2

15 N¡M

ITIMS NH÷NG CHÆNG §¦êNG

Kû NIÖM 15 N¡M NGµY THµNH LËP

17/12/1992-17/12/2007

Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu (ITIMS) Hà Nội -2007

3

Lời Tựa Dư luận xã hội trong và ngoài nước công nhận rằng ITIMS là một mô hình thành công trong lĩnh vực đào tạo nhân lực trình độ cao về khoa học vật liệu và hợp tác quốc tế. Ban biên tập xin được trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc tuyển tập chọn lọc những bài viết về Viện ITIMS nhân dip 15 năm ngày thành lập của cán bộ, học viên của Viện cũng như của các Giáo sư, các chuyên gia và bạn bè Quốc tế, những người đã tham gia đóng góp, xây dựng Trung tâm ITIMS phát triển như ngày nay. Cuốn sách này được hoàn thành trong một thời gian ngắn, chắc rằng không tránh khỏi sai sót trong lúc biên soạn, rất mong các tác giả và quý bạn đọc lượng thứ. Xin chân thành gửi tới các tác giả lời cám ơn trân trọng.

Ban Biên tập

4

Mục Lục

1. Lời tựa 2. Sự hình thành và ra đời của ITIMS

GS.TSKH. Thân Đức Hiền 7

3. The long way to ITIMS Peter de Goeje

14

4. ITIMS, nơi khởi nguồn của những ý tưởng mới GS.TSKH. Nguyễn Phú Thùy

21

5. Nhớ lại Hội nghị Hội đồng Tư vấn Quốc tế lần thứ nhất và Lễ tuyên bố chính thức thành lập ITIMS. PGS.TS. Nguyễn Đức Chiến

26

6. 15 năm ITIMS – những ngày tháng đáng ghi nhớ PGS.TS. Nguyễn Đức Chiến, PGS.TS. Vũ Ngọc Hùng

33

7. 15 năm phát triển hợp tác quốc tế tại Viện ITIMS TS. Phạm Thành Huy, TS. Nguyễn Phúc Dương

40

8. ITIMS -15 Years of Development Professor Arthur Willoughby

46

9. Hướng về tương lai PGS.TS. Nguyễn Xuân Chánh

49

10. Memories Toward Hope Professor Dojin Kim

51

11. ITIMS - Một cơ sở đào tạo sau đại học đang tự khẳng định mình PGS.TS. Nguyễn Năng Định

55

12. Establishment of the HUT-Rits MEMS R&D Center Professor Susumu Sugiyama

57

13. A Predestined Relationship Professor Jean-Marc CHOVELON

61

14. ITIMS - Ấn tượng và Cảm xúc Nguyễn Nguyên Phước

63

5

15. Văn Hóa ITIMS Nguyễn T. Minh Phương

66

16. Academic-Industrial Cluster on Micro-Nano System Technology Dao Viet Dzung and Susumu Sugiyama

68

17. Sempai-Kohai Trịnh Xuân Anh, Trường ĐH Bách Khoa Hà Nội

73

18. Magical Bulding Đặng Xuân Dũng

76

19. Họ là ITIMS NguyÔn Minh Hằng

78

20. Không phải sự tình cờ TS. Hoàng Tú

80

21. Thế mà đã 15 năm rồi cơ đấy TS. Lê Minh Phương

82

22. Nói gì thì nói Nguyễn Thị Mùa

84

23. Ngày đáng nhớ Thủy Nguyệt

87

24. Những cánh chim không mỏi PGS.TS. Trần Kim Anh

89

Lời cảm ơn

6

7

Sù h×nh thµnh vµ ra ®êi cña itims (Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu)

Vào những năm 80 của thế kỷ trước, ở nước ta (ngay cả trên thế giới cũng vậy) tên gọi khoa học vật liệu chưa được thông dụng như ngày nay. Thay vào đó là các thuật ngữ vật lý chất rắn hay vật lý các môi trường đông đặc. Thực tế, ngày nay mọi người đều thừa nhận, vật lý chất rắn là cốt lõi của khoa học vật liệu. Những năm đó, các Trường đại học và các Viện nghiên cứu ở nước ta gặp nhiều khó khăn trong công tác nghiên cứu khoa học do đất nước ta vừa trải qua chiến tranh và mới bắt đầu thời kỳ đổi mới, mở cửa. Tuy vậy, với sự hợp tác đa phương và song phương với các Viện, Trường Đại học, chủ yếu ở châu Âu, ở trong nước đã hình thành một số nhóm nghiên cứu có kết quả tốt đặc biệt về lĩnh vực vật lý chất rắn như ở Viện Khoa học Việt Nam, Trường Đại học Tổng hợp (cũ)…

Năm 1987, tôi có dịp tham dự hội thảo khoa học về Từ học và Vật liệu từ (Magnetic and Magnetic Materials) do Viện Hàn lâm khoa học Ba Lan tổ chức tại 1 thành phố nhỏ ở ngoại ô thủ đô Vaxava. Một số cán bộ Việt Nam cũng tham dự và có báo cáo tại hội thảo này. Vào giờ nghỉ trưa, tôi và giáo sư J. Franse (Đại học Amsterdam -Hà Lan) cùng đi dạo ở khu rừng gần địa điểm họp hội thảo. Tôi đề xuất với giáo

8

sư Franse là chúng ta (Đại học Tổng hợp Hà Nội và Đại học Amsterdam) có thể phối hợp tổ chức 1 hội thảo quốc tế về vật liệu ở Hà Nội. Ý tưởng đó được giáo sư Franse nhiệt tình ủng hộ. Bởi lẽ là trường ĐH Tổng hợp Amsterdam và ĐH Tổng hợp Hà Nội, đến thời điểm đó, đã có hơn 10 năm hợp tác khoa học trong khuôn khổ dự án vật lý nhiệt độ thấp (VH-13). Kết quả là hàng chục bài báo đồng tác giả của cả 2 phía đã được công bố ở các tạp chí khoa học trên thế giới. Ngoài ra, tôi còn biết, các cán bộ ở Viện Khoa học Việt Nam và các trường ĐH Bách khoa Hà Nội, trường ĐH Sư phạm Hà Nội và nhiều nơi khác ở Việt Nam đã có nhiều kết quả nghiên cứu được công bố, trong đó có nhiều bài báo là đồng tác giả với các đối tác nước ngoài như Pháp, Thụy Điển, Cộng hòa Liên bang Đức, Liên Xô (cũ), … Với thực tiễn như vậy, chúng tôi cho rằng, Việt Nam có thể chủ trì phối hợp với các đối tác nước ngoài tổ chức 1 hội thảo quốc tế với tên gọi là: Hội thảo quốc tế về khoa học vật liệu (Interational Workshop on Materials Science). Đề xuất tổ chức 1 hội thảo quốc tế ở Việt Nam được trao đổi với giáo sư Nguyễn Văn Hiệu. Giáo sư hoàn toàn ủng hộ và đứng ra chủ trì tổ chức. Hội thảo được tổ chức cách đây 17 năm, từ ngày 15 đến 26 tháng 10 năm 1990. Các cơ quan tổ chức hội thảo là:

• Chương trình quốc gia về vật lý (Thụy Điển). • Trung tâm nghiên cứu KH quốc gia (Pháp). • Trường Đại học Amsterdam (Hà Lan). • Trung tâm nghiên cứu khoa học Quốc gia (Việt Nam). • Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. • Hội thảo được sự tài trợ thêm của: • UNESCO. • Trung tâm Quốc tế về Vật lý Lý thuyết Trieste (Ý). • Bộ hợp tác phát triển Hà Lan.

Nên nhớ rằng, vào thời điểm cuối những năm 80 của thế kỷ trước công nghệ thông tin ở trong nước chưa phát triển, việc trao đổi với các giáo sư,

9

người tổ chức nước ngoài, chủ yếu thông qua điện tín và fax. Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu cùng với tiến sĩ Bekker với tài nghệ tổ chức của mình đã trao đổi và mời được hơn 20 nhà khoa học nổi tiếng ở nước ngoài với các báo cáo có giá trị tham dự hội thảo. Tại hội thảo các nhà khoa học quốc tế cũng thấy được lực lượng khoa học về vật liệu Việt Nam khá phong phú và có nhiều ý tưởng sáng tạo đạt trình độ cao thông qua gần 100 báo cáo khoa học được trình bày. Cũng trong hội thảo này, ý tưởng thành lập cơ sở đào tạo quốc tế về khoa học vật liệu được hình thành và trao đổi trong Hội đồng quốc tế tổ chức hội thảo. Hội đồng bao gồm các giáo sư: Nguyễn Văn Hiệu, tiến sĩ Bekker (Hà Lan), giáo sư Ammerlaan (Hà Lan), giáo sư Nguyễn Quí Đạo (Pháp), giáo sư Đào Vọng Đức, giáo sư Franse (Hà Lan), giáo sư Hassel Green (Thụy Điển) và giáo sư Thân Đức Hiền. Tất cả thành viên trong Hội đồng đều thống nhất và xúc tiến việc thành lập 1 Trường đào tạo quốc tế về khoa học vật liệu ở Việt Nam. Đề xuất này được phía Hà Lan (TS Bekker) đứng ra chủ trì vận động các nhà khoa học ở Pháp, Thụy Điển, Anh, Đức tham gia. Về phía Việt Nam, chúng tôi đã trình Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đề án thành lập trường. Đầu tháng 10/1990 Bộ trưởng Trần Hồng Quân đã có thư gửi Bộ trưởng Phát triển Hà Lan TS. Pronk, đề nghị hợp tác khoa học giữa 2 Bộ, trong đó đề án khoa học vật liệu được xếp thứ 1 trong số 7 đề án của Bộ Giáo dục và đào tạo mong muốn hợp tác với Hà Lan. Để có được sự đồng ý của chính phủ Hà Lan về hợp tác với Việt Nam, tôi biết, các bạn Hà Lan trong đó có ông Peter de Goeje đã có nhiều hoạt động tích cực (xin xem bài của ông Peter de Goeje trong quyển sách này). Về phía Việt Nam sau khi được sự đồng ý của Bộ trưởng Trần Hồng Quân, chúng tôi cùng với đồng nghiệp (PGS. Nguyễn Xuân Chánh, GS. Nguyễn Phú Thùy, PGS. Nguyễn Đức Chiến, …) đã chi tiết hóa đề án trường quốc tế về khoa học vật liệu.

Có những vấn đề phía bạn đặt ra ở thời điểm đó là: - Đề nghị trường phải có tính độc lập, tự chủ và trực thuộc Chính phủ.

10

- Những vấn đề đào tạo, nghiên cứu ở trong trường là gì? Những đơn vị nào ở trong nước tham gia? - Tính quốc tế của trường thể hiện ra sao?... Chúng tôi, là những người được Bộ giao nhận nhiệm vụ soạn thảo đề án trường quốc tế về khoa học vật liệu đã trao đổi với các tập thể khoa học mạnh ở trong nước về khoa học vật liệu và đi đến thống nhất để trao đổi với phía hợp tác là: - ở Việt Nam, theo thông lệ, không có 1 trường nào là hoàn toàn độc lập cả. Việc trực thuộc Chính phủ là rất khó khăn trong việc xin các thủ tục thành lập. Trường là 1 đơn vị đào tạo, nên trực thuộc Bộ Giáo dục và đào tạo là thích hợp. Như vậy, ngoài việc có tài trợ của nước ngoài, Nhà nước Việt Nam thông qua Bộ Giáo dục và đào tạo sẽ hỗ trợ các hoạt động đào tạo, cơ sở vật chất, … - Chúng tôi biết dự án trường quốc tế này nếu được thành lập, phía các Đại học Hà Lan sẽ đóng vai trò chủ chốt về tài chính và nhân sự. Vì lẽ đó, chúng tôi đề nghị trước hết liên kết 2 nhóm đã có hợp tác với các Đại học Hà Lan về vật lý bán dẫn (trường ĐHBK HN) và Nhiệt độ thấp với chuyên môn chủ yếu về từ học và vật liệu từ (trường Đại học Tổng hợp Hà Nội). Đó là 2 đơn vị nòng cốt xây dựng trường. Ngoài ra, chúng tôi cũng đã liên kết với các nhóm khác ở trong nước. (Sau này có 14 nhóm ở Hà Nội và TP HCM hợp tác với Viện. Đó là mạng lưới hợp tác của Viện ITIMS).

- Về tính quốc tế của trường thể hiện ở các mặt sau: + Có sự tài trợ (chủ yếu) của nước ngoài về kinh phí hoạt động. + Có các giáo sư nước ngoài đến giảng dạy. + Có Hội đồng tư vấn quốc tế (7 giáo sư nước ngoài, 7 giáo sư Việt Nam) tư vấn, đánh giá về chương trình, chất lượng đào tạo và hỗ trợ việc hợp tác quốc tế. + Trường tiếp nhận các sinh viên nước ngoài vào học tập. + Tiến tới giảng dạy bằng Anh ngữ, học viên cao học có thể viết luận văn bằng Anh ngữ, …

11

Nội dung đề án của chúng tôi được Bộ Giáo dục và Đào tạo chấp thuận và đề nghị phía bạn ủng hộ và triển khai thực hiện. Tháng 5 năm 1992, Bộ Giáo dục và đào tạo Việt Nam đại diện là PGS. TS. Nguyễn Văn Thân, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ Bộ Giáo dục và đào tạo và Đoàn công tác xây dựng dự án Hà Lan mà đại diện là GS. TS. Popma đã ký biên bản ghi nhớ đồng ý thành lập Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu tại Hà Nội. Tháng 6 năm 1992 bản dự án (Project Document) Viện đào tạo quốc tế về khoa học vật liệu (ITIMS) được chỉnh sửa xong. Tháng 10 năm 1992 Chính phủ Hà Lan chính thức phê duyệt dự án thành lập Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu (ITIMS) ở Việt Nam. Như trên đã nói, nhờ sự nhiệt tình và hết lòng giúp đỡ Việt Nam của các bạn Hà Lan, mà cụ thể là tiến sĩ Bekker, giáo sư Franse, ông Peter de Goeje dự án ITIMS đã được Chính phủ Hà Lan phê duyệt. Ngay sau khi dự án được phê duyệt, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhanh chóng ra quyết định thành lập Trung tâm Quốc tế Đào tạo về Khoa học Vật liệu, trực thuộc Bộ Giáo dục và đào tạo. Vì lý do thủ tục hành chính, tên tiếng Việt đổi là Trung tâm, còn tiếng Anh vẫn để là Institute (Viện). Viết đến đây, tôi nhớ lại là mọi thủ tục hành chính thành lập ITIMS là do PGS. TS. Nguyễn Văn Thân và ông Võ Thế Lực (chuyên viên Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo) đề xuất và triển khai rất khẩn trương và được Bộ trưởng Trần Hồng Quân nhiệt liệt ủng hộ. Trung tâm trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo có nhiệm vụ chính là: - Đào tạo cán bộ có trình độ thạc sĩ (Master) và tiến sĩ (PhD) về khoa học vật liệu. - Tiến hành các nghiên cứu về khoa học và nghiên cứu ứng dụng các vật liệu cần thiết cho Việt Nam. - Hợp tác, liên kết với các tổ chức, các cơ quan, các nhà khoa học trong và ngoài nước trong đào tạo và nghiên cứu về khoa học vật liệu. Từ ngày thành lập đến nay, ITIMS đã thực hiện tốt các nội dung hoạt động theo quyết định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về đào tạo, nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế. Nhân dịp 15 năm ngày thành

12

lập, xin cung cấp một số thông tin cho các bạn đọc, nhất là các bạn trẻ và các thế hệ nối tiếp xây dựng ITIMS. Chúc ITIMS ngày càng phát triển. GS. TSKH. Thân Đức Hiền

13

14

The long way to ITIMS. Peter de Goeje

(In March 1990 the Dutch minister for Development Cooperation, Jan Pronk, took the decision to enlarge the possibilities of universitary cooperation projects with Vietnam. Since 1983 only three projects received a modest amount of money from the Dutch government. Funding of other projects were stopped in that year. The reason was that the Dutch government joined an international boycott of Vietnam because of the so-called “ violation of the Cambodian sovereignty by Vietnamese armed forces. In 1990 most troops were back in Vietnam. The cooperation could start again… To understand the story one should know that the Dutch minister of Development Cooperation is working under the minister of Foreign Affairs. In case of political sensible questions, the minister of Foreign Affairs can overrule his colleague). In the summer of 1990, I was invited to participate in a discussion at the ministry of Foreign Affairs in The Hague about new projects to be set up in Vietnam. Before the meeting I talked with Frans Bekker from the Laboratory of Physics of the University of Amsterdam. We decided that I would propose ‘ materials science’. One of the arguments to start with materials science was the existing cooperation between the University of Hanoi and the University of Amsterdam in that field. It was a cooperation which has continued on a small scale with own means by Amsterdam and Hanoi for about eight years. The representatives of the ministry accepted the idea and approval was given to ‘ identify’ a project on materials science. Frans Bekker and I went to Hanoi. The visit took place during the time when the first International Workshop on Materials Science was held, at the end of October and the beginning of November. In some way it was a historical visit: it marked the end of a period of isolation. A few years earlier, the civil servant of the Dutch ministry of Foreign Affairs who was responsible for all universitary cooperation

15

projects with developing countries, said to me: ‘ I am sorry, but for us Vietnam is a “white spot” on the map’….. From that moment on I called him “White Spot”. In December, after we returned from Vietnam, I sent the proposal for materials science to the ministry, to the “White Spot”-civil servant who was still in power. In January and February I phoned White Spot a few times and asked whether he had read our proposal. He said he was very busy but promised to answer soon.

(Who is Peter?everyone knows)

At the beginning of March I could no longer stand this silence. I called to White Spot and asked him what was going on. He then told me that Foreign Affairs had objections. They believed that the project would strengthen the political position of the Vietnamese government. Moreover they felt a risk for military applications. White Spot lowered his voice: ‘ I can say you in confidence that we do not agree with that point of view, but Foreign Affairs has the last say in this case’. ‘What are you going to do?’ I asked him. ‘ You sent us to Hanoi, you even wrote an official letter to my university that the project idea was accepted’.

