НИЙГМИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН АХУЙ БА

ҮНДЭСЛЭЛ

L-2

Оршил

• 2.1 Нийгмийн эдийн засгийн ахуй

• 2.2 Нийгмийн эдийн засгийн харилцаа

• 2.3 Үйлдвэрлэлийн технологийн арга

МАТЕРИАЛЛАМАТЕРИАЛЛА

ОЮУНЫОЮУНЫ БАЯЛАГБАЯЛАГБАЯЛАГБАЯЛАГ

Хэрэгцээ бүтээхХэрэгцээ бүтээх Эдийн Эдийн засгийн ахуйзасгийн ахуй

Процесс:Процесс:

A. Материаллаг хэрэгцээ нь оюуны баялгийг бүтээж харилцан үйлчлэлцдэг.

B. Материаллаг хэрэглээ нь оюуны соёлын зохих түвшинг шаардаж байдаг.

2.1 НИЙГМИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН АХУЙ

Эдийн засгийн философийн үндсэн ойлголтууд:

• эдийн засаг • хөдөлмөр• баялаг, өмч,

капитал, • газар• үйлдвэрлэл, • түүний харилцаа, • хөгжил гэх мэт.

• Мэдлэг• Хуваарь• Шударга ёс

• Эрх, үүрэг • Хариуцлага• Хөгжил гэж юу вэ?

Эдийн засаг гэдэг бол нөөцийн хязгаарлагдмал орчинд материаллаг баялаг, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг үйлдвэрлэх, хэрэглэх, солилцох, хуваарилах явцад нийгмийн гишүүдийн хооронд үүсч буй харилцаа юм.

Эдийн засгийн онолоор юуг судалдаг вэ?

Эдийн засгийн онол нь нийгмийн хөгжил дэвшилттэй уялдан хязгааргүй өсөн нэмэгдэж буй нийгэм болон түүний гишүүдийн хэрэгцээг хангах төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг үйлдвэрлэхэд шаардлагатай хязгаарлагдмал нөөцүүдийг үр ашигтай хуваарилах, ашиглах тухай асуудлыг судалдаг шинжлэх ухаан юм.

2. НИЙГМИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА

Энэхүү тодорхойлолтоос

Биологийн

Капитал

Хөдөлмөр

Газар

Үйлдвэрлэл эрхлэх ур

чадварНийгмийн

Эдийн засгийн харилцааны үндэс

Юуг үйлдвэрлэх

вэ?

Хэнд зориулж

үйлдвэрлэх вэ?

Хэзээ

Эдийн засгийн ухаанМакро түвшин

Микро түвшин

Жишээлбэл: тухайн улсын:

Эдийн засгийн нийт орлого ба нийт зардал, нийт үйлвэрлэлийн хэмжээ, төсвийн орлого, зарлага, ажилгүйдлийн түвшин, үнийн ерөнхий түвшин, гадаад худалдааны тэнцэл, эдийн засгийн өсөлт гэх мэт

бүтээгдэхүүн, үйлчилгэээдийн засгийн нөөц,нөөцийн эрэлт

нийлүүлэлт, үнэ зах зээлийн тэнцвэр

гэх мэт

Жишээлбэл: нэгж субьектуудын:

Эдийн засгийн харилцааны ерөнхий загвар

Засгийн газар

Хүчин зүйлийн зах

зээл

Хүчин зүйлийн зах

зээл

Өрхүүд

Пүүсүүд

Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ

Хөдөлмөр, капитал,газар

Хэрэглээний зардал

Цалин, хүү, ашиг

Орлого Үйлдвэрлэлийн зардал

Дүрэм, журам Дүрэм, журам

Зохицуулалт

Татвар

Хөдөлмөр, капитал,газар

Татвар

Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ

Зохицуулалт

Эдийн засгийн харилцаанд оролцогч талууд

Харилцаанд оролцогч талуудын сонирхолын зөрчил өмчийн харилцаанаас хамаарна.

Үйлдвэрийн эзэн

Өмчийн эзэн

• Хувьдаа ашгийн хуваарилалтыг хийх

• хөдөлмөрөө үнэлж байгаа ажилчинд оногдох хувийг бага байх

• харин ашгаас капиталд оруулах зардлыг нэмэгдүүлж байх сонирхол,

Ажиллагсад

• Ажиллах хүчний хөлсийг нэмэгдүүлж байх сонирхол

Энэ сонирхлын зөрчил тухайн эдийн засгийн харилцаагаар тодорхойлгдоно.

Зах зээлийн зохицуулалттай эдийн засаг бүхий нийгэмд:

• Өмчийн олон хэлбэр зэрэгцэн оршиж байгаа нөхцөлд үйлдвэрлэлийн дотор

материаллаг төдийгүй үйлчилгээний салбарын эзлэх жин, бүтээмж өсөн

нэмэгдэх хандлагатай.

• Хятадын зах зээлд ажиллагсдын 50 хувь үйлчилгээний салбарт.

