212 Christian Dustmann and Tommaso Frattini (2013). The Fiscal Effects of Immigration to the UK. CREM Discussion Paper 22/13.

213 Michele Battisti, Gabriel Felbermayr, Giovanni Peri and Panu Poutvaara (2013). Immigration, Search, and Redistribution: A Quantitative Assessment of Native Welfare, NBER Working Paper No. 20131.

145


214 Gabriel J. Felbermayr, Sanne Hiller and Davide Sala (2010). Does immigration boost per capita income?, Economics Letters 107: 177–179.


216 Çalışma çağındaki nüfus 16-64 yaş aralığındaki nüfusu kapsamaktadır.

217 AB 8: 2004 yılından beri AB üyesi olan ülkeler: Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Slovakya ve Slovenya;

218 Wadsworth Swati Dhingra, Gianmarco Ottaviano and John Van Reenen (2016). Brexit and the Impact of Immigration on the UK. The London School of Economcs and Political Science. http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit05.pdf (13.01.2018).

219 Wadsworth Swati Dhingra, Gianmarco Ottaviano and John Van Reenen (2016). Brexit and the Impact of Immigration on the UK. The London School of Economcs and Political Science. http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit05.pdf (13.01.2018).

220 Press statement by President Donald Tusk on the outcome of the referendum in the UK, 24.06.2016, http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2016/06/24/tusk-statement-uk-referendum/ (29.06.2018).

221 Informal meeting of the 27 heads of state or government, 29 June 2016, http://www.consilium.europa.eu/en/meetings/european-council/2016/06/28-29/ (30.06.2018).

222 Verhandlungsverfahren, http://www.consilium.europa.eu/de/policies/eu-uk-after-referendum/ (13.07.2018).

223 İngiltere, AB‘den ayrılma sürecini resmen başlattı, 29.03.2017, https://www.ntv.com.tr/dunya/ingiltere-abden-ayrilma-surecini-resmen-baslatti,wDjtO1U_lUSTh-fPXUwj0g (13.07.2018).

224 Erklärung des Europäischen Rates (Artikel 50) zur Mitteilung des Vereinigten Königreichs, http://www.consilium.europa.eu/de/press/press-releases/2017/03/29/euco-50-statement-uk-notification/ (13.07.2018).


146

225 Speech by Michel Barnier, the European Commission‘s Chief Negotiator, following the first round of Article 50 negotiations with the UK, 19 June 2017, http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-17-1704_en.htm (14.07.2018).

226 EU-Austritt Großbritanniens Die Brexit-Verhandlungen gehen in die zweite Runde, http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-darum-geht-es-in-der-zweiten-verhandlungsrunde-a-1158235.html (14.07.2018).

227 Brexit-Verhandlungen: Viel diskutiert, wenig erreicht, 20.07.2017, https://www.tagesschau.de/ausland/brexit-verhandlungen-129.html (14.07.2018).

228 Die drei großen Baustellen des Brexit, 31 August 2017, http://www.sueddeutsche.de/politik/brexit-die-drei-grossen-baustellen-des-brexit-1.3645224 (14.07.2018).

229 Dritte VerhandlungsrundeKein Fortschritt beim Brexit, 31.08.2017, https://www.deutschlandfunk.de/dritte-verhandlungsrunde-kein-fortschritt-beim-brexit.1773.de.html?dram:article_id=394729 (14.07.2018).

230 Dritte Verhandlungsrunde von EU und Großbritannien zum Brexit, 28 August 2017, https://www.stern.de/news/dritte-v e r h a n d l u n g s r u n d e - v o n - e u - u n d - g r o s s b r i t a n n i e n - z u m -brexit-7595650.html (14.07.2018).

231 Brexit Brief: round 4 of the negotiations, https://www.acuitascomms.com/news/brexit-brief-round-4-negotiations (14.07.2018).

232 Brexit: Next round of talks delayed a week ‚for consultation‘, 12 September 2017, https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-41246573 (14.07.2014).

233 Verhandlungen über EU-Austritt kommen kaum voran, https://www.zeit.de/wirtschaft/2017-09/brexit-eu-grossbritannien-fortschritte-michel-barnier (14.07.2018).

234 May bereitet Austritt ohne Abkommen vor, https://www.zeit.de/politik/ausland/2017-10/brexit-theresa-may-eu-verhandlungen-plan-b (15.07.2018).

235 Abschluss der fünften Brexit-Verhandlungsrunde in Brüssel, https://www.24matins.de/topnews/pol/abschluss-der-fuenften-

147


brexit-verhandlungsrunde-in-bruessel-54564 (15.07.2018).236 Tagung des Europäischen Rates (Art. 50), 20.10.2017, http://

www.consilium.europa.eu/media/23494/20-euco-conclusions-art50-de.pdf (15.07.2018).