16

‘I am sorry’ said White Spot, ‘ but I cannot do anything’ . During the next weeks, Frans and I phoned several times with the office of minister Pronk to get more information. Without success. The secretary of Pronk did not see any solution. But at the beginning of June it changed. The secretary let us know that a compromise had been made with Foreign Affairs: The leaders of the Universities of Amsterdam and Twente should go to Foreign Affairs to give arguments why the project would not lead to any military application and why the project will not strengthen the position of the Vietnamese government. After this discussion Foreign Affairs would agree with the project. This whole procedure would enable Foreign Affairs to approve the project without losing face. In the early morning of June 17 two cars went to the Hague. One from Twente with prof Theo Popma, rector of the University of Twente and a second from Amsterdam with JanKarel Gevers, president of the Board of the University of Amsterdam, prof Jaap Franse and me. I still remember the mobile telephone between the two chairs in the front of our car. At that time a miracle of technology. At the Ministry we were received by mr van Tooren, head of the Department of Asia and Oceania. He opened the meeting with an analysis of the political situation in South East Asia: ‘ Although Vietnam has withdrawn nearly all its troops from Cambodia, it still blocks free elections in that country. Under these circumstances we do not like to participate in structural assistance to Vietnam. This project is in our opinion an example of that kind of support. We think more about projects like environmental science or economy’. He explained: ‘these last projects would generate an impulse for political reform in Vietnam’. I did not expected this blunt tone because we were told that the meeting would have merely a ceremonial character. JanKarel Gevers knew the language which should be used in these circumstances and answered: ‘ I understand your point of view, but I can reassure you that universitary cooperation between the Netherlands and

17

Vietnam always has been and will be a cooperation between scientists. Both governments have little to do with the cooperation. Besides, the dialogue between these scientists is much more interesting for both sides than the, in my opinion non-existing, strengthening of the Vietnamese government’. After Gevers, Jaap Franse gave a short overview of the project and of the possible advantages for the society. As an example he mentioned that ‘ the development of new magnetic materials could lead in the future to efficient and cheaper generators. One should not exclude that this will result into more generators in the countryside and to electricity supply to areas, excluded from electricity until now’. Mr van Tooren nodded. ‘ I understand that you would like to say that the societal impact might be bigger than the exchange of ideas between economists or social scientists?’ Franse looked with a smile to van Tooren, and said: I can not overlook the importance of relations between those scientists, but I do know the potentials of materials science’. The words of Franse remembered me to the years 1979-1982. At that time the ‘ low temperature physics’ project at Hanoi University was considered by the Dutch government as “ non-humanitarian”. And one of our argument against that opinion was also the ‘ electrification of the rural areas’. Van Tooren continued: ‘ Another serious problem is that the project might generate military applications’. Now Theo Popma took the floor: ‘ I am rector of a Technical University. Our main concern is technological applications. I can tell you that it is a very long road to come from research to a first prototype and from a prototype to production. This project still should start. I do not think that production-ready applications are possible within thirty years’. Nobody said something about the contradiction between the remarks of Franse and Popma. While Franse believed that useful applications could be expected, Popma was speaking about the very, very far future.

18

It seems to me that Franse understood it and would avoid possible remarks because he came up with a new issue: ‘ An international Advisory Board will be formed. This Board will follow the main lines of education and research. Each year a meeting is planned during which the results and planning will be evaluated. Members of the Board are scientists from the Netherlands, France, England, USA, Sweden. The Board can advise the institute at any time it thinks that is appropriate’. The meeting ended with the promise of van Tooren said that he would take our arguments into account and would let us know the final decision. For me it was a strange meeting, but I thought that it was part of a game we had agreed upon earlier. At the end of July, more than one month after the meeting, I phoned with the office of Pronk to ask whether a final decision about materials science had been taken. The lady I got at the line did not knew about it, but she remembered that a few days ago minister Pronk had sent a letter to his colleague Tran Hong Quan. I asked whether she could say something about the contents, but that was not possible she said. I phoned straight away to Vo The Luc, working at the department of International Relations of the Ministry of Education and Training. I knew Luc already for many years. I asked him whether he had seen the letter. ‘ Yes’ said Luc, ‘I just got it from prof Quan. He would like to get my advise what we should answer’. He continued: ‘ It is a positive letter, I like to hear your opinion. I will put it on the fax for you’. A few minutes later I had the letter in my hands. It was an answer on a earlier letter of Quan of half a year ago in which he proposed seven new projects. I knew that letter: Quan had given to ‘materials science’ the highest priority. On the first page I read that Pronk agreedto finance five projects, that was indeed positive. But the bad news came on the second page. One project with the title: ‘introduction of new education methodologies’ was refused. Pronk wrote: “the introduction of new methodologies in higher education is a field which I regard as less important in the context of

19

cooperation between Dutch and Vietnamese universities”. I could not understand how he came up with that idea. Education in Vietnam at that moment was in my eyes mainly a process where a teacher read his own lecture note in front of a class of students. The students wrote it down and learned the text afterwards by heart. But the very last sentence of the letter materials science was for me a shock: “ the possibility of undertaking some form of cooperation in the field of materials science is a matter on which a decision is still pending”. I felt betrayed. What had been the sense of our meeting in June? All efforts for nothing? I phoned again with Luc. Indeed, he had noticed the sentence about materials science, but still considered the letter as positive. ‘ We got five projects out of seven, and materials science still unclear’. Perhaps I made some angry noises, because Luc said: ‘ Is it not dangerous for the other five projects to continue to press on materials science? Perhaps by doing so we lose these projects?’ I did not see that risk. I still could not believe that our visit to the Hague was for nothing. I said to Luc: I will try to find out why the letter has been written in this way’. ‘ OK’, Luc said, ‘ we will not answer to Pronk. I will wait on your information’. The following weeks I tried in vain to get contact with Pronk. Anyhow, it was clear that the struggle inside the ministry of Foreign Affairs was not yet over. But on September 19, Pronk let us know that Foreign Affairs had decided, as he formulated it, “not to stop the project any longer”. The next morning I called White Spot and asked him when we could go to Hanoi for the final formulation of the project. He told me that we should wait on the “Identification Memorandum”. In civil-servants-language abbreviated till “ IDMO”. I did not knew what a IDMO was, I thought a formality, just some lines on a sheet. But White Spot explained me that an IDMO is a judgment about a project. Each project to be carried out in an developing country should be examined by the local

20

embassy whether it is relevant for that country, in this case Vietnam. It was the task of the Dutch embassy in Bankok to write the IDMO, because the embassy in Hanoi was closed some years earlier. The embassy would check the project again on its usefulness for the society, even after all the discussions in the Netherlands. Again problems, I feared. And that was right. Some people at the embassy, who did not like the project, succeeded to delay the writing of the IDMO for six months. In April 1992 Theo Popma, Frans Bekker finally were allowed to visit Hanoi to elaborate the proposal. But the ministry of Foreign Affairs has a new condition:, probably initiated by the embassy in Bangkok: the project should have a clear ‘spin-off’ : The applied research should lead, with a great probability, to the set up of small industries . To check whether this condition could be fulfilled, White Spot has contracted an economist to join us. He was asked to write a report about the possible ‘ off-spin’. The project would only be approved when his report was positive. Even after so many discussions in the Netherlands, it seemed suddenly be forgotten that applications were only likely in a very far future. And that the chance on the establishment of small industries, using the technology from ITIMS, was nearly zero within the next period of ten years. Furthermore, Foreign Affairs asked an economist who has no knowledge about the technology of ITIMS to make a report about the “spin-off” of ITIMS. This man understood what he had to do, to write a positive report. And he did it. White Spot got his report and we our project….

Hanoi December 2007

21

ITIMS

N¬i khëi nguån cña nh÷ng ý t−ëng míi GS.TSKH. Nguyễn Phú Thuỳ, Viện ITIMS

Tôi có may mắn và vinh dự được tham gia vào Trung tâm ITIMS (nay gọi là Viện ITIMS) ngay từ những ngày đầu thành lập. Bộ trưởng Bộ GD và ĐT ra quyết định thành lập Trung tâm này ngày 17-12-1992 như một cơ sở đào tạo sau đại học trực thuộc Bộ. Đây thực sự là một mô hình đào tạo mới vì vào thời điểm đó, ở nước ta hiếm thấy một cơ sở độc lập chỉ thuần tuý đào tạo trên đại học và nghiên cứu khoa học. Mục tiêu đào tạo của Trung tâm tập trung vào một lĩnh vực “nóng” trên thế giới nhưng còn rất mới mẻ ở Việt Nam là Khoa học Vật liệu, mà chủ yếu là Vật liệu Điện tử. Cơ sở này phải có tính chất “quốc tế” với nghĩa là để thu hút sự tài trợ của phía Hà Lan và sự giúp đỡ quốc tế khác và phải đào tạo được các thạc sĩ và tiến sĩ có chất lượng cao. Để thực hiện được cả ba mục tiêu mới mẻ này, ITIMS đã phải sáng tạo hàng loạt các cách làm mới và đưa vào chương trình đào tạo và nghiên cứu của mình hàng loạt điểm mới.

Về mặt tổ chức, ITIMS ngay từ đầu đã có một chiến lược dài hạn cho nhiều năm. Chiến lược này một mặt dựa vào kế hoạch phát triển khoa học

22

công nghệ của nước ta, một mặt dựa trên khả năng giúp đỡ trong chương trình hợp tác với các nước đang phát triển của phía Hà Lan (do cơ quan NUFFIC quản lý). Đề án xây dựng Trung tâm ITIMS là một kế hoạch gồm 3 giai đoạn, mỗi giai đoạn kéo dài 4 năm. Dựa trên kế hoạch này, lúc đầu việc đào tạo của ITIMS trông cậy vào hệ thống mạng lưới các phòng thí nghiệm (PTN) “phối thuộc” gồm 14 nhóm các nhà khoa học tại các trường đại học và viện nghiên cứu ở cả Hà Nội lẫn ở thành phố Hồ Chí Minh. Tiếp đó, sau khi hoàn thành toà nhà riêng của mình tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, ITIMS sẽ trở thành một cơ sở tự chủ hơn nhưng vẫn luôn là một Trung tâm mở. Kế hoạch này cũng dự kiến mỗi năm sẽ đạo tạo 4 nghiên cứu sinh (NCS) trong chương trình “phối hợp” (sandwich) và một số NCS “song song” (parallel) sao cho đến cuối đề án, sẽ có độ 20 cán bộ khoa học chủ chốt. ITIMS không chỉ hoạch định chương trình đào tạo tiến sĩ cho mình, mà còn có kế hoạch ngay từ đầu đào tạo các kỹ thuật viên cho việc đảm bảo kỹ thuật của Trung tâm. Đây là một điểm quan trọng mà ITIMS đã thực hiện rất thành công. Biên chế hành chính của ITIMS rất gọn nhẹ, một người làm nhiều chức năng và có chế độ giao ban thường xuyên. Điều này được thực hiện rất tốt ở đây vì ITIMS đã duy trì được mối quan hệ giữa các thành viên của mình trong không khí rất hoà thuận và thân thiết. Một đồng nghiệp nhiều năm của ITIMS gọi đây là “Văn hoá ITIMS”. Nếu như với các nhà khoa học trong nước, ITIMS mở rộng cánh cửa hợp tác thông qua mạng lưới các PTN phối thuộc thì trong Quan hệ quốc tế, ITIMS ngay từ đầu không chỉ hạn chế hợp tác với hai “đối tác chiến lược” ở Hà Lan là Trường Đại học Tổng hợp Amsterdam và Trường Đại học Tổng hợp Twente mà còn thiết lập quan hệ khoa học của mình thông qua một Hội đồng Tư vấn Quốc tế (IAB: International Advisory Board), đứng đầu là giáo sư Jaap Franse, nguyên hiệu trưởng trường Đại học Tổng hợp Amsterdam. Hội đồng bao gồm 14 giáo sư có tiếng từ nhiều nước cả ở châu Á lẫn châu Âu. Lúc đầu chúng tôi thấy cách làm này thật vất vả và tốn kém vì mỗi năm phải tổ chức một cuộc họp giữa ban Giám đốc và các Chủ trì đề án hợp tác ITIMS phía Hà lan (các ông F.F. Bekker,

23

P. de Goeje và J. Holleman) với các thành viên của IAB hoặc tại VN hoặc tại Hà Lan. Nhưng càng về sau càng thấy các “ông thợ da” của Hội đồng này đã thực sự tụ hội với nhau trong những cuộc gặp gỡ này để thành một “Gia Cát Lượng” giúp chúng ta trong việc sáng suốt hoạch định các công tác đào tạo và nghiên cứu. Không những thế, bản thân các giáo sư đó cũng nhận NCS của ta, tạo cơ hội cho các chuyến thực tập của cán bộ, giúp mua sắm máy móc hoặc tặng nhiều tài liệu quý. Việc ITIMS có một Hội đồng Tư vấn Quốc tế cũng là một cách làm khá độc đáo vào thời điểm đó. Có lẽ những cái mới nhất của ITIMS nằm ở chương trình đào tạo và các hướng nghiên cứu của nó. Tôi còn nhớ mãi thời kỳ những năm 1992-93, là thời kỳ Ban Giám đốc ITIMS cùng các đồng nghiệp quốc tế hoạch định chương trình đào tạo Cao học của mình. Giáo sư Theo Popma, hiệu trưởng Trường Đại học Tổng hợp Twente, đề nghị nên đưa vào chương trình này một môn học gọi là modeling (mô hình hóa). Trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng tư vấn IAB tại Hà nội, chúng tôi thảo luận khá nhiều về khái niệm và nội dung của môn học còn quá mới mẻ này đối với các trường đại học Việt Nam, nhưng mãi mà không ngã ngũ. Mọi người bèn quyết định fax sang Hà Lan để hỏỉ ý kiến Gíáo sư Popma. Gíáo sư đã fax trả lời ngay với một vài dòng định nghĩa rất ngắn gọn nhưng vẫn rất trừu tượng đối với chúng tôi! Chỉ sau đó nhiều tháng khi chúng tôi tiếp xúc thêm với các nhà khoa học nước ngoài và các đồng nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực này, đặc biệt là Gíáo sư Nguyễn Văn Liễn, Gíáo sư Nguyễn Mạnh Đức, Giáo sư Phạm Khắc Hùng..., nội dung môn học này của ITIMS mới được hình thành cụ thể. Giờ đây, modeling đã được giảng dạy và nghiên cứu ở khắp các trường, các viện trong nước trong nhiều lĩnh vực. Cũng chính tại ITIMS, PGS Lê Viết Dư Khương đã lần đầu tiên giảng dạy phần mềm MATLAB cho các học viên cao học ngay từ những năm 1994-1995. Tôi còn nhớ trong thời gian làm việc tại Hà Lan theo chương trình ITIMS vào năm 1996, các đồng nghiệp ở Amsterdam đã đề nghị anh chuyển sang dạy phần mềm MAPLE như họ đang làm. Tuy nhiên anh Khương đã thuyết phục được các bạn Hà Lan “chiều ý” mình

24

và tiếp tục nhiều năm dạy MATLAB tại ITIMS. Phần mềm này ngày nay đã được giảng dạy và sử dụng rất rộng rãi ở nước ta. ITIMS cũng đầu tư cho mình từ rất sớm một mạng LAN với một dàn máy tính AT386 mạnh đi kèm với hai PTN thực tập điện tử cơ sở và thực tập ghép nối (interfacing) mà cả những cơ sở chuyên dạy về Điện tử-Viễn thông thời đó cũng phải mơ ước! PGS Trần Quang Vinh, ThS Vũ Anh Minh, và KS Nguyễn Văn Hoàng cùng các chuyên gia Ben Bruidegom và Erric Henes đã phối hợp vô cùng ăn ý để thực hiện những công việc này. Việc gắn liền học lý thuyết kết hợp với thực hành không chỉ được thực hiện trong các môn tin học và điện tử cơ sở mà còn rất được nhấn mạnh trong các môn học về khoa học vật liệu. Với sự giúp đỡ của các Thầy trong các phòng thí nghiệm phối thuộc, một loạt các bài thực tập có chất lượng về hoá vật liệu, vật lý chất rắn, khoa học vật liệu và công nghệ chế tạo vật liệu đã được xây dựng rất công phu và tạo hứng thú học tập và nghiên cứu cho các học viên trong chương trình cao học của ITIMS. Về giáo vụ, ITIMS ngay từ đầu đã chú trọng khâu tuyên truyền tuyển sinh từ nhiều nguồn khác nhau, thực hiện cẩn thận việc in ấn chương trình và các tài liệu học tập. ITIMS cũng đã mạnh dạn khuyến khích sinh viên viết luận văn tốt nghiệp bằng tiếng Anh. Ngày nay tại nhiều cơ sở đào tạo trong nước, viêc này cũng đã trở thành phổ biến. Trong việc xây dựng các thiết bị nghiên cứu của mình, ITIMS tập trung rất mạnh vào việc xây dựng một phòng sạch (clean room) có diện tích trên 100m2, với những thiết bị ngoại vi và các máy móc bên trong khá đồng bộ. Phòng sạch này được khánh thành cùng với toà nhà ITIMS năm 1997, đã làm cho ITIMS trở thành cơ sở hàng đầu trong nghiên cứu các vật liệu bán dẫn và các sensor. Cũng chính nhờ có phòng sạch mà ITIMS đã đi đầu, thông qua 3 đề tài khoa học do Bộ GD và ĐT tài trợ, trong việc nghiên cứu về các hệ vi cơ điện tử (MEMS) một lĩnh vực còn rất mới mẻ ở Việt Nam lúc đó. Ngày nay, MEMS đã được nghiên cứu cả về thiết kế chế tạo lẫn các ứng dụng tại nhiều cơ sở khác ở nước ta. Về phương diện vật liệu từ, ITIMS đã đầu tư cho một từ kế VSM và tự xây dựng một hệ từ trường xung với từ trường kỷ lục trên 20 Tesla. Nhiều công trình

25

nghiên cứu màng mỏng từ đơn lớp và đa lớp cũng được khởi nguồn từ những thiết bị ở ITIMS. Một giáo sư ở Trung tâm Khoa học và Công nghệ Quốc gia, người đã gắn bó nhiều năm với ITIMS, nói với tôi là ITIMS đã ra đời vào đúng thời điểm khi chúng ta rất cần phát triển ngành khoa học vật liệu và nó đã giúp các nhà khoa học Việt Nam vượt qua những khó khăn ban đầu. Anh cũng nói rằng các hội nghị IWOMS’95 và IWOMS’99 do ITIMS tổ chức thực sự là những đóng góp rất có giá trị cho giới khoa học nước ta. Cách đánh giá đó có phần ưu ái với ITIMS. Tôi thấy cần phải bổ sung vào đánh giá này một điều là ITIMS đã thực hiện được các ý tưởng mới trong đào tạo và nghiên cứu của mình với sự ủng hộ của bao người. Bộ GD và ĐT, đặc biệt vụ Sau Đại hoc (GS Phạm Sĩ Tiến) và vụ Quan hệ Quốc tế (GS Trần Văn Nhung và KS Võ Thế Lực), Ban giám hiệu Trường Đại học Bách khoa và Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (đặc biệt là GS Hoàng Trọng Yêm, nguyên hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và PGS Nguyễn Xuân Chánh, nguyên viện trưởng viện Vật lý Kỹ thuật của Trường) cùng rất nhiều các Thầy và các nhà khoa học ở các cơ sở đào tạo và nghiên cứu về Vật lý, Hoá học cả về thực nghiệm lẫn lý thuyết từ Bắc tới Nam đã đóng góp bao công sức để tạo dựng nên ITIMS. Đúng như Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu đã nói trong lễ kỷ niệm 10 năm ITIMS: “Mỗi người đều thấy ITIMS là của chính mình”. 15 năm đã trôi qua, ITIMS đã đào tạo hàng trăm thạc sĩ và nhiều chục tiến sĩ xuất thân từ ITIMS đã tốt nghiệp. Ngành Khoa học Vật liệu nước ta đã phát triển mạnh mẽ với nhiều cơ sở rất hiện đại khác ở các Trường Đại học và các Viện nghiên cứu. Đối với một nước đang phát triển và hội nhập quốc tế nhanh chóng như Việt Nam, đây là một điều tất yếu và rất đáng mừng. Tuy nhiên các thế hệ tiếp theo tại ITIMS vẫn tiếp tục làm việc với tinh thần “đốt cháy mình” cho sự nghiệp đào tạo và nghiên cứu khoa học và Viện ITIMS vẫn tiếp tục là nơi khởi nguồn của những ý tưởng mới!