Орчин үед үйлдвэрлэл, үйлчилгээний хүрээг салгахааргүй нэгдмэл болсон

• Зарим улсад материаллаг бус үйлдвэрлэл буюу аялал жуулчлал,

урлаг соёлын үйлчилгээ аж үйлдвэрийн салбараас дутахааргүй

ашиг орлоготой салбар болон хувирсан байна.

Материаллаг үйлдвэрлэл өөртөө бие даасан хоёр дэд системийг багтаадаг.

Үйлдвэрлэлийн харилцаа:

•А. Үйлдвэрлэх хүч– Ажиллах хүч, – үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл, – хөдөлмөрийн хэргэсэл

•Б. Үйлдвэрлэлийн харилцаанаас тогтож үйлдвэрлэлийн аргыг бий болгоно.

A-Эдийн засгийн харилцаа

B-Үйлдвэрлэлийн харилцаа

АВ

• Үйлдвэрийн хэрэгсэлд хандах харилцаагаар тодорхойлогдох өмчийн харилцаа: – хувийн ба нийтийн өмч,– байгалийн ба үндэстний

капитал

• Үйлдвэрлэлийн үр дүн бүхий бүтээгдэхүүн үйлчилгээг үйлдвэрлэх, хуваарилах, хэрэглэх, тэдгээртэй холбоотой хүмүүсийн хооронд тогтсон харилцаа

• Үйл ажиллагааны солилцоо (худалдаа ба хөдөлмөрийн солилцоо) зэрэг орно.

Үйлдвэрлэлийн

харилцаа бас

бүтэцтэй.

Үүнд:

2.3 ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН АРГА

•Техник бол өнө эртний социаль үзэгдэл.

•Энэ тухай Э.Капп “Хүн төрөлхтөн бүхий л түүхийнхээ туршид өөрсдийн багаж зэвсгээ өөрийгөө дууриалган бүтээсээр ирсэн” гэж 1877 онд техникийн философийн бүтээлдээ өгүүлсэн.

Үйлдвэрлэл, техник, технологи, хөдөлмөрийн аргын харьцааны философи асуудал багтана.

•À. Үéëäâýðëýëèéí òåõíîëîãèéí àðãà á¿ð õºäºëìºðèéí áàãàæ çýâñýãèéí îíöëîãîî òîäîðõîéëäîã •Á. Үéëäâýðëýëèéí òåõíîëîãèéí òóõàéí ¿å á¿ðèéí ºâºðìºö àðãà á¿ð õºäºëìºðèéíõºº øèíæ чàíàðûã òîäîðõîéëäîã•Â. ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãèéí àðãà á¿ð õºäºëìºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí ñèñòåìèéã òîäðóóëíà.

Òåõíå – óðëàã, óðàí чàäâàð ãýñýí ¿ã. Òýð íü ìàòåðèàëëàã ¿éëäâýðëýëèéã ÿâóóëàõ

ãîë àðãà.

• 1835 oíä Øoòëaíäûí èíæeíep-xèìèч Ýíäpþ Þp àíõ õýðýãëýæýý. • Ãap áoëoí aæ ¿éëäâýpëýë, ìexaíèê áoëoí xèìèéí ¿éë ÿâöûí ÿëãaa,

ìaøèíû òºpºë ç¿éëèéí aíãèëaë, á¿òýýí òóópâèxaä áapèìòëax òoäopxoé ä¿pýì æópaì áaéæ áoëox òóxaé áoëoí, “aâòoìaò ìaøèíæèëòûí” íèéãýì ýäèéí çacãèéí ¿p äaãaâpûí òóxaé caíaa çýpýã ôèëocèôèä xaìaapax ¿íýòýé caíaëûã äýâø¿¿ëсýí.

• Оpчèí ¿eèéí ¿éëäë¿¿äèéí cóäaëãaa, cècòeìèéí oíoë, êèáepíeòèêèéí xºãæëèéí ýx ¿íäýc ãýæ ¿çýæ áoëoxóéö ãoë çapчìóóäûã àíõ òîìü î̧ëñîí õ¿í õýìýýí ç¿é ̧ ñîîð òîîöîãäîõ áîëæýý.

Үйлдвэрлэлийн философи

ИОГАНН БЕКМАНН /1739-1811/ “Технологийн удиртгал буюу цех, фабрик, гар Үйлдвэрийн тухай мэдлэг” 1777 он

1. Үйлдвэр хөгжихийн

хирээр шинээр олон ШУ бий болсон нь: хоёр эх сурвалжтай

a) Гар урчууд болон Инженер-техникийн ажилтнуудын үйлдэл

b) Энэ үйл ажиллагааны тухай ном, хэвлэл

2. Технологийн тухай тодорхойлолт

өгсөн

a) Байгалийн зүйлсийг хэрхэн боловсруулахад

сургадаг ухаан

b) Гар урлалын тухай мэдлэг олгодог

ухаан

ИОГАНН БЕКМАНН: “ЕРӨНХИЙ ТЕХНОЛОГИЙН ТОЙМ” 1806 ОН

• ”