237 EU setzt Briten Frist für Verhandlungen, https://www.zeit.de/pol i t ik/ausland/2017-11/brexi t -m ichel-b a rnier-eu-grossbritannien-frist (15.07.2018).

238 Markus Becker, Peter Müller, Brexit-Durchbruch: Jetzt geht‘s erst richtig los, 08 Dezember 2017, http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-durchbruch-jetzt-geht-s-erst-richtig-los-a-1182344.html (16.07.2018).

239 Was wir über den “Brexit-Durchbruch“ wissen, http://de.euronews.com/2017/12/08/was-wir-uber-den-brexit-durchbruch-wissen (16.07.2018).

240 Nach Grundsatzeinigung: London schätzt Brexit-Rechnung auf bis zu 45 Mrd. Euro, https://www.dw.com/de/nach-grundsatzeinigung-london-sch%C3%A4tzt-brexit-rechnung-auf-bis-zu-45-mrd-euro/a-41705968 (17.07.2018).

241 Ruth Berschens, Milliarden für die EU: Die Brexit-Rechnung bleibt vage, 08.12.2017, https://www.handelsblatt.com/pol it ik/internat ional/mil l iarden-fuer-die-eu-die-brexit-rechnung-bleibt-vage/20687832.html?ticket=ST-5093631-sdER6pJnpqxaEVCPX77u-ap3 (17.07.2018).

242 Kai Küstner, Brexit-Übergang: Alle Pflichten, keine Stimmrechte, 29 Januar 2018, https://www.tagesschau.de/ausland/brexit-uebergangsphase-103.html (18.07.2018).

243 Siebte Runde der Verhandlungen zwischen der EU und dem Vereinigten Königreich, http://www.consilium.europa.eu/de/policies/eu-uk-after-referendum/ (18.07.2018).

244 Entwurf eines Austrittsabkommens, http://www.consilium.europa.eu/de/policies/eu-uk-after-referendum/ (18.07.2018).

245 Brexit anlaşmasının ilk taslağı açıklandı, https://www.dw.com/tr/brexit-anla%C5%9Fmas%C4%B1n%C4%B1n-ilk-tasla%C4%9F%C4%B1-a%C3%A7%C4%B1kland%C4%B1/a-42776824 (18.07.2018).


148

246 Kein britischer Premierminister könnte dem jemals zustimmen“, 28 Februar 2018, http://www.sueddeutsche.de/politik/brexit-kein-britischer-premierminister-koennte-dem-jemals-zustimmen-1.3887052 (18.07.2018).


248 Chris Morris, Reality Check: What does the EU Brexit draft reveal?, 28 February 2018, https://www.bbc.co.uk/news/uk-43228161 (18.07.2018).

249 European Commission Draft Withdrawal Agreement on the withdrawal of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland from the European Union and the European Atomic Energy Community, 28 February 2018, https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/draft_withdrawal_agreement.pdf (18.07.2018).


251 EU und Großbritannien vereinbaren Übergang nach dem Brexit, https://www.dw.com/de/eu-und-gro%C3%9Fbritannien-vereinbaren-%C3%BCbergang-nach-dem-brexit/a-43038771 (18.07.2018).

252 AB ile İngiltere Brexit geçiş dönemi koşullarında anlaştı, 19 Mart 2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43457243 (18.07.2018).

253 AB ve İngiltere Brexit sonrası‚ geçiş sürecinde‘ anlaştı, 20 Mart 2018, https://www.ntv.com.tr/dunya/ab-ve-ingiltere-brexit-sonrasi-gecis-surecinde-anlasti,7qkYx1qkpkWV3kHYvkzBdw (18.07.2018).

254 Britischer EU-Austritt Einigung auf Brexit-Übergangsphase, 19 März 2018, https://www.tagesschau.de/ausland/brexit-605.html (18.07.2018).

255 Rat “Allgemeine Angelegenheiten“ (Art. 50), 14.5.2018 , http://

149


www.consilium.europa.eu/de/meetings/gac-art50/2018/05/14/ (18.07.2018).

256 Weißbuch der britischen Regierung: So will May den Brexit stemmen , 12.07.2018, http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-weissbuch-so-wil l-theresa-may-den-eu-ausstieg-stemmen-a-1218161.html (18.07.2018).

257 What‘s in the Brexit white paper?, 12.07.2018, https://www.theguardian.com/politics/2018/jul/12/whats-in-the-brexit-white-paper (19.07.2018).

258 Weißbuch der britischen Regierung So will May den Brexit stemmen, 12.07.2018, http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-weissbuch-so-wil l-theresa-may-den-eu-ausstieg-stemmen-a-1218161.html (19.07.2018).