Hà Nội, tháng 12 - 2007

26

Nhí l¹i héi nghÞ héi ®ång t− vÊn quèc tÕ lÇn thø nhÊt vµ lÔ tuyªn bè chÝnh thøc thµnh lËp itims

Trung tâm Quốc tế Đào tạo về Khoa học Vật liệu, tên tiếng Anh là International Training Institute for Materials Science – ITIMS, được thành lập theo Quyết định số 2960/TCCB ngày 17 tháng 12 năm 1992 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Chỉ một thời gian ngắn sau khi thành lập, theo đề nghị của Giám đốc Trung tâm, Bộ GD & ĐT đã phê duyệt danh sách Hội đồng Tư vấn Quốc tế (International Advisory Board – IAB) của ITIMS

bao gồm 14 thành viên, trong đó có 7 thành viên Việt Nam và 7 thành viên người nước ngoài, là những nhà khoa học có danh tiếng và các nhà quản lý liên quan chặt chẽ đến lĩnh vực khoa học vật liệu.

Sau 10 tháng với nhiều hoạt động hết sức phong phú, ngày 22 tháng 10 năm 1993, Lễ khai trương chính thức Trung tâm ITIMS và Hội nghị toàn thể Hội đồng Tư vấn Quốc tế (IAB) của ITIMS được long trọng tổ chức tại Phòng khách C1, trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Tham dự Lễ khai trương có Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo GS. TS Trần Hồng Quân, và sự hiện diện của nhiều Bộ, ngành, các cơ quan liên quan. Về phía Hội đồng Tư vấn Quốc tế, tham dự Hội nghị có 12 trên tổng số 14 thành viên, bao gồm:

PGS. TS Nguyễn Xuân Chánh, trường ĐH Bách khoa Hà Nội GS Đàm Trung Đồn, trường ĐH Tổng hợp Hà Nội GS. TSKH Đặng Vũ Minh, Trung tâm KHTN và CN Quốc gia TS Lê Quảng, Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường GS. TS Chu Phạm Ngọc Sơn, Trung tâm Phân tích, TP Hồ Chí Minh TS Phan Quang Trung, UB Kế hoạch Nhà nước GS. TS J. Fluitman, trường ĐH Twente, Hà Lan

27

GS. TS J.J.M. Franse, trường ĐHTH Amsterdam, Hà Lan GS. TS K.B. Garg, trường ĐHTH Rajasthan, Ấn Độ GS. TS D. Givord, PTN Louis Néel, Grenoble, Pháp GS. TS Nguyễn Quỹ Đạo, trường Trung tâm Paris, Pháp GS. TS A.F. Willoughby, trường ĐHTH Southampton, Anh.

GS. TSKH Phạm Sỹ Tiến, Bộ Giáo dục và Đào tạo, và GS. TS L. Hasselgren, ĐHTH Uppsala, Thụy Điển, do bận công tác đã không thể đến dự Hội nghị.

Tham dự Hội nghị còn có Ban Giám đốc (BGĐ) và các cộng tác viên của ITIMS.

Hội nghị đã nhất trí bầu GS. TS J.J.M. Franse, ĐHTH Amsterdam làm Chủ tịch Hội đồng. Theo bản Dự thảo Điều lệ, Hội đồng có nhiệm kỳ là 4 năm, và như vậy, nhiệm kỳ của Chủ tịch Hội đồng cũng không quá 4 năm. Hội nghị cũng đề nghị mỗi thành viên Hội đồng nêu đề xuất, kiến nghị liên quan đến Điều lệ IAB và gửi cho BGĐ ITIMS hoặc cho điều phối viên Dự án phía Hà Lan.

Hội nghị đã thảo luận về các chương trình nghiên cứu của ITIMS. Dự kiến chương trình nghiên cứu sẽ bao gồm 3 hướng: (a) nghiên cứu liên quan đến sản xuất, (b) nghiên cứu trong lĩnh vực vật liệu bán dẫn và (c) nghiên cứu trong lĩnh vực vật liệu từ.

Về nghiên cứu liên quan đến sản xuất, GS. TSKH Thân Đức Hiền, Giám đốc ITIMS đã trình bày những ý tưởng ban đầu, trong đó nhấn mạnh nghiên cứu phải gắn với sự phát triển của đất nước. Một số đề tài có thể phục vụ cho mục đích này là các vật liệu từ cứng, ferit, pin mặt trời và các sensor bán dẫn.

PGS Nguyễn Đức Chiến, Phó Giám đốc ITIMS trình bày về hướng nghiên cứu trong lĩnh vực bán dẫn. Hội đồng Tư vấn thảo luận và đồng ý về hai đề tài đề xuất: Đặc trưng điện tử các vật liệu bán dẫn bằng các phương pháp phổ và Phát triển công nghệ spin-on-glass (SOG) để chế tạo các linh kiện vi điện tử, sensor và pin mặt trời.

28

Hướng nghiên cứu về vật liệu từ tính do PGS Nguyễn Phú Thùy, Phó Giám đốc ITIMS trình bày. Hội đồng Tư vấn thảo luận và đồng ý về hai đề tài: Dị hướng từ và tương tác trong các hợp chất liên kim đất hiếm-kim loại chuyển tiếp và Màng mỏng từ ứng dụng trong ghi từ. Với mỗi đề tài trên đây, ITIMS sẽ tuyển 2 nghiên cứu sinh (NCS), một người theo chế độ phối hợp (sandwich formula), một người là nghiên cứu sinh song song (parallel). NCS theo chế độ sandwich có một nửa thời gian làm việc tại ITIMS, một nửa thời gian làm việc tại PTN nước ngoài, dưới sự đồng hướng dẫn của một giáo sư Việt Nam và một giáo sư nước ngoài. NCS theo chế độ parallel chủ yếu là làm việc tại ITIMS nhưng được sang nghiên cứu một thời gian ngắn (6 tháng) tại PTN nước ngoài hợp tác. Ngoài 4 đề tài nêu trên, Hội đồng cũng đồng ý tuyển một NCS về đề tài vật liệu siêu dẫn nhiệt độ cao.

Hội nghị thảo luận về việc xây dựng cơ sở hạ tầng và tòa nhà ITIMS. PGS Nguyễn Đức Chiến trình bày về vấn đề này. Tại thời điểm đó ITIMS được sử dụng một số phòng của trường ĐH Bách khoa Hà Nội, bao gồm: một Văn phòng với diện tích khoảng 40 m2, một phòng thực tập về tin học vật lý diện tích 40 m2. Một số thí nghiệm khác được đặt tại Viện Vật lý kỹ thuật và khoa Hóa.

Liên quan đến tòa nhà chính của ITIMS, Hội đồng Tư vấn khuyến cáo Ban Giám đốc cần sớm thành lập nhóm làm việc gồm các KTS Việt Nam và Hà Lan để thảo ra thiết kế và dự toán kinh phí. Lúc đó Ban Giám đốc ITIMS đã trình Chính phủ dự án xây dựng tòa nhà với kinh phí khoảng 280.000 USD. Hội đồng đề nghị một số điểm sau đây: nên xây dựng một tòa nhà nhỏ nhưng đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của một PTN hiện đại hơn là xây một tòa nhà lớn nhưng không đáp ứng những yêu cầu đó; dự toán kinh phí cần tính đến cơ sở kỹ thuật hạ tầng như phòng sạch, hệ thống điều hòa không khí v.v...

Ngày 23 tháng 10 năm 1993, Hội đồng Tư vấn Quốc tế tiếp tục làm việc. Sau khi nghe PGĐ Nguyễn Phú Thùy báo cáo về chương trình cao học của ITIMS, Hội đồng đã khuyến nghị cần thu hút sinh viên cao học

29

không chỉ ở Hà Nội, mà còn từ các địa phương khác, như Huế và Thành phố Hồ Chí Minh. Để làm được việc này, nên xuất bản cuốn sách giới thiệu chương trình đào tạo (Prospectus) và gửi đến các trường đại học, các viện nghiên cứu trong cả nước, thậm chí đến cả các trường trong khu vực. Hội đồng đề nghị Ban Giám đốc hoàn thành cuốn sách vào tháng Giêng năm 1994. Đồng thời, Hội đồng cũng đề nghị cho ra mắt Tờ tin vắn (Newsletter) của ITIMS, xuất bản bằng tiếng Anh hoặc song ngữ. PGĐ Thùy thông báo với Hội đồng là đã có 2 sinh viên Bangladesh xin được theo học cao học của ITIMS. Cần tìm các khả năng, bao gồm cả khả năng hỗ trợ tài chính, để xúc tiến việc này.

Khi thảo luận về phần thực tập môn Hóa học, Hội đồng thấy nội dung thực tập chưa được hiểu một cách rõ ràng, nhất là nội dung liên quan đến các phương pháp hóa nghiên cứu đặc trưng vật liệu. Hội đồng đề nghị các giáo sư Garg, Đạo và Luận trao đổi thêm về vấn đề này.

Hội đồng đã thảo luận kỹ nội dung đề xuất của các khối kiến thức cơ sở chuyên ngành và khối kiến thức chuyên ngành. Một số ý sau đây được các thành viên Hội đồng đề xuất. Do đặc điểm chương trình cao học của ITIMS là thực tập chiếm tỷ phần cao, Hội đồng đề nghị cần có hai cán bộ (kiêm nhiệm) phụ trách thực tập về khoa học vật liệu, một người phụ trách phần thực tập ở Đại học Tổng hợp, một người phụ trách phần thực tập ở Đại học Bách khoa. Cần soạn thảo nội dung chi tiết môn Phân tích vi cấu trúc. Môn Mô hình hóa cần được hiểu là mô hình hóa vật lý. Một câu hỏi được đặt ra cho Ban Giám đốc là liệu chương trình cao học của ITIMS có ảnh hưởng tích cực đến các chương trình đào tạo của các cơ sở khác ngoài ITIMS. Dự kiến đầu năm 1994 sẽ có thêm 2 nhóm các giảng viên Việt Nam sang Hà Lan để chuẩn bị bài giảng.

Một nội dung được thảo luận hết sức sôi nổi tại Hội nghị là việc tuyển nghiên cứu sinh cho ITIMS và nơi bảo vệ luận án. Trước đó, vào cuối tháng 6 đầu tháng 7 năm 1993, được sự đồng ý của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ITIMS đã tổ chức kỳ thi tuyển NCS khóa I và đã có 8 người trúng tuyển. Ngay trước Hội nghị của Hội đồng Tư vấn Quốc tế, các giáo sư Hà

30

Lan, những người sẽ là đồng hướng dẫn, đã gặp gỡ và phỏng vấn các NCS. Đánh giá của các giáo sư Hà Lan hoàn toàn khớp với đánh giá của các giáo sư Việt Nam. Vì Vậy, Ban Giám đốc ITIMS quyết định tuyển cả 8 NCS, trong đó 4 người là NCS phối hợp, 4 người là NCS song song. Các thành viên Hội đồng Tư vấn hứa sẽ cố gắng hết sức tìm kinh phí hỗ trợ cho các NCS song song để họ có thể có cơ hội nghiên cứu ở nước ngoài một thời gian, chẳng hạn 6 tháng.

Chủ đề được thảo luận hết sức sôi nổi, thậm chí có thể nói căng thẳng tại Hội nghị là việc NCS sẽ bảo vệ luận án Tiến sĩ ở đâu. Phía Việt Nam đề nghị là các luận án Tiến sĩ cần được bảo vệ ở Việt Nam, phía các thành viên nước ngoài đề nghị việc đó phải được tiến hành ở nước ngoài; mỗi bên đều có những lý do thuyết phục cho ý kiến của mình. Cuối cùng, Hội đồng đã đi đến nhất trí là 4 luận án sẽ được bảo vệ tại các PTN nước ngoài, 4 luận án còn lại sẽ được bảo vệ tại ITIMS.

Các vấn đề khác được thảo luận tại Hội nghị lần thứ nhất Hội đồng Tư vấn Quốc tế bao gồm: dự kiến danh sách thiết bị và kinh phí để mua thiết bị; hướng nghiên cứu triển khai về pin mặt trời tại Thành phố Hồ Chí Minh; nguồn kinh phí hỗ trợ lương cho cán bộ ITIMS; về xây dựng thư viện cho ITIMS và một số vấn đề về tổ chức.

Lời kết: Kỷ niệm 15 năm thành lập ITIMS, mỗi người chúng ta đều có cái gì đó (người nhiều, người ít) để nhớ, để tâm niệm. Người mới thì có thể viết ra hết, người cũ thì chỉ có thể chỉ có thể kể ra, viết ra một phần (nhỏ); do quên, hay do không có thời gian, hay do không đủ chỗ ... Thôi mỗi người viết một ít, kể lại một sự việc, góp lại thành cuốn sách, thế lại hay. Sách để các bậc tiền bối đọc, để nhớ, để cười; sách để thế hệ hôm nay đọc, để biết và xem có thể học được gì chăng; sách để các thế hệ mai sau đọc, như một phần lịch sử của Viện. Hôm nay, Viện ITIMS đã là một đơn vị tiên tiến của Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, là một Trung tâm Xuất sắc (Center of Excellence) của Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới thứ ba. Peter de Goeje nói với tôi: Hồi đó chúng ta liều thật, xây dựng ITIMS với quá nhiều tham vọng, may mà mọi việc đều diễn ra tốt

31

đẹp, những gì đạt được còn hơn cả những gì chúng ta tưởng tượng. Cũng có thể nói là may, nhưng đúng hơn phải nói là do công sức của các thế hệ thày và trò ITIMS.