Зорилт: “Технологийн нэр

томъеонуудыг философийн

үүднээс боловсруулж,

системчлэх

Зорилт: “Технологийн нэр

томъеонуудыг философийн

үүднээс боловсруулж,

системчлэх

Зорилтоо биелүүлэх арга зам:

Үйлдвэрлэлийн

технологийн процессыг

“зорилго-хэрэгсэл”

гэсэн харилцаанд авч үзэх

ИОГАНН ГЕНРИХ МОРИЦ / 1776-1854/

“ЕРӨНХИЙ ТЕХНОЛОГИЙН УДИРДАМЖ”- 1821

Технологи: Болхи түүхий эдийг уран дарханы газар,

үйлдвэр заводуудад боловсруулах үйлдвэр,багаж хэрэгсэл, машин тоног төхөөрөмжийг

бичиж тэмдэглэн тайлбарлах ухаан

ТЕХНОЛОГИ

Салбарын технологи:Техник урлалыг тус

бүрд нь судлах

Ерөнхий технологи:Үйлдвэрлэлийг

зориулалтаар нь нэгтгэн судлах

ЦагчинГимназийн багш

ТюбингенийнИС-ийн

профессор/1818/

Òexíèê íü x¿íèé á¿x ýxëýëä xaìaaòaé ãýæ

òýp ¿çäýã áaéâ.

“Áè áoëoí x¿pýýëýí áóéopчèí ìaaíü Áè ìºí” ãýcýí èëýpxèéëýëä, “Áè” íü íýã òaëaac ººpòýé㺺 äaâxöcaí

(èäeaëèçì), íºãºº òaëaac x¿pýýëýíáóé opчèíòoé äaâxöcaí

(ìaòepèaëèçì), òýäãýýpèéí xapèëöaí

¿éëчëýëèéã áac aãóóëcaí oéëãoëò þì.

Õ¿í áîë á¿òýýãч àìüòàí áà “Homo faber”

(Хосе-Ортега –и-Гассет “Òåõíèêèéí òóõàé áîäîë” 1939)

Õ¿í ãýæ þó âý?

• Hi-tech-èéí åðòºíö äýõ áàéãàëèéí øàëãàðàë

• ªíäºð òåõíîëîãèéã “óíàæ” ñóðàõ

• å-àìüäðàõ îð÷èí áà õàðüöààíû äàÿàð÷ëàë

• Áèå õ¿í òºëºâøèõ å-áîëîìæóóä

• å-Ýðõ ÷ºëºº

• e HO MO -ãèéí òîä òºðõ

Hi-te ch-è é í å ð ò º íö ä ý õ

• : Аливаа еТехникийн өсөн нэмэгдэж буй урсгал энэхүү

техникийн , , урсгал дахь элементүүд улам олширч хувьсаж

, амьдралын төлөө зах зээлд байраа , эзлэх гэж ач

тустайгаа батлах гэж үхэн хатан òýìöýëäýæ áàéíà.

• , , Ажлын байранд төдийгүй хоол унд бие эрхтэнд хүртэл

нэвтэрч эхэлж буй бүх нийтийн мэдээлэлжүүлэлт

• , Үйлдвэрлэх хөдөлмөр зарцуулалтаараа төдийгүй

хэрэглэх хүртээмжээрээ технологийн өнөөгийн эриний

хүрээнээс нэгэнт хальж гарсан программ хангамжууд улам

...олширсоор

à é ã à ë è é í ø à ë ã à ðà ëБ

• Микро ч бай, макро ч бай аль ч төхөөрөмж, энэхүү шим тэжээлт хөгжлийн үеэ барж дуусаад, хямдарч, жижигрэх хирнээ, оюуны өндөр түвшин шаардсан харгис догшин жам ёсны шалгаралд тэсч үлдэхийн төлөө тэмцэхэд хүрч байна.

• МХТ нь хэрэглэгч өөрийгөө ойлгож мэдэхээс нь урьтаад өөрийг нь "явдал дунд" нь ойлгохыг шаардсан тийм эриндээ орж байна.

ªíäºð òåõíîëîãèéã “óíàæ” ñóðàõ

• МХТ-д өрнөж буй хувьсгал нь ойрын ирээдүйд хоолоо бэлтгэх хүнс лугаа гар утсыг ашиглаж байна. Жаахан азнахад л бидний еТуслагч, еАнд, тэгээд цаашилбал, Alter ego, еСүүдэр болох үе холгүй байна.

• Ц , агаа ирэхээр чулуун зэвсэг уурынхөдөлгүүр шиг түүх болон одох зүйл

. бөлгөө• -, -, , Ер нь л удахгүй био гено нано гэх

зэрэг бид хараахан мэдээгүй өөр бусад хэт өндөр технологид зайгаа .тавьж өгнө