259 5 things we learned from Theresa May‘s Brexit white paper, 12.07.2018, http://uk.businessinsider.com/five-things-we-learnt-from-theresa-mays-brexit-white-paper-2018-7 (19.07.2018).

260 Marcus Theurer, Wie sich Briten den Handel nach dem Brexit vorstellen, 12.07.2018, http://www.faz.net/aktuell/brexit/wie-sich-briten-den-handel-nach-dem-brexit-vorstellen-15688449.html (19.07.2018).

261 Cathrin Kahlweit, Mays 120 Seiten für den Brexit, 09.07.2018, https://www.bernerzeitung.ch/ausland/europa/Mays-120-Seiten-fuer-den-Brexit/story/28619802 (19.07.2018).

262 Auch Außenminister Boris Johnson zurückgetreten, 9.07.2018, https://www.zeit.de/politik/ausland/2018-07/grossbritannien-auch-aussenminister-boris-johnson-kuendigt-ruecktritt-an (19.07.2018).

263 Paul J. J. Welfens (2017). Brexit aus Versehen, Europäische Union Zwischen Desintegration und neuer EU, Springer, Wuppertal/Germany, s.158.

264 OECD (2016). The Economic Consequences of Brexit: A Taxing Decision, OECD Economic Policy Paper, No. 16, Paris: OECD Publishing. https://www.oecd.org/eco/The-Economic-consequences-of-Brexit-27-april-2016.pdf (29.04.2018).

265 Zeit Online: Streitpunkt “settled status“, 17 Juli. 2017. http://www.zeit.de/politik/ausland/2017-07/brexit-verhandlungen-grossbritannien-eu-buerger (17.02.2018).


150

266 BK’nın bu mali yükümlülüğü kabul ettiği ilk defa Nisan 2017 tarihli basında yer almaktadır. Daha fazla bilgi için bakınız: Zeit Online: Großbritannien zeigt zum ersten Mal Zahlungsbereitschaft, 14 Juli.2017. http://www.zeit.de/wirtschaft/2017-07/brexit-grossbritannien-eu-verpflichtungen-zahlungsverpflichtung (17.02.2018).

267 “Meselenin özünü açıklaması açısından “Uzlaşılmış bir alternatif olamaması durumunda, Kuzey İrlanda, AB Gümrük Birliği içerisinde yer alır ve ürünlerde AB mevzuatları geçerli olur.“ ifadesi önem arz ediyor. Kuzey İrlanda ve İrlanda arasında bir iç sınır uygulanmasının kabul edilmeyeceği belirtilen metinde, Kuzey İrlanda‘nın tarım, çevre, gümrük, rekabet ve elektrik piyasaları gibi konularda AB kurallarına uymaya devam etmesi gerektiği ve yasal uzlaşmazlıkların Avrupa Adalet Divanı‘nın görev alanına gireceği kaydedildi. Burada bir kez daha söz konusu Kuzey İrlanda‘nın AB‘den ayrılma kararı almış Birleşik Krallık‘ın bir parçası olduğunu belirtmekte yarar var. Taslak metinde Kuzey İrlanda ile İngiltere arasında limanlarda ve hava alanlarında kontrollerin olması ancak bunun bir “sınır“ olarak ifade edilmemesi dikkati çekiyor. Brüksel‘in Kuzey İrlanda‘da AB hukukunun ve gümrüklerinin geçerli olmasını talep eden teklifinin ardından İngiltere Başbakanı Theresa May Çarşamba günü İngiliz parlamentosunda yaptığı konuşmada metni sert şekilde eleştirdi. AB Komisyonu‘nun Brexit taslağının “kabul edilemez“ ve “anayasal bütünlüğe“ aykırı olduğunu belirten May “Hiçbir Birleşik Krallık Başbakanı buna onay veremez.“ ifadesini kullandı”. Daha fazla bilgi için bakınız: Ata Ufuk Şeker ve Gökhan Kurtaran: Brexit satrancında AB‘den ‚Kuzey İrlanda‘ hamlesi, 02.03.2018. https://aa.com.tr/tr/analiz-haber/brexit-satrancinda-abden-kuzey-irlanda-hamlesi/1077869 (02.03.2018).

268 Durchbruch bei Brexit-Verhandlungen: Juncker kündigt zweite Phase an, 08 Dezember 2017, https://derstandard.at/2000069850764/Brexit-Verhandlungen-Juncker-kuendigt-zweite-Phase-an (18.07.2018).

269 Brexit: Theresa May rejects EU plan for alignment across Ireland, insisting ‚no UK prime minister could ever agree to it‘, http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/brexit-latest-updates-

151


theresa-may-northern-ireland-border-eu-irish-republic-customs-union-a8232631.html (02.03.2018).