Nguyễn Đức Chiến Nguyên PGĐ ITIMS

32

33

15 NĂM ITIMS NHỮNG NGÀY THÁNG ĐÁNG GHI NHỚ

PGS. TS. Nguyễn Đức Chiến

PGS. TS. Vũ Ngọc Hùng

Từ ngày 10 đến 30 tháng 10/1990 theo đề nghị của Bộ Hợp tác Phát triển Hà Lan, Đoàn khảo sát (Identification mission) bao gồm TS. F. Bekker và KS. P. de Goeje từ ĐH Tổng hợp Amsterdam đã sang thăm Việt Nam để nghiên cứu khả năng tăng cường năng lực đào tạo và

nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học vật liệu ở Việt Nam. Cũng trong thời gian này, từ 15 đến 26 tháng 10/1990, Hội thảo Quốc tế về Khoa học Vật liệu lần đầu tiên (IWOMS’90) đã được tổ chức tại Hà Nội. Đoàn khảo sát đã đưa ra một đề nghị được các nhà khoa học quốc tế và Việt Nam ủng hộ là thành lập một Trường quốc tế về khoa học vật liệu ở Hà Nội. Trong thư gửi Bộ trưởng Bộ Hợp tác Phát triển Hà Lan TS Pronk ngày 26/10/1990, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt nam GS Trần Hồng Quân đã khẳng định “Khoa học về vật liệu” là lĩnh vực ưu tiên hàng đầu trong số bẩy lĩnh vực khoa học đề nghị hợp tác với Hà Lan. Giai đoạn 1991 – 1992 là thời kỳ trao đổi, thảo luận để xây dựng Dự án (Project document). Nhiều chuyến viếng thăm Hà Lan của các nhà khoa học Việt nam và nhiều chuyến viếng thăm Việt Nam của các nhà khoa học Hà Lan đã được thực hiện. Sau nhiều lần trao đổi, tên của tổ chức

34

mới được thống nhất đề nghị là Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu (International Training Institute for Materials Science – ITIMS). Cuối tháng 4 đầu tháng 5 năm 1992 Bộ HTPT Hà Lan cử Đoàn công tác xây dựng Dự án C (Formulation Mission) sang Việt nam. Đoàn lần này bao gồm TS F. Bekker và KS P. de Goeje, ĐH Am sterdam, ThS Hoogland, Viện Kinh tế Rotterdam và GS TS Th. Popma, ĐH Twente. Ngày 7 tháng 5 năm 1992, Bộ GD và ĐT Việt nam, đại diện là GS TS Nguyễn Văn Thân, Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Đoàn công tác xây dựng Dự án Hà Lan, đại diện là GS TS Popma, đã ký Biên bản ghi nhớ đồng ý thành lập Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu tại Hà Nội. Tháng 6 năm 1992, Bản Dự án (Project document) Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu (ITIMS) đã được hoàn thành. Tháng 10 năm 1992, Chính phủ Hà Lan chính thức phê duyệt Dự án ITIMS. Ngày 17 tháng 12 năm 1992 Bộ trưởng Bộ GD & ĐT ký Quyết định số 2960/TCCB Thành lập Trung tâm Quốc tế Đào tạo về Khoa học Vật liệu và Quyết định số 2961/TCCB bổ nhiệm GS Thân Đức Hiền làm Giám đốc và PGS Nguyễn Đức Chiến, PGS Nguyễn Phú Thuỳ làm Phó Giám đốc Trung tâm. Vì lý do hành chính, có sự khác nhau giữa tên tiếng Việt (Trung tâm) và tên tiếng Anh (Institute = Viện). Như vậy, cùng với sự phê duyệt của Chính phủ Hà Lan và quyết định thành lập Trung tâm của Bộ GD và ĐT, giai đoạn thứ nhất 1992-1996 của Dự án ITIMS đã bắt đầu. Trung tâm ITIMS là một mạng lưới gồm 14 PTN phối thuộc, từ các cơ sở có truyền thống khoa học và hợp tác quốc tế của ĐH Tổng hợp Hà Nội, ĐH Bách khoa Hà Nội, Viện Khoa học Việt Nam, trong đó PTN Nhiệt độ thấp, ĐH Tổng hợp Hà Nội và PTN Vi điện tử, ĐH Bách khoa Hà Nội là hai nhóm hạt nhân. Ngay sau khi thành lập, Ban lãnh đạo Viện Vật lý Kỹ thuật đã tạo điều kiện cho ITIMS sử dụng phòng 201 C1, ĐH Bách khoa làm Văn phòng.

35

Theo đề nghị của Giám đôc Trung tâm, Bộ GD và ĐT đã phê duyệt danh sách Hội đồng Tư vấn Quốc tế (International Advisory Board – IAB) của ITIMS bao gồm 14 thành viên, trong đó có 7 thành viên Việt Nam và 7 thành viên người nước ngoài, là những nhà khoa học có danh tiếng và các nhà quản lý liên quan chặt chẽ đến lĩnh vực khoa học vật liệu. Từ ngày 13 tháng 1 đến 11 tháng 2 năm 1993, Ban Giám đốc ITIMS thăm và làm việc tại ĐH Amsterdam và ĐH Twente, là hai đối tác tác chính của ITIMS. Mục đích của chuyến đi là thảo luận chi tiết về chương trình Cao học và dự cuộc họp với các thành viên người nước ngoài của Hội đồng Tư vấn Quốc tế lần thứ nhất họp tại Amsterdam ngày 22 tháng 1 năm 1993, nhằm đúng ngày 30 Tết Âm lịch năm đó. Liên quan đến việc xây dựng toà nhà mới, trước tình hình cả hai trường Đại học Tổng hợp và Đại học Bách khoa Hà Nội đều sẵn sàng cấp đất cho ITIMS, Hội đồng đã phân tích những ưu điểm và nhược điểm của các phương án, cuối cùng đã đi đến khuyến cáo là nên xây dựng ITIMS tại ĐH Bách khoa Hà Nội vì lý do cơ bản là định hướng lâu dài của Trung tâm sẽ thiên về ứng dụng. Tháng 4 năm 1993, ITIMS cử đoàn cán bộ đầu tiên đi chuẩn bị bài giảng tại Hà Lan. Đoàn bao gồm GS Đàm Trung Đồn, PGS Nguyễn Xuân Chánh, PGS Lê Khắc Bình và PGS Phạm Luận. Cuối tháng 6 đầu tháng 7 năm 1993, thi tuyển nghiên cứu sinh khoá I của ITIMS: 8 người đã trúng tuyển. Ngày 11 tháng 8 năm 1993, ITIMS tổ chức thi tuyển cao học khoá đầu tiên. 22 trên tổng số 29 thí sinh dự thi đã trúng tuyển. Ngày 5 tháng 9 năm 1993, khai giảng lớp cao học ITIMS khoá đầu tiên. Ngày 22 tháng 10 năm 1993, Lễ khai trương chính thức Trung tâm ITIMS và Hội nghị toàn thể IAB đầu tiên được tổ chức tại Phòng khách C1, ĐH Bách khoa Hà Nội. Tham dự Hội nghị có Bộ trưởng Bộ GD và ĐT GS TS Trần Hồng Quân. GS TS J. Franse được nhất trí bầu làm Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Quốc tế của ITIMS. 15 tháng 3 năm 1994, nhóm nghiên cứu sinh kết hợp (sandwich PhD student) đầu tiên gồm 4 người đã sang Hà Lan.

36

19 tháng 5 năm 1994, khánh thành cơ sở mới của ITIMS tại phòng 400 nhà C10. Tham dự lễ khánh thành có bà M. Boot, Bí thư thứ nhất ĐSQ Vương quốc Hà Lan. 27 tháng 10 năm 1994, Hội thảo “Chuyển giao kiến thức và công nghệ trong lĩnh vực khoa học vật liệu – Quan hệ giữa Viện nghiên cứu và công nghiệp”. Hội thảo được tổ chức ngay trước ngày Hội nghị IAB (29, 29 tháng 10), có sự tham dự của TS Phạm Gia Khiêm, lúc đó là Phó Chủ nhiệm UBKH Nhà nước. 26 tháng 7 năm 1995, cao học khoá I bảo vệ luận văn tốt nghiệp. Từ 19 đến 21 tháng 10 năm 1995, ITIMS chủ trì tổ chức Hội thảo Quốc tế về Khoa học Vật liệu lần thứ hai IWOMS’95. Ngày 21 tháng 12 năm 1995 Lễ phát bằng Thạc sỹ cho các học viên khoá I (1993-1995). Từ 9 đến 18 tháng 1 năm 1996, Nuffic cử Đoàn đánh giá quốc tế Dự án ITIMS. Tháng 8 năm 1996 Văn bản Dự án (Project document) giai đoạn II (từ tháng 10 – 1996 đến tháng 10 – 2000) đã được hoàn thành. Tháng 3 năm 1997, Chính phủ Hà Lan phê duyệt Dự án ITIMS giai đoạn II. Ngày 22 tháng 10 năm 1997 Lễ khánh thành toà nhà ITIMS với tổng diện tích khoảng 2600 m2. Tháng 7 năm 1998, nghiên cứu sinh dạng phối hợp đầu tiên của ITIMS bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Asterdam (Hà lan). Ngày 2-4/11/1999, Hội thảo Quốc tế về Khoa học Vật liệu lần thứ 3 (IWOMS’ 99) do ITIMS chủ trì tổ chức tại Hà Nội. Ngày 17 tháng 12 năm 1999, ITIMS đón nhận bằng khen của Bộ trưởng Bộ Gáo dục và Đào tạo do có các thành tích xuất sắc trong xây dựng và phát triển Trung tâm. Tháng 9 năm 2000, hoạt động đào tạo sau đại học của Trung tâm ITIMS được thực hiện dưới sự chỉ đạo và quản lý trực tiếp của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội.

37

Tháng 6 năm 2001, nghiên cứu sinh dạng song song đầu tiên của ITIMS bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ở trong nước. Tháng 10 năm 2002, Trung tâm ITIMS tham gia mạng lưới trung tâm chất lượng cao (Center of Excellence) của Viện Hàn lâm thế giới thứ 3. Ngày 17 tháng 12 năm 2002, Trung tâm ITIMS kỷ niệm 10 năm thành lập. Tháng 10 năm 2003, Trung tâm ITIMS được tặng bằng khen của Bộ Khoa học và Công nghệ về thành tích tham gia tích cực chợ Công nghệ và Thiết bị Việt nam 2003. Tháng 11 năm 2003, Hội thảo Quốc tế Việt -Hàn lần thứ 2 về “Vật liệu tiên tiến và Công nghệ xử lý” đã được Trung tâm ITIMS chủ trì tổ chức. Tháng 2 năm 2004T, theo quyết định số 475/QĐ-BGD&ĐT của Bộ trưởng Bộ GD và ĐT, Trung tâm ITIMS được chuyển về trực thuộc Trường ĐHBK Hà nội. Tên gọi tiếng Việt của ITIMS được đổi là Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu. Tháng 3 năm 2004, Trường ĐHBK Hà nội chính thức tiếp nhận ITIMS. Như vậy, Viện ITIMS đã hội nhập hoàn toàn vào hệ thống tổ chức của Trường ĐHBK Hà nội. Tháng 4 năm 2004, Viện ITIMS chủ trì tổ chức hội thảo SEED -NET về “Vật liệu siêu dẫn nhiệt độ cao và ứng dụng” (WHISMAS’ 2004). Tháng 7 năm 2005, Viện ITIMS được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen về thành tích xuất sắc trong công tác, góp phần vào sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc. Tháng 10 năm 2005, Hội thảo Việt -Ý lần thứ nhất về “Quang tử và vật liệu nano” đã được Viện ITIMS chủ trì tổ chức. Trong năm 2005, nhóm Tin học của Viện ITIMS đã gặt hái nhiều thành công: cúp vàng hội chợ Techmart và giải thưởng vì lợi ích cộng đồng cuộc thi nhân tài đất Việt. Ngày 11 tháng 2 năm 2006, khai trương Phòng thí nghiệm nghiên cứu và phát triển công nghệ Vi cơ Điện tử (MEMS) tại Viện ITIMS. Tháng 10 năm 2006, nhân dịp 50 năm thành lập Trường ĐHBK Hà nội, Viện ITIMS phối hợp với Viện VLKT Trường ĐHBK Hà nội, Trường

38

Đại học Quốc gia Chung nam (Hàn Quốc), Trường Đại học Heidelberg (CHLB Đức), và trường Đại học Trento và Viện Quang Điện tử và Công nghệ nano (CH Ý), tổ chức Hội nghị Quốc tế về Vật lý Kỹ thuật. Tháng 6 năm 2007, nhóm Tin học của Viện ITIMS được trao giải thưởng về ý tưởng sáng tạo chủ đề an toàn giao thông, trong khuôn khổ ngày ý tưởng sáng tạo VID. Ngày 14 tháng 12 năm 2007, Viện ITIMS tổ chức kỷ niệm 15 năm thành lập(17/12/1992-17/12/2007).

39

40

15 n¨m ph¸t triÓn hîp t¸c quèc tÕ

T¹i viÖn itims TS. Phạm Thành Huy, TS. Nguyễn Phúc Dương

Theo quyết định số 2960/TCCB do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ký ngày 17 tháng 12 năm 1992, Trung tâm quốc tế đào tạo về khoa học vật liệu (ITIMS) được thành lập trong khuôn khổ hợp tác với các trường đại học Hà Lan và quốc tế với mục đích là thành lập một Trường quốc tế về khoa học vật liệu ở Hà Nội.

TS. Phạm Thành Huy TS. Nguyễn Phúc Dương

Từ giai đoạn hoạt động ban đầu, ITIMS đã xây dựng được mô hình hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và đào tạo với các trường đại học và viện nghiên cứu ở Hà Lan. Chương trình đào tạo và nghiên cứu của ITIMS đã được tham mưu xây dựng bởi một hội đồng tư vấn quốc tế bao gồm nhiều nhà khoa học danh tiếng và các nhà quản lý liên quan chặt chẽ đến lĩnh vực khoa học vật liệu, thông qua đó các thạc sĩ do ITIMS đào tạo sẽ được tuyển thẳng làm nghiên cứu sinh ở các trường đại học có uy tín ở các nước như Hà Lan, Đức, Pháp, Bỉ, Mỹ, Nhật, Hàn Quốc...

41

Trong giai đoạn mười lăm năm xây dựng và phát triển, ITIMS luôn đặt vấn đề hợp tác quốc tế là một trong những nhiệm vụ then chốt nhất. Trên phương diện hợp tác truyền thống với Hà Lan, ITIMS luôn giữ mối liên hệ chặt chẽ với ba trường đại học hàng đầu là Đại học Amsterdam (University of Amsterdam), Đại học kỹ thuật Twente (University of Twente) và Đại học kỹ thuật Delft (Delft University of Technology) trong các lĩnh vực đào tạo và nghiên cứu khoa học. Các hoạt động hợp tác quốc tế sau đó được mở rộng liên tục tới các nước có trình độ khoa học kỹ thuật tiên tiến và các nước trong khu vực. Bên cạnh việc các giáo sư, các nhà nghiên cứu và chuyên gia của những nước này hàng năm được mời đến ITIMS để giảng bài, để giới thiệu các hướng nghiên cứu mới, hỗ trợ về khoa học kỹ thuật, bảo dưỡng các thiết bị máy móc công nghệ cao, các nghiên cứu sinh của ITIMS đã được đào tạo theo mô hình kết hợp (sandwich), được đồng hướng dẫn bởi các giáo sư Việt nam và Quốc tế, một phần thời gian làm việc tại ITIMS, phần còn lại ở các phòng thí nghiệm nước ngoài. Cho đến nay đã có 12 nghiên cứu sinh của ITIMS được đào tạo theo hình thức nêu trên, đã bảo vệ thành công luận án và nhận học vị tiến sĩ ở trong và ngoài nước. Để xây dựng một môi trường đào tạo mang tính quốc tế, ngay từ năm 1995, ITIMS đã nhận những sinh viên nước ngoài đầu tiên đến thực tập tại ITIMS. Hàng năm luôn có từ 2 đến 3 sinh viên quốc tế từ các nước châu Âu và trong khu vực Đông nam á đến thực tập – nghiên cứu tại ITIMS (internship). Ngược lại, các học viên cao học của ITIMS, cũng có cơ hội nhận học bổng đến thực tập tại các đại học đối tác trong thời gian từ 3 đến 8 tháng. Đến năm 2004 ITIMS chuyển về trực thuộc trường Đại học Bách khoa Hà Nội với tên gọi mới là Viện Đào tạo quốc tế về Khoa học Vật liệu. Trong xu hướng hội nhập khẩn trương, từ năm 2000 đến nay các hoạt động hợp tác quốc tế của Viện ITIMS đã gắn chặt với các hoạt động hợp tác quốc tế nói chung của toàn trường. ITIMS đã trở thành một trong những điểm đến của các đoàn khách quốc tế đến thăm và làm việc với trường Đại học Bách khoa Hà Nội. ITIMS đã xây dựng các dự án nghiên cứu khoa học hợp tác quốc tế thông qua các dự án chung của trường Đại

42

học Bách khoa Hà Nội như chương trình hợp tác nghiên cứu với các Đại học đông nam á (SEED Net), dự án VLIR -HUT với các Đại học Bỉ, dự án DREAM với các Đại học Nhật Bản, dự án phòng thí nghiệm chung (Local Lab) với ĐH Quốc gia Chungnam, Hàn Quốc, dự án hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ nghị định thư Việt nam – Italia. Ngoài ra ITIMS còn là đơn vị tiếp nhận dự án chuyển giao công nghệ vi hệ thống cơ điện tử (MEMS) giữa Đại học Ritsumeikan, Nhật bản và trường Đại học Bách khoa Hà Nội thông qua nguồn vốn của NEDO-ODA. Hiện nay, với mục đích nâng cao chất lượng đào tạo và tiến tới quốc tế hóa chương trình đào tạo, ITIMS đang cùng với trường Đại học Bách khoa Hà Nội, xây dựng một dự án đào tạo cao học và nghiên cứu sinh theo mô hình kết hợp đào tạo với các trường đại học Hà Lan. Trong mô hình này, các học viên cao học và nghiên cứu sinh sẽ được đào tạo một nửa thời gian trong nước, một nửa thời gian ở các đại học đối tác theo một chương trình đào tạo mang tính quốc tế được xây dựng bởi các bên tham gia. Cùng với các dự án hợp tác nghiên cứu khoa học quốc tế, việc xây dựng thành công mô hình đào tạo kết hợp quốc tế sẽ đưa Viện ITIMS thực sự trở thành một Viện đào tạo quốc tế, đúng với ý nghĩa của nó, trong trường Đại học Bách khoa Hà Nội.

Các dấu ấn quan trọng trong hợp tác quốc tế của ITIMS

10/1992: Chính phủ Hà Lan chính thức phê duyệt dự án ITIMS. 17.12.1992: Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ký quyết định số 2960/TCCB thành lập Trung tâm Quốc tế Đào tạo về Khoa học Vật liệu (ITIMS). Đồng thời theo đề nghị của Giám đốc Trung tâm, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phê duyệt danh sách Hội đồng Tư vấn Quốc tế (International Advisory Board-IAB) của ITIMS bao gồm 14 thành viên, trong đó có 7 thành viên là người nước ngoài. 6/1993: Tuyển sinh ITIMS khóa I, 8 người trúng tuyển (4 người được chọn làm nghiên cứu sinh kết hợp).

43

27/10/1994: Hội thảo “ Chuyển giao kiến thức và công nghệ trong lĩnh vực khoa học vật liệu - Quan hệ giữa Viện nghiên cứu và công nghiệp ”. Hội thảo được tổ chức với sự tham gia của các thành viên của Hội đồng Tư vấn Quốc tế của ITIMS và TS. Phạm Gia Khiêm, lúc đó là Phó chủ nghiệm UBKH nhà nước. 10/1994: sinh viên quốc tế (Hà Lan) đầu tiên đến thực tập 2 tháng tại ITIMS. 19-21/10/1995: ITIMS chủ trì tổ chức Hội thảo Quốc tế về Khoa học Vật liệu lần thứ hai IWOMS’95. Hội thảo có sự tham gia của hơn 40 nhà khoa học quốc tế từ 9 quốc gia. 3/1997: Chính phủ Hà Lan phê duyệt dự án ITIMS giai đoạn II. 22/10/1997: Lễ khánh thành tòa nhà ITIMS với sự hiện diện của Đại sứ Hà Lan và Lãnh đạo Bộ GD & ĐT. 7/1998: nghiên cứu sinh dạng phối hợp đầu tiên của ITIMS bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Amsterdam (Hà Lan). 01/1998: ITIMS tham gia chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học Việt – Mỹ được tài trợ bởi quỹ khoa học quốc gia Mỹ. 4 nghiên cứu sinh của ITIMS đã sang thực tập tại Mỹ trong thời gian từ 2 đến 3 tháng theo chương trình này. 02-04/11/1999: Hội thảo Quốc tế về Khoa học Vật liệu lần thứ ba IWOMS’99 do ITIMS chủ trì được tổ chức tại Hà Nội. 6/2001: nghiên cứu sinh dạng song song đầu tiên của ITIMS bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ở trong nước. 10/2002: Trung tâm ITIMS tham gia mạng lưới trung tâm chất lượng cao (Center of Excellence) của Viện Hàn Lâm thế giới thứ 3. 2003: tham gia chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học quốc tế về khoa học và công nghệ Micro và Nano N (MINATEC) với các viện nghiên cứu và trường đại học Pháp. 11/2003: Hội thảo Việt - Hàn lần thứ hai về Vật liệu tiên tiến và Công nghệ xử lý đã được tổ chức tại ITIMS.

44

01/2004: GS. Prof. Ohsung Song Trưởng Khoa, Khoa Khoa học và Công nghệ Vật liệu, ĐH Seoul, Hàn Quốc đến thực tập và làm việc 1 tháng tại ITIMS(Professorship). 01/2004: ITIMS đăng ký xây dựng phòng thí nghiệm chung (Local Lab) với RECAM, Trường Đại học Quốc gia Chungnam, Hàn Quốc. 8-12/3/2003: Lớp học quốc tế (International School) Việt – Pháp về khoa học và công nghệ nano, trong khuôn khổ chương trình MINATEC, được tổ chức tại ITIMS. 7/2006: Triển khai dự án Nghị định thư giữa trường ĐHBK Hà Nội và ĐH Trento, Italia. 11/2/2006: Khai trương Phòng thí nghiệm nghiên cứu và phát triển Công nghệ Vi hệ thống - Cơ điện tử (MEMS) tại Viện ITIMS.

Các đối tác chính trong hợp tác quốc tế của ITIMS • Viện Van der Waals – Zeeman, Trường Đại học Amsterdam, Hà

Lan • Viện MESA, Trường Đại học kỹ thuật Twente, Hà Lan. • Khoa Công nghệ Hàng không, Khoa Điện tử Viễn thông và Công

nghệ thông tin, Trường Đại học kỹ thuật Delft, Hà Lan. • Phòng thí nghiệm Louis Néel CNRS, Pháp. • Phòng thí nghiệm Vật lý Bán dẫn, Grenoble, Pháp. • IRCE, Trường đại học Claude Bernaed Lyon 1, Pháp. • Ecole Centrale de Paris et de Lyon, Pháp. • Trường đại học Paris -Sud, Pháp. • Phòng thí nghiệm quốc gia “Brookhaven”, Mỹ. • Phòng thí nghiệm Ames, ISU, Mỹ. • Đại học Lingkoping, Thụy Điển. • Viện Vật lý thực nghiệm, Đại học kỹ thuật Vienna, Áo. • Đại học Oxford, Anh. • Viện Vật liệu, Southampton, Anh. • Katholieke University Leeuwen, Bỉ.

45

• Viện hàn lâm khoa học Trung Quốc. • Đại học Quốc gia Chungnam, Hàn Quốc. • Đại học Seoul, Hàn Quốc. • Đại học Osaka, Nhật Bản. • Đại học Kyushu, Nhật Bản. • Đại học Ritsumeikan, Nhật bản. • Đại học Dresden, Đức. • Đại học Chemnitz, Đức.

Hà Nội tháng 12/2007

46

ITIMS -15 Years of Development Professor Arthur Willoughby, Southampton University, UK

In writing this contribution as a member of the International Advisory Board of ITIMS since its inception in 1992, I first recall the International Workshop on Materials Science in Hanoi from October 15 – 26 1990, which was instrumental in leading to the formation of ITIMS two years later. This was my first visit to Vietnam, which made a big impact on me, and one that had a profound effect on me in supporting the establishment of an institute to champion the field of Materials Science in the country. I wrote in the Proceedings of the 1990 Workshop, in my Conclusions from the Semiconductor sessions as follows:- ‘The most important conclusions from the Workshop are, in my opinion, threefold. Firstly, contacts have been renewed and new ones established. The longstanding links between scientific institutions in Vietnam with those in France, Holland, USSR and other countries have been renewed, but others have been started which we hope will benefit all in the years to come. Secondly, we have had discussions of scientific problems over a very wide field, which after all was the main object of our meeting. Thirdly, we have had the opportunity to discuss research in Vietnam which has been a new experience for many of us, and a chance to see new research work on the spot.’ The establishment of ITIMS two years later was built on these contacts, and those of us on the International Advisory Board were fortunate

47

enough to experience the wonderful Vietnamese hospitality on a regular basis, when we attended Board meetings to discuss progress, give lectures, and assist in the assessment of students. Subsequent workshops in 1995 and 1999 gave a wider participation from scientists worldwide to join in scientific discussions in Hanoi. Many of us established new research links which in my case were with Le Hoang To, in Ho Chi Minh City, on solar cells, and with Dao Khac An, in Hanoi, on diffusion in semiconductors. Lasting friendships have also followed many of these initial contacts. The opening of the new ITIMS building was a major milestone, with its new facilities and equipment, and I congratulate you all in achieving the 15 years of development celebrated in this book. Materials Science is a core discipline in the development of much science, industry, environmental sustainability, and education, and we look forward to the future with confidence.

Southampton November 2007

48

49

H−íng VÒ T−¬ng lai PGS. TS. Nguyễn Xuân Chánh

“…Khi đã lớn mạnh, ta có nhiều điều kiện để suy nghĩ, hành động. Bản thuyết minh về dự án ITIMS có nhấn mạnh: trong công cuộc xây dung và phát triển, Việt Nam rất cần đến vật liệu do đó rất cần đào tạo cán bộ có trình độ cao về khoa học vật liệu để phục vụ cho đất nước Việt Nam…”. Lúc này đây, cả thầy và trò cần cùng nhau suy nghĩ ITIMS sẽ làm những gì để duy trì và phát triển mục tiêu đó?

15 tuổi - ừ nhỉ tháng năm trôi Nhại thơ Tố Hữu và lẫy kiều

Mười lăm năm có bấy nhiêu ngày

Mà xem quang cảnh đổi thay đã nhiều Tòa nhà mới dập dìu bạn trẻ Chữ ITIMS nét kẻ màu son Đã nghe khí thổi lên non

Nitơ đã chảy thành con sông dài Đã thấy máy trời tây mang lại Đã thấy hồn hiện đại bay cao

Các phòng vi tính như sao Website đã mở, truy vào thấy ngay Máy phún xạ mỏng, dày, nhiều lớp Từ trường xung choáng ngợp Tesla

Tủ vàng, phòng sạch nguy nga

50

Áo choàng mũ mão như là phi công Tinh vi từ kế mẫu rung

Từ dư, từ trễ, đường cong bão hòa Chu trình từ hóa vẽ ra

Câu thần lại mượn bút hoa vẽ vời Rằng trong hợp tác cơ trời

Bạn bè chung thủy có người Hà Lan Mỹ Âu lãng đãng bóng vàng

Á châu nay đã người sang người về Dạo tìm khắp chợ đồng quê

Chiêu hiền đãi sĩ, học nghề đổi trao Công trình nhiều kể xiết bao

Thạc sĩ, tiến sĩ tính vào vài trăm Trong làng vật liệu tương tầm

Nơi đây hoặc có giai âm chăng là Sen tàn cúc lại nở hoa

Mười lăm năm thành lập đông đà sang xuân Lời quê chắp nhặt đôi vần

Thầy trò cũng được chút phần mua vui

Hà nội tháng 11/2007

51

MEMORIES TOWARD HOPE Dojin Kim

Prof. School of Nanotechnology Chungnam National University, Korea

Since the lapse of time dims the memory of a man, I decided to recollect the beginning of our cooperation between Hanoi University of Technology (HUT) and Chungnam National University (CNU) using this opportunity of celebrating the 15th anniversary of ITIMS. Congratulations! It was Nov. 17, 2001 that I stepped on the ground of Vietnam for the first time at Noi Bai airport. The visit was the fruit of the working level contacts with Prof. Hoa and Trung in the International Affairs Office for the past months. I had a vague longing, maybe out of curiosity, for travels and as well a desire to communicate with people in the world. When pursuing my PhD in the United States, I enjoyed working with students from different countries. Thus, I would like to invite students from the world if I met such opportunity after my return. Fortunately I could foresee the near future policy of Korea at that time of accelerating communication and trade with other countries, and particularly with Asian countries. I like people who are sincere and diligent out of pride and had such prejudice about Vietnamese through the Vietnam War, so I chose Vietnam as the partner. Also I might in a sense need a payback to a guilty feeling about Koreans who unwillingly had to join the war and did something unpleasant as happen in all the battles. So our agreement became under test after the agreement signed on Nov. 19, 2001 between Vice Rector Prof. Banh Tien Long of HUT and Dean of the College Prof. Joo. The two key acting plans were the joint symposium and student exchange. Our cooperation was not limited to ITIMS, but in realistic sense, it was the dedicated partner. Actually it was my luck that ITIMS is located inside of HUT. The ITIMS is the most advanced research and education institute in the materials field in

52

Vietnam. It recruits the best students in Vietnam with a very high level semiconductor processing facilities.

Korea delegation participating in

the 2nd Vietnam-Korea Joint Symposium at Hanoi in 2003. Based on the agreement, we held the 1st Vietnam-Korea Joint Symposium in Daejeon in Nov. 2002. The 2nd and 3rd Symposiums were followed in 2003 and 2004 in Vietnam and Korea, respectively. During the period, I also had a chance to visit Hanoi to celebrate the 10th anniversary of the ITIMS in 2002 while the HUT members visited CNU for the 50th anniversary of CNU in 2002 and the 55th anniversary in 2007. We agreed then to hold the symposium biannually, and the 4th Symposium was held in 2006 jointly as a part of the 50th anniversary of HUT. So we now expect the 5th Symposium to be held at CNU in the coming year 2008. In the meantime, a couple of research cooperation was also made through the Local Lab program in 2004 and 2006 through the support of KOSEF in Korea. We hoped the trials to the foundation stone for a bigger and better one in future. In the side of student exchange, we agreed with regular and sandwich programs for Vietnam students’ guidance. At present, about 30 Vietnam

53

students are registered in CNU, and more than 10 students from ITIMS are pursuing the PhD course in the materials related field. My department already produced five Vietnamese PhD graduates. They are hardworking diligent people and quickly catch up the life in Korea. They publish many paper articles. The department of Materials in CNU has been doing very well to maintain its high rank, and the Vietnamese students play a major role for the department reputation. Although it was not very long, we have been doing quite well. I believe such good relationship relies on mutual benefits, which produce trust and in turn creates friendship. Should it be the key ingredient in the sister-university relationship? Using this opportunity I would like to express my sincere thanks for the labors towards the friendship to Prof. Hien, Prof. Chien, Prof. Huy at ITIMS and Prof. Hoa and Prof. Trung at the International Affairs Office, and other participants. Now we have the future to chase and decorate. I want to do this with hope. Again, I congratulate the 15th anniversary of ITIMS.

November 2007

54

55

Itims - mét c¬ së ®µo t¹o sau ®¹i häc tù kh¼ng ®Þnh m×nh

Nguyễn Năng Định Chủ nhiệm khoa Vật lý kỹ thuật và Công nghệ Nano

Trường ĐH Công nghệ, ĐH Quốc gia Hà Nội

Tôi nhớ rất rõ, tại IWOMS lần thứ I (Lớp học quốc tế về Khoa học Vật liệu) tổ chức ở Hà Nội cuối năm 1990, một trong những hoạt động hết sức nghiêm túc là Hội thảo về việc thành lập một Trung tâm quốc tế đào tạo về KHVL. Tại Hội thảo này hầu hết các nhà khoa học nổi tiếng trên thế giới, trong đó có GS Seraphin (Mỹ), GS Granqvist (Thuỵ Điển) - những người mà tôi quen biết từ năm 1987 đều ủng hộ ý tưởng của TS Bekker (Hà Lan) về việc thành lập ở Hà Nội một “ITIMS” nhờ tài trợ của chính phủ Hà Lan và một số nước chấu Âu khác.

Hai năm sau, vào ngày 17/12/1992 lễ ra mắt thành lập ITIMS chính thức được tổ chức trang trọng tại khách sạn Dân Chủ, Hà Nội. Đến nay ITIMS tròn 15 tuổi!

Là người được ITIMS mời cộng tác từ năm 1993, tôi đã may mắn chứng kiến sự trưởng thành của một cơ sở đào tạo sau đại học ngay từ những năm đầu. Hồi ấy ITIMS chỉ có một vài phòng ở nhà C10, nhưng không khí học thuật và sinh hoạt cuộc sống hàng ngày thật sinh động. Có được không khí ấy là do những đóng góp to lớn của các thày, đứng đầu là GS Thân Đức Hiền, GS Nguyễn Phú Thuỳ và GS Nguyễn Đức Chiến, ban giám đốc đầu tiên của ITIMS ...

Trong những năm đầu, các thày cô giảng dạy cho ITIMS hồi ấy được mời từ trường ĐHKHTN (ĐHQG Hà Nội), Trường ĐHBK Hà Nội, Viện Khoa học Vật liệu (Viện KH&CN Việt Nam). Đến nay các tiến sỹ có nguồn gốc từ ITIMS đã trưởng thành và đảm đương mọi việc về đào tạo và nghiên cứu khoa học của ITIMS. Một toà nhà khang trang, một ban giám đốc năng động với đầy đủ trang thiết bị phục vụ giảng dạy và

56

nghiên cứu về KHVL, trong đó có cả khoa học và công nghệ nanô, ITIMS thực sự lớn mạnh và đang khẳng định mình là một trung tâm xuất sắc mà Viện Hàn lâm thế giới thứ ba đã trao tặng.

Tôi rất vinh dự là một trong số những người đầu tiên được góp phần xây dựng ITIMS, đồng thời cũng rất tự hào về thế hệ trẻ, những người đang tiếp bước xứng đáng sự nghiệp đào tạo thạc sỹ và tiến sỹ KHVL – nhân lực nguồn cho đất nước ta. Nhân ngày sinh lần thứ 15, tôi xin chúc Viện ITIMS tiếp tục lớn mạnh hơn nữa!

Hà Nội tháng 11/2007

57

Establishment of the HUT-Rits MEMS R&D Center Susumu Sugiyama, Professor

Director, Research Institute for Nanomachine System Technology Ritsumeikan University, Japan

The HUT-Rits MEMS R&D Center has been the fruition of an application that Ritsumeikan University (Rits) and Hanoi University of Technology (HUT) submitted in May 2005 to NEDO (New Energy and Industrial Technology Development Organization, Japan) for the project “Establishment of MEMS R&D Center for Catalysis of Advanced Industrial Technology in Vietnam”. The duration was 2 years (2005-2006). The grant award of total was 90,000,000 JPY. The purposes of the project were (1) set up fundamental fabrication facilities for MEMS at ITIMS, (2) educate researchers and staff, so as to achieve MEMS R&D capability in Vietnam, (3) develop new MEMS sensors to be designed, produced, tested, and used in Vietnam. The aim of the establishment is that unlike LSI technology, which is now technologically mature and difficult to penetrate, MEMS is still in rapid development, and is only now passing from research to industrial applications. This provides a window of opportunity for Vietnam to gain a share of this important field, thus contributing to the industrial and economic development of the country. Let me thank with respect the leader of the Vietnamese side, Prof. Ha Duyen Tu, Vice Rector of HUT, for graciously agreeing to join this project. Director of ITIMS, Prof. Than Duc Hien, Director of Research Center for Automation, Prof. Nguyen Thien Phuc, and Vice-director of the Department of International Relations, Prof. Ta Phuong Hoa, for their role in developing and finalizing the project plan and effort to success the project. Also, I thank Dr. Dao Viet Dzung of Rits for his tireless contributions to planning and executing this project, and for coordinating the both side.

58

Professor (2nd from left) to the visit of HUT, 2006

MEMS (Micro Electro Mechanical Systems) are micro integrated devices that are fabricated by micromachining processes based on semiconductor, LSI technology. Contrary to LSI systems, which are static, MEMS can move and deform. MEMS are able to process not only electrical information but also physical, chemical, and biological information, as the system’s input and output. As LSI technology has matured, the focus of industrial R&D worldwide has shifted to the far possibilities and varieties afforded by MEMS technology. As the 21st century starts, numerous MEMS devices and products are emerging from laboratories, and the era of finding “what to make” has arrived. MEMS are also becoming important as the tools for research in nanotechnology, and as the platforms that will allow nanotechnology to be developed for practical use. As the essential elements in advanced industrial products, MEMS are expected to broadly impact our lives in the near future. Thus, MEMS presents exciting hopes and challenges. Through this project we hope that Japan and Vietnam can develop a fruitful partnership to benefit together from the coming explosion of MEMS industry. Obviously, success is not guaranteed; for the success of this project, the sustained and coordinated efforts of young researchers on the Japanese

59

and Vietnamese sides will be essential. Through this project, I deeply hope to see a blossoming of understanding and friendship between our two countries, and thereby a real contribution to world peace.