270 Markus Becker: Brexit-Übergangsphase, Großbritannien soll EU-Mitglied zweiter Klasse werden, 29.01.2018. http://www.spiegel.de/politik/ausland/brexit-europaeische-union-stellt-grossbritannien-bedingungen-fuer-uebergangsphase-a-1190407.html (02.03.2018).

271 Bu esnada, AB ile 71 ülke arasında 40 adet tercihli ticaret anlaşması yürürlüğe girmiştir veya sözleşmelerin ticari kısmı geçici olarak uygulanmaktadır. Buna ek olarak kısa zaman içinde 5 anlaşma daha yürürlüğe girmelidir. Bu arada, 50‘den fazla ülkeyle (ABD, Hindistan, Filipinler, Endonezya, Malezya, Tayland, Meksika, Şili vs.) yaklaşık 16 anlaşma yeniden müzakere edildi veya modernleştirildi. Buna ek olarak, AB şu anda 2 ülke (Çin ve Myanmar) ile yatırım anlaşmaları yapmakta ve diğer ülkelerle (Avustralya, Yeni Zelanda, Türkiye vb.) Görüşmelere başlamayı planlamaktadır. Daha fazla bilgi için bakınız: Handelsabkommen und Investitionsabkommen der EU mit Drittstaaten, 27.04.2018, https://www.wko.at/service/aussenwirtschaft/Handels-Investionsabkommen_EU-Drittstaaten.html (30.04.2018).

272 Kerstin Leitel und Carsten Volkery: May gibt erstmals Brexit-Nachteile zu – will EU-Austritt aber trotzdem durchziehen, 02.03.2018, http://www.handelsblatt.com/politik/international/brexit-rede-may-gibt-erstmals-brexit-nachteile-zu-will-eu-austritt-aber-trotzdem-durchziehen/21027466.html (13.05.2018).

273 AB ile Kanada arasında 7 yıl süren müzakereler sonucu 21 Eylül 2017 tarihinde geçici olarak yürürlüğe giren Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması.

274 Brexit-Rede: Die Illusionen der Theresa May. 02.03.2018, http://www.dw.com/de/brexit-rede-die-il lusionen-der-theresa-may/a-42806407 (13.05.2018).

275 Alexander Niedermeier ve Wolfram Ridder (2017). Das Brexit-Referendum Hintergründe, Streitthemen, Perspektiven. Springer VS/ Wiesbaden.

276 Briten und EU einigen sich auf Brexit-Übergangszeit bis Ende 2020, 19.03.2018. http://www.handelsblatt.com/politik/international/


152

eu-austritt-briten-und-eu-einigen-sich-auf-brexit-uebergangszeit-bis-ende-2020/21087440.html (09.04.2018).

277 EU und Großbritannien einigen sich auf Brexit-Übergangszeit, 19.03.2018. http://www.spiegel.de/politik/ausland/eu-und-grossbritannien-einigen-sich-auf-brexit-uebergangszeit-bis-ende-2020-a-1198810.html (09.04.2018).

278 European Commission, White Paper on the Future of Europe: Reflections and scenarios for the EU27 by 2025, https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/white_paper_on_the_future_of_europe_en.pdf (01.05.2017).

279 Konuyla ilgili bakınız: Yeliz Şahin (2017). Brexit Sonrası AB İçin 5 Senaryo: Avrupa’nın Geleceğine Dair Beyaz Kitap. İKV Değerlendirme Notu, http://www.ikv.org.tr/images/files/ikv_degerlendirme_notu_197.pdf (02.05.2018).

280 Avrupa Birliği Bakanlığı, Avrupa Birliğinin Genişlemesi, https://www.ab.gov.tr/109.html (28.10.2017).

281 Jana Hensel, 28 Jahre, zwei Monate und 27 Tage, 4. February 2018, https://www.zeit.de/2018/06/berliner-mauer-mauerfall-epoche (06.05.2018).

282 Daha fazla bilgi için bakınız: S. Rıdvan Karluk (2011). Avrupa Birliği Kuruluşu, Gelişmesi, Genişlemesi, Kurumları. 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.

İKTİSADİ KALKINMA VAKFIEsentepe Mahallesi, Harman Sokak, TOBB Plaza, No:10, Kat:7-8, Levent, 34394, İstanbulTel: 0212 270 93 00, Fax: 0212 270 30 22, E-posta: [email protected] Brüksel Temsilciliği:Avenue de l’Yser 5-6 1040 Brüksel / BelçikaTel: + 32 2 646 40 40, Fax:+ 32 2 646 95 38, E-posta: [email protected]

www.ikv.org.tr

19 65

İKTİSADİ KALKINMA VAKFI YAYINLARIYayın No: 299

19652017

İkv - İktİsadİ kalkinma vakfi - 196 5 · 2018. 11. 30. · İktİsadİ kalkinma vakfi esentepe...

Documents