Kyoto November 2007

60

61

A PREDESTINED RELATIONSHIP Jean-Marc CHOVELON, Professor

Institut de Recherches sur la Catalyse et l’Environnement de Lyon (IRCELYON) UMR-CNRS 5256

Tel: 33 (0)4.72.43.26.38 Fax: 33 (0)4.72.44.84.38

Before to speak about ITIMS, I would like to speak about NGUYEN DUC CHIEN who studied at Grenoble long time ago, even before ITIMS exists. Indeed, 20 years ago, I met him at Champagnier (a small village close to Grenoble, France) thanks to my father in law (Bui Sy Tin). At this period I prepared a PhD at Ecole Centrale de Lyon about the development of ISFET and we were both interested about these sensors and I remember that we discussed a lot about these sensors.

Few years later Chien invited me to participate to the 2nd International Workshop on Materials Science (October 1995) and it was for me the opportunity to discover ITIMS for the first time. Since then, I went regularly to ITIMS in the frame of different project supported by CNRS or by the French Embassy (for example FSP ESPOIR concerning the water quality in the ToLich River etc). During these years, it was for me the opportunity to meet in Vietnam or welcome in France different students known to be excellent. The life is sometimes extraordinary because one of them was the son of my wife’s aunt (it was really a coincidence). He was preparing a PhD in the Netherlands.

62

Years after years, the link between ITIMS and my lab were reinforced and the relationships with my Vietnamese colleagues were always better. I would like to thank all of them for their warm welcome during these years. These last years my research activities were more focussed on the development of biosensors and in this frame I welcomed in my laboratory TUAN ANH MAI for the preparation of his PhD. It was a sandwich PhD with a financial support coming from the French Embassy (Chien was the Vietnamese supervisor and me the French one). His PhD was about the development of biosensors for the detection of different pesticides including atrazine, diuron etc. Tuan should stay six months in France and six months in Vietnam. As I though six months in France was not enough, I managed to obtain for him three months more in France. I though it was a good idea but I forget to inform the French Embassy who were persuaded that Tuan did not want to come back to Vietnam and so you can imagine all the difficulties I had after that to explain what was the real situation! Today Tuan is always at ITIMS and I know that he realizes a very good job about the development of different kind of biosensors. To conclude I would like to congratulate all the people who contributed to the success of ITIMS today, particularly, to my friends NGUYEN DUC CHIEN and Tuan Anh MAI.

Lyon, November 2007

63

ITIMS – Ên t−îng vµ c¶m xóc

Nguyễn Nguyên Phước, ITIMS 2000 Khoa Vật lý, Đại học Quốc gia Singapore

Ấm cúng - đó là cảm giác đầu tiên khi tôi đến Viện ITIMS vào tháng 9 năm 2000, theo học khóa cao học ITIMS 2000. Đã hơn 7 năm qua đi nhưng đến bây giờ tôi vẫn còn có thể cảm nhận một cách nguyên vẹn cảm giác đó, cái cảm giác dường như tất cả mọi người đang sống trong một gia đình lớn ở trong cái tòa nhà màu trắng có những ô cửa sổ bằng lớp kính phản quang, nằm giữa khuôn viên Đại Học Bách Khoa Hà Nội. Và có lẽ chính cái cảm giác ấm cúng ấy đã xóa đi hoàn toàn cảm giác

ngần ngại khi phải đối mặt với những thủ tục hành chính lạnh lẽo, khô khan và đầy tính nguyên tắc. Tôi (và có lẽ cả những người bạn cùng lớp tôi ở ITIMS nữa) chưa bao giờ cảm thấy một sự ngại ngần nào đó khi phải lên gặp chị Hằng ở phòng Quản lý sinh viên, chị Loan ở phòng Thư viện, anh Minh ở phòng Máy tính, anh Ngọc Anh,

anh Hồng, anh Hà ở phòng Kỹ thuật để đề đạt nguyện vọng của mình. Thậm chí khi cần, chúng tôi có thể ngay lập tức “phá rào” gặp trực tiếp Ban Giám đốc để “xin xỏ”. Có lẽ chẳng có ở bất cứ cơ sở giáo dục nào, học viên chúng tôi lại có cảm giác thoải mái đến như vậy. Ở ITIMS, tôi đã học được nhiều bài học quan trọng. Khi tôi chuẩn bị chọn đề tài làm luận văn tốt nghiệp, thầy Thùy, giáo viên hướng dẫn luận văn của tôi, chỉ nói một câu giản dị “Bây giờ cậu làm việc cần cù thì sau này nó mới ấm vào thân” . Lúc đó, có lẽ tôi chỉ hiểu đó như một lời khuyên bình thường mà tôi vẫn nghe hàng ngày từ một người lớn tuổi

64

nhưng dần dần, cùng với thời gian, khi “dấn thân” sâu hơn vào công việc nghiên cứu, tôi mới có thể cảm nghiệm nó một cách thấm thía hơn. Tôi cũng đã học được ở thầy Thùy một tình yêu vô điều kiện đối với khoa học. Trong hơn bốn năm tôi ở Nhật (tôi rời ITIMS vào cuối tháng 9 năm 2003), hầu hết những thư từ trao đổi giữa tôi và thầy Thùy chỉ liên quan đến những vấn đề nghiên cứu mà cả hai thầy trò cùng quan tâm, về những phép đo, về bài báo chuẩn bị cho một hội nghị ở Đài Loan, về những ý tưởng mới. Có những e-mail tôi nhận được ngày hôm trước thì ngày hôm sau thầy lên bàn mổ. Lại có những e-mail tôi nhận được khi thầy ở trong tình trạng “trốn viện về nhà viết e-mail” khi vừa phải trải qua một cuộc phẫu thuật rất nghiêm trọng. Nếu như ở thầy Thùy, tôi học được những bài học quan trọng trong nghiên cứu thì ở anh Tuấn (N.A), giáo viên đồng hướng dẫn luận văn tốt nghiệp cao học của tôi, tôi đã học được một sự khởi đầu quan trọng nằm trong những kỹ thuật đo và chế tạo mẫu, cũng như một tinh thần sáng tạo trong việc cải tiến các phép đo. Tôi luôn khâm phục những ý tưởng táo bạo biến những thiết bị lạc hậu đến hàng mấy thập kỷ thành những phương tiện đo hữu dụng. ITIMS đã trải qua mười lăm năm. Chắc chắn đó không phải là mười lăm năm dễ dàng. Có lẽ chỉ có thầy Hiền, thầy Thùy và thầy Chiến, những người sáng lập và đồng thời cũng là những vị thuyền trưởng vô cùng dũng cảm của “con tàu ITIMS” mới có thể hiểu được những sóng gió khắc nghiệt suốt mười lăm năm ấy một cách trọn vẹn. Ngày nay, báo chí bắt đầu nói đến tầm quan trọng của việc kết hợp nghiên cứu và đào tạo. Người ta cũng đã nói nhiều hơn đến những chuẩn mực nghiên cứu quốc tế, đến những công trình công bố trên tạp chí quốc tế. Nhưng mười lăm năm trước, điều đó có lẽ còn quá xa lạ, thậm chí đối với nhiều người làm giáo dục. Để có được một tòa nhà khang trang với những trang thiết bị nghiên cứu hiện đại, để có được hàng loạt những công trình công bố trên tạp chí quốc tế, để có thể duy trì một mô hình đào tạo sau đại học tiên tiến với một chất lượng đạt chuẩn quốc tế, để có một sự hợp tác quốc tế sâu rộng, hẳn người ta phải cần những nỗ lực phi thường. Và tôi tin rằng thầy

65

Hiền, thầy Thùy, thầy Chiến, thầy Hùng, thầy Chánh cùng nhiều thầy cô và cán bộ ITIMS hẳn phải rất tự hào nhìn lại mười lăm năm qua, khi những hạt giống ngày xưa bây giờ đã thành cây trái. Tôi không rõ về những con số thống kê liên quan đến những cựu học viên ITIMS, chỉ xin nêu một thông tin nhỏ về khóa ITIMS 2000 của tôi. Khoảng một nửa trong số những học viên tốt nghiệp khóa 2000 tiếp tục làm Nghiên cứu sinh ở nước ngoài, trong đó có bạn Ong Khắc Quý đang làm Nghiên cứu sinh ở đại học Purdue (Mỹ), một trường đại học hàng đầu trên thế giới. Khi ra nước ngoài, ngoài những khó khăn về sự khác biệt văn hóa, hầu như chúng tôi không gặp trở ngại nào trong việc làm quen với môi trường nghiên cứu như hầu hết những sinh viên Việt Nam khác vì môi trường ở đó hầu như không khác biệt nhiều lắm so với môi trường nghiên cứu của ITIMS. Điều đó nghĩa là gì? Nghĩa là ITIMS đang thực sự đi đúng hướng theo con đường mà những cơ sở giáo dục tiên tiến trên thế giới đang đi. Nghĩa là cái tính từ International trong cái tên ITIMS không phải là một tính từ đặt cho có, mà nó thực sự là một tính từ quan trọng, một chứng chỉ đảm bảo cho một cam kết rằng ITIMS sẽ luôn luôn duy trì chuẩn mực quốc tế cả trong nghiên cứu lẫn trong đào tạo. Nhân dịp ITIMS tròn 15 tuổi, là một cựu thành viên của ITIMS, với sự tri ân sâu sắc, tôi xin được gửi đến một lời chúc chân thành nhất đến ITIMS. Mong rằng trong tương lai không xa, trong khuôn viên của các trường đại học Việt Nam sẽ xuất hiện nhiều viện nghiên cứu và đào tạo đi theo mô hình và thành công của ITIMS.

Singapore, November 2007

66

V¡N HãA ITIMS Nguyễn Thị Minh Phương

NCS, Quản lý Giáo dục Đại học Đại học Tổng hợp Massachusetts, Boston, Hoa Kỳ

Tôi là kẻ ngoại đạo, chuyên môn, ngành học, kinh nghiệm và cả thiên hướng cá nhân của tôi không hề liên quan đến khoa học vật liệu, đến vật liệu từ, bán dẫn, siêu dẫn, màng mỏng, vô định hình, công nghệ na-nô, công nghệ MEMS … Tôi là “Minh Phương, cô giáo tiếng Anh của Trung tâm ITIMS”, như anh chị em thường giới thiệu khi có khách đến thăm. Vậy mà tôi đã gắn bó với Trung tâm ITIMS ngót nghét 15 năm, một phần thời gian không nhỏ trong cuộc đời dạy học của tôi. Tôi có duyên may được chứng kiến biết bao sự kiện đáng nhớ trong 15 năm ấy, từ sự hình thành, ra đời, phát triển của ITIMS, đến sự trưởng thành của các thế hệ sinh viên, những người đã mang lại cho tôi niềm vui (đôi khi cả nỗi buồn) trăn trở trong nghề dạy học, những người đã động viên tôi trong những lúc khó khăn và đã thúc đẩy tôi tiếp tục phấn đấu trên con đường khoa học chông gai.

Vậy điều gì đã gắn kết tôi với Trung tâm ITIMS? Có lẽ chính là sự kết hợp của văn hóa truyền thống: hiếu học, tôn sư trọng đạo, với phong cách làm việc cởi mở, dân chủ, khoa học, hiện đại của Tây phương, tạo thành

67

một nét độc đáo, tôi gọi là Văn hóa ITIMS. Rất ít nơi trong các cơ sở đào tạo đại học và nghiên cứu ở ta có được cách làm việc “chuyên nghiệp” (professionalism) như ở đây. Cũng rất ít nơi có được môi trường học tập, làm việc lí tưởng, tạo dựng và nuôi dưỡng quan hệ thày trò, đồng nghiệp, bạn bè trong Văn hóa ITIMS, nét riêng biệt, không lặp lại ở bất cứ nơi đâu. Tôi mong rằng Văn hóa ITIMS sẽ còn mãi để gắn kết mọi thế hệ của Trung Tâm ITIMS và với những người “ngoại đạo” như tôi. Điều tôi đóng góp cho ITIMS thật nhỏ bé, có lẽ chỉ là cung cấp công cụ cho sinh viên. Nhưng điều lớn hơn tôi có được cho bản thân mình là qua công việc giảng dạy, các hoạt động khoa học tôi được quan sát và những hoạt động văn hóa (đi du xuân, nghỉ hè, tổ chức sinh nhật, các ngày lễ tết, ITIMS Day 17/12 hàng năm) tôi tham gia cùng tập thể ITIMS, tôi đã thâm nhập được Văn hóa ITIMS, thấy được những giá trị lớn lao của Văn hóa ấy. Chính nó đã mở cho tôi một cửa sổ nhìn ra thế giới bên ngoài, ra khỏi bức tường của một trường đại học.

Boston, tháng 11/007

68

Academic-Industrial Cluster

on Micro-Nano System Technology Dao Viet Dzung1,2, and Susumu Sugiyama1

1Ritsumeikan University 1-1-1 Nojihigashi, Kusatsu, Shiga, 525-8577 Japan

2Hanoi University of Technology, No. 1 Daicoviet, Hanoi, Vietnam The year 2006 marks several important events for Vietnam: the world's second-fastest growing economy with annual GDP growth rate of more than 7% from 1990 to 2006, being official member of WTO. Recently, it successfully hosted the APEC Economic Leaders’ summit. Directly or indirectly, these lead to a big jump in Foreign Direct Investment (FDI) inflow which has reached over US$8.27 billion this year, up by 47.4% year on year. In particular, the investment for high-tech projects has been substantially increased up to US$3.5 billion from previous US$2.6 billion. As an example, the global leading chipmaker, Intel, has just obtained a license to invest US$1 billion in its chip development center in Vietnam. Confronting with these opportunity and challenging, Vietnamese government has affirmed that science and technology (S&T) is the top priority not only for speeding up the country’s industrialization and modernization process but also for maintaining its competitiveness in the global economic community. Micro-nano system technology (MNST) has received increasing incentive from the government in its high-tech development agenda. The total grant for R&D in MNST increases from US$ 0.35 million in 2003 to nearly US$ 10 million in 2006. Several MNST laboratories have been funded and established. For example, a budget of about US$3.5 million has just been allocated to the Laboratory of Nanotechnology in the Vietnam National University in HCM City (VNUHCMC). Another budget of about US$2.5 million has been granted to establish a laboratory of Micro and Nano-Fabrication in College of Technology, Vietnam National

69

University in Hanoi (VNUHN) during 2006-2008 periods. The Institute of Material Science (Vietnamese Academy of Science and Technology) also received a multi-million US dollar grant for establishment of new research center on nanotechnology. Over the past two years from 2005, our MNST research group at Ritsumeikan University has been working on transferring MNST to Hanoi University of Technology (HUT). We have established the first MEMS R&D research facility in Vietnam through the financial support of nearly US$1 million from NEDO Japan. This project also aims at educate and train faculty members and students of HUT and other research institutes to develop MNST-based devices. Based on our observation, although R&D in MNST has been very active in academia, transfer of intellectual properties (IP) from research laboratories to commercialization in industry is inefficient. This shortcoming stems from the fact that most of those R&D centers are operating independently from industry. Moreover, there is a huge gap between the research interests of academia and manufacturing demands of industry. Consequently, research results in laboratories are slow to reach industry and the practice. Motivated by those facts, we propose to:

Create an academic-industrial R&D cluster on MNST, whose members are top universities in Vietnam, i.e. HUT, VNUHN, VNUHCM and Vietnamese and Japanese companies, to exchange information and know-how. The members of this cluster will be provided with up-to-date information from academia and industry about MNST through seminars, lectures given by internationally well-known professors and scientists who are prominent in this field from Japan. Promote collaboration between academia and industry inside the established cluster to convey research results from laboratories to the market place and, on the other hand, provide feedback from industries to R&D centers to make the research in those centers highly-suitable for industrial needs.

70

One of the models of the academic-industrial R&D cluster on MNST is depicted in above figure. The main objective is to establish a bridge between academia and industry that will bring MNST knowledge and know-how from laboratories to industry, and seed potential commercialization possibilities. The expected results will be an academic-industrial cluster on MNST, whose core members are the top universities in Vietnam, e.g. HUT, VNUHN, VNUHCM and several Vietnamese & foreign (e.g. Japanese) companies in Vietnam involving in mechatronic to exchange information and know-how. This academic-industrial R&D cluster will get the technological seeds from well-known universities those have been cooperating with Vietnamese academia in both technological and financial aspects. For example, in Fig. 1, Ritsumeikan University is selected to provide technological seeds to the cluster, because this university is well-recognized in Japan for its Government- Industry-Academia relation model. The experience from this model will be of much value to successfully create the cluster. Thanks to Ritsumeikan’s NEDO project, we have effectively implemented technology transfer, education and training of MNST R&D in the top technological universities in Vietnam, e.g. HUT, VNUHN and VNUHCMC over the past two years from 2005 to expose the researchers to fundamentals and up-to-date information about MNST by

71

internationally well-known professors in this field from Japan. The companies interested in MNST will be invited to such kind of seminars and become members of the cluster. The size of the cluster can be expended year by year with new members are admitted. Knowledge and up-to-date information on MNST will be provided for researchers in the seminars in the forms of books, scientific journals and lecture notes. As for conclusion, once such an academic-industrial R&D cluster is created, it will strongly promote the collaboration between academia and industry to convey MNST research results from academic laboratories to industry and, on the other hand, provide feedback from industries to R&D centers to make the research in those centers market-oriented. Furthermore, the company members will have access to research facilities inside universities and to approach the intellectual properties, i.e. patents, more efficiently.

72

73

SEMPAI-KOHAI Xuân Anh, ITIMS 99’

Sempai-kohai (tiền bối-hậu bối) được hiểu như là mối quan hệ trên-dưới của người Nhật. Dường như chúng ta có thể thấy mối quan hệ này tồn tại trong hầu hết các văn hoá khác nhau, nhưng nó rất đặc trưng trong xã hội Nhật Bản. Sempai-là người lớn tuổi hơn hoặc là người có nhiều kinh nghiệm, khả năng hơn và kohai-là người trẻ hơn hoặc là sinh viên. Đây là những yếu tố chủ yếu để nhận biết sempai-kohai. Khi nói chuyện với người trên, người Nhật sử dụng kính ngữ (ngôn ngữ kính trọng). Trong tiếng Nhật có nhiều loại kính ngữ khác nhau như: sonkeigo (tôn kính ngữ) teineigo (đinh ninh ngữ), và kenjogo (khiêm nhượng ngữ). Songeigo nghĩa là người nói sẽ nâng cao thanh danh sempai khi thêm vào sau tên hoặc danh hiệu các từ –sama, -sensei như: samuarai-sama, watanaba-sama. Kenjogo là cách nói từ tốn và diễn đạt khiêm nhường. Teineigo là cách nói sử dụng cả hai cách nói trên. Sempai-kohai ban đầu xuất phát từ trường đại học, khi các sinh viên lớp trước (sempai) có trách nhiệm trong các hoạt động câu lạc bộ. Các sinh viên lớp sau (kohai) phải làm tất cả các công việc bẩn thỉu, quét dọn,…Nếu trong trường học có câu lạc bộ tennis thì có thể dễ hiểu là các công việc như lấy vợt, bóng, và quét dọn sân đều do các kohai làm. Quan hệ sempai-kohai còn thể hiện rất rõ trong một tổ chức của 1 lab.nghiên cứu như GS=>PSG=> NCS (D1,D2,D3) => Học viên cao học (M1, M2)=>sinh viên ĐH(B4). Nghiên cứu sinh sẽ đứng đầu một nhóm nghiên cứu gồm sinh viên cao học và sinh viên đại học. Các sinh viên M2 có tránh nhiệm chỉ dẫn cho M1 và B4, sinh viên B4 ngoài công việc học để thi vào cao học còn phài làm tất cả các công việc vê sinh chung của cả lab. Nghiên cứu sinh thì tập hợp kết quả trong nhóm và viết báo. Chỉ có sinh viên M1 là có nhiều thời gian rảnh rỗi nhất. Quan hệ này cũng tồn tại trong cả một công ty. Trong xã hội Nhật vẫn phổ biến những người chỉ làm duy nhất cho một công ty trong suốt cuộc đời. Tất cả được hiểu là địa vị cũng như tiền lương của họ nhận được phụ

74

thuộc vào mức độ sempai (thâm niên công tác) của họ. Nếu trung thành với công ty càng lâu thì dần dần họ sẽ có được vị trí tốt trong công ty. Tuy nhiên hệ thống sempai-kohai đang dần dần bị loại bỏ trong xã hội Nhật, và Nhật Bản đang áp dụng nguyên tắc “khả năng ưu tiên trước”. Nểu là một sempai thì anh ta được yêu cầu làm tốt vai trò của sempai, nếu không anh ta sẽ bị thay thế bằng người trẻ hơn. Tinh thần “Tiền bối-Hậu bối” cũng có thể gọi là tồn tại ở môi trường ITIMS. Giống ở đây là sự kính trên, giúp nhau học tập cùng tiến bộ. Tuy nhiên, điểm khác nhau dễ thấy là các Kohai không phải làm những công việc bẩn thỉu, cũng không phải đi nhặt bóng-đó chính là sự nhường dưới. M1 cũng không phải là người có nhiều thời gian nhất. Từ các vị Sempai đánh kính đến Kohai mới vào đều làm việc hăng say như nhau cả, cũng không cần phải suốt đời gắn bó với ITIMS. Anh ta, dù có ở ngoài cũng có thể đóng góp cho sự phát triển của đơn vị . Đó có thể coi là những điều tốt đẹp mà chúng ta có được khi được học tập dưới căn nhà ITIMS này.

Hà Nội tháng 11/2007.

75

76

MAGICAL BUILDING

Đặng Xuân Dũng, ITIMS’ 96 Santa Barbara University, C.A, U.S.A

Thế là đã 9 năm kể từ khi chúng tôi dời Trung tâm ITIMS ngày ấy, đó là một thời gian đủ dài để người ta có thể làm một điều gì đó, kể cả những điều vĩ đại. Cuộc sống muôn vàn bộn bề cũng không làm chúng tôi quên được những kỷ niệm dưới mái trường năm xưa. Đối với tôi, ngoài kỷ niệm, ITIMS còn là nơi tạo nên bước ngoặt trong con đường nghiên cứu sau này.

Năm học 1996, ấn tượng đầu tiên vẫn còn đọng lại trong tôi là tòa nhà ITIMS đang xây dở nằm giữa khuôn viên của trường ĐHBK, và buổi học đầu tiên của khóa ITIMS’96 diễn ra ngôi nhà cấp bốn ngổn ngang với 24 thành viên. Vị Giáo sư người tây (Ông Benz) cứ phải khom người không là chạm ngay vào xà ngang của lớp học. Lúc đó theo học môn tin học bằng tiếng Anh quả là khó khăn và anh Chu Văn (Thắng) đôi lúc đã phải thông dịch giúp chúng tôi. Quả thật, cảnh bừa bãi của lớp học cộng với bất đồng ngôn ngữ mang lại cho tôi cảm giác thật khó khăn và chán nản. Thế nhưng, phong cách và sự nhiệt tình của vị Giáo sư đã cuốn hút chúng tôi vào bài học. Tới năm 97’ thì tòa nhà ITIMS hoàn thành với bao điều mới lạ mà tôi không thể hình dung vào lúc đó. Cái gì cũng mới lạ và hiện đại đặc biệt là cách làm việc và tổ chức các sự kiện đều hết sức đặc biệt. Lễ trao bằng tốt nghiệp thạc sỹ năm 1998 sẽ mãi là một kỷ niệm không quên với mọi thành viên lớp tôi, nó thật đơn giản nhưng lại ý nghĩa như thể tập thể chúng tôi được trao tặng Nobel vậy. Cảm giác khi đó thật khó tả, hạnh phúc và tự hào. Nhận tấm bằng từ tay Giáo sư Thân Đức Hiền tôi nghĩ mình cần phải cố gắng thật nhiều trong quá trình làm việc sau này.

Nhớ lại bài giảng của thầy Nguyễn Đức Chiến về khái niệm và ứng dụng cảm biến điện hóa dựa trên vật liệu polyme dẫn hữu cơ, đến lúc được

77

may mắn cùng làm việc với thầy Nguyễn Năng Định, Viện KH Vật liệu, Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia tới nay tôi đã có được con đường cho riêng mình về ngành điện tử hữu cơ (Organic Electronics), ngành mà theo dự báo của NanoMarket và IDTechEx sẽ mang lại doanh thu nhiều tỷ đôla trong vài năm tới. Những kiến thức chuyên môn các Thầy, Cô trao tặng, và môn tiếng Anh, thứ công cụ từ cô Minh Phương và em sinh viên người Mỹ vui tính chính là lưng vốn mà về sau chúng tôi đã có thể tự tin đủ điều kiện để tiếp tục công việc ở nước ngoài.

Sau này, khi có cơ hội làm việc tại châu Âu và Hoa kỳ tôi nhận ra rằng ITIMS chính là Trung tâm đào đạo sau đại học đầu tiên ở Việt Nam tiếp cận chuẩn Quốc tế. Gần như mọi sinh viên tốt nghiệp đều có thể theo học tiếp ở các trường khác trên toàn thế giới. Sau 9 năm, mỗi chúng tôi đều đã có những con đường và sự nghiệp riêng nhưng tôi tin chắc có một điểm chung đó là niềm tin và tình cảm dành cho nơi đã góp phần làm nên thành công của chúng tôi hôm nay nơi có những người Thầy, Cô kính yêu, nơi có các anh, chị làm việc nhiệt tình và trách nhiệm, nơi gắn với bao kỷ niệm mà chắc chẳng khi nào chúng tôi quên, đó chính là ITIMS. Qua bài viết ngắn ngủi và lộn xộn này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và lời chúc sức khỏe tới các Thầy, Cô đã và đang giảng dạy tại ITIMS cùng các anh, chị và đồng nghiệp nhân ngày ITIM 17/12/2007.

Santa Barbara, ngày 07/11/2007

78

Hä lμ ITIMS

Nguyễn Minh Hằng, ĐH Thanh Hoa, Đài Loan Tôi được may mắn là một học sinh của ITIMS tuy thời gian học không nhiều. Nhưng ấn tượng thật sâu đậm, bởi vì nơi đây tôi đã được học nhiều người thầy tuyệt vời, môi trường nghiên cứu lành mạnh, và được gặp những người bạn không thể nào quên. Mặc dù đã xa ITIMS hơn 2 năm rồi, nhưng những chuyện xảy ra ở ITIMS luôn cùng chúng tôi trong những câu chuyện hàng ngày. Chuyện những người thầy hướng dẫn của tôi, thầy Hùng và thầy Thùy, một người cao to nhất ITIMS, với giọng nói sang sảng, hay làm thơ, một người bé nhỏ nhất, thật ôn hòa, đức độ. Khác nhau về phong cách, nhưng các thầy đều có chung một điểm say mê khoa học, làm việc nghiêm túc và tận tình với sinh viên. Tôi vẫn nhớ những buổi cùng thầy Hùng thảo luận về những bước công nghệ bế tắc trong thực nghiệm của mình, hay sự sắc sảo của thầy Thùy trong lần sang dự buổi nghiệm thu đề tài tại Viện Tên lửa. Quả là được học tập và làm việc dưới sự dìu dắt của các thầy, là một niềm hạnh phúc và may mắn. Rồi chuyện về các thầy tham gia dạy học ở ITIMS, như thầy Chánh với mái tóc bạc, nụ cười móm mém, nhưng có nhiều chuyện kể dí dỏm, bài giảng sinh động bằng kiến thức uyên thâm và kinh nghiệm thực tế, cô Kim Anh yêu thơ, cô Phương-Anh hát hay, thầy Hồ, thầy Khương …Và thầy Chiến, thầy Hiền trong ban giám đốc – những người chèo lái con thuyền đưa học sinh đến bến bờ khoa học, trụ cột và linh hồn của ITIMS. Những người thầy, người cô góp phần xây dựng những thế hệ học sinh, cán bộ ITIMS có năng lực và phẩm chất như ngày nay. Vâng, đó là những người làm nên ITIMS ngày hôm nay, không có họ, không có ITIMS. Họ là những học sinh các thế hệ. Rất nhiều người tôi không gặp họ, chỉ nghe kể lại, nhiều người tôi gặp gỡ hoặc làm việc thường xuyên. Họ đã làm nên và thể hiện một truyền thống tốt đẹp – truyền thống ITIMS: yêu khoa học, năng động, chuyên nghiệp và thân ái.

79

Chính vì điều đó, họ đã làm nên một ngôi nhà, mà họ rất đỗi tự hào gọi: ngôi nhà ITIMS. Và hôm nay ngồi nhớ lại, tôi thấy hiện lên những gương mặt rất đỗi thân quen, như Toán - chuyên gia phòng sạch, người đã giúp tôi rất nhiều trong thời gian đầu làm quen với các trang thiết bị công nghệ, rất vô tư và nhiệt tình; như Dương – từ hát hay, đàn giỏi, người đã để lại ấn tượng rất tốt cho vị trưởng khoa của Khoa tôi nhân dịp vị này có cuộc gặp gỡ với ITIMS; hay như một người mà sau này tôi mới có dịp tiếp xúc nhiều hơn và ngộ ra là, những người quanh ta thật là thú vị, đó là Tuấn MA(mtuan), như mọi người thường gọi: bên trong cái vẻ có phần xù xì với cái đầu cua là một tâm hồn nhạy cảm, biết cảm thông, một nhà khoa học năng động và làm việc cực kỳ hiệu quả, một người đồng đội tốt, một cán bộ có trách nhiệm; rồi những bạn cùng nhóm nghiên cứu MEMS với tôi ngày đó: Hiền thật hiền, Hoa thật cá tính, Hoàng cần cù, Phước khéo tay… Những trăn trở và thành công trong nghiên cứu, những buổi quậy tưng bừng trên sân bóng, lang thang nơi hội nghị, những tiếng “Dzô” náo nhiệt trong các buổi liên hoan… Ôi sao mà nhớ thế. Tất nhiên không thể không nói đến người đã góp phần không nhỏ giúp cho sự thành công trong công việc của chúng ta, đó là Thuần, Tú – kế toán, là Hà – văn phòng, Loan – thư viện, là những người phụ trách kỹ thuật, điện nước hay người bảo vệ ngôi nhà ITIMS. Và cả các bạn nữa, những người đến trước và đến sau tôi, chúng ta nếu đã từng học trong ngôi nhà ITIMS, hẳn sẽ không bao giờ quên một ITIMS, ngôi trường, ngôi nhà, đã chắp cánh cho những ước mơ bay cao, bay xa. Phải không các bạn. Cũng như các bạn, tôi muốn làm một việc gì đó để ngôi nhà ITIMS của chúng ta ngày càng phát triển hơn nữa. Bây giờ đây, xin gửi lời chúc mừng đến tất cả các thầy cô, các bạn nhân dịp 15 năm thành lập ITIMS. Chúc tất cả những điều tốt đẹp nhất.

Hsinchu 11/2007

80

Kh«ng ph¶i sù t×nh cê Hoàng Tú

University of Twente, Enschede, The Netherlands. Năm 1998 với tôi quyết định theo học cao học ở ITIMS hoàn toàn chỉ là do một sự tình cờ. Nhưng sau gần mười năm trôi qua, nhìn lại, tôi thấy đó không phải là sự tình cờ mà chính là số mệnh đã đưa tôi đến với ITIMS, nơi làm thay đổi cuộc đời tôi. Năm đó Bộ GD&DT ra quyết định tất cả các trường phải tổ chức thi cao học chung và thi làm hai đợt: đợt một dành cho khối các trường KH cơ bản, và đợt hai dành cho khối các trường KH kỹ thuật. Với tư tưởng của một thí sinh dự thi, đề phòng thi trượt nên tôi đăng ký dự thi cả hai khối. Vì tốt nghiệp ĐH Sư Phạm nên hầu hết các ngành khối KH kỹ thuật đều rất mới đối với tôi, nên thi ngành nào cũng giống nhau cả. Thực tế là tôi đã quyết định thi ngành khoa học vật liệu tại ITIMS trong khi không biết gì về cơ sở đào tạo này (mãi khi nhận đề cương ôn thi tôi vẫn chưa hiểu môn khoa học vật liệu là thế nào). Sau hai lần dự thi liên tiếp, tôi hồi hộp chờ ngày báo kết quả. Thở phào nhẹ nhõm khi tôi lần lượt nhận kết quả đậu của cả hai cơ sở đào tạo (quả không phụ công tôi miệt mài ôn luyện). Đang phân vân không biết nên theo học ngành nào thì tình cờ trong một buổi nói chuyện với một anh bạn là giáo viên cùng trường (anh N. N. Toản), tôi được biết một người bạn của anh đang làm ở trung tâm quốc tế đào tạo về khoa học vật liệu (ITIMS), tên là Hà (bạn Hà làm văn phòng của ITIMS), và nếu tôi muốn hỏi thêm thông tin về ITIMS thi anh ấy sẽ giúp tôi gặp trực tiếp Hà để hỏi. Rồi sau khi gặp Hà tôi biết thêm nhiều thông tin về ITIMS, trong đó có một thông tin lôi cuốn tôi nhất đó là học viên học ở ITIMS sẽ có cơ hội được tiếp xúc và học hỏi trực tiếp từ các thầy nổi tiếng trong nước và cả các chuyên gia nước ngoài, tôi đã quyết định đi theo tiếng gọi ITIMS.

81

Tôi có một may mắn là sau khi tốt nghiệp cao học ở ITIMS tôi được tiếp tục ở lại làm nghiên cứu thêm một thời gian nữa. Những kiến thức khoa học và thực tế tôi được học từ các thầy, các anh chị và cả từ các bạn tôi trong thời gian học tập và làm việc ở ITIMS quả là những tài sản vô giá đối với tôi. Những kiến thức đó đã giúp tôi rất nhiều trong việc hoàn thành công việc nghiên cứu của tôi ở nước bạn, Hà Lan. Trước ngày sinh nhật lần thứ 15 của ITIMS, tôi xin được gửi lời cám ơn sâu sắc nhất tới các thầy cô giáo, các anh chị và các bạn đã và đang làm việc ở ITIMS. Kính chúc ITIMS luôn phát huy được những mặt mạnh (hiếm có) và tiềm năng của mình để đạt được nhiều thành tựu lớn hơn nữa trên con đường đào tạo nhân lực và trí tuệ góp phần vào sự nghiệp phát triển chung của đất nước.

Enschede, th¸ng 11 n¨m 2007

82

THẾ MÀ ĐÃ 15 NĂM RỒI CƠ ĐẤY Minh Phương, ITIMS 96

Công ty Hoya, Khu công nghiệp Thăng Long, Nội Bài Ngày ITIMS thành lập tôi mới học năm thứ 2, ngành Vật lý KT, ĐH Bách Khoa. Nghe phong phanh về một trung tâm quốc tế, về một nơi đào tạo cao học, mà mình có thể theo đuổi... Và như là "định mệnh", ITIMS cùng giáo sư Chiến đã là đòn bẩy cho con đường học hành của tôi suốt 10 năm sau. Ngoảnh đi ngoảnh lại, bây giờ đã là năm 2007, 15 năm đã trôi qua. Năm 1996, tôi đã may mắn được giáo sư Chiến và NCS N.N. Toàn nhận hướng dẫn luận án tốt nghiệp đại học, và từ đó mối liên hệ của tôi với ITIMS bắt đầu. Tôi tốt nghiệp đại học, và thi vào ITIMS để đi tìm một cái gì đó rất cụ thể nhưng cũng rất "mơ hồ". Ngày học ITIMS, có khá nhiều môn lặp lại với các môn đại học, nên tôi học cũng không vất vả lắm! Nhưng kết quả học tập thì không tốt, chỉ trung bình hoặc hơn một chút. Không có được sự may mắn ở lớp nhưng tôi lại gặp may trong mối quan hệ với các thành viên thực sự của ITIMS, (chính là nguồn gốc của mối thâm tình này, cho đến tận bây giờ...). Hồi đó ITIMS đã có được một bàn bóng (không biết giờ còn không). Cứ 5 giờ chiều (có khi cả 12 giờ trưa) bên bàn bóng các cơ thủ so tài cao thấp vui không tả hết. Chú Khiêm, chú Hiện có quả giao bóng “thần sầu”, anh Trung rất dẻo, anh Toàn tiến bộ cực nhanh, Hiếu hét váng tòa nhà mỗi lần đánh bóng hỏng, anh Tùng có quả phát bóng xoáy ngang, Hiển thì đánh không giống ai…, anh Chu Thắng, thầy Hùng và những trận đánh đôi “tóe lửa”…

83

Hai năm ở ITIMS và sau đó là 7 năm trời ở Hà lan, ITIMS luôn là nơi tôi hướng về, như là cái nôi của mình, nơi có những người thấy, người bạn nhiệt huyết và đồng cảm. Tôi vẫn nhớ như in ngày ngồi viết mấy câu thơ mừng ITIMS 10 năm rồi 14 năm. Bây giờ thì đã 15 năm rồi! Thời gian ... có biết đợi chờ không! ITIMS ơi!

Em đi qua tôi, tóc xanh vời vợi Em không quên tôi như tôi không thể quên em

Với tôi em là ánh sáng rọi đường Là đất lành

Là “lò gia nhiệt” Là khuếch tán Bohr

Là phương pháp bốn mũi dò Là những ngày 38 độ C trong phòng sạch luyện rèn chí “lớn”

Là bảng tính excel Là lời thầy chỉ bảo

Là những đêm thâu, bản thảo Là mô hình hóa SUPREM

Là những buồn vui bè bạn… Và như thế

“Em là tôi và tôi cũng là em”. Hà Nội tháng 11/2007

84

Nãi g× th× Nãi Nguyễn Thị Mùa ( ITIMS-98)

Trường ĐH Phòng Cháy Chữa Cháy, Hà Nội Với tôi, mỗi lần nhắc tới những kỷ niệm gắn với Trung tâm Quốc tế Đào tạo về khoa học vật liệu (nay là Viện Đào tạo Quốc tế về khoa học vật liệu - ITIMS), lòng lại trào dâng những nỗi niềm khó tả. Sự kiện 15 năm Viện ITIMS là một sự kiện lớn, mỗi cựu sinh viên như chúng tôi đều cảm thấy rất tự hào và hy vọng rằng đúng ngày sinh nhật của Viện chúng tôi sẽ có mặt tại Viện để gặp gỡ lại và chia sẻ niềm vui cùng Thầy cô một thời, bạn bè một thuở. Thời gian trôi đi, chúng ta dần lớn lên, có lẽ trong đời ai cũng có miền ký ức riêng cho riêng mình. Tôi cũng như các bạn, cũng có những miền ký ức riêng. Một trong những miền ký ức ấy chứa đựng những kỷ niệm về thời mà tôi được học tập tại ITIMS, nơi có thầy cô quý mến, bạn bè thân thương. Là một cựu sinh viên của Viện ITIMS, dù giờ đây đang ở xa Tổ quốc nhưng tôi vẫn còn nhớ như in toà nhà ITIMS một màu kính xanh, nhớ những hàng cây, từng gương mặt của thầy cô, bạn bè. Nếu nói càng học càng thấy còn nhiều điều mình chưa biết thì 2 năm học ở Viện dù có tận dụng tối đa thời gian cho việc học càng thấy mình cần nỗ lực học tập hơn nữa để khi rời Viện ITIMS mình mới vững vàng, không bị trôi tuột đi trong dòng chảy của cuộc sống… Một trong những bài học mà tôi học được ở ITIMS là "tự học và học bất cứ lúc nào có thể ". Nói gì thì nói, các lớp học viên chính là linh hồn, làm nên "thương hiệu" của Viện ITIMS và tôi tin rằng các thế hệ học viên của Viện ITIMS hôm nay sẽ kế thừa xứng đáng những thành tựu mà các thế hệ đi trước đã đạt được. Tôi chắc các bạn cũng rất tự hào vì đã từng học tập ở Viện ITIMS, một trong những Viện danh tiếng của Việt Nam. Ở đó, chúng tôi luôn được chăm lo bởi các thầy trong Ban Giám đốc (thầy Thân Đức Hiền, Nguyễn Phú Thuỳ, Nguyễn Đức Chiến). Trên lớp các thầy Phùng Hồ, Lê

85

Viết Như Khương, Đàm Trung Đồn và nhiều thầy cô khác nữa đã truyền đạt bao kiến thức quý báu, tạo dựng cho chúng tôi một nền tảng vững chắc về khoa học vật liệu. Nhìn lại chặng đường 15 năm phát triển của Viện ITIMS, với những gì mà các thế hệ thầy trò của Viện đã đạt được, chúng tôi vô cùng tự hào và luôn thầm nhủ, hãy sống và làm việc với tư cách là một người được đào tạo tại Viện ITIMS. Giờ phút này, khi ngồi viết dòng tâm tình gửi về nơi chúng tôi đã được đào tạo, những cựu sinh viên như tôi và các bạn vẫn ý thức được một phần nào đó bổn phận trong việc vun đắp truyền thống của Viện ITIMS. Từ đáy lòng mình, tôi luôn mong muốn Viện ITIMS bằng điểm tựa là nền móng 15 năm sẽ mãi giữ vững vị trí đầu đàn trong lĩnh vực về Khoa học Vật liệu và ngày càng phát triển hơn nữa. Chúc cho Viện ITIMS thân yêu này tiếp tục đạt được những thành tích cao trong sự nghiệp Nghiên cứu về khoa học vật liệu.

Tháng 10/2007

86

87

Ngμy ®¸ng nhí Thủy Nguyệt, HV Cao học Khóa 2005-2007

17 tháng 12 là ngày đặc biệt mà của những ai đã từng học tập và làm việc tại ITIMS. Ngày đáng nhớ mà tôi muốn nói ở đây không phải là ngày 17.12 vì tôi là sinh viên cao học ITIMS khóa 2005-2007, mới chỉ thành cựu sinh viên ITIMS được mấy ngày thôi. Tôi viết những dòng này vào những ngày cuối tháng 10, khi ngôi nhà chung của chúng ta sắp kỉ niệm 15 năm thành lập. Tôi muốn chia sẻ với mọi người cảm xúc của tôi về ngày bảo vệ tốt nghiệp cao học. Đó là ngày 18 tháng 10 vừa mới đây thôi. Đó thực chất đó là một ngày trọng đại, đánh dấu một bước ngoặt, đánh dấu quá trình học tập và làm việc trong hai năm mà không phải ai cũng có được. Cảm giác của các anh chị và các bạn trong ngày hôm đó như thế nào? Vui mừng, thở phào nhẹ nhõm hay lại thoáng một chút lo âu? Đối với tôi, tất cả những cảm giác ấy đều có cả, nhưng có một cảm giác mà không biết có giống ai không! Tôi là một trong hai người đầu tiên bảo vệ, cảm giác hồi hộp và lo lắng đã đến từ mấy ngày hôm trước vẫn theo tôi đến trường từ sáng sớm. Thế nhưng đến khi bắt đầu làm việc, cảm giác lo lắng và hồi hộp hoàn toàn biến mất. Đến khi thầy thư kí hội đồng đọc kết quả cuối cùng, tôi thấy hai chân mình khó mà đứng vững được còn trong lòng thấy một điều gì như vừa hụt hẫng, như vừa mất đi, vừa rời bỏ tôi đi. Đến khi được phép nói thì tôi thấy đầu óc mình trống rỗng, chẳng nghĩ được câu nào mặc dù rất muốn nói. Tôi nói lời cảm ơn với những người đã giúp đỡ tôi, những người đã ở bên tôi trong suốt hai năm qua mà không diễn đạt nổi ý nghĩ của mình. (Tôi thậm chí còn nói nhầm cả tên thầy hướng dẫn và giọng nói thì như đi mượn của người nào khác). Tôi thấy mình như vừa mất một cái gì đó rất gần gũi và thân quen mà tôi chẳng biết là cái gì. Chỉ thiếu chút nữa là tôi đã có thể khóc òa. Suốt buổi sáng đến trưa ngày hôm đó, tôi suy nghĩ về buổi bảo vệ của mình, về cảm giác mà tôi đã trải qua, và tôi đã hiều ra một điều, cái khiến cho tôi thấy mình hụt hẫng ấy chính là cảm giác sợ khi phải rời xa một

88

môi trường quen thuộc, những con người thân thuộc và cả công việc thân quen mình vẫn làm hằng ngày. Chính vào lúc ấy, tôi thấy nhiệm vụ của mình đã hoàn tất, và tôi không còn là một phần của cái tập thể mà ngày ngày tôi vẫn tham gia vào ấy. Và hôm nay, khi tôi đọc trong diễn đàn của ITIMS về những lời tâm sự của các anh chị đi trước, có những người ở xa, có người đang ở lại làm việc, tôi càng hiều rõ hơn cảm giác của mình lúc đó. Vậy ra, ta chỉ nhận ra tình cảm thực của mình khi ta sắp phải rời xa. Tôi biết rằng mình sẽ nhớ biết bao nhiêu những người thầy kính mến, những bạn bè thân thương trong lớp và cả những người quen mà ta gặp hằng ngày nếu như ngày mai ta phải rời xa. Hai năm, cũng chẳng phải là dài nhưng làm sao ta quên được khi ở đó, ta nhận được những tình cảm tốt đẹp, những kiến thức quý báu, những sự động viên khuyến khích giúp ta vượt qua khó khăn. Tôi chắc rằng bạn bè cùng lớp cũng có chung cảm giác ấy với tôi bởi tôi thấy ai cũng bồn chồn và câu “họp lớp đi” bỗng nhiên lại được nhắc lại nhiều đến thế. Ai cũng muốn giờ chia tay đừng đến nhanh như thế để sáng mai ta lại đến ITIMS như mọi ngày… 17 tháng 12 năm nay, ngôi nhà chung của chúng ta kỉ niệm 15 năm thành lập. Tôi xin được chúc các thầy cô mạnh khỏe, chúc mọi người sức khỏe và thành công và sau này mỗi khi nhớ về ITIMS, chúng ta lại nhớ về những kỉ niệm đẹp, như tôi sẽ nhớ mãi ngày bảo vệ tốt nghiệp cao học của mình.

Hà nội, tháng 11/2007

89

Nh÷ng c¸nh chim kh«ng mái Trần Kim Anh

Viện Khoa Học Việt Nam

15 năm trôi qua như một giấc mơ với thầy trò Trung tâm quốc tế đào tạo về khoa học vật liệu ITIMS. 17/12/1992, những tháng cuối của năm Nhâm Thân, 20 năm sau những ngày Hà nội chuẩn bị cho trận Điện biên phủ trên không từ 18/12/1972. Đúng ngày tôi lên đường bay sang Paris cũng là ngày thành lập ITIMS và thật ngẫu nhiên khi Kim Anh trở về vào tháng 6 là lúc vừa thành lập Viện Khoa học Vật liệu 11/6/1993. Hai viện đào tạo và nghiên cứu đã có truyền thống hợp tác đáng ghi nhớ suốt 15 năm ấy biết bao kỷ niệm, biết bao tình nghĩa vẫn là điều còn đọng lại trong trái tim các em học sinh, tóc thầy cô đã bạc nhưng đàn chim non đã bay cao bay xa mang về bao niềm vui dù là nhỏ bé nhất nhưng thật đáng ghi nhớ và trân trọng.

Cô Kim Anh chỉ thực sự đến với các PTN của ITIMS từ năm 1996 và bao học sinh ITIMS ngày ấy đã làm luận văn tốt nghiệp ở Viện Khoa học Vật liệu. Các thày GSVS Nguyễn Văn Hiệu, Giáo sư Vũ Xuân Quang, Đào Khắc An, Phan Hồng Khôi, Nguyễn Xuân Phúc, PGS Đỗ Xuân

90

Thành, Nguyễn Quang Liêm, Lê Văn Hồng, Nguyễn Năng Định, Đào Trần Cao, Lê Quốc Minh, các cô Trần Kim Anh, Lê Thị Trọng Tuyên, Phạm Thị Minh Châu, Phạm Thu Nga, Lê Hoàng Mai, Nguyễn Ngọc Toàn… Đến nay ở Viện Khoa học vật liệu có tới 24 cựu học sinh của ITIMS từ khoá 1 Huy Dân cho đến Ngọc Linh học trò của thầy Thân Đức Hiền vừa tốt nghiệp cũng đầu quân về Viện. Năm nay 3 NCS Nguyễn Vũ , Nguyễn Thanh Hường và Trần Thu Hương đều bảo vệ luận án Tiến sĩ Khoa học Vật liệu đúng dịp kỷ niệm 15 năm thành lập ITIMS và IMS, các em là học viên ITIMS khoá 4,5,6 thấm thoát đã làm việc tại Viện Khoa học vật liệu từ những năm 1999 của thế kỷ trước. Thành công đó thật sự là những phần thưởng, niềm vui của các thầy cô bởi các em là cựu sinh viên ITIMS. Hồng Kỳ, Hồng Lê, Thái Hà, Ngọc Chung, Khánh Tùng, Kim Chi, Chí Thuần, Kiều Giang,Trường Giang đang là Nghiên cứu sinh. Thanh Ngân dã trở thành cán bộ của Viện, Kim Chi, Trọng Oánh , Đắc Tuyên, Đức Quyền, Thuỷ, Lập, Dương Nguyên và rất nhiều học sinh ITIMS khác làm luận văn cao học với sự hướng dẫn của các thày cô Viện Khoa học Vật liệu. Các TS Mai Hoa, Phương Hoa, Đình Lãm, Đức Văn, Xuân Dũng giờ đây vẫn tiếp tục bay cao bay xa ở phương trời Âu-Mỹ, ở Hà Lan nơi có nhiều hoa Tulip, ở Đức quê hương Các Mác và Anbe Anhstanh hay sứ sở của Kim Chi, Hàn Quốc, thung lũng Silicon Hoa Kỳ, Doãn Hà Thắng, Bùi thị Hằng đã từng có thời làm việc ở Viện Khoa học Vật liệu nay đã thành Tiến sĩ từ đất nước mặt trời mọc. “Bốn phương trời ta về đây chung vui, không phân chia giọng nói tiếng cười”. Anh Tuấn- Hoàng Khuyên đã thành đôi từ ngôi trường ITIMS và phòng thí nghiệm Quang hoá điện tử. Anh ở Hàn Quốc, em ở Pháp Quốc cũng như Thắng, Hằng đang tu nghiệp ở sứ sở hoa Anh Đào, Việt- Nga, Lê Kim - Vân Anh, nhiều đôi khác như Xuân Anh-Hồng Lê đã cùng bay hay Hoàng An-Thanh Hường đã cùng có một thầy hướng dẫn. Lớp nghiên cứu sinh đặc biệt sang dự các chuyên đề nay đã thành những Tiến sĩ lớn tuổi vẫn mang trong lòng hình ảnh ngôi trường thân thương ấy như TS Cát Tường, Hồng Liên, Phạm Long, Thuy San.. Cảm động thay những buổi họp mặt chân tình vui vẻ. Bày chim non nay đã đủ lông đủ

91

cánh, các em còn bay cao bay xa hơn nữa như những đàn chim Việt trên thế gian này.

“Mẹ yêu con, yêu mãi tuổi trăng tròn Yêu mầm tuổi xanh mỗi mùa xuân mới Mẹ Việt Nam vẫn thiết tha mong đợi

Đón những đứa con dũng cảm thông minh Về với ITIMS sâu nặng nghĩa tình”

Hà Nội tháng 12/2007

92

Lời cám ơn

Viện ITIMS xin chân thành cảm ơn sự cộng tác tích cực của các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp trong và ngoài nước, những người đã đóng góp cho sự thành công của ITIMS trong suốt 15 năm qua.

Cũng nhân dịp này, viện ITIMS xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám Hiệu, các Phòng, Ban chức năng của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ đã hỗ trợ, giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho ITIMS trong suốt 15 năm qua.

Chúng tôi xin trân trọng cám ơn những tổ chức, cá nhân dưới đây đã tài trợ cho sự kiện 15 năm ngày thành lập của Viện ITIMS 17/12/2007. - Committee of Science and Technology for Vietnam, the Netherlands - Ông Peter de Goeje - Nguyễn Như Toàn, Công ty Cổ phần Công nghệ SKYNET - Công ty Cổ phần Khai thác Tài nguyên Công nghệ (Techmate) - Lưu Hoài Nam, T.T Kỹ thuật Tổng hợp Hướng nghiệp Dậy nghề Tư

thục Kim Thành, Hải Dương - Tập thể lưu học sinh tại Vương quốc Hà lan - Tập thể lưu học sinh tại Cộng hòa Liên bang Đức - Tập thể lưu học sinh ITIMS tại Đài loan - Tập thể lưu học sinh tại Hàn Quốc - Tập thể khóa ITIMS 97’ - Huỳnh Đăng Chính, ITIMS 95’ - Phạm Nguyên Hải, Trường ĐH Tự Nhiên, ĐH Quốc Gia Hà Nội - Hoàng Hữu Tân, Bộ Xây Dựng - Tập thể khóa ITIMS 2003’

93

ViÖn §µo t¹o Quèc tÕ vÒ Khoa häc VËt liÖu

Tòa nhà ITIMS – Trường ĐH Bách Khoa Hà Nội Số 1 Đại Cồ Việt – Hà Nội Tel: +84.4.8692518 +84.4.8680787 Fax: +84.4.8692963 URL: http://www.itims.edu.vn

15 n¨m - ITIMS nh÷ng chÆng ®−êng

BAN BIÊN TẬP

Th©n §øc HiÒn

Vò Ngäc Hïng

Mai Anh TuÊn

Hoµng Quèc Khanh